• Aucun résultat trouvé

Espaces propres, valeurs propres : détermination

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Partager "Espaces propres, valeurs propres : détermination"

Copied!
10
0
0

Texte intégral

(1)

Espaces propres, valeurs propres : détermination

Exercice 1. (☀☀)

On considère les matrices suivantes.

a) M1 =

2 −2 0

0 6 −6

0 0 12

b) M2 =

1 0 0 1 1 1 0 0 1

c) M3 =

3 −1 1

2 0 2

1 −1 3

d) M4 =

5 1 −1

2 4 −2

1 −1 3

e) M5 =

3 −1 1

1 2 0

0 1 1

f ) M6 =

1 1 1 1 1 1 1 1 1

1. Pour chaque matrice Mi, déterminer les réels λ∈ R tels que la matrice Mi−λI est non inversible.

Pour ce faire, on déterminera les réels λ∈Rtels que : rg(Mi−λI)6= 3

2. Pour touti∈J1,6Ket pour tout réelλtel querg(Mi−λI)6= 3, on définit l’ensemble :

Eλ(Mi) ={X =

x y z

∈M3,1(R) |(Mi−λI) X= 0M3,1(R)} Écrire chacun de ces ensembles sous la forme d’un espace vectoriel engen-

Démonstration.

1. a) Soit λ∈R.

rg(M1−λI) = rg

2λ −2 0

0 6λ −6

0 0 12λ

La matrice M1−λI est triangulaire supérieure.

Elle est non inversible ssi l’un de ses cœfficients diagonaux est nul.

Autrement dit ssi : 2−λ= 0 OU 6−λ= 0 OU 12−λ= 0. Ainsi : M1−λI non inversible ⇔ λ∈ {2,6,12}

b) Soit λ∈R.

rg(M2−λI) = rg

1λ 0 0

1 1λ 1

0 0 1λ

L1L2

= rg

1 1λ 1

1λ 0 0

0 0 1λ

L2L2(1λ)L1

= rg

1 1λ 1

0 −(1λ)2 −(1λ)

0 0 1λ

La réduite obtenue est triangulaire supérieure.

Elle est non inversible ssi l’un de ses cœfficients diagonaux est nul.

Autrement dit ssi : −(1−λ)2 = 0OU 1−λ= 0. Ainsi : M2−λI non inversible ⇔ (1−λ)2= 0 OU 1−λ= 0

⇔ 1−λ= 0

⇔ λ= 1

(2)

c) Soitλ∈R.

rg(M3−λI) = rg

3λ −1 1

2 −λ 2

1 −1 3λ

L1L3

= rg

1 −1 3λ

2 −λ 2

3λ −1 1

L2L22L1 L3L3(3λ)L1

= rg

1 −1 3λ

0 2λ −4 + 2λ 0 2λ 1(3λ)2

L3L3L2

= rg

1 −1 3λ

0 2λ −4 + 2λ 0 0 5(3λ)2

La réduite obtenue est triangulaire supérieure.

Elle est non inversible ssi l’un de ses cœfficients diagonaux est nul.

Autrement dit ssi :2−λ= 0 OU 5−(3−λ)2−2λ= 0. Or : 5−(3−λ)2−2λ = 5−(9−6λ+λ2)−2λ

= −4 + 4λ−λ2

= −(2−λ)2 Ainsi :

M3−λI non inversible ⇔ 2−λ= 0 OU (2−λ)2= 0

⇔ 2−λ= 0

⇔ λ= 2

d) Soit λ∈R.

rg(M4−λ I3) = rg

5λ 1 −1

2 4λ −2

1 −1 3λ

L1L3

= rg

1 −1 3λ

2 4λ −2

5λ 1 −1

L2L22L1 L3L3(5λ)L1

= rg

1 −1 3λ

0 6λ −8 + 2λ 0 6λ −1(5λ)(3λ)

L3L3L2

= rg

1 −1 3λ

0 6λ −8 + 2λ 0 0 −8 + 6λλ2

La réduite obtenue est triangulaire supérieure.

Elle est non inversible ssi l’un de ses cœfficients diagonaux est nul.

