موﮭﻔﻣﻟ ﺔﯾرظﻧﻟا ﺔﯾﻔﻠﺧﻟا :ﻲﻧﮭﻣﻟاو ﻲﺳردﻣﻟا ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﺔﯾﻧادﯾﻣﻟا تﺎﯾطﻌﻣﻟا ضﻌﺑو عورﺷﻣﻟا
صﺧﻠﻣ
ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﻲﻓ عورﺷﻣﻟا موﮭﻔﻣ ﺔﻧﺎﻛﻣ زارﺑإ ﻰﻟإ لﺎﻘﻣﻟا اذھ فدﮭﯾ ﻲﻓ ﮫﯾﺟوﺗﻟا تﺎﯾدودﺣ ﺢﯾﺿوﺗﻟ ﺔﯾﻧادﯾﻣ تﺎﺳارد ﺞﺋﺎﺗﻧ مﯾدﻘﺗ و يوﺑرﺗﻟا
ﺎﺑ و ،رﺋازﺟﻟﺎﺑ نﯾوﻛﺗﻟا و ﺔﯾﺑرﺗﻟا تﺎﺳﺳؤﻣ ﺔﯾﻣﯾظﻧﺗ ةدﺎﻋإ ةرورﺿ ﻲﻟﺎﺗﻟ
.يوﺑرﺗﻟا روﺻﺗﻟا رﺎطإ ﻲﻓ
ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا تﺎﻣﻠﻛﻟا عورﺷﻣﻟا :
- ﻲﻧﮭﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧﻹا -
ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﻲﺣﺎﻧﻣ
.
حﺎﺟﻧﻟ ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا مﺋﺎﻋدﻟا دﺣأ ﮫﯾﺟوﺗﻟا رﺑﺗﻋ لﺎﻌﻔﻟا ﮫﯾﺟوﺗﻟﺎﻓ .نﯾوﻛﺗﻟا / مﯾﻠﻌﺗﻟا ﺔﯾﻠﻣﻋ
لﻔﻛﺗﻟا صﺧﯾ ﺎﻣﯾﻓ ﻲﺑھذﻟا ثﻠﺛﻣﻟا قﯾﻘﺣﺗ ﻰﻟإ يدؤﯾ بﺎﺑﺷﻟﺎﺑ بﺳﺎﻧﻣﻟا نﯾوﻛﺗﻟا رﺎﺳﻣ رﺎﯾﺗﺧإ يأ
- حﺎﺟﻧﻟا
ﮫﯾﻓ - ﺔﻠﺑﺎﻘﻣﻟا ﺔﻧﮭﻣﻟا ﻲﻓ لﻣﻋ بﺻﻧﻣ ﻰﻠﻋ لوﺻﺣﻟاو
.دﻌﺑ ﺎﻣﯾﻓ نﯾوﻛﺗﻠﻟ ﻲﻓ لوﺎﺣﻧﺳ ؟لﺎﻌﻔﻟا ﮫﯾﺟوﺗﻟا سﺳأ ﻲھ ﺎﻣ ىرﺗ لﻼﺧ نﻣ لاؤﺳﻟا اذھ ﻰﻠﻋ ﺔﺑوﺟأ مدﻘﻧ نأ لﺎﻘﻣﻟا اذھ
:ﺔﯾﻟﺎﺗﻟا طﺎﻘﻧﻟا ﻰﻟإ ﺎﻧﺿرﻌﺗ
- ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﻲﺣﺎﻧﻣ روطﺗ .
- ﺗ ﺔﯾﻣھأ يوﺑرﺗﻟا ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﻲﻓ عورﺷﻣﻟا ﺔﯾﺑر .
- لﻔﻛﺗ لﺟأ نﻣ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﺔﯾﻗرﺗ ةرورﺿ
نﺳﺣأ ﺔﯾﻟﺎﻌﻓو .
- 1 ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﻲﺣﺎﻧﻣ :
ثودﺣ لﺑﻗ لﺣارﻣ ةدﻋ هروطﺗ ﻲﻓ ﮫﯾﺟوﺗﻟا فرﻋ
لﺎﻣﻋأ لﺿﻔﺑ رﯾظﻧﺗﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﻋوﻧﻟا ةزﻔﻘﻟا
غرﯾﺑزﻧﯾﺟ
Ginzberg
رﯾﺑوﺳو
Super
وﺻﺗ دوﺟو ﻰﻠﻋ نوﺻﺗﺧﻣﻟا قﻔﺗﯾو . نﯾﯾﺳﺎﺳأ نﯾر
ﻲﺻﯾﺧﺷﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا ﺎﻣھو ﮫﯾﺟوﺗﻟا ازﯾﻣ
Diagnostic
يوﺑرﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟاو
Educatif
.
.د.أ
دوﻣﺣﻣ ﺔﻧﺳوﺑ
ﺔﯾﺑرﺗﻟا موﻠﻋو سﻔﻧﻟا مﻠﻋ دﮭﻌﻣ رﺋازﺟﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ
L’objectif de cet article est double: il s’agit de:
- Montrer la place qu’occupe la notion de projet dans le courant éducatif del’orientation.
- Relever quelques insuffisances concernant les pratiques d’orientations en Algérie.
ي
Résumé
صﺣﻔﻟا ﻰﻠﻋ دﻣﺗﻌﯾ ﺔﻧﯾﺎﻌﻣ طﺎﺷﻧ نﻋ ةرﺎﺑﻋ ﻲﺻﯾﺧﺷﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا ﻲﻓ ﮫﯾﺟوﺗﻟا نإ دﻌﺑ ﮫﻧأ ثﯾﺣ ،رﯾﺑﺧﻟا رود صﺗﺧﻣﻟا ﮫﯾﻓ بﻌﻠﯾو .نﮭﻣﻠﻟ ﺔﻘﯾﻗدﻟا ﺔﻓرﻌﻣﻟاو يدرﻔﻟا ﻲﺳﻔﻧﻟا
ﯾدﺣﺗ ) صﯾﺧﺷﺗﻟا ﺔﯾﻠﻣﻌﺑ ﮫﻣﺎﯾﻗ بﺻﺎﻧﻣ تﺎﺑﻠطﺗﻣو ،ﺔﮭﺟ نﻣ درﻔﻟا تاردﻗو تادادﻌﺗﺳإ د
ﺎھرﺑﺗﻌﯾ ﻲﺗﻟا ﺔﻧﮭﻣﻟا وأ نﯾوﻛﺗﻟا ﻰﻟإ درﻔﻟا ﮫﯾﺟوﺗﺑ موﻘﯾ (ىرﺧأ ﺔﮭﺟ نﻣ ةرﻓوﺗﻣﻟا لﻣﻌﻟا .ﮫﺻﺋﺎﺻﺧ ﻊﻣ بﺳﺎﻧﺗﺗ
ﻰﺣﻧﻣﻟا ﻰﻟإ ﮫﻧﺎﻛﻣ ﺎﻛرﺎﺗ ﻊﺟارﺗﯾ أدﺑ مﺛ تﺎﻧﯾﻌﺑﺳﻟا ﻰﺗﺣ ﻲﺻﯾﺧﺷﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا رطﯾﺳ
ﺄﺑ نﯾﺑﺗ ﻲﺗﻟا تﺎﯾدودﺣﻠﻟ كﻟذو يوﺑرﺗﻟا :ﻲﻠﯾ ﺎﻣ ﺎﮭﻧﻣ رﻛذﻧ ﮫﺑ ﺔطﺑﺗرﻣ ﺎﮭﻧ
- ﻲﻓ رﻣﺗﺳﻣﻟا رﯾﻐﺗﻟا ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ،نﮭﻣﻟا فﻠﺗﺧﻣ لوﺣ ﺔﯾﻓﺎﻛ تﺎﻣوﻠﻌﻣ ﻊﻣﺟ ﺔﺑوﻌﺻ
.ةرﻣﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﺟوﻟوﻧﻛﺗﻟا تﻻﺎﺧدﻹا ﺔﺟﯾﺗﻧ ﺎﮭﺗﺎﺑﻠطﺗﻣ - ) ﺔﻘھارﻣﻟا ةرﺗﻓ ﻲﻓ ﺔﺻﺎﺧ ،درﻔﻟا لوﯾﻣو تادادﻌﺗﺳإ تﺎﺑﺛ ةرﻛﻓ ﺔﯾﻗادﺻﻣ ﻰﻠﻋ ﻊﺟارﺗﻟا
ﻧﻟا ﻲﻓ رﯾﻐﺗﻟا اذھ ثدﺣ سﻔﻧﻟا مﻠﻋ ﻲﻓ لﺻﺣ يذﻟا ﻲﻓرﻌﻣﻟا مدﻘﺗﻠﻟ ﺔﺟﯾﺗﻧ درﻔﻟا ﻰﻟإ ةرظ
.(ﺔﯾﺑرﺗﻟا موﻠﻋو - فرﺻﺗﯾ ثﯾﺣ.ذﯾﻣﻠﺗﻟاو ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﻲﻓ صﺗﺧﻣﻟا نﯾﺑ ةدوﺟوﻣﻟا ﺔﯾدﺎﯾﻘﻟا ﺔﻗﻼﻌﻟا رﻘﻓو دوﻣﺟ ﺔﻟﺎﺣ ﻲﻓ نوﻛﯾ يذﻟاو ﻲﻧﺎﺛﻟا ﮫﻌﺑﺗﯾ نأ بﺟﯾ يذﻟا رﺎﺳﻣﻟا ددﺣﺗ تارارﻗ ذﺧﺄﯾ رﯾﺑﺧﻛ لوﻷا
ظﺣﻼﻣﻟاو .ﮫﻟ ﺔﻣﺎﺗ ﺔﯾﻌﺑﺗ ﺎﻣﯾﻓ ةذﺧﺗﻣﻟا تارارﻘﻟا ﻊﻣ نوﻘﻔﺗﯾ ﻻ ذﯾﻣﻼﺗﻟا نﻣ دﯾدﻌﻟا نأ وھ
.مﮭﻧﻋ ﺔﺑﺎﯾﻧﻟﺎﺑو مﮭﻠﺑﻘﺗﺳﻣ صﺧﯾ
ﻲﺗﻟا ثوﺣﺑﻟا نﻣ دﯾدﻌﻟا تﺣﻣﺳ دﻘﻟو .يوﺑرﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا رﯾوطﺗ مﺗ تﺎﯾﺑﻠﺳﻟا هذھ زوﺎﺟﺗﻟ .ﮫﯾﺟوﺗﻟﺎﺑ ﺔﻠﺻﺗﻣﻟا ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا مﯾھﺎﻔﻣﻟا ظﺑﺿو رظﻧﻟا ةدﺎﻋﺈﺑ هﺎﺟﺗﻹا اذھ ﻲﻓ تزﺟﻧأ
ﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧﻹﺎﻓ ،ﺔﻧﯾﻌﻣ ﺔظﺣﻟ ﻲﻓ هذﺧأ نﻛﻣﯾ ﻲﻧآ رارﻗ سﯾﻟ ﮫﻧأ ﻰﻠﻋ ﮫﯾﻟإ رظﻧﯾ ﺢﺑﺻأ ﻲﻧﮭ
طﺎﺑﺗرﻹا نودﺑ ﺎﯾﺟﯾردﺗ ددﺣﺗﯾو ،(تاوﻧﺳﻟا نﻣ دﯾدﻌﻟا ) نﻣزﻟا رﺑﻋ دﺗﻣﺗ ةرورﯾﺳ ﺎﻣﻧإو وﺑوﺻرﻟ ،درﻔﻠﻟ رﻛﺑﻣﻟا ﻲﺋﺎﮭﻧﻟا
Larcebeau
1978) .(
ﻰﻠﻋ ﮫﺗدﻋﺎﺳﻣ ،درﻔﻟا مﻼﻋإ ﻰﻟإ فدﮭﯾ يوﺑرﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا ﻲﻓ ﮫﯾﺟوﺗﻟا نإ ﺢﯾﺿوﺗ
دﺎﺟﯾإ ﻰﻟإ بﺎﺷﻟا رﯾﺿﺣﺗ رﺧآ ﻰﻧﻌﻣﺑ .ﮫﺑ ﺔﺻﺎﺧﻟا تارارﻘﻟا ﮫﺳﻔﻧﺑ ذﺎﺧﺗإو ﮫﺗﺎﻣﺎﻣﺗھإ اذﮭﻟو .ﺔﯾﺗﺎﯾﺣﻟا ﻰﺗﺣ لﺑ ﺔﯾﻧﮭﻣﻟاو ﺔﯾﺳردﻣﻟا ﮫﻌﯾرﺎﺷﻣ ءﺎﻧﺑﺑ كﻟذو ﮫﺳﻔﻧﺑ صﺎﺧﻟا ﮫﻘﯾرط نﻣ ﺔﻋوﻣﺟﻣ لﻼﺧ نﻣ مﺗﺗ يوﺑرﺗﻟا روﺻﺗﻟا رﺎطإ ﻲﻓ ﮫﯾﺟوﺗﻠﻟ ﺔﯾﺋارﺟﻹا ﺔﻣﺟرﺗﻟا نﺈﻓ ﺗﻠﻣﺟ ﻲﻓ فدﮭﺗ تﺎطﺎﺷﻧﻟا ﻲﺗاذﻟا ﮫﯾﺟوﺗﻟﺎﺑ مﺎﯾﻘﻟا ﻰﻟإ ﺎﮭﻧﻣ نﯾدﻔﺗﺳﻣﻟﺎﺑ لوﺻوﻟا ﻰﻟإ ﺎﮭ
Auto-Orientation
) لودﺟﻟا نإ.
.ﺎﮭﯾﻧﺎﻌﻣو تﺎطﺎﺷﻧﻟا هذھ ﺎﻧﻟ ﺢﺿوﯾ (1
) لودﺟ يوﺑرﺗﻟا ﮫﯾﺟوﺗﻟا تﺎطﺎﺷﻧ (1
ﮫﯾﺟوﺗﻟا تﺎطﺎﺷﻧ
فﯾرﺎﻌﺗﻟا
1 - مﻼﻋﻹا
L’information
نﯾﯾﻧﻌﻣﻠﻟ ﺔﯾﻋوﺿوﻣ و ﺔﯾﻓﺎﻛ تﺎﻣوﻠﻌﻣ مﯾدﻘﺗ ﻣ ،ذﯾﻣﻼﺗ) ،ﻲﺳردﻣﻟا مﻟﺎﻌﻟا لوﺣ(...نﯾﺻﺑرﺗ
.مﮭﺳﻔﻧأو ،ﻲﻧﮭﻣﻟا
2 - مﯾوﻘﺗﻟا
L’évalution
و فﯾﻛﺗﻟا ىدﻣ لوﺣ ﻲﺻﯾﺧﺷﺗ مﻛﺣ مﯾدﻘﺗ درﻔﻠﻟ ﺔﺣوﻧﻣﻣﻟا ﺔﻧﻛﻣﻣﻟا تارﺎﯾﺗﺧﻹا نﯾﺑ ﺔﻣءاوﻣﻟا .ﮫﺗاردﻗ
3 - ةروﺷﻣﻟا
L’avis
ءﺎﻧﺑ درﻔﻠﻟ تﺎﺣارﺗﻗإ مﯾدﻘﺗ ﻰﻠﻋ صﺗﺧﻣﻟا لﻣﻌﯾ
ﻣوﻠﻌﻣﻟا و برﺎﺟﺗﻟا ﻰﻠﻋ لﻼﺧ ﺎﮭﺑﺳﺗﻛإ ﻲﺗﻟا تﺎ
.ﻲﻧﮭﻣﻟا هراوﺷﻣ
4 - :دﺎﺷرﻹا
Le Conseil
هرﺎﻛﻓأ نﻋ رﯾﺑﻌﺗﻟا و فﺷﻛﻟا ﻰﻠﻋ درﻔﻟا ةدﻋﺎﺳﻣ تﺎﯾﻧﺎﻛﻣﻹا و ،ﺔﯾﻟﺎﺣﻟا ﮫﺗﺎﯾﺣ لوﺣ ﮫﺳﯾﺳﺎﺣأ و .ﺎﮭﺗﯾﻣھأ ىدﻣ و ﮫﻟ ةرﻓوﺗﻣﻟا
-5 عورﺷﻣﻟا ﺔﯾﺑرﺗ
L’éducation du choix
نﯾﻛرﺎﺷﻣﻠﻟ ﺢﻣﺳﯾ يوﺑرﺗ ﺞﻣﺎﻧرﺑ ﻊﺿو رﯾوطﺗﺑ
ﺔﯾﻓرﻌﻣﻟا تاودﻷا و مﮭﻓرﺎﻌﻣ ،مﮭﺗادادﻌﺗﺳإ و ﺔﺑﺳﺎﻧﻣ ﺔﯾﻧﮭﻣ تارﺎﯾﺗﺧإ ﻰﻠﻋ رﯾﺑﻌﺗﻠﻟ ﺔﻣزﻼﻟا .ﺎﮭﯾﻟإ لوﺻوﻟا ﻰﻟإ طﯾطﺧﺗﻟا
- 6 نﯾﯾﻌﺗﻟا
Le placement
وأ لﻣﻋ ﻰﻠﻋ لوﺻﺣﻟا ﻰﻠﻋدرﻔﻟا ةدﻋﺎﺳﻣ
.نﯾوﻛﺗ بﺻﻧﻣ
) غرﯾﺑزﻧﯾﺟ نﻣ لﻛ لﺎﻣﻋأ تﻣھﺎﺳ ) ارﺎھوأ ،(1963
) سﻧوﻟ ،(1963 ،(1964
) رﯾﺑوﺳ (1967
- 1969) ) سﺗﯾرﻛ ،(
.يوﺑرﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا رﯾوطﺗ ﻲﻓ رﯾﺑﻛ لﻛﺷﺑ.(1973
