إیجاد التشكل الجزیئي والاھتزازات الداخلیة للھالوجینومیزیتلین

(1)

ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟاو ﻲﻟﺎﻌﻟا ﻢﯿﻠﻌﺘﻟا ةرازو

يداﻮﻟﺎﺑ ﺮﻀﺨﻟ ﮫﻤﺣ ﺪﯿﮭﺸﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ

ﺔﻘﯿﻗﺪﻟا مﻮﻠﻌﻟا ﺔﯿﻠﻛ

ةدﺎﮭﺷ ﻞﯿﻨﻟ ﺔﻣﺪﻘﻣ جﺮﺨﺗ ةﺮﻛﺬﻣ

ﻲﻤﯾدﺎﻛأ ﺮﺘﺳﺎﻣ

ﺔﻗﺎطو عﺎﻌﺷإ ءﺎﯾﺰﯿﻓ

ةﺬﺗﺎﺳﻷا ﻦﻣ ﺔﻧﻮﻜﻤﻟا ﺔﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﺔﻨﺠﻟ مﺎﻣأ

:

ﺎﺴﯿﺋر

ب ةﺮﺿﺎﺤﻣ

ﺔﺸﻗﺎﻨﻣ

ﺎﺸﻗﺎﻨﻣ

ةﺮطﺆﻣ

ﻦﯿﻠﺘﯾﺰﯿﻣﻮﻨﯿﺟﻮﻟﺎﮭﻠﻟ ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا تازاﺰﺘھﻻاو ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﻞﻜﺸﺘﻟا دﺎﺠﯾإ

DFT

ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟاو ﻲﻟﺎﻌﻟا ﻢﯿﻠﻌﺘﻟا ةرازو

يداﻮﻟﺎﺑ ﺮﻀﺨﻟ ﮫﻤﺣ ﺪﯿﮭﺸﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ

ﺔﻘﯿﻗﺪﻟا مﻮﻠﻌﻟا ﺔﯿﻠﻛ ﻢﺴﻗ : ءﺎﯾﺰﯿﻔﻟا

ةدﺎﮭﺷ ﻞﯿﻨﻟ ﺔﻣﺪﻘﻣ جﺮﺨﺗ ةﺮﻛﺬﻣ

ﻲﻤﯾدﺎﻛأ ﺮﺘﺳﺎﻣ

لﺎﺠﻣ

:

ةدﺎﻤﻟا مﻮﻠﻋ

ﺺﺼﺨﺗ

:

ﺔﻗﺎطو عﺎﻌﺷإ ءﺎﯾﺰﯿﻓ

داﺪﻋإ ﻦﻣ

:

ﻲﻨھﻮﺑ ةﺮھﺰﻟا

ﻋﻮﻤﺠﻟا

ﻲ

ﺔﻣﺎﺗ

عﻮﺿﻮﻤﻟا

مﻮﯾ ﺖﺸﻗﻮﻧ

08 /

06 /

2017

ةﺬﺗﺎﺳﻷا ﻦﻣ ﺔﻧﻮﻜﻤﻟا ﺔﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﺔﻨﺠﻟ مﺎﻣأ

ﺔﯿﻄﻋ يدﺎﮭﻟا

ذﺎﺘﺳأ

ب ﺮﺿﺎﺤﻣ

ةذﺎﺘﺳأ

ب ةﺮﺿﺎﺤﻣ

ﻲﻗﺎﺑ

ذﺎﺘﺳأ

أ ﺪﻋﺎﺴﻣ

ةذﺎﺘﺳأ

أ ةﺮﺿﺎﺤﻣ

ﻲﻌﻣﺎﺠﻟا ﻢﺳﻮﻤﻟا 2016 / 2017

ﻦﯿﻠﺘﯾﺰﯿﻣﻮﻨﯿﺟﻮﻟﺎﮭﻠﻟ ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا تازاﺰﺘھﻻاو ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﻞﻜﺸﺘﻟا دﺎﺠﯾإ

ـﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ

DFT

ﺐﯿﺗﺮﺘﻟا ﻢﻗر : ﻞﺴﻠﺴﺘﻟا ﻢﻗر :

ﺪﻤﺤﻣ

ﺔﯿﻄﻋ يدﺎﮭﻟا

ﻲﻤﻟد ﺔﯿﻣﺎﺳ

ﻤﺤﻣ

ﺪ

ﻲﻗﺎﺑ

لاورز ﺔﯾرﻮﺻ

ﻦﯿﻠﺘﯾﺰﯿﻣﻮﻨﯿﺟﻮﻟﺎﮭﻠﻟ ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا تازاﺰﺘھﻻاو ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﻞﻜﺸﺘﻟا دﺎﺠﯾإ

(2)

I ﻦﯿﻠﺳﺮﻤﻟا و ءﺎﯿﺒﻧﻷا ﻢﺗﺎﺧ ﻰﻠﻋ مﻼﺴﻟا و ةﻼﺼﻟا و ﻦﯿﻤﻟﺎﻌﻟا بر ﺪﻤﺤﻟا ﻞﻤﻌﻟا اﺬھ يﺪھأ ﻲـــــــــــــــــــــــــــــﻣأ ﺎﮭﺗاﻮﻠﺻو ﺎﮭﺗاﻮﻋﺪﺑ ﻲﻨﺘﻧﺎﻋأو ،ﻲﻤﯿﻠﻌﺗ ﻲﻓ ﺖﺒﻌﺗو تﺮﮭﺳ ﻦــــــﻣ ﻰﻟإ ﺔــــــــــــــــــــــــــــﺒﯿﺒﺤﻟا . ﺎﯿﻧﺪﻟا ﻲﻓ يﺪﻨﺳو ﻲﻤﯿﻠﻌﺗ ﻲﻓ ﺐﻌﺗو ،تاﻮﻋﺪﻟا و تاﻮﻠﺼﻟﺎﺑ ﻲﻨﻧﺎﻋأو ﻲﺑرد رﺎﻧأ ﻦﻣ ﻰﻟإ ﺑأ ﻲــــــــــــــ ﻟﺎﻐﻟا ــــــ ﻲ . ﻲﺗﻮـــــــــــــﺧإ ﻰﻟإ ﻲﺗاﻮﺧأ و بﺎﺒﺣﻷاو ءﺎﻗﺪﺻﻷا ﻞﻛ ﻰﻟإو ءﻼﻣﺰﻟاو .

(3)

II ﷲ ﻢﺴﺑ ﺎﻧﺎﻄﺧ دﺪﺴﯾ نأ هﻮﺟﺮﻧ يﺬﻟا ماﺮﻛﻹا و لﻼﺠﻟا وذ ﺮﻜﺸﻟاو ﺪﻤﺤﻟاو ﺎﻧراﻮﺸﻣ ﺔﻟﺎﺳر ﺎﻨﺤﺘﻓ ﻢﯿﻘﺘﺴﻤﻟا طاﺮﺼﻟا ﻰﻟإ ﺎﻨﻘﻓﻮﯾو ﺎﻨﻠﻤﻋ ﻲﻓ كرﺎﺒﯾو . ﻲﻓ ﺎھﺎﻨﯿﻀﻗ ماﻮﻋأ ﻰﻟإ دﻮﻌﻧ ﺔﻔﻗو ﻦﻣ ﺔﯿﻌﻣﺎﺠﻟا ةﺎﯿﺤﻟا ﻲﻓ ةﺮﯿﺧﻷا ﺎﻨﺗاﻮﻄﺧ ﻮﻄﺨﻧ ﻦﺤﻧو ﺎﻨﻟ ﺪﺑﻻ ﻊﻣ ﺔﻌﻣﺎﺠﻟا بﺎﺣر ﻞﯿﺟ ءﺎﻨﺑ ﻲﻓ ةﺮﯿﺒﻛ ادﻮﮭﺟ ﻚﻟﺬﺑ ﻦﯿﻟذﺎﺑ ﺮﯿﺜﻜﻟا ﺎﻨﻟ اﻮﻣﺪﻗ ﻦﯾﺬﻟا ماﺮﻜﻟا ﺎﻨﺗﺬﺗﺎﺳأ ﻦﻣ ﺔﻣﻷا ﺚﻌﺒﺘﻟ ﺪﻐﻟا ﺪﯾﺪﺟ ... ﻲﻀﻤﻧ نأ ﻞﺒﻗو ﻧ سﺪﻗأ اﻮﻠﻤﺣ ﻦﯾﺬﻟا ﻰﻟإ ﺔﺒﺤﻤﻟاو ﺮﯾﺪﻘﺘﻟاو نﺎﻨﺘﻣﻻاو ﺮﻜﺸﻟا تﺎﯾآ ﻰﻤﺳﺄﺑ مﺪﻘﺘ ةﺎﯿﺤﻟا ﻲﻓ ﺔﻟﺎﺳر ... ﺔﻓﺮﻌﻤﻟاو ﻢﻠﻌﻟا ﻖﯾﺮط ﺎﻨﻟ اوﺪﮭﻣ ﻦﯾﺬﻟا ﻰﻟإ ... ﻰﻟإ ﺗذﺎﺘﺳأ ﺎﻨ لاورز ﺔﯾرﻮﺻ ﺔﻓﺮﺸﻤﻟا ﯾإ ﺎﻨﻟ ﺎﮭﺗﺎﮭﯿﺟﻮﺗو ﺎﮭﺋﺎﻄﻌﺑ ﺎﻨﻣ ﺎﻧﺎﻤ ، ﻲﻗﺎﺑ ﺪﻤﺤﻣ ذﺎﺘﺳﻷا ﻰﻟاو هﺬھ ﺎﻨﺗﺮﻛﺬﻣ ﺔﺸﻗﺎﻨﻣ ﻢﮭﻟﻮﺒﻗ ﻰﻠﻋ ﺔﯿﻣﺎﺳ ﻲﻤﻟد ةذﺎﺘﺳﻷا و يدﺎﮭﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﺔﯿﻄﻋ ذﺎﺘﺳﻷا و ﻊﯿﻤﺟ ﻰﻟاو ﺎﻨﺗﺬﺗﺎﺳأ ﺿﺎﻓﻷا ﻞ و إ ﻦﯾﺬﻟا ﻰﻟ ﻲﺘﻟا ﺔﻤﻠﻈﻟا ءﻲﻀﯾ ارﻮﻧو اﺬھ ﺎﻨﻠﻤﻋ ﻲﻓ ﺎﻨﻟ ﺎﻧﻮﻋ اﻮﻧﺎﻛ ﻒﻘﺗ ﺖﻧﺎﻛ ﺎﻨﻘﯾﺮط ﻲﻓ ﺎﻧﺎﯿﺣأ . ﺎﻤﺑر ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟاو رﺎﻜﻓﻷاو تﻼﯿﮭﺴﺘﻟاو تاﺪﻋﺎﺴﻤﻟا ﺎﻨﻟ اﻮﻣﺪﻗو ﺎﻨﺑرد ﻲﻓ لؤﺎﻔﺘﻟا اﻮﻋرز ﻦﻣ ﻰﻟإ اوﺮﻌﺸﯾ نأ نود ﺮﯾﺪﻘﺘﻟاو ﺮﻜﺸﻟا ﻞﻛ ﻰﻨﻣ ﻢﮭﻠﻓ ﻚﻟﺬﺑ ﻢھروﺪﺑ ...

(4)

III

تﺎﯾﻮﺘﺤﻤﻟا سﺮﮭﻓ

لﺎﻜﺷﻷا سﺮﮭﻓ VI لواﺪﺠﻟا سﺮﮭﻓ VII زﻮﻣﺮﻟا ﺔﻤﺋﺎﻗ VIII ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا ... .. 1 لوﻷا ﻞﺼﻔﻟا : ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ

I -1 تﺎﯿﻣﻮﻤﻋ ... ... .. 4 I -1 -1 ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ... ... .. 4 I -1 -2 نرﻮﺑ تﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ﻦﺑوأ ﺮﻤﯾﺎھ ... ... ... ... . 5 I -1 -3 يﺮﺗرﺎھ ﺐﯾﺮﻘﺗ -كﻮﻓ ... ... ... .. 6 I -1 -3 -1 يﺮﺗرﺎھ ﺐﯾﺮﻘﺗ ... ... ... .. 6 I -1 -3 -2 يﺮﺗرﺎھ ﺐﯾﺮﻘﺗ -كﻮﻓ ... . ... ... . 7 I -2 ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ... ... . 7 I -2 -1 سﺎﻣﻮﺗ ﺔﯾﺮﻈﻧ – ﻲﻣﺮﯿﻓ ... ... .. 8 I -2 -2 غرﺎﺒﻧﻮھ ﺔﯾﺮﻈﻧ – ﻦھﻮﻛ ... ... .. 8 I -3 مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ... ... .. 9 I -4 مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ ﺔﻟدﺎﻌﻣ لﻮﻠﺣ ... ... ... . 10 I -5 تﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ... ... . . . 11 I -5 -1 ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺐﯾﺮﻘﺗ LDA .... ... ... .. 11 I -5 -2 ﻦﯿﺒﺴﻠﻟ ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺐﯾﺮﻘﺗ LSDA ... ... ... .. 12 I -5 -3 ﻢﻤﻌﻤﻟا جرﺪﺘﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗ GGA ... ... ... .. 12 I -6 ﺔﻨﯿﺠﮭﻟا لاوﺪﻟاو ﻒﺋﺎظﻮﻟا ... ... .. 12 I -7 ةﺪﻋﺎﻘﻟا رﺎﯿﺘﺧا ... ... . 13 I -7 -1 ﺮﺗﻼﺳ ﻒﺋﺎظو STO ... ... .. 13 I -7 -2 ﻏ ﻒﺋﺎظو صﻮ GTO ... ... .. 14 I -8 ﺔﻣﺪﺨﺘﺴﻤﻟا ﺞﻣاﺮﺒﻟﺎﺑ ﻒﯾﺮﻌﺗ ... ... .. 15 I -8 -1 نﻮﯿﺻﻮﻏ ﺞﻣﺎﻧﺮﺑ 03 ) (Gaussian 03 . ... ... . 15 I -8 -2 ﺞﻣﺎﻧﺮﺑ صﻮﻏ ﻮﯿﻓ 03 ( Gauss View03) ... ... 16 I -9 ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ قﺎﻓأ و ﺔﯾدوﺪﺤﻣ ... ... . 17 ﺔﺻﻼﺨﻟا ... ... ... .. 17 ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا : نﺎﻣار ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ و ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ -II 1 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ ... ... ... ... . . 19 II -1 -1 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا ... ... .. 19 II -1 -2 ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا ﺐﻧاﻮﺠﻟا ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا فﺎﯿطﻷ ... ... .. 20 -II 1 -2 -1 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ أﺪﺒﻣ ... ... . 20 II -1 -2 -2 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا صاﻮﺧ ... ... . 21 II -1 -3 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا رﺪﺼﻣ ... ... . 22 II -1 -3 -1 ﻲﻟﺎﻌﻟا ﻂﻐﻀﻟا وذ ﻲﺳﻮﻘﻟا ﻲﻘﺒﺋﺰﻟا حﺎﺒﺼﻤﻟا ... ... . 22

(5)

