Competenties van leerlingen ontwikkelen met eTwinning

(1)

(2)

Uitgever

Centrale Ondersteuningsdiensten eTwinning www.etwinning.net

European Schoolnet (EUN Partnership AISBL) Trierstraat 61 – 1040 Brussel – België www.europeanschoolnet.org Redactie

Claire Morvan Auteurs Anne Gilleran Caroline Kearney Coördinatie ontwerp Claire Morvan Coördinatie talen Danosh Nasrollahi Oorspronkelijk ontwerp Digital Ink

Drukwerk HOFI ISBN

Gepubliceerd in december 2014. De opvattingen verwoord in deze publicatie zijn die van de auteurs en niet noodzakelijkerwijs die van European Schoolnet of van de Centrale Ondersteuningsdienst van eTwinning. Dit boek wordt uitgegeven onder de algemene voorwaarden van de Attribution-Non Commercial-Share Alike 3.0 Unported Creatieve Commons licence (CC BY-NC-SA 3.0) (http://creatievecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/). Deze uitgave is gecreëerd met de financiële steun van het Erasmus+

programma van de Europese Unie. Deze uitgave geeft uitsluitend de opvattingen van de auteurs weer en de Europese Commissie kan niet verantwoordelijk gehouden worden voor enig gebruik dat gemaakt kan worden van de informatie hierin vervat.

(3)

Inhoud

05 Inleiding

08 Communicatie in de moedertaal Friends Fur-ever

Twinnies in de wereld Knutselboek

12 Communicatie in vreemde talen Euroguide

Moi, toi, lettres à nous (Ik, jij, brieven aan ons)

16 Wiskundige competentie en basiscompetentie op het gebied van exacte wetenschappen en technologie

SOHO: Sunspots Online Helios Observatory ATOM (Een voorproefje van Wiskunde)

20 Digitale competentie Talking pictures Historische verhalen 24 Leercompetentie

Verslaggeving zonder grenzen LYPS (Laat Innerlijke Passie Schitteren) 28 Sociale en burgerschap competenties

Getting closer Rainbow village Health4life

(4)

(5)

Inleiding

Wat zijn competenties?

Een competentie kan gedefinieerd worden als “een complexe combinatie van kennis, vaardigheden, begrip, normen, houdingen en verlangen dat leidt tot effectieve, concrete menselijk actie op het gebied van een specifiek domein”¹. Competent zijn betekent daarom in staat zijn effectief een combinatie van kennis, vaardigheden en normen toe te passen om op succesvolle wijze te reageren op een situatie of een probleem op te lossen in de echte wereld. Het woord ‘competentie’ werd oorspronkelijk gebruikt in de professionele context in Frankrijk in de jaren zeventig van de vorige eeuw om te refereren aan hetgeen werknemers nodig hadden naast kwalificaties om effectief te handelen in een reeks verschillende werksituaties². In de jaren tachtig van de vorige eeuw werden in verschillende landen aanpakken gebaseerd op competenties ontwikkeld voor het beroepsonderwijs en opleidingen. Sindsdien is het concept van op competenties gebaseerd onderwijs uitgebreid tot het algemene onderwijs, zoals hieronder verder uitgelegd wordt.

Sleutelcompetenties kunnen op verschillende manieren worden uitgelegd en begrepen, afhankelijk van de verschillende nationale contexten³. Competenties kunnen zowel gebaseerd op specifieke vakken als transversaal zijn. Naast de landelijke definities en raamwerken bestaan er verschillende internationale competentiekaders, inclusief de aanbeveling betreffende sleutelcompetenties voor een leven lang leren door de Europese Unie⁴, het UNESCO kader⁵, het DESECO kader van de OESO⁶, het Partnerships 21 raamwerk⁷ en het ATC21S raamwerk⁸. eTwinning erkent de beschikbaarheid van verschillende internationale raamwerken, evenals de waarde van alle nationaal kaders die in grote mate verband houden met de context en cultuur van een land. Maar voor de projecten die in dit boek gepresenteerd worden gebruikt het het Europees raamwerk voor sleutelcompetenties als referentiepunt.

Het Europese raamwerk voor 8 sleutelcompetenties

Het Europese raamwerk⁹ bevat de volgende 8 sleutelcompetenties die elk individu nodig heeft voor zelfontplooiing en ontwikkeling, actief burgerschap, sociale integratie en werk.

1. Communicatie in de moedertaal

2. Communicatie in vreemde talen

3. Wiskundige competentie en basiscompetentie op het gebied van exacte wetenschappen en technologie

(6)

Deze sleutelcompetenties zijn allen onderling afhankelijk van elkaar en de nadruk ligt bij elk van deze op kritisch denken, creativiteit, initiatief, probleemoplossing, risicobeoordeling, het nemen van belissingen en constructief beheer van gevoelens.

De exacte definitie van elke competentie wordt gegeven in de volgende hoofdstukken van dit boek, en elke keer worden twee of drie voorbeeldprojecten van eTwinning gepresenteerd door middel van video’s en andere middelen om te laten zien hoe leerkrachten en leerlingen gewerkt hebben aan het ontwikkelen van een specifieke competentie door middel van hun eTwinning-projecten.

Waarom is competentiegericht onderwijs nodig?

De noodzaak voor leerlingen om competenties te ontwikkelen op school heeft in belang toegenomen en is recent belangrijk geworden binnen onderwijssystemen over de hele wereld vanwege sociale en economische motieven, evenals ontwikkelingen in onderwijsonderzoek. De noodzaak om de kwaliteit en relevantie van competenties die leerlingen opdoen voordat zij het formele onderwijs verlaten te verbeteren wordt alom erkend, in het bijzonder gelet op de hoge jeugdwerkloosheid in Europa. Kennis en basisvaardigheden zijn nodig maar niet langer afdoende om te voldoen aan de complexe vereisten van de huidige vraag vanuit de samenleving in een economie die in toenemende mate wereldwijd en concurrerend is. In een wereld die steeds digitaler wordt en waar uitvoerende beroepen gebaseerd op vaardigheden afnemen is competentiegericht onderwijs van groot belang. Onderwijsonderzoek, zoals dat van John Dewey, over het sociale perspectief op onderwijs en constructivistische onderwijstheorieën, benadrukt eveneens het belang van competentieontwikkeling binnen een sociale leeromgeving, waarin leerlingen betrokken worden bij actief leren in situaties uit het echte leven.

Hoe reageren onderwijssystemen op deze vraag?

De meeste landen in de Europese Unie hebben het afgelopen decennium het concept van sleutelcompetenties en leerresultaten geïntroduceerd in hun nationale lesprogramma’s of officiële stuurdocumenten voor verplicht onderwijs. Bijvoorbeeld, recente hervormingen met impact op de ontwikkeling van sleutelcompetenties op nationaal niveau hebben recent plaats gevonden in België, Frankrijk, Finland, Zweden, Portugal en Malta.¹⁰ In landen, zoals Finland en Zweden, waar competentiegerichte aanpakken in feite al midden jaren negentig van de vorige eeuw geïmplementeerd zijn, benadrukken recente of huidige onderwijshervormingen de centrale plaats van sleutelcompetenties in het nieuwe lesprogramma en deze zullen in de nabije toekomst geïntroduceerd worden. Echter, onderling verbonden aanpakken waarbij bijscholing van leerkrachten, beoordeling van leerlingen, leermiddelen en de schoolorganisaties allemaal in overeenstemming hervormd worden zijn nogal zeldzaam. De noodzaak voor een dergelijke holistische en intergerelateerde aanpak voor het effectief implementeren van competentiegericht onderwijs is duidelijk.

