• Aucun résultat trouvé

Tal

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Partager "Tal"

Copied!
92
0
0

Texte intégral

(1)

Tigduda Tazzayrit Tamagdayt Ta erfant lif n Ulmud Unnig d Unadi Usnan Tasdawit n Wakli Mu end Ul Tubiret

Tazzeddayt n Tsekliwin d Tutlayin Agezdu N Tutlayt d Yidles n Tmazi t

Akatay n Lmaster Ta ult : tasekla

Asentel

S ur tinelmadin: S lmendad n uselmad: -Massa: Helali Salima Mass: Boudia Abderrezak

-Massa: Bousbaine Malika

Imeskayeden :

Anemhal n usqamu : Massa Nabila Idrisi. Anemhal n ukatay: Mass Boudia Abderrezak. Ameskayad :Mass Nabil Chebib.

Azmez n tsalelt: 20/06/2016

Tal iwin n userwes d usemres-nsent deg wungal

«Tett illi-d ur d-tke em»

(2)

Asnemmer

Deg tazwara ad nesnemmer Mass Boudia Abderrezak i

yellan yid-nne seg tazwara almi d tagara n umahil-nne .

Ad as-nini tanmirt tameqrant ef uwe i d uwella akked

wafud i a - yefka .

Ad as-nini tanmirt i Mass Chouimet Ali.

Ad as-nini tanmirt i kra n win yuran ef tmazi t.

(3)

Abuddu

Amahil-agi ad t-budde i baba d yemma zizen fell-i a as, d nitni i d taftilt yesnuren abrid-iw di tudert-agi.

I watmaten-iw: Djamel, Samir, Kamel, Fouad d tlawin-nsen i ybedden yidi di mkul taswi t.

I yessetma: Faiza, Hanane d yergazen-nsent.

I yimec n wexxam emla a as a as: Moussa, Adem, Houssem, Gaya, D tefruxt-iw Maroua.

I jeddi d jida, ad i ewwel Rebbi di la mar-nsen. I Madjid I d-yellan yidi seg tzwara.

Ad t-budde i temdukal-iw: Hayat, Nawal, Ahlam, Na ima, Ilham, Hinda.

(4)

Abuddu

Amahil-agi ad t-budde i ymawlan-iw zizen i yi etben felli almi wwe er leb i-w.

Iwatmaten-iw zizen : Hamid ,Yasin d Susu I yessetma : Hasina d Nabila

I weltma iga d wergaz-is d warraw-is I wecrik n ddunit-iw d twacult-is .

I temdukal-iw : Dehia (bouhou) , Zineb , Meriam, Salwa, Silya, Amel, ayat, Naima.

(5)

awas

I. TAZWERT TAMATUT………..….………….09-11 II. ASISEN N UMARU D UMAHIL-IS………...13-16 III. RIC AMENZU: Awal ef wungal ………...18-26

IV. RIC WIS SIN: Ti ri……….28-39 V. RIC WIS KRA : Ta le t………..………..41-71

VI. TAGGRAYT……….……….73-74

VII. TI BULA………...………...76-77 VIII. AMAWAL……….……….……...79-81

IX. AMMUD……….…...83-91 X. AGBUR………...93-94

(6)
(7)

Tazwert Tamatut

9

Tasekla tamazi t d annar wessi en, yettnerni seg tsuta er taye , tettawi-d

ef tmetti, le wayed, imdanen d wassa en i d-yettilin gar-asen. S umata s tsekla i nezmer ad nefk udem i tmetti.

Tasekla tamazi t am nettat am tsekliwin n ddunit merra, d tamesba urt s

wayen tes a n tewsatin d le naf, imi tudert n tsekla d tiwsatin-is. Anect-a ye

a-tt ad tili d agerruj meqqren, akken i d-yenna ALLIOUI Youcef yenna-d deg udlis-is: Timsal, Enigmes bérbére de Kabylie (1990: 25): « Tasekla tamazi t

ma i dayen yezmer yiwen ad yaru s tirni. D agerruj i -d- an imezwura, ilaq

ad ye re yal wa deg-ne ad ye ef deg-s ci . Ci -agi ama d tamacahut ama

d asefru ne d tamse reqt ».

Tasekla-a tamensayt tewwi-d amecwar d alqayan deg timawit, d nettat i a

-d-yessiwden ayen i d- an yimezwura. Imi imdanen rran lwelha-nsen er cfawat,

ttidiren yes-s, wa yetta a-tt i waye . Tasekla-a teb a ef sin ye ricen: tamedyazt d tesrit. Tamedyazt tebna ef wa as n le naf, anida ara naf seg-sent: tamedyazt n

tyemmat, tamedyazt n lfu , tamedyazt tadeyanit … ma yella d tasrit, yella

deg-s: tamacahut, taqsi , tumgist d yinzan d lem un. S tewsatin-agi agdud amazi yesbedd tudert-is. Yes-sent i yettrebbi, yesselmad, yessawa tikta-is, i yessedhay. Ad naf IMARAZEN Moussa yenna-d deg udlis-is Tim ayin n Leqbayel: (2006-2007, 06): « Tasekla-agi akken ma tella tettru u seg yimi er

tmezzu t, d ay-agi i tt-ye an tezger idurar d yisafen, ussan d yiseggasen, akken

ad tawe si l il er waye ». A as n yinagmayen i yerran lwelha-nsen er-s (tasekla), uran fell-as ama s tutlayt tafransist ne s tutlayt ta rabt deg yal tallit, gar-asen Apulli, St Augustin, Trenci, Ibn Khaldoun… Syen bdan ttlalen-d yinagmayen-ni en, jem en-d akk ayen yellan d timucuha, d isefra ne d inzan… Maca, a as n tewsatin n tsekla-a i yebdan tta ent abrid n tatut imi deg timawit i drent, ad naf da en anagmay IMARAZENE Moussa yenna-d deg udlis Tim ayin n Leqbayel: (2007, 06): « Ma yella seg zik i tettidir tsekla-agi s timawit, ass a mass-a ur ilaq ara ad nettkel ef ubrid-agi, ilaq ad naru, ad tt-nesdukel i wakken ur tettezzer di tesraft n tatut ».

Acu kan, tasekla n tmazi t ur te bis ara deg usnerni-ines imi tettinig seg

ugdud er waye , seg tmetti er taye , seg tsuta er taye i wakken ad tt-sawe ad ten er iberdan-is er tirawit.

Gar imezwura yuran ef tsekla taqbaylit, skelsen-tt-id seg timawit rran-tt-id er tirawit am Bulifa, Ben Sdira d Racid ellic.

(8)

10

Imyura imazi en kemlen abrid-a n tira ef tsekla tamazi t, gar-asen: Taous Amrouch, Mouloud Mammeri … jem en-d ammud n yisefra d wayen-ni en, md: M.Mammeri i d-ijem en isefra n Si Mu end U M end.

Yel a zman, tu al tsekla tamazi t tettwaru, tettwa rez deg yedlisen. Tasekla-a tTasekla-amTasekla-aynut teglTasekla-a-d s tlTasekla-alit n tewsTasekla-atin-ni en timTasekla-aynutin: Tasekla-amezgun, tullist, ungTasekla-al, am akken i d-banen da en a as n yimyura d yinagmayen iqedcen ef wanect-a, da en kkaten amek ara tent-snernin (tiwsatin-agi timaynutin).

Alad a tawsit n wungal, tufrar-d s wa as di yal tama deg uma al. D tawsit n

tsekla i ye fen amkan s wazal-is di tmetti taqbaylit, daya i-t-ye an yufrar-d,

imi yekka-t ad d-yessebgen tilufa i yettidir umdan. Yal ungal yes a is, iswi-agi tikwal yettban-d d usrid tikwal-ni en d arusrid. Da en ur nezmir ara ad nini

ef udlis d ungal alma yes a limarat n wungal.

ef waya nefren ad nexdem tazrawt-nne ef mar MEZDAD d yiwen seg

ungalen-is ineggura Tett illi-d ur d-tke em , xas akken tugett n tezrawin i yellan ef ungalen-is, maca ur llin-t ara a as n tezrawin yettwaxedmen ef tesnukyest.

Ungal n mer Mezdad Tett illi-d ur d-tke em d yiwen seg ungalen i yerzan

timetti taqbaylit, nefren aya acku nwala-t d win yessuget deg-s tunnu in lad a tunnu t n userwes. Yessexdem-itt akk s tal iwin, akken i tt-yessexdem da en s wudmawen-ni en.

Deg tezrawt-nne ad na re ad nerr ef yisteqsiyen-agi:

Amek id-yella usemres n userwes deg ungal Tett illi-d ur d-tke em n mer

Mezdad ?

Dacu-ten wannawen n userwes yettwasqedcen deg ungal-a ? Acu-tt twuri n wallalen userwes deg ufares n tira n A.Mezdad ?

Aseqdec n userwes deg ungal Tett illi-d ur d-tke em n mer MEZDAD, yezmer ad yili yegla-d s wa as n twuriwin ;

Ahat d ase biber i yeb a ad yesse biber fell-asent, yugad ad ru en-t deg ubrid n tatut;

(9)

Tazwert Tamatut

11

Ahat d asmernu n unamek i d-yerna i we ris aseklan d lebni-is.

Amahil-nne ad t-neb u ef kra n ye ricen:

Deg u ric amenzu ad nawi awal wezzilen ef tsekla tatrart, ad

nemmeslay ef ungal agra lan (talalit-is, tibadutin-is akked tulmisin-is), ad d-nawi awal ef ungal aqbayli (talalit-is, anerni-is akked tilmisin-is).

