Tigduda Tazzayrit Tamagdayt Ta erfant lif n Ulmud Unnig d Unadi Usnan Tasdawit n Wakli Mu end Ul Tubiret
Tazzeddayt n Tsekliwin d Tutlayin Agezdu N Tutlayt d Yidles n Tmazi t
Akatay n Lmaster Ta ult : tasekla
Asentel
S ur tinelmadin: S lmendad n uselmad: -Massa: Helali Salima Mass: Boudia Abderrezak
-Massa: Bousbaine Malika
Imeskayeden :
Anemhal n usqamu : Massa Nabila Idrisi. Anemhal n ukatay: Mass Boudia Abderrezak. Ameskayad :Mass Nabil Chebib.
Azmez n tsalelt: 20/06/2016
Tal iwin n userwes d usemres-nsent deg wungal
«Tett illi-d ur d-tke em»
Asnemmer
Deg tazwara ad nesnemmer Mass Boudia Abderrezak i
yellan yid-nne seg tazwara almi d tagara n umahil-nne .
Ad as-nini tanmirt tameqrant ef uwe i d uwella akked
wafud i a - yefka .
Ad as-nini tanmirt i Mass Chouimet Ali.
Ad as-nini tanmirt i kra n win yuran ef tmazi t.
Abuddu
Amahil-agi ad t-budde i baba d yemma zizen fell-i a as, d nitni i d taftilt yesnuren abrid-iw di tudert-agi.
I watmaten-iw: Djamel, Samir, Kamel, Fouad d tlawin-nsen i ybedden yidi di mkul taswi t.
I yessetma: Faiza, Hanane d yergazen-nsent.
I yimec n wexxam emla a as a as: Moussa, Adem, Houssem, Gaya, D tefruxt-iw Maroua.
I jeddi d jida, ad i ewwel Rebbi di la mar-nsen. I Madjid I d-yellan yidi seg tzwara.
Ad t-budde i temdukal-iw: Hayat, Nawal, Ahlam, Na ima, Ilham, Hinda.
Abuddu
Amahil-agi ad t-budde i ymawlan-iw zizen i yi etben felli almi wwe er leb i-w.
Iwatmaten-iw zizen : Hamid ,Yasin d Susu I yessetma : Hasina d Nabila
I weltma iga d wergaz-is d warraw-is I wecrik n ddunit-iw d twacult-is .
I temdukal-iw : Dehia (bouhou) , Zineb , Meriam, Salwa, Silya, Amel, ayat, Naima.
awas
I. TAZWERT TAMATUT………..….………….09-11 II. ASISEN N UMARU D UMAHIL-IS………...13-16 III. RIC AMENZU: Awal ef wungal ………...18-26
IV. RIC WIS SIN: Ti ri……….28-39 V. RIC WIS KRA : Ta le t………..………..41-71
VI. TAGGRAYT……….……….73-74
VII. TI BULA………...………...76-77 VIII. AMAWAL……….……….……...79-81
IX. AMMUD……….…...83-91 X. AGBUR………...93-94
Tazwert Tamatut
9
Tasekla tamazi t d annar wessi en, yettnerni seg tsuta er taye , tettawi-d
ef tmetti, le wayed, imdanen d wassa en i d-yettilin gar-asen. S umata s tsekla i nezmer ad nefk udem i tmetti.
Tasekla tamazi t am nettat am tsekliwin n ddunit merra, d tamesba urt s
wayen tes a n tewsatin d le naf, imi tudert n tsekla d tiwsatin-is. Anect-a ye
a-tt ad tili d agerruj meqqren, akken i d-yenna ALLIOUI Youcef yenna-d deg udlis-is: Timsal, Enigmes bérbére de Kabylie (1990: 25): « Tasekla tamazi t
ma i dayen yezmer yiwen ad yaru s tirni. D agerruj i -d- an imezwura, ilaq
ad ye re yal wa deg-ne ad ye ef deg-s ci . Ci -agi ama d tamacahut ama
d asefru ne d tamse reqt ».
Tasekla-a tamensayt tewwi-d amecwar d alqayan deg timawit, d nettat i a
-d-yessiwden ayen i d- an yimezwura. Imi imdanen rran lwelha-nsen er cfawat,
ttidiren yes-s, wa yetta a-tt i waye . Tasekla-a teb a ef sin ye ricen: tamedyazt d tesrit. Tamedyazt tebna ef wa as n le naf, anida ara naf seg-sent: tamedyazt n
tyemmat, tamedyazt n lfu , tamedyazt tadeyanit … ma yella d tasrit, yella
deg-s: tamacahut, taqsi , tumgist d yinzan d lem un. S tewsatin-agi agdud amazi yesbedd tudert-is. Yes-sent i yettrebbi, yesselmad, yessawa tikta-is, i yessedhay. Ad naf IMARAZEN Moussa yenna-d deg udlis-is Tim ayin n Leqbayel: (2006-2007, 06): « Tasekla-agi akken ma tella tettru u seg yimi er
tmezzu t, d ay-agi i tt-ye an tezger idurar d yisafen, ussan d yiseggasen, akken
ad tawe si l il er waye ». A as n yinagmayen i yerran lwelha-nsen er-s (tasekla), uran fell-as ama s tutlayt tafransist ne s tutlayt ta rabt deg yal tallit, gar-asen Apulli, St Augustin, Trenci, Ibn Khaldoun… Syen bdan ttlalen-d yinagmayen-ni en, jem en-d akk ayen yellan d timucuha, d isefra ne d inzan… Maca, a as n tewsatin n tsekla-a i yebdan tta ent abrid n tatut imi deg timawit i drent, ad naf da en anagmay IMARAZENE Moussa yenna-d deg udlis Tim ayin n Leqbayel: (2007, 06): « Ma yella seg zik i tettidir tsekla-agi s timawit, ass a mass-a ur ilaq ara ad nettkel ef ubrid-agi, ilaq ad naru, ad tt-nesdukel i wakken ur tettezzer di tesraft n tatut ».
Acu kan, tasekla n tmazi t ur te bis ara deg usnerni-ines imi tettinig seg
ugdud er waye , seg tmetti er taye , seg tsuta er taye i wakken ad tt-sawe ad ten er iberdan-is er tirawit.
Gar imezwura yuran ef tsekla taqbaylit, skelsen-tt-id seg timawit rran-tt-id er tirawit am Bulifa, Ben Sdira d Racid ellic.
10
Imyura imazi en kemlen abrid-a n tira ef tsekla tamazi t, gar-asen: Taous Amrouch, Mouloud Mammeri … jem en-d ammud n yisefra d wayen-ni en, md: M.Mammeri i d-ijem en isefra n Si Mu end U M end.
Yel a zman, tu al tsekla tamazi t tettwaru, tettwa rez deg yedlisen. Tasekla-a tTasekla-amTasekla-aynut teglTasekla-a-d s tlTasekla-alit n tewsTasekla-atin-ni en timTasekla-aynutin: Tasekla-amezgun, tullist, ungTasekla-al, am akken i d-banen da en a as n yimyura d yinagmayen iqedcen ef wanect-a, da en kkaten amek ara tent-snernin (tiwsatin-agi timaynutin).
Alad a tawsit n wungal, tufrar-d s wa as di yal tama deg uma al. D tawsit n
tsekla i ye fen amkan s wazal-is di tmetti taqbaylit, daya i-t-ye an yufrar-d,
imi yekka-t ad d-yessebgen tilufa i yettidir umdan. Yal ungal yes a is, iswi-agi tikwal yettban-d d usrid tikwal-ni en d arusrid. Da en ur nezmir ara ad nini
ef udlis d ungal alma yes a limarat n wungal.
ef waya nefren ad nexdem tazrawt-nne ef mar MEZDAD d yiwen seg
ungalen-is ineggura Tett illi-d ur d-tke em , xas akken tugett n tezrawin i yellan ef ungalen-is, maca ur llin-t ara a as n tezrawin yettwaxedmen ef tesnukyest.
Ungal n mer Mezdad Tett illi-d ur d-tke em d yiwen seg ungalen i yerzan
timetti taqbaylit, nefren aya acku nwala-t d win yessuget deg-s tunnu in lad a tunnu t n userwes. Yessexdem-itt akk s tal iwin, akken i tt-yessexdem da en s wudmawen-ni en.
Deg tezrawt-nne ad na re ad nerr ef yisteqsiyen-agi:
Amek id-yella usemres n userwes deg ungal Tett illi-d ur d-tke em n mer
Mezdad ?
Dacu-ten wannawen n userwes yettwasqedcen deg ungal-a ? Acu-tt twuri n wallalen userwes deg ufares n tira n A.Mezdad ?
Aseqdec n userwes deg ungal Tett illi-d ur d-tke em n mer MEZDAD, yezmer ad yili yegla-d s wa as n twuriwin ;
Ahat d ase biber i yeb a ad yesse biber fell-asent, yugad ad ru en-t deg ubrid n tatut;
Tazwert Tamatut
11
Ahat d asmernu n unamek i d-yerna i we ris aseklan d lebni-is.
Amahil-nne ad t-neb u ef kra n ye ricen:
Deg u ric amenzu ad nawi awal wezzilen ef tsekla tatrart, ad
nemmeslay ef ungal agra lan (talalit-is, tibadutin-is akked tulmisin-is), ad d-nawi awal ef ungal aqbayli (talalit-is, anerni-is akked tilmisin-is).