IV II -1 -3 -2 ﺞھﻮﺘﻤﻟا ﺐﯿﻀﻘﻟا ... ... . 22 II -1 -3 -3 ﺞھﻮﺘﻤﻟا ﻚﻠﺴﻟا ... ... ... . 23 II -1 -3 -4 ﺞھﻮﺘﻤﻟا ﺖﺴﻧﺮﻧ حﺎﺒﺼﻣ ... ... . 23 II -1 -4 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا فﺎﯿطﻷ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ... ... . 24 II -1 -4 -1 تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا ﻲﻓ ﺔﻗﺎﻄﻟا تﺎﯾﻮﺘﺴﻣ ... ... .. 24 II -1 -4 -2 ﺔﯿﻘﻓاﻮﺘﻟا تازاﺰﺘھﻻا ... ... . 24 II -1 -4 -3 ﺔﯿﻟﺎﻘﺘﻧﻻا ﺔﻛﺮﺤﻟا ) ﻹا ﺔﯿﺑﺎﺤﺴﻧ ( ... ... .. 29 II -1 -4 -4 ﺔﯿﻧاروﺪﻟا ﺔﻛﺮﺤﻟا ... ... .. 29 II -1 -4 -5 زاﺰﺘھﻻا ﺔﻛﺮﺣ -تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا ﻲﻓ نارود ... ... .. 29 II -1 -5 زاﺰﺘھﻻا ﻲﻓ ةﺮﺛﺆﻤﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ... ... . 30 II -1 -6 صﺎﺼﺘﻣﻻا ةﺪﺷ ... ... .. 31 II -1 -7 زاﺰﺘھﻻا ددﺮﺘﻟا ﺔﻤﯿﻗ ... ... .. 32 II -1 -8 " رﺎﯿﺘﺧﻻا ﺪﻋاﻮﻗ " ﻦﻣ ﺔﻌﺷﻷا صﺎﺼﺘﻣا ﺔﯿﺌﯾﺰﺠﻟا تازاﺰﺘھﻻا ﻞﺒﻗ ... ... .. 32 II -1 -8 -1 ﻰﻟوﻷا ةﺪﻋﺎﻘﻟا ... ... 32 II -1 -8 -2 ﺔﯿﻧﺎﺜﻟا ةﺪﻋﺎﻘﻟا ... ... . 33 II -1 -9 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا صﺎﺼﺘﻣا ﻒﯿط ... ... . 33 II -1 -9 -1 -ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻸﻟ صﺎﺼﺘﻣﻻا فﺎﯿطأ تﺎﻘﯿﺒﻄﺗ ... ... ... . 33 II -1 -10 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا تﺎﺻﺎﺼﺘﻣﺎﺑ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﻊﯿﻣﺎﺠﻤﻟا ﺔﻗﻼﻋ ... ... .. 34 II -1 -10 -1 تﺎﻧﻮﺑﺮﻛورﺪﮭﻟا ... ... . 34 II -1 -10 -1 -1 تﺎﻧﺎﻜﻟﻷا ... ... .. 34 II -1 -10 -1 -2 تﺎﻨﯾﺎﻜﻠﻟا ... ... . . 34 II -1 -10 -1 -3 تﺎﻨﯿﻜﻟﻻا ... ... .. 34 II -1 -10 -2 ﺔﯾﺮﻄﻌﻟا تﺎﻘﻠﺤﻟا ... ... . .. 34 II -1 -10 -3 تﻻﻮﻨﯿﻔﻟا و تﻻﻮﺤﻜﻟا ... ... .. 35 II -1 -10 -4 تاﺮﯿﺘﯾﻻا ... ... .. 35 II -1 -11 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻸﻟ صﺎﺼﺘﻣﻻا فﺎﯿطأ ﺮﯿﺴﻔﺗ ) ﺮﯿﺴﻔﺗ ﻲﻋﻮﻨﻟا ( ... ... . 35 II -1 -12 ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ زﺎﮭﺟ ... ... .. 37 II -1 -13 جذﻮﻤﻨﻟا ﺔﺌﯿﮭﺗ ... ... . 37 II -2 نﺎﻣار ﺖﺘﺸﺗ ... ... .. 38 II -2 -1 نﺎﻣار ﻞﻌﻓ أﺪﺒﻣ ... ... .. 38 II -2 -2 أ ﻲﻠﯾار ﺖﺘﺸﺗ ﺔﻌﺷ ... ... .. 38 II -2 -3 ﺲﻛﻮﺘﺳ ﺪﺿو ﺲﻛﻮﺘﺳ ﺔﻌﺷأ ... ... ... .. 38 II -2 -4 نﺎﻣار ﻞﻌﻔﻟ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ... ... ... .. 40 II -2 -5 ﺔﻋﻮﻨﻤﻤﻟاو ﺔﺣﻮﻤﺴﻤﻟا تﻻﺎﻘﺘﻧﻻا ] رﺎﯿﺘﺧﻻا ﺪﻋاﻮﻗ [ ... ... ... .. 42 II -2 -6 نﺎﻣار ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ زﺎﮭﺟ ... ... ... . 43 ﺔﺻﻼﺨﻟا ... ... ... 44 ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا : ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ ﺔﻄﺳاﻮﺑ -DFT ﺔﯿﺒﯾﺮﺠﺘﻟا ﺔﺳارﺪﻟا و ﺐﻛﺮﻤـﻟ DIM III -1 دﺎﺠﯾإ ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﻞﻜﺸﺘﻟا ا ﻲﺋﺎﻨﺜﻟ ودﻮﯾ -ﻟا ﻦﯿﻠﺘﯾﺰﯿﻤ (DIM) ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا لﺎﻤﻌﺘﺳﺎﺑ DFT ... ... . 46

(6)

V III -1 -1 ﺎﯾﺮﻈﻧ بﻮﺴﺤﻤﻟا ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﻞﻜﺸﺘﻟا ﻒﺻو ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺔﻔﯿظﻮﻟا B3lyb ةﺪﻋﺎﻘﻟا و LanL2dz ... ... 47 III -1 -2 ﺔﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺎﯾﺮﻈﻧ بﻮﺴﺤﻤﻟا ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﻞﻜﺸﺘﻟا ﻒﺻو MPW1PW91 و ةﺪﻋﺎﻘﻟا ………LanL2dz 48 III -1 -3 طﺎﻤﻧأ بﺎﺴﺣ و ﺔﯾﺮﻈﻧ ﺔﻄﺳاﻮﺑ زاﺰﺘھﻻا ﻂﺋﺎﺳو ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﻟ ﺔﻓﺎﺜﻜﻠ (DFT) ﺐﻛﺮﻤﻟ (DIM) ... . ... .. ... ... 51 III -1 -4 ﻲﺒﯾﺮﺠﺘﻟا ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا ﻒﯿط ... .. ... ... 53 III -2 ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻞﺼﺤﺘﻤﻟا ﺔﯾﺮﻈﻨﻟاو ﺔﯿﺒﯾﺮﺠﺘﻟا ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻧرﺎﻘﻤﻟا . ... . .. ... 54 III -3 تاددﺮﺘﻟا ﺾﻌﺒﻟ ﺔﻘﻓاﻮﻤﻟا تازاﺰﺘھﻻا ﻞﯿﺜﻤﺗ ... .. ... 55 ﺔﺻﻼﺨﻟا ... .. ... 57 ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻤﺗﺎﺨﻟا ... .. ... 60 ﻊﺟاﺮﻤﻟا ... .. . 62 ﺺﺨﻠﻤﻟا

(7)

VI

(8)

VI

سﺮﮭﻓ

لﺎﻜﺷﻷا

ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻞﻜﺸﻟا ﻞﻜﺸﻟا ناﻮﻨﻋ لوﻻا ﻞﺼﻔﻟا ﺔﺤﻔﺼﻟا (I-1) نﻮﯿﺻﻮﻏ ﺞﻣﺎﻧﺮﺑ ﺔﮭﺟاو ﺢﺿﻮﺗ ةرﻮﺻ 03 ... . 16 (I-2) ﻮﯿﻓ صﻮﻏ ﺞﻣﺎﻧﺮﺒﻟا ﺔﮭﺟاو ﺢﺿﻮﺗ ةرﻮﺻ . ... 17 ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ) 1 -II ( ﻒﯿط ﺢﺿﻮﯾ ﻲﻄﯿﻄﺨﺗ ﻢﺳر ﺔﻌﺷﻷا ﺔﯿﺴﯿطﺎﻨﻐﻣوﺮﮭﻜﻟا ... ... . 20 ) II-2 ( ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا صﺎﺼﺘﻣا ... ... ... . 21 ) 3 -II ( ﻲﻘﺒﺋﺰﻟا حﺎﺒﺼﻤﻟا ... .. ... 22 ) 4 -II ( ﺐﯿﻀﻘﻟا ﺞھﻮﺘﻤﻟا ... ... ... 22 ) 5 -II ( ﺞھﻮﺘﻤﻟا حﺎﺒﺼﻤﻟا ... 23 ) 6 -II ( ﺖﺴﻧﺮﻧ حﺎﺒﺼﻣ ... ... ... 23 ) 7 -II ( ءيﺰﺠﻠﻟ ﺔﻗﺎﻄﻟا تﺎﯾﻮﺘﺴﻣ ﺢﺿﻮﯾ ﻂﻄﺨﻣ ... ... ... 24 ) 8 -II ( ﻲﻘﻓاﻮﺗ زاﺰﮭﻟ ﻲﻄﯿﻄﺨﺗ ﻢﺳر ... .. ... 25 ) 9 -II ( ﺔﻟﺎﻄﺘﺳﻻا تازاﺰﺘھا عاﻮﻧأ ﻞﺜﻤﯾ ﻂﻄﺨﻣ ءﺎﻨﺤﻧﻻاو ... ... ... 28 ) 10 -II ( زاﺰﺘھﻻا طﺎﻤﻧأ ﺾﻌﺒﻟ ﺔﯿﺤﯿﺿﻮﺗ جذﺎﻤﻧ ... ... ... 29 ) 11 -II ( ﺔﯿﻄﺨﻟا تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻧاروﺪﻟا تﺎﻛﺮﺤﻟا ) ةرﺬﻟا ﻲﺋﺎﻨﺛ ءيﺰﺟ ( ... .. 30 ) 12 -II ( ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ ﻂﻄﺨﻣ ءاﺮﻤﺤﻟا ... .. 37 (II-13) ﻒﻠﺘﺨﻣ نﺎﻣار لﻮﻌﻔﻣ ﻲﻓ ﺔﻗﺎﻄﻟا تﻻﺎﻘﺘﻧا ... ... .. ... 39 (II-14) نﻮﺑﺮﻜﻟا ﺪﯾرﻮﻠﻛ ﻲﻋﺎﺑﺮﻟ نﺎﻣار ﻒﯿط ) CCL4 ( ، ﺔﻌﺷأ ﻊﻣ ﻞﻋﺎﻔﺘﯾ يﺬﻟا يوﺎﺴﯾ ﻲﺟﻮﻣ لﻮط ﺪﻨﻋ رﺰﯿﻠﻟا λ = 514.532nm و ددﺮﺗ cm-1 19435 = . ... ... ... 39 (II-15) نﺎﻣار فﺎﯿﻄﻣ ضﺮﻋ ………HR800 43 ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا (III-1) ـﻟ ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﻞﯿﻜﺸﺘﻟا DIM ﺔﻔﯿظو ﺔﻄﺳاﻮﺑ B3LYP ةﺪﻋﺎﻘﻟاو LanL2dz ... 47 ) III-2 ( ﺐﻛﺮﻤﻟ ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻸﻟ ﻲﺒﯾﺮﺠﺘﻟا ﻒﯿﻄﻟا ﻦﯿﻠﺘﯾﺰﯿﻤﻟاودﻮﯾا ﻲﺋﺎﻨﺛ 53 ) III-3 ( ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻸﻟ يﺮﻈﻨﻟا ﻒﯿﻄﻟا B3LYP/ LanL2DZ . ... 54 ) III-4 ( ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻸﻟ يﺮﻈﻨﻟا ﻒﯿﻄﻟا MPW1PW91/ LanL2DZ ... 54 ) III-5 ( ﻲﻓ زاﺰﺘھﻻا ﻂﻤﻧ ﻞﯿﺜﻤﺗ ددﺮﺘﻟا cm-1 95.21 ... . .. ... ... 55 ) III-6 ( ددﺮﺘﻟا ﺪﻨﻋ زاﺰﺘھﻻا ﻂﻤﻧ ﻞﯿﺜﻤﺗ cm-1 378 . ... .... ... . 55 ) III-7 ( ﻞﯿﺜﻤﺗ ددﺮﺘﻟا ﺪﻨﻋ زاﺰﺘھﻻا ﻂﻤﻧ cm-1 166.08 ... ... ... . 56 ) III-8 ( ﺪﻨﻋ زاﺰﺘھﻻا ﻂﻤﻧ ﻞﯿﺜﻤﺗ ددﺮﺘﻟا cm-1 1284.9 .. ... ... ... ... ... 56 (III-9) ﻞﯿﺜﻤﺗ ددﺮﺘﻟا ﺪﻨﻋ زاﺰﺘھﻻا ﻂﻤﻧ cm-1 124.99 ... .. ... .. 57 (III-10) ددﺮﺘﻟا ﺪﻨﻋ زاﺰﺘھﻻا ﻂﻤﻧ ﻞﯿﺜﻤﺗ cm-1 213.83 . ... ... 57

(9)

(10)

VII

لواﺪﺠﻟا سﺮﮭﻓ

ﺐﯿﺗﺮﺗ لوﺪﺠﻟا لوﺪﺠﻟا ناﻮﻨﻋ ﺔﺤﻔﺼﻟا

ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا

) III-1 ( ﻂﺑاوﺮﻟا لﻮط ﻟا ﺐﻛﺮﻣ ﻲﻓ ـ DIM بﻮﺴﺤﻤﻟا ﺑ ﻦﯿﺘﻔﯿظﻮﻟﺎ B3LYP و MPW1PW91 ﻊﻣ ةﺪﻋﺎﻘﻟا LanL2DZ . ... ... ... ... . ... 48 ) III-2 ( ﻢﯿﻗ ﺎﯾاوﺰﻟا ﻟا ﺐﻛﺮﻣ ﻲﻓ ـ DIM ﺔﺑﻮﺴﺤﻤﻟا ﺑ ﻦﯿﺘﻔﯿظﻮﻟﺎ B3LYP و MPW1PW91 ﻊﻣ ةﺪﻋﺎﻘﻟا LanL2DZ . ... ... ... ... ... ... 49 ) III-3 ( ﻢﯿﻗ ﺎﯾاوﺰﻟا ﻟا ﺐﻛﺮﻣ ﻲﻓ ﺔﯿﻋﺎﺑﺮﻟا ـ DIM ﺔﺑﻮﺴﺤﻤﻟا ﺑ ﻦﯿﺘﻔﯿظﻮﻟﺎ B3LYP و MPW1PW91 ﻊﻣ ةﺪﻋﺎﻘﻟا LanL2DZ . ... ... ... 49 ) III-4 ( تﺎﯿﺛاﺪﺣإ ا ﻲﻓ تارﺬﻟا ﺐﻛﺮﻤﻟ DIM ﺑ ﻟا ماﺪﺨﺘﺳﺎ ﻦﯿﺘﻔﯿظﻮ MPW1PW91 و B3LYP . ... ... 50 ) III-5 ( ﻢﯿﻗ ددﺮﺘﻟا تا ﺑﻮﺴﺤﻤﻟا ﺔ ﺑ ﺔﻄﺳاﻮ DFT ﺑ ﻟا ماﺪﺨﺘﺳﺎ ﯿﺘﻔﯿظﻮ ﻦ B3LYP و MPW1PW91 ةﺪﻋﺎﻘﻟا ﻊﻣ LanL2DZ ﻲﺒﯾﺮﺠﺘﻟا ددﺮﺘﻟاو IR عﻮﻧو تارﺬﻟا ةﺰﺘﮭﻤﻟا . ... ... 51