Deg u ric wis sin d a ric n te ri, anida ad nemmeslay ef t unba, ad

d-nawi awal ef tunnu in d wannawen-is. Ad d-nemeslay da en ef userwes d iferdisen-is.

Deg u ric wis k d a ric n tesle t n wammud, ad nexdem tasle t i

tenfaliyin n userwes ara nekkes seg ungal n mer Mezdad Tett illi-d ur d-tke em , anida ad ne re ad d-nefk awennit-nne fell-as.

(10)

Asisen n umaru

d umahil-is

(11)

Asisen n umaru d umahil-is

13

Ilul mer Mezdad deg tmurt n leqbayel, deg yiseggasen n (40), d ane mas, d amejjay, d amaru. Yekcem a erbaz amenzu deg LARB A AT IRATEN. Yiwwi-d l’BAK Yiwwi-deg tesnawit n miruc Yiwwi-drg Tizi-Wezzu, yekcem er tmazYiwwi-dayt n Ben

eknun. Yes a sin n yigerdasen (tasekla, tujjeya).

Deg tesdawit i as-tettunefka tegnit, yemlal-d d wa as n yirgazen n tsekla,

anida ara t-naf yenna-d deg la dépêche de kabylie 1: « s ise d ameqqran imi

mlale irgazen imeqqranen. Mi lli d agrud ri deg u erbaz anida i yella FER UN d anemhal, syen er-s edre timsirin n M EMRI, i seg sfaydi a as deg wayen yerzan leqdic adelsan, ssne KATEB Yasin. Cfi kan belli seg tem i-iw i emle tutlayin, lad a taqbaylit».

mer Mezdad d yiwen gar yemyura imeqranen n tmurt n leqbayel. Yella gar imezwura i yuran ungalen s tutlayt n teqbaylit, deffir n Racid ELLIC d Sa id SA DI, gar wid i yeldin tawwurt di tsekla.

Amaru-a yettaru s tmeslayt yettwafehmen, iseqdac-itt s wudem atrar, idlisen-is deg-sen tamusni tameqrant i yettarran lwelha er teqbaylit. Ad naf awalen sehlen i tegzi. Am waken ad naf tutlayt yebnan ef wawalen iwe ren i wefham, d imeslayen iqburen ne d imaynuten i d-yettawi. Aseqdec n wawalen-agi yekka-d seg leb i n umaru s timmad-is, iswi-s d asiwe n yizen s teqbaylit.

Idlisen-is d wid yugten s tmusni, ttarran lwelha er teqbaylit d tlufa i

s-d-yezzin d wayen yettidir umdan.

mar MEZDAD seg wid i wumi d- tegnit, yurar deg tceqquft n umezgun

i yura KATEB Yasin s tutlayt n teqbaylit « MU END RFED TABALIZT ». mar Mezdad ar ass-a, yura (5) n wungalen, ammud n tullisin d yisefra.

• Tafunast igujilen (isefra), 1978; • I d wass (ungal), 1990;

• Tagrest ur u (ungal), 2000; • Tu alin (tullisin), 2003; • Ass-nni (ungal), 2006;

• Tett illi-d ur d-ke em (ungal), 2014;

(12)

14

• Yiwen wass deg tefsut (ungal), 2014.

Awal ef wungal «Tett illi-d ur d-tke em»:

«Tett illi-d, ur d-tke em» d ungal yura mar MEZDAD aseggas n (2014)

tuzrigt Ayamun, d adlis yes an (210) n yisebtar, deg tferret tamezwarut yura-d azwel n wungal, akken da en tella yiwet n tugna deg-s sin n wudmawen. Tiferret tis krad yura-d ammud-ines n wayen yura n yidlisen ama d ungalen ama d tullizin, yal yiwen melmi i d-yeffe , si l iha taye n tferret-a yefka-d tamawt ef tira-s. Ma di tagara n udlis deg useftar (208) yella-d ugbur. Asebtar (209) yella umawal n wawalen ur nettwafhem ara, deg tferret taneggarut yakk yura-d yiwet n tukkist i d-yekkes s daxxel n wungal.

Ungal-agi yeb a-t ef (33) n yi ricen yal a ric yiwi-d ef temsalt, acu kan mcuddent gar-asent, yal yiwet tettkemmil taye .

(13)

Asisen n umaru d umahil-is

15

Agzul n wungal

Ungal-agi yettawi-d ef (3) n yimdukal, myussanen seg-mi ten-ttu qqaren deg tesdawit. Utudert, Mezyan, S id acen tallit n tefsut taberkant, yal yiwen

dacu is-de a. D wid i emlen tamurt d tmazi t.

Utudert ye ra-as-d i Me yan deg tilifun, yenna-as ilaq ad d-asen er tmurt azekka maca ur d-yenni ara acu er. Ahat ulac rizu. Me yan iru ixebber amdakul-is S id.

fen abrid-nsen seg tmanna t er tmurt n Leqbayel, nitni deg ubrid fahmen d tam art n yemma-s n Utudert i yemmuten. Deg ubrid-nsen iwwind ef a as n tesal: ama ef rrebrab, tayri, timetti taqbaylit, tamaz a. Ihi ru en s tkarrust n

Me yan qqaren-as Be i, ttme ssisen i Radyu i tedwilt n Ccix Berrabe ,

Ccix-agi yettma ssis i yemdanen i yes an i eblan, yettaf-asen-d tifrat.

Utudert 44 n yiseggasen di le mer-is d aw id n yemma-s d baba-s, baba-s

yiwwe er la fu Rrebbi, yemma-s d Nna Megduda, tsemma-as Utudert acku

as is-ye a wakal d a tsemma-as mmi-s n Tudert. Tem i-ines yiwet-itt d ambur netta d Me yan. Yexdem deg tmana t maca ci kan ad d-yas ad iwali imawlan-is, d win emlen medden, seg tem i i emmel ad yennejma d yim aren, iteddem akk ayen ttmeslayen. Yezwe d yiwet n teqcict n tmana t maca terra-as lu a d asawen, seg mi zew en ur msefhamen ara, tagara-nsen an-d aqcic nnu en fell-as, teb a ad as-tsemmi Abinus d isem n Turk, maca Utudert isemma-as ef yisem n baba-s Mu end Arezqi. Imen an-agi le qen er

uxxam n cra , taq -nsen tfuk s berru ma na Utudert yexser mmi-s d uxxam-is.

Utudert yes a amdakul-is Dr Legziri d netta is-yemlan le naf n tlawin.

Tamezwarut d tuzyint yegnen deg te gi tagi tla u d zzin-is ur txeddem ur tgeddem, tis snat d tagellidt n tzizwa d tin ixedmen lec al s wa as ur t ebbes ara.

Tis k Brunhuld mm ra d tin i emlen imen an ma yella ulac-iten ad

t-id-jbed. Yenna-as Utudert ihi d tagi i d tamexluqt-iw.

Utudert d win yettarun yessaram ad yessufe tadlist ef tudert-is, yura a ris

ef yiwet n tme ut i ye an argaz-is d warraw-is terwel d wargaz nni en,

yezmer ad t-id-isufe d asaru.

Me yan d S id bdan tt illin er taddart n Yi il n Uzal i d-yusan gar udrar n Tem er ert d udrar n Ukbadu.Me yan d S id ttwalin idurar, tizgi, ulac tizegzewt wissen ma yella seg l amu ne d Rrebrab, i d-yenna Mezyan. Netta d bu wawal.

(14)

16

Netta d S id yan deg ubrid imi ci kan kecmen deg yiwet n taddart war in walan am nettat, ama d ixxamen, ama d ti gi ne d abrid, bsen deg ttna fa n ubrid walan yiwwet n teqcict deg cba a-is tugar agur, nitni dahcen seg zzin am wina, men en fell-as Me yan yewwet S id yessiffeg-it, te ef afus i Me yan tewwi-t er yimi n taddart imi iwala cba a-nni isellem-akk ayen i yellan deffir-is. Ci kan mi tu ayehedder yid-s yesla i zhir n umubil iduqqes, zi d targit, qrib dahmen yiwen n umsebrid deg tagara yeffe -d d l ar n Utudert, yesteqsa-ten anda teddun, nnan-as er tem elt n Nna Megduda, yenna-asen lukan tella ahat sli . Rnan ddan er yimi n taddart, ebsen takerrust deg ttna fa, ad kemlen ef u ar d Bu-Icuba . Din-a ttmektin-d zman aqdim, mi d-ussan er taddart-agi tikelt tamenzut tu -iten qqaren deg Lzzayer, usan-d er tem elt n emt-is n Utudert dinna ufan le wayed id ijebden lwelha-nsen, edren i tejma t, smuzegten i wawal n Dda Mu and d Belqa.

Imi la qen er taddart ur iban ara tella tem elt, slan i bel d l a d a da cen,

ula d tulawin ulac. Bu-Icuba ye a-ten din akken ad d-asen ad ten-awin acku

le wayed n taddart ulac aberrani ad yekcem er taddart wa d-s, ilaq ad t-yessawe yiwen seg taddart-nni. Ssawlen i Utudert iceyye -asen-d Uberriq

isela q-iten er tna fa n ubrid ye aten, kemlen abrid er uxxam, s-kecmen-ten

er tzeqqa, ibed Utudert er umnar n tewwurt, walan udem-is maci d udem n win tejre tassa. Walan axxam-nni maci d axxam n l anaza. Ufan Dda fer at d

umdakul-is Sliman, Ru en qqimen yid-sen, ci kan ca len i Crifa. I eyye -d

Me yan d tim elt ne d tama ra. T ill-d Nna Megduda ef t ekkast teslewliw. Twihmen! yiwri wudem-nsen, ttnadin ef Utudert akken ad t-sxen wen.