رﺎﺳﻣ دﯾدﺣﺗ ﻲﻓ لﺎﻌﻓ كرﺎﺷﻣ ﺎﻣﻧإو ﻲﺑﻠﺳ لﯾﻛو سﯾﻟ روﺻﺗﻟا اذھ ﻲﻓ بﺎﺑﺷﻟا نإ نﻣ بﺎﺑﺷﻟا نﯾﻛﻣﺗ وھ يوﺑرﺗﻟا ﮫﯾﺟوﺗﻟا تﺎطﺎﺷﻧ نﻣ ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا ﺔﯾﺎﻐﻟا نأ ثﯾﺣ.ﮫﻠﺑﻘﺗﺳﻣ ﺑ ﺔﺻﺎﺧ ﻊﯾرﺎﺷﻣ ءﺎﻧﺑ ﻰﻟإ ﺎﯾﺟﯾردﺗ لوﺻوﻟا نﻷ فدﮭﻟا اذھ ﻰﻠﻋ زﯾﻛرﺗﻟا ﻊﺟرﯾ .مﮭ
نﯾﻣﺎھ نﯾرﻣأ قﯾﻘﺣﺗ نﻣ ﮫﻟ ﺢﻣﺳﯾ ﮫﺋﺎﻧﺑ نﻣ درﻔﻟا نﻛﻣﺗ ﺔﻟﺎﺣ ﻲﻓ عورﺷﻣﻟا موﮭﻔﻣ :
1 - .ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻹا ةﺄﺷﻧﺗﻟا تارﯾﺛﺄﺗ ﻰﻟإ ﺔﺑﺎﺟﺗﺳﻹاو ﺔﯾدرﻔﻟا ﺔﯾرﺣﻟا ﻰﻟإ ﺔﻋزﻧﻟا نﯾﺑ نزاوﺗﻟا
2 - وطﯾإ) ﻊﻗاوﻟا تﺎﺑﻠطﺗﻣو تﺎﺑﻏرﻟا نﯾﺑ قﯾﻓوﺗﻟا
Huteau
1982 .(
ﺟﺗو ﺔﻟﺎطﺑﻟا رﺎﺷﺗﻧإ ) يدﺎﺻﺗﻗﻹاو ﻲﻋﺎﻣﺗﺟﻹا ﻊﻗاوﻟا تﺎﯾطﻌﻣ نأ ﻰﻟإ ةرﺎﺷﻹا رد -
نﻣ ﻊﻓرﻠﻟ كﻟذو ،بﺎﺑﺷﻟا دﻧﻋ عورﺷﻣﻟا ﺔﯾﺑرﺗ ﺔﯾﻣھأ نﻣ دﯾزﺗ (.. ﻲﻧﮭﻣﻟا رارﻘﺗﺳﻹا مدﻋ صرﻓ نﺎﻣﺿ ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو ،طﯾﺣﻣﻟا تﺎﺑﻠطﺗﻣ ﻊﻣ ﺔﻔﯾﻛﺗﻣو ﺔﻓدﺎھ مﮭﺗﺎﻛوﻠﺳ لﻌﺟو مﮭﺗﯾﻌﻓاد جﺎﻣدﻧﻹا ﻲﻓ مﮭﺣﺎﺟﻧﻟ ﺔﯾﻟﺎﻋ ﺗﺟﻹا
.ﻲﻧﮭﻣﻟاو ﻲﻋﺎﻣ
- 2 ﻲﻧﮭﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧﻺﻟ ﺔﯾرظﻧﻟا تارﯾﺳﻔﺗﻟا :
،نﯾﻟوﺎﻧﺗ ﻰﻟإ ﺎﮭﻔﯾﻧﺻﺗ نﻛﻣﯾ ﻲﻧﮭﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧﻹا كوﻠﺳ تﺣرﺷ ﻲﺗﻟا تﺎﯾرظﻧﻟا مھأ نإ
:ﺎﻣھ
- يدﯾدﺣﺗﻟا لوﺎﻧﺗﻟا
Approche deterministe
نﻛﻣﯾ ﻲﻧآ ثدﺣ ﻲﻧﮭﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧﻹا رﺑﺗﻌﯾ :
ﻠطﺗﻣو درﻔﻟا صﺋﺎﺻﺧ نﯾﺑ ﺔﻘﺑﺎطﻣﻟا لﻼﺧ نﻣ هدﯾدﺣﺗ تﺎﻣھﺎﺳﻣﻟا زرﺑأ نﻣو ،نﮭﻣﻟا تﺎﺑ
ورﺎﻧآ نﻣ لﻛ لﺎﻣﻋأ رﻛذﻧ هﺎﺟﺗﻹا اذھ نﻣﺿ جردﻧﺗ ﻲﺗﻟا
A-Roe
دﻧﻻوھو
Holland
.
يروطﺗﻟا لوﺎﻧﺗﻟا-
Approche developpementale
ﮫﻧأ ﻰﻠﻋ ﻲﻧﮭﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧﻹا ﻰﻟإرظﻧﯾ :
مھأ نإ ،درﻔﻟا ﻊﯾرﺎﺷﻣو تارﺎﯾﺗﺧإ ةروﻠﺑ ﻰﻟإ يدؤﺗ ،نﻣزﻟا رﺑﻋ دﺗﻣﺗ ﺔﯾروطﺗ ةرورﯾﺳ ﻟا .رﯾﺑوﺳ ﺔﯾرظﻧو غرﯾﺑزﻧﯾﺟ ﺔﯾرظﻧ ﻲھ هﺎﺟﺗﻹا اذھ ﻲﻓ ترﮭظ ﻲﺗﻟا تﺎﯾرظﻧ رﺎطﻹا نﻼﻛﺷﺗ ﺎﻣﮭﻧﻷ كﻟذو نﯾﺗﯾرظﻧﻟا نﯾﺗﺎھ ﻰﻟإ لﯾﺻﻔﺗﻟا نﻣ عوﻧﺑ ضرﻌﺗﻧﺳ
.عورﺷﻣﻟا موﮭﻔﻣﻟ ﻲﻌﺟرﻣﻟا أ - غرﯾﺑزﻧﯾﺟ ﺔﯾرظﻧ
Ginzberg
:
ﺔﻧﺳ ﻲﻔﻓ ،يروطﺗﻟا لوﺎﻧﺗﻟا دﺋار غرﯾﺑزﻧﯾﺟ رﺑﺗﻌﯾ ﯾﻓ ضرﻋ ﺎﺑﺎﺗﻛ فﻟأ 1963
ﮫ
،ﺔﻘھارﻣﻟا ةرﺗﻓ لوط دﺗﻣﺗ وﻣﻧ ةرورﯾﺳ ﮫﻧﺄﺑ ﺎﺣﺿوﻣ ،ﻲﻧﮭﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧﻹا لوﺣ ﮫﺗﯾرظﻧ ﺔﻏﺎﯾﺻ ﺔﯾﻠﻣﻋ ﻲﻓ ةزﯾﻣﺗﻣ لﺣارﻣ ﺔﺛﻼﺛ دﯾدﺣﺗ ﻰﻟإ لﺻوﺗ ﺔﯾﻧادﯾﻣﻟا ﮫﺗﺎظﺣﻼﻣ ﻰﻠﻋ ءﺎﻧﺑو ﻲھو ﺔﯾﻧﮭﻣﻟا تارﺎﯾﺗﺧﻹا :
- 1 :ﺔﯾﻟﺎﯾﺧﻟا تارﺎﯾﺗﺧﻹا ﺔﻠﺣرﻣ
La periode des choix Fantaisistes
:
هذھ أدﺑﺗ نﺳ ﻲﻓ ﺔﻠﺣرﻣﻟا
- 5 دﯾﻠﻘﺗﻟﺎﺑ زﯾﻣﺗﺗو .ةرﺷﺎﻌﻟا نﺳ ﻰﺗﺣ دﺗﻣﺗو تاوﻧﺳ 6
.نﻣزﻟا موﮭﻔﻣﻟو ﮫﺗاردﻘﻟ ﺔﯾﻘﯾﻘﺣ ةﺎﻋارﻣ نود لﻔطﻟا فرط نﻣ راودﻷا ضﻌﺑ بﻌﻟو - 2 :ﺔﺗﻗؤﻣﻟا وأ ﺔﯾﺗﻻوﺎﺣﻣﻟا تارﺎﯾﺗﺧﻹا ﺔﻠﺣرﻣ
La periode des choix tentatives ou
Provisoires
ﺔﻠﺣرﻣﻟا هذھ دﺗﻣﺗ نﺳ نﻣ
ﻰﻟإ10 ﺔﻋرﺳﺑ ةدﻣﻟا هذھ ﻲﻓ درﻔﻟا صﺋﺎﺻﺧ وﻣﻧﺗ.ﺔﻧﺳ 17
نﯾﻌﻣ ﻰﻧﻌﻣ ﮫﯾدﻟ ﺢﺑﺻﯾ ﺎﻣ ﺔﻧﮭﻣ رﺎﯾﺗﺧإ نأ ﺎﻣﻛ.ﻲﺟرﺎﺧﻟا مﻟﺎﻌﻠﻟو ﮫﺗاذﻟ درﻔﻟا كاردإ دادزﯾو رﯾﻏ تارﺎﯾﺗﺧﻹا ﻰﻘﺑﺗ ءﺎﻘﺗرﻹا اذھ مﻏر نﻛﻟ.ﻲﻧﻣزﻟا روظﻧﻣﻟا ﮫﺑﺎﺳﺗﻛإ ﺔﺟﯾﺗﻧ درﻔﻟا دﻧﻋ ودﺑ ﺔﻠﺣرﻣﻟا هذھ مﺳﻘﻧﺗو ﺔﺗﻗؤﻣو ةرﻘﺗﺳﻣ :ﻰﻟإ ﺎھر
- ) لوﯾﻣﻟا ﺔﻠﺣرﻣ - 11
ﻲﻓ ﺔﯾﻧﮭﻣﻟا تارﺎﯾﺗﺧﻺﻟ سﺎﺳأ تﺎﺑﻏرﻟا نوﻛﺗ ثﯾﺣ :(ﺔﻧﺳ 12
.نﺳﻟا اذھ - ) تاردﻘﻟا ﺔﻠﺣرﻣ 13
- 14 ﺔﯾﺟرﺎﺧﻟا لﻣاوﻌﻟا رﺎﺑﺗﻋﻹا نﯾﻌﺑ ذﺧﻷا ﻲﻓ درﻔﻟا أدﺑﯾ :(ﺔﻧﺳ
ﺔﯾﻋوﺿوﻣ رﺛﻛأ نوﻛﺗ ﮫﺗاردﻗ نﻋ ﮫﺗاروﺻﺗ نأ ﺎﻣﻛ .