(11)

VIII

زﻮﻣﺮﻟا ﺔﻤﺋﺎﻗ

ψ ﺔﺟﻮﻤﻟا ﺔﻟاد . H مﺎﻈﻨﻟا نﻮﺘﻠﻣﺎھ . E مﺎﻈﻨﻟا ﺔﻗﺎط . He ﻟا نﻮﺘﻠﻣﺎﮭ ﻲﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا . U نوﺮﺘﻜﻟﻺﻟ ﺔﻨﻣﺎﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا i ﺔﯾﻮﻧﻻا ﻞﻘﺣ ﻲﻓ k . V يﺮﺗرﺎﮭﻟ لﺎﻌﻔﻟا نﻮﻤﻜﻟا . Ef ﻲﻣﺮﯿﻓ ﺔﻗﺎط . F(ρ) ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﻠﻣﺎﺷ ﺔﻟاد ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا . T ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا . ﺔﻗﺎط ﻟا نوﺮﺘﻜﻟإ ﻞﻋﺎﻔﺘ – نوﺮﺘﻜﻟإ . VH يﺮﺗرﺎھ نﻮﻤﻛ . Te ا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻼﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟ . Vx تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا لدﺎﺒﺗ نﻮﻤﻛ . Vc تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا طﺎﺒﺗرا نﻮﻤﻛ . Vxc لدﺎﺒﺗ نﻮﻤﻛ – طﺎﺒﺗرا . TN ﻟا ﻼﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄ ﺔﯾﻮﻧ . C تﻼﻣﺎﻌﻣ ﺔﺟﻮﻤﻟا ﺔﻟاﺪﻟ ﺮﺸﻨﻟا . j φ ﺔﺟﻮﻣ ﺔﻟاد . ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺔﯿﻟوﻷا ﺤﺸﻟ ﺔﯿﻨﺤﺸﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا يأ نوﺮﺘﻜﻟﻹا ﺔﻨ . EHF كﻮﻓ يﺮﺗرﺎھ ﺔﻗﺎط . FH.K ﻟاد مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ ﺔ . TTF ﻲﻣﺮﯿﻓ سﺎﻣﻮﺘﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا . ETF ﻲﻣﺮﯿﻓ سﺎﻣﻮﺗ ﺐﯾﺮﻘﺗ ﻲﻓ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا مﺎﻈﻨﻟ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا .

(12)

IX Ee ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻼﻟ . ε ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺪﻨﻋ مﺎﻈﻨﻟا ﺔﻗﺎط r . نوﺮﺘﻜﻟﻹا ﺔﻨﺤﺸﻟ ﺔﯿﻟوﻷا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا . S ﺔﯿﻄﻐﺘﻟا ﺔﻓﻮﻔﺼﻣ . و ﻮﻜﺳﻮﻔﻟ ﻂﺑاﺮﺘﻟا ﺔﻟاد هؤﺎﻘﻓر . رﺎﺑو ﻎﻧﺎﯾ ،ﻲﻠﻟ ﻂﺑاﺮﺘﻟا ﺔﻟاد . كﺎﺒﻟ لدﺎﺒﺘﻟا ﺔﻟاد . PW وردرﺎﺑ ﻲﻨﻌﺗ -ﻎﻧاو . N ﺔﯾﻮﺴﺘﻟا ﻞﻣﺎﻌﻣ . Ci شﺎﻤﻜﻧﻻا ﻞﻣﺎﻌﻣ . gp ﺔﯿﺋاﺪﺒﻟا مﺎﮭﻤﻟا . gc جﺎﻣﺪﻧﻻا ﻒﺋﺎظو . DFT ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ . LDA ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺐﯾﺮﻘﺗ . LSDA ﻦﯿﺒﺴﻠﻟ ﺔﯿﻠﺤﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗ . GGA ﻢﻤﻌﻤﻟا جرﺪﺘﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗ . μ ﺔﻟﺰﺘﺨﻤﻟا ﺔﻠﺘﻜﻟا . K ﺔﻄﺑاﺮﻟا ةﻮﻗ ﺖﺑﺎﺛ . ER ناروﺪﻟا ﺔﻗﺎط . EV زاﺰﺘھﻻا ﺔﻗﺎط . Eé ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻹا ﺔﻗﺎﻄﻟا . ET بﺎﺤﺴﻧﻻا ﺔﻗﺎط . Q ﺔﻄﺑاﺮﻠﻟ ﺔﻧﻮﻜﻤﻟا تارﺬﻟا ﻲﻓ ﺔﻨﺤﺸﻟا . L ﺔﻄﺑاﺮﻟا لﻮط . رﺰﯿﻠﻟا ددﺮﺗ ﻊﻣ ﻖﻓاﻮﺘﯾ ددﺮﺗ .

(13)

X ءيﺰﺠﻠﻟ ةرﺎﺛﻹا زاﺰﺘھا ددﺮﺗ . ⃗⃗ ءيﺰﺠﻠﻟ بﺎﻄﻘﺘﺳﻻا ﺪﺘﻤﻣ . E⃗ ﻞﻘﺤﻟا ﺔﻌﺳ ﻲﺋﺎﺑﺮﮭﻜﻟا . T ﻦﻣﺰﻟا . نﻮﺗﻮﻔﻟا ددﺮﺗ . α ا ﺔﯿﺑﺎﻄﻘﺘﺳ . ⃗ ﺐﻄﻘﻟا ﻲﺋﺎﻨﺛ مﺰﻋ . E⃗ ﻲﺋﺎﺑﺮﮭﻜﻟا ﻞﻘﺤﻟا . Hv ﻔﻟا ﺔﻗﺎط ﻮ نﻮﺗ . ̅ ﻲﺟﻮﻤﻟا دﺪﻌﻟا ) cm-1 ( . λ ﺔﺟﻮﻤﻟا لﻮط . IR ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ ﺔﻌﺷﻷا ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ . R ′ لﺎﻘﺘﻧﻻا مﺰﻋ . I دراﻮﻟا ﺔﻌﺷﻷا ةﺪﺷ . I ةﺬﻓﺎﻨﻟا ﺔﻌﺷﻷا ةﺪﺷ . H ﻚﻧﻼﺑ ﺖﺑﺎﺛ ) J.s ( . V' زاﺰﺘھﻻا ىﻮﺘﺴﻣ . Car ﺔﻘﻠﺤﻟا نﻮﺑﺮﻛ . CMe ﻞﯿﺜﯿﻤﻟا نﻮﺑﺮﻛ . DIM ﻲﺋﺎﻨﺛ ﻦﯿﻠﺘﯾﺰﯿﻣ ودﻮﯾا .

(14)

XI

(15)

ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا

(16)

1

ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا

:

ﻼﺋﺎھ ارﻮﻄﺗ ةﺮﯿﺧﻷا تاﻮﻨﺴﻟا ﻲﻓ ﺔﺒﻠﺼﻟا ﺔﻟﺎﺤﻟا ءﺎﯾﺰﯿﻓ تﺪﮭﺷ . ةﺪﯾﺪﺠﻟا ﺔﯿﺑﻮﺳﺎﺤﻟا تﺎﯿﻨﻘﺘﻟا رﻮﻄﺗ ﺐﻌﻟ ﺪﻘﻟو ﻚﻟذ ﻲﻓ ﺎﻣﺎھ ارود . ﺘﻟا ﻲﻓ ﺖﻤھﺎﺳ ﺎﮭﺘﻋﺮﺳو ﺎﮭﺘﻗد ﻞﻀﻔﺑو ةﺮﯿﺧﻷا هﺬھ ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻦﻣ ﺪﯾﺪﻌﻟا ﻰﻠﻋ فﺮﻌ داﻮﻤﻟا ﺔﻣﺪﺨﺘﺴﻤﻟا داﻮﻤﻟا ﻦﻣ ﺪﯾﺪﻌﻟا جﺎﺘﻧإ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و ، ﻢﮭﻓو ،ﺔﺜﯾﺪﺤﻟا تﺎﯿﺟﻮﻟﻮﻨﻜﺘﻟاو ﺔﻋﺎﻨﺼﻟا ﺮﯾﻮﻄﺗ ﻲﻓ ﺎﯿﻟﺎﺣ ةدﺎﻤﻟا ﻲﻓ تارﺬﻟا ﻢﯿﻈﻨﺗ قﺮﻄﻟ ﻞﻀﻓأ .[1] ﺔﯿﻋﻮﻨﻟا ﻞﻛﺎﺸﻤﻟا ﻞﺤﻟ ﻲﻓ ﺔﯿﺋﺎﯾﺰﯿﻔﻟا ﻢﻈﻨﻟا ﺠﻟﺎﻌﻣ و ﺎﮭﺘ ﻲﻓ ﺔﻟﺎﺣ ﺔﻔﺜﻜﻤﻟا ةدﺎﻤﻟا ﻢﺘﯾ ﺔﻧﺎﻌﺘﺳﻻا ﺑ ﻚﯿﻧﺎﻜﯿﻣ ﻢﯿھﺎﻔﻤ ﻜﻟا ﻢ يﺬﻟا ﯾ ﺑ ﺢﻤﺴ ﻟﺎ ﺮھاﻮﻈﻟاو ﺺﺋﺎﺼﺨﻠﻟ يﺮﮭﺠﻤﻟا ﻒﺻﻮ ﺎﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا ﺔﻨﯿﻌﻣ ﺔﻟﺄﺴﻣ ﻲﻓ مﺎﻈﻨﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا ﺔﻟﺎﺤﻟ و لﻼﺧ ﻦﻣ ﻚﻟذ مﺎﻈﻨﻟا اﺬﮭﺑ ﺔﺻﺎﺨﻟا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا تﺎﻛﺮﺣ . نأ ﺮﯿﻏ ﻟا ﻤ ﻌ ﺔﺠﻟﺎ ﻘﯿﻗﺪﻟا ﺔ ﻟ نﺎﯿﺣﻷا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﻲﻓ ﺔﯿﻤﻜﻟا ﺔﻤﻈﻧﻸ ﺗ ﮫﺟاﻮ تﺎﺑﻮﻌﺻ ﺐﺒﺴﺑ ﻦﻣ ﺮﯿﺒﻜﻟا دﺪﻌﻟا تاﺮﯿﻐﺘﻤﻟا ) ﺔﯾوﻮﻨﻟا و ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ( ﺚﯿﺣ ﺮﺒﺘﻌﯾ إ دﺎﺠﯾ ﺺﺋﺎﺼﺧ و تاﺰﯿﻤﻣ ﮫﺒﺷ ﺔﻤﮭﻣ ﺔﻗﺪﺑ ﺔﻤﻈﻧﻷا هﺬھ ﺔﻠﯿﺤﺘﺴﻣ . ﻦﯿﯿﻌﺘﻓ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و ﻦﻣ نﻮﻜﻣ مﺎﻈﻨﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا ﺔﻟﺎﺤﻟا N ةرﻮﻠﺑ ﻲﻓ نوﺮﺘﻜﻟإ ﺎﻣ ﻧﻷ ،ﺔﯾﺎﻐﻠﻟ ﺐﻌﺻ ﮫ ﺴﺟ يأ ﯿ ﻢ ﻲﻓ ةرﻮﻠﺒﻟا ىﺮﺧﻷا تﺎﻤﯿﺴﺠﻟا ﻞﻛ ﻊﻣ ﻞﻋﺎﻔﺘﯾ . ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ﻰﻟإ مﻮﻟﻮﻛ ﻞﻋﺎﻔﺗ دﻮﺟو ، ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ﺢﺒﺼﺗ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ا ﺔﯿﺼﻌﺘﺴﻣ ﺎﯿﺿﺎﯾر ﻞﺤﻟ .[2] ﻦﯿﺑ ﻦﻣ و ﺐﯿﻟﺎﺳﻷا قﺮﻄﻟا ةﺪﻤﺘﻌﻤﻟا ﻟ ﻞﻛﺎﺸﻤﻟا هﺬھ ﻰﻠﻋ ﺐﻠﻐﺘﻠ ﺔﻨﯿﻌﻣ تﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ماﺪﺨﺘﺳا ﻰﻟإ ءﻮﺠﻠﻟا ﻮھ ﻢﺘﯾ ﺚﯿﺣ ، تﺎﺤﯿﺤﺼﺘﻟا ءاﺮﺟإ ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻠﻟ ﺔﯿﺒﯾﺮﻘﺗ لﻮﻠﺣ ﺗ ﺔﯿﺒﯾﺮﺠﺘﻟا تﺎﻧﺎﯿﺒﻟا ﻊﻣ ﺐﺳﺎﻨﺘ . ﻢﺘﯾ ﻲﺘﻟا ﻒﺋﺎظﻮﻟا و ﺪﻋاﻮﻘﻟا ،تﺎﺒﯾﺮﻘﺘﻠﻟ ﺐﺴﻧﻷا رﺎﯿﺘﺧﻻا ﻲھ ﺄﺸﻨﺗ ﺪﻗ ﻲﺘﻟا ةﺪﯿﺣﻮﻟا ﺔﺑﻮﻌﺼﻟا ،ﺎﮭﻘﯿﺒﻄﺗ ﺎﮭﻠﺣ بﻮﻠﻄﻤﻟا ﻞﻛﺎﺸﻤﻟا ﺔﻌﯿﺒط ﻰﻠﻋ ﺎﯿﻠﻛ ﺪﻤﺘﻌﯾ رﺎﯿﺘﺧﻻاو ] 4،3 [ . اﺪﺟ ﺔﻤﮭﻣ ﻢﻜﻟا ﻚﯿﻧﺎﻜﯿﻣ تﺎﺑﺎﺴﺣ نإ ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺘﻌﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﺒﯾﺮﺠﺘﻟا ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﺮﯿﺴﻔﺘﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳأ ةادأ ﺎﮭﻧأ ﺖﺘﺒﺛأ ﺪﻘﻠﻓ تﺎﯿﻨﺒﻟا و ﻞﻛﺎﯿﮭﻟا راﺮﻘﺘﺳا ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﻞﯿﻜﺸﺘﻟا كﻮﻠﺳو [5] ، زاﺰﺘھﻻا فﺎﯿطأ ﺮﯾﺪﻘﺗ و ] 6،7 [ . ﻢھأ ﻦﯿﺑ ﻦﻣ ﯾﺮﻈﻨﻟا تﺎ ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ ﺪﺠﻧ ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا DFT ﻲﺘﻟا و ﻦھﻮﻛ ﻲﺘﯾﺮﻈﻧ سﺎﺳأ ﻰﻠﻋ ﺖﻌﺿو -ﻮھ غرﺎﺒﻧ و ﻞﺟا ﻦﻣ ﺔﯿﺿﺎﯾر ةادﺄﻛ ﺎﮭﻣاﺪﺨﺘﺳا ﻢﺘﯾ ﻞﺣ ﻞﻛﺎﺸﻣ مﺎﺴﺟﻷا ةدﺪﻌﺘﻣ ﺔﻤﻈﻧﻷا .[8] ،ﺔﯿﺿﺎﻤﻟا ﺔﻨﺳ ﻦﯿﺛﻼﺛ ىﺪﻣ ﻰﻠﻋ ﺮﯾﻮﻄﺗ ﻢﺗ ﺔﯾﺮﻈﻧ اﻟ ـ DFT ﺔﻤﻈﻧﻷا ﺔﺳارد ﻞﺟا ﻦﻣ ﺮﯿﺒﻛ ﻞﻜﺸﺑ ﯿﻜﻟا ﻤ ﯿ ﺔﯿﺋﺎ ، و ﺖﺤﺒﺻأ ﻲﺗرﺎھ بﻮﻠﺳأ و ﺞﮭﻨﻤﻟ ﺎﯾﻮﻗ ﻼﯾﺪﺑ -كﻮﻓ HF) ( [9] ، ﮭﻓ ﺔﯿﻟﺎﻌﻓ ﺮﺜﻛأ بﻮﻠﺳﻷا اﺬ ﺪﻨﻋ تﻼﯿﻜﺸﺘﻟا بﺎﺴﺣ ﺔﯾزاﺰﺘھﻻا تاددﺮﺘﻟاو ﺔﯿﺌﯾﺰﺠﻟا ﺔﺒﻠﺼﻟا ةدﺎﻤﻠﻟ ، ﺴﻧ نأ ﺎﻧﺮﺘﺧا اﺬﮭﻟ بﻮﻠﺳﻷا اﺬھ مﺪﺨﺘ ﻲﻓ ﺎﻨﺘﺳارد هﺬھ . ىﺮﺧأ ﺔﯿﺣﺎﻧ ﻦﻣ نأ ﺪﺠﻧ ﺮﺜﻛﻷا ﺔﯿﺒﯾﺮﺠﺘﻟا تﺎﯿﻨﻘﺘﻟا تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا كﻮﻠﺳو فﺮﺼﺗ ﺔﺳارﺪﻟ ﺎﻣاﺪﺨﺘﺳا ةدﺎﻤﻟا ﺔﯿﻨﺑ ﻲﻓ يوﻮﻨﻟا ﻲﺴﯿطﺎﻨﻐﻤﻟا ﻦﯿﻧﺮﻟا ﻲھ ) RMN ( ، ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ ) IR ( نﺎﻣار ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ و . و ﻰﻠﻋ ﻦﻣ ﻢﻏﺮﻟا تﺎﯿﻨﻘﺘﻟا هﺬھ تﺎﯿﺑﺎﺠﯾا و تﺎﯿﺒﻠﺳ ةﺪﯿﺟ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻲﻄﻌﺗ ﺎﮭﻧأ ﻻإ . ةﺮﯿﺧﻷا تاﻮﻨﺴﻟا ﻲﻓ ﺖﻤﺘھا ﺪﯾﺪﻌﻟا صﺎﺧ ﻞﻜﺸﺑ لﺎﻤﻋﻷا ﻦﻣ ﺎﺻﻮﺼﺧ ،لاﺪﺒﺘﺳﻻا دﺪﻌﺘﻤﻟا ﻦﯾﺰﻨﺒﻟا ﺔﺳراﺪﺑ ﻦﯿﻠﺘﯾﺰﯿﻣﻮﻨﯿﺟﻮﻟﺎﮭﻟا ﻊﻣ دﻮﺟو ﻞﯿﺜﯿﻤﻟا ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻲﺒﻧﺎﺟ ﻼﻛ ﻰﻠﻋ لﺪﺒﺘﺴﻤﻟا . تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا هﺬھ ﺰﯿﻤﺘﺗ ﺮظﺎﻨﺘﻟﺎﺑ دﻮﺟوو ﻲﻟﺎﻌﻟا ﻟا لﻮﻌﻔﻣ ﻖﻔﻨ " Effet tunnel " ﻢﮭﻤﻟا يﺬﻟا لﺪﯾ هدﻮﺟو نأ ﻰﻠﻋ ﻞﯿﺜﯿﻤﻟا تﺎﻋﻮﻤﺠﻣ ﻲﻧﺎﻌﺗ ﻻ ﺔﺑﻮﻌﺻ ﻲﻓ ﺎﮭﮭﯿﺟﻮﺗ ةدﺎﻋإ .[10]