Deg u ric wis sin d a ric n te ri, anida ad nemmeslay ef t unba, ad
d-nawi awal ef tunnu in d wannawen-is. Ad d-nemeslay da en ef userwes d iferdisen-is.
Deg u ric wis k d a ric n tesle t n wammud, ad nexdem tasle t i
tenfaliyin n userwes ara nekkes seg ungal n mer Mezdad Tett illi-d ur d-tke em , anida ad ne re ad d-nefk awennit-nne fell-as.
Asisen n umaru
d umahil-is
Asisen n umaru d umahil-is
13
Ilul mer Mezdad deg tmurt n leqbayel, deg yiseggasen n (40), d ane mas, d amejjay, d amaru. Yekcem a erbaz amenzu deg LARB A AT IRATEN. Yiwwi-d l’BAK Yiwwi-deg tesnawit n miruc Yiwwi-drg Tizi-Wezzu, yekcem er tmazYiwwi-dayt n Ben
eknun. Yes a sin n yigerdasen (tasekla, tujjeya).
Deg tesdawit i as-tettunefka tegnit, yemlal-d d wa as n yirgazen n tsekla,
anida ara t-naf yenna-d deg la dépêche de kabylie 1: « s ise d ameqqran imi
mlale irgazen imeqqranen. Mi lli d agrud ri deg u erbaz anida i yella FER UN d anemhal, syen er-s edre timsirin n M EMRI, i seg sfaydi a as deg wayen yerzan leqdic adelsan, ssne KATEB Yasin. Cfi kan belli seg tem i-iw i emle tutlayin, lad a taqbaylit».
mer Mezdad d yiwen gar yemyura imeqranen n tmurt n leqbayel. Yella gar imezwura i yuran ungalen s tutlayt n teqbaylit, deffir n Racid ELLIC d Sa id SA DI, gar wid i yeldin tawwurt di tsekla.
Amaru-a yettaru s tmeslayt yettwafehmen, iseqdac-itt s wudem atrar, idlisen-is deg-sen tamusni tameqrant i yettarran lwelha er teqbaylit. Ad naf awalen sehlen i tegzi. Am waken ad naf tutlayt yebnan ef wawalen iwe ren i wefham, d imeslayen iqburen ne d imaynuten i d-yettawi. Aseqdec n wawalen-agi yekka-d seg leb i n umaru s timmad-is, iswi-s d asiwe n yizen s teqbaylit.
Idlisen-is d wid yugten s tmusni, ttarran lwelha er teqbaylit d tlufa i
s-d-yezzin d wayen yettidir umdan.
mar MEZDAD seg wid i wumi d- tegnit, yurar deg tceqquft n umezgun
i yura KATEB Yasin s tutlayt n teqbaylit « MU END RFED TABALIZT ». mar Mezdad ar ass-a, yura (5) n wungalen, ammud n tullisin d yisefra.
• Tafunast igujilen (isefra), 1978; • I d wass (ungal), 1990;
• Tagrest ur u (ungal), 2000; • Tu alin (tullisin), 2003; • Ass-nni (ungal), 2006;
• Tett illi-d ur d-ke em (ungal), 2014;
14
• Yiwen wass deg tefsut (ungal), 2014.
Awal ef wungal «Tett illi-d ur d-tke em»:
«Tett illi-d, ur d-tke em» d ungal yura mar MEZDAD aseggas n (2014)
tuzrigt Ayamun, d adlis yes an (210) n yisebtar, deg tferret tamezwarut yura-d azwel n wungal, akken da en tella yiwet n tugna deg-s sin n wudmawen. Tiferret tis krad yura-d ammud-ines n wayen yura n yidlisen ama d ungalen ama d tullizin, yal yiwen melmi i d-yeffe , si l iha taye n tferret-a yefka-d tamawt ef tira-s. Ma di tagara n udlis deg useftar (208) yella-d ugbur. Asebtar (209) yella umawal n wawalen ur nettwafhem ara, deg tferret taneggarut yakk yura-d yiwet n tukkist i d-yekkes s daxxel n wungal.Ungal-agi yeb a-t ef (33) n yi ricen yal a ric yiwi-d ef temsalt, acu kan mcuddent gar-asent, yal yiwet tettkemmil taye .
Asisen n umaru d umahil-is
15
Agzul n wungal
Ungal-agi yettawi-d ef (3) n yimdukal, myussanen seg-mi ten-ttu qqaren deg tesdawit. Utudert, Mezyan, S id acen tallit n tefsut taberkant, yal yiwen
dacu is-de a. D wid i emlen tamurt d tmazi t.
Utudert ye ra-as-d i Me yan deg tilifun, yenna-as ilaq ad d-asen er tmurt azekka maca ur d-yenni ara acu er. Ahat ulac rizu. Me yan iru ixebber amdakul-is S id.
fen abrid-nsen seg tmanna t er tmurt n Leqbayel, nitni deg ubrid fahmen d tam art n yemma-s n Utudert i yemmuten. Deg ubrid-nsen iwwind ef a as n tesal: ama ef rrebrab, tayri, timetti taqbaylit, tamaz a. Ihi ru en s tkarrust n
Me yan qqaren-as Be i, ttme ssisen i Radyu i tedwilt n Ccix Berrabe ,
Ccix-agi yettma ssis i yemdanen i yes an i eblan, yettaf-asen-d tifrat.
Utudert 44 n yiseggasen di le mer-is d aw id n yemma-s d baba-s, baba-s
yiwwe er la fu Rrebbi, yemma-s d Nna Megduda, tsemma-as Utudert acku
as is-ye a wakal d a tsemma-as mmi-s n Tudert. Tem i-ines yiwet-itt d ambur netta d Me yan. Yexdem deg tmana t maca ci kan ad d-yas ad iwali imawlan-is, d win emlen medden, seg tem i i emmel ad yennejma d yim aren, iteddem akk ayen ttmeslayen. Yezwe d yiwet n teqcict n tmana t maca terra-as lu a d asawen, seg mi zew en ur msefhamen ara, tagara-nsen an-d aqcic nnu en fell-as, teb a ad as-tsemmi Abinus d isem n Turk, maca Utudert isemma-as ef yisem n baba-s Mu end Arezqi. Imen an-agi le qen er
uxxam n cra , taq -nsen tfuk s berru ma na Utudert yexser mmi-s d uxxam-is.
Utudert yes a amdakul-is Dr Legziri d netta is-yemlan le naf n tlawin.
Tamezwarut d tuzyint yegnen deg te gi tagi tla u d zzin-is ur txeddem ur tgeddem, tis snat d tagellidt n tzizwa d tin ixedmen lec al s wa as ur t ebbes ara.
Tis k Brunhuld mm ra d tin i emlen imen an ma yella ulac-iten ad
t-id-jbed. Yenna-as Utudert ihi d tagi i d tamexluqt-iw.
Utudert d win yettarun yessaram ad yessufe tadlist ef tudert-is, yura a ris
ef yiwet n tme ut i ye an argaz-is d warraw-is terwel d wargaz nni en,
yezmer ad t-id-isufe d asaru.
Me yan d S id bdan tt illin er taddart n Yi il n Uzal i d-yusan gar udrar n Tem er ert d udrar n Ukbadu.Me yan d S id ttwalin idurar, tizgi, ulac tizegzewt wissen ma yella seg l amu ne d Rrebrab, i d-yenna Mezyan. Netta d bu wawal.
16
Netta d S id yan deg ubrid imi ci kan kecmen deg yiwet n taddart war in walan am nettat, ama d ixxamen, ama d ti gi ne d abrid, bsen deg ttna fa n ubrid walan yiwwet n teqcict deg cba a-is tugar agur, nitni dahcen seg zzin am wina, men en fell-as Me yan yewwet S id yessiffeg-it, te ef afus i Me yan tewwi-t er yimi n taddart imi iwala cba a-nni isellem-akk ayen i yellan deffir-is. Ci kan mi tu ayehedder yid-s yesla i zhir n umubil iduqqes, zi d targit, qrib dahmen yiwen n umsebrid deg tagara yeffe -d d l ar n Utudert, yesteqsa-ten anda teddun, nnan-as er tem elt n Nna Megduda, yenna-asen lukan tella ahat sli . Rnan ddan er yimi n taddart, ebsen takerrust deg ttna fa, ad kemlen ef u ar d Bu-Icuba . Din-a ttmektin-d zman aqdim, mi d-ussan er taddart-agi tikelt tamenzut tu -iten qqaren deg Lzzayer, usan-d er tem elt n emt-is n Utudert dinna ufan le wayed id ijebden lwelha-nsen, edren i tejma t, smuzegten i wawal n Dda Mu and d Belqa.
Imi la qen er taddart ur iban ara tella tem elt, slan i bel d l a d a da cen,
ula d tulawin ulac. Bu-Icuba ye a-ten din akken ad d-asen ad ten-awin acku
le wayed n taddart ulac aberrani ad yekcem er taddart wa d-s, ilaq ad t-yessawe yiwen seg taddart-nni. Ssawlen i Utudert iceyye -asen-d Uberriq
isela q-iten er tna fa n ubrid ye aten, kemlen abrid er uxxam, s-kecmen-ten
er tzeqqa, ibed Utudert er umnar n tewwurt, walan udem-is maci d udem n win tejre tassa. Walan axxam-nni maci d axxam n l anaza. Ufan Dda fer at d
umdakul-is Sliman, Ru en qqimen yid-sen, ci kan ca len i Crifa. I eyye -d
Me yan d tim elt ne d tama ra. T ill-d Nna Megduda ef t ekkast teslewliw. Twihmen! yiwri wudem-nsen, ttnadin ef Utudert akken ad t-sxen wen.
