Exercices sur le logarithme
décimal
1. Soient a et b ∈ R∗+. Simplifier: (a) log 0, 1 · Ã a2 r b2 a !3 a b3 (b) log µ 10a3b−2 a√a2b3 ¶3µ a−4b3 100√4b2a ¶−2 (c) log 0, 001³√3a4b−2´3 √ b3√4 a3 (d) log³ 10−3a4 3√b 0,01a2√a3b2 ´ 2. Calculer:(a) log 2 + log 5
(b) 2 log 5 + log 12 − log 3
3. Si log 2 = α, exprimer en fonction de α : log 4; log 16; log 40; log14; log 0, 2
4. Si log b = a avec b ∈ R∗
+, alors déterminer:
log 10b; log100b ; log1b; log√b; log b5; 2 log 3b + log√5
b − log 9 5. Déterminer domf et simplifier f (x) si possible:
(a) f (x) = log(4 − 3x) (b) f (x) = log(4 − x2) (c) f (x) = log(2x − 3) 3 2 − x (d) f (x) = log4x − 1 x − 3 (e) f (x) = log |5x − 1|
(f) f (x) = logx 3− 6x2+ 11x − 6 x2+ 3x + 2 (g) f (x) = log (1 + x 2)3 p x +√1 + x2
6. Résoudre dans R les équations suivantes: (a) log x = 1
(b) log x = 3 (c) log x = −4
(d) log(x + 4) + log x = 0
(e) log(x + 3) + log(x + 5) = log 15 (f) log(x + 1) = 3 − log(1 − 2x) (g) log(1 − x) − log(x + 1) = −2
(h) log(x + 1) + log(x − 1) = log 3 + 4 log 2 (i) log(x2+ 5x + 6) = log(x + 11)
(j) log(1 − 5x) − log(x + 1) = −1
7. Résoudre dans R les équations suivantes: (a) (log x)2− 3 log x − 4 = 0
(b) 2(log x)2− log x + 1 = 0 (c) (log x)2+ log x − 12 = 0
8. Résoudre dans R les inéquations suivantes: (a) log x >1
2
(b) 2 log x6 −3
(c) log |2x + 1| + log |x + 3| < 1
(d) log 24 + log(3 − x) < log(x + 1) + log(25x − 49) (e) log(3x2− x − 2) > log(6x + 4)
Corrigé
1. (a) log100.1 Ã a2 r b2 a !3 a b3 = log100.1 + log10 Ã a2 r b2 a !3 + log10 a b3 = −1 + log10a6+ log10 r b2 a 3 + log10 a b3 = −1 + 6 log10a + 3 2log10 b2 a + log10a − log10b 3 = −1 + 6 log10a + 3 log10b − 32log10a + log10a − 3 log10b = −1 +112 log10a (b) log10 µ 10a3b−2 a√a2b3 ¶3µ a−4b3 100√4b2a ¶−2 = 3 log1010a 3b−2 a√a2b3 − 2 log10 a−4b3 100√4b2a
= 3 log1010+3 log10a3+3 log
10b−2−3 log10a− 3 2log10a 2−3 2log10b 3−
2 log10a−4− 2 log10b3+ 2 log
10100 +
2 4log10b
2+2
4log10a = 3 + 9 log10a − 6 log10b − 3 log10a − 3 log10a −9
2log10b + 8 log10a − 6 log10b + 4 + log10b + 1 2log10a = 7 + 23 2 log10a − 31 2 log10b (c) log10 0.001³√3 a4b−2´3 √ b3√4 a3 = log100.001 + 3 log10√3 a4b−2− log 10 √ b3− log 10 4 √ a3 = −3 + log10a4+ 3 log10b−2− 1 2log10b 3−1 4log10a 3
= −3 + 4 log10a − 6 log10b − 3 2log10b − 3 4log10a = −3 +134 log10a − 15 2 log10b (d) log10 Ã 10−3a4√3 b 0.01a2√a3b2 ! = log1010−3+ log 10a4+ log10 3 √
b − log100.01 − log10a2− log10
√ a3b2 = −3 + 4 log10a + 1 3log10b + 2 − 2 log10a − 3 2log10a − log10b = −1 +12log10a −2 3log10b 2.