Het implementeren van sleutelcompetenties op scholen behelst niet alleen deze specificeren in lesprogramma’s, maar eveneens het ontwikkelen van gepaste structuren en lesmethodes. Gezien de vakoverstijgende aard van sleutelcompetenties behelst dit het interdisciplinair, vakoverschrijdend plannen van lessen en de hele school.

C O M P E T E N T I E S V A N L E E R L I N G E N O N T W I K K E L E N M E T e T w i n n i n g

6

(7)

Hoe kunnen leerkrachten de sleutelcompetenties van leerlingen ontwikkelen?

De voornaamste aanbevolen aanpak voor het onderwijzen van sleutelcompetenties is door middel van het bieden van interactieve leeromgevingen waarin leerlingen aan de slag kunnen met praktische, onderzoeksgebaseerde taken. Deze leeromgevingen, die gezamenlijk en multidisciplinair leren promoten, worden technologisch gezien steeds beter. Projectgebaseerd leren is een bijzonder geschikte methode voor het ontwikkelen van competenties bij leerlingen, aangezien meerdere sleutelcompetenties tegelijkertijd behandeld kunnen worden op een vakoverschrijdende manier. Dit is de reden dat eTwinning-projecten een succesvol middel kunnen zijn voor leerlingen om competenties te ontwikkelen, zoals geïllustreerd wordt in dit boek. Terwijl projectgericht leren leerlingen aanmoedigt om actief en verantwoordelijk te zijn voor hun eigen leren, moeten de activiteiten ondersteund worden door begeleiding en, indien nodig, door expliciete instructie van de leerkracht. Leerlingen moeten in het bijzonder steun krijgen om hun mogelijkheid om onafhankelijk te leren te ontwikkelen; de zogenoemde leercompetentie. Scholen zouden moeten nadenken over het sociale en emotionele welzijn van leerlingen en het mogelijk moeten maken dat het leren zelfstandiger wordt.

We hopen dat de volgende voorbeelden, die illustreren hoe eTwinning projecten effectief gebleken zijn bij het ontwikkelen van de competenties van leerlingen, veel meer leerkrachten zullen inspireren om samen te werken aan projecten om de leercompetentie van hun leerlingen te verbeteren.

1 Hoskins, B & Deakin Crick R., (2010) Competences for Learning to Learn and Active Citizenship: different currencies or two sides of the same coin? European Journal of Education, Vol. 45, Number 1, March.

2 Legendre Marie-Françoise (2008). « La notion de compétence au coeur des réformes curriculaires : Effet de mode ou moteur de changements en profondeur ? »

3 Refereer voor een gedetailleerde beschrijving van hoe landen in de hele Europese Unie

sleutelcompetenties in hun onderwijssystemen definiëren en implementeren a.u.b. aan het rapport van Eurydice Sleutelcompetenties ontwikkelen op school in Europa, en de reeks landenrapporten en case study’s van KeyCoNet (het Europees Beleidsnetwerk metbetrekking tot Sleutelcompetenties in het Schoolonderwijs).

4 Beschikbaar hier: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/nl/TXT/PDF/?uri=CELEX:32006H0962&from=nl

5 Beschikbaar hier: http://www.unesco.org/education/pdf/15_62.pdf

6 Beschikbaar hier: http://www.oecd.org/education/skills-beyond-school/

DEFINITIEandselectionofcompetenciesdeseco.htm

7 Beschikbaar hier: www.p21.org

8 Beschikbaar hier: http://www.atc21s.org

9 Aanbevelingen van het Europese Parlement en de Raad van 18 december 2006 over sleutelcompetenties voor een leven lang leren (2006/962/EC), Beschikbaar hier: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/nl/TXT/

(8)

communicatie in de moedertaal

8

(9)

Friends Fur-ever

Het doel van dit project is om te leren over honden als mensenvrienden op een grappige en interessante manier. De meervoudige intelligenties van Howard Gardner vormen hiervoor de basis.

Communicatie in de moedertaal is het vermogen om zowel mondeling als schriftelijk (luisteren, spreken, lezen en schrijven) concepten, gedachten, gevoelens, feiten en meningen onder woorden te brengen en te interpreteren, en om op gepaste en creatieve wijze in alle maatschappelijke en culturele situaties, in onderwijs en opleiding, werk, thuis en vrije tijd talig te handelen.

Essentiële kennis, vaardigheden en attitudes met betrekking tot deze competentie:

Communicatiecompetentie is het resultaat van de verwerving van de moedertaal, die onlosmakelijk verbonden is met de ontwikkeling van het cognitief vermogen van het individu om de wereld te interpreteren en betrekkingen aan te gaan met anderen. Om in de moedertaal te communiceren moet iemand kennis hebben van de woordenschat, de functionele grammatica en de functies van taal. Dit veronderstelt kennis van de voornaamste soorten verbale interactie, van verschillende soorten literaire en niet-literaire teksten, van de belangrijkste kenmerken van de verschillende stijlen en taalregisters, en van de verschillende contextafhankelijke vormen van taal en communicatie. Men moet over de vaardigheden beschikken om mondeling en schriftelijk in uiteenlopende communicatieve situaties te communiceren en zijn communicatief gedrag te observeren en aan te passen aan de eisen van de situatie. Deze competentie houdt ook het vermogen in om verschillende soorten teksten van elkaar te onderscheiden en te gebruiken, informatie te zoeken, te verzamelen en te verwerken, hulpmiddelen te gebruiken, en afhankelijk van de context op doeltreffende wijze zijn eigen argumenten schriftelijk en mondeling te formuleren en onder woorden te brengen. Een positieve attitude tegenover communicatie in de moedertaal impliceert openstaan voor een kritische en constructieve dialoog, enthousiasme voor de esthetische kwaliteiten van de taal en de bereidheid die na te streven, en belangstelling voor interactie met anderen. Dit impliceert een bewustzijn van het effect van taal op anderen en een behoefte om de taal op een positieve en maatschappelijk verantwoorde manier te begrijpen en te gebruiken.

http://youtu.be/LlVnLinmwk8 | http://youtu.be/YFZMiEJqgtk Video over het project met interviews met de leerkrachten en leerlingen:

Project Link: www.etwinning.net/nl/pub/profile.cfm?f=2&l=nl&n=68520

Project Kit: www.etwinning.net/nl/pub/collaborate/kits/detail.

G E P R E S E N T E E R D E P R O J E C T E N D E F I N I T I E

(10)

Knutselboek

“Schoolbibliothecarissen werken samen met leerkrachten in Polen, Cyprus en Grieken- land om het genieten van boeken te verhogen door middel van knutsel en creatieve activiteiten.”