Utudert yeb a ad asen-yexdem tiwehmi, attan te a. Zi d tama ra n Utudert
yu yiwet seg taddart-is. Nna Megduda tla u teqeddec i yinebgawen deffir-is Ferru a, iwala-tt Me yan icuba-tt er La Jaconde, tin akken yemlil deg tirga. Tla q-d tmeddit beggsen akken ad ru en, nnan-as i Nna Megduda mazal adu alen.
ric I :
18
Ungal d tawsit n tesrit, deg-s i yessegzay umaru i ulfan-is d tmu liwin-is,
tikwal yettili-d deg-s yizen d usrid tikwal-nni en d arusrid.
Ungal aqbayli icuba ungal agra lan di tulmisin-is, luma na yemgarad deg
li la n tlalit, imyura megaraden deg u anib; daya i d-nessebggen deg u ric-agi, anida ara d-nmeslay ef tlalit n wungal agra lan, tibadutin-is d tulmisin-is ama seg tama n tutlayt ne seg tama n yisental. Seg tama-nni en nemmeslay-d ef tlalit n wungal aqbayli d tulmisin-is ama dayen ye nan tutlayt ne isental. Akken i d-nmeslay s tewzel ef unadi asdawan ef tewsit-agi.
Ungal
Ungal d tawsit tamaynut i d-ikecmen annar n tsekla tamirant. Ungal d
ta kayt i d-yettasen s ubrid n tesrit ssel ayen-tt yiwudam. Ta kayt-agi tettas-dezifet s yisental yerzan tudert n umdan, yettawi-tt-id umaru amzun te ra ne tezmer ad te ru .
Ime ri mi ara yebdu ta uri n wungal-nni ad i ulfu iman-is daxel i yella.
Anagal ur yettaru ara kan s wudem n tilawt akken ma tella, maca yettaru-as udem n te ri s tenfaliyin yurzen er tegnatin n u anib, ama s uglam, ama s tulmisin-nni en s ways yettwasen wungal.
1-Ungal agra lan
1-1-Talalit n wungal agra lan
Ungal yella d tamacahut seg yimi er umezu maca tamacahut-a ssi ezfen-tt imyura rran-as iwudam d usugen tu al tettwaru , seg tira er yime ri . Ungal amezwaru id yennulfan ne i yessen uma al d amezwaru deg useggas n (125)
A ric amenzu
Awal ef wungal
19
uqbel talalit n sidna isa , yura-t Appulé DE MADORE i wumi isemma «L’ane d’or » ne «Les méthamorphoses » . Maca ur yu al ara d ungal agra lan almi d tazwara n lqarn wis (13). Ungal seg tallit er taye yemgarad deg usufe -is akked y-isental--is.
Ungal amenzu iban-d di Spenyul akked elyan , ufraren-d deg-s wa as n le naf , gar-asen : ungal a ulfan deg useggas n (1607), ssenf-agi yes a afrayen n tayri am ungal « fleuve» n Honor d urfe. I efer-it-id ungal n te sa id yef en gar (1651- 1657), ssenf-agi yel a ad yerr udem n tilawit seg te sa d ustehzi.
Deg lqern wis (18) yennerna wungal, yiwi-d ef umdan d lihala-ines d
tudert-ines, tallit-agi d tallit n tafat, deg-s yennerna wungal deg tira d usnulfu n le naf-ni en, am ungal «Epistolaire» deg-s iban-d ungal n Hoderlos de laclos «les laisans dangereuses» (1782).
Deg lqern wis (19): deg tallit-agi mba zaqen-d le naf-ni en n wungal , gar-asen ungal amizray, gar wid i yuran enf-agi ad naf Victor Hugo d Balzak .
Ma yella d tallit n lqern wis (20): tella d tallit anida i d-b ezqen a as n
yimyura di yal tama seg yal tutlayt am «La nausée » n J. Paul Sartre deg usegas n 1938.
Tallit-agi d tin i d-yeldin tiwwura ef Tefriqt n Ugafa anda d-nnulfan
inagalen di tmurt n Lzzayer , bdan ttarun enf-agi n tsekla s tutlayt n ta rabt , tafransist ne tamazi t . Maca ayen yerzan timetti taqbaylit , llan inagalen yuran fell-as ama s tutlayt n tefransist ama s teqbaylit , acu kan xas ulama macci s yiwet n tutlayt maca dduklen deg yiwen n yiswi : d awal ef tmetti taqbaylit .
20
1-2-Tibadutin n wungal agra lan
Seg tbadutin i yettunefken i wungal :Ungal deg umawal n Tkadimit Tafransist (1992: 166): « d ullis ezzifen, yettas-d s tesrit, isekcam iwudam n yife , sel ayen ine ruyen tikwal llan deg tilawt».
Ma yella deg Usegzawal Afransis Le grand Robert i d-yettwabedren deg ukatay n Licence Chelghoum Houssem Tasuqilt n wungal aberrani L’étrangé n Mu end A rab At Qasi (2014 : 22) : « d yiwet n te bula d ta ezfant n usugen. Yetta a ime ri ad yidir di tlemmast ne gar yiwudam-nni i d-yefkan udem n tilawt d tmagit ( amek tella tnefsit-nsen d wayen i errun yid-sen) » , seg usegzi-agi ad nefhem d akken ungal d win yes an assa d yime ri, anagal asmi ara yaru asentel-is ad iraju tamu li ne asez en s- ur wiya ( ime riyen ).
Deg umawal n La rousse i d-neddem seg ukatay n Licence n Chelghoum Houssem : Tasuqilt n wungal aberrani L’étrangé n Mu end A rab At Qasi (2014 : 21) : « ungal d ti bula n usugen. Gar tulmisin-is ad yili wezzil, iswi-s ad d-yefk ine ruyen d t uri d tesle t n yi ulfan n yiwudam, akked umuddu n tidet d tilawt i yine ruyen-nni ». Asegzi-agi imud-d udem n usugen deg ungal akked ubdar n yine ruyen yellan deg-s, acku ungal yezmer ad yeffe seg tilawt er usugen.
Ma yella d Mu end Akli Sal i yenna-d deg udlis-is Asegzawal ame yan n
tsekla (2012 : 73) : « Ungal d tawsit n tsekla ur ye dilen ara netta d tullist. Ungal
d a ris ezzifen ma i am tullist. Tin er-s, uquten deg-s iwudam, yerna
tasiwelt-ines tecbek nnig n tin n tullist ». Ungal yettawi-d ine ruyen ne ti kayin deg lqaleb yudsen, imeskanen i wumi neqqar iwudam zdin-ten wassa en nettaf deg tudert n umdan deg tmetti ideg yettidir. Ine ruyen errun deg wadeg anda yettaf umdan akk tignatin n tudert n yal ass icuden er wakud
A ric amenzu
Awal ef wungal
21
Seg tbadutun yezrin, nezmer ad d-nini belli ungal d enf n ye risen n tsiwelt, maca ezzif, yettawi-d ef wayen yellan d wayen yezmer ad yili. Ungal d a ris aseklan yessemlalen ine ruyen icudden er tilawt, ungal d a ris yuddsen akken ilaq, iwudam d imeskanen iseddayen ine ruyen deg wakud d wadeg yurzen er uma al ideg yettidir , d a deg unamek-agi ad naf tabadut n wungal deg Encyclopediya universels : « Ungal d annaw yettkemmilen .Ungal d tal a taseklant yulin seg tilawt ,yuddsen s timmad-is ne seg tilawt yettmuqul unagal tseggem ».
Ad naf Chartier (P) yesbadu-d ungal deg udlis-is : Introduction aux theories de roman (1990 : 09) : « Ungal d adlis n usugen n tesrit ezzifen ,anagal iseqdac iwudam i yettu alen er tilawt iwakken ad nesiwe ad nefhem tanefsit-ines ».
Router (Y) yenna-d deg udlis-is Introduction a l’analyse du roman (1991, 09) : « Ungal d tawsit n tesrit d tin yerzan er tira ».
Tibadutin-a i d-negmer seg te bula yemgaraden awden-ta ad nefhem
daken ungal yettawi-d ine ruyen ne ti kayin deg lqaleb yudsen ,ineskanen d imdanen i wumi neqqar iwudam zdin-ten wassa en nettaf deg tudert n wemdan deg tmetti ideg yettidir .Ine ruyen errun deg wadeg anda yettaf umdan akk tignatin n tudert n yal ass i icuden er wakud.
1-3-Tulmisin n wungal agra lan
• Tutlayt:
Ungal agra lan yettas-d s tutlayt s wacu ye ra ugdud-nni ama d tafransist,
ama d ta rabt, ama d tanglizit …Ma nger tamawt er tutlayt yettwasqedcen, tettili-d s usexdem n wawalen
22
Imyura-agi ttnadin ad ssizedgen tutlayt seg awalen ire alen, d a tikwal snulfuyen-d awalen s yiman-nsen, iswi-nsen d asnerni n tutlayt-nsen.