Utudert yeb a ad asen-yexdem tiwehmi, attan te a. Zi d tama ra n Utudert

yu yiwet seg taddart-is. Nna Megduda tla u teqeddec i yinebgawen deffir-is Ferru a, iwala-tt Me yan icuba-tt er La Jaconde, tin akken yemlil deg tirga. Tla q-d tmeddit beggsen akken ad ru en, nnan-as i Nna Megduda mazal adu alen.

(15)

ric I :

(16)

18

Ungal d tawsit n tesrit, deg-s i yessegzay umaru i ulfan-is d tmu liwin-is,

tikwal yettili-d deg-s yizen d usrid tikwal-nni en d arusrid.

Ungal aqbayli icuba ungal agra lan di tulmisin-is, luma na yemgarad deg

li la n tlalit, imyura megaraden deg u anib; daya i d-nessebggen deg u ric-agi, anida ara d-nmeslay ef tlalit n wungal agra lan, tibadutin-is d tulmisin-is ama seg tama n tutlayt ne seg tama n yisental. Seg tama-nni en nemmeslay-d ef tlalit n wungal aqbayli d tulmisin-is ama dayen ye nan tutlayt ne isental. Akken i d-nmeslay s tewzel ef unadi asdawan ef tewsit-agi.

Ungal

Ungal d tawsit tamaynut i d-ikecmen annar n tsekla tamirant. Ungal d

ta kayt i d-yettasen s ubrid n tesrit ssel ayen-tt yiwudam. Ta kayt-agi tettas-d

ezifet s yisental yerzan tudert n umdan, yettawi-tt-id umaru amzun te ra ne tezmer ad te ru .

Ime ri mi ara yebdu ta uri n wungal-nni ad i ulfu iman-is daxel i yella.

Anagal ur yettaru ara kan s wudem n tilawt akken ma tella, maca yettaru-as udem n te ri s tenfaliyin yurzen er tegnatin n u anib, ama s uglam, ama s tulmisin-nni en s ways yettwasen wungal.

1-Ungal agra lan

1-1-Talalit n wungal agra lan

Ungal yella d tamacahut seg yimi er umezu maca tamacahut-a ssi ezfen-tt imyura rran-as iwudam d usugen tu al tettwaru , seg tira er yime ri . Ungal amezwaru id yennulfan ne i yessen uma al d amezwaru deg useggas n (125)

(17)

A ric amenzu

Awal ef wungal

19

uqbel talalit n sidna isa , yura-t Appulé DE MADORE i wumi isemma «L’ane d’or » ne «Les méthamorphoses » . Maca ur yu al ara d ungal agra lan almi d tazwara n lqarn wis (13). Ungal seg tallit er taye yemgarad deg usufe -is akked y-isental--is.

Ungal amenzu iban-d di Spenyul akked elyan , ufraren-d deg-s wa as n le naf , gar-asen : ungal a ulfan deg useggas n (1607), ssenf-agi yes a afrayen n tayri am ungal « fleuve» n Honor d urfe. I efer-it-id ungal n te sa id yef en gar (1651- 1657), ssenf-agi yel a ad yerr udem n tilawit seg te sa d ustehzi.

Deg lqern wis (18) yennerna wungal, yiwi-d ef umdan d lihala-ines d

tudert-ines, tallit-agi d tallit n tafat, deg-s yennerna wungal deg tira d usnulfu n le naf-ni en, am ungal «Epistolaire» deg-s iban-d ungal n Hoderlos de laclos «les laisans dangereuses» (1782).

Deg lqern wis (19): deg tallit-agi mba zaqen-d le naf-ni en n wungal , gar-asen ungal amizray, gar wid i yuran enf-agi ad naf Victor Hugo d Balzak .

Ma yella d tallit n lqern wis (20): tella d tallit anida i d-b ezqen a as n

yimyura di yal tama seg yal tutlayt am «La nausée » n J. Paul Sartre deg usegas n 1938.

Tallit-agi d tin i d-yeldin tiwwura ef Tefriqt n Ugafa anda d-nnulfan

inagalen di tmurt n Lzzayer , bdan ttarun enf-agi n tsekla s tutlayt n ta rabt , tafransist ne tamazi t . Maca ayen yerzan timetti taqbaylit , llan inagalen yuran fell-as ama s tutlayt n tefransist ama s teqbaylit , acu kan xas ulama macci s yiwet n tutlayt maca dduklen deg yiwen n yiswi : d awal ef tmetti taqbaylit .

(18)

20

1-2-Tibadutin n wungal agra lan

Seg tbadutin i yettunefken i wungal :

Ungal deg umawal n Tkadimit Tafransist (1992: 166): « d ullis ezzifen, yettas-d s tesrit, isekcam iwudam n yife , sel ayen ine ruyen tikwal llan deg tilawt».

Ma yella deg Usegzawal Afransis Le grand Robert i d-yettwabedren deg ukatay n Licence Chelghoum Houssem Tasuqilt n wungal aberrani L’étrangé n Mu end A rab At Qasi (2014 : 22) : « d yiwet n te bula d ta ezfant n usugen. Yetta a ime ri ad yidir di tlemmast ne gar yiwudam-nni i d-yefkan udem n tilawt d tmagit ( amek tella tnefsit-nsen d wayen i errun yid-sen) » , seg usegzi-agi ad nefhem d akken ungal d win yes an assa d yime ri, anagal asmi ara yaru asentel-is ad iraju tamu li ne asez en s- ur wiya ( ime riyen ).

Deg umawal n La rousse i d-neddem seg ukatay n Licence n Chelghoum Houssem : Tasuqilt n wungal aberrani L’étrangé n Mu end A rab At Qasi (2014 : 21) : « ungal d ti bula n usugen. Gar tulmisin-is ad yili wezzil, iswi-s ad d-yefk ine ruyen d t uri d tesle t n yi ulfan n yiwudam, akked umuddu n tidet d tilawt i yine ruyen-nni ». Asegzi-agi imud-d udem n usugen deg ungal akked ubdar n yine ruyen yellan deg-s, acku ungal yezmer ad yeffe seg tilawt er usugen.

Ma yella d Mu end Akli Sal i yenna-d deg udlis-is Asegzawal ame yan n

tsekla (2012 : 73) : « Ungal d tawsit n tsekla ur ye dilen ara netta d tullist. Ungal

d a ris ezzifen ma i am tullist. Tin er-s, uquten deg-s iwudam, yerna

tasiwelt-ines tecbek nnig n tin n tullist ». Ungal yettawi-d ine ruyen ne ti kayin deg lqaleb yudsen, imeskanen i wumi neqqar iwudam zdin-ten wassa en nettaf deg tudert n umdan deg tmetti ideg yettidir. Ine ruyen errun deg wadeg anda yettaf umdan akk tignatin n tudert n yal ass icuden er wakud

(19)

A ric amenzu

Awal ef wungal

21

Seg tbadutun yezrin, nezmer ad d-nini belli ungal d enf n ye risen n tsiwelt, maca ezzif, yettawi-d ef wayen yellan d wayen yezmer ad yili. Ungal d a ris aseklan yessemlalen ine ruyen icudden er tilawt, ungal d a ris yuddsen akken ilaq, iwudam d imeskanen iseddayen ine ruyen deg wakud d wadeg yurzen er uma al ideg yettidir , d a deg unamek-agi ad naf tabadut n wungal deg Encyclopediya universels : « Ungal d annaw yettkemmilen .Ungal d tal a taseklant yulin seg tilawt ,yuddsen s timmad-is ne seg tilawt yettmuqul unagal tseggem ».

Ad naf Chartier (P) yesbadu-d ungal deg udlis-is : Introduction aux theories de roman (1990 : 09) : « Ungal d adlis n usugen n tesrit ezzifen ,anagal iseqdac iwudam i yettu alen er tilawt iwakken ad nesiwe ad nefhem tanefsit-ines ».

Router (Y) yenna-d deg udlis-is Introduction a l’analyse du roman (1991, 09) : « Ungal d tawsit n tesrit d tin yerzan er tira ».

Tibadutin-a i d-negmer seg te bula yemgaraden awden-ta ad nefhem

daken ungal yettawi-d ine ruyen ne ti kayin deg lqaleb yudsen ,ineskanen d imdanen i wumi neqqar iwudam zdin-ten wassa en nettaf deg tudert n wemdan deg tmetti ideg yettidir .Ine ruyen errun deg wadeg anda yettaf umdan akk tignatin n tudert n yal ass i icuden er wakud.

1-3-Tulmisin n wungal agra lan

• Tutlayt:

Ungal agra lan yettas-d s tutlayt s wacu ye ra ugdud-nni ama d tafransist,

ama d ta rabt, ama d tanglizit …

Ma nger tamawt er tutlayt yettwasqedcen, tettili-d s usexdem n wawalen

(20)

22

Imyura-agi ttnadin ad ssizedgen tutlayt seg awalen ire alen, d a tikwal snulfuyen-d awalen s yiman-nsen, iswi-nsen d asnerni n tutlayt-nsen.

• Isental:

Ungal agra lan ttilin-d deg-s a as n yisental ama dayen ye nan tamagit, ne timetti, ttawin-d ef tnefsit n umdan.

Imyura igra lanen ttawin-d s wa as ef wayen yellan deg tilawt, akken da en ttawin-d ef usentel n tayri am wungal La fleuve n Honor D’urfe.

Ula d asentel n te sa yiwi-d amkean-is gar-asen s wazal-is.