“We hadden een geweldige tijd in de schoolbibliotheek en we leerden nieuwe en moderne knutselactiviteiten”

Leerling uit Polen

“De samenwerking en communicatie met onze Poolse vrienden was uitstekend...

we begrepen elkaar erg goed”

Cornelia Melcu, leerkracht uit Roemenië G E P R E S E N T E E R D E P R O J E C T E N

Twinnies in de wereld

“Het project beoogt een verhaal te creëren dat geschreven is door de leerlingen van alle partnerscholen. Elke school moet een deel van het verhaal dat gesitueerd is in hun eigen land in de buurt van beroemde historische monumenten en plekken, terwijl ze traditionele gerechten eten en traditionele spelletjes spelen. Het verhaal moet in het Engels geschreven worden.”

cfm?id=661&klang=nl&lang=nl

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/Knutselboek

Video over het project met interviews met de leerkrachten en leerlingen:

http://youtu.be/2z_CdUjOfBQ

Blog: http://twinnies2010.blogspot.be/

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/twinnies_around_the_world Interview met een leraar: http://youtu.be/b61fi7UkLWc

Project Link: www.etwinning.net/nl/pub/connect/browse_people_schools_

and_pro/profile.cfm?f=2&l=nl&n=33902

10

(11)

Wat zegt de expert

Communicatie: de mogelijkheid om op elkaar te reageren, te vertellen, uit te leggen en de wereld om ons heen te beschrijven begint de dag waarop we geboren worden.

Naarmate we groeien en taal verwerven neemt onze mogelijkheid om onze wereld te begrijpen toe; des te beter onze woordenschat is, des te beter zijn we in staat om, in woorden, zeer complexe en abstracte gedachten en gevoelens uit te drukken en des te beter kunnen we onze wereld vormgeven en reguleren. Deze communicatie begint natuurlijk met kennis en begrip van onze moedertaal, en is vanzelfsprekend nauw verbonden met het concept van geletterdheid in de meest brede zin van het woord.

Daarom is het zo belangrijk om deze competentie te ontwikkelen, te beginnen op zeer jonge leeftijd en voortdurend tijdens en na de periode van de formele opleiding.

Wittgenstein, de bekende taalfilosoof, schreef “de grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld” (Tractatus Logico-Philosophicus). Als mij de woorden ontbreken om mijn gedachten en gevoelens uit te drukken, dan ben ik beperkt in de wijze waarop ik mijn wereld kan doorgronden. Dit is des te belangrijker tegenwoordig in een wereld met snelle communicatie, oppervlakkige analyses en drie minuten durende soundbites met informatie.

De drie projecten gepresenteerd binnen deze competentie bieden uitstekende voorbeelden van hoe de moedertaalcompetentie op een spannende en relevante manier ontwikkeld kan worden. De twee projecten voor leerlingen op basisschoolniveau hebben heel verschillende onderwerpen maar hebben verschillende punten gemeen.

Geschreven en mondelinge oefeningen in de moedertaal waren erg belangrijk; ze hebben beiden onderwerpen uitgekozen door middel van klassendiscussies en dus lagen de onderwerpen de leerlingen nauw aan het hart. In het bijzonder bij Friends Fur-ever zagen de leerkrachten dat kinderen, wanneer ze over hun huisdieren schreven, gedachten over hun gevoelens in bepaalde situaties, zoals sterfgevallen binnen de familie, konden uiten hetgeen onwaarschijnlijk was in dezelfde mate indien het onderwerp rechtstreeks was behandeld. Het Twinnies in de wereld project werkte met heel jonge leerlingen en breidde de vaardigheden betreffende taalverwerving in de moedertaal uit door middel van verhalen vertellen.

Het laatste project in dit deel Knutselboek was een inspirerend onderwerp, dat de leerlingen niet alleen betrok bij het lezen van klassieke teksten maar hen uitdaagde om deze te interpreteren door middel van toneel, zang en kunst. Dit project bracht woorden, tekst en expressie tot leven, verdiepte hun begrip van het geschreven woord en de kracht van het gesproken woord.

Deze competentie staat op de eerste plaats van deze lijst, aangezien het ten grondslag

A N N E G I L L E R A N - S E N I O R P E D A G O G I S C H A D V I S E U R

(12)

communicatie in

vreemde talen

(13)

Euroguide

“Euroguide is een multilateraal Comenius project gericht op het consolideren en ontwikkelen van zowel communicatieve als sociale vaardigheden onder alle betrokken deelnemers. Met het starten van een 2-jaar durend partnerschap willen we onze leerlingen de mogelijkheid geven betrokken te zijn bij een internationaal project waarbinnen zij de verscheidenheid van Europese regio’s of steden kunnen verkennen door middel van samenwerking en het uitwisselen van ideeën. Ons voornaamste doel is om elkaars cultuur en samenleving beter te leren kennen - vanuit een respectvolle en stimulerende aanpak - en om een verscheidenheid aan activiteiten voor jongeren aan te bieden.”

Voor communicatie in een vreemde taal zijn in het algemeen dezelfde vaardigheden vereist als voor communicatie in de moedertaal: het vermogen om zowel mondeling als schriftelijk (luisteren, spreken, lezen en schrijven) concepten, gedachten, gevoelens, feiten en meningen te begrijpen, onder woorden te brengen en te interpreteren, in verschillende maatschappelijke en culturele contexten — onderwijs en opleiding, werk, thuis en vrije tijd. Communicatie in een vreemde taal vereist ook vaardigheden als bemiddeling en intercultureel begrip. Iemands taalbeheersing varieert naargelang van deze vier dimensies (luisteren, spreken, lezen en schrijven), naargelang van de taal en naar gelangvan de sociale en culturele achtergrond, het milieu en de behoeften en/of belangstelling van de betrokkene.

Competentie in een vreemde taal vereist kennis van de woordenschat en functionele grammatica en van de belangrijkste soorten verbale interactie en taalregisters. Kennis van maatschappelijke conventies en het culturele aspect en de verschillende vormen van taal is belangrijk. Tot de essentiële vaardigheden inzake communicatie in vreemde talen behoren het vermogen om mondelinge mededelingen te begrijpen, een gesprek te beginnen, gaande te houden en te beëindigen, en teksten te lezen, te begrijpen en te produceren, al naargelang van de behoeften van het moment. Men moet ook in staat zijn gebruik te maken van de geschikte hulpmiddelen en in het kader van een leven lang leren vreemde talen op een informele manier te blijven verwerven. Een positieve attitude impliceert de erkenning van culturele diversiteit, alsook belangstelling voor en nieuwsgierigheid naar talen en interculturele communicatie.

Project Link: www.etwinning.net/nl/pub/profile.cfm?f=2&l=nl&n=62028 Project Kit: www.etwinning.net/nl/pub/collaborate/kits/detail.

G E P R E S E N T E E R D E P R O J E C T E N D E F I N I T I E

(14)

“eTwinning is een kans om nieuwe mensen te ontmoeten en je Engels te verbeteren (...) en het verplicht je om Engels te praten. Ik vind het leuk om nieuwe culturen en nieuwe mensen te ontmoeten.” Xavier uit Spanje

G E P R E S E N T E E R D E P R O J E C T E N

Moi, toi, lettres à nous

(Ik, jij, brieven aan ons)

Dit project richtte zich op het creëren van een digitale roman in briefvorm, waarbij leerlingen hun brieven schrijven en antwoorden op de brieven van hun Europese klasgenoten. De producties zijn gebaseerd op de gekozen en gemeenschappelijke onderwerpen. De leerlingen illustreren de geschreven inhoud op zelfstandige wijze door middel van video’s en foto’s.