(a) log102 + log105 = log10(2 · 5) = log1010 = 1
(b) 2 log105 + log1012 − log103 = log1052+ log 1012 − log103 = log10 µ 25 · 12 3 ¶ = log10 µ 300 3 ¶ = log10100 = 2 3. (a) log104 = log1022 = 2 log102 = 2a
(b) log1016 = log1024 = 4 log102 = 4a (c) log1040 = log10(4 · 10) = log104 + log1010 = 2a + 1 (d) log101 4 = log101 − log104 = 0 − 2a = −2a (e) log100.2 = log10(0.1 · 2) = log100.1 + log102 = −1 + a 4.
(a) log1010b log1010 + log10b = 1 + a
(b) log10 b 100 = log10b − log10100 = a − 2 (c) log101 b = log101 − log10b = 0 − a = −a
(d) log10√b = 12log10b = 12a (e) log10b5 = 5 log10b = 5a (f) 2 log103b + log10 5 √ b − log109
= 2 (log103 + log10b) +15log10b − log1032
= 2 log103 + 2 log10b +1 5log10b − 2 log103 = 2a + 1 5a = 11 5 5. (a) f (x) = log10(4 − 3x) x ∈ domf ⇔ 4 − 3x > 0 ⇔ x < 43 ⇔ x ∈ ¤ −∞;43 £ domf =¤−∞;4 3 £
f (x) n’est pas simplifiable!
(b) f (x) = log10(4 − x2)
x ∈ domf ⇔ 4 − x2> 0 ⇔ (2 − x)(2 + x) > 0 ⇔ x ∈ ]−2; 2[ domf = ]−2; 2[
f (x) = log10[(2 − x)(2 + x)] = log10|2 − x| + log10|2 + x|
(c) f (x) = log10(2x − 3) 2 2 − x x ∈ domf ⇔ (2x − 3) 2 2 − x > 0 et 2 − x 6= 0 ⇔ x ∈ ]−∞, 2[ \ ½ 3 2 ¾ domf = ]−∞, 2[ \ ½ 3 2 ¾ f (x) = log10(2x − 3) 2 2 − x = log10(2x − 3)2− log 10|2 − x| = 2 log10|2x − 3| − log10|2 − x| (d) f (x) = log104x − 1 x − 3 x ∈ domf ⇔ 4x − 1 x − 3 > 0 et x − 3 6= 0 ⇔ x ∈ ¸ −∞;14 · ∪ ]3; +∞[ domf = ¸ −∞;14 · ∪ ]3; +∞[ f (x) = log104x − 1 x − 3 = log10|4x − 1| − log10|x − 3| (e) f (x) = log10|5x − 1| x ∈ domf ⇔ |5x − 1| > 0 ⇔ x ∈ R\ ½ 1 5 ¾ domf = R\ ½ 1 5 ¾
(f) f (x) = log10x 3− 6x2+ 11x − 6 x2+ 3x + 2 x ∈ domf ⇔ x 3− 6x2+ 11x − 6 x2+ 3x + 2 > 0 et x 2+ 3x + 2 6= 0 ⇔ (x − 1)(x − 2)(x − 3)(x + 1)(x + 2) > 0 et (x + 2)(x + 1) 6= 0 ⇔ x ∈ ]−2; −1[ ∪ ]1; 2[ ∪ ]3; +∞[ domf = ]−2; −1[ ∪ ]1; 2[ ∪ ]3; +∞[ f (x) = log10x 3− 6x2+ 11x − 6 x2+ 3x + 2 = log10(x − 1)(x − 2)(x − 3) (x + 2)(x + 1) = log10|(x − 1)(x − 2)(x − 3)| − log10|(x + 2)(x + 1)|
= log10|x − 1|+log10|x − 2|+log10|x − 3|−log10|x + 2|−log10|x + 1|
(g) f (x) = log10 ¡ 1 + x2¢3 p x +√1 + x2 x ∈ domf ⇔ ¡ 1 + x2¢3 p x +√1 + x2 > 0 et x + √ 1 + x2> 0 et 1 + x2 ≥ 0 ⇔ x +√1 + x2> 0 ⇔√1 + x2> −x 1er cas: x ∈ R +: √ 1 + x2> −x toujours vérifié ∀x ∈ R + ⇔ x ∈ R+ dom1= R+ 2ecas: x ∈ R∗−: √ 1 + x2> −x ⇔ ½ 1 + x2> x2 x < 0
⇔ ½
0x2> −1 toujours vérifié ∀x ∈ R∗− x < 0
dom2= R∗−
Donc: domf = dom1∪ dom2= R+∪ R∗− = R
f (x) = log10 ¡ 1 + x2¢3 p x +√1 + x2 = log10 ¡ 1 + x2¢3− log10 p x +√1 + x2 = 3 log10(1 + x2) −1 2log10 ¯ ¯x +√1 + x2¯¯ 6.
