مشاریع و تجارب التحویل الرقمي في مؤسسات المعلومات

تﺎﻣوﻠﻌﻣﻟا تﺎﺳﺳؤﻣ ﻲﻓ ﻲﻣﻗرﻟا لﯾوﺣﺗﻟا برﺎﺟﺗ و ﻊﯾرﺎﺷﻣ ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا تﺎﻴﺠﻴﺗاﺮﺘﺳﻼﻟ ﺔﺳارد

* ﻲﻤﻌﺜﳋا ﷲا ﻞﻴﺧد ﺖﻨﺑ ةﺮﻔﺴﻣ

ضﺎﻳﺮﻟﺎﺑ ﺔﻴﻣﻼﺳﻹا دﻮﻌﺳ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ مﺎﻣﻹا ﺔﻌﻣﺎﺟ –

ﻢﺴﻗ تﺎﺳارد تﺎﻣﻮﻠﻌﳌا

alkathami882@hotmail.com ﻤﻟا ﻠ .ﺺﺨ ﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا برﺎﺠﺗو ﻊﯾرﺎﺸﻣ عﻮﺿﻮﻣ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﻟوﺎﻨﺗ ،ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤ

ﻂﻄﺧ دﻮﺟو ىﺪﻣ ﺔﻓﺮﻌﻤﻟ ؛ﺎﻬﺑ ةﺮﻓﻮﺘﻤﻟا داﻮﻤﻠﻟ ﻲﻤﻗر ﻞﯾﻮﺤﺗ ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ ﺖﻣﺎﻗ ﻲﺘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻤﻟ ﺢﺴﻣ ﻞﻤﻋ لﻼﺧ ﻦﻣ داﻮﻤﻠﻟ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ ﻖﻠﻌﺘﯾ ﺎﻤﯿﻓ تﺎﺴﺳﺆﻤﻟا ﻩﺬه ىﺪﻟ ﺔﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا .

ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه فاﺪهأ ﻖﯿﻘﺤﺘﻟو ﺞﻬﻨﻤﻟا مﺪﺨﺘﺳا

تﺎﻧﺎﯿﺒﻟا ﻊﻤﺠﻟ ةادأ ﺔﻧﺎﺒﺘﺳﻻاو ،ﻲﺤﺴﻤﻟا .

ﺔﺳارﺪﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ ﻎﻠﺑ ﺪﻗو 11)

( داﻮﻤﻠﻟ ﻲﻤﻗر ﻞﯾﻮﺤﺗ ﻊﯾرﺎﺸﻣ ﺎﻬﯾﺪﻟ تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﺔﺴﺳﺆﻣ .

ﺪﻗو (6) ﺔﺳارﺪﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ ﺐﻠﻏأ نأ :ﺎﻬﻤهأ ،ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﺔﺳارﺪﻟا تﺮﻬﻇأ ﺔﻠﻣﺎﮑﺘﻣ ﺔﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا ﺔﻄﺧ ﻢﻬﯾﺪﻟ تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ تﺎﺴﺳﺆﻣ

ﺑ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا عوﺮﺸﻤﻟ ﺖﻐﻠﺑ ﺔﺒﺴﻨ

.%54.5 نأ ﻦﯿﺣ ﻲﻓ 4)

( ﺔﯿﺋﺰﺟ ﺔﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا ﺔﻄﺧ ﺎﻬﯾﺪﻟ ﺔﺳارﺪﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﻣ

ﺖﻐﻠﺑ ﺔﺒﺴﻨﺑ .%36.4

ﺖﻐﻠﺑ ﺔﺒﺴﻨﺑ ﻲﻤﻗر ﻞﮑﺷ ﯽﻟإ ﺎﻬﻠﯾﻮﺤﺗ ﻢﺘﯾ ﻲﺘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﺮﺜﮐأ تﺎﻃﻮﻄﺨﻤﻟاو ﺐﺘﮑﻟا نأ .%70

ﻟﺎﻤﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟاو ،ﺔﯿﻨﻘﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟﺎﺑ ﻖﻠﻌﺘﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟا ﺖﻠﺘﺣا ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺔﻠهﺆﻤﻟا ﺔﯾﺮﺸﺒﻟا ىﻮﻘﻟا ﺮﻓﻮﺗ مﺪﻋو ،ﺔﯿ

ﻦﯾﺮﺷﺎﻨﻟاو ﻦﯿﻔﻟﺆﻤﻠﻟ ﺔﯾﺮﮑﻔﻟا ﺔﯿﮑﻠﻤﻟا قﻮﻘﺤﺑ ﻖﻠﻌﺘﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟاو ﻊﻤﺘﺠﻣ ﻪﺟاﻮﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟا ﺮﺜﮐأ ﺎهرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ،ﯽﻟوﻷا ﺔﺒﺗﺮﻤﻟا -

ﺖﻐﻠﺑ ﺔﺒﺴﻨﺑ ﺔﯿﻟﺎﺤﻟا ﺔﺳارﺪﻟا .%54.5

ﺎﻬﻤهأ ﻦﻣ تﺎﯿﺻﻮﺘﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﺑ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﺻوأ ﺪﻗو :

ﺮﺿ ﻂﯿﻄﺨﺘﻟا ﯽﻠﻋ ﻞﻤﻌﻟا ةرو

،ﻖﺒﺴﻣ ﻂﯿﻄﺨﺗ نود ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا مﺪﻋو ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا عوﺮﺸﻤﻟ ﻲﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣ ﻪﺟاﻮﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻠﻟ لﻮﻠﺤﻟا دﺎﺠﯾإ ﯽﻠﻋ ﻞﻤﻌﻟاو Abstract. The study has dealt with the followed strategies, relating to the topic of digital. conversion projects and experiences within information firms, by conducting surveys in the information firms which already experienced digital conversion projects. Thus, one would know the existence of strategic plans relating to these projects within these firms. In order to achieve the study goals, surveys and inquiries were used as tools to compile data. The population study reached (11) information firms which have digital conversion projects. On the other hand, the study gave some results, the most important of them are reported as follows; most of the population study (6) are information firms which have a strategic plan complementary with 54.5% to the digital project. Whereas (4) of the information firms have one partial strategic plan with a percentage of 36.4%. Books and plans are information sources which are digitally converted with a percentage of 70%. Technical challenges and financial challenges, the lack of skillful staff in digitization, as well as authors and editors copyright constitute top of all challenges since it makes up 54.5% of the actual population study. Moreover, the study proposed a number of recommendations; the necessity of working on a strategic planning for the digital conversion project within information firms, never set up unpreplanned digital conversion projects, working on solutions to the challenges which face the digital conversion projects within information firms.

ﺔﯿﺣﺎﺘﻔﻤﻟا تﺎﻤﻠﮑﻟا :

ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﺔﺒﺘﮑﻤﻟا ،ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ردﺎﺼﻤﻟا ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ،تﻻﺎﺼﯾﻹا ﺔﯿﻨﻘﺗ .

Keywords: Communication technology, information, digitization, digital resources, digital library

* Digital conversion projects and experiences within information firms: study of the followed strategies.

1

ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا .

تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻞﻌﺟ ﺎﻤﻣ ،ﺎﻬﻨﻣ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا لﺎﮑﺷﻷاو ،ﺔﯿﻧوﺮﺘﮑﻟﻹا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﺑ مﺎﻤﺘهﻻا ﺪﯾاﺰﺗ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﺎﻬﻟﺎﮑﺷﺄﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﺮﯿﻓﻮﺗ نﺎﻤﻀﻟ ؛ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟ ﻪﺠﺘﺗ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا

ﺮﯿﺴﯿﺘﻟ ،ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﻩﺬﻬﻟ ﻢﻬﻟﻮﺻو

يﺄﺑ ردﺎﺼﻤﻟا نﺎﮑﻣ يأ ﻦﻣو نﺎﮐ ﻞﮑﺷ

.

ﺔﻨﻤﻗر ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺪﻋﺎﺴﺗ ﻲﺘﻟا ﻞﺋﺎﺳﻮﻟاو ﺐﯿﻟﺎﺳﻷا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗ تﺮﻓو ﺪﻗو ﻲﻤﻗر ﻞﮑﺸﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻠﻟ ﺔﯿﻋوأو تﺎﻋﻮﻤﺠﻣ ﻦﻣ ﻪﯾﻮﺘﺤﺗ ﺎﻣ ﺔﺣﺎﺗإو ،ﺎهردﺎﺼﻣ .

ﻦﯿﺑ برﺎﺠﺘﻟا ﺖﻋﻮﻨﺗو ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟا ﻩﺬه تداز ﺔﻨﻤﻗﺮﻟﺎﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﻤﻟا تﺎﯿﻨﻘﺘﻟا دﺪﻌﺗ ﻞﻇ ﻲﻓو ﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﺘﻟا ﺎﯾاﺰﻤﻟاو تﺎﯿﻧﺎﮑﻣﻹا عﻮﻨﺗ ﻊﻣ ًﺎﺻﻮﺼﺧ ،ًاﺪﯿﻘﻌﺗ تداز ﻞﺑﺎﻘﻤﻟﺎﺑ ﺎﻬﻧأ ﻻإ ،تﺎﻣﻮ

ﻲﻓ ﺐﺒﺴﺘﺘﻓ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣ ﯽﻠﻋ أﺮﻄﺗ ﺪﻗ ﻲﺘﻟا ﻞﮐﺎﺸﻤﻟا ةﺮﺜﮑﻟ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ،تﺎﯿﻨﻘﺘﻟا ﻩﺬه ﺎﻬﻣﺪﻘﺗ ﺪﻗ ﻲﺘﻟاو ،ﺎﻬﺘﻨﻤﻗر ﺪﻌﺑ داﻮﻤﻟا ﺔﺣﺎﺗإ وأ ،ﺔﯾﺮﮑﻔﻟا ﺔﯿﮑﻠﻤﻟا قﻮﻘﺤﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﻤﻟا ﻞﮐﺎﺸﻤﻟﺎﮐ ﺎﻬﻟﺎﻤﺘﮐا مﺪﻋ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا عوﺮﺸﻤﻟ ﻖﺒﺴﻤﻟا ﻲﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا ﻂﯿﻄﺨﺘﻟا مﺪﻌﻟ ﺔﺠﯿﺘﻧ أﺮﻄﺗ .

ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟا ﻚﻠﺗ ﻊﻗاو ﻦﻋ ﻒﺸﮑﺗ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﺳارد ﯽﻟإ ًﺔّﺤﻠﻣ ﺔﺟﺎﺤﻟا ﺮﻬﻈﺗ ﻖﺒﺳ ﺎﻣ ﯽﻠﻋ ًءﺎﻨﺑو ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﺪﻨﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺎﻬﺗﺬﺨﺗا ﻲﺘﻟا ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻاو برﺎﺠﺘﻟاو

ﺎﻬﺗﺎﯾﻮﺘﺤﻤﻟ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا .

1.1 . ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﻠﮑﺸﻣ تﺎﻋﻮﻤﺠﻣو تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ردﺎﺼﻣ ﻦﻣ ﻪﮑﻠﺘﻤﺗ ﺎﻣ ﻞﯾﻮﺤﺗ ﯽﻟإ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮐ ﻪﺠﺗا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻆﻔﺣ لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺔﯿﻨﻘﺘﻟا تارﻮﻄﺘﻟاو تاﺪﺠﺘﺴﻤﻟا ﺮﺧآ ةﺮﯾﺎﺴﻤﻟ ،ﺔﯿﻤﻗر لﺎﮑﺷأ ﯽﻟإ

ﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﻈهﺎﺒﻟا ﻒﯿﻟﺎﮑﺘﻟاو ﺔﻐﻟﺎﺒﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟا ﻩﺬه ﺔﯿﻤهﻷو ،ﺎﻬﺘﺣﺎﺗإو ﺎﻬﻋﺎﺟﺮﺘﺳاو ﺎﻬﻨﯾﺰﺨﺗو نأ ﻦﮑﻤ

ﺎﻬﻔﻠﮑﺗ ﯽﻠﻋو ،بﻮﻠﻄﻤﻟا ﻞﮑﺸﻟﺎﺑ ﺎﻬﺑ مﺎﯿﻘﻟاو ﺎهﺬﯿﻔﻨﺗ ﻞﺟأ ﻦﻣﺔﺳورﺪﻣ ﻂﻄﺧ ﺎﻬﻟ ﻊﺿﻮﺗ نأ ﻲﻐﺒﻨﯾ ًﺎﻄﻄﺧ ﺎﻬﻟ ﻊﻀﺗﻻ ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟا ﻩﺬه ﻞﺜﻣ ﯽﻨﺒﺘﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺾﻌﺑ نأ ﻻإ ﻚﻟذ ﻦﻣ ﻢﻏﺮﻟا

ﺔﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳإ ﺎﻘﻧ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮐ رﻮﻬﻇ ﯽﻟإ يدﺆﯾ ﺪﻗ ﻚﻟذو ،فاﺪهﻷا ﺔﺤﺿاوو ﻢﻟﺎﻌﻤﻟا ةدﺪﺤﻣ ًﺔﻘﺒﺴﻣ

ط

وأ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ فﺎﻘﯾإ ﻲﻓ فﺎﻄﻤﻟا ﺔﯾﺎﻬﻧ ﻲﻓ ﺎﻬﻀﻌﺑ ﺐﺒﺴﺘﯾ ﺪﻗ ؛ﻖﯿﺒﻄﺘﻟا ءﺎﻨﺛأ ﻞﻠﺨﻟا ﺎﻬﻟﺎﻤﮐإ مﺪﻋ .