(17)

2 ﺔﻠﯿﻘﺛ ﺔﻟﺪﺒﺘﺴﻣ ةرﺬﺑ ﺔﻄﯿﺤﻣ ﻞﯿﺜﯿﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻰﻠﻋ يﻮﺘﺤﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا ﺔﻟﺎﺣ ﻲﻓ ) Br ، Cl ، I ( ﺔﺑﻮﻌﺻ ﺄﺸﻨﺗ ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا تازاﺰﺘھﻻا تاددﺮﺗ ﺪﯾﺪﺤﺗ ﻲﻓ . ﻟا هﺬھ ﻲﻓ ةﺮﻛﺬﻤ ﺐﻛﺮﻣ ةﺮﻣ لوﻷ و ﺔﺳارد ﺎﻧﺮﺘﺧا ﻦﯿﻠﺘﯾﺰﯿﻤﻟا ودﻮﯾا ﻲﺋﺎﻨﺛ ) 2,4-diiodo-1,3,5-trimethyl-benzene ( (DIM) ﻦﻣ ﻦﯿﻋﻮﻧ ﻰﻠﻋ يﻮﺘﺤﯾ يﺬﻟا ﻞﯿﺜﯿﻤﻟا ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ : ﻦﻣو دﻮﯾ ةرﺬﺑ ﺔﮭﺟ ﻦﻣ ﻦﯿﺘطﺎﺤﻣ ﻦﯿﺘﻋﻮﻤﺠﻣ و ،دﻮﯾ ةرﺬﺑ ىﺮﺴﯿﻟا و ﻰﻨﻤﯿﻟا ﻦﯿﺘﮭﺠﻟا ﻦﻣ ﺔطﺎﺤﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ةرﺬﺑ ﺔﯿﻧﺎﺜﻟا ﺔﮭﺠﻟا ﻦﯿﺟورﺪﯿھ . ﻦﯿﻠﺘﯾﺰﯿﻤﻟا ودﻮﯾا ﻲﺋﺎﻨﺜﻟ ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﻞﻜﺸﺘﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗ ﻮھ ﺔﺳارﺪﻟا هﺬھ ﻦﻣ فﺪﮭﻟا ) 2,4-diiodo-1,3,5-trimethyl-benzene ( (DIM) ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا DFT دﻮﯿﺣ ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺔﯾرﻮﻠﺒﻟا ﮫﺘﯿﻨﺑ ﺪﯾﺪﺤﺗ ﺪﻌﺑ ﻢﺘﯾ ﻢﻟ يﺬﻟا ﺐﻛﺮﻤﻟا اﺬھ ﻲﻓ ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا ﺔﯾزاﺰﺘھﻻا طﺎﻤﻧﻷا ﺔﺳاردو رﻮﻄﻟا ﻲﻓ ﺮﯿﻐﺗ دﻮﺟﻮﻟ و ،ﺔﯾدﺎﺣأ تارﻮﻠﺑ ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻟا ﺔﺑﻮﻌﺼﻟ ﺔﯿﻨﯿﺴﻟا ﺔﻌﺷﻷا . ﺪﻘﻟ ﺴﻠﺳ ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ ﺔﯾﺮﻈﻧ ﺔﺳارد ﺎﻨﯾﺮﺟأ ﻠ ﺔ نﻮﯿﺻﻮﻏ 03 ﻞﯿﻜﺸﺘﻟا دﺎﺠﯾﻹ تازاﺰﺘھﻻا تاددﺮﺗ و ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﺐﻛﺮﻤﻟا اﺬﮭﻟ ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا [11] ، ﺎﻨﻤﻗ ﺎﻤﻛ ﺑ ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺔﯿﺒﯾﺮﺠﺗ ﺔﺳارﺪ ﻷا ﺔﯿﻓﺎﯿﻄﻣ ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷ . لﻮﺼﻓ ثﻼﺛ ﻰﻠﻋ ﻞﻤﻌﻟا اﺬھ ﺪﻨﺘﺴﯾ : لوﻷا ﻞﺼﻔﻟا ﻲﻓ ﺾﻌﺑ ﻰﻟإ قﺮﻄﺘﻟا ﻢﺗ ا قﺮﻄﻟ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا ﺔﻣﺪﺨﺘﺴﻤﻟا ﻟ ﻞﻛﺎﺸﻣ ﻞﺤ ﺎﻨﺼﺼﺧ و ،ﻢﻜﻟا ﺎﻜﯿﻧﺎﻜﯿﻣ ﻧ ﺔﺳارﺪﻟ ﮫﻨﻣ ﺎﻣﺎھ اءﺰﺟ ﺔﯾﺮﻈ ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا DFT . ﺎﻣأ ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﮫﯿﻓ ﺎﻨﻤﻘﻓ ﻦﻋ ﺔﯿﻓاﺮﻏﻮﯿﻠﺒﺑ ﺔﺳارﺪﺑ ﻲﻔﯿﻄﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟا أﺪﺒﻣ ﺔﻌﺷﻷا ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ و ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ رﺎﺸﺘﻧا نﺎﻣار . ﻲﻓو ﯿﺧﻷا و ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﻢﺗ ﺮ ﻲﺘﻟا ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ضﺮﻋ ﺎﮭﯿﻠﻋ ﺎﻨﻠﺼﺤﺗ ا ﻦﻣ يﺮﻈﻨﻟا بﺎﺴﺤﻟ ﺔﯾﺮﻈﻧ ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ DFT ﻦﻣ و ﻟ ﻲﻔﯿﻄﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟا ﺔﺑﺮﺠﺗ ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻸ ﮭﺘﻧرﺎﻘﻣو ﻤ ﺎ . ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻞﺼﺤﺘﻤﻟا ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﻒﻠﺘﺨﻤﻟ ﺔﻣﺎﻋ ﺔﺻﻼﺧ ﺎﻨﻣﺪﻗ ﺮﯿﺧﻷا ﻲﻓو .

(18)

ﻞﺼﻔﻟا

ﻷا

لو

:

ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ

DFT

(19)

3

ﻞﺼﻔﻟا

لوﻷا

:

ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ

DFT

(20)

4 ﻤﻟ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﺔﯿﺋﺎﯾﺰﯿﻔﻟا ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ﺔﻓﺮﻌﻤﻟ دﺎ ة ﻰﻠﻋ يﻮﺘﺤﺗ ﺔﺒﻠﺻ M و ﺔﺒﺟﻮﻣ ةاﻮﻧ N ﻞﻋﺎﻔﺘﺗ ﺐﻟﺎﺳ نوﺮﺘﻜﻟإ ﺎﯿﺋﺎﺑﺮﮭﻛ ﺎﮭﻨﯿﺑ ﺎﻤﯿﻓ ) ةاﻮﻧ ﻞﻋﺎﻔﺗ – ةاﻮﻧ ، نوﺮﺘﻜﻟإ -ةاﻮﻧ ، نوﺮﺘﻜﻟإ -نوﺮﺘﻜﻟإ ( ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ﻞﺣ ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺘﻌﻧ ﻤﻟا ﺘ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ةدﺪﻌ ، ﻻإ نأ هﺬھ ﻟ ﺔﻟدﺎﻌﻤﻟا ـ N نوﺮﺘﻜﻟإ ،ﻞﺤﻟا ﺔﯿﺼﻌﺘﺴﻣ نﻮﻜﺗ تﺎﯾﺮﻈﻧ ةﺪﻋ ﺖﻌﺿو اﺬﮭﻟ ﺔﯾﺮﻈﻧ ﺎﮭﻨﯿﺑ ﻦﻣ ﺎﮭﻠﺤﻟ ﺔﯿﺒﯾﺮﻘﺗ ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ) DFT ( ﻦﻣ ﻲھ ﻲﺘﻟا ﻢھأ ﻲﻓ ﺔﻠﻤﻌﺘﺴﻤﻟا بﺎﺴﺤﻟا قﺮط ﻢﻜﻟا ﻚﯿﻧﺎﻜﯿﻣ .

I

-1

ﻮﻤﻋ

تﺎﯿﻣ

:

I

-1

ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌﻣ

:

ﺔﻟﺎﺣ ﻒﺻﻮﺗ مﺎﻈﻧ نﻮﻜﻣ ﻦﻣ N و ةاﻮﻧ N نوﺮﺘﻜﻟإ ﻚﯿﻧﺎﻜﯿﻣ ﻲﻓ ﺔﻟاﺪﺑ ﻢﻜﻟا ﺔﺟﻮﻤﻟا ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ [12] . ({Ri},{ri},t)= iћ ({Ri},{ri},t) (I-1) ψ H و ﻰﻤﺴﺗ ﻦﻣﺰﻟﺎﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﻤﻟا ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌﻣ . ﻣأ ﺎ ﻟا ﺮﯿﻏ ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ﻤ ﻦﻣﺰﻟﺎﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘ ﻓ ﻲﻠﯾ ﺎﻤﻛ ﺐﺘﻜﺘ : ({Ri},{ ri})= E ψ({Ri},{ri} ) (I-2) ψ H ψ : ﺔﺟﻮﻤﻟا ﺔﻟاد . H : مﺎﻈﻨﻟا نﻮﺘﻠﻣﺎھ . E : مﺎﻈﻨﻟا ﺔﻗﺎط . ﺎﻤﺑ نأ ﻦﯿﺑ ﻲﺋﺎﺑﺮﮭﻛ ﻞﻋﺎﻔﺗ كﺎﻨھ ﻟا ﺎﻤﯿﺴﺠ ﻓ ت ﺈ ﻜﯾ مﺎﻈﻨﻟا نﻮﺘﻠﻣﺎھ ن ﻮ ﻧﻮﻜﻣ ن ﺎ تﺎﻤﯿﺴﺠﻠﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا ﻦﻣ ﺎﮭﻨﯿﺑ ﺎﻤﯿﻓ ﻞﻋﺎﻔﺘﻟا ﺔﻗﺎطو . ﻲﺟرﺎﺨﻟا ﻂﺳﻮﻟا ﻊﻣ ﻞﻋﺎﻔﺗ كﺎﻨھ نﻮﻜﯾ تﻻﺎﺤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ .

H=Te + TN+Vee+VeN+VNN+Vext (I-3) بﺎﯿﻏ ﻲﻓ ﻟا ﻔﺘ ﻞﻜﺸﻟا ﻦﻣ نﻮﺘﻠﻣﺎﮭﻟا ﺐﺘﻜﯾ ﻲﺟرﺎﺨﻟا ﻂﺳﻮﻟا ﻊﻣ ﻞﻋﺎ : H=Te + TN + Vee+ VeN+ VNN (I-4)

ﺚﯿﺣ

:

Te= : ﻟا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻼﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄ . TN= : ﻟا ﻼﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄ ﺔﯾﻮﻧ . Vee= : ﺔﻗﺎط ﻟا ﻞﻋﺎﻔﺘ نوﺮﺘﻜﻟإ – نوﺮﺘﻜﻟإ .