- ) مﯾﻘﻟا ﺔﻠﺣرﻣ - 15
ﻟا ﺢﺑﺻﯾ :(ﺔﻧﺳ 16 ﺔطﺑﺗرﻣﻟا مﯾﻘﻟا ﻰﻠﻋ فرﻌﺗﻟاا ﻰﻠﻋ اردﺎﻗ درﻔ
.ﺎﮭﻋﺎﺑﺷإ ﻰﻠﻋ ثﺣﺑﯾو لﻣﻌﻟﺎﺑ - ) ﺔﯾﻟﺎﻘﺗﻧﻹا ﺔﻠﺣرﻣﻟا ﻲﻓ ﮫﻘﺋﺎﻘﺣو طﯾﺣﻣﻟا تﺎھارﻛإ جﺎﻣدإ ﻰﻠﻋ درﻔﻟا لﻣﻌﯾ :(ﺔﻧﺳ 17
كﺎﻧھ نأ ﺎﻣﺑ لﮭﺳﻟا رﻣﻷﺎﺑ سﯾﻟ هدﻧﻋ رارﻘﻟا ذﺎﺧﺗإ نﻛﻟ.ﺔﯾﻧﮭﻣﻟا وأ ﺔﯾﻧﯾوﻛﺗﻟا ﮫﺗارﺎﯾﺗﺧإ ﻣ ﮫﯾﻠﻋ بﺟﯾ ةددﻌﺗﻣ ىرﺧأ لﻣاوﻋ نﻋ ثﺣﺑﻟا ﻰﻟإ ﺔﺟﺎﺣﻟا ﮫﯾدﻟ رﮭظﺗ اذﮭﻟو .ﺎﮭﺗﺎﻋار
تارارﻘﻟا ذﺎﺧﺗإ ﻰﻟإ دﻌﺑ ﺎﻣﯾﻓ لﺻوﺗﻟا لﺟأ نﻣ ﮫﻣﯾﻗو ﮫﺗاردﻗو ﮫﻟوﯾﻣ بﯾرﺟﺗﻟ فﻗاوﻣ .ﺔﻣﺋﻼﻣﻟا - 3 ﺔﯾﻌﻗاوﻟا تارﺎﯾﺗﺧﻹا ﺔﻠﺣرﻣ
La période des choix réalistes
:
:ﺔﯾﻟﺎﺗﻟا ﺔﯾﺋزﺟﻟا لﺣارﻣﻟا نﻣ ﺔﻠﺣرﻣﻟا هذھ نوﻛﺗ
ﺎﺷﻛﺗﺳﻹا ةرﺗﻓ- ف
: (Exploration)
ﮫﻠﻌﺟﯾ ﺎﻣﻣ .ﮫﻠﻛﺎﺷﻣ لﺣ ﻰﻠﻋ هدﻋﺎﺳﺗ ﻲﺗﻟا ةرﺑﺧﻟا ﻰﻠﻋ لوﺻﺣﻟا ﺎﮭﯾﻓ درﻔﻟا لوﺎﺣﯾ ...نﮭﻣﻟا لوﺣ تﺎﻣوﻠﻌﻣ نﻋ ثﺣﺑﻟا ،ﺔﻔﻠﺗﺧﻣﻟا ﺔﺳاردﻟا نﯾدﺎﯾﻣ ﻰﻠﻋ فرﻌﺗﻟا ﻰﻠﻋ لﻣﻌﯾ ﻻ ﮫﻧﻷ كﻟذو ،حﺎﯾﺗرﻹا مدﻋو نﻣﻷا مدﻋو قﻠﻘﻟﺎﺑ روﻌﺷﻟا درﻔﻟا دﻧﻋ ةرﺗﻔﻟا هذھ ﻲﻓ رﮭظﯾ فﯾﻛ فرﻌﯾ رارﻘﻟا ذﺧأ نﻣ دﻛﺄﺗﻣ رﯾﻏ نوﻛﯾ ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو طﯾﺣﻣﻟا قﺋﺎﻘﺣ ﺔﻋوﻣﺟﻣ ﺞﻟﺎﻌﯾ
.
روﻠﺑﺗﻟا ةرﺗﻓ - :(Cristallisation)
ﺔﻠﻣﺟ صﯾﺧﻠﺗ ﻰﻠﻋ اردﺎﻗ درﻔﻟا ﺢﺑﺻﯾ ﺎﮭﻟﻼﺧ نﻣ ﻲﺗﻟا ةرورﯾﺳﻟا روﻠﺑﺗﻟﺎﺑ دﺻﻗ درﻔﻟا ىدﻟ ةدارإ كﺎﻧھ نوﻛﺗ ةرﺗﻔﻟا هذھ ﻲﻓ .رارﻘﻟا ذﺎﺧﺗإ ﻲﻓ ﺔﻣﺎﮭﻟا ﺔﯾﻠﺧادﻟا تارﯾﻐﺗﻣﻟا ﻲﻟﺎﺗﻟﺎﺑو لﺑﻘﺗﺳﻣﻟا صﺧﯾ ﺎﻣﯾﻓ ﺔﯾﺋﺎﮭﻧ تﺎططﺧﻣ ءﺎﻧﺑو ،ﮫﺗورد ﻰﻟإ فﺎﺷﻛﺗﺳﻹﺎﺑ رﯾﺳﻟا ﻲﻓ رﺎﯾﺗﺧﻹا ﻲﻓ رارﻘﺗﺳﻹا وﺣﻧ ﮫﺟﺗﯾ .
- صﺻﺧﺗﻟا ةرﺗﻓ :(Spécialisation)
ﺔﻣوﺎﻘﻣﻟا كوﻠﺳ روﮭظ ﻊﻣ ،مازﺗﻟﻹا ﻰﻠﻋ لدﺗو ةرورﯾﺳﻟا ﺔﯾﺎﮭﻧ ﻰﻠﻋ ةرﺗﻔﻟا هذھ رﺑﻌﺗ
.رﺧآ ﻲﻧﮭﻣ ﮫﯾﺟوﺗ يأ وﺣﻧ ضرﻋ لﻼﺧ نﻣ لدﺗ درﻔﻟا تارﺎﯾﺗﺧإ نﺄﺑ ﺎﻧﻟ ﺢﺿﺗﯾ ﻲﻧﮭﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧﻹا ةرورﯾﺳ لﺣارﻣ
،تاردﻘﻟا ،تﺎﺑﻏرﻟا نﯾﺑ ﺔﯾﻘﯾﻓوﺗﻟا ﺔﺟﯾﺗﻧﻟا ﺎﮭﻧإ .طﯾﺣﻣﻟا ﻊﻣ ﺎھﺎﻧﺑ ﻲﺗﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟا عوﻧ ﻰﻠﻋ .ﻲﺟرﺎﺧﻟا طﯾﺣﻣﻟا تﺎھارﻛإو
لﺣارﻣﻟا ﺔﻧورﻣ مدﻌﺑ لﺻﺗﺗ غرﯾﺑزﻧﯾﺟ روﺻﺗ ﻰﻟإ تﮭﺟو ﻲﺗﻟا دﻘﻧﻟا عاوﻧأ مھأ نإ ،ﺎﮭﻣدﻗ ﻲﺗﻟا :ﮫﻧأ ثﯾﺣ
- ثدﺣﯾ دﻗ تﻻﺎﺣﻟا ضﻌﺑ ﻲﻓ ﻊﺟارﺗﻟا نأ مﻏر ،دﺣاو هﺎﺟﺗإ ﻲﻓ ﺔﯾﻠﻋﺎﻔﺗ لﺣارﻣﻟا رﺑﺗﻌﯾ .