ﻢﯾﺪﻘﺘﻟ ﺔﯿﺠﻬﻨﻣ ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺲﺳأ ﯽﻠﻋ ﺎﻬﺘﺳارد ﻦﮑﻤﯾ ﺔﻠﮑﺸﻣ ﻞﺜﻤﯾ ﻊﻗاﻮﻟا اﺬه نﺈﻓ ﻖﺒﺳ ﺎﻤﻣو ﻲﻟﺎﺘﻟا لاﺆﺴﻟا ﻦﻋ ﺔﺑﺎﺟإ :

كﺎﻨه ﻞه تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا

تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺎﻬﻌﻀﺗ فاﺪهﻷا ﺔﺤﺿاوو ﺔﺑﻮﺘﮑﻣ

ا

؟ﺎﻬﯿﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟ

2.1 . ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﻠﺌﺳأ ﯽﻠﻋ ءﻮﻀﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﻂﻠﺴﺗ تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا

تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا برﺎﺠﺗو ﻊﯾرﺎﺸﻣ

ﺔﯿﺗﻵا تﻻؤﺎﺴﺘﻟا ﻦﻋ ﺔﺑﺎﺟﻹا لﻼﺧ ﻦﻣ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا :

1

ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﺪﻨﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺎﻬﺘﻌﺒﺗا ﻲﺘﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻاو ﻂﻄﺨﻟا ﺎﻣ (

؟ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا

2

؟ﺔﺳارﺪﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا ﻚﻠﺗ ﻖﯿﺒﻄﺗ تاﻮﻄﺧو قﺮﻃ ﺎﻣ ( 3

؟ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ىﺮﺧأ تﺎﻬﺠﻟ ﺔﻘﺑﺎﺳ برﺎﺠﺗ ﻦﻣ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ تدﺎﻔﺘﺳا ﻞه ( 4

؟ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﺪﻨﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﯿﺑ نوﺎﻌﺗ كﺎﻨه ﻞه ( 5

ﺒﻄﺗ ﺖﻬﺟاو ﻲﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟا ﺎﻣ (

؟ﺎهﺬﯿﻔﻨﺗ نود لﻮﺤﺗو ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا تﺎﻋوﺮﺸﻣ ﻖﯿ

6

تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣ حﺎﺠﻧإ ﻲﻓ ﻢهﺎﺴﺗ نأ ﻦﮑﻤﯾ ﻲﺘﻟا تﺎﺣﺮﺘﻘﻤﻟا ﺎﻣ (

؟تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا 3.1 . ﺔﺳارﺪﻟا فاﺪهأ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣو برﺎﺠﺗ تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا ﯽﻟإ فﺮﻌﺘﻟا ﯽﻟإ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه فﺪﻬﺗ

،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻠﯾ ﺎﻣ لﻼﺧ ﻦﻣ

:

ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﺪﻨﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺎﻬﺘﻌﺒﺗا ﻲﺘﻟا تﺎﯿﺠﺗاﺮﺘﺳﻹاو ﻂﻄﺨﻟا ﺔﻓﺮﻌﻣ  ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا .

ﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا ﻚﻠﺗ ﻖﯿﺒﻄﺗ تاﻮﻄﺧو قﺮﻃ ﺔﻓﺮﻌﻣ  ت

لﺎﺣ ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ

ﺎهدﻮﺟو . لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ىﺮﺧأ تﺎﻬﺠﻟ ﺔﻘﺑﺎﺳ برﺎﺠﺗ ﻦﻣ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ةدﺎﻔﺘﺳا ىﺪﻣ ﺔﻓﺮﻌﻣ 

ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا . ﻟإ فﺮﻌﺘﻟا  نوﺎﻌﺘﻟا ﻪﺟوأ ﯽ ﺪﺟو نإ -

ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﺪﻨﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﯿﺑ-

ﻲﻤﻗﺮﻟا . تﺎﻋوﺮﺸﻣ ﻖﯿﺒﻄﺗ ﺪﻨﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻪﺟاﻮﺗ نأ ﻦﮑﻤﯾ ﻲﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟا ﯽﻟإ فﺮﻌﺘﻟا 

ﺎﻬﯿﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا .

تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻠﻟ ﺔﻠﻣﺎﮑﺘﻣ ﺔﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا ﺔﻄﺨﻟ ﺔﺣﺮﺘﻘﻣ ﺔﻣﺎﻋ تاﻮﻄﺨﺑ جوﺮﺨﻟا  ﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﻣ .

4.1 . ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﯿﻤهأ برﺎﺠﺗو ﻊﯾرﺎﺸﻣ ﻮهو ﻻأ ،ًﺎﯾﻮﯿﺣو ًﺎﻤﻬﻣ ًﺎﻋﻮﺿﻮﻣ لوﺎﻨﺘﺗ ﺎﻬﻧأ ﻦﻣ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﺔﯿﻤهأ ﻲﺗﺄﺗ

ﻚﻟذ ﻲﻓ ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻاو ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا .

ﻦﻣ ﻪﻟوﺎﻨﺗ ﻢﺘﯾ ﻢﻟ ﺎﻋﻮﺿﻮﻣ لوﺎﻨﺘﺗ ﺎﻬﻧأ ﻲﻓ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا ﺔﯿﺣﺎﻨﻟا ﻦﻣ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﺔﯿﻤهأ ﻲﺗﺄﺗو ﻊﻗاو ﯽﻠﻋ ءﻮﻀﻟا ﻂﯿﻠﺴﺘﻟ ﺔﯿﺠﻬﻨﻣو ﺔﯿﻤﻠﻋ ﺔﻤهﺎﺴﻣ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه نﻮﮑﺗ نأ ﻦﮑﻤﯾ ﻪﯿﻠﻋو ،ﻞﺒﻗ

تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا برﺎﺠﺗو ﻊﯾرﺎﺸﻣ تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا

 .

ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﯽﻠﻋ عﻼﻃﻻﺎﺑ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه مﺎﯿﻗ ﻲﻓ ﻦﻤﮑﺘﻓ ﺔﯿﻘﯿﺒﻄﺘﻟا ﺔﯿﻤهﻷا ﺎﻣأ ﺠﺗو ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﺪﻨﻋ ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا برﺎ

-

لاﻮﺣﻷا ﺐﻠﻏأ ﻲﻓ ﺔﺑﻮﺘﮑﻣو ﺔﻘﺛﻮﻣ ﻦﮑﺗ ﻢﻟ ﻲﺘﻟا ﺪﻋﺎﺴﯾ نأ ﻦﮑﻤﯾ ﻞﮑﺸﺑ ﺎﻬﻤﯾﺪﻘﺗو ﺎﻬﺿﺮﻋو -

ﻲﺘﻟا ىﺮﺧﻷا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻚﻟﺬﮐو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ راﺮﻘﻟا يﺬﺨﺘﻣو ﻦﯿﻄﻄﺨﻤﻟا ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا يﻮﻨﺗ ﻟ ﺔﺒﺳﺎﻨﻤﻟا ﺎﻬﺗﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا ﻊﺿو ﻲﻓ -

ﺔﻨﻤﻗﺮﻟﺎﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﻤﻟا ﺎﻬﻌﯾرﺎﺸﻤ .

5.1 . ﺔﺳارﺪﻟا تﺎﺤﻠﻄﺼﻣ

ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا Digitization ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﺮﯿﻏ داﻮﻤﻟا ﻞﯾﻮﺤﺗ ﺎﻬﯿﻓ ﻢﺘﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﻟا ﻲه ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا )

،ﺪﺋاﺮﺠﻟاو ،تﺎﻃﻮﻄﺨﻤﻟاو ،ﺐﺘﮑﻟا

ﺔﯾﺮﺼﺒﻟا داﻮﻤﻟاو ،ﺔﯿﻌﻤﺴﻟا داﻮﻤﻟاو (

لﻼﺧ ﻦﻣ ﺎﻬﻌﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﻦﮑﻤﯾ ﺔﯿﻤﻗر تﺎﻔﻠﻣ ﻞﮑﺷ ﯽﻟإ

تﺎﺒﺳﺎﺤﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﻨﮑﺗ ىﺮﺧأ ةﺰﻬﺟأ وأ تاﺪﻌﻣ يأ وأ ،ﺔﯿﺋﻮﻀﻟا تﺎﺤﺳﺎﻤﻟا ماﺪﺨﺘﺳا ﻖﯾﺮﻃ ﻦﻋ

) ،مﺎهﻮﺳ 2009 م .(

ﺔﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا Strategy

ةدﺪﺤﻣ ﻞﻤﻋ تاﻮﻄﺨﮐ ًﺎﺳﺎﺳأ ﺪﻤﺘﻌﺗ ﻲﺘﻟاو ةدﺪﺤﻤﻟاو ﺔﻤﻈﻨﻤﻟا تاﻮﻄﺨﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻲه ةﺮﻓﻮﺘﻤﻟا ﺔﯾدﺎﻤﻟا ﺮﯿﻏو ﺔﯾدﺎﻤﻟا تﺎﯿﻧﺎﮑﻣﻺﻟ ًﺎﻘﻓو ،ﺎﻣ ﻞﻤﻋ زﺎﺠﻧﻹ ﺎﻬﻟ ًﺎﻘﻓو ﺮﯿﺴﻟا ﻢﺘﯾ .

6.1 . ﺔﺳارﺪﻟا دوﺪﺣ

 

- ﺔﯿﻋﻮﺿﻮﻤﻟا دوﺪﺤﻟا :

ﻮه ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﻪﻟوﺎﻨﺘﺗ يﺬﻟا عﻮﺿﻮﻤﻟا :

ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا برﺎﺠﺗو ﻊﯾرﺎﺸﻣ

تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا :

ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا ﺔﺳارد .

- ﺔﯿﻨﻣﺰﻟا دوﺪﺤﻟا :

ﺔﯿﻨﻣﺰﻟا ةﺪﻤﻟا لﻼﺧ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ءاﺮﺟإ ﻢﺗ -1

/30 /6 ـه1431

) ﻮﯾﺎﻣ / م2010 .(

- ﺔﯿﻧﺎﮑﻤﻟا دوﺪﺤﻟا :

ﻤﺘﺗ تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا ﺔﺳارد ﻲﻓ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬﻬﻟ ﺔﯿﻧﺎﮑﻤﻟا دوﺪﺤﻟا ﻞﺜ

ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﮑﻠﻤﻤﻟا ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣ ﻲﻓ ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا ﻩﺬه ﻞﻤﺸﺗ ﻻ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ،ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻠﻟ ﻊﯾرﺎﺸﻣو برﺎﺠﺗ ﺎﻬﯾﺪﻟ ﻲﺘﻟاو ،ﺔﯾدﻮﻌﺴﻟا ﻞﯾﻮﺤﺗ ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ ﺪﻌﺑ ﻢﻘﺗ ﻢﻟ ﻲﺘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺔﺳارﺪﻟا ﻲﻤﻗر

.

7.1 . ﺔﺳارﺪﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ ﻊﯾرﺎﺸﻣ ﺎﻬﯾﺪﻟ ﻲﺘﻟا ﺔﯾدﻮﻌﺴﻟا ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﻣ ﺔﯿﻟﺎﺤﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ نﻮﮑﺘﯾ

ﺎﻬﯿﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﻲﻤﻗر ﻞﯾﻮﺤﺗ .

ﺎهدﺪﻋ ﻎﻠﺒﯾو )

11 ( ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﮐ ﻲهو ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﺔﺴﺳﺆﻣ :

- ضﺎﯾﺮﻟﺎﺑ ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا دﻮﻌﺳ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ مﺎﻣﻹا ﺔﻌﻣﺎﺠﺑ ﺔﯾﺰﮐﺮﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻤﻟا .

- ضﺎﯾﺮﻟا ﺰﮐﺮﻣ ضﺎﯾﺮﻟﺎﺑ ﺔﯾرﺎﺸﺘﺳﻻا تﺎﺳارﺪﻟاو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻠﻟ

.

- ﻞﺼﯿﻓ ﻚﻠﻤﻟا ﺰﮐﺮﻣ ضﺎﯾﺮﻟﺎﺑ ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا تﺎﺳارﺪﻟاو ثﻮﺤﺒﻠﻟ

.

- تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﺰﮐﺮﻣ ظﺎﮑﻋ

او ﺔﻓﺎﺤﺼﻠﻟ ﺮﺸﻨﻟ

ةﺪﺠﺑ .

- ﺮﺤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ ﺔﻣﺮﮑﻤﻟا ﺔﮑﻤﺑ ﻒﯾﺮﺸﻟا ﻲﮑﻤﻟا م

.

- ﺰﯾﺰﻌﻟا ﺪﺒﻋ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ ضﺎﯾﺮﻟﺎﺑ ﺔﻣﺎﻌﻟا

.

ﺪﻬﻓ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ - ضﺎﯾﺮﻟﺎﺑ ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا

.

- ﺔﺒﺘﮑﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﻢﯿﺼﻘﻟا ﻢﯿﺼﻘﻟﺎﺑ .

ضﺎﯾﺮﻟﺎﺑ دﻮﻌﺳ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﻌﻣﺎﺠﺑ ﺔﯾﺰﮐﺮﻤﻟا نﺎﻤﻠﺳ ﺮﯿﻣﻷا ﺔﺒﺘﮑﻣ - .

- ﺔﺒﺘﮑﻣ ﺰﯾﺰﻌﻟا ﺪﺒﻋ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ ةﺪﺠﺑ

.

- ﺔﺒﺘﮑﻣ ﻞﺼﯿﻓ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ مﺎﻣﺪﻟﺎﺑ

.

8.1 . ﺔﺳارﺪﻟا ﺞﻬﻨﻣ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﻞﺜﻤﻟ ﺞهﺎﻨﻤﻟا ﺐﺴﻧأ ﻪﻧﻷ ، ﻲﺤﺴﻤﻟا ﺞﻬﻨﻤﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﻲﻓ مﺪﺨﺘﺳا .