(21)

5 VeN= : ﺔﻗﺎط ﻟا نوﺮﺘﻜﻟإ ﻞﻋﺎﻔﺘ – ةاﻮﻧ . VNN= : ﺔﻗﺎط ﻟا ةاﻮﻧ ﻞﻋﺎﻔﺘ – ةاﻮﻧ . i و j تﻼﻣﺎﻌﻣ ﺔﺻﺎﺧ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻹﺎﺑ ، β و α ﻻﺎﺑ ﺔﺻﺎﺧ تﻼﻣﺎﻌﻣ و ﺔﯾﻮﻧ Mα و mi تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻاو ﺔﯾﻮﻧﻻا ﻞﺘﻛ ﺘﻟا ﻰﻠﻋ ﻲﻟاﻮ . ﻟاو ﻲ Zβ و Zα ﺔﯾﻮﻧﻻا ﻲﺘﻨﺤﺷ β و α ﺐﯿﺗﺮﺘﻟا ﻰﻠﻋ . : ﻦﯿﺑ ﺔﻓﺎﺴﻤﻟا ﻦﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻹا i و j . : ﻦﯿﺑ ﺔﻓﺎﺴﻤﻟا نوﺮﺘﻜﻟﻹا i ةاﻮﻨﻟاو α . : ﻦﯿﺗاﻮﻨﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻓﺎﺴﻤﻟا α و β . = : سﻼﺑﻻ ﺮﺛﺆﻣ . ﺢﺒﺼﺗ ﮫﻨﻣو ﻟا ﺔﻟدﺎﻌﻤ : (I-5) H ψ (r1….rn, R1…..RN)=E ψ(r1….rn, R1…..RN) (-+ (I-6) ﺚﯿﺣ : k= ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ﻟـ N ةرذ ﻞﺤﻟا ﺔﻠﯿﺤﺘﺴﻣ ، تﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ﺖﻌﺿو ﺎﮭﻠﺣ ﻞﯿﮭﺴﺗو ﺎﮭﻄﯿﺴﺒﺗ ﻞﺟا ﻦﻣ ] 13 [ ﺮﻛﺬﻧ ﺎﮭﻨﻣ

.

I

-1

-2

تﺎﺒﯾﺮﻘﺗ

نرﻮﺑ

-ﺮﻤﯾﺎھ ﻦﺑوأ

:

ﺔﻟدﺎﻌﻤﻟا ) I-6 ( ﻦﻜﻤﯾ ﻻو اﺪﺟ ةﺪﻘﻌﻣ ﻦﻣ ﺎﮭﻠﺣ ﺔﯿﻠﯿﻠﺤﺘﻟا ﺔﯿﺣﺎﻨﻟا ، ﻚﻟﺬﻟ فﺮط ﻦﻣ ﺎﮭﻄﯿﺴﺒﺗ ﻢﺗ ﺲﻛﺎﻣ نرﻮﺑ ﺮﻤﯾﺎھ ﻦﺑوأ تﺮﺑورو ناﺬﻠﻟا ﺎﺣﺮﺘﻗا ﺒﯾﺮﻘﺗ ﺎ ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا اﺬھ ﺪﻤﺘﻌﯾ ﺚﯿﺤﺑ ،ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ﻂﺴﺒﯾ " ﻰﻋﺪﯾ يﺬﻟاو ﺑ ﻚﻟﺬﻛ ﻟﺎ ﻷا ﺐﯾﺮﻘﺘ ﻲﻜﯿﺗﺎﺑﺎﯾد " ﻻا ﻦﻋ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻛﺮﺣ ﻞﺼﻓ ﻰﻠﻋ ﻟاو ﺔﯾﻮﻧ ﺬ ﯿﻌﺑ ﺬﺧﺄﯾ ي فﻼﺘﺧﻻا رﺎﺒﺘﻋﻻا ﻦ ﻻا ﻞﺘﻛو تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻠﺘﻛ ﻦﯿﺑ ﺮﯿﺒﻜﻟا ﺔﯾﻮﻧ نأ ﻦﯿﺣ ﻲﻓ ةاﻮﻨﻟا ﺔﻠﺘﻛ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﺑ ﻞﻗأ نوﺮﺘﻜﻟﻹا ﺔﻠﺘﻛ نأ ﺚﯿﺣ ، ةاﻮﻨﻟا ﺔﻋﺮﺳ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﺑ ﺮﺒﻛأ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻋﺮﺳ ] 14 [ . ﻤﮭﻣ ةاﻮﻨﻠﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا نأ ﻲﻨﻌﯾ ﻠ ﺮﺒﺘﻌﺗ ﺎﮭﻧأ يأ ﺔ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻛﺮﺣ مﺎﻣأ ﺔﻨﻛﺎﺳ اﺬﮭﺑو نﻮﻜﯾ ﻻا ﻞﻋﺎﻔﺗ ﺪﺣ ﺔﻣوﺪﻌﻣ ةاﻮﻨﻠﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا و ﺖﺑﺎﺛ ﺎﮭﻨﯿﺑ ﺎﻤﯿﻓ ﺔﯾﻮﻧ .

(22)

6 ﻧﻮﻜﻣ ﺢﺒﺼﯾ ﺔﻠﻤﺠﻠﻟ ﻲﻠﻜﻟا نﻮﺘﻠﻣﺎﮭﻟا نﺈﻓ ﮫﻨﻣو ﺎ ةاﻮﻨﻟا نﻮﺘﻠﻣﺎھو تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا نﻮﺘﻠﻣﺎھ ﻦﻣ ﻲﻠﯾ ﺎﻤﻛ : H= VNN +He (I-7) He= Vee + VeN + Te (I-8) He : ﻰﻤﺴﯾ ﻟا نﻮﺘﻠﻣﺎﮭ ﻲﻧوﺮﺘﻜﻟﻹا . ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌﻣ نذإ ﺮﺘﻜﻟﻼﻟ تﺎﻧو ﻲھ : Heψ(r, R)=( Vee + VeN + Te ) ψ(r, R) (I-9) ﺔﻟدﺎﻌﻤﻟا هﺬھ ةﺮﯿﺧﻷا ﻻ ﺒﯾﺮﻘﺗ مﺪﺨﺘﺴﻧ اﺬﮭﻟ ﺔﻓوﺮﻌﻣ ﺔﯿﺿﺎﯾر قﺮﻄﺑ ﺎﮭﻠﺣ ﻦﻜﻤﯾ ﺎ ﻰﻋﺪﯾ ﺮﺧآ ﺗ يﺮﺗرﺎھ ﺐﯾﺮﻘ -كﻮﻓ .

I

-1

-3

ﺮﺗرﺎھ ﺐﯾﺮﻘﺗ

ي

-كﻮﻓ

:

I

-1

-3

-1

ﻘﺗ

يﺮﺗرﺎھ ﺐﯾﺮ

:

ﺐﯾﺮﻘﺗ ﺪﻤﺘﻌﯾ يﺮﺗرﺎھ جذﻮﻤﻧ ﻰﻠﻋ نوﺮﺘﻜﻟﻹا ﺔﯾاﺪﺒﻟا ﻲﻓ ﺮﺤﻟا ﻞﻋﺎﻔﺗ ﺪﺣ لﺎﻤھﺈﺑ ﻚﻟذو نوﺮﺘﻜﻟإ – نوﺮﺘﻜﻟإ ﻲﻨﻌﯾ، ﻞﻜﻟ ﺔﻟﺎﺤﻟا لاوﺪﻟ ءاﺪﺟ ﻞﻜﺷ ﻰﻠﻋ ﺐﺘﻜﺗ ﺔﻠﻤﺠﻠﻟ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﺟﻮﻤﻟا ﺔﻟاد نأ نوﺮﺘﻜﻟإ ﻲﻟﺎﺘﻟا ﻞﻜﺸﻟا ﻰﻠﻋ [15] : (I-10) ) ri ( ...)= r1,r2 ( ψ ﻞﻜﺸﻟا ﻦﻣ ﺐﺘﻜﯾ ﻲﻠﻜﻟا نﻮﺘﻠﻣﺎﮭﻟا : H = (I-11) ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟاو : E= (I-12) ﺚﯿﺣ : (I-13) = : ﺔﻨﻣﺎﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا نوﺮﺘﻜﻟﻺﻟ i ﻻا ﻞﻘﺣ ﻲﻓ ﺔﯾﻮﻧ k . ةاﻮﻨﻟا ﻊﺿﻮﻣ k . : يﺮﺗرﺎﮭﻟ لﺎﻌﻔﻟا نﻮﻤﻜﻟا . ﻣ نذإ ﻞﻜﺸﻟا ﻦﻣ ﺐﺘﻜﺗ ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌ : Hi ψi=Ei ψi(ri) ( I-14)

(23)

7 ثﯾﺣ نأ Ei نوﺗﻠﻣﺎﮭﻠﻟ مﺎظﻧﻟا ﺔﻗﺎط ﻲھ Hi .

I

-1

-3

-2

يﺮﺗرﺎھ ﺐﯾﺮﻘﺗ

-كﻮﻓ

:

ﺴﺣ ﻦ كﻮﻓ ] 15 [ ﺐﯾﺮﻘﺗ يﺮﺗرﺎھ ﺧدﺈﺑ ﻚﻟذو أﺪﺒﻣ لﺎ ﻟا ﺚﯿﺤﺑ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا مﺎﻈﻨﻟ ﻦﯿﺒﺴ ﯾ ﺪﺟﻮ Nǃ ﻊﺿﻮﻟ لﺎﻤﺘﺣا N إ ﻰﻠﻋ نوﺮﺘﻜﻟ N ﻊﺿﻮﻣ ، ﺔﻟاﺪﻟا ةﺮﯿﺧﻷا ـﻟ ﺮﺗرﺎھ ي ﻓﺎﻨﺗ ﻲ دﺎﻌﺒﺘﺳﻻا أﺪﺒﻣ ﻒﻟﺎﺨﺗو ﻲﻟوﺎﺒﻟ ﻲﻔﻨﺗ ﻻ ﺚﯿﺤﺑ دﻮﺟو ﺔﯿﻧﺎﻜﻣإ ﻦﯿﻧوﺮﺘﻜﻟإ ﺲﻔﻨﺑ تﺎﯿﺛاﺪﺣﻹا . ﺔﯿﻧﺎﻜﻣﻹا ﻰﻟوﻷا ﻲھ : ﺔﯿﻧﺎﻜﻣإ ﻞﻛ ﺪﺟاﻮﺗ نوﺮﺘﻜﻟإ ﻲﻓ ﮫﻌﺿﻮﻣ . ) ( )... ( ) ( ) ( )= ( ψ ﺔﯿﻧﺎﻜﻣﻹا ﻲھ ﺔﯿﻧﺎﺜﻟا : ﺔﯿﻧﺎﻜﻣإ ﺪﺟاﻮﺗ ﻹا نوﺮﺘﻜﻟ 2 ﻊﺿﻮﻤﻟا ﻲﻓ ﻹا ﺪﺟاﻮﺗو ﻟ نوﺮﺘﻜ 3 ﻊﺿﻮﻤﻟا ﻲﻓ . ) ( )... ( ) ( ) ( = ) ( ψ ﺮﺘﻜﻟﻻا ﻦﯿﺒﺳ بﺎﺴﺤﻟ ﺔﺟﻮﻤﻟا ﺔﻟﺎﺣ نﺈﻓ ﻲﻟوﺎﺒﻟ دﺎﻌﺒﺘﺳﻻا أﺪﺒﻣ ﻖﯿﺒﻄﺘﺑ ﺮﻐﻨﯾدوﺮﺷ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ﻞﺣو تﺎﻧو ﻟ نوﺮﺘﻜﻟﻺ ﺮﺗﻼﺳ دﺪﺤﻣ ﻞﻜﺷ ﻲﻓ ﺐﺘﻜﺗ . ) I-15 ( ) = rn .... r2 ‚ r1 ( ψ ﺔﻘﯾﺮﻄﻟ ﺎﻌﺒﺗ ﺔﻗﺎﻄﻟا ﻦﻋ ﺮﯿﺒﻌﺘﻟاو يﺮﺗرﺎھ ﻟا ﻦﻣ نﻮﻜﯾ ﻞﻜﺸ : E=ʃψ*(r1, r2….)[- +Vi(r1,...R1,….)]ψ(r1, r2….)dr + ∑i=j ʃψ*(r1, r2….) ψ(r1,r2….) dr (I-16) ﻚﻟﺬﻛو ﺎﻄﻟا تﺎﺑﺎﺼﻌﻟ ﺔﯿﻨﺒﻟا بﺎﺴﺣ فدﺎﺼﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﺑﻮﻌﺼﻟا ﻦﻣ ةرﻮﻠﺒﻟا ﻞﺧاد نﻮﻤﻜﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗ ﻮھ ﺔﻗ . ﻓ ﺐﯾﺮﻘﺘ يﺮﺗرﺎھ -كﻮﻓ ﺎﻣ ﺎﻋﻮﻧ ﻞﯿﻘﺛ ، و اﺪﺟ ﺐﻌﺻ يدﺪﻌﻟا بﺎﺴﺤﻟا ، ﻚﻟﺬﻟ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﻲﻓ نﺎﯿﺣﻷا ماﺪﺨﺘﺳا ﻢﺘﯾ ﻲﻔﯿظﻮﻟا ﻞﻣﺎﻜﺘﻟاو ﻞﺿﺎﻔﺘﻟا بﺎﺴﺣ ﺔﻘﯾﺮط ا ﺔﻟاﺪﻟ ﺔﻓﺎﺜﻜﻟ ﮫﻧﻷ ﻂﺴﺒﯾ ﻰﻟإ و تﺎﺑﺎﺴﺤﻟا ﺮﯿﺒﻛ ﺪﺣ ﺔﯿﻠﻤﻋ ﺔﻘﯾﺮط ﺮﺒﺘﻌﯾ ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ﺔﯾﺮﻈﻨﺑ فﺮﻌﯾ ﺎﻣ ﻮھ و .