Autrement dit ssi : 6−λ= 0 OU −8 + 6λ−λ2 = 0. Or :

−8 + 6λ−λ2 =−(8−6λ+λ2) =−(λ−2)(λ−4) Ainsi :

M4−λI non inversible ⇔ 6−λ= 0 OU −8 + 6λ−λ2 = 0

⇔ 6−λ= 0 OU λ−2 = 0 OU λ−4 = 0

⇔ λ∈ {2,4,6}

(3)

e) Soitλ∈R.

rg(M5−λI) = rg

3λ −1 1

1 2λ 0

0 1 1λ

L1L2

= rg

1 2λ 0

3λ −1 1

0 1 1λ

L2L2(3λ)L1

= rg

1 2λ 0

0 −1(2λ)(3λ) 1

0 1 1λ

L3L2

= rg

1 2λ 0

0 1 1λ

0 −1(2λ)(3λ) 1

= rg

1 2λ 0

0 1 1λ

0 −q(λ) 1

L3L3+q(λ)L2

= rg

1 2λ 0

0 1 1λ

0 0 1 + (1λ)q(λ)

où :q(λ) = 1 + (2−λ)(3−λ).

La réduite obtenue est triangulaire supérieure.

Elle est non inversible ssi l’un de ses cœfficients diagonaux est nul.

Autrement dit ssi :1 + (1−λ)q(λ) = 0.

Or :

1 + (1−λ) q(λ) = 1 + (1−λ)

1 + (2−λ)(3−λ)

= 1 + (1−λ) + (1−λ)(2−λ)(3−λ)

= (2−λ) + (1−λ)(2−λ)(3−λ)

= (2−λ)

1 + (1−λ)(3−λ)

= (2−λ)

1 + (3−4λ+λ2)

= (2−λ) (4−4λ+λ2)

= (2−λ) (2−λ)2 = (2−λ)3 Ainsi :

M5−λI non inversible ⇔ (2−λ)3 = 0

⇔ 2−λ= 0

⇔ λ= 2

(4)

f ) Soitλ∈R.

rg(M6−λI) = rg

1λ 1 1

1 1λ 1

1 1 1λ

L1L2

= rg

1 1λ 1

1λ 1 1

1 1 1λ

L2L2(1λ)L1 L3L3L1

= rg

1 1λ 1

0 1(1λ)2 λ

0 λ −λ

= rg

1 1λ 1

0 λ(2λ) λ

0 λ −λ

L2L3

= rg

1 1λ 1

0 λ −λ

0 λ(2λ) λ

L3L3(2λ)L2

= rg

1 1λ 1

0 λ −λ

0 0 λ+ (2λ)λ

= rg

1 1λ 1

0 λ −λ

0 0 λ(3λ)

La réduite obtenue est triangulaire supérieure.

Elle est non inversible ssi l’un de ses cœfficients diagonaux est nul.

Autrement dit ssi :λ= 0 OU λ(λ−3) = 0 = 0. Ainsi :

M6−λI non inversible ⇔ λ= 0 OU (λ= 0 OU λ−3 = 0)

⇔ λ∈ {0,3}

Remarque

On peut conclure plus rapidement le calcul précédent. En effet, on a vu que le rang est invariable par transposée. Ainsi, lors d’un calcul de rang, on est autorisé à faire des opérations sur les colonnes.

rg(M6−λI) = rg

1 1λ 1

0 λ(2λ) λ

0 λ −λ

C2C2+C3

= rg

1 1λ 1

0 λ(2λ) +λ λ

0 0 −λ

= rg

1 1λ 1

0 λ(3λ) λ

0 0 −λ

(5)

2. a) (i) SoitX=

x y z

∈M3,1(R).

X ∈E2(M1) ⇐⇒ M1X = 2X

⇐⇒ (M1−2I) X= 0M3,1(R)

⇐⇒

0 −2 0

0 4 −6

0 0 10

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

−2y = 0

4y − 6z = 0 10z = 0

L2L2+ 2L1

⇐⇒

−2y = 0

−6z = 0 10z = 0

L33L3+ 5L2

⇐⇒

−2y = 0

−6z = 0 0 = 0 On en déduit :

E2(M1) = {

x y z

∈M3,1(R) |y = 0 et z= 0}

= {

x 0 0

|x∈R} = {x·

1 0 0

|x∈R} = Vect

1 0 0

E2(M1) = Vect

1 0 0

(ii) Soit X=

x y z

∈M3,1(R).

X∈E6(M1) ⇐⇒ M1X = 6X

⇐⇒ (M1−6I) X = 0M3,1(R)

⇐⇒

−4 −2 0

0 0 −6

0 0 6

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

−4x − 2y = 0

− 6z = 0 6z = 0

L3L3+L2

⇐⇒

−4x − 2y = 0

− 6z = 0 0 = 0

⇐⇒

−4x = 2y

− 6z = 0 On en déduit :

E6(M1) = {

x y z

∈M3,1(R) |x=−12y et z= 0}

= {

12y y 0

|y∈R}

= {x·

12 1 0

|y ∈R} = Vect

12 1 0

E (M ) = Vect

−1

(6)

(iii) SoitX=

x y z

∈M3,1(R).