• Isental:
Ungal agra lan ttilin-d deg-s a as n yisental ama dayen ye nan tamagit, ne timetti, ttawin-d ef tnefsit n umdan.
Imyura igra lanen ttawin-d s wa as ef wayen yellan deg tilawt, akken da en ttawin-d ef usentel n tayri am wungal La fleuve n Honor D’urfe.
Ula d asentel n te sa yiwi-d amkean-is gar-asen s wazal-is.
2-Ungal aqbayli:
2-1-Talalit n wungal aqbayli
Tasekla n tmazi t maci n wassa ,macci n yi elli , izuran-is fkan im i seg zik uqbel talalit n sidna isa .Imi id tekker tsuta i refden asafu n tira ,b an ad as bedlen udem b an ad ttaren d tirawit acku mi tella d timawit a as n cfawat ad as i ttru un . Tiwwi-d amaynut deg ayen ye nan tawsit n tesrit anida id banent a as n tewsatin gar-asent: ungal, amezgun, tullist, isefra yettwarun, yal yiwet seg tewsatin-agi tekcem s telqayt er walla n wumdan anect-agi yett awan-it deg uwellah d ttrebga . tiwsatin-agi dmen-t ne s an-t azal-nsent deg tmetti.
Ma yella ne ef annar n wungal ad naf d win id ibanen deg iseggasen-nni n temharsa tafransist (1940) anida i d-yefruri Bel id Ayt li, i y ar en ad yaru i tikelt tamezwarut ungal s tutlayt taqbaylit . Bel id Ayt li yura ungal iwumi isemma: « Lwali n udrar», d win yes an aqa i t-yerran d ungal , Akli Mu end SAL I iwekked-it-id : « Ungal-a yes a te zi n tsiwelt , d unagraw n yiwudam ad t-yerren d ungal ».
Seg yimiren ur d-iban ungal s tutlayt n tmazi t, almi d iseggasen n 80, ssebat n wanect-agi akken i d-yenna Galland Pérnet: acte du 1 congrés des cultures
A ric amenzu
Awal ef wungal
23
méditerranéennes d’influence Arabo-Berbére (1973 : 329) : « Ma yella assa ulac ungal s tutlayt n tmazi t anect-a sseba-s d uguren n tmetti akked tdamsa, macci d lexsas n usnulfu aseklan ».
Ungal yennarna seg tefsut n tmanyin d asawen ne tafsut n yimazi en tejujeg tira d a a as n inagmayen irefden asafu n tira di tallit-nni uran ef tmagit d tana lit deg idelisen-nsen ger-asen Rachid Alic « Asfel » yefa -d di (1981) deffir-is ban-n-d a as n inagalen i yuran s tutlayt taqbaylit ad d nnaf Sa id Sa di yura «Askuti» (1983) akked Racid lic yura Fafa deg useggas n (1986).
Deg iseggasen n 90 tira n wungal tennarna, f en-d yimyura imaynuten ad
nebder yiwen gar inagalen-agi A.Mezdad s wungal-is « d Wass » (1990), emza mer « seg tedyant er taye » (1994) . Salem Ziniya « tafrara » (1995) .llan wiya : emdani Bel id s wungal is « Nekk akk d kem, kem d nekk » (1998) i teb wi-it-id Nekkar med s wungal-is « yugar ucerrig tafawett » (1999) akked Ait Boudawed « cna n yibzzaz » (1999).
Tira n wungal aqbayli ur te bis ara amecwar-is, tedda er sdat di tallit-a
yu al wannar n tira n wungal yettim ur, innerna deg (2000), banen-d imyura nni en ilmen-d n Mu end Akli Sal i f en-d azal n (11) n wungalen:
A mer Mezdad : Tagrest ur u (2000) ;
Sa id lamrac : Tasga n lam (2000) ;
Ben uf djamal : Timlilt n t ermiwin (2002) ;
Salen Ziniya : il d wefru (2002) ;
Brahim taza art : Salas n lun a (2003) ;
Butliwa amid : yir timlilit (2004) ;
24
Tahar weld emmar :bururu (2006).
Ma yella nga tamawt ad nwali dakken ungal yennarna a as deg iseggasen n (90) d asawen.
Deg usnulfu n wungal aqbayli tennulfa-d tewsit tamaynut deg ungal s ubrid n tsuqilt. Yella-d wayen i yettwasuqlen seg tsekla tagra lant er tutlayt taqbaylit, llan wungalen i d-yettwasuqlen seg tefransist s tuget, taglizit akked ta elyanit er tutlayt tamazi t. Ad nebder kra seg ungalen-agi: ubran Xalil ubran yura ungal : Nnbi yessuqlit er teqbaylit Farid Abac des Laphamie di Lezzayer (1991) . Ungal n Mulud Fer un : Fils du pauvre , yerrat-id er teqbaylit. Musa Weld Taleb: Mmi-s n igellil , yeffe -d deg HCA, 2004.
Ad naf tasuqilt ur teffi ara annar n tira imi llan a as n wungalen i
d-yettwasuqlen seg tutlayin n uma al er tmazi t: Ernest HEMINGWAY Le vielle homme et la mére , yerra-t-id er tmazi t Mu end A rab At Qasi, isemma-as Am ar d yillel yeffe -d deg (2013). Yerna-d ungal-nni en Aberrani n Albert Camus L’étranger .
Deg tizi n wass-a, tira n wungal s teqbaylit te ef annar s tehri deg tsekla n teqbaylit, yennerna ama seg tama n yisental ama seg tama n tutlayt d u anib.
2-2-Tulmisin n wungal aqbayli
• Tutlayt:
Li ala n wungal seg tama n tutlayt tcuba li ala n wungal afransis di lqarn
wis (XII) ur teddukel ara tutlayt n tmazi t , ahat ula d taqbaylit llant a as n tamiwin yal yiwet temgarad ef taye , rnu er-s inagalen a as deg-sen xedmen ta uri-nsen s tefransist, tettili-d tezrirt n tutlayt-a deg ungalen n
A ric amenzu
Awal ef wungal
25
teqbaylit (D). ebrus tenna-d (1989 : 44) : «Ta essa n tefyar deg teqbaylit deg ungalen n (R).Alliche, Said Sa di, tecba ta essa n tutlayt tafransist».
Ad naf tulmisin-nni en deg ungal n teqbaylit gar-asen awalen ijen , a as n
yinagmayen i yesmersen deg tira-nsen. awalen-agi kkan-d seg ta rabt d tafransist, ebrus.(D) temmeslay-d fell-as : «tilin n yijenta en deg tira n kra n wungalen-a, tettu al er umyekcem gar teqbaylit akked d tutlayin nni en, am ta rabet, tafransist…akked kra n wassa en d limarat n u emmer gar teqbaylit d tutlayt-nni en».
Tikwal imyura-agi slalayen-d awalen imaynuten mi arayili lexsas deg
tutlayt.Ayagi akk akken ad siw en timu liwin-nsen i yme ri.
• Isental:
Isental i d-yettu alen deg ungalen iqbayliyen d ayen ye nan timetti, d wayen
ttidiren imyura, ttawin-d ef wayen tt ulfun d wayen i ten-ice ben. ttarun ef tmagit d yidles amazi d usenqed n tmetti, rebrab d tayri.A as n yimyura i d-yewwin ef tmagit i yellan d amennu ef la el d yidles
amazi , ad d-naf ungal n said sadi : Askuti, d Racid Alliche i yuran ef umennu ef tmagit deg ungal : Tafrara.
Ad d-naf asentel-ni en i d-yettmeslayen ef umezruy n Lezzayer amiran am umezruy n tegrawla, Ad naf asentel-agi deg ungal n mer Mezdad: Tagrest Ur u.
Seg tama-ni en, rebrab d asentel i yu en am iq s tehri di tmetti taqbaylit
anida ad naf anagal Taher Weld mer yemmeslay-d ef usentel-agi d ssebat-is deg ungal-is: Bururu. Salem Arkat yura ef tayri deg ungal-is: Abrid n tala.
26
2-3-Anadi asdawan ef wungal
Ma yella nu al er tezrawin i yettwaxedmen deg annar n tsekla ef wungal amazi , ad naf Dahbiya ebrus (1989) texdem tizrawin-is ef ungalen imenza: Asfel d Fafa n Racid elic (1981-1986), «Askuti» n Sa id Sa di (1983), seg tama-nni en A mer Amezyan (2002) yezrew d Was n mer Mezdad (1990). Llant tezrawin tisdawanin ef wungal n teqbaylit seg yiseggasen n (2000) ar ass-a. Ad naf Nadiya Berdus deg useggas n (2001) tezrew ungalen n mer Mezdad.
as i d-yusan deffir-s sizerwen ungalen n Mezdad am: Fadila Acili (2002) d Bellal Nurddin (2011).
er tagar n u ric-agi, nezmer ad nini ungal yella-d seg zik aya, yufrar-d deg tisekliwin n ddunit merra anida ye ef amkan s tehri alad a tasekla tamazi t. Ma nu al er tulmisin n wungal agra lan d wungal aqbayli d wid yettemcabin seg wa as n tamiwin ama deg tutlayt, ama deg yisental.
ric II :
Ti ri
28 Deg ixef-agi n te ri, ad nawi awal ef tbadutin n kra n inagmayen i imudden
i t unba d tunu in-is, yal yiwen deg-sen dacu n tmu li i d-immud gar-asen K.Bouamara akked S.M.Akli. Ad d-nemmeslay s telqayt ef tunu t n userwes i yellan d asentel n tezrawt-nne , anida i d-nessegza tawsit-agi, annawen-is d wallalen yugten deg-s; akken i d-nessegza tal a d tilin n yiferdisen-is deg tefyirt.