I

-2

ﻟا

ﺔﻟاﺪ

ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا

:

ﺎﮭﻟ ﺔﯿﺴﯿﺋﺮﻟا ةﺮﻜﻔﻟا ﻦﻤﻜﺗو ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﻲﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا مﺎﻈﻨﻟا ﺔﻗﺎط ﻦﻋ ﺮﯿﺒﻌﺘﻟا ﻦﻜﻤﯾ ﻓ ﻦﻋ ﻲﻠﺨﺘﻟا ﻲ ا لﺎﻤﻌﺘﺳا ﺔﻟاﺪﺑ ﺎﮭﻟاﺪﺒﺘﺳاو ﺔﯿﺟﻮﻤﻟا لاوﺪﻟ ا ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺎﯿﻠﻤﻋ ﺎﮭﺳﺎﯿﻗ ﻦﻜﻤﯾ ﻲﺘﻟ ، ﻮھ اﺬھ ءارو ﻊﻓاﺪﻟاو بﺎﺴﺤﻟا ﻲﻓ ﻞﺧﺪﺗ ﻲﺘﻟا تاﺮﯿﻐﺘﻤﻟا دﺪﻋ ﻞﯿﻠﻘﺗ ، ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﻲﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا مﺎﻈﻨﻟا ﺔﻗﺎط ﻦﻋ ﺮﯿﺒﻌﺘﻟا ﻦﻜﻤﯾ ﮫﻧأ يأ ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ] 16 [ . ﻞﻜﺸﻟا ﻦﻣ مﺎﻈﻨﻟا ﺔﻗﺎط ﺐﺘﻜﺗو : E=E(ρ) (I-17)

(24)

8

I

-2

-1

سﺎﻣﻮﺗ ﺔﯾﺮﻈﻧ

–

ﻲﻣﺮﯿﻓ

:

ﺔﻨﺳ ﻲﻓ 1927 غﺎﺻ سﺎﻣﻮﺗ و ﻲﻣﺮﯿﻓ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟ ﺔﻟاﺪﻛ ﺔﺴﻧﺎﺠﺘﻣﻼﻟا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا زﺎﻐﻟ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا ﺲﻧﺎﺠﺘﻣ زﺎﻐﻟ ﺔﻓوﺮﻌﻤﻟا ] 17 ، 18 [ ، ﺔﻘﻄﻨﻣ ﻰﻠﻋ تﺎﻤﯿﺴﻘﺗ ةﺪﻋ ءاﺮﺟﺈﺑ ﻚﻟذو اﻮﻠﯾﺮﺑ ن ﻻ ﻲﻌﺿﻮﻣ ﺐﯾﺮﻘﺗ ﻮھو ﻦﯿﻌﺑ ﺬﺧﺄﯾ ا ﻻ رﺎﺒﺘﻋ طﺎﺒﺗرا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ، ﻞﻛ ﻲﻓ ﺔﺘﺑﺎﺛ ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺮﺒﺘﻌﺗ ﻢﯿﺴﻘﺗ ﺮﺧآ ﺪﻨﻋ ﮫﻧأ ﺚﯿﺣ ﺔﻘﻄﻨﻣ ﺔﻤﺴﻘﻤﻟا ناﻮﻠﯾﺮﺑ ﻖطﺎﻨﻣ ﻦﻣ . مﺎﻈﻨﻠﻟ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا ﺐﺘﻜﺗ نذإ E ﻰﻠﻋ ﻟا ﻲﻟﺎﺘﻟا ﻞﻜﺸ : E= ʃԑi[ρ(r)]dr (I-18) ﺚﯿﺣ : ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺪﻨﻋ مﺎﻈﻨﻟا ﺔﻗﺎط ﻲھ r . ﺲﻧﺎﺠﺘﻤﻟا زﺎﻐﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﻰﻄﻌﺗو ﺑ : ) I-19 ( = ρ Ef : ﻲﻣﺮﯿﻓ ﺔﻗﺎط . ﻲھ ﺲﻧﺎﺠﺘﻣ زﺎﻐﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟاو : T= ρEf (I-20) ﻦﻣ ﻦﯿﺘﻟدﺎﻌﻤﻟا (I-19) و (I-20) ﺪﺠﻧ : (I-21) (I-22) T= سﺎﻣﻮﺘﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا -ﻲھ ﻲﻣﺮﯿﻓ : TTF=ʃ Tdr (I-23) ﺎﻧﺮﻛذ ﺎﻤﻛ ﺈﻓ سﺎﻣﻮﺗ ﺔﯾﺮﻈﻧ ن -ﺑ ﺬﺧﺄﯾ ﻻ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟ ﻲﻌﺿﻮﻣ ﺐﯾﺮﻘﺗ ﻲھ ﻲﻣﺮﯿﻓ طﺎﺒﺗرا رﺎﺒﺘﻋﻻا ﻦﯿﻌ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺗ ﻲﻓ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا مﺎﻈﻨﻟ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا نذإ ، سﺎﻣﻮﺗ ﺐﯾﺮﻘ -ﻞﻜﺸﻟا ﻦﻣ نﻮﻜﺗ ﻲﻣﺮﯿﻓ : (I-24) = ETF

I

-2

ﺔﯾﺮﻈﻧ

غرﺎﺒﻧﻮھ

–

ﻦھﻮﻛ

:

ﺔﯾﺮﻈﻧ غرﺎﺒﻧﻮھ -ﻦھﻮﻛ ﻲھو ﺔﻠﻋﺎﻔﺘﻤﻟا تﺎﻤﯿﺴﺠﻟا ﻦﻣ مﺎﻈﻧ يأ ﻰﻠﻋ ﻖﯿﺒﻄﺘﻠﻟ ﺔﻠﺑﺎﻗ مﻮﻘﺗ ﻦﯿﺘﯾﺮﻈﻧ ﻰﻠﻋ ] 2 [ .

(25)

9

ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا

ﻰﻟوﻷا

:

ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺎﮭﯿﻓ ﻢﺘﯾ E مﺎﻈﻨﻟ نﻮﻜﻣ ﻦﻣ N نوﺮﺘﻜﻟإ ﺔﻟﺎﺤﻟا ﻲﻓ ﻞﻋﺎﻔﺘﻣ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا نﻮﻤﻛ دﻮﺟﻮﺑ ﻲﺟرﺎﺧ ﻼﻟ ،ﺔﯾﻮﻧ ﻰﻠﻋ ﺎﮭﻧأ ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ةﺪﯿﺣو ﺔﻟاد ) r ( ρ ] 2 [ . E=E(ρ) (I-25) (I-26) E(ρ)=F(ρ)+ ﺚﯿﺣ : F(ρ)=T[ρ(r)]+ [ρ(r)] (I-27) F(ρ) : ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﻠﻣﺎﺷ ﺔﻟاد . T : ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا . : ﺔﻗﺎط ﻟا ﻞﻋﺎﻔﺘ إ ﺘﻜﻟ نوﺮ – نوﺮﺘﻜﻟإ .

ﺔﯿﻧﺎﺜﻟا ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا

:

ﻦھﺮﺑ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا هﺬھ ﻲﻓ نﺎﻤﻟﺎﻌﻟا غرﺎﺒﻧﻮھ ﻦھﻮﻛ و ﺪﺤﻟا ﻲﻄﻌﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا نأ ﻰﻧدﻷا ﺔﻟﺎﺤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﻲھ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا ﻂﺒﻀﻟﺎﺑ تﺎﻤﯿﺴﺠﻠﻟ ﺔﻟﺎﺤﻟا ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻞﻛو ، ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟ ﺔﯿﻟاد ﻲھ ﻰﻄﻌﺗ و ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﻛ : E( )=min E (ρ) (I-28) ﺔﻗﺎﻄﻟا ﺔﯿﻟاد ﻦﻋ ﺮﺒﻌﯾ ﺚﯿﺤﺑ ﺑ : E (ρ)= (I-29) ﺚﯿﺣ : E (ρ)= V و T ﺎﻤھ ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟاو ﻞﻋﺎﻔﺘﻟا نﻮﻤﻛ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻺﻟ ﺐﯿﺗﺮﺘﻟا ﻰﻠﻋ .

I

-3

مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ ﺔﻟدﺎﻌﻣ

:

ﻲﻓ ﺔﻨﺳ 1965 ﺐﺘﻛ مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ عﻮﻤﺠﻤﻛ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﻟ ﺎﺜﻜ ﻓ تﺎﻤﯿﺴﺠﻟا ﺔ ، ماﺪﺨﺘﺳا ﻊﻣ ﺮﯾﺎﻐﺘﻟا أﺪﺒﻣ ﺔﻟﺎﺤﻟا ﺔﻗﺎط ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻠﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا ﺚﯿﺤﺑ ، ﺸﻟا ﺪﺟاﻮﺗ لﺎﻤﺘﺣا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﻰﻄﻌﺗ ﺔﻨﺤ ﺑ ] 19 ، 13 [ : (I-30) ) = r ( ρ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا ﺔﯿﻟاد تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻺﻟ ) ρ ( يﺮﺗرﺎھ ﺔﻗﺎطو -كﻮﻓ ) ρ ( ﻰﻄﻌﺗ ﺑ : EHF= Te + VH + Vx ، E e=Vee+T

(26)

10 ﺚﯿﺣ : T : ﻟا ﺔﻗﺎﻄ ﻟا ﻞﻋﺎﻔﺘﻟا ﺔﻟﺎﺣ ﻲﻓ تﺎﻤﯿﺴﺠﻠﻟ ﺔﯿﻛﺮﺤ . Vee : ﺔﻗﺎط ﻞﻋﺎﻔﺘﻟا نوﺮﺘﻜﻟإ – نوﺮﺘﻜﻟإ . VH : يﺮﺗرﺎھ نﻮﻤﻛ . Te : ﺔﯿﻛﺮﺤﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻺﻟ ةﺮﺤﻟا . Vx : فﺮﻌﯾ يﺬﻟاو تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا لدﺎﺒﺗ نﻮﻤﻛ ﺑ : Vx=V-VH فﺮﻌﯾ و تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا طﺎﺒﺗرا نﻮﻤﻛ ﺑ : Vc =T- Te نذإ ﺔﻟاﺪﻟا ﻲھ : ) I-31 ( ) Vc + Vx +( VH + Te = FH.K Vxc = Vx+ Vc لدﺎﺒﺗ نﻮﻤﻛ ﻮھ – طﺎﺒﺗرا . يأ نأ ﻲھ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا ﺔﯿﻟاد : E(ρ)= (ρ)+ + + (ρ) (I-32) E (r)= (r) (I-33) + + + (r)= (r) (I-34) ﺚﯿﺣ : ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺪﻨﻋ مﺎﻈﻨﻟا ﺔﻗﺎط ﻲھ r .

I

-4

مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ ﺔﻟدﺎﻌﻣ لﻮﻠﺣ

:

ﺰﻜﺗﺮﺗ ﺔﻗﺎﻄﻟا تﺎﺑﺎﺼﻋ تﺎﺑﺎﺴﺣ ﻢﻈﻌﻣ ﺎﯿﺋﺪﺒﻣ ﻰﻠﻋ ﺔﯾﺮﻈﻧ ﻟاﺪﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔ ) DFT ( و اﺬھ ﺐﺴﺣ ﺎﮭﻣاﺪﺨﺘﺳا ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ، مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ تاراﺪﻣ و نﻮﻤﻜﻟا ، ﺔﺟﻮﻤﻟا ﺔﻟاد ﻲﻄﻌﺗ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا ﻲﻠﯾ ﺎﻤﻛ ] 20 ، 13 [ : (I-35) ) r ( j φ )= r ( : ﺔﺟﻮﻤﻟا ﺔﻟاﺪﻟ ﺮﺸﻨﻟا تﻼﻣﺎﻌﻣ . j φ : ﺔﺟﻮﻣ ﺔﻟاد ﻲھ .

(27)

11 ﻞﻣﺎﻌﻤﻟا ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺐﻠﻄﺘﯾ مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ﻞﺣ لﻮﻐﺸﻣ راﺪﻣ ﻞﻜﻟ ، ﺔﻤﯿﻘﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا نﻮﻜﺗ ﺚﯿﺤﺑ ﻧﺪﻟا ﺎﯿ ناﻮﻠﯾﺮﺑ ﺔﻘﻄﻨﻣ ﻲﻓ ﺮظﺎﻨﺘﻟا ﺔﯿﻟﺎﻋ طﺎﻘﻨﻟا ﻰﻠﻋ ﻖﺒﻄﺗو ، ﻰﻟوﻷا ﻦﯿﺑ ﺮﻓﺎﻨﺘﻟا دﻮﺟو ﻢﻜﺤﺑو بﺎﺴﺤﻟا ﻞﯿﮭﺴﺘﻟ ﻹا ﺔﯾراﺮﻜﺗ ﺔﻘﻠﺣ مﺪﺨﺘﺴﺗ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟ ﻞﺟﻷو ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺖﻠﺧدأ بﻮﻠﻄﻤﻟا ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا ﻖﯿﻘﺤﺗ ﺔﯿﻟوﻷا ﺔﻨﺤﺸﻠﻟ ﻲﻓ بﺎﺴﺤﻟا . ﺚﯿﺣ : ﻷا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﻲھ ﻹا ﺔﻨﺤﺸﻟ ﺔﯿﻟو نوﺮﺘﻜﻟ أ ا ي ﺔﯿﻨﺤﺸﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟ . مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ ﺔﻟدﺎﻌﻣ لﻮﻠﺣ ﻰﻄﻌﺗ : (I-36) 0 = ) S -H ( H : مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ نﻮﺘﻠﻣﺎھ . S : ﺔﯿﻄﻐﺘﻟا ﺔﻓﻮﻔﺼﻣ .

I

-5

تﺎﺒﯾﺮﻘﺗ

:

ﺔﯾﺮﻈﻧ ﺪﻤﺘﻌﺗ ﺔﻓﺎﺜﻜﻠﻟ ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ) DFT ( ﺔﻟدﺎﻌﻣ لﻮﻠﺣ ﻰﻠﻋ مﺎﺷ ﻦھﻮﻛ هﺬھو ةﺮﯿﺧﻷا ﺰﻜﺗﺮﺗ ﺎﮭﺗاﺬﺑ ﻲھ ﺔﻗﺎط ﺔﻤﯿﻗ ﻰﻠﻋ ﻟا لدﺎﺒﺘ -ﺔطﻮﺒﻀﻣ ﺔﻤﯿﻗ ﺎﮭﻟ ﺲﯿﻟ ﻲﺘﻟا طﺎﺒﺗرا ، ءﺎﻄﻋﻹو ةﺪﻋ ﺪﻤﺘﻌﺗ ﻲﻠﯿﻠﺤﺗ ﻞﻜﺷ ﻲﻓ ﺔﻗﺎﻄﻟا هﺬھ تﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ، ﻦﻣ ﻢھأ ﺐﯾﺮﻘﺗ تﺎﺒﯾﺮﻘﺘﻟا هﺬھ ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ LDA) ( ﻘﺗو ﺐﯾﺮ ﺔﯿﻠﺤﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﻟ ﻦﯿﺒﺴﻠ ) LSDA ( ﻢﻤﻌﻤﻟا جرﺪﺘﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗو GGA) .(

I

-5

-1

ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺐﯾﺮﻘﺗ

LDA)

: (

ﺎﺴﻧﺎﺠﺘﻣ ﺎﯿﻌﺿﻮﻣ هرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﺲﻧﺎﺠﺘﻣﻼﻟا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا مﺎﻈﻨﻟ ﺐﯾﺮﻘﺗ ﻮھ ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺐﯾﺮﻘﺗ ] 21 [ ﺚﯿﺣ ، ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺔﺘﺑﺎﺛ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟا ﺔﺒﺣﺎﺴﻟ مﺎﻈﻨﻟا ﺮﺒﺘﻌﯾ ، ا ﻞﺧاد ﺪﯾﺪﺷ ءﻂﺒﺑ بﺬﺑﺬﺘﯾ ﮫﻧا ضﺮﺘﻔﯾ ﻚﻟﺬﻟ سورﺪﻤﻟا مﺎﻈﻨﻟ ﺎﯿﻠﺤﻣ ﺲﻧﺎﺠﺘﻣ ) زﺎﻏ نوﺮﺘﻜﻟﻹا ﺪﺣﻮﻣ ( لدﺎﺒﺘﻟا ﺔﻗﺎط ةرﺎﺒﻋ ﻰﻄﻌﺗ ﺚﯿﺤﺑ طﺎﺒﺗرا ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا اﺬھ ﻲﻓ ﺑ : = (I-37) ﺮﺒﺘﻌﯾ ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا اﺬھ سﺎﺳأ ﻞﻛ لدﺎﺒﺗ ﻒﺋﺎظو ﺐﺠﯾ اﺬﮭﻟ ،ﺔﺜﯾﺪﺤﻟا طﺎﺒﺗرا ءﺎﻄﻋإ ﺮﻈﻨﻠﻟ ﺪﯿﺟ يﺮﺒﺟ جذﻮﻤﻧ ﻢﯾﺪﻘﺗو ﻦﯿﺑ ﻂﺑاﺮﺘﻠﻟ فﺎﻛ ﻞﻜﺸﺑ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا تﺎﻛﺮﺤﻟا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻺﻟ . ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا LDA جذﻮﻤﻧ ﻰﻠﻋ ﺪﻨﺘﺴﯾ نوﺮﺘﻜﻟﻹا ﺚﯿﺣ ﺪﺣﻮﻤﻟا نأ ﺮﯿﺸﯾ ﻰﻟإ لدﺎﺒﺗ ﺔﻗﺎط طﺎﺒﺗرا ، ﺘﻋا ﻦﻜﻤﯾ رﺎﺒ ه ﻤھﺎﺴﻣ عﻮﻤﺠﻣ لدﺎﺒﺘﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟ تﺎ طﺎﺒﺗرا و ﻞﻜﺸﻟا ﻦﻣ ﺐﺘﻜﺗ : (I-38) = كاﺮﯾد لدﺎﺒﺘﺑ فﺮﻌﺗ لدﺎﺒﺘﻟا ﺔﻗﺎط ﺔﻐﯿﺻ ] 22 [ ) ﺰﻣﺮﯾ ـﺑ s ﮫﻧﻷ ﺮﺗﻼﺴﻟ ادﺎﻨﺘﺳا ةرﺎﺒﻌﻟا هﺬھ ﺬﺧا ﻢﺗ ( و ـﺑ ﻰﻄﻌﺗ : [ρ(r)]= - ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا اﺬھ نا ﺚﯿﺣ LDA ﻢﺋﻼﻣ ﺔﻤﻈﻧﻸﻟ ةﻮﻘﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا ﺔﯾروﺪﻟا .