تﺎﻧﺎﯿﺒﻟا ﻊﻤﺟ ةادأ تﺪﻤﺘﻋ ﻟا ﺔﺜﺣﺎﺒ ﯽﻠﻋ بﻮﻠﺳأ ﺔﻧﺎﺒﺘﺳﻻا ةادأ

ﻊﻤﺠﻟ ﻧﺎﺒﺘﺳا ﻢﯿﻤﺼﺗ ﻢﺗ ﺚﯿﺣ ،تﺎﻧﺎﯿﺒﻟا ﺔ

،ﺔﯿﻧوﺮﺘﮑﻟإ ﺪﻗو

ﺖﻠﻤﺘﺷا ﺔﻧﺎﺒﺘﺳﻻا ﺔﻠﺌﺳأ ﯽﻠﻋ

ﺔﺘﺳ روﺎﺤﻣ ﺎﻬﺘﺤﺗ جرﺪﻧا ،ﺔﺴﯿﺋر )

17 (

،ًﻻاﺆﺳ ﻢﺗ

ﺎهﺪﯾﺪﺤﺗ ﺎﻔﻠﺳ

ﻲﻓً

ءﻮﺿ ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﻠﺌﺳأ و

،ﺎﻬﻓاﺪهأ ﺪﻌﺑ ﻚﻟذ ﺖﻣﺎﻗ ﺔﺜﺣﺎﺒﻟا ﻖﯾﺮﻃ ﻦﻋ ﺎﻬﻟﺎﺳرﺈﺑ

ﻲﻧوﺮﺘﮑﻟﻹا ﺪﯾﺮﺒﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ تادﺮﻔﻤﻟ

ﺔﺳارﺪﻟا

ًﻼﻣﺎﮐ و ﻎﻟﺎﺒﻟا ﻢهدﺪﻋ ) 11 (

،تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﺔﺴﺳﺆﻣ ﺪﻗو

ﺔﻠﺌﺳأ ﻦﻋ ﺔﺑﺎﺟﻹا ﯽﻠﻋ ﻢﻬﺜﺤﻟ تﺎﺴﺳﺆﻤﻟا ﻩﺬه ﻲﻟﻮﺌﺴﻣ ﻊﻣ ﺮﻤﺘﺴﻤﻟا ﻞﺻاﻮﺘﻟﺎﺑ ﺔﺜﺣﺎﺒﻟا ﺖﻣﺎﻗ

تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا برﺎﺠﺗو ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﻤﻟا رﻮﻣﻷا ﺾﻌﺑ ﺔﺸﻗﺎﻨﻣو ،ﺔﻧﺎﺒﺘﺳﻻا ﺘﻤﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻاو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻚﻟذ ﻲﻓ ﺔﻌﺒ

.

تﺎﻧﺎﯿﺒﻟا ﻞﯿﻠﺤﺗ ﺐﯿﻟﺎﺳأ ﻢﺗ ماﺪﺨﺘﺳا ﺾﻌﺑ

ﺐﯿﻟﺎﺳﻷا ﺔﯿﺋﺎﺼﺣﻹا

ﺔﯿﻔﺻﻮﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟ تﺎﻧﺎﯿﺒﻟا ﺎﻬﺿﺮﻋو لواﺪﺠﻟا ﻞﺜﻣ

ﺔﯾراﺮﮑﺘﻟا ﺐﺴﻨﻟاو

ﺔﯾﻮﺌﻤﻟا ﻲﺘﻟا ﺪﻋﺎﺴﺗ ﻲﻓ فﺮﻌﺘﻟا ﯽﻟإ سورﺪﻤﻟا ﻊﻗاﻮﻟا عﻮﺿﻮﻣ

ﺚﺤﺒﻟا . ﺎﻤﮐ ﻢﺗ

ﻖﯿﻠﻌﺘﻟا ﯽﻠﻋ ﻚﻠﺗ ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا و تﺎﺳارﺪﻟﺎﺑ ﺎﻬﺘﻧرﺎﻘﻣ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا

.

2

ﺎﻃﻹا .

ﺔﺳارﺪﻠﻟ ﻲﻣﻮﻬﻔﻤﻟا ر

1.2 . ﺪﯿﻬﻤﺗ ﺔﯿﺗﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ةرﻮﺜﻟا ﺮﺼﻋ ﺶﯿﻌﻧ مﻮﯿﻟا ﻦﺤﻧو ﺔﯿﻤﻗﺮﻟاو

ﯩﻠﻋ ﺔﺤﺿاﻮﻟا ﺎهرﺎﺛآ ﺖﮐﺮﺗ ﻲﺘﻟا ﻟﺎ

تﺎﻋﺎﻄﻘ

تﺎﺴﺳﺆﻤﻟاو ﺔﻓﺎﮐ

تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺎﻬﻨﻣو ، ﺮﺼﻌﻟا حور ﻦﻋ ﻒﻠﺨﺘﺗ نأ ﺎﻬﻨﮑﻤﯾ ﻻ ﻲﺘﻟا

, ﻻو

ﻪﺼﺋﺎﺼﺧو ﻪﺗﺎﻤﺳ ﻦﻋ ىﺄﻨﺘﻧأ ,

تﺎﻤﺴﻟا ﻩﺬه ﺮﯿﻐﺘﺑ ﺮﯿﻐﺘﺗ نأ ﺎﻬﻟ ﺪﺑﻻو ﺺﺋﺎﺼﺨﻟاو

؛ ﺎﻬﻧﻷ

ﻷ ﺔﯾﻮﺑﺮﺘﻟاو ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟاو ﺔﯿﻤﻠﻌﻟاو ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺔﺌﺸﻨﺘﻟا تﺎﺴﺳﺆﻤﯨﺪﺣإ داﺮﻓ

ﻤﺘﺠﻤﻟا ،ﻊ تﺎﺴﺳﺆﻣ ﯽﻌﺴﺗ

ﻊﯾرﺎﺸﻣﺪﻌﺗو،ﺎﻬﻨﻣ ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟاردﺎﺼﻣﺔﺣﺎﺗإﻮﻨﯾﺰﺨﺗو ﻆﻔﺣ ﺐﯿﻟﺎﺳأﺮﯾﻮﻄﺗ ﯽﻟإ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺮﯾﻮﻄﺘﻟا اﺬه ﺐﯿﻟﺎﺳﺄﻤهﺄﻨﻤﯿﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا برﺎﺠﺗو .

ﺐﻠﻄﺘﯾو ءﺎﻨﺑ

ﻚﻠﺗ ﯾرﺎﺸﻤﻟا ﺎﻬﺑ مﺎﯿﻘﻟاو ﻊ ﺮﻓاﻮﺗ

ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻦﻣ

تﺎﻣﻮﻘﻤﻟا ﻲﺘﻟا

ﺪﻋﺎﺴﺗ ﯽﻠﻋ

ﯽﺼﻗأ ﻖﯿﻘﺤﺗ تﻻﺪﻌﻣ

ةدﺎﻓﻹا ﺎﻬﻨﻣ . ﺔﺑﻮﺘﮑﻣ ﺔﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا ﻂﻄﺧ ﺮﻓﻮﺗ تﺎﻣﻮﻘﻤﻟا ﻚﻠﺗ ﻦﯿﺑ ﻦﻣو

ﺎهرﺎﻤﺛ ﻲﺗﺆﺗ ﯽﺘﺣ ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟا ﻩﺬه ﺮﯿﺳ ﺢﺿﻮﺗ ﻢﻟﺎﻌﻤﻟا ةدﺪﺤﻣو ﺔﺤﺿاو .

.2.2 ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا مﻮﻬﻔﻣ ﺤﺗ ﺔﯿﻠﻤﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟﺎﺑ ﺪﺼﻘﯾ يﺪﯿﻠﻘﺘﻟا ﺎﻬﻠﮑﺷ ﻦﻣ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﻞﯾﻮ

ﻦﻣ رﺪﻗ ﺮﺒﮐأ ﺮﯿﻓﻮﺗ فﺪﻬﺑ ءاﺮﺟﻹا اﺬه ذﺎﺨﺗﺎﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ مﻮﻘﺗو ،ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﮑﺸﻟا ﯽﻟإ ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﺔﺒﺳﺎﻨﻤﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ .

و ةﺪﻤﻟ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﻆﻔﺣ ﻲﻓ ﻢهﺎﺴﺗ ﻚﻟﺬﺑ ﻲه

ﻮﺣ ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻟا ﻦﻣ ﻦﮑﻤﻣ رﺪﻗ ﺮﺒﮐأ ﯽﻟإ ﺎﻬﻟﺎﺼﯾإ ﻚﻟﺬﮐو لﻮﻃأ ﻢﻟﺎﻌﻟا ل

. ﺎﻬﯿﻌﺳ لﻼﺧ ﻦﻣ

ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﮑﺸﻟا ﯽﻟإ ﺎﻬﺗﺎﻋﻮﻤﺠﻣ ﻞﯾﻮﺤﺘﻟ )

،يﺮﺒﺠﻟا 2009 .(

ﺎﻬﻧﺄﺑ ﺎﻬﻓﺮﻌﯾ ﻦﻣ كﺎﻨهو :

،ﻲﻤﻗر ﻞﮑﺷ ﯽﻟإ تﺎﻧﺎﯿﺒﻟا ﻞﯾﻮﺤﺗ ،ﺎهﺎﻀﺘﻘﻤﺑ ﻢﺘﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﻟا

ﯽﻟإ ةرﺎﺷﻺﻟ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻢﻈﻧ ﻲﻓ ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺢﻠﻄﺼﻣ مﺪﺨﺘﺴﯾ ﺎﻣ ةدﺎﻋو ،بﻮﺳﺎﺤﻟا ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺎﻬﺘﺠﻟﺎﻌﻤﻟ

ﺒﻄﻤﻟا ﺺﻨﻟا ﻞﯾﻮﺤﺗ تارﺎﺷإ ﯽﻟإ ،رﻮﺼﻟاو ،عﻮ

ﯽﺘﺣ ،ﻲﺋﻮﻀﻟا ﺢﺴﻤﻟا ةﺰﻬﺟأ ﺪﺣأ ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ ،ﺔﯿﺋﺎﻨﺛ

ﺔﺷﺎﺷ ﯽﻠﻋ ﺎﻬﺿﺮﻋ ﻦﮑﻤﯾ بﻮﺳﺎﺤﻟا

) ،جاﺮﻓ 2008 .(

ﻦﻣ ﻆﺣﻼﯾ ﻦﮑﻟ ﻦﯿﻤﺘﻬﻤﻟاو ﻦﯿﺼﺼﺨﺘﻤﻟا ﺮﻈﻧ تﺎﻬﺟو ﺐﺴﺣ ﺔﻨﻤﻗﺮﻠﻟ ةﺮﯿﺜﮐ تﺎﻔﯾﺮﻌﺗ كﺎﻨهو ﺣ رﻮﺸﻨﻤﻟا بدﻷا ﻲﻓ ﻪﺘﻌﺟاﺮﻣ ﻢﺗ ﺎﻣ لﻼﺧ ﻦﻣ وأ ﺎهﺮﮐذ ﻖﺑﺎﺴﻟا تﺎﻔﯾﺮﻌﺘﻟا لﻼﺧ اﺬه لﻮ

ﻲه ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ نأ ﯽﻠﻋ ﻖﻔﺘﺗ ًﺎﻌﯿﻤﺟ ﺎﻬﻧﺄﺑ عﻮﺿﻮﻤﻟا :

ﻞﮑﺷ ﻦﻣ ﺔﻣﻮﻠﻌﻤﻟا رﺪﺼﻤﻟ ﻞﯾﻮﺤﺗ ﺔﯿﻠﻤﻋ

بﻮﺳﺎﺤﻟا ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﻪﻌﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﻢﺘﯾ ﻲﻤﻗر ﻞﮑﺷ ﯽﻟإ عﻮﺒﻄﻣ وأ ﻲﻗرو .

.3.2 ﺎﻬﺗﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﯽﻟإ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ءﻮﺠﻟ بﺎﺒﺳأ

ﺠﻣ ﻞﯾﻮﺤﺗ ﯽﻟإ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮐ تﺄﺠﻟ ﻞﮑﺸﻟا ﯽﻟإ يﺪﯿﻠﻘﺘﻟا ﺎﻬﻠﮑﺷ ﻦﻣ ﺎﻬﺗﺎﻋﻮﻤ

ﺎﻬﻨﻣ ةﺮﯿﺜﮐ بﺎﺒﺳﻷ ﻲﻤﻗﺮﻟا :

ﺔﯿﻟﺎﺘﻟا طﺎﻘﻨﻟا ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﮑﺸﻟا ﯽﻟإ ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا بﺎﺒﺳأ ﺮﺼﺣ ﻦﮑﻤﯾو :

- تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻦﻣ ﻞﺋﺎه ﻢﮑﻟ ًﺎﻤﻬﻣ ًاﺪﻓار ﺮﻓﻮﯾ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا نأ

ﺔﯿﻤﻗر ﻂﺋﺎﺳو ﯽﻠﻋ ﺔﺣﺎﺘﻤﻟا .

ﺔﺣﺎﺗﻹا مﻮﻬﻔﻣ ﺮﻬﻇ ﺎﻨه ﻦﻣو Access

ﻚﻠﻤﺗ ﻦﻣ ًﻻﺪﺑ

ﺔﯾﺪﯿﻠﻘﺘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﯿﻋوأ .

ﻒﻠﺘﻟا ﻦﻣ ﻲﻠﺻﻷا ﺔﻣﻮﻠﻌﻤﻟا رﺪﺼﻣ ﻆﻔﺣ - .

- ةﺪﯾﺪﺟ قﺮﻃو ﻞﺋﺎﺳﻮﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا عﺎﺟﺮﺘﺳاو ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟا ﻲﻓ ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻟﻮﻬﺳ .

تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻊﻣ ﺔﻧرﺎﻘﻣ ،ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻤﻟ ﺔﯿﻠﯿﻐﺸﺘﻟا ﺔﻔﻠﮑﺘﻟا ضﺎﻔﺨﻧا - ﺔﯾﺪﯿﻠﻘﺘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا .

- تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻠﻟ ﻲﺋﺎﻘﺘﻧﻻا ﺚﺒﻟﺎﮐ ،ةﺪﯾﺪﺟ تﺎﯿﻨﻘﺘﺑ ﺔﯿﺗﺎﻣﻮﻠﻌﻣ تﺎﻣﺪﺧ ﺮﯿﻓﻮﺗ .

ﺔﻣﺪﺨﻟاو

ﺮﻬﻈﺗ نأ ﻦﮑﻤﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻟﻵا تﺎﻣﺪﺨﻟا ﻦﻣ ﺎهﺮﯿﻏو ﺔﯿﻟﻵا ﺔﻤﺟﺮﺘﻟاو ،ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻌﺟﺮﻤﻟا ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺔﻘﺣﻼﺘﻤﻟا تارﻮﻄﺘﻠﻟ ﺔﺠﯿﺘﻧ .