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/moi_toi_lettres_a_nous Project Link: www.etwinning.net/nl/pub/profile.cfm?f=2&l=nl&n=86896

14

(15)

Wat zegt de expert

Zoals de introductie van dit deel vermeldde zijn veel van dezelfde aspecten betreffende het ontwikkelen van competenties in de moedertaal ook van toepassing op het verkrijgen van competenties in een vreemde taal. Daarnaast is er natuurlijk nog de volledige culturele dimensie van proberen jezelf in de culturele schoenen van een ander te verplaatsen, om hun gewoonten, gebruiken, gedrag en gevoel voor humor te begrijpen, om nog maar niet te spreken over hun kunst, literatuur en drama.

Waarom zouden we hier over moeten nadenken? Omdat de taal en cultuur van een ander begrijpen helpt om hen te zien zoals ze zijn en om de stereotype opvattingen en nationale vooroordelen die vaak in overvloed aanwezig zijn tegen de gaan.

Euroguide biedt hiervoor een perfect medium aangezien leerlingen samen hebben gewerkt om een bijzondere reisgids te maken: een reisgids geschreven door jonge tieners voor jonge tieners over de culturele en sociale aspecten van hun land die aantrekkelijk zijn voor hun leeftijdsgenoten. De leerlingen in dit project hadden het geluk elkaars scholen te bezoeken en elkaar rechtstreeks te ontmoeten, hetgeen een speciale dimensie toevoegde aan hun werk.

Het andere project Moi, toi, lettres à nous (Ik, jij, brieven aan ons) begon op een veel intiemere basis, de leerlingen werden gekoppeld aan hun projectpartner in een ander land en begonnen elkaar een reeks brieven te schrijven in de gekozen vreemde taal, die in dit geval Frans was. Naarmate de correspondentie ontwikkelde werd de toon van de brieven persoonlijker en gaven ze de dromen en aspiraties van de betrokken jongeren weer.

Hetgeen deze beide projecten mij tonen met betrekking tot het ontwikkelen van competenties in een vreemde taal, is het feit dat er echte authenticiteit in het leren bestaat. De taal werd een levend iets, een tastbaar medium voor echte communicatie, niet slechts een reeks nietszeggende oefeningen in een boek. De houding van de leerlingen ten opzichte van het leren van een vreemde taal ondergaat een heuse verandering naarmate zij succes ervaren bij het daadwerkelijk communiceren met andere jongeren over de levensonderwerpen die zij belangrijk vinden.

(16)

wiskundige

competentie en

basiscompetentie

op het gebied

van exacte

wetenschappen en

technologie

(17)

A. Wiskundige competentie is het vermogen wiskundige denkpatronen te ontwikkelen en toe te passen om diverse problemen in dagelijkse situaties op te lossen. Deze competentie is gebaseerd op een degelijke beheersing van rekenvaardigheid, waarbij het accent op methodes en activiteiten, alsmede op kennis ligt. Wiskundige competentie houdt — in uiteenlopende mate — het vermogen en de bereidheid in wiskundige denkmethodes (logisch en ruimtelijk denken) toe te passen en wiskundige voorstellingen (formules, modellen, constructies, grafieken/diagrammen) te gebruiken.

B. Competentie op het gebied van exacte wetenschappen is het vermogen en de bereidheid om de kennis en methoden die gebruikt worden om de natuurlijke wereld te verklaren, te gebruiken om problemen te identificeren en gefundeerde conclusies te trekken.

Technologische competentie wordt gezien als de toepassing van die kennis en methoden om in vastgestelde menselijke behoeften te voorzien. Beide terreinen van deze competentie impliceren inzicht in de veranderingen die door menselijke activiteiten worden veroorzaakt en verantwoordelijkheid als individuele burger.

A. De noodzakelijke kennis van wiskunde omvat een gedegen kennis van getallen, maateenheden en structuren, de basisbewerkingen en wiskundige basisvoorstellingen, begrip van wiskundige termen en begrippen, en van de vragen waarop de wiskunde antwoord kan geven. Men moet over de vaardigheden beschikken om de wiskundige grondbeginselen en methodes in dagelijkse situaties thuis en op het werk toe te passen en redeneringen te volgen en te beoordelen. Men moet in staat zijn wiskundig te redeneren, wiskundige bewijzen te begrijpen, wiskundig te communiceren en de juiste hulpmiddelen te gebruiken.

B. Voor exacte wetenschappen en technologie omvat de essentiële kennis de grondbeginselen van de natuurlijke wereld, fundamentele wetenschappelijke begrippen, beginselen en methoden, technologie en technologische producten en procedés, en tevens inzicht in de invloed van wetenschap en technologie op de natuurlijke wereld. Deze competenties moeten de individuen vervolgens in staat stellen een beter inzicht te krijgen in de vorderingen, beperkingen en risico’s van wetenschappelijke theorieën, toepassingen en technologie voor de samenleving in het algemeen (met betrekking tot de besluitvorming, waarden, ethische vraagstukken, cultuur, enz.). Tot de vaardigheden behoren het vermogen om technologische instrumenten en machines te gebruiken en te hanteren, alsook wetenschappelijke gegevens om een doel te bereiken of tot gefundeerde besluiten of conclusies te komen. Men moet ook in staat zijn de wezenlijke kenmerken van wetenschappelijk onderzoek te herkennen en de conclusies en daaraan ten grondslag liggende redenering onder woorden te brengen.

D E F I N I T I E

(18)

“Ik wou dat ik dit soort onderhoudende wiskundelessen had gehad toen ik op school zat!

Een zeer creatieve manier om naar wiskundige aspecten te kijken door deze te verbinden aan onderwerpen uit het echte leven die op het eerste gezicht net zo min verband houden met wiskunde als koken of poezië.” De Europese jury

SOHO: Sunspots Online Helios Observatory

ATOM

(Een voorproefje van Wiskunde)

Een astronomieproject waarbij we vanaf verschillende locaties in Europa zonnevlekken observeerden. De leerlingen deden daarbij kennis op over de ster die het dichtst bij onze planeet staat en leerden hoe die het weer hier bij ons op aarde kan beïnvloeden.

Het project is gericht op leerlingen tussen de 12 en 16 jaar oud. De werktaal is Engels.

De duur van het project is zes maanden. Het doel van het project is om de motivatie voor en interesse van leerlingen in wiskunde te vergroten, hun onderzoekende geest en nieuwsgierigheid te stimuleren door gewone wiskundige inhoud van het lesprogramma te combineren met aspecten uit het dagelijkse leven in verschillende delen van Europa en door concrete objecten evenals representaties van wiskundige concepten te gebruiken.

Het project beoogt ook onderling begrip te bevorderen door het verkrijgen van kennis over de historische en culturele context waarin de partners leven.

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/soho

Project Link: www.etwinning.net/nl/pub/profile.cfm?f=2&l=nl&n=38463 Video over het project: http://youtu.be/zdsW_pk_uCQ

Video over het project: http://youtu.be/a0irY9WP5ME

“Het project is goed gestructureerd en toont duidelijk het proces van algemene planning door de partners. Vele andere positieve punten konden worden toegevoegd: mogelijkheid tot zelfreflectie voor leerlingen, integratie van het curriculum en het promoten van het project door middel van een projectblog.” De Europese jury

“We hebben ook geleerd hoe we wiskunde kunnen herkennen in een boom, in een kerk.”