2-Ungal aqbayli:

2-1-Talalit n wungal aqbayli

Tasekla n tmazi t maci n wassa ,macci n yi elli , izuran-is fkan im i seg zik uqbel talalit n sidna isa .Imi id tekker tsuta i refden asafu n tira ,b an ad as bedlen udem b an ad ttaren d tirawit acku mi tella d timawit a as n cfawat ad as i ttru un . Tiwwi-d amaynut deg ayen ye nan tawsit n tesrit anida id banent a as n tewsatin gar-asent: ungal, amezgun, tullist, isefra yettwarun, yal yiwet seg tewsatin-agi tekcem s telqayt er walla n wumdan anect-agi yett awan-it deg uwellah d ttrebga . tiwsatin-agi dmen-t ne s an-t azal-nsent deg tmetti.

Ma yella ne ef annar n wungal ad naf d win id ibanen deg iseggasen-nni n temharsa tafransist (1940) anida i d-yefruri Bel id Ayt li, i y ar en ad yaru i tikelt tamezwarut ungal s tutlayt taqbaylit . Bel id Ayt li yura ungal iwumi isemma: « Lwali n udrar», d win yes an aqa i t-yerran d ungal , Akli Mu end SAL I iwekked-it-id : « Ungal-a yes a te zi n tsiwelt , d unagraw n yiwudam ad t-yerren d ungal ».

Seg yimiren ur d-iban ungal s tutlayt n tmazi t, almi d iseggasen n 80, ssebat n wanect-agi akken i d-yenna Galland Pérnet: acte du 1 congrés des cultures

(21)

A ric amenzu

Awal ef wungal

23

méditerranéennes d’influence Arabo-Berbére (1973 : 329) : « Ma yella assa ulac ungal s tutlayt n tmazi t anect-a sseba-s d uguren n tmetti akked tdamsa, macci d lexsas n usnulfu aseklan ».

Ungal yennarna seg tefsut n tmanyin d asawen ne tafsut n yimazi en tejujeg tira d a a as n inagmayen irefden asafu n tira di tallit-nni uran ef tmagit d tana lit deg idelisen-nsen ger-asen Rachid Alic « Asfel » yefa -d di (1981) deffir-is ban-n-d a as n inagalen i yuran s tutlayt taqbaylit ad d nnaf Sa id Sa di yura «Askuti» (1983) akked Racid lic yura Fafa deg useggas n (1986).

Deg iseggasen n 90 tira n wungal tennarna, f en-d yimyura imaynuten ad

nebder yiwen gar inagalen-agi A.Mezdad s wungal-is « d Wass » (1990), emza mer « seg tedyant er taye » (1994) . Salem Ziniya « tafrara » (1995) .llan wiya : emdani Bel id s wungal is « Nekk akk d kem, kem d nekk » (1998) i teb wi-it-id Nekkar med s wungal-is « yugar ucerrig tafawett » (1999) akked Ait Boudawed « cna n yibzzaz » (1999).

Tira n wungal aqbayli ur te bis ara amecwar-is, tedda er sdat di tallit-a

yu al wannar n tira n wungal yettim ur, innerna deg (2000), banen-d imyura nni en ilmen-d n Mu end Akli Sal i f en-d azal n (11) n wungalen:

A mer Mezdad : Tagrest ur u (2000) ;

Sa id lamrac : Tasga n lam (2000) ;

Ben uf djamal : Timlilt n t ermiwin (2002) ;

Salen Ziniya : il d wefru (2002) ;

Brahim taza art : Salas n lun a (2003) ;

Butliwa amid : yir timlilit (2004) ;

(22)

24

Tahar weld emmar :bururu (2006).

Ma yella nga tamawt ad nwali dakken ungal yennarna a as deg iseggasen n (90) d asawen.

Deg usnulfu n wungal aqbayli tennulfa-d tewsit tamaynut deg ungal s ubrid n tsuqilt. Yella-d wayen i yettwasuqlen seg tsekla tagra lant er tutlayt taqbaylit, llan wungalen i d-yettwasuqlen seg tefransist s tuget, taglizit akked ta elyanit er tutlayt tamazi t. Ad nebder kra seg ungalen-agi: ubran Xalil ubran yura ungal : Nnbi yessuqlit er teqbaylit Farid Abac des Laphamie di Lezzayer (1991) . Ungal n Mulud Fer un : Fils du pauvre , yerrat-id er teqbaylit. Musa Weld Taleb: Mmi-s n igellil , yeffe -d deg HCA, 2004.

Ad naf tasuqilt ur teffi ara annar n tira imi llan a as n wungalen i

d-yettwasuqlen seg tutlayin n uma al er tmazi t: Ernest HEMINGWAY Le vielle homme et la mére , yerra-t-id er tmazi t Mu end A rab At Qasi, isemma-as Am ar d yillel yeffe -d deg (2013). Yerna-d ungal-nni en Aberrani n Albert Camus L’étranger .

Deg tizi n wass-a, tira n wungal s teqbaylit te ef annar s tehri deg tsekla n teqbaylit, yennerna ama seg tama n yisental ama seg tama n tutlayt d u anib.

2-2-Tulmisin n wungal aqbayli

• Tutlayt:

Li ala n wungal seg tama n tutlayt tcuba li ala n wungal afransis di lqarn

wis (XII) ur teddukel ara tutlayt n tmazi t , ahat ula d taqbaylit llant a as n tamiwin yal yiwet temgarad ef taye , rnu er-s inagalen a as deg-sen xedmen ta uri-nsen s tefransist, tettili-d tezrirt n tutlayt-a deg ungalen n

(23)

A ric amenzu

Awal ef wungal

25

teqbaylit (D). ebrus tenna-d (1989 : 44) : «Ta essa n tefyar deg teqbaylit deg ungalen n (R).Alliche, Said Sa di, tecba ta essa n tutlayt tafransist».

Ad naf tulmisin-nni en deg ungal n teqbaylit gar-asen awalen ijen , a as n

yinagmayen i yesmersen deg tira-nsen. awalen-agi kkan-d seg ta rabt d tafransist, ebrus.(D) temmeslay-d fell-as : «tilin n yijenta en deg tira n kra n wungalen-a, tettu al er umyekcem gar teqbaylit akked d tutlayin nni en, am ta rabet, tafransist…akked kra n wassa en d limarat n u emmer gar teqbaylit d tutlayt-nni en».

Tikwal imyura-agi slalayen-d awalen imaynuten mi arayili lexsas deg

tutlayt.Ayagi akk akken ad siw en timu liwin-nsen i yme ri.

• Isental:

Isental i d-yettu alen deg ungalen iqbayliyen d ayen ye nan timetti, d wayen

ttidiren imyura, ttawin-d ef wayen tt ulfun d wayen i ten-ice ben. ttarun ef tmagit d yidles amazi d usenqed n tmetti, rebrab d tayri.

A as n yimyura i d-yewwin ef tmagit i yellan d amennu ef la el d yidles

amazi , ad d-naf ungal n said sadi : Askuti, d Racid Alliche i yuran ef umennu ef tmagit deg ungal : Tafrara.

Ad d-naf asentel-ni en i d-yettmeslayen ef umezruy n Lezzayer amiran am umezruy n tegrawla, Ad naf asentel-agi deg ungal n mer Mezdad: Tagrest Ur u.

Seg tama-ni en, rebrab d asentel i yu en am iq s tehri di tmetti taqbaylit

anida ad naf anagal Taher Weld mer yemmeslay-d ef usentel-agi d ssebat-is deg ungal-is: Bururu. Salem Arkat yura ef tayri deg ungal-is: Abrid n tala.

(24)

26

2-3-Anadi asdawan ef wungal

Ma yella nu al er tezrawin i yettwaxedmen deg annar n tsekla ef wungal amazi , ad naf Dahbiya ebrus (1989) texdem tizrawin-is ef ungalen imenza: Asfel d Fafa n Racid elic (1981-1986), «Askuti» n Sa id Sa di (1983), seg tama-nni en A mer Amezyan (2002) yezrew d Was n mer Mezdad (1990). Llant tezrawin tisdawanin ef wungal n teqbaylit seg yiseggasen n (2000) ar ass-a. Ad naf Nadiya Berdus deg useggas n (2001) tezrew ungalen n mer Mezdad.

as i d-yusan deffir-s sizerwen ungalen n Mezdad am: Fadila Acili (2002) d Bellal Nurddin (2011).

er tagar n u ric-agi, nezmer ad nini ungal yella-d seg zik aya, yufrar-d deg tisekliwin n ddunit merra anida ye ef amkan s tehri alad a tasekla tamazi t. Ma nu al er tulmisin n wungal agra lan d wungal aqbayli d wid yettemcabin seg wa as n tamiwin ama deg tutlayt, ama deg yisental.

(25)

ric II :

Ti ri

(26)

28 Deg ixef-agi n te ri, ad nawi awal ef tbadutin n kra n inagmayen i imudden

i t unba d tunu in-is, yal yiwen deg-sen dacu n tmu li i d-immud gar-asen K.Bouamara akked S.M.Akli. Ad d-nemmeslay s telqayt ef tunu t n userwes i yellan d asentel n tezrawt-nne , anida i d-nessegza tawsit-agi, annawen-is d wallalen yugten deg-s; akken i d-nessegza tal a d tilin n yiferdisen-is deg tefyirt.