- .صﺻﺧﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣ ﻲﻓ ﻲﺋﺎﮭﻧ ﻲﻧﮭﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧﻹا نﺄﺑ دﯾﻔﯾ
لﺣارﻣﻟا صﺋﺎﺻﺧ ةرﻛﻓ نﻋ ﻊﺟارﺗ ﮫﺛﺎﺣﺑأ مدﻘﺗ دﻌﺑ غرﯾﺑزﻧﯾﺟ نأ ﻰﻟإ ةرﺎﺷﻹا ردﺟﺗو
ﻟ دﺗﻣﺗ نأ نﻛﻣﯾ رﺎﯾﺗﺧﻹا ةرورﯾﺳ نأ ﻰﻠﻋ زﻛرﯾﻟ ادﻛؤﻣ ،ﺔطﺷﻧﻟا ﺔﯾﻧﮭﻣﻟا ةﺎﯾﺣﻟا لوط لﻣﺷﺗ
.طﯾﺣﻣﻟا كﻟذﻛو درﻔﻟﺎﺑ ﺔﻠﺻﺗﻣ ﺎﮭﯾﻓ رﺛؤﺗ ﻲﺗﻟا لﻣاوﻌﻟا نﺄﺑ ب - رﯾﺑوﺳ ﺔﯾرظﻧ
Super:
ﻲﻧﮭﻣﻟا روطﺗﻟا رﺑﺗﻌﯾ ثﯾﺣ ،غرﯾﺑزﻧﯾﺟ ﺎﮭﺑ ﻰﺗأ ﻲﺗﻟا مﯾھﺎﻔﻣﻟا ضﻌﺑ رﯾﺑوﺳ لﻣﻌﺗﺳا
ﺟﯾﺗﻧ نوﻛﯾ ،ﺔﯾﻛﯾﻣﺎﻧﯾد ﺔﯾﻠﻣﻋ وھو .ﺔﺧوﺧﯾﺷﻟا ﻰﺗﺣ ﺔﻟوﻔطﻟا نﻣ دﺗﻣﺗ ةرورﯾﺳ لﻋﺎﻔﺗﻠﻟ ﺔ
.ﮫطﯾﺣﻣو درﻔﻟا نﯾﺑ
وﻣﻧﻟا ﻲﺗرھﺎظ لﺿﻔﺑ نﻣزﻟا ﻊﻣ روطﺗﯾ ،ىرﺧﻷا تﺎﻛوﻠﺳﻟا لﺛﻣ ﻲﻧﮭﻣﻟا كوﻠﺳﻟا نإ ةدﯾﻔﻣ تارﺑﺧ ﺔطﺳاوﺑ كوﻠﺳﻟا اذھ ﺔﯾﺑرﺗ نﻛﻣﯾو مﻠﻌﺗﻟاو .
روطﺗﻟا ﮫﯾﻟإ ﺔﺑﺳﻧﻟﺎﺑﻓ .رﯾﺑوﺳ لﺎﻣﻋأ ﻲﻓ ﺔﻣﺎھ ﺔﻧﺎﻛﻣ لﺗﺣﯾ تاذﻟا ةروﺻ موﮭﻔﻣ نإ نﯾوﻛﺗ ةرورﯾﺳ نﻋ ةرﺎﺑﻋ وھ ﻲﻧﮭﻣﻟا ةروﺻﻟ قﯾﻘﺣﺗ ارﯾﺧأو ﺔﯾﻧﮭﻣ روﺻ ﻲﻓ ﺔﻣﺟرﺗ مﺛ ،
اذﮭﻟو .ﮫﺗاذﻟ ﮫﻣوﮭﻔﻣ ﺔﺣﺿاو ةروﺻﺑ ددﺣﯾ ،ﺔﻧﯾﻌﻣ ﺔﻧﮭﻣﻟ هرﺎﯾﺗﺧإ لﻼﺧ نﻣ درﻔﻟﺎﻓ .تاذﻟا .ﺔﯾﻟﺎﺛﻣﻟا ﺎﻧﺎﯾﺣأ وأ ﺔﯾﻘﯾﻘﺣﻟا تاذﻟا ةروﺻ نﯾﺳﺣﺗﻟ ﺔﻟوﺎﺣﻣ ﻲﻧﻌﯾ ﻲﻧﮭﻣ رﺎﯾﺗﺧﺈﺑ مﺎﯾﻘﻟا نﺈﻓ ) ﺔﻧﺳ ﻲﻓ رﯾﺑوﺳ رﯾﺷﯾو 1969
ﻟا ةروﺻ نﯾﺑ قﺑﺎطﺗﻟا نﺄﺑ ( ﺔﯾﻧﮭﻣﻟا تاروﺻﺗﻟاو تاذ
) ﺔﻧﺳ ﻲﻓ ﺢﺿوﯾو .فﯾﻛﺗﻟاو رﺎﯾﺗﺧﻹا ددﺣﯾ يذﻟا وھ 1976
ةدﻋ نوﺑﻌﻠﯾ دارﻓﻷا نﺄﺑ (
حرﺳﻣ تﺎﺑﺷﺧ ﻰﻠﻋ (...ضﯾرﻣ ،نطاوﻣ ،بأ ،جوز ،لﻣﺎﻋ ،ذﯾﻣﻠﺗ ،لﻔط ) راودأ نﯾﺑ ﺔﯾﻌﺑﺗ دﺟوﯾ ﮫﻧأ مﻠﻌﻟا ﻊﻣ (...ﻰﻔﺷﺗﺳﻣﻟا ،لﻣﻌﻟا نﺎﻛﻣ ،ﺔﻧﯾدﻣﻟا ،ﻲﺣﻟا ،تﯾﺑﻟا ) ﺔﻋوﻧﺗﻣ اودﻷا هذھ ﮫﯾﻠﻋ لﮭﺳ ﺔﻔﻠﺗﺧﻣ راودأ ءادأ ﻲﻓ درﻔﻟا ﺢﺟﻧ ﺎﻣﻠﻛ ﮫﻧأ ثﯾﺣ .تاءﺎﺿﻔﻟاو ر
.ىرﺧأ راودأ تﺎﯾﻟوؤﺳﻣ لﻣﺣﺗ ةﺎﯾﺣ طﻣﻧ زارﺑإو درﻔﻟا ةﺎﯾﺣ ﺔﻠﻛﯾھ ﻰﻠﻋ لوؤﺳﻣﻟا وھ ةددﻌﺗﻣﻟا راودﻷا هذھ جوازﺗ نإ .نﯾﻌﻣ دﯾﻛﺄﺗ فﯾظﻧ نأ ﺎﻧﻧﻛﻣﯾ ﮫﺗﯾرظﻧ رﯾﺑوﺳ ﺎﮭﯾﻠﻋ ﻰﻧﺑ ﻲﺗﻟا ﺔﻘﺑﺎﺳﻟا ئدﺎﺑﻣﻟا ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑو ه
ﻊﻗاوﻟا وﺣﻧ ﮫﺟﺗﺗو دﯾﻘﻌﺗﻟا ﻲﻓ دادزﺗ ،لﺣارﻣ ﻲﻓ بﺗرﺗ ﻲﻧﮭﻣﻟا وﻣﻧﻟا ةرورﯾﺳ نأ ﻰﻠﻋ مﺎﮭﻣﻟا هذھ ﺢﻣﺳﺗو .ﺎھزﺎﺟﻧإ درﻔﻟا ﻰﻠﻋ بﺟﯾ مﺎﮭﻣ ﺔﻠﺣرﻣ لﻛ ﻲﻓ دﺟوﯾ.صﺻﺧﺗﻟاو ﺔﺋﻓﺎﻛﻣ ﻰﻠﻋ لوﺻﺣﻟا ﻰﻟإ درﻔﻟا لھؤﯾ يذﻟا فﺎﻛﻟا ﻲﻛوﻠﺳﻟا لﯾﻟدﻟا بﺎﺳﺗﻛﺈﺑ ﺔﯾروطﺗﻟا .ﻊﻣﺗﺟﻣﻟا رﯾﺑوﺳ جذوﻣﻧ ﺔﯾﻣھأ زرﺑﺗ دﻧﻋ ﮫﺗﯾﺑرﺗ نﻛﻣﯾ ﻲﻧﮭﻣﻟا ﺞﺿﻧﻟا نأ ﻰﻠﻋ هزﯾﻛرﺗ ﻲﻓ
،ﮫﻟوﯾﻣ ةرﺎﺗﯾإ ىدﻣﺑ ﺎﺿﯾأ ﺎﻣﻧإو تادادﻌﺗﺳﻹﺎﺑ طﻘﻓ سﯾﻟ طﺑﺗرﻣ ﮫﻧأ ثﯾﺣ .دارﻓﻷا مادﺧﺗﺳإو
.ﺎﮭﺑ رﻣ ﻲﺗﻟا تارﺑﺧﻟا ﺔﯾﻋوﻧو ﮫﺗﺎﯾﻧﺎﻛﻣإ ﻰﻟإ ىدأ ﻲﻧﮭﻣﻟا رارﻘﻟا ةرورﯾﺳﻟ هروﺻﺗ ﻲﻓ تاذﻟا ةروﺻﻟ ﺎﮭﺣﻧﻣ ﻲﺗﻟا ﺔﻧﺎﻛﻣﻟا نأ ﺎﻣﻛ ﯾدﻌﻟا رﯾوطﺗ .ﮫﯾﺟوﺗﻟا نادﯾﻣ ﻲﻓ تﺎﻘﯾﺑطﺗﻟاو تﺎﯾﻧﻘﺗﻟا نﻣ د