1-Ti unba
Gar yinagmayen i d-yewwin ef t unba, ad d-naf:
HABI Dehbia , deg ukatay-ines Analyse stylistique de l’oeuvre de Ben
Mohamed Cas des repetition et des parallelism dans le montage poétique «Yemma » : (145), tenna-d : « ti unba d tami rant i d-yennulfan deg lqern wis (19), mi d-yeffe udlis n CARLE DU BALLI, er-s ti unba d tussna yettnadin
ef tenfaliyin n tgemmi d tid n yi ulfan».
Seg tama-nni en , ad naf Sal i Mu end Akli yessegza-d ti unba :
(l’Odyssée, 2012: 69) : «D a ric di tesle t n yi risen n tsekla; yettawi-d ef temsal n u anib ama deg wayen yerzan tugniwin ama deg wayen yeqqnen er tal iwin n lebni n yi risen, abe da deg wayen ye nan timenna n yinaw».
Ma yella er P.Guiraud deg udlis-is La stylistique : (1975 : 07) : « Ti unba d tasnukyest tatrart ».
Seg tbadutin-agi, ad nini ti unba d aferdis n tesle t n yi risen n tsekla,
tettwaqdec i lebni n yi risen .
2-Tunu in n ti unba
2-1) Tamu li n Kamal Bu mara :
Kamel Bouamara deg udlis-is Amawal n tunu in n tesnukyest: (2007 : 31-32) yenna-d : « Awal awsiw yesdukkulen « tunu in » d « izalagen » d ayen
iwumi neqqar taje igt n tesnukyest, ne aseryes (= ornament ). Akken yura
ric wis-sin Ti ri
29
asissen n t awsa i nettwali d tal a-ines», «Tugna d unu i d-nettaf deg yinaw,
yettu al am usumen ne am u ris s timmad-is»1.
2-2) Tamu li n Sal i Mu end Akli :
Ad naf anagmay-a deg udlis-is Asegzawal ame yan n tsekla : (2012: 70) : isemma-as i tunnu t s wawal-ni en : tugna , anida i d-yenna : « D tanfalit yeddsen s ubrid ixulfen tuddsa n tenfalit n yal ass. Llan sin le naf n tugniwin : • Tid yeqqnen er tal a (ama n yimesli, ama n wawal, ama n tefyirt);
• Tid yeqqnen er unamek, md : tase rit, tasergelt, allus …tigi d tugniwin n tal , ma yella d tumnayt, tangisemt, taseqlebt … qqnen-t er unamek.
2-1-Iferdisen n tunnu in
2-1-1-Tumnayt
D tugna yeqqnen er ubeddel n yinumak n wawalen, yerna ur yelli ara
wassa gar-asen ( ma i am wdi tay isemt d tengisemt ). Llan wid iwalan
tumnayt amzun d takanit wezzilen ( mi ara yettwakkes wallal n tkanit ), ( 2012: 71 ).
Md :
• Taqcict-a, d tiziri.
D acu kan tamu li-agi ur d-tsem aleq ara i le naf n tumnayt i yellan. Llant tumnayin ur nebni ara ef tukksa n wawal n tkanit :
Md :
Ala tassirt n nndama i d-yeqqimen t deg-i.
(Matub)
1
- Le mot latin figura signifie étymologiquement «dessin, représentation visuelle d’un objet, et par extension, sa forme.» « Une figure est un dessin, perçu visuellement, sensoriellement (…) dans discours, il survient comme une illustration, comme si le texte lui-même fabriquait des motifs ornementaux ou des images représentatives».
30 2-1-2-Allus
D tu alin n yiwet n tayunt. Tezmer ad tili tayunt-agi d imesli, d awal, d
taggayt n wawalen ne d azenzi ( ama n tkatit ama n unya ama n unamek ). S wakka, allus, ye na akk iswiren n tesnilest ( timsislit / tasnilest, taseddast, amawal ).
Tiwsatin n wallus, ggtent. Tawsit tamezwarut, d allus n yimesli ( ne n
yimesla ) ne n tun iqt di taggara n yifyar ( am di tme rut ). Md:
Yiwen d bu uzegza n eql-it, seg ye zer ay d-ixutel.
Ma yella d u diq neffer-it, abrid waye ard iqatel.
Ma yella d ungif nemmel-it, ad fell-as ewwbe lmaqel. ( Yusef u Qasi )
Yezmer di en ad yili wallus daxel n wafer ne n tefyirt ( ayagi ittekki deg unya ). Ssenf-agi n wallus n yimesli ittak anzi er tsergelt:
Md:
Muqqel ddaw tmes, as ar-im dg-es, am nekk la itezzu.
as s -d ur-es, m’ara tru akken ad tens, amar ad iyi-tecbu.
Tawsit tis snat, d allus n wawal. Tawsit-agi, tefreq ef (04) lesnaf. Di ssenf amezwaru, yettu al-d wawal di tazwara n tefyirt. Awal I d-yettu alen isem-is amsales ( anaphore ):
Md:
Ad ad beddle tamurt, ad nadi tafat.
Ad ad rewle i lmut, ad beddle taswa t.
Ad akin i tagut, s anga dessent lxalat.
( Ben Mu emmed )
enf wis sin, yettu al-d wawal di taggara n tefyirt, ad as-nsemmi i wawal-agi i yettwalsen amsales n taggara (épiphore).
ric wis-sin Ti ri
31
Md:
Awin isexdamen awal, acu t em di tsusmi ?
Akken yella yir awal, i tella yir tasusmi
( Zedek )
enf wis kra , awal yellan di tazwara n tefyirt, yettu al-d di taggara-ines (redditio) :
Md:
• Ula d win t-in an, ur yebni fell-as
Yen a-t s laman, teggra-d lme na-s
Aqbayli ad d-iban, ad t-ine uqbayli
(Ayt Mengellat)
enf wis ukuz, awalen i d-yettwalsen ttemsedfaren :
Md:
• Lekdeb yurew-d lba el
Lba el d baba-s n lxuf
(Ayt Mengellat)
Di sin le naf-agi ineggura, ittusemma umsales d uddis acku yettwa awed-d wawal snat n tikkal ( ama awed-di tazwara awed-d taggara n tefyirt ne n wafir ama msedfaren wa deffir waye ). M.A.Sal i: ( 2012: 25 ).
Ma yella d tabadut n K.Bouamara, Amawal n tunu in n tesnukyest (
2007 : 34 ) : « Allus n yiwen n wawal yezga ur-s anamek. • Ama d isem ( i usile n yimerna ) :
Md:
• Zik-zik, asmi iheddren lew uc …; ulac deg-s ma i-ma i… • Ama d amyag :
32
Md :
• Yedda, yedda … ( ne : iteddu, iteddu, iteddu ) = yedda a as.
Deg teqbaylit, allus n umyag ( krad n tikkal ), ama yefti er yizri ama er urmir ussid , yeskanay-d te zi n tigewt. Tasetwelt-a deg teqbaylit yessemras-itt ume yan, yessemras-yessemras-itt umeqqran (deg le mer), acku ulac abrid-ni en swayes ara d-nini anect-a. Deg tefransist, d anemgal, tanfalit yecban ta (md: j’ai marché, j’ai marché, j’ai marché, …) tettune sab d tameslayt n warrac, acku ameqqran yezmer (ne : ilaq) ad d-yini [deg waydeg n j’ai marché, j’ai marché, j’ai marché, …] j’ai marché longuement.
2-1-3-Inzi
D tawsit n tsekla timawt. Tal a-ines d tawezzlant: Yezmer ad yili yinzi d
tafyirt ne d kra n tefyar, ( 2012: 49 ). Md:
• Yuker, re ; yeggul, umne .
2-1-4-Tamisemt
er Kamel Bouamara, Amawal n tunu in n tesnukyest: ( 2007: 36) : d tunu t
yesdukkulen awalen yettkanzin deg yimesli, maca mxalafen deg unamek. Tamisemt d tunu t yellan s wa as, ama deg :
• tenfaliyin n tutlayt (expressions idiomatriques) : i lxir d l ir ; i fre d lqer ; am qabel am wabel, ur ixeddem ur igeddem ; ur ixebbec ur inebbec ; ur iwwi ur irri…
• yinza (ne : tinzatin) : Tif tasusmi tamusni ; Azekka d a ekka ; ttif axayel aqeyyel …
• tsiryin i a -d- an yimussnawen (ne yif en) :
Md :
• Inna-yas Ccix Mu end (Ul usin) Amsaysi, le mer yeddim !
ric wis-sin Ti ri
33
Tikelt-ni en, deg usadel-ni en, inna-yas : Amsaysi, le mer yendim !
2-1-5-Tangisemt
D tugna yebnan ef wassa n umsami (contiguité) gar yismawen, yiwen yella deg umkan n waye . A as I walan belli tangisemt d enf kan n tey isemt. Ma er wiya (gar-asen Gardes-Tamine), d snat n tugniwin mxalafent : ttemcabint deg wassa n umsami I yettilin gar wawalen, d acu kan inumak n yismawen deg
tengisemt wa ike em deg waye , ma i am di tey isemt, ur ttemyekcamen ara
deg waygar-asen. Sal i Mu end Akli, Asegzawal ame yan n tsekla : (2012: 57).