(a) log10x = 1(E)
x ∈ dom(E) ⇔ x ∈ R∗+ Donc dom(E) = R∗ + log10x = 1 ⇔ x = 101 ⇔ x = 10 S = {10} (b) log10x = 3(E) x ∈ dom(E) ⇔ x ∈ R∗ + Donc dom(E) = R∗ + log10x = 3 ⇔ x = 103 ⇔ x = 1000 S = {1000} (c) log10x = −4(E) x ∈ dom(E) ⇔ x ∈ R∗ + Donc dom(E) = R∗ + log10x = −4
⇔ x = 10−4
⇔ x = 10 0001
S =©10 0001
ª
(d) log10(x + 4) + log10x = 0(E)
x ∈ dom(E) ⇔ x > −4 et x ∈ R∗ + Donc dom(E) = R∗ + log10(x + 4) + log10x = 0 ⇔ log10[(x + 4) · x] = 0 ⇔ log10(x2+ 4x) = log 1 ⇔ x2+ 4x = 1 ⇔ x2+ 4x − 1 = 0 ∆ = b2− 4ac = 42− 4 · 1 · (−1) = 16 + 4 = 20 √ ∆ = 2√5 x1=−b− √ ∆ 2a =−4−2 √ 5 2 = −2 − √ 5 à rejeter x2=−b+ √ ∆ 2a =−4+2 √ 5 2 = −2 + √ 5 S = ©−2 +√5ª
(e) log10(x + 3) + log10(x + 5) = log1015(E) x ∈ dom(E) ⇔ x > −3 et x > −5 Donc dom(E) = ]−3; +∞[
log10(x + 3) + log10(x + 5) = log1015 ⇔ log10((x + 3) · (x + 5)) = log1015
⇔ x2+ 8x + 15 = 15 ⇔ x(x + 8) = 0
⇔ x = 0 ou x = −8 à rejeter S = {0}
(f) log10(x + 1) = 3 − log10(1 − 2x)(E) x ∈ dom(E) ⇔ x > −1 et x < 12
Donc dom(E) =¤−1;12£
log10(x + 1) = 3 − log10(1 − 2x) ⇔ log10(x + 1) + log10(1 − 2x) = 3
⇔ log10((x + 1) · (1 − 2x)) = 3 ⇔ log10(−2x2− x + 1) = 3 ⇔ −2x2− x + 1 = 103 ⇔ 2x2+ x − 1001 = 0 ∆ = b2− 4ac = 1 − 4 · 2 · (−1001) = 8009 x1=−1− √ 8009 4 = −22. 623 à rejeter x2=−1+ √ 8009 4 S =n−1+√48009 o
(g) log10(1 − x) − log10(1 + x) = −2(E) x ∈ dom(E) ⇔ x < 1 et x > −1 Donc dom(E) = ]−1; 1[ log10(1 − x) − log10(1 + x) = −2 ⇔ log10 (1−x) (1+x) = −2 ⇔ 11+x−x = 10−2 ⇔ 1 − x = 1001 · (1 + x) ⇔ −100x = 1 + x − 100 ⇔ −101x = −99 ⇔ x = 99 101 S =©10199 ª