نادﯾﻣ ﻲﻓ ،يروطﺗﻟا لوﺎﻧﺗﻟا بﺳﺣ ﺔﯾرظﻧﻟا تﺎﻣھﺎﺳﻣﻟا نﻣ صﻠﺧﺗﺳﻧ نأ ﺎﻧﻧﻛﻣﯾ لﻼﺧ نﻣ ﻲﻧﮭﻣﻟا هرارﻗ ءﺎﻧﺑ ﻲﻓ درﻔﻟا ﮫﺑ موﻘﯾ يذﻟا طﺷﻧﻟاو ﻲﺑﺎﺟﯾﻹا رودﻟا ،ﮫﯾﺟوﺗﻟا
ﺔﯾﻌﻗاو ﻊﯾرﺎﺷﻣ وﺣﻧ ﮫﺟﺗﯾ ﺎﮭﻗﺎﯾﺳ ﻲﻓ ﻲﺗﻟاو نﻣزﻟا رﺑﻋ دﺗﻣﺗ وﻣﻧ ةرورﯾﺳ لﻼﺧ نﻣ كﻟذو
فدﮭﻟا قﯾﻘﺣﺗﻟ ﺎھرﯾﺧﺳﺗ مزﻼﻟا لﺋﺎﺳوﻟاو طﯾﺣﻣﻟا تﺎﺑﻠطﺗﻣﻟ و ﮫﺗﺎﯾﻧﺎﻛﻣﻹ مﯾوﻘﺗﺑ ﮫﻣﺎﯾﻗ .موﺳرﻣﻟا
- 3 ﺔﯾﻧادﯾﻣﻟا تﺎﯾطﻌﻣﻟا ضﻌﺑ :بﺎﺑﺷﻟا تارﺎﯾﺗﺧإ
لوﻷﺎﻓ ﻲﻧﮭﻣﻟا عورﺷﻣﻟاو رﺎﯾﺗﺧﻹا موﮭﻔﻣ نﯾﺑ قرﻓ دﺟوﯾ ﮫﻧﺄﺑ نﻵا ﺎﺣﺿاو ﺢﺑﺻأ دﻘﻟ
نﺗرﺎﻣﯾﺑ رﯾﺷﯾ ﺎﻣﻛ
Pemartin
ﻘﯾﻟو ر
Legers
1988) ارﯾﺛﻛ رﺛﺄﺗﯾ سوردﻣ رﯾﻏ ﻲﻧآ كوﻠﺳ (
ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻹا لﻣاوﻌﻟﺎﺑ -
ﺔﯾﻧآ ﺔﯾﻠﻣﻋ سﯾﻟ هءﺎﻧﺑﻓ عورﺷﻣﻟا ﺎﻣأ .درﻔﻟﺎﺑ ﺔطﯾﺣﻣﻟا ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗﻹا
لوﻘﯾ ﺎﻣﻛ ﮫﻧأ ذإ رﺎﯾﺗﺧﻹا نﻣ ﻊﺳوأ عورﺷﻣﻟﺎﻓ .تاوﻧﺳ ةدﻋ رﺑﻋ دﺗﻣﺗ ةرورﯾﺳ ﺎﻣﻧإو
رﯾﻧروﻓ
Forner
) 1986 ﻣ تﺎﻛوﻠﺳﻟا مﯾظﻧﺗو ةدﺣو مﮭﻔﺑ ﺢﻣﺳﯾ ( فدﮭﻟا دﯾدﺣﺗ ﺔﯾادﺑ ن
دﯾدﺣﺗ نﻣﺿﺗﯾ رﺎﯾﺗﺧﻹا سﻛﻋ عورﺷﻣﻟﺎﻓ .فدﮭﻟا قﯾﻘﺣﺗ ﻰﻟإ رﺎﯾﺗﺧﻹﺎﺑ ﺎﮭﻧﻋ رﺑﻌﻣﻟاو ﮫﻘﯾﻘﺣﺗﻟ ﺔﻣزﻼﻟا تﺎﯾﻧﺎﻛﻣﻹاو لﺋﺎﺳوﻟا ،فدﮭﻟا .
،ادﻧﻛ) يوﺑرﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا وھ ةروطﺗﻣﻟا نادﻠﺑﻟا فﻠﺗﺧﻣ ﻲﻓ ﮫﯾﺟوﺗﻠﻟ ﻲﻟﺎﺣﻟا رﺎطﻹا نإ نوﺑﯾد
Dupont
) 1988 وو ،ﺔﯾﺑورﻷا نادﻠﺑﻟا ،(
نورﺧآو سط
Watts et al )
1988 .((
ادﯾﻌﺑ لازﺎﻣ رﺋازﺟﻟﺎﺑ نﯾوﻛﺗﻟاو ﺔﯾﺑرﺗﻟا تﺎﺳﺳؤﻣ ﻲﻓ ﮫﯾﺟوﺗﻟا نأ ﻰﻟإ ةرﺎﺷﻹا ردﺟﺗو ﺔﺟردﻟﺎﺑ فدﮭﯾ ثﯾﺣ يرادﻹا ﻊﺑﺎطﻟا ﮫﯾﻠﻋ بﻠﻐﯾ ﮫﻧأ ذإ يوﺑرﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا تﺎطﺎﺷﻧ نﻋ
ﻘﯾ هروﺻﺗ ﻲﻓ ﮫﻧأ ﺎﻣﻛ ذﯾﻣﻼﺗﻟا عوﻣﺟﻣﻟ ﻊﯾزوﺗﻟاو زرﻔﻟا ﺔﯾﻠﻣﻋ نﺎﻣﺿ ﻰﻟإ ﻰﻟوﻷا نﻣ برﺗ
ﻲھاز ،ﻲﺗﺎﻔﯾرﺷ ،ﺔﻧﺳوﺑ ) ﻲﺻﯾﺧﺷﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا 1995
.(
ﺎﮭﯾدﻟ يرﺋازﺟﻟا بﺎﺑﺷﻟا دﻧﻋ ﺔﯾﻧﮭﻣﻟا تارﺎﯾﺗﺧﻹا ﺔﻌﯾﺑط ﺔﻓرﻌﻣ نﺈﻓ سﺎﺳﻷا اذھ ﻰﻠﻋو ﻲﻓ ذﯾﻣﻼﺗﻟا دﻧﻋ ﻊﯾرﺎﺷﻣ روﮭظ ﻰﻠﻋ ثﯾدﺣﻟا بﻌﺻﻟا نﻣ ﮫﻧأو ﺔﺻﺎﺧ ،ةرﯾﺑﻛ ﺔﯾﻣھأ
.ﺔﻔﯾﻛﺗﻣو ﺔﺻﺗﺧﻣ ﺔﯾﺟوﻏادﯾﺑ تادﻋﺎﺳﻣ بﺎﯾﻏ ﺷﻣﻟا ةرﻛﻓ تﺣﺑﺻأ ﮫﯾﻟإ فدﮭﯾ نأ بﺟﯾ يذﻟا يرﺣﺳﻟا لﺣﻟا ﺎﮭﻧأ ﻰﻠﻋ ﺎﮭﯾﻟإ رظﻧﯾ عور
ﺔﯾﺻﺧﺷ ﻊﯾرﺎﺷﻣ دوﺟو ةدﺋﺎﻓ ﺎﻣو ؟موﮭﻔﻣﻟا اذھ ﺔﻣﯾﻗ ﺎﻣ نﻛﻟ .ةدﻋﺎﺻﻟا لﺎﯾﺟﻷﺎﺑ لﻔﻛﺗﻟا ﻲﻋﺎﻣﺗﺟﻹا ﮫطﯾﺣﻣ مادﺎﻣ بﺎﺷﻟا دﻧﻋ -
ةدﺎﺣ ﺔﻣزأ ﮫﺑ فﺻﻌﺗ يدﺎﺻﺗﻗﻹا
مﯾﻘﻟا ﻲﻓ ﻰﺿوﻔﻟا ) -
لﺎﻣﻌﻟا دﻧﻋ ﺔﯾﻋﺎﻣﺟﻟا تﺎﺣﯾرﺳﺗﻟا -
ﺎطﺑﻟا ﺔﻟ - ﻰﻠﻋ دﻣﺗﻌﯾ.؟(...فﻧﻌﻟا