(28)

12

I

-5

-2

ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺐﯾﺮﻘﺗ

ﻟ

ﻦﯿﺒﺴﻠ

)

LSDA

(

:

نﺎﻤﻟﺎﻌﻟا ﻦھﻮﻛ و مﺎﺷ ﺎﻣﺪﺨﺘﺳا ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا LSDA ﻞﺟا ﻦﻣ ﺔﻤﻈﻧﻷا ﺔﯿﺴﯿطﺎﻨﻐﻤﻟا ، مﺪﻘﯾ ﻲﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﻦﯿﺒﺴﻟا ﺚﯿﺣ ﺔﺟرد ﺔﯿﻓﺎﺿإ ﺔﯾﺮﺤﻟا ﻦﻣ و LDA تدﺪﻣ ﻰﻟإ LSDA رﺎﺒﺘﻋﻻا ﻦﯿﻌﺑ ﺬﺧا ﻞﺟا ﻦﻣ طﺎﺒﺗرﻻاو لدﺎﺒﺘﻟا ﺔﻗﺎط . ﻦﯿﺑ ﺰﯿﯿﻤﺘﻟا يروﺮﻀﻟا ﻦﻣو ﻦﯿﻧوﺮﺘﻜﻟإ نﺎﻜﻠﻤﯾ ﻧ ﻲﺘﻓﺎﺜﻜﻟ ﺔﻔﯿظو ﻲھ طﺎﺒﺗرﻻاو لدﺎﺒﺘﻟا ﺔﻗﺎط ﺚﯿﺣ ،ﺔﻗﺎﻄﻟا ﺲﻔ ادﻮﻌﺻ ﻦﯿﺒﺴﻟا أ ﻻوﺰﻧ و ا ﺔﻟﺎﺣ ﻲﻓ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﻲﻟاﻮﺘﻟا ﻰﻠﻋ ﻦﯿﻌﺗ ﻲﺘﻟا ﻦﯿﺒﺴﻟ و ﺪﻋﺎﺻ ﺮﺧآ ةرﺎﺒﻋو لزﺎﻧ ﺔﻗﺎط لدﺎﺒﺘﻟا -ا طﺎﺒﺗر نﻮﻜﺗ ﺔﻟﺎﺤﻟا هﺬھ ﻲﻓ ﻦﻣ ﻞﻜﺸﻟا [23] : (I-39) )) r ( ‚ ) r ( ( ) r ( ρ )= ‚ ( ﻊﻣ ﻢﻠﻌﻟا نأ : = ρ + ،مﺎﻋ ﻞﻜﺸﺑ ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺐﯾﺮﻘﺗ ﻟ ﻊﺿﻮﻤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺐﯾﺮﻘﺗو ﻦﯿﺒﺴﻠ ﻄﻌﺗ ﻒﺻو ﻞﺟا ﻦﻣ ةﺪﯿﺟ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻲ ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ،ﺔﯾﻮﯿﻨﺒﻟا يأ ﺮﯾﺪﻘﺗ ﻲﻓ ﻎﻟﺎﺒﯾ ﮫﻧا ﻦﻣ ﻢﻏﺮﻟﺎﺑ حﻮﺿﻮﺑ ﺔﻗﺎﻄﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ تاﺮﯿﻐﺘﻟا ﺪﯾﺪﺤﺘﺑ ﺢﻤﺴﯾ ﮫﻧا ﺪﯿﺟ ﻢﯿﻗ ﻲﻄﻌﯾ و ،ﻚﺳﺎﻤﺘﻟا ﺔﻗﺎط ﺮﻤﻟا ﺖﺑاﻮﺜﻟ ة و ﺎﺘﻨﻟا هﺬھ ﻦﻣ ﻢﻏﺮﻟا ﻰﻠﻋو ﺔﻧ ﺋ ﺞ ، ﻓ ﻲﻓ فﺎﻛ ﺮﯿﻏ ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا اﺬﮭ ﻷا ﺮﯿﻏ ﺔﻤﻈﻧ ﻟا ﺔﺴﻧﺎﺠﺘﻤ .

I

-5

-3

ﻢﻤﻌﻤﻟا جرﺪﺘﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗ

GGA)

(

:

ﺠﻟا ىﻮﺘﺴﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا ﺲﻧﺎﺠﺗ مﺪﻋ ﺖﺒﺜﯾ ﺪﻗ ،ﻲﺌﯾﺰ اﺬﮭﻟ ، أ لدﺎﺒﺘﻟا ﺔﻔﯿظو ﻲﻓ ﻢﻤﻌﻤﻟا جرﺪﺘﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗ ﻞﺧد ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻠﻟ اﺬھو طﺎﺒﺗرا ءادأ ﻞﻀﻓأ ﺗو ﺔﻘﯿﻗدو ةﺪﯿﺟ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻖﯿﻘﺤ [24] . ﺐﯾﺮﻘﺗ GGA جرﺪﺘﻟا ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺘﻌﯾ ﻦﻜﻟو تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﻰﻠﻋ ﻂﻘﻓ ﺪﻤﺘﻌﯾ ﻻ ﺎﻀﯾأ ،ﺢﯿﺤﺼﻟا جرﺪﺘﻟا ﻞﻤﺸﯿﻟ ﻞﺟا ﻦﻣ ﺬﺧﻷا ﺎﺜﻜﻟا ﺲﻧﺎﺠﺗ مﺪﻋ رﺎﺒﺘﻋﻻا ﻦﯿﻌﺑ لدﺎﺒﺘﻟا ﺔﻗﺎط جﻼﻋ ﻲﻓ ﺔﯿﻠﺤﻤﻟا ﺔﻓ -طﺎﺒﺗرا . ﻢﺘﯾ ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا اﺬھ ﻲﻓ ﻞﻜﺸﻟا ﻦﻣ ﺔﻗﺎﻄﻟا ةرﺎﺒﻋ ﺔﺑﺎﺘﻛ : =ʃԑxc(ρ ↑ (r),ρ↓(r), , )dr3 (I-40) ﻢﻤﻌﻤﻟا جرﺪﺘﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗ GGA ﺔﺳارﺪﻟا رﺎﯿﺘﺧا ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺘﻌﯾ ) ﺔﻗﺎﻄﻟا ﺔﺑﺎﺼﻋ ،ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﯿﻨﺒﻟا ﺺﺋﺎﺼﺧ .( ةدﺎﯾﺰﻟ ﻚﻟﺬﻛ يدﺆﯾو ﻲﻓ دﺎﻌﺑا ﻟ ﺔﯿﻠﺨﻟا ﻰﻠﻋ يﻮﺘﺤﺗ ﻲﺘﻟا داﻮﻤﻟا ﺾﻌﺒ ﻟا ﺔﻠﯿﻘﺜﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌ . ﻮﻤﻟا وا ﻲﻠﺤﻤﻟا ﺐﯾﺮﻘﺘﻟا ﺿ ﻮھ ﻲﻌ سﺎﺳأ ﻲﺘﻟا تﺎﺒﯾﺮﻘﺘﻟا ﻞﻛ ﺗ ﻦﯿﺒﺴﻟا مﺪﺨﺘﺴ LSDA و جرﺪﺘﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗ ﺎھﺪﻌﺑ ﻢﻤﻌﻤﻟا GGA ءﺎﻄﻋﻹ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻞﻀﻓأ و قدأ .

I

-6

ﺔﻨﯿﺠﮭﻟا لاوﺪﻟاو ﻒﺋﺎظﻮﻟا

:

ﻒﺋﺎظﻮﻟا و لاود ﻲھ ﺔﺠﺗﺎﻨﻟا ﺔﺛﻼﺜﻟا و ﺔﻨﯿﺠھ ﻒﺋﺎظ [25] ﺗو ﻒﺋﺎظﻮﻟا هﺬھ يﻮﺘﺤ لدﺎﺒﺘﻟا ﻞﻣﺎﻋ ﻰﻠﻋ يﺬﻟا ﯾ ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺐﺴﺤ LSDA وا GGA أ و ﻟا لدﺎﺒﺘ ﻟا ﻖﯿﻗﺪ . رﻮط ﻚﻟﺬﻟ Becke ﻰﻋﺪﺗ ﻒﺋﺎظو B3 ﻦﯾأ ﺔﻗﺎط ﺐﺘﻜﺗ لدﺎﺒﺘﻟا -ﻜﺸﻟا ﻦﻣ طﺎﺒﺗرا ﻞ ] 28 ، 27 ، 26 [ :

(29)

13

[ρ]=a [ρ]+b [ρ]+c [ρ]+d [ρ]+e [ρ] (I-41) نإ ﻟ ﺔﻗﺎﻄﻟا ءﺰﺟ ماﺪﺨﺘﺳا ـ HF ﺔﻟاﺪﻟﺎﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا GGA جرﺪﺘﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗ ﺎﮭﯿﻄﻌﯾ ﻲﺘﻟا ﻚﻠﺘﻟ ﺔﻠﺛﺎﻤﻣ ﺞﺋﺎﺘﻧ مﺪﻘﺗ ﻢﻤﻌﻤﻟا . و ﺪﺟﻮﯾ ﺔﻨﯿﺠھ لاود و ﻒﺋﺎظو ةﺪﻋ ﺎﮭﻤھأ PW8 و PW91 و MPWPW91 و LYP و ﺎھﺮﺜﻛأ ﻲھ ﺎﻣاﺪﺨﺘﺳاو ﺎﻋﻮﯿﺷ B3LYP ﯿﻓ ﺔﻗﺎﻄﻟاو ﻞﻜﺸﻟا ﻦﻣ ﺐﺘﻜﺗ ﺎﮭ [29] : [ρ]=0.2 +0.8 + 0.72 + +0.81 [ρ] (I-42) : و ﻮﻜﺳﻮﻔﻟ ﻂﺑاﺮﺘﻟا ﺔﻟاد هؤﻼﻣز . : رﺎﺑو ﻎﻧﺎﯾ ،ﻲﻠﻟ ﻂﺑاﺮﺘﻟا ﺔﻟاد . : كﺎﺒﻟ لدﺎﺒﺘﻟا ﺔﻟاد . PW : وردرﺎﺑ ﻲﻨﻌﺗ -ﻎﻧاو .

I

-7

ةﺪﻋﺎﻘﻟا رﺎﯿﺘﺧا

:

يرﺬﻟا راﺪﻤﻟا ﺔﻄﺳاﻮﺑ نﻮﻜﯾ ةﺪﻋﺎﻘﻟا رﺎﯿﺘﺧا . نﺎﻓ ،ﻊﻗاﻮﻟا ﻲﻓ رﺎﯿﺘﺧﻻا اﺬھ ﺖﻗو ﻰﻠﻋو تﺎﺑﺎﺴﺤﻟا ﺔﻗد ﻰﻠﻋ ﺮﺛﺆﯾ مزﻼﻟا بﺎﺴﺤﻟا . ﻦﻜﻤﯾ نأ ﯿﻤﻧ ﺰ راﺪﻤﻠﻟ ﺪﻋاﻮﻘﻟا ﻦﻣ ﻦﯿﻋﻮﻧ ا ﻲﻓ مﺪﺨﺘﺴﺗ ﺔﯾرﺬﻟا ت ab initio : -ﺪﻣ ﺮﺗﻼﺳ تارا ) ﺮﺗﻼﺳ عﻮﻧ ﻦﻣ راﺪﻣ STO .( -راﺪﻣ ا ﻏ ت صﻮ ) ﻦﻣ راﺪﻣ عﻮﻧ ﻏ صﻮ GTO .(

I

-7

-1

ﺮﺗﻼﺳ ﻒﺋﺎظو

STO

:

ﺮﺗﻼﺳ ﻒﺋﺎظو STO [30] ﺐﺘﻜﺗ ﺑ ﻲﻠﯾ ﺎﻤﻛ مﺎﻋ ﻞﻜﺸ : (r, θ, φ)=N. rn-1 .e-ԑr. Y(θ, φ) (I-43) n' و l و m ﻲھ أ داﺪﻋ ﺔﯿﺴﯿﺋﺮﻟا ﻢﻜﻟا ، ﺔﯿﺴﯿطﺎﻨﻐﻤﻟاو ﺔﯾﻮﻧﺎﺜﻟا . r ، و ﻲھ تﺎﯿﺛاﺪﺣإ ﻊﺿﻮﻣ دﺪﺤﺗ ﺔﯾوﺮﻛ نوﺮﺘﻜﻟﻹا . ) ، ( Y تﺎﯿﻘﻓاﻮﺘﻟا ﻲھ ﻟا ﺔﯾوﺮﻜ . Ԑ ﻮھ يﺬﻟاو ﺮﺗﻼﺳ سأ ﻮھ ﻞﻜﺸﻟا ﻰﻠﻋ ﻲﺗﻵا : ) I-44 ( = Ԑ ﺚﯿﺣ : z' ةاﻮﻨﻟا ﺔﻨﺤﺷ ﻲھ .