1-Ti unba

Gar yinagmayen i d-yewwin ef t unba, ad d-naf:

HABI Dehbia , deg ukatay-ines Analyse stylistique de l’oeuvre de Ben

Mohamed Cas des repetition et des parallelism dans le montage poétique «Yemma » : (145), tenna-d : « ti unba d tami rant i d-yennulfan deg lqern wis (19), mi d-yeffe udlis n CARLE DU BALLI, er-s ti unba d tussna yettnadin

ef tenfaliyin n tgemmi d tid n yi ulfan».

Seg tama-nni en , ad naf Sal i Mu end Akli yessegza-d ti unba :

(l’Odyssée, 2012: 69) : «D a ric di tesle t n yi risen n tsekla; yettawi-d ef temsal n u anib ama deg wayen yerzan tugniwin ama deg wayen yeqqnen er tal iwin n lebni n yi risen, abe da deg wayen ye nan timenna n yinaw».

Ma yella er P.Guiraud deg udlis-is La stylistique : (1975 : 07) : « Ti unba d tasnukyest tatrart ».

Seg tbadutin-agi, ad nini ti unba d aferdis n tesle t n yi risen n tsekla,

tettwaqdec i lebni n yi risen .

2-Tunu in n ti unba

2-1) Tamu li n Kamal Bu mara :

Kamel Bouamara deg udlis-is Amawal n tunu in n tesnukyest: (2007 : 31-32) yenna-d : « Awal awsiw yesdukkulen « tunu in » d « izalagen » d ayen

iwumi neqqar taje igt n tesnukyest, ne aseryes (= ornament ). Akken yura

(27)

ric wis-sin Ti ri

29

asissen n t awsa i nettwali d tal a-ines», «Tugna d unu i d-nettaf deg yinaw,

yettu al am usumen ne am u ris s timmad-is»1.

2-2) Tamu li n Sal i Mu end Akli :

Ad naf anagmay-a deg udlis-is Asegzawal ame yan n tsekla : (2012: 70) : isemma-as i tunnu t s wawal-ni en : tugna , anida i d-yenna : « D tanfalit yeddsen s ubrid ixulfen tuddsa n tenfalit n yal ass. Llan sin le naf n tugniwin : • Tid yeqqnen er tal a (ama n yimesli, ama n wawal, ama n tefyirt);

• Tid yeqqnen er unamek, md : tase rit, tasergelt, allus …tigi d tugniwin n tal , ma yella d tumnayt, tangisemt, taseqlebt … qqnen-t er unamek.

2-1-Iferdisen n tunnu in

2-1-1-Tumnayt

D tugna yeqqnen er ubeddel n yinumak n wawalen, yerna ur yelli ara

wassa gar-asen ( ma i am wdi tay isemt d tengisemt ). Llan wid iwalan

tumnayt amzun d takanit wezzilen ( mi ara yettwakkes wallal n tkanit ), ( 2012: 71 ).

Md :

• Taqcict-a, d tiziri.

D acu kan tamu li-agi ur d-tsem aleq ara i le naf n tumnayt i yellan. Llant tumnayin ur nebni ara ef tukksa n wawal n tkanit :

Md :

Ala tassirt n nndama i d-yeqqimen t deg-i.

(Matub)

1

- Le mot latin figura signifie étymologiquement «dessin, représentation visuelle d’un objet, et par extension, sa forme.» « Une figure est un dessin, perçu visuellement, sensoriellement (…) dans discours, il survient comme une illustration, comme si le texte lui-même fabriquait des motifs ornementaux ou des images représentatives».

(28)

30 2-1-2-Allus

D tu alin n yiwet n tayunt. Tezmer ad tili tayunt-agi d imesli, d awal, d

taggayt n wawalen ne d azenzi ( ama n tkatit ama n unya ama n unamek ). S wakka, allus, ye na akk iswiren n tesnilest ( timsislit / tasnilest, taseddast, amawal ).

Tiwsatin n wallus, ggtent. Tawsit tamezwarut, d allus n yimesli ( ne n

yimesla ) ne n tun iqt di taggara n yifyar ( am di tme rut ). Md:

Yiwen d bu uzegza n eql-it, seg ye zer ay d-ixutel.

Ma yella d u diq neffer-it, abrid waye ard iqatel.

Ma yella d ungif nemmel-it, ad fell-as ewwbe lmaqel. ( Yusef u Qasi )

Yezmer di en ad yili wallus daxel n wafer ne n tefyirt ( ayagi ittekki deg unya ). Ssenf-agi n wallus n yimesli ittak anzi er tsergelt:

Md:

Muqqel ddaw tmes, as ar-im dg-es, am nekk la itezzu.

as s -d ur-es, m’ara tru akken ad tens, amar ad iyi-tecbu.

Tawsit tis snat, d allus n wawal. Tawsit-agi, tefreq ef (04) lesnaf. Di ssenf amezwaru, yettu al-d wawal di tazwara n tefyirt. Awal I d-yettu alen isem-is amsales ( anaphore ):

Md:

Ad ad beddle tamurt, ad nadi tafat.

Ad ad rewle i lmut, ad beddle taswa t.

Ad akin i tagut, s anga dessent lxalat.

( Ben Mu emmed )

enf wis sin, yettu al-d wawal di taggara n tefyirt, ad as-nsemmi i wawal-agi i yettwalsen amsales n taggara (épiphore).

(29)

ric wis-sin Ti ri

31

Md:

Awin isexdamen awal, acu t em di tsusmi ?

Akken yella yir awal, i tella yir tasusmi

( Zedek )

enf wis kra , awal yellan di tazwara n tefyirt, yettu al-d di taggara-ines (redditio) :

Md:

• Ula d win t-in an, ur yebni fell-as

Yen a-t s laman, teggra-d lme na-s

Aqbayli ad d-iban, ad t-ine uqbayli

(Ayt Mengellat)

enf wis ukuz, awalen i d-yettwalsen ttemsedfaren :

Md:

• Lekdeb yurew-d lba el

Lba el d baba-s n lxuf

(Ayt Mengellat)

Di sin le naf-agi ineggura, ittusemma umsales d uddis acku yettwa awed-d wawal snat n tikkal ( ama awed-di tazwara awed-d taggara n tefyirt ne n wafir ama msedfaren wa deffir waye ). M.A.Sal i: ( 2012: 25 ).

Ma yella d tabadut n K.Bouamara, Amawal n tunu in n tesnukyest (

2007 : 34 ) : « Allus n yiwen n wawal yezga ur-s anamek. • Ama d isem ( i usile n yimerna ) :

Md:

• Zik-zik, asmi iheddren lew uc …; ulac deg-s ma i-ma i… • Ama d amyag :

(30)

32

Md :

• Yedda, yedda … ( ne : iteddu, iteddu, iteddu ) = yedda a as.

Deg teqbaylit, allus n umyag ( krad n tikkal ), ama yefti er yizri ama er urmir ussid , yeskanay-d te zi n tigewt. Tasetwelt-a deg teqbaylit yessemras-itt ume yan, yessemras-yessemras-itt umeqqran (deg le mer), acku ulac abrid-ni en swayes ara d-nini anect-a. Deg tefransist, d anemgal, tanfalit yecban ta (md: j’ai marché, j’ai marché, j’ai marché, …) tettune sab d tameslayt n warrac, acku ameqqran yezmer (ne : ilaq) ad d-yini [deg waydeg n j’ai marché, j’ai marché, j’ai marché, …] j’ai marché longuement.

2-1-3-Inzi

D tawsit n tsekla timawt. Tal a-ines d tawezzlant: Yezmer ad yili yinzi d

tafyirt ne d kra n tefyar, ( 2012: 49 ). Md:

• Yuker, re ; yeggul, umne .

2-1-4-Tamisemt

er Kamel Bouamara, Amawal n tunu in n tesnukyest: ( 2007: 36) : d tunu t

yesdukkulen awalen yettkanzin deg yimesli, maca mxalafen deg unamek. Tamisemt d tunu t yellan s wa as, ama deg :

• tenfaliyin n tutlayt (expressions idiomatriques) : i lxir d l ir ; i fre d lqer ; am qabel am wabel, ur ixeddem ur igeddem ; ur ixebbec ur inebbec ; ur iwwi ur irri…

• yinza (ne : tinzatin) : Tif tasusmi tamusni ; Azekka d a ekka ; ttif axayel aqeyyel …

• tsiryin i a -d- an yimussnawen (ne yif en) :

Md :

• Inna-yas Ccix Mu end (Ul usin) Amsaysi, le mer yeddim !

(31)

ric wis-sin Ti ri

33

Tikelt-ni en, deg usadel-ni en, inna-yas : Amsaysi, le mer yendim !

2-1-5-Tangisemt

D tugna yebnan ef wassa n umsami (contiguité) gar yismawen, yiwen yella deg umkan n waye . A as I walan belli tangisemt d enf kan n tey isemt. Ma er wiya (gar-asen Gardes-Tamine), d snat n tugniwin mxalafent : ttemcabint deg wassa n umsami I yettilin gar wawalen, d acu kan inumak n yismawen deg

tengisemt wa ike em deg waye , ma i am di tey isemt, ur ttemyekcamen ara

deg waygar-asen. Sal i Mu end Akli, Asegzawal ame yan n tsekla : (2012: 57).

Md :

• med Umerri, i ab am yitri.

2-1-6Tal anxa

D tunu t n lebni ideg yella walus n wawalen yak d waqlab-nsen. Md :

• Yella yiwen ulac-it, yella. A B • Yella yiwen yella, ulac-it. B A

Kamel Bouamara: (2007: 49).

2-1-7-Tan afeqt

D tunu t ideg yezmer yiwen ad yesdukkel sin n wawalen yemgaraden,

iwakken ad d-yessile awal wis (3) ilan anamek-ni en; awal-a yezga d uddis. Bouamara Kamel: (2007: 49).