ةدﺋﺎﻔﺑ مﮭﺗﻋﺎﻧﻗ مدﻋ رﯾرﺑﺗﻟ رﺋازﺟﻟﺎﺑ ﮫﯾﺟوﺗﻟا نادﯾﻣ ﻲﻓ نﯾﻠﻣﺎﻌﻟا نﻣ دﯾدﻌﻟا حرطﻟا اذھ .يوﺑرﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا نﻣﺿ ﮫﯾﺟوﺗﻟا تﺎطﺎﺷﻧ رﯾوطﺗ ﺎﮭﺗاذ دﺣ ﻲﻓ لﻣﺣﺗ ﻻ تﺎﺣﻠطﺻﻣﻟا تﻧﺎﻛ اذإ ﮫﻧﺄﺑ لوﻘﻧ نأ ﺎﻧﻧﻛﻣﯾ رﺎطﻹا اذھ ﻲﻓو
ﻲﺗﻟا ﺔﯾرظﻧﻟا ةوﻗ تﻧﺎﻛ ﺎﻣﮭﻣ لوﻠﺣﻟا ﺎﻧﯾﻠﻋ ضرﻔﯾ قطﻧﻣﻟا نﺈﻓ ،تﺎﻣﻠﻛﻟا هذھ ﺎﮭﻧﻋ تﻘﺛﺑﻧأ
ﮫﺟوﻣﻟا دﺎﺻﺗﻗﻹا سﻼﻓإ نإ ثﯾﺣ .ﻊﻣﺗﺟﻣﻟا ﻲﻓ لﻗﻷا ﻰﻠﻋ لﺻﺎﺣﻟا رﯾﻐﺗﻟا ةرﯾﺎﺳﻣ ﺔﯾرﺣ ﺎﮭﺳﺎﺳأ ﻲﺗﻟاو ﺔﯾﻟارﺑﯾﻠﻟا مﯾﻗ ردﺻﺗ ﻰﻟإ ىدأ ﮫﺑ طﺑﺗرﻣﻟا ةﺎﯾﺣﻟا بوﻠﺳأ رﺎﯾﮭﻧإو ﺑﻠطﺗﻣ ﺔﮭﺟاوﻣﻟ ﻲﺻﺧﺷﻟا ﮫﻋورﺷﻣ تﺣﻧ ﻲﻓ درﻔﻟا ﺔﯾﻟوؤﺳﻣو ةردﺎﺑﻣﻟا اذھ نإ.ةﺎﯾﺣﻟا تﺎ
ﺔﯾﻔﯾﻛو ﺔﯾرﺎﺟﻟا ﺔﯾﻠﻛﻟا تارﯾﻐﺗﻟا مﮭﻓ ﻰﻠﻋ بﺎﺑﺷﻟا ةدﻋﺎﺳﻣ ﻰﻠﻋ لﻣﻌﻧ نأ ﺎﻧﯾﻠﻋ مﺗﺣﯾ قﯾﻘﺣﺗ ﺎﻧﻟ نﻣﺿﺗ يوﺑرﺗﻟا ﮫﯾﺟوﺗﻟا ئدﺎﺑﻣ نإ.تﺎﯾﻧﺎﻛﻣإ نﻣ نﻛﻣﯾ ﺎﻣ ﻰﺻﻗﺄﺑ ﺎﮭﻟ دادﻌﺗﺳﻹا ﺔﯾﺟﯾﺗارﺗﺳإ ﻲﻓ ﺔﯾﻋوﻧ ﺔﻠﻘﻧ ثادﺣإ ﺔﯾﻣھأ زرﺑﺗ ﺔﺛﯾدﺣ تﺎﺳارد نﺄﺑ مﻠﻌﻟا ﻊﻣ.فدﮭﻟا اذھ ﺟوﺗﻟا ثﺣﺑ ﺞﺋﺎﺗﻧ لدﺗ .نﯾوﻛﺗﻟا وأ ﺔﯾﺑرﺗﻟا تﺎﺳﺳؤﻣ ﻲﻓ ءاوﺳ اذھو ﮫﺗﺎﻘﯾﺑطﺗ بوﻠﺳأو ﮫﯾ
) ﻲھاز ،ﻲﺗﺎﻔﯾرﺷ ،ﺔﻧﺳوﺑ ﮫﺑ مﺎﻗ 1995
نﻣ رﺛﻛأ لﻣﺷ ﻲﻧطوﻟا ىوﺗﺳﻣﻟا ﻰﻠﻋ ( 3000
) بﺎﺷ 949 ىوﺗﺳﻣ/ذﯾﻣﻠﺗ 9
،ﻲﺳﺎﺳأ 980
،يوﻧﺎﺛ ﺔﺛﻟﺎﺛﻟا ىوﺗﺳﻣ /ذﯾﻣﻠﺗ 932
صﺑرﺗﻣ
و 559 ﻣﻟا تارﺎﯾﺗﺧﻹا ﺔﻣﺋﺎﻗ نأ ﻰﻠﻋ (لﺎطﺑ ةرﯾﻘﻓو ةدودﺣﻣ بﺎﺑﺷﻟا تﺎﺋﻓ فﻠﺗﺧﻣﻟ ﺔﯾﻧﮭ
ﺔﺑﺳﻧ نﺄﺑ ظﺣوﻟ كﻟذ نﻣ رﺛﻛﻷاو .ﻊﻣﺗﺟﻣﻟا ﻲﻓ ةدﺋﺎﺳﻟا ﺔﯾطﻣﻧﻟا تﺎھﺎﺟﺗﻹا ﺎﮭﯾﻠﻋ رطﯾﺳﺗ قﯾﻘﺣﺗ لﺟأ نﻣ ﺎھرﯾﻓوﺗ مزﻼﻟا طورﺷﻟﺎﺑ ﺔﯾﻓﺎﻛ ﺔﻓرﻌﻣ مﮭﯾدﻟ سﯾﻟ نﯾﺻوﺣﻔﻣﻟا نﻣ ﺔﯾﻟﺎﻋ ھ فرط نﻣ ةرﺎﺗﺧﻣﻟا نﮭﻣﻟا نﺈﻓ سﺎﺳﻷا اذھ ﻰﻠﻋو.ﺔﯾﻧﮭﻣﻟا مﮭﺗارﺎﯾﺗﺧا نﯾﺻوﺣﻔﻣﻟا ءﻻؤ
دﻗ .ﺔﯾﻧآ تﺎﺑﻏر نﻋ ةرﺎﺑﻋ ﺎﻣﻧإو ،ﺔﺟﺿﺎﻧ ﺔﯾﻧﮭﻣ ﻊﯾرﺎﺷﻣ نﻣﺿ جردﻧﺗ ﺎھرﺎﺑﺗﻋإ نﻛﻣﯾ ﻻ ﻲﺗﻟا وﻣﻧﻟا ﺔﻠﺣرﻣ ﺔﯾﻛﯾﻣﺎﻧﯾدﻟ ﺔﺟﯾﺗﻧ ﻲﺳﺎﺳﻷا مﯾﻠﻌﺗﻟا ذﯾﻣﻼﺗ ﻰﻟإ ﺔﺑﺳﻧﻟﺎﺑ لوﻘﻌﻣ رﻣﻷا نوﻛﯾ
ﻰﻠﻋ لدﯾو رﯾﺣﻣ رﺑﺗﻌﯾ بﺎﺑﺷﻟا نﻣ ىرﺧﻷا تﺎﺋﻔﻟا ﻰﻟإ ﺔﺑﺳﻧﻟﺎﺑ ﻊﺿوﻟا نأ ﻻإ ﺎﮭﺑ نورﻣﯾ ﻲﺟوﻏادﯾﺑﻟا مﻼﻋﻹا صﺧﯾ ﺎﻣﯾﻓ بﺳﺎﻧﻣﻟا مﻋدﻟا اوﻘﻠﺗﯾ مﻟ مﮭﻧأ -
.عورﺷﻣﻟا ﺔﯾﺑرﺗو مﯾوﻘﺗﻟا
) تﻟوزرﺗو ﺔﻧﺳوﺑ زرﺑا ﺔﯾﻌﺑﺗﺗ ﺔﯾﻧﺎﺛ ﺔﺳارد ﻲﻓو نﯾوﻛﺗﻟا ﻊﯾرﺎﺷﻣ صﺧﯾ ﺎﻣﯾﻓ (1996
:ﻲﻠﯾ ﺎﻣ نﯾﺻﺑرﺗﻣﻟا دﻧﻋ 1 - نأ 47
% ﻲﺻﺧﺷ رﺎﯾﺗﺧإ سﺎﺳأ ﻰﻠﻋ سﯾﻟ نﯾوﻛﺗﻟﺎﺑ اوﻘﺣﺗﻟإ نﯾﺻﺑرﺗﻣﻟا نﻣ .
2 - دوﺟو ﻲﻧﮭﻣﻟا ﺞﺿﻧﻟا ىوﺗﺳﻣو دﮭﺟﻟا لذﺑ ﻰﻠﻋ رﺷؤﻣﻛ لﯾﺻﺣﺗﻟا نﯾﺑ ﺔﯾﺑﺎﺟﯾإ ﺔﻗﻼﻋ
نﯾﺻﺑرﺗﻣﻠﻟ .
- 3 مﮭﯾدﻟ ﻲﺻﺧﺷ رﺎﯾﺗﺧإ سﺎﺳأ ﻰﻠﻋ نﯾوﻛﺗﻟا عورﺷﻣﺑ اوﻘﺣﺗﻟإ نﯾذﻟا نﯾﺻﺑرﺗﻣﻟا نإ دﺳﻟ وأ نﯾدﻟاوﻟا طﻐﺿﻟ ﺔﺟﯾﺗﻧ نﯾوﻛﺗﻟا عورﺷﻣ سﻔﻧﺑ اوﻘﺣﺗﻟإ نﯾذﻟا نﻣ ﻰﻠﻋأ ﻲﻧﮭﻣ ﺞﺿﻧ
غارﻔﻟا .