Md :
• med Umerri, i ab am yitri.
2-1-6Tal anxa
D tunu t n lebni ideg yella walus n wawalen yak d waqlab-nsen. Md :
• Yella yiwen ulac-it, yella. A B • Yella yiwen yella, ulac-it. B A
Kamel Bouamara: (2007: 49).
2-1-7-Tan afeqt
D tunu t ideg yezmer yiwen ad yesdukkel sin n wawalen yemgaraden,
iwakken ad d-yessile awal wis (3) ilan anamek-ni en; awal-a yezga d uddis. Bouamara Kamel: (2007: 49).
34
Md :
• Tasekla + timawit = tasekla timawit. Deg awal tasekla, yella usekkil (tira): deg timawit (=imi, awal)=, ulac deg-s asekkil (tira), ihi sin n wawalen mgaraden.
2-1-8-Urerawal (ne urar n wawalen)
Deg urerawal, bab-is yessimlil awalen yettemcabin deg lmen eq (ne : deg
tira), maca mxalafen deg unamek. Urerawalen seqdacen-ten madden akken ad d-se d-sen wiyi , ne ad ekkin fell-ad-sen ne ad d-inin yir awal. K.Bouamara: (2007: 50).
Md :
• Mi ara nsel I tefyirt yecban ta: [aneggalurdinni’acemma], nezmer ad nefhem: aneggal ur d-inni acemma ne : a(d) neggal ur d-inni acemma.
2-1-9-Tasinu t
D tunu t ideg bab n wawal yesseqdac awal anida i d-yeskan sin n yinumak-ines: amezwaru d unamek unu an. Kamel Bouamar: (2007: 51).
Md:
Nek d ubendayer-iw nennu Ad t-wte ad as-rnu
I eccem-iyi gar at le ra .
2-1-10-Tuzyanfalit
Amazan yessemras tanfalit deg waydeg n yisem. Tanfalit-a tzemer ad tili d aglam n yisem, am waken i tezmer da ad yili deg-s usme req. Kamel Bouamara, Amawal n tunu in n tesnukyest: (2007: 47-48).
Md:
ric wis-sin Ti ri
35 2-1-11-Taseqlebt
D tugna n u anib yeqqnen er tidmi. Taseqlebt d timenna n tilawt meqlubi, anamek n tseqlebt yemgarad ef wayen yellan di tilawt.
Md: Ula d amageraman, nenjer-d seg-s as alas Nerra deg-s laman, yu al deg-ne yettalas.
( Ayt Mengellat )
Sumata yettbeggin-d umaru issexdamen taseqlebt belli ur yeddi ara d wayen i d-iqqar netta s timmad. Sal i Mu end Akli : ( 2012: 58 ).
36
Deg temsalt-agi n userwes ulac a as n tezrawin i yettwaxedmen fell-as. Ad ne re ad d-nefk ayen ye nan tami rant-a , ama seg tama n tbadutin , ama seg tama n wannawen ne n twuriwin.
1-Aserwes
D aferdis imuca en s wa as ama er wid yettarun ne er wid icennun,
yezmer ad yili icud er wa as n yiferdisen
.
Yettili-d ger taggayt (1) akked taggayt (2) i yellan deg tefyirt, amazan yeb a ad yini belli S1 yakk d S2 ttkanzin, temcabin, tin nni en yezga yettili gar taggayt
(1) d teggayt (2) uferdis n userwes gar-asen: am, ab al, amzun, zun, icba.
Ad naf di en H.Morier yesbadu-d aserwes deg umawal-is, Dictionnaire de
poétique et de rhétorique: (1975: 218): « aserwes d assa yellan gar snat n
awsiwin ttemyekciment gar-asent»2.
Aserwes yemmal-d assa n umyekmel gar snat n taggayin, win yettwaknan (compare) akked win u ur kennun (comparant). Assa n umcabi-agi yettili-d s wallal n ukenni i d-yessegzayen tugniwin yemxallafen deg t essa n tseddast, win irennun azal i tulmisin n umcabi, awal yettwaknan d wawal u ur kennun. Arnu
er-s yella yiwen n uferdis-ni en, win iwumi qqaren udem n ukenni.
2- Annawen n userwes
2-1-Taserwest ta erfit: Unnu n t erfit d wa: A am B Md:
• Taqcict am t igt
• Argaz ab al d izem • Aqlin cbi a er ur.
2-2- Taserwest timsegzit: Mi ara iferdisen n unamek icerkiten S1 akked S2 ur shilen ara i tifin, d a amazan ( ne ameskan ) yesefham-d taserwest-nni.
ric wis-sin Ti ri
37
Md:
• Te ra did-i am t erbalt • Kki -d mkkul taxxamt • Wi i eddan iceqqar-iyi.
Yenna-d Sal i.A.M (2007: 52 ): « Takanit d tugna i yettilin s ukenni ( s
usemcabi ) n sin yiferdisen. Taseddast n tkanit, teb a ef (4) n yi ricen: 1) Awal yettwaknan (compare)
2) Awal u ur kennun (comparant) 3) Allal n ukenni.
4) D udem n ukenni.
Zemren ad ilin yi ricen-agi akk deg yiwet n tefyirt: Md:
• Aqcic-agi yecbe am waggur n l id.
Akken llant tkaniyin ideg ixus yiwen n u ric ne sin: Md:
• Ti nikin amzun d lxux.
Mi ara mlilen ye ricen-agi akk deg yiwet n tefyirt, ad tili tkanit tewwe , imi ad as-nsemmi takanit tuddist.
3-Tilin n yiferdisen n userwes deg tefyirt:
-Awal yettwaknan + allaln n ukenni + awal u ur kennun + udem n ukenni. Md: Tislit amzun d aggur mi d-yeflali.
-Allal n ukenni + awal u ur kennun + awal yettwaknan + udem n ukenni.
Md: Am tje igt teqcict-agi i tettfe .
-Udem n ukenni + awal yettwaknan + allal n ukenni + awal u ur kennun. Md: Ttna en medden gar-asen b al i ersiwen.
38
-Awal yettwaknan + udem n ukenni + allal n ukenni + awal u ur kennun. Md: Tigecrar ce ent am akken d amqerqer deg tgelda.
-Awal u ur kennun + allal n ukenni + awal yettwaknan + udem n ukenni. Md: Argaz yecba a anim deg uzday n lqedd.
4-
Allalen n userwes (takanit):
Am
,
ame,
amzun,
am akken, akken,
kif kif akked,
anect,
el,
al,
yemtala,
ad t ile
,
ad-as-tini,
ittak cbiha,
ittak inzi,
yetban,
yebbi-d Rebbi deg-s,
yecba,yefe -d er.
4-1-Tal a n wallalen n userwes
Ad naf GUARDE-TAMINE.J yesenfali-d tal a n wallalen n userwes deg
udlis-is, la grammaire, 2/ syntaxe: (1994: 61).
- Takanit s tenfalit3: tusa-d s tal a n umyag:
Yecba, yemtala, ad-as-tini , yefe -d er, yettak cbiha, ye ban-d, ad t ile .
- Takanit s tzel iwin4: tusa-d s tal a n umarnu (adverbe):
Am, amzun, am akken, anect, akken, kif kif akked .
4-2- Tiwurin n wallalen n userwes
Ma yella nu al er wayen i d-yenna Sal i.M.A deg udlis Asegzawal
ame yan n tsekla: (2012: 52), allalen n ukenni llan deg-sen sin le naf :
• Allal n tje umt (am, amzun, b al, ame );
3-lexicales. 4 -syntaxiques.
ric wis-sin Ti ri
39
• D wallal n umawal, wagi ad naf deg-s sin n le naf:
-Ya ad tili tayunt n ukenni d amyag:
Md : Tislit tecba tanina.
-Ya ad tili d isem i yes an azal n usemmad agensay di tje umt :
Md : Lekdeb ur yes i iffadden, itta af tu fa n ugaru.
Seg anect-a, nezmer ad nini allalen n userwes s an adeg d ameqran deg
tesle t n ye risen n tsekla, acku rennun-as cbe a d thuski.
5- Assa yellan gar tkanit d tumnayt :
Tumnayt d tkanit ttemcabahent deg kra n tbadutin maca ur llint ara d yiwet , i snat llant seg tunnu in, akken id-nenna deg tazwara aserwes yes a (4) n yiferdisen ( awal yettwaknan, awal u ur kennun, allal ukennu d udem ukkennu) wigi zemren ad ilin yak deg yiwet n tefyirt, akken nezmer ad naf ixus yiwen n uferdis(udem n ukennu) .Maca ma nekkes allal n ukenni ad tu al tefyir d tumnayt .
Aserwes yes a azal d ameqqran deg usegzi n ye risen n tsekla, acku yes-s i
yessawa yime ri ad yefhem anamek n ugar n ye risen. Akken da irennu-d cba a d thuski i d-ijebbeden lwelha.ric III :
Ta le t
A ric wis kra
Ta le t
41
Deg u ric-agi ad ne re ad nexdem tasle t n u anib i kra n tenfaliyin i
d-neddem seg wungal « Tett ili-d ur d-ke em » n Amer MEZDAD i nesseqdec di tezrawt-agi-ne , i wakken ad nessebgen aserwes i d-yellan deg-sent. Yal tanfalit tes a asebter-is. Ad nemeslay da en ef tseddast n userwes, iferdisen n userwes, tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt d tal a n wallalen n userwes. Deg tagara ad d-nemmud.