- ﺴﻤﻟا ﻦﻣ ﺮﺒﮐأ دﺪﻌﻟ ﺎﻬﺘﺣﺎﺗإ ﻊﻣ ةردﺎﻨﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا داﻮﻣ ﯽﻠﻋ ﺔﻈﻓﺎﺤﻤﻟا ﻦﻣ ﻦﯾﺪﯿﻔﺘ

ﺪﻌﺑ ﻦﻋ ﺎﻬﯿﻟإ لﻮﺻﻮﻟا ﻢﺘﯾ ﺔﯿﻤﻗر داﻮﻣ ﯽﻟإ ﺎﻬﻠﯾﻮﺤﺗ لﻼﺧ .

- ﻞﺼﺗ نأ ﯽﻟإ ﺔﯿﻟوﻷا ﺎهردﺎﺼﻣ ﻦﻣ ﺔﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺎﻬﻗﺮﻐﺘﺴﺗ يﺬﻟا ﺔﯿﻨﻣﺰﻟا ةﺪﻤﻟا ﺺﯿﻠﻘﺗ

ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ .

- ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻟا ﻦﻣ ﺮﺒﮐا دﺪﻌﻟ ﺔﻨﻤﻗﺮﻤﻟا ﺔﯿﻠﺻﻷا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﺣﺎﺗإ .

ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟا ﺚﯾﺪﺤﺗ ﺔﻟﻮﻬﺳ - )

،يﺮﺒﺠﻟا .(2009

- رﻻا ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﻣﺪﺨﺑ ءﺎﻘﺗرﻻا لﻼﺧ ﻦﻣ ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟا ىﻮﺘﺴﻤﺑ ءﺎﻘﺗ )

ةﺰﯾﺎﻓ

،ﻲﻗﻮﺳﺪﻟا .(2008

.4.2 ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣ ءﻮﺸﻧ ﯽﻠﻋ تﺪﻋﺎﺳ ﻲﺘﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟا

ﺎﻣ ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻩﺬه ﻦﻣو ،ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻲﻠﯾ

:

- ﺮﺧآ ًاﺪﻓار ﺖﻧﺮﺘﻧﻹا ﺖﻓﺎﺿأ ﺚﯿﺣ ،ﺎﻬﻣﺪﻘﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﻣﺪﺨﻟاو ﺔﻠﺋﺎﻬﻟا ﺎﻬﺗﺎﯿﻧﺎﮑﻣإو ﺖﻧﺮﺘﻧﻹا ﻦﻣ ًﻼﺋﺎه ًﺎﻤﮐ ﺢﯿﺘﺗ ﻲﺘﻟا ﻊﻗاﻮﻤﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮑﻟا ﺮﻬﻇو ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﺪﻓاور ﻦﻣ تاﺮﺼﺘﺨﻣ وأ ﺔﯿﻓاﺮﺟﻮﯿﻠﺒﺑ تﺎﻧﺎﯿﺑ دﺮﺠﻣ وأ ًﻼﻣﺎﮐ ًﺎﺼﻧ ﺖﻧﺎﮐ ءاﻮﺳ ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا .

- تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﯿﻤهأ كاردأ ،ﺎﻬﻌﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟاو ،ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﺎهﺮﻓﻮﺗ ةروﺮﺿو ،ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا

ﺎﻬﻨﻣ ةدﺎﻔﺘﺳﻻاو .

- ،ﺪﻌﺑ ﻦﻋ لﺎﺼﺗﻻاو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻢﻈﻧو ﺐﺳﺎﺤﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ًﺎﺻﻮﺼﺧو ﺔﯿﻨﻘﺘﻟا تارﻮﻄﺘﻟا ﻞﻌﺟ ﻲﻓ ﺮﯿﺒﮐ ﻞﮑﺸﺑ ﺖﻤهﺎﺳ لﺎﺠﻤﻟا اﺬه ﻲﻓ ﺖﻠﺼﺣ ﻲﺘﻟا تارﻮﻄﺘﻟا نإ ﺚﯿﺣ ﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻲﻓ ﺮﮑﻔﺗ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺎﻬﮑﻠﺘﻤﺗ ﻲﺘﻟا تﺎ

.

- ﺔﯿﺗﺎﻣﻮﻠﻌﻣ تﺎﻣﺪﺧ مﺪﻘﺗ ﻲﺘﻟا ،ﺔﻣﺎﻌﻟاو ﺔﺻﺎﺨﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮑﻟا رﻮﻬﻇ

ةرﻮﻄﺘﻣ . ةدﺎﯾﺰﻟا نإ ﺚﯿﺣ ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻪﺟاﻮﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ رﻮﻬﻇ - ﻦﯿﻔﻇﻮﻤﻟا دﻮﺟو ﺔﻠﻗو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﯽﻠﻋ ﺐﻠﻄﻟا ﻲﻣﺎﻨﺗو ﻦﯿﺜﺣﺎﺒﻟا دﺪﻋ ﻲﻓ ةﺮﯿﺒﮑﻟا ﻠﮐ ﻚﻟذ ىدأ ﻦﯿﻠهﺆﻤﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ مﺎﻣأ تﺎﯾﺪﺤﺘﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ رﻮﻬﻇ ﯽﻟإ ﻪ

برﺎﺠﺘﻟا رﻮﻬﻇ ﻲﻓ نﻮﮑﯾ ﺪﻗو ،ﺎﻬﻟ لﻮﻠﺣ دﺎﺠﯾﻹ ﻲﻌﺴﻟاو ﺎﻬﻌﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﺎﻬﯿﻠﻋ ﺐﺠﯾ ﺎﻬﻟ ﻞﺣ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟاو ) .

،يﺮﺒﺠﻟا .(2009

.5.2 تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ تﺎﯿﺑﺎﺠﯾإ

ﺮﻟا ﯽﻟإ ءﻮﺠﻠﻟا بﺎﺒﺳأ ﻦﻋ ﺎﻨﺜﯾﺪﺣ ﻲﻓ ﺎﻨﻟوﺎﻨﺗ ﻞﻤﮑﺘﺴﻧ ﺎﻨهو ،ﺔﻤﺟ ﺪﺋاﻮﻓ ﻖﻘﺤﺗ ﺎﻬﻧأ ﺔﻨﻤﻗ

ﺎﻬﻨﻣ ،ةﺮﯿﺜﮐ ﻲهو ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ﻖﻘﺤﺘﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯿﺑﺎﺠﯾﻹا ﻦﻋ ﺚﯾﺪﺤﻟا :

ﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﻦﮑﻤﯾ ﻪﻧﺈﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﮑﺸﻠﻟ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣو تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟا لﻮﺤﺗ ﺎﻣﺪﻨﻋ - ةدوﺪﻌﻣ ٍناﻮﺛ ﻲﻓ ﺎﻬﻋﺎﺟﺮﺘﺳا .

ﻪﺗاذ ﺔﻣﻮﻠﻌﻤﻟا رﺪﺼﻣ ﯽﻠﻋ عﻼﻃﻻا ﺔﯿﻧﺎﮑﻣإ ﺢﯿﺘﯾ ﻪﻧأ ﺎﻤﮐ

ﻦﻣ ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺪﻋﺎﺴﯾ اﺬهو ،ﻪﺴﻔﻧ ﺖﻗﻮﻟا ﻲﻓ ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻟا ﻦﯿﯾﻼﻣ ﻞﺒﻗ

ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﺔﯿﻟﺎﻋ ةدﻮﺟ تاذ تﺎﻣﺪﺧ ﻢﯾﺪﻘﺗ .

- ىﻮﺘﺴﻣ ﯽﻠﻋ وأ صﺎﺨﺷﻷا ﻦﯿﺑ ءاﻮﺳ ،ًﺎﯿﻤﻗر ﺎﻬﻟدﺎﺒﺗ ﺔﻟﻮﻬﺳو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻢﺳﺎﻘﺗ ﺔﯿﻧﺎﮑﻣإ

تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﯿﺑ نوﺎﻌﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﻦﻣ زﺰﻌﯾ ﺪﻗ اﺬهو ،تﺎﺴﺳﺆﻤﻟا .

- ﻟا ﺔﺣﺎﺗﻹا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﺔﻤﺋاﺪ .

- ىﺮﺧﻷا ﻂﺋﺎﺳﻮﻟا ﻊﻣ ﻞﻣﺎﮑﺘﻟا ﺔﯿﻧﺎﮑﻣإ ﺢﯿﺘﺗ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ )

،تﻮﺼﻟا

ﻮﯾﺪﯿﻔﻟاو ،ةرﻮﺼﻟاو (

عﻮﺒﻄﻣ ﻞﮑﺸﺑ ﺖﻧﺎﮐ ﻮﻟ ﻦﻣ ﺮﺒﮐأ ﺔﻤﯿﻗ ﺔﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻲﻄﻌﯾ ﺎﻤﻣ اﺬهو .

ﺎﻬﺜﺑو ﺎﻬﻋﺎﺟﺮﺘﺳاو ﺎﻬﻤﯿﻈﻨﺗو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻆﻔﺣ لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺔﻠﺻﺎﺤﻟا تارﻮﻄﺘﻟا ﺔﺒﮐاﻮﻣ - .

- ﮑﺸﻣ ﻞﺣ ردﺎﺼﻣ عﻮﻨﺗو ﻢﺨﻀﺗ ﻊﻣ ًﺎﺻﻮﺼﺧ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻞﺧاد ﻲﻧﺎﮑﻤﻟا ﺰﯿﺤﻟا ﺔﻠ

ﻲﻤﻠﻌﻟا ﻢﻬﺟﺎﺘﻧإو ﻦﯿﺜﺣﺎﺒﻟا ةﺮﺜﮐو ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا .

- عﻮﺒﻄﻤﻟا ﻞﮑﺸﻟا ﺮﯿﻏ ،ﻞﮑﺷ ﻦﻣ ﺮﺜﮐﺄﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﻆﻔﺣ .

.6.2 ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا تﺎﺒﻠﻄﺘﻣ ا ﯽﻟإ ﺔﻋﻮﺒﻄﻤﻟا ﺎﻬﺗﺎﻋﻮﻤﺠﻣ ﻞﯾﻮﺤﺗ ﯽﻟإ ﻊﯾﺮﺳ ﻞﮑﺸﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﯽﻌﺴﺗ ﻞﮑﺸﻟ

ﺎهﺮﯿﻓﻮﺗ ﻲﻐﺒﻨﯾ تﺎﺒﻠﻄﺘﻣو تﺎﯿﻧﺎﮑﻣإ ﯽﻟإ ﻩروﺪﺑ جﺎﺘﺤﯾ ﺮﻣأ ﻮهو ،ﺎﻬﺘﺣﺎﺗإ ﯽﻟإ ﺎﻬﮐﻼﺘﻣا ﻦﻣو ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻲﻠﯾ ﺎﻣ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا تﺎﺒﻠﻄﺘﻣ ﻦﻣو ،ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﺑ مﺎﯿﻘﻠﻟ :

1 - ﺔﻠهﺆﻤﻟا ﺔﯾﺮﺸﺒﻟا ىﻮﻘﻟا ﻬﺠﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮑﻟا ﻒﺛﺎﮑﺗ ﯽﻟإ جﺎﺘﺤﺗ ﺎﻤﻧإو ،ﺔﯾدﺮﻓ دﻮﻬﺠﺑ ﻢﺘﺗ ﻻ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ نإ ﻦﻣ،دﻮ

ﻞﺧاد مﺎﺴﻗﻷا ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻲﻔﻇﻮﻣ لﺬﮐو ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻞﺧاد ﻦﯿﻟوﺆﺴﻤﻟا صﺎﺨﺷﻷا ﻒﻠﺘﺨﻣ تﺎﺴﺳﺆﻤﻟا .

تارﺎﻬﻣ نﻮﮑﻠﺘﻤﯾو ﻦﯿﻠهﺆﻣ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﺑ مﻮﻘﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﺴﺳﺆﻤﻟا ﻞﺧاد نﻮﻔﻇﻮﻤﻟا نﺎﮐ ﺎﻤﻠﮐو ﺔﯿﻟﺎﻋ ةدﻮﺠﺑ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣ مﺎﻤﺗإ ﻲﻓ ًاﺪﻋﺎﺴﻣ ًﻼﻣﺎﻋ ﻚﻟذ نﺎﮐ ﺔﯿﻟﺎﻋ تاءﺎﻔﮐو .

2 - راﻮﻤﻟا ﺔﯿﻟﺎﻤﻟا د ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﻟ ﺔﻣزﻼﻟا ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تاﺪﻌﻤﻟا ءاﺮﺸﻟ ًﺎﯿﻟﺎﻣ ًادرﻮﻣ جﺎﺘﺤﺗ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا تﺎﻋوﺮﺸﻣ نإ

ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا عوﺮﺸﻣ ﻪﺒﻠﻄﺘﯾ ﺎﻣ ﻊﯿﻤﺟو ،تاﺪﻌﻤﻟا ﻩﺬه ﺔﻧﺎﯿﺻو .