(32)

34

Md :

• Tasekla + timawit = tasekla timawit. Deg awal tasekla, yella usekkil (tira): deg timawit (=imi, awal)=, ulac deg-s asekkil (tira), ihi sin n wawalen mgaraden.

2-1-8-Urerawal (ne urar n wawalen)

Deg urerawal, bab-is yessimlil awalen yettemcabin deg lmen eq (ne : deg

tira), maca mxalafen deg unamek. Urerawalen seqdacen-ten madden akken ad d-se d-sen wiyi , ne ad ekkin fell-ad-sen ne ad d-inin yir awal. K.Bouamara: (2007: 50).

Md :

• Mi ara nsel I tefyirt yecban ta: [aneggalurdinni’acemma], nezmer ad nefhem: aneggal ur d-inni acemma ne : a(d) neggal ur d-inni acemma.

2-1-9-Tasinu t

D tunu t ideg bab n wawal yesseqdac awal anida i d-yeskan sin n yinumak-ines: amezwaru d unamek unu an. Kamel Bouamar: (2007: 51).

Md:

Nek d ubendayer-iw nennu Ad t-wte ad as-rnu

I eccem-iyi gar at le ra .

2-1-10-Tuzyanfalit

Amazan yessemras tanfalit deg waydeg n yisem. Tanfalit-a tzemer ad tili d aglam n yisem, am waken i tezmer da ad yili deg-s usme req. Kamel Bouamara, Amawal n tunu in n tesnukyest: (2007: 47-48).

Md:

(33)

ric wis-sin Ti ri

35 2-1-11-Taseqlebt

D tugna n u anib yeqqnen er tidmi. Taseqlebt d timenna n tilawt meqlubi, anamek n tseqlebt yemgarad ef wayen yellan di tilawt.

Md: Ula d amageraman, nenjer-d seg-s as alas Nerra deg-s laman, yu al deg-ne yettalas.

( Ayt Mengellat )

Sumata yettbeggin-d umaru issexdamen taseqlebt belli ur yeddi ara d wayen i d-iqqar netta s timmad. Sal i Mu end Akli : ( 2012: 58 ).

(34)

36

Deg temsalt-agi n userwes ulac a as n tezrawin i yettwaxedmen fell-as. Ad ne re ad d-nefk ayen ye nan tami rant-a , ama seg tama n tbadutin , ama seg tama n wannawen ne n twuriwin.

1-Aserwes

D aferdis imuca en s wa as ama er wid yettarun ne er wid icennun,

yezmer ad yili icud er wa as n yiferdisen

.

Yettili-d ger taggayt (1) akked taggayt (2) i yellan deg tefyirt, amazan yeb a ad yini belli S1 yakk d S2 ttkanzin, temcabin, tin nni en yezga yettili gar taggayt

(1) d teggayt (2) uferdis n userwes gar-asen: am, ab al, amzun, zun, icba.

Ad naf di en H.Morier yesbadu-d aserwes deg umawal-is, Dictionnaire de

poétique et de rhétorique: (1975: 218): « aserwes d assa yellan gar snat n

awsiwin ttemyekciment gar-asent»2.

Aserwes yemmal-d assa n umyekmel gar snat n taggayin, win yettwaknan (compare) akked win u ur kennun (comparant). Assa n umcabi-agi yettili-d s wallal n ukenni i d-yessegzayen tugniwin yemxallafen deg t essa n tseddast, win irennun azal i tulmisin n umcabi, awal yettwaknan d wawal u ur kennun. Arnu

er-s yella yiwen n uferdis-ni en, win iwumi qqaren udem n ukenni.

2- Annawen n userwes

2-1-Taserwest ta erfit: Unnu n t erfit d wa: A am B Md:

• Taqcict am t igt

• Argaz ab al d izem • Aqlin cbi a er ur.

2-2- Taserwest timsegzit: Mi ara iferdisen n unamek icerkiten S1 akked S2 ur shilen ara i tifin, d a amazan ( ne ameskan ) yesefham-d taserwest-nni.

(35)

ric wis-sin Ti ri

37

Md:

• Te ra did-i am t erbalt • Kki -d mkkul taxxamt • Wi i eddan iceqqar-iyi.

Yenna-d Sal i.A.M (2007: 52 ): « Takanit d tugna i yettilin s ukenni ( s

usemcabi ) n sin yiferdisen. Taseddast n tkanit, teb a ef (4) n yi ricen: 1) Awal yettwaknan (compare)

2) Awal u ur kennun (comparant) 3) Allal n ukenni.

4) D udem n ukenni.

Zemren ad ilin yi ricen-agi akk deg yiwet n tefyirt: Md:

• Aqcic-agi yecbe am waggur n l id.

Akken llant tkaniyin ideg ixus yiwen n u ric ne sin: Md:

• Ti nikin amzun d lxux.

Mi ara mlilen ye ricen-agi akk deg yiwet n tefyirt, ad tili tkanit tewwe , imi ad as-nsemmi takanit tuddist.

3-Tilin n yiferdisen n userwes deg tefyirt:

-Awal yettwaknan + allaln n ukenni + awal u ur kennun + udem n ukenni. Md: Tislit amzun d aggur mi d-yeflali.

-Allal n ukenni + awal u ur kennun + awal yettwaknan + udem n ukenni.

Md: Am tje igt teqcict-agi i tettfe .

-Udem n ukenni + awal yettwaknan + allal n ukenni + awal u ur kennun. Md: Ttna en medden gar-asen b al i ersiwen.

(36)

38

-Awal yettwaknan + udem n ukenni + allal n ukenni + awal u ur kennun. Md: Tigecrar ce ent am akken d amqerqer deg tgelda.

-Awal u ur kennun + allal n ukenni + awal yettwaknan + udem n ukenni. Md: Argaz yecba a anim deg uzday n lqedd.

4-

Allalen n userwes (takanit):

Am

,

ame

,

amzun

,

am akken, akken

,

kif kif akked

,

anect

,

el

,

al

,

yemtala

,

ad t ile

,

ad-as-tini

,

ittak cbiha

,

ittak inzi

,

yetban

,

yebbi-d Rebbi deg-s

,

yecba,

yefe -d er.

4-1-Tal a n wallalen n userwes

Ad naf GUARDE-TAMINE.J yesenfali-d tal a n wallalen n userwes deg

udlis-is, la grammaire, 2/ syntaxe: (1994: 61).

- Takanit s tenfalit3: tusa-d s tal a n umyag:

Yecba, yemtala, ad-as-tini , yefe -d er, yettak cbiha, ye ban-d, ad t ile .

- Takanit s tzel iwin4: tusa-d s tal a n umarnu (adverbe):

Am, amzun, am akken, anect, akken, kif kif akked .

4-2- Tiwurin n wallalen n userwes

Ma yella nu al er wayen i d-yenna Sal i.M.A deg udlis Asegzawal

ame yan n tsekla: (2012: 52), allalen n ukenni llan deg-sen sin le naf :

• Allal n tje umt (am, amzun, b al, ame );

3-lexicales. 4 -syntaxiques.

(37)

ric wis-sin Ti ri

39

• D wallal n umawal, wagi ad naf deg-s sin n le naf:

-Ya ad tili tayunt n ukenni d amyag:

Md : Tislit tecba tanina.

-Ya ad tili d isem i yes an azal n usemmad agensay di tje umt :

Md : Lekdeb ur yes i iffadden, itta af tu fa n ugaru.

Seg anect-a, nezmer ad nini allalen n userwes s an adeg d ameqran deg

tesle t n ye risen n tsekla, acku rennun-as cbe a d thuski.

5- Assa yellan gar tkanit d tumnayt :

Tumnayt d tkanit ttemcabahent deg kra n tbadutin maca ur llint ara d yiwet , i snat llant seg tunnu in, akken id-nenna deg tazwara aserwes yes a (4) n yiferdisen ( awal yettwaknan, awal u ur kennun, allal ukennu d udem ukkennu) wigi zemren ad ilin yak deg yiwet n tefyirt, akken nezmer ad naf ixus yiwen n uferdis(udem n ukennu) .Maca ma nekkes allal n ukenni ad tu al tefyir d tumnayt .

Aserwes yes a azal d ameqqran deg usegzi n ye risen n tsekla, acku yes-s i

yessawa yime ri ad yefhem anamek n ugar n ye risen. Akken da irennu-d cba a d thuski i d-ijebbeden lwelha.

(38)

ric III :

Ta le t

(39)

A ric wis kra

Ta le t

41

Deg u ric-agi ad ne re ad nexdem tasle t n u anib i kra n tenfaliyin i

d-neddem seg wungal « Tett ili-d ur d-ke em » n Amer MEZDAD i nesseqdec di tezrawt-agi-ne , i wakken ad nessebgen aserwes i d-yellan deg-sent. Yal tanfalit tes a asebter-is. Ad nemeslay da en ef tseddast n userwes, iferdisen n userwes, tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt d tal a n wallalen n userwes. Deg tagara ad d-nemmud.

Tasle t n tenfaliyin

A- Tinfaliyin s wallal am :

1-Tizizwa am madden, ttna en-t gar-asent. (sb 127)

Tanfalit-agi d takanit ta erfit, acku akk iferdisen-is llan. Taggayt 1 am

taggayt 2.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: tizizwa

Awal u ur kennun: medden

Allal n ukenni: am

Udem n ukenni: ttna en-t gar-asen-t.