(h) log10(x + 1) + log10(x − 1) = log103 + 4 log102(E) x ∈ dom(E) ⇔ x > −1 et x > 1
Donc dom(E) = ]1; +∞[
log10(x + 1) + log10(x − 1) = log103 + 4 log102
⇔ log10((x + 1) · (x − 1)) = log10(3 · 24)
⇔ x2− 1 = 48
⇔ x2− 49 = 0
⇔ x = 7 ou x = −7 à rejeter S = {7}
(i) log10(x2+ 5x + 6) = log10(x + 11)(E) x ∈ dom(E) ⇔ x2+ 5x + 6 > 0 et x > −11 ⇔ (x + 2)(x + 3) > 0 et x > −11
Donc dom(E) = ]−11; −3[ ∪ ]−2; +∞[ log10(x2+ 5x + 6) = log10(x + 11) ⇔ x2+ 5x + 6 = x + 11 ⇔ x2+ 5x + 6 − x − 11 = 0 ⇔ x2+ 4x − 5 = 0 ∆ = 36 x1=−4−62 = −5 x2=−4+62 = 1 ⇔ x = −5 ou x = 1 S = {−5, 1}
(j) log10(1 − 5x) − log10(x + 1) = −1(E) x ∈ dom(E) ⇔ x < 15 et x > −1 Donc dom(E) =¤−1;15£ log10(1 − 5x) + 1 = log10(x + 1) ⇔ log10(1 − 5x) · 10 = log10(x + 1) ⇔ (1 − 5x) · 10 = x + 1 ⇔ 10 − 50x − x − 1 = 0 ⇔ 51x = 9 ⇔ x = 173 S = ½ 3 17 ¾ 7.
(a) (log10x)2− 3 log10x − 4 = 0 (E) dom(E) = R∗
+
On pose: y = log10x Donc: y2− 3y − 4 = 0
⇐⇒ y = −1 ou y = 4
Alors: log10x = −1 ou log10x = 4 ⇐⇒ x = 10−1 ou x = 104 ⇐⇒ x = 1 10 ou x = 10000 D’où: S = ½ 1 10; 10000 ¾
(b) 2 (log10x)2− log10x + 1 = 0 (E) dom(E) = R∗
+
On pose: y = log10x Donc:2y2− y + 1 = 0
Cette équation n’admet pas de racines réelles. D’où: S = ∅
(c) (log10x)2+ log10x − 12 = 0 (E) dom(E) = R∗
+
On pose: y = log10x Donc: y2+ y − 12 = 0
⇐⇒ y = −4 ou y = 3
Alors: log10x = −4 ou log10x = 3 ⇐⇒ x = 10−4 ou x = 103 ⇐⇒ x = 100001 ou x = 1000 D’où: S = ½ 1 10000; 1000 ¾ 8.
