Huius rei qimm alibi mentio non fiat videtur omissa fuisse. Nam post adventum Chiisiorum status rerum est

mutatus et res ad bellum civile tendebant. Quod Noster non-dum rescire potuit.

8744,1) N. 3596. 3680. Be dissidio ipso alibi nihil. Stry-pius neque in Annalibus neque in Mentor, aliquid habet.

22

339 EPISTOLA 3744 340 maioribus quam a reditu meo. Nam me absente

Alexander miras excitaverat tragoedias de disciplina et fraterna correctione. De quibus quum nova quaedam et aliéna doceret, multos bonos viros mi-rum in modum a se abalienavit. Seniores nihil me absente monere audebant, quia norunt hominis ingenium: nee tutum erat ipsum adoriri, nisi probe muniti atque instruoti essent Itaque dam redirem omnia quamvis indigna ferre maluerunt quam ali-quid tentare cuius dubius ipsis exitus foret. Re-versus hominem placide rogavi ut scripta mihi tra-deret ea quae docuerat de disciplina, quo certius inihi oonstarent; nee enim me velle ex audita tan-tum iudicare: sedandas porro esse rixas quae hine exörtae erant, atque antevertenda pericula quae hine nasci poterant. Quod perfacile foret si inter nos fraterne et familiariter de ea re communicare-mus. Promisit se facturum, sed non praestitit.

Quum ergo multas hebdomadas distulisset nee pa-reret consilio cui aoquieverat, rogatus a bonis viris et primariis ecclesiae, utde ea re tractarem incon-cione neo tarn diu dubias et haesitantes conscien-tias relinquerem, ae potissimum ut interpretarer locum Matthaei ubi de fraterna correctione agitur, eorum desiderio parui lubens, praesertim quod dies coenae instaret, ac quotidie varus disputationibus ea res inter multos agitaretur. Rem ita tractavi ut yeram Christi sententiam facile intelligerent omneB atque amplecterentur. Solus Alexander et pauci eins asseclae reclamabant, sed ita absurde et stolide, ut eos postea facile idiotae ipsi redarguerent.

Procurabam sane me omnibus satisfecisse, quia rem moderate tractaveram, et ipse Alexander ad coenam statim accesserat. Sed a prandio qualis eius esset in me affectus, et quam adrersaretur sententiae meae plane prodidit. Coepit enim invehi adversum me, nee obscure quae docueram impro-bare. Nee tarnen quid sentiret ipse facile collige-batur, nisi quod ducebatur studio contentionis, et dootrinae suae, si audirer, iam non fore locum do-lebat. Ego proximo consistorii die cum ipso ex-postulavi coram senioribus, quod turbasset ecolesiam sua conoione, meque et doctrinam meam aperte traduxisset, ac petii ut nobis absentibus de hac re iudioarent seniores et aliquam rationem inirent pa-candae ecclesiae. Consilium in promptu erat. Iussi vero sumus ambo conciones illas de quibus quae-stio erat seriptas dare, aut saltern capita doctrinae de qua erat controversia. Alexander dixit seniores non esse iudices* ipsius, potdus esse partes, seque ad episcopum provoeare cuius iudicio stare vellet. Ego eoncionem meam scriptam dedi. Ipse consistorio parère noluit. Quamobrem ob contumaciam, qua iam saepius usus erat, ministerio suspensus est.

Confugit ad episcopum, per quern tandem obtinuit ne möveretur loco ac reeonoiliaretur. Hoc quamvis

non approbarem, ferre tarnen mihi necesse fuit.