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni.

tizizwa am medden amennu

Tal a n wallal-agi deg tefyirt :

(40)

42

Deg tenfalit-agi, ad naf amaru icuba tizizwa er madden deg umennu , imi tizizwa ttnejma ent deg yiwen n umkan am madden.

2-Makka i -te dagi nsenned am icemmuxen di tesga. (sb143)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur d-banen ara yakk iferdisen n userwes

deg-s.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan : ur d-iban ara (yusa-d d ameqim) Awal u ur yettwakna : icemmuxen

Allal ukennu :am

Udem ukennu :Asenned, ti imit.

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan +Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun

Ø asenned am icemmuxen

Tal a n wallal-agi deg tenfalit : Allal (am) yusa-d d tazel a.

Deg tenfalit-agi amaru yiwi-d awal yettwaknan ( Me yan d S id) d

ameqqim udmawan. Amaru icuba sin-agi n yemdukal er yicemmuxen deg imit imi ur erken ara seg umkan-nsen.

3-Sliman am umutur Diesel, ur ye enkar alamma ye ma. (sb 191)

(41)

A ric wis kra

Ta le t

43

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan : Sliman

Awal u ur yettwakna : amutur n diesel Allal n ukennu : am

Udem n ukennu : ur yettenkar alama ye ma.

Tilin n yiferdisen deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni

Sliman am amutur n diesel ur yettenkar alama ye ma

Tal a n wallal n userwes deg tefyirt Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi amaru icuba Sliman er umutur n diesel acku amutur ama

ye ma akken ad yekker ula d Sliman ama ye a , yerwa akken ad yekker.

4-Ke am win ihedren i l . (sb 204)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku iferdisen n userwes ur shilen ara i tifin.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan : ke (S id) Awal u ur yettwakna : l

Allal n ukani : am

Udem n ukani : ur d-iban ara

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

(42)

44

ke am Ø l

Tal a n wallal deg tefyirt :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi ulac udem ukenni, ur d-iban ara, amaru icuba amdan er

id imi ihadder-as ur s- d-yettara ara awal.

5-Ta zalt am ta.

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n userwes.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan : ta zalt

Awal u ur kennun : ta ( tamettut n dda fer at) Allal n ukani : am

Udem n ukennu : ur d- iban ara

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni

ta zalt am ta Ø

Tal a n wallal deg tefyirt :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi ur d-nufi ara udem n ukenni deg-s i yellan d cba a. Amaru icuba tamettut er te zalt deg cba a.

(43)

A ric wis kra

Ta le t

45

6-Tes ar deg tesdawit akka am nekk.

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen deg-s

Taseddast n userwes :

Awal yattwaknan : ur d- iban ara( t ) Awal u ur kennun : nekk

Allal n ukennu : am

Udem n ukennu : s aren deg tesdawit

Tilin n yiferdisen deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur yettwakna

t s aren am nekk

Tal a n wallal n userwes :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi amaru icuba tamettut n Dda Far at er s id acku deg sin aren deg tesdawit.

7-A k-nett afar am izamaren. (sb 168)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit.

Taseddast n userwes :

Awal yattwaknan : ur d-iban ara (n ) Awal ur yettwakna : izamaren Allal n ukennu : am

Udem n ukennu : tt afaren.

(44)

46

Awal yattwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal ur kennun

n tt afaren am izamaren

Tal a n wallal deg tefyirt :

Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi , awal yettwaknan yusa-d d ameqqim ( n ) yettu al ef imdukal n Utudert. Amaru icuba imdukal-agi er izamaren imi ur zrin ara sani teddun .

8-Uberriq Am umeksa iwumi flent t en. (sb 154)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur d-banen ara iferdisen n userwes deg-s.

Taseddast n userwes :

Awal yattwaknan : uberriq Awal ur yettwakna : ameksa Allal n ukennu : am

Udem ukennu : ur d-iban ara

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yattwaknan+Allal n ukenni+Awal ur kennun+Udem n ukenni

uberriq am ameksa Ø

Tal a n wallal deg tefyirt :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi amaru icuba uberriq er umeksa i wumi ru ent t en imi

(45)

A ric wis kra

Ta le t

47 9-Ye ef ajenwi am winna n ujezzar di l erc .( sb 113)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur d-nufi ara akk iferdisen n userwes.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: ajenwi n S id Awal u ur kennun: ajenwi n ujezzar Allal n ukenni: am

Udem n ukenni: ur d-iban ara.

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni

ajenwi n S id am ajenwi n ugezzar Ø

Tal a n wallal n userwes :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi amaru icuba ajenwi n S id er win n ugezzar deg leq ,

maca amaru ur d-isebyen ara udem n ukennu i yellan d leq .

10-Ye ef azmam anect-ilat gar ifassen-is, maci am zik d ameslay kan. (sb 136)

D taserwest timsegzit, acku ur tes i ara yak iferdisen n userwes (we ren i

tifin).

Taseddast n userwes:

(46)

48

Awal u ur kennun: zik

Allal n ukenni: am

Udem n ukenni: ur d-iban ara

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:

Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni.

Ø am zik Ø

Tal a n wallal n userwes:

Allal n userwes (am) yusa-d s tal a n tzel

Deg tenfalit-agi ur nufi ara akk iferdisen n userwes. Yella kan wawal u ur kennun d wallal n ukenni, ma yella d awal yettwaknan d wudem ukenni ur d-banen ara, fren.

11-Udem d amduwwer am teq ist n temtunt. (sb 09)

Tanfalit-agi d ta erfit :acku iferdisen-is sahlen i tifin.

Taseddast n userwes:

Awal yettwaknan: udem

Awal u ur kennun: taq ist n temtunt Allal n ukennu: am

Udem n ukennu: d amdewwer.

Tilin n yiferdisen n userwes:

Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun.

(47)

A ric wis kra

Ta le t

49

Tal a n wallal n userwes:

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi icuba umaru udem n Me yan er teq ist n temtunt imi deg sin d imdewren.

12-Aqla la n-teddu am wid yettqazamen izem. (sb 07)

Tanfalit-agi d taserwest timsegzit : acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n

tkanit-agi.

Taseddast n tserwest :

Awal yettwaknan: nukni

Awal u ur kennun: win ara iqablen izem Allan n ukenni: am

Udem n ukenni: d aqezzem

Tilin n yiferdisen n userwes :

Awal yettwaknan +Allal ukenni+Udem n ukenni+Awal u ur kennun .

nukni am aqezzem win ara iqablen izem

Tal a n wallal n userwes :

Allan (am) yusa-d s tal a n tzel a

Deg tenfalit-agi yella-d userwes , amaru icuba til in er taddart er til in er yizem acku ur rin ara dacu iten-yettragun dina , ugaden, kukran .

(48)

50 13- Ma i am Utudert xfif, ur yessin dexxan ne tibeyirin akka am ke . (sb 169)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit, acku iferdisen-is ur d-banen ara, we rit i tifin. Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: Mister Pickwick Awal u ur kennun: Utudert

Allan n ukenni: am

Udem n ukenni: yiwen xfif, waye ala .

Tilin n yiferdisen deg tenfalit-agi :

Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni

Mister pickwick am Utudert Ø

Tal a n wallal n userwes :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi amaru icuba M.pickwick er Utudert: M.Pickwick d win

acen d bu t beyyirin, maca Utudert ur yessin dexxan d tbeyyirin yerna d win yet eqlen.

14-Atan la yettneggiz am i id ye wan tu a.

Tanfalit-agi d takanit ta erfit acku iferdisen-is banen-d, yerna unnu n t erfit yettas-d A am B.

(49)

A ric wis kra

Ta le t

51

Awal yettwaknan: ur d-iban ara (Utudert) Awal u ur kennun: i id

Allan n ukenni: am

Udem n ukenni: aneggez

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:

Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun

y (Utudert) aneggez am i id

Tal a n wallal n userwes :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi amaru icuba Utudert er i id , i id ma yella yerwa

yettnegiz a as seg lfar a , ula d Utudert seg lfar a imi yezwe yettnegiz s lfar a.

15-Tame ut ur ne ra ara, am tfunast i erzen. (sb 22)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku llanyakk iferdisen n userwes , maca ur yeshil ara d-sfahme .

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: tame ut ur ne ra Awal u ur kennun: tafunast

Allan n ukenni: am

Udem n ukenni: ttarwent a as.

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

(50)

52

tame ut ur ne ra am tafunast ttarwent a as

Tal a n wallal n userwes :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a

Amaru icuba tamettut ur ne ra er tfunast acku tafunast t-tett, t-ttaru kan , ula d tamettut ma yella teqqim deg uxxam ad teqqim kan tettaru.

16- Ait tmanna t, le wayed-nsen maci am nekni. (sb 24) Tanfalit-agi d takanit ta erfit acku A am B.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: Ait tmanna t Awal u ur kennun: nekni

Allan n ukenni: am

Udem n ukenni: la wayed.

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal yettwaknan+Awal u ur kennun

Ait tmanna t le wayed am nekkni.

Tal a n wallal n userwes :

Allal ( am ) yusa-d s tal a n tzel a.

Amaru icuba Ait tmanna t er Ait udrar id- isebegen s umeqqim (nekkni), icuba-ten deg le wayed: deg idurar tella tu ra d l erma. Maca deg temdint ulac ay-agi.

(51)

A ric wis kra

Ta le t

53 17-Awal am ter ast ma teffe , ur d-tettu al er txenfuct. (sb 38)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n

userwes.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: awal Awal u ur kennun: tar ast Allan n ukenni: am

Udem n ukenni: ur yettu al er txenfuct

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni

awal am tar ast ur tettu al er txenfuct

Tal a n wallal n userwes :

Allal (am): yusa-d s ta a n tzel a.