Een Italiaanse leerling Blog: http://atasteofmaths.blogspot.be/

“Het was een prioriteit van het project om de leerlingen te tonen dat wiskunde meer is dan een saai lesboek en dat het een wereld vol creativiteit kan zijn.” Een wiskundeleerkracht uit Italië

18

(19)

Wat zegt de expert

Deze twee competenties stuiten vaak op de meeste weerstand bij leerlingen in formele educatieve settings, in het bijzonder bij jonge vrouwen, en toch vormen zij de basis van al onze technische, medische, technologische, commerciële en productieontwikkelingen. Het vormt een ernstige beperking in het dagelijks leven wanneer men cijfers niet kan inschatten bij met inkopen doen, het plannen van een simpel budget of eenvoudig geldbeheer. Het onvermogen om eenvoudige wetenschappelijke concepten te begrijpen plaatst iemand ook in een zwakkere positie met betrekking tot begrijpen hoe elektriciteit in een huis werkt, waarom water zo’n kostbaar middel is, etc. Het ontwikkelen van deze twee competenties helpt leerlingen een grondiger begrip te hebben van de natuurlijke omgeving waarin zij leven en de manieren waarop berekeningen een impact op hun dagelijks leven kunnen hebben.

Ik benadruk nogmaals het feit dat deze projectvoorbeelden tonen hoe leerlingen op een concrete en reële manier kunnen leren. Kijk bijvoorbeeld eens naar ATOM, een voorproefje van wiskunde, dat wiskunde verkent op verschillende manieren zoals leren over de rij van Fibonacci en gedichten maken die hierop gebaseerd zijn of breuken leren via een breukenjacht op het web. Ze bekeken eveneens hoe wiskunde je in voorwerpen en gebouwen rondom ons kan zien en begrijpen of in de alom aanwezige bomen, kerken, ramen en patronen.

In het project SOHO, Sunspots Online - Helios Observatory werden leerlingen eveneens betrokken bij echte activiteiten door zonnevlekken te meten om te proberen het effect dat hun verschijning op het plaatselijke milieu had te traceren, etc. Naast deze activiteiten bracht dit project de wereld van wetenschappers naar het klaslokaal door rechtstreekse videoconferenties op te zetten met praktiserende experts uit het vakgebied, een zeldzame mogelijkheid voor leerlingen om direct contact te hebben met echte wetenschappers op een informele wijze.

Wat ik het leukst vond aan deze twee projecten is dat zij twee vakken die bij leerlingen vaak weerstand oproepen, opentrekken en interessant maken. Deze projecten helpen leerlingen om de realiteit van het onderwerp te begrijpen zowel hun kennis, observatie- en analytische vaardigheden evenals hun competenties te verdiepen.

SOHO: Sunspots Online

Helios Observatory

(20)

digitale

competentie

(21)

Digitale competentie houdt in het vertrouwen met -en het kritische gebruik van informatietechnologieën, die zowel voor de communicatie op het werk als voor privé doeleinden gebruikt wordt. Deze competentie is gebaseerd op basisvaardigheden in de ICT: het gebruik van computers om informatie te achterhalen, te beoordelen, op te slaan, te produceren, te presenteren en uit te wisselen en om via het internet te communiceren en deel te nemen aan samenwerkende netwerken.

De digitale competentie vereist een gegrond begrip en kennis van de aard, de functies en de mogelijkheden die de informatietechnologieën in alledaagse contexten: in het persoonlijke en sociale leven evenals op het werk. Zij omvat de voornaamste computertoe- passingen zoals tekstverwerking, spreadsheets, databanken, opslag en beheer van informatie. Daarnaast is ook het inzicht in de mogelijkheden maar ook potentiële risico’s van het internet en communicatie via elektronische media (e-mail, netwerkinstrumenten) voor het werk, de vrije tijd, de uitwisseling van informatie en samenwerkingsnetwerken, leren en onderzoek van belang. Men dient te begrijpen hoe de informatietechnologieën creativiteit en innovatie ondersteunt en men moet op de hoogte zijn van de problemen rond de correctheid betrouwbaarheid van de beschikbare informatie en de juridische en ethische beginselen in verband met het interactieve gebruik van informatietechnologieën.

De vaardigheden omvatten: het vermogen om informatie te zoeken, te verzamelen en te verwerken en deze op kritische en stelselmatige wijze te gebruiken, de relevantie ervan te beoordelen en onderscheid te maken tussen reëel en virtueel met inachtneming van de onderlinge verbanden. Men moet in staat zijn hulpmiddelen te gebruiken om complexe informatie te produceren, te presenteren en te begrijpen, en toegang te krijgen tot internetdien- sten, daarnaar te zoeken en die te gebruiken; men moet ook in staat zijn technologieën van de informatiemaatschappij te gebruiken als hulp bij kritisch denken, creativiteit en innovatie.

Het gebruik van informatietechnologieën vereist een kritische en bedachtzame attitude tegenover beschikbare informatie en een verantwoord gebruik van interactieve media.

Interesse om deel te nemen aan communities en sociale netwerken voor culturele, sociale en/of professionele doeleinden bevordert deze competentie eveneens.

D E F I N I T I E

Talking pictures

Onze leerlingen raken vertrouwd met de overeenkomsten en verschillen tussen onze culturen door het gebruik van foto’s en door het creëren van een dialoog tussen de deelnemende landen.

(22)

Historische verhalen

Ons project is voornamelijk gebaseerd op geschiedenis. We focussen ons werk op de ervaringen van jonge kinderen gedurende de Eerste Wereldoorlog. Onze leerlingen gebruiken Engels om te communiceren en de ICT-instrumenten om documenten uit te wisselen en te delen, om naar elkaar te schrijven en met elkaar te praten (chats, e-mails...) Daarnaast zullen ze creatieve manieren bedenken om samen te werken.

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/stories_in_history

“Historische verhalen is een heel goed voorbeeld van hoe een internationaal project geïmplementeerd kan worden om een ogenschijnlijk droog onderwerp tot leven te brengen!”

De Europese jury

“Ik heb mijn computervaardigheden verbeterd”

Serena uit Italië

22

(23)

Wat zegt de expert

Het is in zekere zin overduidelijk om te beweren dat we leven in een daadwerkelijk digitale wereld die altijd ‘aan’ staat. We worden onrustig als we geen verbinding kunnen maken om het nieuws te volgen, te zoeken naar een restaurant in de buurt of alleen maar om naar onze Facebook accounts te kijken. Maar hoe vaak, ondanks ons voortdurend gebruik van deze digitale middelen, denken we bewust na over hoe we deze gebruiken, hoe betrouwbaar de informatie is die ze ons bieden, hoe verantwoordelijk we om zouden moeten gaan met het posten van commentaar of foto’s betreffende de sociale activiteiten van onze vrienden? Het beeld van de toekomst is het Internet der Dingen, waar alle systemen die onze wereld op dit moment controleren onderling verbonden zullen worden zodat informatie uit het ene systeem de reactie van een ander systeem zal bepalen. Tijdens een recente presentatie in Estland door Jürgo-Sören Preden, directeur van het onderzoekslaboratorium voor proactieve technologieën aan de Technische universiteit van Tallinn, gaf hij het voorbeeld van het koffieapparaat in mijn keuken dat sensorische signalen oppikt, mijn medische database checkt, de informatie verwerkt en een kop koffie maakt die precies de juiste hoeveelheid cafeïne bevat afgestemd op mijn gezondheid.