X ∈E12(M1) ⇐⇒ M1X= 12X

⇐⇒ (M1−12I) X= 0M3,1(R)

⇐⇒

−10 −2 0

0 −6 −6

0 0 0

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

−10x − 2y = 0

− 6y − 6z = 0 0 = 0

⇐⇒

−10x − 2y = 0

− 6y = 6z

L13L1L2

⇐⇒

−30x = −6z

− 6y = 6z On en déduit :

E12(M1) = {

x y z

∈M3,1(R) |x= 15z et y=−z}

= {

1 5z

−z z

|z∈R}

= {z·

1 5

−1 1

|z∈R} = Vect

1 5

−1 1

E12(M1) = Vect

1

−5 5

b) Soit X=

x y z

∈M3,1(R).

X ∈E1(M2) ⇐⇒ M2X=X

⇐⇒ (M2−I)X= 0M3,1(R)

⇐⇒

0 0 0 1 0 1 0 0 0

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

0 = 0 x + z = 0 0 = 0

⇐⇒

x = −z On en déduit :

E1(M2) = {

x y z

∈M3,1(R) |x=−z}

= {

−z y z

|(y, z)∈R2}

= {y·

0 1 0

+z·

−1 0 1

|(y, z)∈R2}

= Vect

0 1 0

,

−1 0 1

E1(M2) = Vect

0 1 0

,

−1 0 1

(7)

c) DéterminonsE2(M3). Soit X=

x y z

∈M3,1(R).

X ∈E2(M3) ⇐⇒ M3X= 2X

⇐⇒ (M3−2I)X= 0M3,1(R)

⇐⇒

1 −1 1 2 −2 2 1 −1 1

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

x − y + z = 0 2x − 2 y + 2 z = 0 x − y + z = 0

L2L22L1 L3L3L1

⇐⇒

x − y + z = 0 0 = 0 0 = 0

⇐⇒

x = y − z On en déduit :

E2(M3) = {

x y z

∈M3,1(R) |x=y−z}

= {

yz

y z

|(y, z)∈R2}

= {y·

1 1 0

+z·

−1 0 1

|(y, z)∈R2} = Vect

1 1 0

,

−1 0 1

E2(M3) = Vect

1 1

,

−1 0

d) (i) Déterminons E2(M4). SoitX =

x y z

∈M3,1(R).

X ∈E2(M4) ⇐⇒ M4X = 2X

⇐⇒ (M4−2I)X = 0M3,1(R)

⇐⇒

3 1 −1

2 2 −2

1 −1 1

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

3 x + y − z = 0 2 x + 2y − 2z = 0 x − y + z = 0

L23L2−2L1 L33L3−L1

⇐⇒

3 x + y − z = 0 4y − 4z = 0

− 2y + 2z = 0

L32L3+L2

⇐⇒

3 x + y − z = 0 4y − 4z = 0 0 = 0

⇐⇒

3 x + y = z 4y = 4 z

L14L1L2

⇐⇒

12 x = 0 4 y = 4z On en déduit :

E2(M4) = {

x y z

∈M3,1(R)|x= 0 et y=z}

= {

0 z z

|z∈R} = {z·

0 1 1

|z∈R} = Vect

0 1 1

(8)

(ii) DéterminonsE4(M4). SoitX =

x y z

∈M3,1(R).

X∈E4(M4) ⇐⇒ M4X= 4X

⇐⇒ (M4−4I)X= 0M3,1(R)

⇐⇒

1 1 −1

2 0 −2

1 −1 −1

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

x + y − z = 0

2 x − 2z = 0

x − y − z = 0

L2L22L1 L3L3L1

⇐⇒

x + y − z = 0

− 2 y = 0

− 2 y = 0

L3L3L2

⇐⇒

x + y − z = 0

− 2y = 0 0 = 0

⇐⇒

x + y = z

− 2y = 0

L12L1+L2

⇐⇒

2x = 2z y = 0 On en déduit :

E4(M4) = {

x y z

∈M3,1(R) |x=z et y= 0}

= {

z 0 z

|z∈R} = {z·

1 0 1

|z∈R} = Vect

1 0 1

(iii) Déterminons E6(M4). SoitX =

x y z

∈M3,1(R).