3 - ةﺰﻬﺟﻷاو تاﺪﻌﻤﻟا تاﺪﻌﻤﻟا ﻲه ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا تﺎﻋوﺮﺸﻤﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا تﺎﺒﻠﻄﺘﻤﻟا ﻢهأ ﻦﻣ نﻮﮑﯾ نأ ًاﺪﺟ ﻲﻬﯾﺪﺒﻟا ﻦﻣ

ﻼﻟا ةﺰﻬﺟﻷاو ﻲﻠﯾ ﺎﻣ ةﺰﻬﺟﻷاو تاﺪﻌﻤﻟا ﻩﺬه ﻦﻣو ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﺑ مﺎﯿﻘﻠﻟ ﺔﻣز

:

أ - ﺔﯿﺋﻮﻀﻟا تﺎﺤﺳﺎﻤﻟا )

Scanner (

ﻲﺋﻮﻀﻟا ﺢﺳﺎﻤﻟا زﺎﻬﺟ ﺮﺒﺘﻌﯾ Scanner

ﻦﻤﻗﺮﻤﻟا وأ ، )

ﻲﻤﻗﺮﻟا ﺮﯾﻮﺼﺘﻟا زﺎﻬﺟ (

ﻲﻓ سﺎﺳﻷا ﻮه

إ ،بﻮﺳﺎﺤﻟﺎﺑ ﺔﻘﺤﻠﻤﻟا تاﺪﻌﻤﻟا ﺪﺣأ ﻮهو ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ذ

تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا عاﻮﻧأ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺺﺤﻔﺑ مﻮﻘﯾ :

ا ةﺮﮐاذ ﯽﻟإ ﺎﻬﻟﺎﺧدإو ،ﺔﻘﯿﺛﻮﻟا ﻲﻓ ﺔﻃﻮﻄﺨﻤﻟاو ،ﺔﻣﻮﺳﺮﻤﻟاو ،ةرﻮﺼﻤﻟاو ،ﺔﻋﻮﺒﻄﻤﻟاو ،ﺔﺑﻮﺘﮑﻤﻟ ﯽﻟإ فﺮﻌﺘﻟﺎﺑ ،صﺎﺧ ﺞﻣﺎﻧﺮﺑ ماﺪﺨﺘﺳا ﻖﯾﺮﻃ ﻦﻋ ﻚﻟذو ،ىﺮﺧأ ﺔﯿﻧوﺮﺘﮑﻟإ ﻂﺋﺎﺳو ﻲﻓ وأ ،بﻮﺳﺎﺤﻟا فوﺮﺤﻟا ﯽﻟإ ﻲﺋﻮﻀﻟا فﺮﻌﺘﻟا ﺞﻣﺎﻧﺮﺒﺑ فﺮﻌﯾ ،طﻮﻄﺨﻟا OCR

)

،ﺪﻤﺤﻣ 2009 .(

ﺎﻬﻨﻣ عاﻮﻧأ ﺔﯿﺋﻮﻀﻟا تﺎﺤﺴﻤﻟاو :

ﺎﻬﻨﻣو ،ﺔﯿﺳﺎﯿﻘﻟاو ،ﺔﮐﺮﺤﺘﻤﻟاو ،ﺔﯾوﺪﯿﻟا ﺔﯿﺋﻮﻀﻟا تﺎﺤﺳﺎﻤﻟا

كﺎﻨه عاﻮﻧﻷا ﻩﺬه ﻞﮐ ﻲﻓو ،ﺐﺘﮑﻟﺎﺑ ﺔﺻﺎﺧ ىﺮﺧأو ،ﻢﻠﯿﻓوﺮﮑﯿﻤﻟﺎﺑ ﺔﺻﺎﺨﻟا ﺔﯿﺋﻮﻀﻟا تﺎﺤﺳﺎﻤﻟا ﺔﻧﻮﻠﻤﻟاو نﻮﻠﻟا ﺔﯾدﺎﺣأ ﺔﯿﺋﻮﻀﻟا تﺎﺤﺳﺎﻤﻟا )

،جﺮﻓ 2005 .(

- ب ﺔﯿﻟﻵا تﺎﺒﺳﺎﺤﻟا

نأ ﻦﮑﻤﯾ ﻻ آ ﺐﺳﺎﺣ ةﺰﻬﺟأ دﻮﺟو نوﺪﺑ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﻢﺘﺗ

ﺔﯿﻠﻤﻌﻟ ﺔﻤﺋﻼﻣ تﺎﻔﺻاﻮﻣ تاذ ﻲﻟ

ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ ،ﺎهزﺎﺠﻧإ بﻮﻠﻄﻤﻟا مﺎﻬﻤﻟا ﯽﻠﻋ ﺎهؤاﺮﺷ بﻮﻠﻄﻤﻟا ﺔﯿﻟﻵا تﺎﺒﺳﺎﺤﻟا عﻮﻧ ﻒﻗﻮﺘﯾو ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا تﺎﺒﺳﺎﺤﻟا ﻚﻠﺗ )

،ﻲﻗﻮﺳد 2008 .(

ﺎﻬﻣاﺪﺨﺘﺳا ﻢﺘﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻟﻵا تﺎﺒﺳﺎﺤﻟا نﻮﮑﺗ نأ ًاﺪﺟ ﻢﻬﻤﻟا ﻦﻣو

ﺔﯿﻟﺎﻋو ﺔﺜﯾﺪﺣ تﺎﯿﻧﺎﮑﻣإو تﺎﻔﺻاﻮﻣ تاذ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﻲﻓ .

ج - تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا ﻢﺘﺗ ﯽﺘﺣ ﺎﻬﻣاﺪﺨﺘﺳاو ﺎهﺮﻓﻮﺗ ﻲﻐﺒﻨﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﻤﻬﻤﻟا تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا ﺾﻌﺒﻟ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ جﺎﺘﺤﺗ

ﻲﻠﯾﺎﻣ تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا ﻩﺬه ﻢهأ ﻦﻣو ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ :

- ﺔﺠﻣﺮﺑ :HTML

داﻮﮐأ ﺔﺑﺎﺘﮐو ﺮﯾﺮﺤﺘﺑ ﺢﻤﺴﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﺠﻣﺮﺒﻟا ﻲهو .HTML

- ﺔﺠﻣﺮﺑ :XML

ﺎﻬﺑ ﻞﻤﻌﺗ ﻲﺘﻟاﺔﻘﯾﺮﻄﻟﺎﻬﺒﺸﺗ ﺔﻘﯾﺮﻄﺑ ﺔﺠﻣﺮﺒﻟا ﻩﺬه ﻞﻤﻌﺗو ﻣﺮﺑ

ﺔﺠ

HTMAL

ﺰﯿﻣﺮﺘﻟا تﺎﯿﻠﻤﻋ لﻼﺧ ﺪﻋﺎﺴﺗو .

- تﺎﻤﻠﮑﻟاو صﻮﺼﻨﻟا ﺔﺠﻟﺎﻌﻤﺑ ﺔﺻﺎﺨﻟا تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا :

ﺺﻨﻟا ءﺎﺸﻧﺈﺑ ﺢﻤﺴﺗ تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا ﻩﺬهو

ﻩﺮﯾﺮﺤﺗو ﻪﺘﻏﺎﯿﺻو .

- ﯽﻠﻋ ضﺮﻌﻟاو ﻆﻔﺤﻟا ضاﺮﻏﻷ ﺎهﺮﯾﺮﺤﺗو رﻮﺼﻟا جﺎﺘﻧﺈﺑ ﺪﻋﺎﺴﺗ مﻮﻘﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا

ﺖﻧﺮﺘﻧﻹا . فوﺮﺤﻠﻟ ﻲﺋﻮﻀﻟا فﺮﻌﺘﻟا تﺎﯿﺠﻣﺮﺑ - :

مﺪﺨﺘﺴﺗ ﻲﺘﻟا ﻲهو صﻮﺼﻧ ﯽﻟإ رﻮﺼﻟا ﻞﯾﻮﺤﺗ ﺪﻨﻋ

.

- تﺎﻔﻠﻤﻟا ﻞﻘﻧ تﺎﯿﺠﻣﺮﺑ :(FTP)

تﺎﻔﻠﻤﻟا ﻞﯿﻤﺤﺗ مﺪﺨﺘﺴﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا ﻲهو

ضﺮﻌﻠﻟ ﺖﻧﺮﺘﻧﻹا ﯽﻠﻋ عوﺮﺸﻤﻟاو .

- ،تﺎﻋﻮﺒﻄﻤﻟا ءﺎﺸﻧإ ﻲﻓ تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا ﻩﺬه ﺪﯿﻔﺗو ،ﺎﻬﯿﻤﯿﻤﺼﺗو تﺎﺤﻔﺼﻟا ﻂﯿﻄﺨﺗ تﺎﯿﺠﻣﺮﺑ

ﺖﻧﺮﺘﻧﻹا ﺔﮑﺒﺷ ﯽﻠﻋ ﻊﻗﻮﻤﻟا ﺮﺸﻧ ﺪﻨﻋ مﺪﺨﺘﺴﺗ ﺎﻬﻧأ ﺎﻤﮐ .

تﺎﯿﺠﻣﺮﺑ - :PDF

صﺎﺨﺷﻷا ﻦﯿﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا لدﺎﺒﺘﺑ ﺢﻤﺴﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا ﻲهو .

- رﻮﺼﻟا ﻂﻐﺿ تﺎﯿﺠﻣﺮﺑ :Compression

ﺔﯿﻠﻤﻋ ﻦﻋ ﺔﺠﺗﺎﻨﻟا رﻮﺼﻟا ﻂﻐﺿ ﻲﻓ ﺪﯿﻔﺗو

ةﺮﯿﺒﮐ ﺔﺣﺎﺴﻣ ﻞﻐﺸﺗ ﻼﻓ رﻮﺼﻟا ﻢﺠﺣ ﺮﯿﻐﺼﺗ ﯽﻟإ يدﺆﯾ ﺎﻤﻣ ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا .

- ﻣ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا عﺎﺟﺮﺘﺳا ﻲﻓ تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا ﻩﺬه ﺪﻋﺎﺴﺗو عﺎﺟﺮﺘﺳﻻا تﺎﯿﺠﻣﺮﺑ ﻲﺘﻟا ﻖﺋﺎﺛﻮﻟا ﻦ

ﺎﻬﻨﺘﻤﻗر ﺖﻤﺗ .

-

ﺦﺴﻨﻟا داﺪﻋإ ﻲﻓ مﺪﺨﺘﺴﺗ ﻂﺋﺎﺳﻮﻟا ﻩﺬهو ﻂﺋﺎﺳﻮﻟا ﯽﻠﻋ ﺔﻨﻤﻗﺮﻤﻟا ﻖﺋﺎﺛﻮﻟا ﺦﺴﻧ تﺎﯿﺠﻣﺮﺑ ﺔﯿﻃﺎﯿﺘﺣﻻا .

3

تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣ ﻪﺟاﻮﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟا .

تﺎﺴﺳﺆﻣ نأ ﻻإ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻠﻟ تﺎﯿﺑﺎﺠﯾﻹا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮑﻟا ﻖﻘﺤﺗ ﻦﻣ ﻢﻏﺮﻟا ﯽﻠﻋ ا ﺐﻧﺎﺠﻟا اﺬﻬﺑ ﻖﻠﻌﺘﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟاو تﻼﮑﺸﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻦﻣ ﺪﯾﺪﻌﻟا ﻦﻣ ﻲﻧﺎﻌﺗ ﺖﻟاز ﺎﻣ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟ

تﺎﯾﺪﺤﺘﻟا ﻩﺬه ﻦﻣو ،ﺄﺸﻨﺗ نأ ﻦﮑﻤﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟا مﺎﻣأ ًﺎﯾﺪﺤﺗ ﻞﮑﺸﺗ نأ ﻦﮑﻤﯾ ﻲﺘﻟاو :

- ﻞﺟا ﻦﻣ تاﺪﻌﻣو ةﺰﻬﺟأ ﺐﻠﻄﺘﯾ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﺔﻐﯿﺼﻟا ﯽﻟإ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﻞﯾﻮﺤﺗ نأ

ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﺎﻬﺘﺣﺎﺗإ ﻲﻨﻘﺘﻟا رﻮﻄﺘﻟاو ﺮﯿﻐﺘﻟا ﻲهو ﺐﻧﺎﺠﻟا اﺬﻬﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻣ ﺔﻠﮑﺸﻣ كﺎﻨهو ،

تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟا وأ ةﺰﻬﺟﻸﻟ ءاﻮﺳ .

- ﻖﻠﻌﺘﺗ ﺔﯾﻮﻗو ﺔﺤﺿاو ﻦﯿﻧاﻮﻗ نﻵا ﯽﻟإ ﺪﺟﻮﯾ ﻻ ﺚﯿﺣ ﺔﯾﺮﮑﻔﻟا ﺔﯿﮑﻠﻤﻟا قﻮﻘﺣ ﺔﯿﻀﻗ اﺮﯿﺒﮐ ﺎﯾﺪﺤﺗ ﻞﮑﺸﯾ ﺪﻗ ﺮﻣﻷا اﺬهو ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﺔﯾﺮﮑﻔﻟا ﺔﯿﮑﻠﻤﻟا قﻮﻘﺤﺑ ﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ مﺎﻣأ ﺎﻬﯿﻓ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﺮﺧﺆﯾ ﺎﻤﻣ ؛ت

.

- ﯽﻟإ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ جﺎﺘﺤﺗ ﺚﯿﺣ ،ًﺎﯿﺒﺴﻧ ﺔﻈهﺎﺑ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟ ﺔﯿﻟﺎﻤﻟا ﻒﯿﻟﺎﮑﺘﻟا ﻞﯿﻐﺸﺘﻟ تﺎﯿﺠﻣﺮﺑو ،ﺔﯿﻟآ تﺎﺒﺳﺎﺣ وأ ،ﺔﯿﺋﻮﺿ تﺎﺤﺳﺎﻣ ةﺰﻬﺟأ ءاﻮﺳ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗ ﺮﯿﺒﮐ ﻲﻟﺎﻣ ﻞﯾﻮﻤﺗ ﯽﻟإ جﺎﺘﺤﯾو ،ًﺎﯿﺒﺴﻧ ﻒﻠﮑﻣ اﺬهو ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ضﺮﻋو ،

ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا عوﺮﺸﻣ قﻮﻌﯾ ﺎﻤﻣ ؛تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮑﻠﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ ﺮﻓﻮﺘﯾ ﻻ ﺪﻗ اﺬهو .

-

حﻮﺿو مﺪﻌﮐ ،ةﺮﯿﺜﮐ بﺎﺒﺳﻷ ؛تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا تﺎﯿﻠﻤﻋ ﻲﻓ ءﻂﺒﻟا ﺔﯿﻔﯿﮑﺑ ﺔﯾارﺪﻟا مﺪﻌﻟ وأ ،ﻪﯿﻠﻋو ﻪﺑ ﻦﯿﻤﺋﺎﻘﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا عوﺮﺸﻤﻟ ﺔﻠﻣﺎﮑﻟا ﺔﯾؤﺮﻟا ﺆﻤﻟا ﻲﻔﻇﻮﻣ ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا

ٍﺐﺒﺳ يﻷ وأ ،ﻢهدﺪﻋ ﺔﻠﻘﻟ وأ ،ﻞﯾﻮﺤﺘﻟﺎﺑ ﻦﯿﻤﺋﺎﻘﻟا ﺔﺴﺳ

.

ﻲﻤﻗﺮﻟا .