In een dergelijke wereld dienen jonge mensen zeker de competentie te ontwikkelen om niet alleen in staat te zijn de digitale informatie die hen omringd te interpreteren maar om ook te handelen naar digitaal materiaal en deze te kunnen manipuleren, om kritisch te zijn over de toepassing ervan, in staat te zijn de betrouwbaarheid te analyseren en er macht over te hebben in plaats van dat deze hen de baas is.

Dit proces zou in de belevenis van een kind zo vroeg mogelijk moeten beginnen en het project Talking pictures deed precies dat. Tijdens een project met leerlingen op de onderbouw van de basisschool werden er foto’s, evenals modellen, stop- frameanianimatie en video gebruikt als taal om de verhalen die zij wilden vertellen over te brengen en te interpreteren. De jonge leerlingen leerden dat dingen niet altijd zijn wat ze lijken: foto’s kunnen gemanipuleerd worden om verschillende perspectieven te tonen. Ze leerden om tekens en symbolen te interpreteren en produceerden een videowoordenboek met populaire woorden en zinnen in hun taal.

Het andere project, Historische verhalen, onderzocht het leven tijdens de Tweede Wereldoorlog, vanuit het gezichtspunt van verschillende getuigenissen. Dit maakt het zeker mogelijk voor leerlingen om te begrijpen dat informatie varieert en dat informatie, afhankelijk van het gezichtspunt of de bedoeling van de persoon die het vertelt, gebruikt worden op verschillende wijzen en voor verschillende doeleinden.

(24)

leercompetentie

(25)

Leercompetentie is het vermogen om een leerproces te beginnen en vol te houden, zijn eigen leerproces te organiseren, onder andere door efficiënt time- en informatiemanagement, zowel individueel als in groepen. De competentie omvat bewustzijn van het eigen leerproces en zijn behoeften, de vaststelling van de beschikbare mogelijkheden en het vermogen om obstakels te overwinnen teneinde met succes te leren. Deze competentie veronderstelt de verwerving, verwerking en assimilatie van nieuwe kennis en vaardigheden en het zoeken naar en gebruik maken van studiebegeleiding. Leercompetentie impliceert voor de lerenden het voortbouwen op eerdere leer- en levenservaringen om kennis en vaardigheden in uiteenlopende situaties te gebruiken en toe te passen: thuis, op het werk, bij onderwijs en opleiding. Motivatie en zelfvertrouwen zijn van essentieel belang voor iemands competentie.

Essentiële kennis, vaardigheden en attitudes met betrekking tot deze competentie:

Als het leren op specifieke werk- of carrièredoeleinden gericht is, moet iemand kennis bezitten van de vereiste competenties, kennis, vaardigheden en kwalificaties.

In ieder geval veronderstelt leercompetentie dat iemand weet en begrijpt welke leerstrategieën zijn voorkeur hebben en wat de sterke en zwakke punten in zijn vaardigheden en kwalificaties zijn, en dat hij in staat is de beschikbare onderwijs- en opleidingsmogelijkheden en studieadvisering en/of -begeleiding te vinden.

Leercompetentie vereist om te beginnen de vaardigheid om fundamentele basisvaardigheden te verwerven, zoals lezen en schrijven, rekenen en ICT-vaardigheden die voor verder leren nodig zijn. Op basis hiervan moet iemand in staat zijn nieuwe kennis en vaardigheden te ontsluiten, te verwerven, te verwerken en te assimileren. Dit vereist een efficiënt management van het leerproces en de loopbaan- en arbeidspatronen, en met name het vermogen om in het leren te volharden, zich gedurende langere periodes te concentreren en kritisch na te denken over de leerdoelen. Men moet in staat zijn tijd uit te trekken voor zelfstandig leren en zelfdiscipline aan de dag te leggen, maar in het kader van het leerproces ook met anderen samen te werken, voordeel te trekken uit een heterogene groep en het geleerde met anderen te delen. Men moet in staat zijn zijn eigen leerproces te organiseren, zijn eigen werk te beoordelen en zo nodig advies, informatie en hulp te zoeken.

Een positieve attitude omvat de motivatie en het zelfvertrouwen om een leven lang met succes verder te leren. Een probleemoplossingsgerichte attitude ondersteunt zowel het leren als iemands vermogen met obstakels en veranderingen om te gaan. Het verlangen om eerdere leer- en levenservaringen toe te passen en de nieuwsgierigheid om naar leermogelijkheden te zoeken en het geleerde in uiteenlopende levenssituaties toe te passen zijn essentiële onderdelen van een positieve attitude.

D E F I N I T I E

(26)

Verslaggeving zonder grenzen

LIPS

(Laat Innerlijke Passie Schitteren)

“De leerlingen werkten samen om een e-magazine te schrijven: ze selecteren onderwerpen die ze zouden willen onderzoeken, interviewen hun Europese partners om hun meningen over dat onderwerp te achterhalen, ordenen daarna de verzamelde informatie en schrijven hun artikelen.”

“Het hoofddoel van het project is om leerlingen uit te dagen en hun talenten te ontdekken. Wanneer kinderen geholpen worden om hun talenten te ontdekken dan bevordert dat het zelfvertrouwen dat essentieel is voor hun latere successen. Kinderen hebben veel speelruimte nodig om te ontdekken welke verzameling van vaardigheden tot hun ontwikkelingsmogelijkheden behoren. Daarom creëren we gelegenheden voor hen om verschillende zaken te ontdekken, activiteiten te ontplooien en om te gaan met verschillende mensen. Na een korte introductiefase kondigen we een wedstrijd aan. Onze leerlingen gaan internationale teams vormen met leden van alle partnerscholen en een leraar als begeleider van ieder team. Samen werken ze aan zowel de ontwikkeling van hun eigen interessegebieden als die van hun teamgenoten. De teams spelen “games”, voeren taken uit, delen hun opgedane kennis, steunen elkaar, vieren elkaars successen en leren samen te werken ongeacht etnische achtergronden. Het web 2.0 is het communicatieve hart van de samenwerking en communicatie tussen de partners.”

“Het eindproduct, het e-magazine, is van hoge kwaliteit. De leerlingen hadden een duidelijke overkoepelende taak om artikelen te schrijven, en alle subtaken waren gerelateerd aan elkaar en aan het uiteindelijke doel, een e-magazine schrijven. Groepen leerlingen werden internationaal geformeerd, hetgeen resulteerde in echte samenwerking tussen leerlingen uit verschillende landen. Het e-magazine is een goed gemaakt en publiekelijk beschikbaar slotresultaat dat andere scholen als materiaal kunnen gebruiken.” De Europese jury

“ik vond werken in een team het leukst (...)”

Rebecca uit Malta “Het is dynamischer en je wil meer werken” Delphine uit België Video over het project: http://bit.ly/1sNSm9U

Video over het project: http://youtu.be/o673QpF38rE

“Fakebook is één van de taken waaraan we hebben gewerkt. Het lijkt op Facebook, maar beschrijft het leven van bekende mensen.” Poolse leerling

“Het project onthulde de passies en talenten van alle leerlingen”

Leerkracht uit Griekenland TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/reporting_without_borders

26

(27)

Wat zegt de expert

Naar mijn mening kan dit één van de lastigste competenties zijn om op duurzame wijze te ontwikkelen binnen ons huidige formele onderwijssysteem, in het bijzonder in de bovenbouw van het middelbaar onderwijs, waar tijd van leerlingen gedomineerd wordt door examens en alle beperking van het lesprogramma en zeker ook de druk die dit voor zowel leerlingen als leerkrachten met zich meebrengt. Leerlingen krijgen vaak een afkeer van leren, veel van hun tot het punt dat ze volledig stoppen met een formele opleiding zonder het verwerven van een basisgeletterdheid die de hoeksteen van deze competentie vormt. Dus hoe engageren we leerlingen, hoe krijgen we ze zover dat ze een op zichzelf staande liefde voor ontdekken en leren krijgen en ze dat niet alleen doen omdat ze een examen moeten halen?