Interea graviter angebar, quia neque in causam in-gredi nee earn deserere poteram. Reconciliatio porro nulla erat, quia neque agnoverat ullam oul-pam neque ecclesiae satisfecerat. Et quamvis re-miserant de sententia sua seniores, quod episcopus ita vellet ac rogaret, tarnen hoc ad extremum usque persequi cupiebant. Alexander iaetabat se de bis coram tota ecclesia disserere velle et disputationem inire, ut iudicium ab ipsa adhibitis etiam episcopis ferret. Hoc ipsum postulabat ab episcopo qui tam-etsi hominis ingenium satis perspectum habeat, om-nem tarnen adhibet operam ne quid eius existima-tioni detrahatur. Idque se ex animo facere mihi fassus est quod ei olim dum exsularet amicus me-rit et familiaris. Rogavi ut consilium praeberet quo melius consuleret existimationi suae atque in-terea maiorem ecclesiae cui praeerat, et veritatis, quam unius hominis rationem haberet. Priusquam vero tragoediam hanc movisset adversum me Ale-xander, dum agerem cum episcopo de constituendo successore, petiit a me ut populo designarem Alexan-drum et commendarem. Respondi me bona con-scientia id facere non posse, quod homo esset impo-tens animi et affectibus indulgeret. Me quidem liberum facturum ecclesiae quem habere vellet, sed meo iudicio tali me homini gregem non esse com-missurum. Nisi ergo, inquit, tuo nomine et iudi-cio id facere velis, meo facito, eumque senioribus et diaconis ex me commendato. Id retuli collegio.

Nemo fuit qui non diceret se potius cessurum suo munere, quam Alexandri institutioni consentiret.

Mira fuit inter ipsos et praesente et absente me con-sensu), neque quidquam gravius fuit Alexandro quam quod neminem ipsorum disiungere aut a me abalienare potuerit, aut potius a vera concordia et pura adminis-tratione, quibus me studuisse satis omnibus perspi-cuum est. Hi omnes insimulabant hominem falsae doctrinae, atque ipsum convinci cupiebant: idque potissimum urgere coeperunt ubi haec occasio ab ipso Alexandro oblata est. Yidebam multa impe-dire. Primum non constabat aperte quid ipse sen-tiret. Nam tergiversatur, permiscet âitqocdwwau, subsultat, perturbât et confondit permulta et sibi ipsi interdum adversatur. Ac vix quidquam aliud ex ipso colligere potui hactenus quam quod tumul-tuatur et quae bene instituta sunt oblique perstrin-git, saepius etiam erumpit et recta impetit mira impudentia. Sibi tarnen praecavet, ne falsum dogma tradidisse videatur. Hoc ergo potissime studet ut im-peritam plebem éludât Deinde videbam fore ut maior exoriretur tumultus si cum homine publice congre-derer aut ipsum persequerer: denique nihil aliud effecturum quam si cum ratione insanire studerent.

Iam satisfactum erat ecclesiae mea concione: Nemo reclamabat, nemo repugnabat meae dootrinae.

Om-941 1562 MART. 348 nee ita se prius sensisse dicebant, nunc vero se

plenius rem totam intelligere, quia nodi soluti erant. Tantum viginti aut triginta ad summum factioßi et cervicosi homines, quos ad se Alexander illexerat, et quos haud magni facit ecolesia, mihi adversabantur. Tertio causae incertae animadver-tebam incertiorea fore iudices, neo congressum nos-trum aliud quam inane aut ridiculum spectaoulum fore. Id iam satis exportas eram quoties ipsum ad episcopum vocavi: ubi profecto saepe mihi stoma-chum mendaoiis suis, sed percrebro etiam splenem stultitia sua et ineptiis permovit. Sustinendum ergo nobis censui ac exspeotandum donee, uti coopérât, se magie proderet: fore enim, dum negligeretur, ut gravius erumperet ac se patefaceret iis qui ipsum nondum satis aperte noverant. Quod profecto me non fefelüt. Erat autem et alind grave negotium quod facessere coeperat diaconis, falsum rumorem adversum ipsos spargens, eosque insimulans quasi minus fideliter pecuniam ecclesiasticam administras-sent. De hoc ipsis ante omnia agendum censui, quia me absente non facile se tarn gravi calumnia liberaturi erant. 8ignificatum est igitur ecclesiae diaconos petere ut alii deligerentur in ipsorum lo-cum, ac quamvis singulis mensibus reddidissent ra-tiones, tarnen ad obstruenda omnium ora iterum ad generalem rationem reddendam paratos esse. Ita-que ut adessent qui vellent praestitutus est dies.

Adfuit Alexander cum suis, miras excitans difficul-tates et nodum quaerens in scirpo, ita ut non solum eius morositas sed etiam indignatio invidiaque et malevolentia appareret. Auditus est mira patientia, tametsi absurda et indigna erant quae proposuit.