- ؛تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﻋ ﻦﯿﻟوﺆﺴﻤﻟا ﻦﻣ ﺾﻌﺑ ىﺪﻟ ﺔﯿﻓﺎﮑﻟا ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﺔﻓﺎﻘﺜﻟاو ﻲﻋﻮﻟا ﺔﻠﻗ

ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﺮﺧﺆﯾ ﺎﻤﻣ .

ﻲﻋﻮﻟا ﺔﻠﻗ ﻚﻟﺬﮐو ماﺪﺨﺘﺳا ﺔﯿﻔﯿﮑﺑ ﻢﻬﺴﻔﻧأ ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻟا ىﺪﻟ

تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻦﻣ ﺐﻠﻄﺘﯾ ﺎﻤﻣ ؛ﻲﻤﻗﺮﻟا ﺎﻬﻠﮑﺷ ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﻦﻣ ةدﺎﻔﺘﺳﻻاو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ماﺪﺨﺘﺳا ﺔﯿﻔﯿﮑﺑ ﺎﻬﻨﻣ ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﺐﯾرﺪﺘﻟﺎﺑ مﺎﯿﻘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا .

- ؛ةءﺎﻔﮑﻟاو ةﺮﺒﺨﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮑﻟا ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﻢﯿﻈﻨﺗ ﺔﯿﻠﻤﻋ ﺐﻠﻄﺘﺗ ﺎﻬﺿﺮﻌﻟ

ﺔﺌﯿﺒﻟا ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻢﯿﻈﻨﺗ ﻲﻓ ءاﺮﺒﺧ جﺎﺘﺤﯾ اﺬهو ،ﺖﻧﺮﺘﻧﻹا ﺔﮑﺒﺷ ﻞﻋ ﻢﻈﻨﻣ ﻞﮑﺸﺑ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا .

- بﻮﻠﻄﻤﻟا ﻞﮑﺸﻟﺎﺑ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻊﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻠهﺆﻤﻟا ﺔﯾﺮﺸﺒﻟا ىﻮﻘﻟا دﻮﺟو مﺪﻋ .

4

ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺳارﺪﻟا .

عﻮﺿﻮﻤﻟ ﺖﻗﺮﻄﺗ ةﺮﺷﺎﺒﻣ تﺎﺳارد ﺪﺠﺗ ﻢﻟ عﻮﺿﻮﻤﻟا تﺎﯿﺑدﻷ ﺔﺜﺣﺎﺒﻟا ﺔﻌﺟاﺮﻣ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺮﺘﺳﻻا ﻢﺘﯿﺳو ،ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا تﺎﻋوﺮﺸﻤﺑ ﺎﻬﻣﺎﯿﻗ ﺪﻨﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗا ﺐﺴﺣ ﻲﻨﻣز ﺐﯿﺗﺮﺘﻟ ًﺎﻘﻓو ﻚﻟذو ،ﺎﻬﯿﻟإ لﻮﺻﻮﻟا ﻢﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ضاﺮﻌﺘﺳا ﺎﻨه

مﺪﻗﻸﻟ ثﺪﺣﻷا ﻦﻣ ﺎهﺮﺸﻧ تاﻮﻨﺳ .

.1.4

ًﻻوأ : ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا تﺎﺳارﺪﻟا

جﺮﻓ ﺪﻤﺣأ ﺔﺳارد )

2009 ( ناﻮﻨﻌﺑ ،

" : ا ﺔﻨﻤﻗﺮﻟ : ﺎﺴﺳﺆﻣ ﻞﺧاد ت

ﺎﻬﺟرﺎﺧ مأ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﺳارد ؟

رﺎﯿﺘﺧﻻا ﺮﯿﯾﺎﻌﻣو تﺎﯿﻟﺎﮑﺷﻹا ﻲﻓ ."

ﻪﺟاﻮﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻤﻬﻤﻟا ﺎﯾﺎﻀﻘﻟا ىﺪﺣإ ﺔﺳارﺪﻟا ضﺮﻌﺘﺴﺗو

ءﺎﺸﻧإ ﻢﺛ ﻦﻣو ،ﻢﯿﻤﺼﺗ فﺪﻬﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﻦﻣ ﺎﻬﺗﺎﻋﻮﻤﺠﻣ ﺔﻨﻤﻗر ﻲﻓ ﺔﺒﻏاﺮﻟا تﺎﺴﺳﺆﻤﻟا ﻲﻤﻗر عدﻮﺘﺴﻣ وأ ﺔﺒﺘﮑﻣ .

ﻦﯿﺑ ﺎﻣ رﺎﯿﺘﺧﻻا ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﺗو مأ ﺔﺴﺳﺆﻤﻟا ﻞﺧاد ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ءاﺮﺟﺈﺑ مﺎﯿﻘﻟا

ﺔﻤﻬﻤﻟا زﺎﺠﻧﻹ ﺔﺼﺼﺨﺘﻣ ﺔﻬﺠﺑ ﺔﻧﺎﻌﺘﺳﻻا لﻼﺧ ﻦﻣ ،ﺎﻬﺟرﺎﺧ .

،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺾﻌﺑ ﺎﻬﺑ ﺖﻣﺎﻗ ﻲﺘﻟا ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا برﺎﺠﺘﻟ جذﺎﻤﻧ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﺿﺮﻌﺘﺳا ﺎﻤﮐ ﺎﻬﺟرﺎﺧ وأ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻞﺧاد ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻠﺿﺎﻔﻤﻟاو رﺎﯿﺘﺧﻻا ﺮﯿﯾﺎﻌﻣو

 .

ﻮﺘﻌﻣ ﺪﻟﺎﺧ ﺔﺳارد ﻆﻓﺎﺣ زﺎﻨﯿﻓﺮﺳو ق

) 2008 ( ناﻮﻨﻌﺑ ، :

"

ﺮﺼﻋ ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﻣﺪﺧ ﺮﯿﯾﺎﻌﻣ

ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﺒﺘﮑﻤﻟا :

ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ىﺮﻘﻟا مأ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﺔﺒﺘﮑﻤﻟ ﺔﯿﻤﯿﯿﻘﺗ ﺔﺳارد )

ﻠﻟاﺪﺒﻋ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ ﻪ

ﺪﺒﻋ ﻦﺑ

ﯾﺰﻌﻟا ﺰ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا .(

ﻠﻟاﺪﺒﻋ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﻣﺪﺧ ﻊﻗاو ﻢﯿﻘﺘﻟ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﻓﺪهو ﻪ

ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا

) مأ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﺔﺒﺘﮑﻣ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ىﺮﻘﻟا

( طﺎﻘﻧ ﺪﯾﺪﺤﺘﻟ ىﺮﺧأ ﺔﯿﻤﻗر تﺎﺒﺘﮑﻣ ﻦﯿﺑو ﺎﻬﻨﯿﺑ ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﺪﻘﻋو

ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ىﺮﻘﻟا مأ ﺔﺒﺘﮑﻤﺑ ﻒﻌﻀﻟاو ةﻮﻘﻟا .

نأ ،ﺎﻬﻨﻣ ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﻠﺻﻮﺗ ﺪﻗو

تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻲﻋﻮﻟا ﺺﻘﻧ ،ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﻣﺪﺧ ﻲﻓ رﻮﺼﻗ ﻦﻣ ﻲﻧﺎﻌﺗ ﺔﺳورﺪﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻤﻟا ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻢﻟﺎﻌﻟا دﺪﻬﺗ ﺔﻠﮑﺸﻣ مأ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﺔﺒﺘﮑﻤﻟ ةﺪﯾﺪﺟ تﺎﻋﻮﻤﺠﻣ ﺔﻓﺎﺿإ ةروﺮﻀﺑ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﺻوأو ،

رادإ دﻮﺟو ةروﺮﺿو ،ىﺮﻘﻟا ة

ﯽﻤﺴﺗ ﺔﺒﺘﮑﻤﻟﺎﺑ

"

ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﺔﺒﺘﮑﻤﻟا ةرادإ ."

ﻲﻗﻮﺳﺪﻟا ةﺰﯾﺎﻓ ﺔﺳارد )

2008 ـ(

، ناﻮﻨﻌﺑ " : ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا ﺪﻬﻓ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ ﻲﻓ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا :

ﺔﺳارد

ﺔﻟﺎﺣ ."

ﻠﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ ﻪﺑ ﺖﻣﺎﻗ ﺎﻣ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﯽﻟإ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﻓﺪهو لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺪﻬﺟ ﻦﻣ ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا ﺪﻬﻓ ﻚ

ﺪﻬﺠﻟا ﻚﻟذ ﻢﯿﯿﻘﺗو ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا .

ﺪﻬﻓ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ نأ ،ﺎﻬﻨﻣ ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﺑ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﺟﺮﺧ ﺪﻗو

ةرادإ ءﺎﺸﻧﺈﺑ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﺻوأ ﺎﻤﮐ ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻠﻟ ﺔﺳﺎﯿﺳ ﺎﻬﺑ ﺮﻓﻮﺘﯾ ﻪﻧأو ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟﺎﺑ ﺪﻬﻋ ﺔﺜﯾﺪﺣ ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا عوﺮﺸﻤﻟ ةدﺪﺤﻣ ﺔﻄﺧ ﻊﺿوو ،ﺔﺒﺘﮑﻤﻟا ﻞﺧاد ﺔﻨﻤﻗﺮﻠﻟ .

ﺢﻠﻔﻣﺎﺑ ﻦﺗﺎﻓ ﺔﺳارد )

2008 ( ناﻮﻨﻌﺑ ، :

"

ﻖﯿﻘﺤﺗو ىﺮﻘﻟا مأ ﺔﻌﻣﺎﺠﺑ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﻪﻠﻟاﺪﺒﻋ ﻚﻠﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ

تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻠﻟ ﺮﺤﻟا لﻮﺻﻮﻟا ."

ﯽﻠﻋ ﺮﺸﻨﻟا قﻮﻘﺣو ﺔﻔﻠﮑﺘﻟا ﻦﻣ ﻞﮐ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺔﯿﻔﯿﮐ ﯽﻟإ فﺮﻌﺘﻠﻟ ﺔﺜﺣﺎﺒﻟا ﺖﻌﺳ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﻲﻓو ﻚﻠﻤﻟا ﺔﺒﺘﮑﻣ ﺔﺑﺮﺠﺗ ﯽﻟإ فﺮﻌﺘﻟا ﻊﻣ ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻠﻟ ةﺮﺤﻟا ﺔﺣﺎﺗﻹا ﻖﯿﺒﻄﺗ ﺰﯾﺰﻌﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ

رﺎﻤﻀﻤﻟا اﺬه ﻲﻓ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا .

ﻦﯿﺑ تﺎهﺎﺠﺗﻻا ﻲﻓ فﻼﺘﺧﻻا وأ ﻪﺑﺎﺸﺘﻟا ﯽﻟإ فﺮﻌﺘﻟا ﺖﻟوﺎﺣ ﺎﻤﮐ

ﺔﯿﻤﻟﺎﻋ تﺎﻌﻣﺎﺠﻟ ﺔﻌﺑﺎﺘﻟا ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﺒﺘﮑﻤﻟا ﻦﯿﺑو ﺔﺳارﺪﻟا لﺎﺠﻣ ﺔﺒﺘﮑﻤﻟا ﻲﻓ ﻪﺑ لﻮﻤﻌﻤﻟا .

ﺪﻗو

ﻧ ﻞﺜﻣ ﺔﻔﻠﮑﺗ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﺮﺸﻨﻠﻟ نأ،ﺎﻬﻨﻣ ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﻠﺻﻮﺗ ﺪﻌﯾو ،يﺪﯿﻠﻘﺘﻟا ﻩﺮﯿﻈ

تﺎﺒﺘﮑﻤﻟا ﻞﯿﻐﺸﺗ ﻒﯿﻟﺎﮑﺗ ﺔﯿﻄﻐﺘﻟ ﺔﺣوﺮﻄﻤﻟا ﻞﺋاﺪﺒﻟا ﻦﻣ ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻟا ﯽﻠﻋ ماﺪﺨﺘﺳا مﻮﺳر ضﺮﻓ ﺎﻬﻧإ ﻞﺑ ،ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ردﺎﺼﻤﻟا ماﺪﺨﺘﺳا ﯽﻠﻋ دﻮﯿﻗ ضﺮﻓ ﯽﻟإ يدﺆﺗ ﺮﺸﻨﻟا قﻮﻘﺣ ﺔﯾﺎﻤﺣ نأو ،ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا ﻟا قﻮﻘﺣ ﻦﯿﻧاﻮﻗ ﻪﯿﻠﻋ ﺺﻨﺗ يﺬﻟا عوﺮﺸﻤﻟا ماﺪﺨﺘﺳﻻا ﯽﻠﻋ نﺎﯿﺣﻷا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ ﻲﻀﻘﺗ ﺮﺸﻨ

. ﺖﺻوأو

ﯽﻟإ داﻮﻣ ﺔﻓﺎﺿإ وأ ،ﺔﯾدﻮﻌﺴﻟا ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﺮﺸﻨﻟا قﻮﻘﺤﻟ ﻞﻘﺘﺴﻣ مﺎﻈﻧ ثاﺪﺤﺘﺳا ةروﺮﻀﺑ ﺔﺳارﺪﻟا ﻞﻇ ﻲﻓ ﺔﺣﺎﺗﻹا قﻮﻘﺣ ﻢﯿﻈﻨﺘﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﻤﻟا ﺐﻧاﻮﺠﻟا ةﺎﻋاﺮﻣ ﻢﺘﺗ ﺚﯿﺤﺑ ﻲﻟﺎﺤﻟا ﻒﻟﺆﻤﻟا قﻮﻘﺣ نﻮﻧﺎﻗ ﺪﺨﺘﺳﻻا ﺔﺣﺎﺗإو ﺮﺸﻨﻟا قﻮﻘﺣ ﻦﯿﺑ نزاﻮﺘﻟا ﻖﯿﻘﺤﺗو ،ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﺒﺘﮑﻤﻟاو ﻲﻤﻗﺮﻟا ﺮﺸﻨﻟا ﻞﮑﺸﺑ ،ما

ﺮﺴﯿﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻠﻟ لﻮﺻﻮﻟا ﻲﻓ ﻖﺤﻟا ﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﻦﻤﻀﯾو ،ﺔﯿﺑدﻷاو ﺔﯿﻟﺎﻤﻟا ﻪﻗﻮﻘﺣ ﻒﻟﺆﻤﻠﻟ ﻦﻤﻀﯾ ﺔﻟﻮﻬﺳو . جﺮﻓ ﺪﻤﺣا ﺔﺳارد )

2007 ( ناﻮﻨﻌﺑ ، :

"

برﺎﺠﺘﻟ ﺔﺳارد تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﺔﻨﻤﻗر تﺎﻋوﺮﺸﻣ

ﺔﯿﻧﻮﻔﮑﻧاﺮﻔﻟا ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا تﺎﺒﺘﮑﻤﻟا ."

ﺒﺘﮑﻤﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻤﻗﺮﻟا تﺎﻋوﺮﺸﻤﻟا ىﺮﺒﮐ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ضﺮﻌﺘﺴﺗ تﺎ

ﺔﯾﺪﻨﮑﻟا ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا ﺔﺒﺘﮑﻤﻟاو ﺔﯿﺴﻧﺮﻔﻟا ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا ﺔﺒﺘﮑﻤﻟا ﺎﻬﻠﺜﻤﺗ ﻲﺘﻟاو ،ﺔﯿﻧﻮﻔﮑﻧاﺮﻔﻟا ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا .

فﺪﻬﺗو

ﺔﯿﺗﻮﺒﮑﻨﻌﻟا ﺔﮑﺒﺸﻟا لﻼﺧ ﺎﻬﺘﺣﺎﺗإ ﻢﺘﯾ ﻲﺘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ رﺎﯿﺘﺧا ﺮﯿﯾﺎﻌﻣ ﯽﻟإ فﺮﻌﺘﻟا ﯽﻟإ

ﻤﻟا ﺎﻬﻗﺎﻓآ فاﺮﺸﺘﺳاو ،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ تﺎﻋﻮﻤﺠﻣ ﺔﻨﻤﻗر جﺎﺘﻧ ﻞﺜﻤﺗ ﻲﺘﻟاو ،ﺔﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ،ﺔﯿﻠﺒﻘﺘﺴ

ﺎﻬﺑ سﺄﺑ ﻻ تﺎﺣﺎﺠﻧ ﺖﻘﻘﺣ ﺪﻗ تﺎﻋوﺮﺸﻤﻟا ﻩﺬه نأ ﯽﻟإ ترﺎﺷأ ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﯾﺎﻬﻧ ﻲﻓو .

.2.4

ًﺎﯿﻧﺎﺛ : ﺔﯿﺒﻨﺟﻷا تﺎﺳارﺪﻟا



 

ﻞﮑﯾﺎﻣ ﺔﺳارد Michael

) 2008 ( ناﻮﻨﻌﺑ ، :

"Organizing for Digitization at Oregon State University: A Case Study and Comparison with ARL Libraries"

ﻩﺬه ﺔﯾﻻو تﺎﺒﺘﮑﻣ ﻲﻓ ﺖﻤﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟ ﺔﻟﺎﺣ ﺔﺳارد ﻦﻋ ةرﺎﺒﻋ ﻲه ﺔﺳارﺪﻟا

ﺔﺴﯿﺋر تاﻮﻄﺧ ﺖﺳ ﯽﻟإ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻞﺣاﺮﻣو تاﻮﻄﺧ ﻢﯿﺴﻘﺗ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﻲﻓ ﻢﺗ ﺪﻗو ،نﻮﻐﯾروأ :

ﻊﻗاﻮﻤﻟا ﻢﯿﻤﺼﺗو ،تﺎﯿﺠﻣﺮﺒﻟاو تاﺪﻌﻤﻟاو ،ﻲﻤﻗﺮﻟا ﺮﯾﻮﺼﺘﻟاو ،ﺮﺸﻨﻟاو ﻒﯿﻟﺄﺘﻟا قﻮﻘﺣو ،ةرادﻹا رﺎﯿﺘﺧاو ،ﺔﯿﻧوﺮﺘﮑﻟﻹا نرﺎﻘﯾ ﻚﻟذ ﺪﻌﺑو ،ةدﺪﺤﻤﻟا مﺎﻬﻤﻟﺎﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﻦﻋ ﺔﻟوﺆﺴﻤﻟا تارادﻹا ﺪﯾﺪﺤﺗو

تﺎﺒﺘﮑﻤﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﻖﺑﺎﺳ ﺖﻗو ﻲﻓ ﺖﯾﺮﺟأ ﺔﯿﺋﺎﺼﻘﺘﺳا ﺔﺳارد ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻊﻣ ﻩﺬه ﻪﺘﺳارد ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺚﺣﺎﺒﻟا ARL . ﺔﺳارد Olayinka )

2007 ( ناﻮﻨﻌﺑ ، :

"Digitization of Library Materials in Nigeria: IssuesandConsiderations for Information Professionals"

وﺪﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﺖﻟوﺎﻨﺗو ر

،ﺎﯿﻘﯾﺮﻓإ ﺔﯿﻤﻨﺗ ﻲﻓ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣ ﻪﺑ مﻮﻘﺗ نأ ﻦﮑﻤﯾ يﺬﻟا

تﺎﺒﺘﮑﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ ﺖﻤﺗ ﻲﺘﻟا ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ ﺔﺻﺎﺨﻟا دﻮﻬﺠﻟا ﻒﺻﻮﻟ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﻓﺪهو ﺎﯾﺮﯿﺠﯿﻧ ﻲﻓ ﺔﯿﻨﻃﻮﻟاو ﺔﯿﻌﻣﺎﺠﻟا .

نأ ﺔﯿﻔﺻﻮﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﻦﻣ ﻦﯿﺒﺗو ﺎﻬﻠﯾﻮﺤﺗ ﻢﺗ ﻲﺘﻟا داﻮﻤﻟا ﺮﺜﮐأ

تﺎﻃﻮﻄﺨﻤﻟا و، ﻒﺤﺼﻟاو ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﻞﺋﺎﺳﺮﻟاو تﺎﺣوﺮﻃﻷا ﺖﻧﺎﮐ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﮑﺸﻟا ﯽﻟإ .

ﻊﯾرﺎﺸﻣ نأو

لﺎﺠﻣ ﻲﻓ برﺎﺠﺘﻟاو تاﺮﺒﺨﻟا لدﺎﺒﺗ ةروﺮﻀﺑ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﺻوأو ،حﺎﺠﻨﺑ ﺖﻤﺗ ﺪﻗ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ا ﻲﻠﺤﻤﻟا ىﻮﺘﺤﻤﻠﻟ ﺔﻓﺮﻌﻤﻟا ةﺪﻋﺎﻗ ﻲﻓ ﺔﻤهﺎﺴﻤﻟاو ﻊﯿﺳﻮﺗ ةروﺮﺿو ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺎﯿﻘﯾﺮﻓإ ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟ

.

ﺮﻔﯿﻨﺟ ﺎﻬﺑ ﺖﻣﺎﻗ ﻲﺘﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﺎﻣأو Jenniferr

ﺎﯿﺴﯿﻠﯿﻣ و Melissa

2007 ناﻮﻨﻌﺑ

"

Mass

Digitizationat Yale University Library: Exposing the Treasures in Our Stacks"

،ﻞﯿﺑ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﺔﺒﺘﮑﻣ ﻲﻓ ﺖﻤﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻣ ﺔﻨﻤﻗر عوﺮﺸﻤﻟ ﺔﻟﺎﺣ ﺔﺳارد ﻲهو ﯽﻌﺴﺗو ﻞﯿﺑ ﺔﺒﺘﮑﻣ تﺎﻋﻮﻤﺠﻣ ﺔﻨﻤﻗر عوﺮﺸﻤﺑ ﺔﺻﺎﺨﻟا تﺎﺟﺎﯿﺘﺣﻻا ﻞﯿﻠﺤﺗ ﯽﻟإ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬه

ﻞﻣﺎﺸﻟا . سورﺪﻟا ﺺﯿﺨﻠﺗو ،عوﺮﺸﻤﻠﻟ ﺎﻬﯿﻠﻋ ﺮﯿﺴﻟا ﻲﻐﺒﻨﯾ ﻲﺘﻟا فاﺪهﻷاو ﻂﻄﺨﻟا ﺢﺿﻮﺗ ﺎﻤﮐ

ﻞﯿﺑ ﺔﺒﺘﮑﻣ ﻲﻓ تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟا ﺔﻨﻤﻗﺮﻟ ﺔﯿﻠﺒﻘﺘﺴﻤﻟا تﺎﻬﺟﻮﺘﻟاو ةدﺎﻔﺘﺴﻤﻟا برﺎﺠﺘﻟاو .

ﻦﯿﺘﺴﯾﺮﮐ ﺔﺳارد )

2000 ( ناﻮﻨﻌﺑ ، :

"SelectingResearch Collections for Digitization: Applying the Harvard Model"

ﺔﺒﺘﮑﻣ ﻲﻓ تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟا ﺔﻨﻤﻗر عوﺮﺸﻤﻟ درﺎﻓرﺎه جذﻮﻤﻧ ﺎﻬﺘﺳارد ﻲﻓ ﺔﺜﺣﺎﺒﻟا ﺖﻟوﺎﻨﺗ ﺪﻗو ﻪﻠﯾﺪﻌﺗو ،ىﺮﺧأ تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ماﺪﺨﺘﺳﻼﻟ ﻪﺘﻤﺋﻼﻣ ىﺪﻣ ﻢﯿﯿﻘﺗ ﻞﺟأ ﻦﻣ ،ﺎﻧﺎﯾﺪﻧإ ﺔﻌﻣﺎﺟ

ﺎﺻ ًﺎﺟذﻮﻤﻧ ﺢﺒﺼﯾ ﯽﺘﺣ ﻪﻤﯾﻮﻘﺗو ﺔﯿﻠﺤﻤﻟا تﺎﺟﺎﯿﺘﺣﻼﻟ ﻖﯿﺒﻄﺘﻠﻟ ًﺎﺤﻟ

.

ﺮﯿﻠﮐ ﺔﺳارد Clare

) 1998 م ( ، ناﻮﻨﻌﺑ :

"Digitization of Full-Text Documents Before Publishing on the Internet: A Case Study Reviewing the Latest Optical Character Recognition Technologies"

ﻟا تﺎﯿﻨﻘﺗ ضاﺮﻌﺘﺳا ﯽﻠﻋ ﺎﻬﺘﺳارد ﻲﻓ تﺰﮐر ﺪﻘﻓ ﺔﺻﺎﺨﻟا ﺞﻣاﺮﺒﻟاو ،فوﺮﺤﻟا ﯽﻠﻋ ﻲﺋﻮﻀﻟا فﺮﻌﺘ

ﺖﻧﺮﺘﻧﻹا ﺔﮑﺒﺷ ﯽﻠﻋ ﺎهﺮﺸﻧ ﻞﺒﻗ ﺔﯿﻗرﻮﻟا ﻖﺋﺎﺛﻮﻟا ﺔﻨﻤﻗﺮﺑ .

ﺖﺿﺮﻌﺘﺳا ﺎﻤﮐ ،ﻚﻟﺬﻟ ﺔﺣﺎﺘﻤﻟا تارﺎﯿﺨﻟاو

ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﻞﺣاﺮﻤﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا تاﻮﻄﺨﻟا .

ﺔﯿﻧوﺮﺘﮑﻟﻹا تﺎﺒﺘﮑﻤﻟا عوﺮﺸﻣ ﻚﻟﺬﮐ ﻒﺼﺗو

) elib .(

ﺢﻀﺘﯾ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ضاﺮﻌﺘﺳا لﻼﺧ ﻦﻣو ﺎﻬﺒﻠﻏأ نأ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﺺﺨﯾ ﺎﻤﯿﻓ ﺎﻨﻟ

تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺾﻌﺑ ﺎﻬﺑ ﺖﻣﺎﻗ ﻲﺘﻟا ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا برﺎﺠﺘﻟ ًﺎﺿاﺮﻌﺘﺳا ﺖﻧﺎﮐ .

ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ لﺎﺤﻟا ﻚﻟﺬﮐو

ﻦﻣ ،ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﻪﯿﻟإ ﺖﻌﺳ ﺎﻤﻋ ﺪﯿﻌﺒﺑ ﻪﯿﻠﻋ تﺰﮐرو ﻪﺘﻟوﺎﻨﺗ ﺎﻣ ﻦﮑﯾ ﻢﻠﻓ ،ﺔﯿﺒﻨﺟﻷا تﺎﺳارﺪﻠﻟ ﺎﺴﺳﺆﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا برﺎﺠﺗ ضاﺮﻌﺘﺳا ﺚﯿﺣ ﻩﺬه ﺾﻌﺑ نأ ﯽﻟإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ،ﻪﺑ ﺖﻣﺎﻗ ﻲﺘﻟا ت

نأ ﺎﻤﮐ ،ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﻟ ﺎﻬﯿﻠﻋ ﺮﯿﺴﻟا ﻲﻐﺒﻨﯾ ﻲﺘﻟا فاﺪهﻷاو ﻂﻄﺨﻟا ﺖﻟوﺎﻨﺗ تﺎﺳارﺪﻟا ﺎﻬﻨﻣ ﻞﮐ ﺎﯾاﺰﻣو ﺔﻨﻤﻗﺮﻟﺎﺑ ﺔﺻﺎﺨﻟا تﺎﯿﻨﻘﺘﻟا ﺖﻟوﺎﻨﺗ تﺎﺳارﺪﻟا ﻩﺬه ﺾﻌﺑ .

ﻧأ ﻲﻓ ﺎﻬﺿاﺮﻌﺘﺳا ﻢﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﻦﻋ ﺔﯿﻟﺎﺤﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﻒﻠﺘﺨﺗو ﯽﻠﻋ تﺰﮐر ﺎﻬ

ﻢﻟ ﺎﻣ اﺬهو ،ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﺪﻨﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻓ ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺔﺳارد يﺄﺑ ﺔﻐﻟﺎﺒﻟا ﻪﺘﯿﻤهأ ﻢﻏر عﻮﺿﻮﻤﻟا اﺬه ًﻆﺤﯾ ﻢﻟو ،ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﻪﻟوﺎﻨﺘﺗ .