Tanfalit-agi tusa-d d inzi: icuba awal er ter ast ma yella teffe -d seg

tmuk elt ur tettu al ara, ula d awal ur yettu al ara s imi.

18-D nettat i d-yeff en am llaf a. (sb 50)

Tanfalit-agi d timsegzit acku ur d-banen ara iferdisen n userwes deg-s. Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: nettat (tame ut n Utudert) Awal u ur kennun: laf a

Allan n ukenni: am

(52)

54

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan +Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem u ur kennun

nettat am llaf a Ø

Tal a n wallal n userwes :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tanfalit-agi udem n ukani ur d-iban ara, amaru icuba tame ut er laf a deg lu ara.

19-Tadlist-agi-inek am uqermud, tett ili-d ur d-tke em. (sb 135)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n userwes deg tefyirt.

Taseddast n userwes:

Awal yettwaknan: tadlist

Awal u ur yettwakna: aqermud

Allal n ukenni: am

Udem n ukenni: tili

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:

Awal yettwaknan+Allal ukenni+Awal u ur kennun+Udem ukenni

tadlist am aqermud tili

Tal a n wallal n ukenni :

(53)

A ric wis kra

Ta le t

55

Deg tenfalit-agi amaru icuba tadlist er uqermud acku aqermud ur d-ike em ara s axxam d tili-ines kan id yettel aqen , ula d tadlist n Utudert ur deffi ara , mazal ur ttifuk ara ihedder kan fella-s.

20-Ufan dina (09) n tkeryas derccent ta ef ta, am i unam uferruj. (sb 129)

Tanfalit-agi d takanit ta erfit imi iferdisen n userwes ttbinen-d.

Taseddast n userwes:

Awal yettwaknan: tikeryas

Awal u ur yettwakna: i unam

Allal n ukenni: am

Udem n ukenni: aderrec,

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur yettwakna

tikeryas aderrec am i unam

Tal a n wallal n userwes :

Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a .

Deg tenfalit-agi amaru icuba ikeryas er i unam yettilin wa sdat wau lac

am iq gar-asen,ula d tikeryas yal yiwet ten d taye .

21-Deg tudrin medden ur ttarwen ara am zik. (sb 150) Tanfalit-agi d takanit timsegzit

(54)

56

Awal yettwaknan: ur d-iban ara ( tallit n tura)

Awal u ur kennun: zik

Allal n ukenni: am

Udem n ukenni: tarrawt, ddarya.

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:

Udem ukenni+Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur yettwakna

tarrawt tallit n tura am zik

Deg tenfalit-agi amaru yessemgared gar tarrawt n medden deg tudrin n zik akked tin n medden deg tudrin n tura.

(55)

A ric wis kra

Ta le t

57

B- Tinfaliyin s wallal amzun :

1-Ke , aql-ak tfen ze akk, amzun d i id di tefsut. ( sb168)

Tanfalit-agi d takanit ta erfit acku iferdisen n userwes llan yakk.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: ke Awal u ur yettwakna: i id

Allal ukennu: amzun

Udem ukennu: Afen ez, tiderwect.

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:

Awal yettwaknan +Udem ukenni+Allal n akenni+Awal u ur kennun

ke afen ez amzun i id

Tal a n wallal n userwes :

Allal (amzun) yusa-d deg tenfalit-agi d tazel a .

Deg tenfalit-agi awal yettwaknan (ke ) yettu al ef Me yan .Amaru icuba Me yan er yi id, imi yefre , yehbel, ula d i id yettefra d tefsut.

2-Bu-Icuba d Dda-fer at, ttmeslayen amzun d la bab iqdimen. (sb 198)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit.

Taseddast n userwes :

Awal yattwaknan: bu-icuba d Dda-fer at

Awal ur yettwakna: d le bab iqdimen Allal n ukennu: amzun

(56)

58

Udem n ukennu: ttmeslayen

Tilin n yiferdisen deg tefyirt :

Awal yattwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal ur kennun

Bu-icuba d dda-fer at ttmeslayen amzun le bab iqdimen

Tal a n wallal n userwes deg tefyirt Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a .

Deg tenfalit-agi amaru icuba sin yergazen-agi er sin yemdukal imi

qqimen kifkif , ttqessiren gar-asen ad as-tini myusanen a as aya.

3-Imdukal n tidet amzun d atmaten. (sb 185)

Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku iferdisen n userwes ur yeshil ara i tifin . Taseddast n userwes :

Awal yattwaknan: imdukal Awal ur yettwakna: atmaten Allal n ukennu: amzun

Udem n ukennu: ur d-iban ara.

Tilin n yiferdisen deg tefyirt :

Awal yattwaknan+Allal n ukenni+Awal ur kennun+Udem n ukenni

imdukal amzun atmaten Ø

(57)

A ric wis kra

Ta le t

59

Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi amaru icubaimdukal er watmaten ne kter imi mye malen gar-asen, wa yese bibir ef waye .

4- Tamurt-a amzun ur tes a imawlan. (sb 148)

D taserwest timsegzit, acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n userwes d

usefhem-ines.

Taseddast n userwes:

Awal yettwaknan: tamurt

Allal n ukenni: amzun

Udem n ukenni: ur tes a imawlan.

Awal u ur ikennun: ur d-iban ara

Deg tenfalit-agi ulac awal u ur kennun, ur d-iban ara.

Tilin n yiferdisen deg tenfali-agi:

Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni

tamurt amzun Ø ur tes a imawlan

5- Tura u ale kkernenni amzun d taqer et n Orangina. (sb171)

Tanfalit-agi d taserwest ta erfit acku A am B.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: Mezyan

(58)

60

Allan n ukenni: amzun

Udem n ukenni: Akernenni,Akmac.

Tilin n yiferdisen-agi deg tenfalit :

Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun.

Nekki Akernenni amzun taqer et n Orangina.

Tal a n wallal n userwes :

Allal (amzun): yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi icuba iman-is ( Me yan) er tqe et n Orangina acku netta d

anec d aqebban, yes a a eddis, ula d taqer et n Orangina d tamec t tes a

eddis.

6-Acebbub-is yewzen amzun d win n yilemzi. (sb 178) Tanfalit-agi d taserwest ta erfit acku tes a akk iferdisen .

Taseddast n userwes:

Awal yettwaknan: acebbub n Sliman Awal u ur kennun: acebbub n yilem i Allan n ukenni: amzun

Udem n ukenni: awzan.

Tilin n yiferdisen-agi de tefyirt :

Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun.

(59)

A ric wis kra

Ta le t

61

Tal a n wallal n userwes :

Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi amaru icuba acebbub n Sliman er ucebbun n yilemzi deg luzana, imi acebbub-is yewzen, iseggem yeq ed.

7-Tebda tejma t. Me yan d S id, agemma , la sikkiden deg-s amzun d tacequft n umezgun. (sb 135)

Tanfalit-agi d ta erfit acku icuba A er B. Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: tajma t

Awal u ur kennun: tacequft umezgun Allan n ukenni: amzun

Udem n ukenni: Asikked, anezzeh.

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun

Tajma t asikked amzun tacequft umezgun

Tal a n wallal n userwes:

Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi amaru icuba li ala n tejma t er tceqquft umezgun, imi

(60)

62 8-Dda Utudert amzun d emmi. (sb 149)

Tanfalit- agi d timsegzit ackuiferdisen n userwes ur d- banen ara akk.

Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: Dda Utudert

Awal u ur kennun: emmi Allan n ukenni: amzun

Udem n ukenni: Ø

Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :

Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun

Dda Utudert amzun emmi

Tal a n wallal n userwes :

Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.

Deg tenfalit-agi icuba Utudert er emm-is imi ziz fella-s da en ittqadar-it.

9-Acu-tt tikli-agi-nwen, amzun d im aren. (sb 149)

Tanfalit-agi d takanit ta erfit acku iferdisen-is akk banen-d . Taseddast n userwes :

Awal yettwaknan: d ameqqim (kenwi) Awal u ur kennun: im aren

Allan n ukenni: amzun Udem n ukenni: tikli.

Références

Documents relatifs

Lycée secondaire : ALI BOURGUIBA KALAA KBIRA.. Calculer l’aire du

ايناث : ملاعلإا رود ملاعلإا لئاسو ربتعت - اهنم ةبوتكملا ةفاحصلا ةصاخ اهعاونأ فلتخمب - رظن يه اي ةلودلا يف ثلاثلا تاطلسلا لامعأ ىلع ةيباقر ةفيظو تاذ

1 يناثلا عرفلا : ةميرجلا هذه اهيلع موقت يتلا ناكرلاا لاوا : ضرتفملا نكرلا ( يناجلا ةفص ) طرتشت ةداملا 27 نم نوناقلا قباسلا ركذلا ةحارص ةفص

detected climate change impacts in both natural and human systems at a global scale.. As a general

Our results show that vegetation and ocean feedbacks do not have a strong impact in the intertropical zone and that models fail to properly reproduce the climatic conditions in

In a study by Thuny et al., a brain CT scan was performed systematically in 453 patients, 17 (4%) of whom had AsNC and a mortality rate that was not different from that of the

،تُيًذلا صىمشلاو ثاظذلالإا مارتخا بحىج ناًدالأو ْةاشؽلا ذهاو ارإو ىلإ يدؤً تُيًذلا هجاساُخخاو هجاذلخّم ببعب همفسو شخالآ ءاسدصاو بفّخلا نئف ةدابّلا

The best growth model included tree size, the sum of Basal Area of Larger trees in a 5m-radius (BAL; 46.. as CI), and the number of days that trees experienced water stress in a