(a) log10x > 12 (I) dom(I) = R∗ + Donc: log10x > 12 ⇐⇒ x > 1012 ⇐⇒ x >√10 D’où: S =¤√10; +∞£ (b) 2 log10x ≤ −3 (I) dom(I) = R∗ + Donc: 2 log10x ≤ −3 ⇐⇒ log10x2≤ −3 ⇐⇒ x2≤ 10−3 ⇐⇒ x2− Ãr 1 103 !2 ≤ 0
⇐⇒ Ã x − r 10 103· 10 ! Ã x + r 10 103· 10 ! ≤ 0 D’où: S = " − √ 10 100; √ 10 100 # ∩ dom(I) = # 0; √ 10 100 #
(c) log10|2x + 1| + log10|x + 3| < 1 (I) x ∈ dom(I) ⇐⇒ |2x + 1| > 0 et |x + 3| > 0 ⇐⇒ x 6= −12 et x 6= −3 dom(I) = R\©−1 2; −3 ª
Donc: log10|2x + 1| + log10|x + 3| < 1 ⇐⇒ log10[(|2x + 1|) (|x + 3|)] < 1 ⇐⇒ (|2x + 1|) (|x + 3|) < 101 ⇐⇒ |(2x + 1) (x + 3)| < 10 ⇐⇒¯¯2x2+ 6x + x + 3¯¯ < 10 ⇐⇒ −10 < 2x2+ 7x + 3 < 10 ⇐⇒ ½ −10 < 2x2+ 7x + 3 2x2+ 7x + 3 < 10 ⇐⇒ ½ 2x2+ 7x + 13 > 0 (1) 2x2+ 7x − 7 < 0 (2) ⇐⇒ x ∈ R x ∈ # −7 −√105 4 ; −7 +√105 4 " ⇐⇒ x ∈ # −7 −√105 4 ; −7 +√105 4 " S = # −7 −√105 4 ; −7 +√105 4 "
(d) log1024 + log10(3 − x) < log10(x + 1) + log10(25x − 49) (I) x ∈ dom(I) ⇐⇒ 3 > x et x > −1 et x > 4925 ⇐⇒ x ∈ ¸ 49 25; 3 · dom(I) = ¸ 49 25; 3 ·
Donc: log1024 + log10(3 − x) < log10(x + 1) + log10(25x − 49) ⇐⇒ log10[24 · (3 − x)] < log10[(x + 1) (25x − 49)]
⇐⇒ log10(72 − 24x) < log10
¡
⇐⇒ log10(72 − 24x) < log10 ¡ 25x2− 24x − 49¢ ⇔ 72 − 24x < 25x2− 24x − 49 ⇔ 0 < 25x2− 121 ⇔ (5x − 11) (5x + 11) > 0 ⇐⇒ x ∈ ¸ −∞; −115 ¸ ∪ · 11 5; +∞ · S = µ¸ −∞; −11 5 ¸ ∪ · 11 5; +∞ ·¶ ∩ ¸ 49 25; 3 · = · 11 5; 3 ·
(e) log10¡3x2− x − 2¢> log
10(6x + 4) (I) x ∈ dom(I) ⇐⇒ 3x2− x − 2 > 0 et 6x + 4 > 0 ⇐⇒ x ∈ ¸ −∞; −23 · ∪ ]1; +∞[ et x > −23 dom(I) = ]1; +∞[
Donc: log10¡3x2− x − 2¢> log
10(6x + 4) ⇐⇒ log10 ¡ 3x2− x − 2¢− log 10(6x + 4) > 0 ⇐⇒ log10 ¡ 3x2− x − 2¢> log 10(6x + 4) ⇐⇒ 3x2− x − 2 > 6x + 4 ⇐⇒ 3x2− 7x − 6 > 0 ⇐⇒ x ∈ ¸ −∞, −23 · ∪ ]3; +∞[ S = µ¸ −∞, −23 · ∪ ]3; +∞[ ¶ ∩ ]1; +∞[ = ]3; +∞[ (f) log10(x + 2) + log10(x − 4) < 2 log10(x − 1) (I)
x ∈ dom(I) ⇐⇒ x + 2 > 0 et x − 4 > 0 et x − 1 > 0 ⇐⇒ x > −2 et x > 4 et x > 1 ⇐⇒ x > 4
dom(I) = ]4; +∞[
Donc: log10(x + 2) + log10(x − 4) < 2 log10(x − 1) ⇐⇒ log10[(x + 2) (x − 4)] < log10(x − 1) 2 ⇐⇒ log10 ¡ x2− 2x − 8¢< log 10 ¡ x2− 2x + 1¢ ⇐⇒ x2− 2x − 8 < x2− 2x + 1 ⇐⇒ 0x < 9 vrai ∀x ∈ dom(I) D’où: S = ]4; +∞[
Saisie et mise en page du corrigé :
Exercices 1-3: Alain KLEIN, IIe C2 (2007-08) Exercices 4-5: Ailin ZHANG, IIe B2 (2007-08)
Exercice 6: Bob WEBER, IIe B2 (2007-08)