- 4 رﺗﻣﻟا ﺔﯾﺑﻠﻏأ نإ نﻣ لﻗأ تﺎﺟرد ﻰﻠﻋ نﯾوﻛﺗﻟا ﺔﯾادﺑ ﻲﻓ اوﻠﺻﺣﺗ نﯾذﻟا نﯾﺻﺑ
نﯾﺻوﺣﻔﻣﻟا ﺎﻣأ.هزﺎﺟﻧإ لﺑﻗ نﯾوﻛﺗﻟا عورﺷﻣ اوﻛرﺗ ﻲﻧﮭﻣﻟا ﺞﺿﻧﻟا سﺎﯾﻘﻣ ﻲﻓ طﺳوﺗﻣﻟا يأ لﺟﺳﯾ مﻠﻓ ﻲﻧﮭﻣﻟا ﺞﺿﻧﻟا سﺎﯾﻘﻣ ﻲﻓ طﺳوﺗﻣﻟا قوﻔﺗ تﺎﺟرد ﻰﻠﻋ اوﻠﺻﺣﺗ نﯾذﻟا .مﮭﻓرط نﻣ عﺎطﻘﻧإ رﻛﺑﻣﻟا لﺧدﺗﻟا ﺔﯾﻣھأ ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا هذھ لﺛﻣ زرﺑﺗ فرط نﻣ ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا ﺔﺳردﻣﻟا ﻲﻓ
تﺎھﺎﺟﺗﻹا و ﺔﯾﻧھذﻟا تﺎﻣزﯾﻧﺎﻛﯾﻣﻟا رﯾوطﺗ ﻰﻠﻋ ذﯾﻣﻼﺗﻟا ةدﻋﺎﺳﻣﻟ ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﻲﻓ نﯾﺻﺗﺧﻣﻟا تﺎطﺎﺷﻧ نﻣﺿﺗﯾ يوﻧﺳ ﺞﻣﺎﻧرﺑ لﻼﺧ نﻣ اذھ و ﻊﯾرﺎﺷﻣﻟا ءﺎﻧﺑﺑ ﺢﻣﺳﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﯾﺳﻔﻧﻟا لودﺟﻟا رظﻧأ ) ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا ﮫﯾﺟوﺗﻟا دﯾدﻌﻟا ﻲﻓ عورﺷﻣﻟا ﺔﯾﺑرﺗ نأ ﺔظﺣﻼﻣﻟﺎﺑ رﯾدﺟ و (1
نﻣ
ىدﻣ ﻰﻠﻋ لدﯾ اذھ و.داوﻣﻟا ﻲﻗﺎﺑ لﺛﻣ ةدﺎﻣﻛ ﻲﺳردﻣﻟا تﻗوﻟا ﻲﻓ ﺔﺟردﻣ تﺣﺑﺻأ نادﻠﺑﻟا .رﺎﺑﻛﻟا مﻟﺎﻋ ﻲﻓ جﺎﻣدﻧﻺﻟ رﺎﻐﺻﻟا دادﻋإ ﻰﻟإ ﺔﺑﺳﻧﻟﺎﺑ ﺔﯾﺟوﻏادﯾﺑﻟا تﺎطﺎﺷﻧﻟا هذھ ﺔﯾﻣھأ ﺔـــﻣﺗﺎﺧﻟا و ،ﺎﮭﻧﻋ ءﺎﻧﻐﺗﺳﻹا نﻛﻣﯾ ﻻ ﺔﯾوﺑرﺗ ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟإ ةرورﺿ ﮫﯾﺟوﺗﻟا ﺞﻣارﺑ تﺣﺑﺻأ دﻘﻟ
ﺔﯾﻣھﻷ كﻟذ مﮭﻌﯾرﺎﺷﻣ صﺧﯾ ﺎﻣﯾﻓ ﺔﺑﺳﺎﻧﻣﻟا تارارﻘﻟا ذﺎﺧﺗإ ﻰﻠﻋ بﺎﺑﺷﻟا ةدﻋﺎﺳﻣ
نأ يدرﻔﻟا هرﺎﺳﻣ نﻣ ﺎﻣ ﺔﻠﺣرﻣ ﻲﻓ رطﺿﻣ بﺎﺷ لﻛ نأ مﻠﻌﻟا ﻊﻣ .ﺔﯾﻧﮭﻣﻟا و ﺔﯾﺳردﻣﻟا .ﮫﺗﺎﯾﺣ ﻰﻠﻋ رﯾﺑﻛ رﯾﺛﺄﺗ ﺎﮭﯾدﻟ نوﻛﯾ ﺔﻧﯾﻌﻣ تارﺎﯾﺗﺧإ ﻊﺑﺗﯾ اذھ نأ ثﯾﺣ ،صﺗﺧﻣﻟا تﺎﯾﺻوﺗ ﻰﻟإ ﮫﯾﺟوﺗﻠﻟ ﻲﺻﯾﺧﺷﺗﻟا ﻰﺣﻧﻣﻟا ﻲﻓ درﻔﻟا ﻊﺿﺧﯾ ﻰﺣﻧﻣﻟا ﻲﻓ درﻔﻟا نﻛﻟ .ﮫﻛﻠﺳﯾ نأ بﺟﯾ يذﻟا قﯾرطﻟا مﻟﺎﻌﻣ ﮫﻟ مﺳرﯾ ﺎﻣ ﺎﺑﻟﺎﻏ رﯾﺧﻷا ردﺎﻗ و روطﺗ و وﻣﻧ ﺔﯾﻛﯾﻣﺎﻧﯾدﺑ رﻣﯾ ﮫﻧأ ﻰﻠﻋ ﮫﯾﻟإ رظﻧﯾ و ،ﺎﯾﺑﺎﺟﯾإ ارود بﻌﻠﯾ يوﺑرﺗﻟا اذﮭﻟو.لﻣﺎﻛﺗﻣ ﻲﺻﺧﺷ عورﺷﻣ ءﺎﻧﺑﻟ ﺔﻣزﻼﻟا ﺔﯾﻧھذﻟا و ﺔﯾﺳﻔﻧﻟا تﺎھﺎﺟﺗﻹا بﺎﺳﺗﻛإ ﻰﻠﻋ ﺗﻟا ﮫﯾﺟوﺗﻟا تﺎطﺎﺷﻧ نﺈﻓ ﺔﺋﯾﮭﺗ ﻰﻟإ صﺗﺧﻣﻠﻟ رﻛﺑﻣﻟا لﺧدﺗﻟا لﻼﺧ نﻣ فدﮭﺗ يوﺑر
دﺳﺟﯾ سﻧﺎﺟﺗﻣ عورﺷﻣ ةروﻠﺑ نﻣ ﮫﻧﯾﻛﻣﺗ لﺟأ نﻣ درﻔﻠﻟ ةرﯾﺛﻣﻟا و ﺔﻣﺋﻼﻣﻟا فورظﻟا .طﯾﺣﻣﻟا ضورﻋ و ﮫﺻﺋﺎﺻﺧ نﯾﺑ نزاوﺗﻟا بﻌﺻﯾ سوردﻣﻟا ﻲﺟوﻏادﯾﺑﻟا مﻋدﻟا اذھ لﺛﻣ بﺎﯾﻏ ﻲﻓ ﮫﻧأ ﻰﻟإ ةرﺎﺷﻹا ردﺟﺗ و
أ ﺔﯾﺳردﻣ ﻊﯾرﺎﺷﻣ دوﺟو نﻋ ثﯾدﺣﻟا ﻊﻓادﻟا ﺔظﺣﻼﻣﻟا اذھ رﺑﺗﻌﺗ.بﺎﺑﺷﻟا دﻧﻋ ﺔﯾﻧﮭﻣ و
ﺎﮭﺟارادﻹ ﺎﻧدﻼﺑ ﻲﻓ ﮫﯾﺟوﺗﻟا تﺎﻘﯾﺑطﺗ رﯾوطﺗ ةرورﺿ ﻰﻠﻋ دﻛؤﻧ ﺎﻧﻠﻌﺟﯾ يذﻟا ﻲﺳﺎﺳﻷا .يوﺑرﺗﻟا روﺻﺗﻟا دﻋاوﻗ نﻣﺿ
ﻊﺟرﻣﻟا :
- 1 ) ج تﻟوزرﺗ ،م ﺔﻧﺳوﺑ نﯾوﻛﺗﻟا زﻛارﻣ ﻲﻓ نﯾﺻﺑرﺗﻣﻠﻟ ﻲﻧﮭﻣﻟا ﺞﺿﻧﻟا ىوﺗﺳﻣ سﺎﯾﻗ :(1996
ﻲﻧﮭﻣﻟا - تﺎﯾﻟوﺣ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ يوﺑرﺗﻟا قﺳﻧﻟا لوﺣ صﺎﺧﻟا ددﻌﻟا ،رﺋازﺟﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ
.
2- BOUSSENA M., CHERIFATI M.D., ZAHI C. (1995): L’information et L’orientation professionnelle en Algérie: Réalités et enjeux. Publication
CERPEQ, OPU.
3- DUPONT J.B. (1988): Vers un nouveau modèle d’éducation à la carriére, les écoles de Québec. O S P n°4.
4- FORNER Y. (1986): les déterminants non cognitifs des projets scolaires et professionnels des Lycéens en classe terminale. Doct 3eme CYCLE, Paris.
5- GINZBERG E. et al. (1963): Occupationel choice: An approach to a general theory, New York, Columbia Univ. Press.
6- HUTEAU M. (1982): Les mécanismes psychologiques de l’évolution des attitudes et des préférences vis-à-vis des activités professionnelles. O.S.P N°2.
7- LARCEBEAU S. (1978): Le choix professionnel: théories et méthodes d’études O.S.P n° 3.
8- PERMARTIN D. et LEGRES J. (1988): les projets chez les jeunes: La psychopédagogie des projets personnels. Collection: Orientation, ed E.A.P.
9- SUPER D.E. (1957) : The psychology of careers : Au introduction to vocationel development. New-York, Harper and Row.
10- SUPER D.E. (1969) Théorie du développement professionnel: Individu, Situation et process, in BINOP, N°4.
11- WATTS A.G. COLETTE D. et PLANT P. : Les services d’orientation dans la communauté européenne : Différence et tendance communes . O.S.P N°3.