5

ﺔﺳارﺪﻟا ﺎﻬﺘﻨﺒﺗ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻣ ﺔﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻ ﺔﺣﺮﺘﻘﻣ ﺔﻣﺎﻋ تاﻮﻄﺧ .

ﻼﺧ ﻦﻣ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا برﺎﺠﺗو ﻊﯾرﺎﺸﻣ عﻮﺿﻮﻣ لﻮﺣ يﺮﮑﻔﻟا جﺎﺘﻧﻹا ﻊﺒﺘﺗ ل

ﻢﻬﻟ ﻦﻣو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲﻟﻮﺌﺴﻣ ﺾﻌﺑ ﻊﻣ ﺖﻤﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﺸﻗﺎﻨﻤﻟاو ،ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻاو

عوﺮﺸﻤﺑ ﺔﺻﺎﺨﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻺﻟ ﺔﺣﺮﺘﻘﻣ تاﻮﻄﺧ ﺮﯾﻮﻄﺗ ﻢﺗ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻲﻓ ﺔﻘﺑﺎﺳ برﺎﺠﺗ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻩﺬهو ،ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ءﺎﻨﺛأ ﺎﻬﺑ دﺎﺷﺮﺘﺳﻻا ﻦﮑﻤﯾ

ﺔﯿﻟﺎﺤﻟا ﺔﺳارﺪﻠﻟ تﺎﻧﺎﯿﺒﻟا ﻊﻤﺟ ةادأ ﻲﻓ ﺎﻬﺑ ﺔﻧﺎﻌﺘﺳﻻا ﺖﻤﺗ ﻲﺘﻟا تاﻮﻄﺨﻟا ﻲه ﺔﺣﺮﺘﻘﻤﻟا ﺔﻄﺨﻟا ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﮐ ﻲهو :

1 ( فاﺪهﻷا ﺪﯾﺪﺤﺗ ﻪﻓاﺪهأ ﺪﯾﺪﺤﺗو ،ﻪﺑ مﺎﯿﻘﻟا بﻮﻏﺮﻤﻟا عوﺮﺸﻤﻟا فاﺪهأ ﺔﺸﻗﺎﻨﻣ ﺔﻠﺣﺮﻤﻟا ﻩﺬه ﻲﻓ ﻢﺘﯾ نأ ﻲﻐﺒﻨﯾ

ﺿﻮﺑ ﺔﯿﻓﺎﮐ تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﻊﻤﺟو ،ﺔﯾاﺪﺒﻟا ﻦﻣ ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا عوﺮﺸﻤﺑ ﺔﯿﻨﻌﻤﻟا تﺎﻬﺠﻟا ﺮﻈﻧ تﺎﻬﺟو ﺬﺧأو ،حﻮ

ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا عوﺮﺸﻤﺑ ﺔﻤﺋﺎﻘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻤﻟ ﻲﻟﺎﺤﻟا ﻊﺿﻮﻟا ﻦﻋ .

2 ( ﺔﯿﻟﺎﻤﻟا دراﻮﻤﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗ مﻮﻘﺘﺳ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻟﺎﻤﻟا دراﻮﻤﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗو ﻲﻤﻗﺮﻟا عوﺮﺸﻤﻠﻟ ﺔﯿﻟﺎﻤﻟا ﻒﯿﻟﺎﮑﺘﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗ ًاﺪﺟ ﻢﻬﻤﻟا ﻦﻣ

ﻪﻠﯾﻮﻤﺘﺑ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا عوﺮﺸﻣ راﺮﻤﺘﺳا نﺎﻤﻀﻟ ، .

3 ( ﺎﻬﺘﻨﻤﻗر داﺮﻤﻟا داﻮﻤﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗ يﺪﯿﻠﻘﺘﻟا ﺎﻬﻠﮑﺷ ﻦﻣ داﻮﻤﻟا ﻞﯾﻮﺤﺗ ﻮه ﻲﻤﻗر عوﺮﺸﻣ يأ ﻦﻣ ﻲﺳﺎﺳﻷا فﺪﻬﻟا )

عﻮﺒﻄﻤﻟا ( ﯽﻟإ

ﻦﻣ ﺎﻬﺘﻨﻤﻗر داﺮﻤﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗ ةﻮﻄﺧ ﺮﺒﺘﻌﺗ اﺬﻟ ،ﻲﻤﻗر ﻞﮑﺸﺑ ﻪﻋﺎﺟﺮﺘﺳاو ﻪﺗءاﺮﻗ ﻢﺘﯾ ﻲﻤﻗر ﻞﮑﺷ نأ ﻲﻐﺒﻨﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﻤﻬﻤﻟا تاﻮﻄﺨﻟا ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟ ﺔﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا ﺔﻄﺨﻟا ﺎﻬﯿﻠﻋ ﻞﻤﺘﺸﺗ

.

4 ( ﺎﻬﺘﻨﻤﻗر داﺮﻤﻟا داﻮﻤﻠﻟ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا قﺮﻃ ﺪﯾﺪﺤﺗ نأ ﺔﺴﺳﺆﻣ ﻞﮐ ﯽﻠﻋو ،ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﮑﺸﻟا ﯽﻟإ داﻮﻤﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟ ﺎﻬﻋﺎﺒﺗا ﻦﮑﻤﯾ ةدﺪﻌﺘﻣ قﺮﻃ كﺎﻨه

ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﺑ مﺎﯿﻘﻠﻟ ﺎﻬﻟ ﺔﺒﺳﺎﻨﻣ ﺎهاﺮﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻘﯾﺮﻄﻟا دﺪﺤﺗ .

5 ( ﻮﻘﺘﺳ ﻲﺘﻟا ﺔﻬﺠﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗ ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﺑ م

نﺎﻨﺛا نارﺎﯿﺧ تﺎﺴﺳﺆﻤﻟا ﻲﻓ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﻟ :

ﺔﯿﻠﻤﻌﺑ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﺴﺳﺆﻣ مﻮﻘﺗ نأ ﺎﻣإ

؛ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺔﺼﺼﺨﺘﻣ ﺔﯿﺟرﺎﺧ ﺔﯾرﺎﺠﺗ ﺔﺴﺳﺆﻤﻟ ﺔﻤﻬﻤﻟا ﻩﺬه ﺪﻨﺴﺗ نأ وأ ،ﺎﻬﺴﻔﻨﺑ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺗﻻاو ،ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﺑ مﻮﻘﺘﺳ ﻲﺘﻟا ﺔﻬﺠﻟا ﺔﻗﺪﺑ دﺪﺤﺗ نأ ﺔﺴﺳﺆﻤﻟا ﯽﻠﻋ ﻲﻐﺒﻨﯾ اﺬﻟ ﺎﻣ ﯽﻠﻋ قﺎﻔ

ﻲﺑﺎﺠﯾإ ﻞﮑﺸﺑ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﺮﯿﺳ ﻲﻓ ﺮﯿﺒﮐ ﻞﮑﺸﺑ ﻢهﺎﺴﯾ ﺎﻤﻣ ؛ﺮﻣﻷا ﻪﺒﻠﻄﺘﯾ .

6 ( ةدﻮﺠﻟا ﺔﻌﺟاﺮﻤﺑ مﻮﻘﯿﺳ ﻦﻣ ﺪﯾﺪﺤﺗ ﻦﻣ ﺪﮐﺄﺘﻠﻟ ؛ﻲﻤﻗر ﻞﮑﺷ ﯽﻟإ داﻮﻤﻟا ﻦﻣ ﻪﻠﯾﻮﺤﺗ ﻢﺗ ﺎﻣ ﺔﻌﺑﺎﺘﻣو ﺔﻌﺟاﺮﻣ ﺔﻠﺣﺮﻤﻟا ﻩﺬه ﻲﻓ ﻢﺘﯾو

ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﺎﻬﺘﺣﺎﺗإ وأ ﺎﻬﻋﺎﺟﺮﺘﺳا ءﺎﻨﺛأ ﺎﻬﺣﻮﺿوو ﺎﻬﺗدﻮﺟ .

7 ( ﻆﻔﺣ ﺔﻨﻤﻗﺮﻤﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﯿﻋوأ ﻦﯾﺰﺨﺗو تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﺴﺳﺆﻣ مداﻮﺧ ﯽﻠﻋ ﻦﯾﺰﺨﺘﻠﻟ ةﺮﯿﺒﮐ تﺎﺣﺎﺴﻣ ﯽﻟإ جﺎﺘﺤﯾ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﯿﻋوأ ﺔﻨﻤﻗر ةﺮﯿﺒﮐ مﺎﺠﺣأ ﺬﺧﺄﺗ ةدﺎﻋ ﻲﺘﻟاو ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا رﻮﺼﻟا ﻎﯿﺻ مﺪﺨﺘﺴﺗ ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا تﺎﯿﻠﻤﻋ ﺐﻠﻏأ نﻷ ﻚﻟذو

ﺎﻬﺗدﻮﺟ ىﻮﺘﺴﻣ ﻊﻣ ًﺎﯾدﺮﻃ ﺐﺳﺎﻨﺘﺗ .

8 ( ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﻲﻓ مﺪﺨﺘﺴﻤﻟا مﺎﻈﻨﻟا ﻢﻈﻧ ةدﺎﻋ ﺎﻬﺤﯿﺘﺗ ﻻ ﺔﻣﺪﻘﺘﻣ تﺎﻣﺪﺧ ﺮﻓﻮﺗ ﺔﻤﻈﻧﻷ جﺎﺘﺤﺗ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا تﺎﯿﻠﻤﻋ

ﺖﻧﺮﺘﻧﻹا ﺮﺒﻋ ﺔﺣﺎﺗﻹا ﻲﻓ ﻢﮑﺤﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋو ﻲﺋﻮﻀﻟا ﺢﺴﻤﻟا تﺎﯿﻠﻤﻋ ﻞﺜﻣ ﺔﯾﺪﯿﻠﻘﺘﻟا تﺎﺒﺘﮑﻤﻟا .

9 ( ﺔﻨﻤﻗﺮﻤﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﺔﯿﻋوأ ﻢﯿﻈﻨﺗ ﺮﺘﻧﻹا رﻮﻬﻇ ﻊﻣ ًﺎﺻﻮﺼﺧو ﻦﯾﺮﯿﺧﻷا ﻦﯾﺪﻘﻌﻟا ﻲﻓ ﻲﻨﻘﺘﻟا مﺪﻘﺘﻟا ﻊﻣ ﺮﯿﯾﺎﻌﻣ ﺾﻌﺑ تﺮﻬﻇ ﺖﻧ

ﺎﺗادﺎﺘﯿﻤﻟا ﻞﺜﻣ ﺖﻧﺮﺘﻧﻹا ﺔﺌﯿﺑ ﻊﻣ ﻖﻓاﻮﺘﺗ ﻲﺘﻟا ةﺪﯾﺪﺠﻟا ﻢﯿﻈﻨﺘﻟا )

رﻮﮐ ﻦﻠﺑد ( ﻚﻠﺗ ﺬﺧأ ﺐﻠﻄﺘﯾ اﺬهو ،

ﻢﯿﻈﻨﺘﻟا ءﺎﻨﺛأ رﺎﺒﺘﻋﻻا ﻲﻓ ﺮﯿﯾﺎﻌﻤﻟا .

10 ( ﻊﺒﻄﻟا قﻮﻘﺣو ﺔﺣﺎﺗﻹا كﺎﻨه ﻦﮑﻟو ﻦﯾﺪﯿﻔﺘﺴﻤﻠﻟ ﺎﻬﺘﺣﺎﺗإ ﻲﻓ ﻦﻤﮑﯾ مﺎﻋ ﻞﮑﺸﺑ ﺔﻨﻤﻗﺮﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﻦﻣ ﻲﺳﺎﺳﻷا فﺪﻬﻟا

تارﺎﺒﺘﻋا ،ﺔﯾﺮﮑﻔﻟا ﺔﯿﮑﻠﻤﻟا قﻮﻘﺣ ﻞﺜﻣ ﺔﻨﻤﻗﺮﻤﻟا داﻮﻤﻟا ﻚﻠﺗ ﺔﺣﺎﺗإ ﺪﻨﻋ ﺎﻬﺗﺎﻋاﺮﻣ ﺐﺠﯾ ةﺮﯿﺜﮐ

ﺎهﺮﯿﻏو لﻮﺧﺪﻟا تﺎﯿﺣﻼﺻ ﺪﯾﺪﺤﺗو ،لدﺎﻌﻟا ماﺪﺨﺘﺳﻻاو .

6

ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ضﺮﻋو تﺎﻧﺎﯿﺒﻟا ﻞﯿﻠﺤﺗ .

ﺪﻨﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ ﺎﻬﺘﻌﺒﺗا ﻲﺘﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا ﯽﻟإ فﺮﻌﺘﻟا ﯽﻟإ ﺔﯿﻟﺎﺤﻟا ﺔﺳارﺪﻟا فﺪﻬﺗ ﺘﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﻧﺎﺒﺘﺳا ﻲﻓ تءﺎﺟ ﺎﻤﮐ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟ ﻲﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤ

 

.1.6

ًﻻوأ : ﺔﻣﺎﻌﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ﻪﺘﺤﺗ جرﺪﻧا ﺔﺳارﺪﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ ﻦﻋ ﺔﻣﺎﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﺑ ًﺎﻘﻠﻌﺘﻣ ﺔﺳارﺪﻟا روﺎﺤﻣ ﻦﻣ لوﻷا رﻮﺤﻤﻟا نﺎﮐ

،ﺔﺴﺳﺆﻤﻟا ﻢﺳا ﺔﻓﺮﻌﻤﻟ ﺔﻠﺌﺳأ ﺔﺛﻼﺛ ﻤﻗﺮﻟا ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا عوﺮﺸﻤﺑ ءﺪﺒﻟا ﺦﯾرﺎﺗو ،ﺎﻬﻌﺒﺘﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻬﺠﻟاو

ﻲ .

ﻢﻗر لوﺪﺠﻟا ﺎﻨﻟ ﺎﻬﺤﺿﻮﯾ ﺔﯿﻟﺎﺤﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ لﻮﺣ تارﺎﺴﻔﺘﺳﻻا ﻩﺬه ﻦﻋ ﺔﺑﺎﺟﻹاو )

1 .(

 