Tasle t n tenfaliyin
A- Tinfaliyin s wallal am :
1-Tizizwa am madden, ttna en-t gar-asent. (sb 127)
Tanfalit-agi d takanit ta erfit, acku akk iferdisen-is llan. Taggayt 1 am
taggayt 2.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: tizizwa
Awal u ur kennun: medden
Allal n ukenni: am
Udem n ukenni: ttna en-t gar-asen-t.
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni.
tizizwa am medden amennu
Tal a n wallal-agi deg tefyirt :
42
Deg tenfalit-agi, ad naf amaru icuba tizizwa er madden deg umennu , imi tizizwa ttnejma ent deg yiwen n umkan am madden.
2-Makka i -te dagi nsenned am icemmuxen di tesga. (sb143)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur d-banen ara yakk iferdisen n userwes
deg-s.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan : ur d-iban ara (yusa-d d ameqim) Awal u ur yettwakna : icemmuxen
Allal ukennu :am
Udem ukennu :Asenned, ti imit.
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan +Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun
Ø asenned am icemmuxen
Tal a n wallal-agi deg tenfalit : Allal (am) yusa-d d tazel a.
Deg tenfalit-agi amaru yiwi-d awal yettwaknan ( Me yan d S id) d
ameqqim udmawan. Amaru icuba sin-agi n yemdukal er yicemmuxen deg imit imi ur erken ara seg umkan-nsen.
3-Sliman am umutur Diesel, ur ye enkar alamma ye ma. (sb 191)
A ric wis kra
Ta le t
43
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan : Sliman
Awal u ur yettwakna : amutur n diesel Allal n ukennu : am
Udem n ukennu : ur yettenkar alama ye ma.
Tilin n yiferdisen deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni
Sliman am amutur n diesel ur yettenkar alama ye ma
Tal a n wallal n userwes deg tefyirt Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi amaru icuba Sliman er umutur n diesel acku amutur ama
ye ma akken ad yekker ula d Sliman ama ye a , yerwa akken ad yekker.
4-Ke am win ihedren i l . (sb 204)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku iferdisen n userwes ur shilen ara i tifin.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan : ke (S id) Awal u ur yettwakna : l
Allal n ukani : am
Udem n ukani : ur d-iban ara
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
44
ke am Ø l
Tal a n wallal deg tefyirt :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi ulac udem ukenni, ur d-iban ara, amaru icuba amdan er
id imi ihadder-as ur s- d-yettara ara awal.
5-Ta zalt am ta.
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n userwes.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan : ta zalt
Awal u ur kennun : ta ( tamettut n dda fer at) Allal n ukani : am
Udem n ukennu : ur d- iban ara
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni
ta zalt am ta Ø
Tal a n wallal deg tefyirt :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi ur d-nufi ara udem n ukenni deg-s i yellan d cba a. Amaru icuba tamettut er te zalt deg cba a.
A ric wis kra
Ta le t
45
6-Tes ar deg tesdawit akka am nekk.
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen deg-s
Taseddast n userwes :
Awal yattwaknan : ur d- iban ara( t ) Awal u ur kennun : nekk
Allal n ukennu : am
Udem n ukennu : s aren deg tesdawit
Tilin n yiferdisen deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur yettwakna
t s aren am nekk
Tal a n wallal n userwes :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi amaru icuba tamettut n Dda Far at er s id acku deg sin aren deg tesdawit.
7-A k-nett afar am izamaren. (sb 168)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit.
Taseddast n userwes :
Awal yattwaknan : ur d-iban ara (n ) Awal ur yettwakna : izamaren Allal n ukennu : am
Udem n ukennu : tt afaren.
46
Awal yattwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal ur kennun
n tt afaren am izamaren
Tal a n wallal deg tefyirt :
Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi , awal yettwaknan yusa-d d ameqqim ( n ) yettu al ef imdukal n Utudert. Amaru icuba imdukal-agi er izamaren imi ur zrin ara sani teddun .
8-Uberriq Am umeksa iwumi flent t en. (sb 154)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur d-banen ara iferdisen n userwes deg-s.
Taseddast n userwes :
Awal yattwaknan : uberriq Awal ur yettwakna : ameksa Allal n ukennu : am
Udem ukennu : ur d-iban ara
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yattwaknan+Allal n ukenni+Awal ur kennun+Udem n ukenni
uberriq am ameksa Ø
Tal a n wallal deg tefyirt :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi amaru icuba uberriq er umeksa i wumi ru ent t en imi
A ric wis kra
Ta le t
47 9-Ye ef ajenwi am winna n ujezzar di l erc .( sb 113)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur d-nufi ara akk iferdisen n userwes.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: ajenwi n S id Awal u ur kennun: ajenwi n ujezzar Allal n ukenni: am
Udem n ukenni: ur d-iban ara.
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni
ajenwi n S id am ajenwi n ugezzar Ø
Tal a n wallal n userwes :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi amaru icuba ajenwi n S id er win n ugezzar deg leq ,
maca amaru ur d-isebyen ara udem n ukennu i yellan d leq .
10-Ye ef azmam anect-ilat gar ifassen-is, maci am zik d ameslay kan. (sb 136)
D taserwest timsegzit, acku ur tes i ara yak iferdisen n userwes (we ren i
tifin).
Taseddast n userwes:
48
Awal u ur kennun: zik
Allal n ukenni: am
Udem n ukenni: ur d-iban ara
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:
Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni.
Ø am zik Ø
Tal a n wallal n userwes:
Allal n userwes (am) yusa-d s tal a n tzel
Deg tenfalit-agi ur nufi ara akk iferdisen n userwes. Yella kan wawal u ur kennun d wallal n ukenni, ma yella d awal yettwaknan d wudem ukenni ur d-banen ara, fren.
11-Udem d amduwwer am teq ist n temtunt. (sb 09)
Tanfalit-agi d ta erfit :acku iferdisen-is sahlen i tifin.
Taseddast n userwes:
Awal yettwaknan: udem
Awal u ur kennun: taq ist n temtunt Allal n ukennu: am
Udem n ukennu: d amdewwer.
Tilin n yiferdisen n userwes:
Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun.
A ric wis kra
Ta le t
49
Tal a n wallal n userwes:
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi icuba umaru udem n Me yan er teq ist n temtunt imi deg sin d imdewren.
12-Aqla la n-teddu am wid yettqazamen izem. (sb 07)
Tanfalit-agi d taserwest timsegzit : acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n
tkanit-agi.
Taseddast n tserwest :
Awal yettwaknan: nukni
Awal u ur kennun: win ara iqablen izem Allan n ukenni: am
Udem n ukenni: d aqezzem
Tilin n yiferdisen n userwes :
Awal yettwaknan +Allal ukenni+Udem n ukenni+Awal u ur kennun .
nukni am aqezzem win ara iqablen izem
Tal a n wallal n userwes :
Allan (am) yusa-d s tal a n tzel a
Deg tenfalit-agi yella-d userwes , amaru icuba til in er taddart er til in er yizem acku ur rin ara dacu iten-yettragun dina , ugaden, kukran .
50 13- Ma i am Utudert xfif, ur yessin dexxan ne tibeyirin akka am ke . (sb 169)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit, acku iferdisen-is ur d-banen ara, we rit i tifin. Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: Mister Pickwick Awal u ur kennun: Utudert
Allan n ukenni: am
Udem n ukenni: yiwen xfif, waye ala .
Tilin n yiferdisen deg tenfalit-agi :
Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni
Mister pickwick am Utudert Ø
Tal a n wallal n userwes :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi amaru icuba M.pickwick er Utudert: M.Pickwick d win
acen d bu t beyyirin, maca Utudert ur yessin dexxan d tbeyyirin yerna d win yet eqlen.
14-Atan la yettneggiz am i id ye wan tu a.
Tanfalit-agi d takanit ta erfit acku iferdisen-is banen-d, yerna unnu n t erfit yettas-d A am B.
A ric wis kra
Ta le t
51
Awal yettwaknan: ur d-iban ara (Utudert) Awal u ur kennun: i id
Allan n ukenni: am
Udem n ukenni: aneggez
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:
Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun
y (Utudert) aneggez am i id
Tal a n wallal n userwes :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi amaru icuba Utudert er i id , i id ma yella yerwa
yettnegiz a as seg lfar a , ula d Utudert seg lfar a imi yezwe yettnegiz s lfar a.
15-Tame ut ur ne ra ara, am tfunast i erzen. (sb 22)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku llanyakk iferdisen n userwes , maca ur yeshil ara d-sfahme .
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: tame ut ur ne ra Awal u ur kennun: tafunast
Allan n ukenni: am
Udem n ukenni: ttarwent a as.
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
52
tame ut ur ne ra am tafunast ttarwent a as
Tal a n wallal n userwes :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a
Amaru icuba tamettut ur ne ra er tfunast acku tafunast t-tett, t-ttaru kan , ula d tamettut ma yella teqqim deg uxxam ad teqqim kan tettaru.