(30)

14 N ﻲﻠﯾ ﺎﻤﻛ ﮫﻨﻋ ﺮﺒﻌﯾو ،ﺔﯾﻮﺴﺘﻟا ﻞﻣﺎﻌﻣ ﻮھ : N= (I-45) ﺮﺗﻼﺳ ﺪﻋاﻮﻗ ماﺪﺨﺘﺳﻻا ﺔﻠﮭﺳ ءاﺮﺟﻹ ﺔﯾدﺪﻌﻟا ﺔﯿﺑﺎﺴﺤﻟا تﺎﯿﻠﻤﻌﻟا . ﻢﻈﻌﻣ ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ تﺎﺑﻮﻌﺼﻟا ﺎﯿﻠﻤﻋ ﻞﺤﯾ ﯾ يﺬﻟا ،ﺔﯾرﺬﻟا ةﺪﻋﺎﻘﻟا ﺔﻔﯿظو ﻞﺜﻣ ﺮﺗﻼﺳ ﻒﺋﺎظو ﻦﻣ ﺔﯿﻄﺨﻟا تﺎﺒﯿﻛﺮﺘﻟا ﻲﻄﻌ ﻼﯿﺜﻤﺗ ﻘﯿﻗد ﺎ ﺔﯾرﺬﻟا تاراﺪﻤﻠﻟ ﻟ يﺮﺗرﺎﮭ -كﻮﻓ -ﺎﺛور ن . و ةﺪﻋ كﺎﻨھ عاﻮﻧأ ﻋاﻮﻗ ﻦﻣ ﺪ :STO ﻰﻋﺪﺗ ﺪﻋاﻮﻗ ﻷا ﯾدﺎﺣ ﺔ ﺎﺘﯾز ) SZ ( ﻞﻛ ﻒﺻو ﻢﺘﯾ ﺚﯿﺣ راﺪﻣ يﺮﺗرﺎھ كﻮﻓ ﺔﻄﺳاﻮﺑ ةﺪﺣاو ﺔﻔﯿظو . ﺎﺘﯾز ﺔﺟودﺰﻤﻟا ﻰﻋﺪﺗ ﺪﻋاﻮﻗ (DZ) ﻲﺛﻼﺜﻟا ﺎﺘﯾز ، (TZ) ﻢﺘﯾ ﺎﻣﺪﻨﻋ ، اﺪﻣ ﻞﯿﺜﻤﺗ ر تا ﺆﻓﺎﻜﺘﻟا ﺔﻄﺳاﻮﺑ 2 وأ 3 ﻒﺋﺎظو STO . ﻠﺻﺎﺤﻟا ةﺪﻋﺎﻘﻟا ﻒﺋﺎظو ﺔ ﺖﯿﻠﺒﺳ ﻰﻤﺴﺗ ﺆﻓﺎﻜﺗ ) SV-DZ, SV-TZ,… ( .

I

-7

-2

ﻒﺋﺎظو

صﻮﻏ

GTO

:

ﻒﺋﺎظو صﻮﻏ GTO ﻦﻣ ﺎﮭﺣاﺮﺘﻗا ﻢﺗ ، ﻞﺒﻗ ] 32 ، 31 Boys [ ﺑ ﻰﻄﻌﺗ و ﻲﻟﺎﺘﻟا ﻞﻜﺸﻟﺎ : (X, Y, Z)=N .Xi .Yj .Zk. exp(-αr2) (I-46) ﺚﯿﺣ i ، j و k اﺪﻋا ﻲھ ﺔﯿﻤﻜﻟا داﺪﻋﻻا ﻲﻛﺎﺤﺗ ﺔﺤﯿﺤﺻ د n' ، l و m . عﻮﻤﺠﻣ i+j+k=l ﻞﺛﺎﻤﺗ دﺪﺤﯾ GTO . اذإ نﺎﻛ l=0 (i+j+k=0) ﺗ ﺮظﺎﻨ GTO ﻮھ .s اذإ l=1 (i+j+k= 1) ﺮظﺎﻨﺗ GTO ﻮھ .P α ﺪﯾﺪﺤﺗ ﺖﺑﺎﺛ ﻮھ ﻟا ﺪﯾﺪﻤﺘ ﻟا ﺔﻔﯿظﻮﻠﻟ ﻲﻋﺎﻌﺸ . و ﯾ ﻰﻄﻌ N ﺔﯾﻮﺴﺘﻟا ﻞﻣﺎﻋ ﻲﻠﯾ ﺎﻤﻛ : N= (I-47) تﻼﻣﺎﻜﺘﻟا بﺎﺴﺣ ﻂﺴﺒﯾ عﻮﻨﻟا اﺬھ ماﺪﺨﺘﺳا ﻧوﺮﺘﻜﻟﻹ ﻦﯿ . ﺪﻋاﻮﻘﻟ ﻲﺒﻠﺴﻟا ﺐﻧﺎﺠﻟا ﻏ صﻮ ﻲﻓ ﻦﻤﻜﯾ ﻟا ﺔﯾرﺬﻟا تاراﺪﻤﻠﻟ ﻖﯿﻗﺪﻟا ﻒﺻﻮﻟا ﻦﻣ ﻻﺪﺑ ءيدﺮﻟا ﻒﺻﻮ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا و ﻟ ةﺮﯿﺒﻛ تﺎﻓﺎﺴﻤﻠ ) ﻊﻣ اﺪﺟ ﻊﯾﺮﺳ ضﺎﻔﺨﻧا r .( ﻋ ﺾﯾﻮﻌﺘﻠﻟ ﻦ ﻲﻓ ﺺﻘﻨﻟا ،ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺔﯾرﺬﻟا تاراﺪﻤﻟا ﻞﯿﺜﻤﺗ مﺪﺨﺘﺴﺗ ﺔﯿﻄﺧ تﺎﺒﯿﻛﺮﺗ ﻟ ﻒﺋﺎظﻮ ﻏ صﻮ ﻟ ﻒﺻﻮﻠ . ﻒﺋﺎظﻮﻟا هﺬھ ﻒﺋﺎظو ﻰﻤﺴﺗ ﻏ صﻮ ﺔﺠﻣﺪﻤﻟا CGTO) : ﻐﻟ يراﺪﻤﻟا عﻮﻨﻟا صﻮ ﺞﻣﺪﻤﻟا .( ﻦﻣ ﻞﺧدا ةﺪﻋﺎﻘﻟا ﻦﻣ عﻮﻨﻟا اﺬھ فﺮط ﻎﻨﯿﻧاد .[33] ﻏ ﻦﻋ ﺮﯿﺒﻌﺘﻟا ﻢﺘﯾ صﻮ ﻲﻠﯾ ﺎﻤﺑ : gc= (I-48) Ci -شﺎﻤﻜﻧﻻا ﻞﻣﺎﻌﻣ . gp -ﺔﯿﺋاﺪﺒﻟا مﺎﮭﻤﻟا ﻲھ .

(31)

15 gc -جﺎﻣﺪﻧﻻا ﻒﺋﺎظو ﻲھ . كﺎﻨھو ﻟا ﺪﻌ ﯾ ﺪﻋاﻮﻗ ﻦﻣ ﺪ صﻮﻏ . ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺎھﺮﯾﻮﻄﺗ ﻢﺗ ﻲﺘﻟا ﻚﻠﺗ ﻲھ ﺎﻣاﺪﺨﺘﺳا ﺮﺜﻛﻷا ﻞﺑﻮﺑ هؤﻼﻣزو ] 34 ، 35 .[ ةﺪﻋﺎﻘﻟا G3- STO ﻰﻋﺪﺗ " ﺎﯿﻧﺪﻟا ةﺪﻋﺎﻘﻟا ) ﺪﺤﻟا ﻰﻧدﻷا سﺎﺳﻸﻟ ( " و ھ ﻷا ﻲ ﻂﺴﺑ . رﺎﺼﺘﺧا " 3 G " تاراﺪﻤﻟا نأ ﻲﻨﻌﯾ ﻦﻣ ﺮﺗﻼﺳ عﻮﻧ ) STO ( و ﻒﺋﺎظو ثﻼﺛ ﻞﯿﺜﻤﺗ ﻢﺘﯾ صﻮﻏ . ىﻮﺘﺴﻤﻟا ﻟا ﻲﻟﺎﺘﻟا يﺬ رﻮط ه ﻞﺑﻮﺑ ﻞﺜﻣ ﺆﻓﺎﻜﺘﻟا ﻢﯿﺴﻘﺗ ﺪﻋاﻮﻗ ﻦﻤﻀﺘﯾ 3-21G ، 4-31G و 6-31G ، لوﻷا ﻢﻗﺮﻟا ﺚﯿﺣ ﻞﺜﻤﯾ دﺪﻋ ﻏ صﻮ و ﯾ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا تاراﺪﻤﻟا ﻞﯿﺜﻤﺘﻟ مﺪﺨﺘﺴ . ﻞﺜﻤﺗو ﺆﻓﺎﻜﺘﻟا تاراﺪﻣ ﺔﻄﺳاﻮﺑ و و ﻦﯿﺘﻔﯿظ ﻲﺘﻟا ﺗ ﺪﻋﺎﻘﻟا ﻢﺳا ﻦﻣ ﻲﻧﺎﺜﻟا ءﺰﺠﻟا ﻲﻓ ﻦﯿﺒ ة . راﺪﻤﻟا ﻦﻣ دﺪﻋ ﺔﻓﺎﺿإ ﻖﯾﺮط ﻦﻋ ﺔﻌﺳﻮﻣ ﺪﻋاﻮﻗ ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻟا ﻢﺘﯾو تا ﺆﻓﺎﻜﺘﻟا فﻼﻏ جرﺎﺧ ﻊﻘﺗ ﻟ تارﺬﻠ ةﺪﻋﺎﻗ ﻲﻓ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا DZ . ﻦﯿﺴﺤﺘﻟ ﻟا و ﻒﺻﻮ ﻟ ﻞﻀﻓأ ﺔﺳارﺪ ﻟ ﻸ ءاﺮﺛإ يروﺮﻀﻟا ﻦﻣ ،ﺔﻨﺤﺸﻟا ﺔﺒﻟﺎﺳ ﺔﯿﺌﯾﺰﺠﻟا ﺔﻤﻈﻧ ﻟا ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺪﻋاﻮﻘ ﻰﻤﺴﺗ ةﺪﯾﺪﺟ ﻒﺋﺎظو ﻟا ﻒﺋﺎظﻮ ﻟا ﺮﺸﺘﻨﻤ ] 36 .[

I

-8

ﺔﻣﺪﺨﺘﺴﻤﻟا ﺞﻣاﺮﺒﻟﺎﺑ ﻒﯾﺮﻌﺗ

:

I

-8

-1

ﻮﻏ ﺞﻣﺎﻧﺮﺑ

نﻮﯿﺻ

03 )

(Gaussian 03

:

ﺔﻠﺴﻠﺳ ﻲﻓ نﻮﯿﺻﻮﻏ ﻲﻓو راﺪﺻﻹا 2003 ﺎﺑ ﻚﻟذو ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﯿﻨﺒﻟا ماﺪﺨﺘﺳا ﻢﺘﯾ ﻤﺘﻋﻻ ﻰﻠﻋ دﺎ ﻣ ﯿ ﻚﯿﻧﺎﻜ ﻢﻜﻟا ، ارﺬﻟا ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻦﻣ ﺪﯾﺪﻌﻟا ﻲﻄﻌﯾ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﺞﻣﺎﻧﺮﺒﻟا اﺬھ ت ﻜﻟا تﻼﻋﺎﻔﺘﻟا ﻚﻟﺬﻛ و تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا ، ﯿ ﺔﯿﺋﺎﯿﻤ . ﻦﻣ ﻢھأ ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا هﺬھ : ﺔﯿﻨﺒﻟا ،ﺔﻗﺎﻄﻟا مﺎﻈﻧ ﻲﻓ زاﺰﺘھﻻا ﺮظﺎﻨﺗو ،ددﺮﺘﻟا ، ﻲﺌﯾﺰﺟ ﺎﻣ . ﻦﻣ ﺔﻌﺳاو ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ رﺎطإ ﻲﻓ تﻼﻋﺎﻔﺘﻟاو تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا ﺔﺳارد ﻲﻓ ﺞﻣﺎﻧﺮﺒﻟا اﺬھ ماﺪﺨﺘﺳا ﻢﺘﯾ ﻚﻟﺬﻛو طوﺮﺸﻟا ﺋﺎﺼﺨﻟا ﺾﻌﺑ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﺎﯿﺒﯾﺮﺠﺗ ﺎﮭﺘﻈﺣﻼﻣ ﻦﻜﻤﯾ ﻻ ﻲﺘﻟا ﺺ . ﻏ ﺞﻣﺎﻧﺮﺑ نﻮﯿﺻﻮ 03 ﻞﺜﻣ ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺒﻛ دﺪﻌﻟ جذﻮﻤﻧ ﻢﯿﻤﺼﺗ ﻲﻓ ﮫﻣاﺪﺨﺘﺳا ﻦﻜﻤﯾ [37] : بﺎﺴﺣ تﺎﻗﺎط ﻟا ﻞﻜﺸﺘ ﯾﺰﺠﻟا ،ﻲﺌ بﺎﺴﺤﻟا قﺮط ﻦﻣ ﺪﯾﺪﻌﻟا ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ ، ﺔﯾﺮﻈﻧ قﺮﻄﻟا هﺬھ ﻦﯿﺑ ﻦﻣ ﺔﯿﻟاﺪﻟا DFT) ( ﺪﻤﺘﻌﺗ ﻲﺘﻟاو ﻰﻠﻋ ﺪﺣإ ى هﺬھ ﻒﺋﺎظﻮﻟا MPW1PW91 ، B3LYP ... . -B3LYP ﺔﻟﺎﺤﻟا ﻲﻓ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا ﺔﻗﺎط ﻒﺼﺗ ﺔﻨﯿﺠھ ﺔﻟاد ﻲھ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا يأ ا طﺎﺒﺗرﻻا ﺔﻟﺎﺣ ﻲﻓ تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻ ﻟا ﻟا نﻮﻤﻜﻟا ﻲﻄﻌﺗ ﻲﺘﻟاو يﻮﻘ ﺔﻄﺑاﺮﺘﻤﻟا تﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا هﺬﮭﻟ لﺎﻌﻔ . MPW1PW91 ﺎﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا زﺎﻏ ﻰﻠﻋ ﺰﻜﺗﺮﺗو ءيﺰﺠﻟا ﻞﻜﺸﺗ ﺔﻗﺎط ﺐﺴﺤﺗ ﺔﻟاد ﻲھ ﺎﮭﻨﯿﺑ ﺎﻤﯿﻓ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا ت ﺎﺒﺗرﻻا جرﺪﺗو ط . لﻮﺤﺘﻟا تﻻﺎﺣ وأ ﺔﯿﻧزاﻮﺘﻟا ﺔﺳﺪﻨﮭﻟا ) ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا تﺎﯿﺛاﺪﺣﻹا ﻞﺜﻣ ( ﺚﺤﺒﻠﻟ ﻦﻋ يرﻮﻠﺒﻟا وأ ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ﺐﯿﻛﺮﺘﻟا . -ﻚﻟذ ﻲﻓ ﺎﻤﺑ زاﺰﺘھﻻا فﺎﯿطأ ﻒﯿط و ءاﺮﻤﺤﻟا ﺖﺤﺗ ﺔﻌﺷﻷا ﻒﯿط نﺎﻣار .