X∈E6(M4) ⇐⇒ M4X= 6X

⇐⇒ (M4−6I)X= 0M3,1(R)

⇐⇒

−1 1 −1

2 −2 −2

1 −1 −3

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

−x + y − z = 0 2 x − 2y − 2 z = 0 x − y − 3 z = 0

L2L2+ 2L1 L3L3+L1

⇐⇒

−x + y − z = 0

− 4 z = 0

− 4 z = 0

L3L3−L2

⇐⇒

−x + y − z = 0

− 4 z = 0 0 = 0

⇐⇒

−x − z = −y

− 4 z = 0

L14L1L2

⇐⇒

−4x = −4y

− 4z = 0 On en déduit :

E6(M4) = {

x y z

∈M3,1(R)|x=y et z= 0}

= {

y y 0

|y ∈R} = {y·

1 1 0

|y∈R} = Vect

1 1 0

(9)

e) DéterminonsE2(M5). Soit X=

x y z

∈M3,1(R).

X∈E2(M5) ⇐⇒ M5X= 2X

⇐⇒ (M5−2I)X= 0M3,1(R)

⇐⇒

1 −1 1

1 0 0

0 1 −1

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

x − y + z = 0

x = 0

y − z = 0

L2L2−L1

⇐⇒

x − y + z = 0 y − z = 0 y − z = 0

L3L3−L2

⇐⇒

x − y + z = 0 y − z = 0 0 = 0

⇐⇒

x − y = −z y = z

L1L1+L2

⇐⇒

x = 0 y = z On en déduit :

E2(M5) = {

x y z

|M5X = 2X}

= {

x y z

|x= 0 et y=z} = {

0 z z

|z∈R}

0

0

f ) (i) Déterminons E0(M6). SoitX =

x y z

∈M3,1(R).

X ∈E0(M6) ⇐⇒ M6X= 0X

⇐⇒ (M6−0I)X = 0M3,1(R)

⇐⇒

1 1 1 1 1 1 1 1 1

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

x + y + z = 0 x + y + z = 0 x + y + z = 0

L2L2L1 L3L3L1

⇐⇒

x + y + z = 0 0 = 0 0 = 0

⇐⇒

x = −y − z On en déduit :

E0(M6) = {

x y z

∈M3,1(R) |x=−y−z}

= {

−yz y z

|(y, z)∈R2}

= {y·

−1 1 0

+z·

−1 0 1

|(y, z)∈R2}

= Vect

−1 1 0

,

−1 0 1

−1

−1

(10)

(ii) DéterminonsE3(M6). SoitX =

x y z

∈M3,1(R).

X∈E3(M6) ⇐⇒ M6X = 3X

⇐⇒ (M6−3I)X= 0M3,1(R)

⇐⇒

−2 1 1

1 −2 1

1 1 −2

x y z

=

0 0 0

⇐⇒

−2x + y + z = 0 x − 2 y + z = 0 x + y − 2 z = 0

L22L2+L1 L32L3+L1

⇐⇒

−2x + y + z = 0

− 3 y + 3 z = 0 3 y − 3 z = 0

L3L3+L2

⇐⇒

−2x + y + z = 0

− 3 y + 3 z = 0 0 = 0

⇐⇒

−2 x + y = −z

− 3y = −3z

L13L1+L2

⇐⇒

−6 x = −6z

− 3y = −3z On en déduit :

E3(M6) = {

x y z

∈M3,1(R) |x=z et y=z}

= {

z z z

|z∈R} = {z·

1 1 1

|z∈R} = Vect

1 1 1

Références

Documents relatifs

Algorithmes pour le calcul de toutes les valeurs propres d’une matrice M´ ethode de la puissance it´ er´ ee... G´ en´ eralit´ es, outils matriciels Matrices

[r]

Si une matrice A est diagonalisable, alors lorsqu’on la diagonalise, on obtient une matrice diagonale dont les coefficients diagonaux sont les valeurs propres de A...

Huvent, Toutes les mathématiques – Cours, exercices corrigés – MPSI, PCSI, PTSI, TSI, Ellipses, 2004..

En effet comme à toute hiérarchie indicée correspond une ultramétrique (cf. Benzecri [13]), on peut conclure que les niveaux et les classes de toute classification hiérarchique sont

[r]

K=ℝ ou ℂ. Valeurs propres: définition, recherche. vecteur propre On appelle Spectre Spectre Spectre de f, et on note Sp f# l'ensemble des Spectre valeurs propres de f. Les E λ1 , E

On suppose que A et B ont chacune une seule