Iiongum esset omnia recensere. Multos dies frustra eonsumpsimus, quibus nihil aliud quam querelas et inania murmura proferebat. De his autem potissi-mum contendebat: nimis magnam pecuniam in iti-neribus mea et familiae causa factis insumptam fuisse: hos sumptus non debuisse ex peeunia eccle-siastica fieri quae pauperum est, sed nova contribu-tione. Praeterea de exiguo stipendio suo quereba-tur et a diaconis sigillatim describi volebat quod singuli ex nostris pro ministro alendo conferre so-lent. Quo consilio id faceret non difficile erat iudi-eare. Nam praeterquam quod mihi et diaconis in-vidiam creare volebat, hoc etiam providebat ut post discessum meum Universum Stipendium sibi vendicaret et arriperet, atque etiam eos qui iam nomina dederunt ad id pendendum cogeret in pos-terum. Nostri hoc nondum animadvertebant. Sed postea aperte ipsius etiam Alexandri indicio depre-henderunt. Ei palam obstiti ac signifieavi ipsum eo nondum pervenisse quo putabat, me vero nun-quam haeo laturum: indignum esse contentiones moveri in ecclesia pro stipendiis, foedumque et nefarium ventris causa latrare: indignius fore vi

cogi plebem ad ea praestanda quae nitro ac libera-liter pendebat Multa alia dixi quae miratus sum hominem iraeundum et animi impotentem ferre po-tuisse. Sed vincebat Veritas. Ipse vero nullo tan-gitur pudore. In risum sardonium erumpit quoties non habet quod respondeat, ita ut morionem aut delirum hominem esse dioas. Postea non desiit tumultuari, detrahere et augere falsas suspiciones quäsmalevole iniecerat, nee ullus erat qui hominem compesceret. Sic porro insolens factus erat inani persuasione sui, tum quod iam se pastorem factum esse confidebat, me vero statim abfore, quasi solum-modo ad colligendas sarcinas rediissem, tum quod episcopum nihil non ipsius causa facturum credebat.

Petii ab episcopo ne haec diu suspensa relinqueret, sed ad rem iudieandam constituerentur boni viri qui totam oontroversiam dirimerent. Deleoti sunt a tota ecclesia duodeeim homines, quibus duos etiam adiunxit episcopus. Quod quum impedire omni studio conaretur Alexander, ac postularet üt palam tota ecclesia iudicaret, auditus non est. Ni-hil enim aliud quam sic omnia perturbata et con-fusa relinqui cupiebat. Delecti, re diligenter ex-pensa et examinata coram Alexandro et asseclis, rationes diaconorum et quidquid ab ipsis ex senio-rum autoritate gestum erat approbarunt, nee quid-quam deprehenderunt quod bona fide actum non esset. Providerunt etiam ne similis molestia ipsis aut posteris exbiberetur. Pronunciata sententia est et leeta coram tota ecclesia quod Alexander admo-dum aegre tulit nee in eoncione sua dissimulavit.

Tanta enim importunitas et impudentia intolerabi-lis fuit etiam iis qui ipsi ex animo prius favebant.

Supererat ut ecclesia içunnup homine et contentioso liberari posset. Nee tarnen via apparebat. Dixi, quum impetrari non posset ab episcopo ut eum moveret, et iam per tempus quodammodo ministerii possessionem obtinuisset, quam etiam iaetabat, Op-tionen! populo faciendam esse, ut alterutrum nostrum retineret. Uno enim ministro contentum esse. Ita futurum ut communibus omnium sufiragiis aut sta-tueretur aut tolleretur. Sic vero odiosum turbis suis se reddiderat Alexander, ut de exitu non dubita-rem. Sic quidem videbatur res in extremum ad-duei periculum, et plerisque non probabatur. Sed ita agi necesse fuit. Neo enim aliter aut ipse diu-tius manere, aut successorem relinquere potuisset. De ea re admonitus Alexander ecclesiae iudioium in se exspeetandum non censuit, sed multa conquestus in conoione se ipse abdieavit Qua in re eo gra-tior fuit plebi quod multa stalte, mendaciter, oon-tameliose, turbulente et factiose tum dixisset et iam diu multi ipsius discessum exoptarent Paucis post diebus quam hao molestia ecclesia liberata est inoidi in morbum, quo iam ootodeeim dies graviter affiigor. Idem enim pedis dolor, qui me superiore

22*

343 EPISTOLAE 3744—3747 344