Veel van de projecten in eTwinning pakken de uitdaging aan terwijl ze het concept van meervoudige intelligenties, ontwikkeld door Howard Gardner, in gedachten houden. De leerkrachten werkten vanuit het basisprincipe dat leerlingen het beste werken en het meest efficiënt leren wanneer ze iets volgen dat hun interesseert en dat aan hun gepresenteerd wordt op een wijze die volgens hun leerstijl begrijpelijk is. In plaats van lappen tekst op een pagina bevat de informatie afbeeldingen, kleur, geluid, voorwerpen om te manipuleren etc.

Ik denk dat het project, Let Your Passion Shine (Laat Innerlijke Passie Schitteren) het ideale antwoord heeft om deze competentie te ontwikkelen. Het is opgezet voor vrij jonge leerlingen tussen de 9 en 11 jaar oud. Zoals de titel suggereert stelt het werk binnen het project hen in staat onderwerpen te verkennen die hen interesseren en werden zij in staat gesteld hun vaardigheden te ontwikkelen en tegelijkertijd zich grondig betrokken te voelen bij het project. Er was een brede verscheidenheid aan onderwerpen en taken, gepresenteerd op een leuke, creatieve en innovatieve manier.

Wanneer men de werkruimte van dit project bekijkt ziet men een verscheidenheid aan onderwerpen van kunst en muziek, tot geschiedenis, wetenschappen en wiskunde.

De leerlingen moesten elk onderwerp verkennen, beslissen welk vak zij het leukst vonden en daarna werken in een internationaal team om uitdagingen voor de hele groep te verzinnen. Gedurende dit proces leerden leerlingen hoe ze hun eigen ideeën kunnen ontwikkelen en kunnen werken op basis van hun eigen sterke punten.

Het andere project, Verslaggeving zonder grenzen, stelde leerlingen eveneens in staat onderwerpen die hun na aan het hart lagen te kiezen, wat resulteerde in een levendig en geëngageerd tijdschrift dat duidelijk de betrokkenheid van leerlingen toont. Dit project demonstreert nog maar eens het verwerven van zachte vaardigheden onder deze jonge leerlingen, redactionele keuzes, creatieve expressie, opmaak en natuurlijk

(28)

sociale en

burgerschap

competenties

(29)

Deze competenties omvatten persoonlijke, interpersoonlijke en interculturele competentie en bestrijken alle vormen van gedrag die het personen mogelijk maken op een efficiënte en constructieve manier deel te nemen aan het sociale en beroepsleven, met name in toenemend gediversifieerde samenlevingen, en om waar nodig conflicten op te lossen. Civieke competenties stellen personen in staat volledig deel te nemen aan het leven als burger, dankzij kennis van sociale en politieke begrippen en structuren, en een actieve en democratische participatie.

A. Sociale competentie hangt samen met het persoonlijke en sociale welbevinden, hetgeen inzicht vereist in de manier waarop men voor een optimale lichamelijke en geestelijke gezondheid kan zorgen, het besef dat die van onschatbare waarde is voor jezelf, je familie en je directe sociale omgeving, en kennis van de manier waarop een gezonde levensstijl hiertoe kan bijdragen. Voor een succesvolle interpersoonlijke en sociale participatie is het essentieel de in verschillende samenlevingen en milieus (bijv. op het werk) algemeen geaccepteerde gedragscodes en omgangsvormen te begrijpen. Het is evenzeer van belang op de hoogte te zijn van de basisbegrippen met betrekking tot individuen, groepen, arbeidsorganisaties, gelijkheid van man en vrouw en non-discriminatie, maatschappij en cultuur. Inzicht in de multiculturele en sociaal- economische dimensies van de Europese samenlevingen en in de wisselwerking tussen de nationale culturele identiteit en de Europese identiteit is belangrijk.

Hierbij staat de vaardigheid centraal om in verschillende omgevingen constructief te communiceren, blijk te geven van tolerantie, verschillende standpunten te verwoorden en te begrijpen, te onderhandelen en vertrouwen te wekken, en zich in te voelen.

Men moet in staat zijn om te gaan met stress en frustraties, deze op constructieve wijze onder woorden te brengen en onderscheid te maken tussen privé- en beroepsleven. Deze competentie is gebaseerd op attitudes van samenwerking, assertiviteit en integriteit. Men moet belangstelling hebben voor sociaal-economische ontwikkelingen, interculturele communicatie en diversiteit van waarden, men moet anderen respecteren en bereid zijn vooroordelen te overwinnen en compromissen te sluiten.

B. Civieke competentie is gebaseerd op kennis van de begrippen democratie, rechtvaardigheid en gelijkheid, burgerschap en burgerrechten, zoals die onder meer zijn neergelegd in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en internationale verklaringen, en door de diverse instellingen op lokaal, regionaal, nationaal, Europees en internationaal niveau worden toegepast.

Europese en internationale niveaus omvatten kennis van de hedendaagse gebeurtenissen, alsmede van de voornaamste gebeurtenissen en ontwikkelingen in de nationale, de Europese en de wereldgeschiedenis. Tevens dient een besef van de oogmerken, de waarden en het beleid van sociale en politieke bewegingen te worden ontwikkeld. Kennis van de Europese integratie en van de structuren, de

D E F I N I T I E

(30)

Getting closer

“Een penvriend-project waarbij kinderen dichter bij elkaar komen, bij elkaars dagelijkse leven, landen en cultuur door middel van e-mail, chat, audio- en video-opnames, PowerPoint presentaties en fotoalbums. De kinderen worden ook opgedeeld in 5 groepen met verschillende nationaliteiten die strijden in verschillende spellen gedurende het hele schooljaar. Elk team is een transportmiddel dat naar elkaar toe reist - de Spaanse helft van het team begint in La Palma en de Finse helft begint in Finland. Des te meer punten ze krijgen, des te verder reizen ze totdat ze elkaar ergens in Europa treffen. Het team dat elkaar het eerst ontmoet is de winnaar.”

“De grootste prestatie was dat in contact staan met hun partners gewoon werd voor hen.” Finse leerkracht

“We leren een hoop door verschillen te begrijpen” http://youtu.be/BppZe5OTBow Prof. Bob Fryer

“Mijn ouders vonden eTwinning heel interessant en zagen dat het een hoop mogelijkheden bood” Delphine uit België

http://youtu.be/o0CmeNBRmuA

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/getting_closer

Volledige eerbiediging van de mensenrechten en gelijkheid als basis van de democratie, en erkenning en begrip van de verschillen tussen waardesystemen van verschillende religieuze of etnische groeperingen vormen de grondslagen voor een positieve attitude.