16- Ait tmanna t, le wayed-nsen maci am nekni. (sb 24) Tanfalit-agi d takanit ta erfit acku A am B.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: Ait tmanna t Awal u ur kennun: nekni
Allan n ukenni: am
Udem n ukenni: la wayed.
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal yettwaknan+Awal u ur kennun
Ait tmanna t le wayed am nekkni.
Tal a n wallal n userwes :
Allal ( am ) yusa-d s tal a n tzel a.
Amaru icuba Ait tmanna t er Ait udrar id- isebegen s umeqqim (nekkni), icuba-ten deg le wayed: deg idurar tella tu ra d l erma. Maca deg temdint ulac ay-agi.
A ric wis kra
Ta le t
53 17-Awal am ter ast ma teffe , ur d-tettu al er txenfuct. (sb 38)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n
userwes.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: awal Awal u ur kennun: tar ast Allan n ukenni: am
Udem n ukenni: ur yettu al er txenfuct
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni
awal am tar ast ur tettu al er txenfuct
Tal a n wallal n userwes :
Allal (am): yusa-d s ta a n tzel a.
Tanfalit-agi tusa-d d inzi: icuba awal er ter ast ma yella teffe -d seg
tmuk elt ur tettu al ara, ula d awal ur yettu al ara s imi.
18-D nettat i d-yeff en am llaf a. (sb 50)
Tanfalit-agi d timsegzit acku ur d-banen ara iferdisen n userwes deg-s. Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: nettat (tame ut n Utudert) Awal u ur kennun: laf a
Allan n ukenni: am
54
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan +Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem u ur kennun
nettat am llaf a Ø
Tal a n wallal n userwes :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tanfalit-agi udem n ukani ur d-iban ara, amaru icuba tame ut er laf a deg lu ara.
19-Tadlist-agi-inek am uqermud, tett ili-d ur d-tke em. (sb 135)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n userwes deg tefyirt.
Taseddast n userwes:
Awal yettwaknan: tadlist
Awal u ur yettwakna: aqermud
Allal n ukenni: am
Udem n ukenni: tili
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:
Awal yettwaknan+Allal ukenni+Awal u ur kennun+Udem ukenni
tadlist am aqermud tili
Tal a n wallal n ukenni :
A ric wis kra
Ta le t
55
Deg tenfalit-agi amaru icuba tadlist er uqermud acku aqermud ur d-ike em ara s axxam d tili-ines kan id yettel aqen , ula d tadlist n Utudert ur deffi ara , mazal ur ttifuk ara ihedder kan fella-s.
20-Ufan dina (09) n tkeryas derccent ta ef ta, am i unam uferruj. (sb 129)
Tanfalit-agi d takanit ta erfit imi iferdisen n userwes ttbinen-d.
Taseddast n userwes:
Awal yettwaknan: tikeryas
Awal u ur yettwakna: i unam
Allal n ukenni: am
Udem n ukenni: aderrec,
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur yettwakna
tikeryas aderrec am i unam
Tal a n wallal n userwes :
Allal (am) yusa-d s tal a n tzel a .
Deg tenfalit-agi amaru icuba ikeryas er i unam yettilin wa sdat wau lac
am iq gar-asen,ula d tikeryas yal yiwet ten d taye .
21-Deg tudrin medden ur ttarwen ara am zik. (sb 150) Tanfalit-agi d takanit timsegzit
56
Awal yettwaknan: ur d-iban ara ( tallit n tura)
Awal u ur kennun: zik
Allal n ukenni: am
Udem n ukenni: tarrawt, ddarya.
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:
Udem ukenni+Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur yettwakna
tarrawt tallit n tura am zik
Deg tenfalit-agi amaru yessemgared gar tarrawt n medden deg tudrin n zik akked tin n medden deg tudrin n tura.
A ric wis kra
Ta le t
57
B- Tinfaliyin s wallal amzun :
1-Ke , aql-ak tfen ze akk, amzun d i id di tefsut. ( sb168)
Tanfalit-agi d takanit ta erfit acku iferdisen n userwes llan yakk.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: ke Awal u ur yettwakna: i id
Allal ukennu: amzun
Udem ukennu: Afen ez, tiderwect.
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt:
Awal yettwaknan +Udem ukenni+Allal n akenni+Awal u ur kennun
ke afen ez amzun i id
Tal a n wallal n userwes :
Allal (amzun) yusa-d deg tenfalit-agi d tazel a .
Deg tenfalit-agi awal yettwaknan (ke ) yettu al ef Me yan .Amaru icuba Me yan er yi id, imi yefre , yehbel, ula d i id yettefra d tefsut.
2-Bu-Icuba d Dda-fer at, ttmeslayen amzun d la bab iqdimen. (sb 198)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit.
Taseddast n userwes :
Awal yattwaknan: bu-icuba d Dda-fer at
Awal ur yettwakna: d le bab iqdimen Allal n ukennu: amzun
58
Udem n ukennu: ttmeslayen
Tilin n yiferdisen deg tefyirt :
Awal yattwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal ur kennun
Bu-icuba d dda-fer at ttmeslayen amzun le bab iqdimen
Tal a n wallal n userwes deg tefyirt Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a .
Deg tenfalit-agi amaru icuba sin yergazen-agi er sin yemdukal imi
qqimen kifkif , ttqessiren gar-asen ad as-tini myusanen a as aya.
3-Imdukal n tidet amzun d atmaten. (sb 185)
Tanfalit-agi d takanit timsegzit acku iferdisen n userwes ur yeshil ara i tifin . Taseddast n userwes :
Awal yattwaknan: imdukal Awal ur yettwakna: atmaten Allal n ukennu: amzun
Udem n ukennu: ur d-iban ara.
Tilin n yiferdisen deg tefyirt :
Awal yattwaknan+Allal n ukenni+Awal ur kennun+Udem n ukenni
imdukal amzun atmaten Ø
A ric wis kra
Ta le t
59
Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi amaru icubaimdukal er watmaten ne kter imi mye malen gar-asen, wa yese bibir ef waye .
4- Tamurt-a amzun ur tes a imawlan. (sb 148)
D taserwest timsegzit, acku ur yeshil ara tifin n yiferdisen n userwes d
usefhem-ines.
Taseddast n userwes:
Awal yettwaknan: tamurt
Allal n ukenni: amzun
Udem n ukenni: ur tes a imawlan.
Awal u ur ikennun: ur d-iban ara
Deg tenfalit-agi ulac awal u ur kennun, ur d-iban ara.
Tilin n yiferdisen deg tenfali-agi:
Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun+Udem n ukenni
tamurt amzun Ø ur tes a imawlan
5- Tura u ale kkernenni amzun d taqer et n Orangina. (sb171)
Tanfalit-agi d taserwest ta erfit acku A am B.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: Mezyan
60
Allan n ukenni: amzun
Udem n ukenni: Akernenni,Akmac.
Tilin n yiferdisen-agi deg tenfalit :
Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun.
Nekki Akernenni amzun taqer et n Orangina.
Tal a n wallal n userwes :
Allal (amzun): yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi icuba iman-is ( Me yan) er tqe et n Orangina acku netta d
anec d aqebban, yes a a eddis, ula d taqer et n Orangina d tamec t tes a
eddis.
6-Acebbub-is yewzen amzun d win n yilemzi. (sb 178) Tanfalit-agi d taserwest ta erfit acku tes a akk iferdisen .
Taseddast n userwes:
Awal yettwaknan: acebbub n Sliman Awal u ur kennun: acebbub n yilem i Allan n ukenni: amzun
Udem n ukenni: awzan.
Tilin n yiferdisen-agi de tefyirt :
Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun.
A ric wis kra
Ta le t
61
Tal a n wallal n userwes :
Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi amaru icuba acebbub n Sliman er ucebbun n yilemzi deg luzana, imi acebbub-is yewzen, iseggem yeq ed.
7-Tebda tejma t. Me yan d S id, agemma , la sikkiden deg-s amzun d tacequft n umezgun. (sb 135)
Tanfalit-agi d ta erfit acku icuba A er B. Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: tajma t
Awal u ur kennun: tacequft umezgun Allan n ukenni: amzun
Udem n ukenni: Asikked, anezzeh.
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Udem n ukenni+Allal n ukenni+Awal u ur kennun
Tajma t asikked amzun tacequft umezgun
Tal a n wallal n userwes:
Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi amaru icuba li ala n tejma t er tceqquft umezgun, imi
62 8-Dda Utudert amzun d emmi. (sb 149)
Tanfalit- agi d timsegzit ackuiferdisen n userwes ur d- banen ara akk.
Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: Dda Utudert
Awal u ur kennun: emmi Allan n ukenni: amzun
Udem n ukenni: Ø
Tilin n yiferdisen-agi deg tefyirt :
Awal yettwaknan+Allal n ukenni+Awal u ur kennun
Dda Utudert amzun emmi
Tal a n wallal n userwes :
Allal (amzun) yusa-d s tal a n tzel a.
Deg tenfalit-agi icuba Utudert er emm-is imi ziz fella-s da en ittqadar-it.
9-Acu-tt tikli-agi-nwen, amzun d im aren. (sb 149)
Tanfalit-agi d takanit ta erfit acku iferdisen-is akk banen-d . Taseddast n userwes :
Awal yettwaknan: d ameqqim (kenwi) Awal u ur kennun: im aren
Allan n ukenni: amzun Udem n ukenni: tikli.