Dit houdt ook in dat een gevoel van verbondenheid met zijn woonplaats, land, de Eu- ropese Unie en Europa in het algemeen en de wereld aan de dag wordt gelegd en dat blijk wordt gegeven van de bereidheid deel te nemen aan het democratisch besluitvor- mingsproces op alle niveaus. Ook het blijk geven van verantwoordelijkheidszin en het tonen van begrip en respect voor de gedeelde waarden die noodzakelijk zijn om de sa- menhang in de gemeenschap te waarborgen, zoals eerbied voor de democratische beginselen, hangen daarmee samen. Constructieve participatie impliceert ook burgerlijke activiteiten, steun voor sociale verscheidenheid en cohesie en duurzame ontwikkeling, en de bereidheid om de waarden en privésfeer van anderen te respecteren.

D E F I N I T I E

30

(31)

Rainbow village

“Een regenboognatie dat vrede heeft met zichzelf en de wereld” Nelson Mandela.

Wat dacht u van meedoen aan ons “Regenboogdorp” waar leerlingen uit Frankrijk, Griekenland, Italië, Polen, Roemenië, Turkije, Slowakije en het Verenigd Koninkrijk zullen leren om samen te leven en hun ervaringen te delen. De gebruikte talen zijn Engels en Frans. Via het eTwinning platform leren de leerlingen elkaar eerst kennen, bespreken ze alledaagse onderwerpen en vergelijken ze hun gebruiken met hun Europese tegenhangers. Deze data zullen daarna gebruikt worden om een virtueel dorp te creëren dat een “mengeling” is van de culturen waarin leerlingen 1) nieuwe identiteiten aannemen (lichamelijke beschrijving, persoonlijkheid, voor- en afkeuren...), 2) een tastbare beschrijving van hun ideale dorp schrijven, 3) en beslissen over een embleem, een volkslied en gewoonterecht. Evenementen zouden plaats kunnen vinden in dit dorp en de deelnemers reageren daarop en daardoor op elkaar. Hun creatie wordt verzameld in een blog die speciaal ontworpen is voor het project. De leerlingen zouden kunnen communiceren door middel van e-mails of videoconferenties. Tegelijkertijd zal speciaal ontworpen lesmateriaal beschikbaar gesteld worden aan de leerlingen (met een speciale focus op het onderwijzen van cognitieve en metacognitieve strategieën) op een leerplatform van de universiteit van Nancy of in de virtuele eTwinning ruimte.

Tot slot delen de leerkrachten en leerlingen hun indrukken van het project.

http://youtu.be/h5u8AYQlFiQ

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/rainbow_village

“Ik heb geleerd hoe ik mijzelf tijdens de verkiezingen voor burgemeester moest presenteren, ik heb geleerd om in een groep te werken met mijn klasgenoten”

Franse leerling

“Het toonde aan hen dat je met kleine dingen grote dingen kunt bereiken. Het gaf hen een positieve kijk op hunzelf en op hun school”

Franse leerkracht

(32)

Health4life

“Voor mensen betekent gezondheid de algemene conditie van het verstand, het lichaam en de geest van een persoon en betekent het over het algemeen vrij zijn van ziekte, wonden of pijn. Gezondheid wordt niet enkel onderhouden en verbeterd door de verbetering en toepassing van gezondheidswetenschappen maar eveneens door de inspanningen en intelligente levensstijlkeuzes van het individu en de samenleving.

De levensstijl van jongeren is heel erg veranderd in vergelijking met 50 jaar geleden, toen tieners nog meer geïnteresseerd waren in studie, sport, hobby’s en dagelijkse activiteiten. Tegenwoordig heeft de lifestyle van tieners een totaal andere dimensie aangenomen waarbij de accenten zijn verschoven naar feesten, drinken, roken, drugs en seksueel genot.”

Project Link: www.etwinning.net/nl/pub/profile.cfm?fuseaction=app.

project&pid=79799&lang=nl

http://youtu.be/GS-ZasD9zEw

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/health4life

“Hier zijn de zeer goed geïmplementeerde eTwinning activiteiten voor examenvoorbereiding en derhalve hun integratie in het lesprogramma, die het leuk maken zonder dat het opvalt.”

De Europese jury

“Nu krijg ik materialen uit heel Europa, van andere docenten”

Paulien, biologieleerkracht, Nederland

“Ik zat een keer ziek thuis, maar deed toch mee aan de videoconferentie.”

Leerling uit Nederland

“Als er iets fout ging, konden we daarom lachen en maakte het niet uit”

Leerling uit Nederland

“Ik vind wetenschap leuk omdat we veel leerden over de natuur, en veel plezier maakten.”

Maria uit Roemenië

“Ik vond de experimenten die we deden ook leuk omdat we ze in het Engels moesten vertalen en we ook technische termen moesten gebruiken die niet tot de dagelijkse taal behoren.”

Leerling uit Italië

32

(33)

Wat zegt de expert

Dit is een zeer complexe sleutelcompetentie die een myriade aan verschillende facet- ten omvat, van het ontwikkelen van begrip van gezondheid en welzijn en de factoren die gezond leven bevorderen, tot de mogelijkheid om de gedragscodes te begrijpen die het ons mogelijk maken om in onze samenleving te leven op een productieve en opbouwende wijze, waarbij ervoor gezorgd wordt dat de beslissingen die we als individuen en groepen nemen ten goede van ons allen komen.

Dit alles houdt nauw verband met het idee van rechten en verantwoordelijkheden. In de hedendaagse wereld wordt er grote nadruk gelegd op de rechten van mensen: het recht om te stemmen, het recht op goede diensten, het recht op een goede levensstandaard, etc. Maar met alle rechten komt de verantwoordelijkheid om deze rechten correct te gebruiken en anderen niet te misbruiken of uit te buiten bij het uitoefenen van deze rechten.

Dit houdt eveneens verband met wat wij denken over onze plek in de samenleving, of we ons gewaardeerd en bevestigd of onderdrukt voelen. Het schijnt licht op de onderlinge verbindingen in de menselijke kettingreactie in termen van oorzaak en gevolg: we zijn afhankelijk van elkaar, we bouwen samen een samenleving en we zijn allemaal verantwoordelijk voor onze eigen acties, groot en klein, binnen de voornoemde samenleving.

Health4life was een project dat zich concentreerde op het ontwikkelen van begrip over gezondheid en welzijn en de factoren die gezond leven bevorderen. In het project werden de leerlingen aangemoedigd na te denken over het dagelijks gedrag van jonge mensen met betrekking tot kwesties zoals roken, het nemen van drugs, seksuele handelingen en alcohol drinken. Hiervoor hielden ze enquêtes onder hun collega’s en voerden ze laborato- riumexperimenten uit over de effecten van verschillende stoffen op het lichaam. Dit werk is zeer goed gedocumenteerd in het project TwinSpace en men krijgt een goed beeld van wat zij precies geleerd hebben over het belang voorzichtig om te gaan met het lichaam.

Ik ben eveneens van mening dat dit ook een goed voorbeeld is van hoe een project een aantal competenties tot één geheel kan verenigen. Dit project toont bijvoorbeeld aan hoe de competenties wiskunde en wetenschappen meer op een authentieke wijze behandeld kunnen worden, dan op een theoretische wijze. Het project moedigde zelfs de ontwikkeling van de competentie initiatief en ondernemerschap aan door de wijze waarop het leerlingen uitdaagt om zelf te beslissen en hun eigen oordeel te vellen.

Voor mij vertegenwoordigd het andere project in dit deel, het Regenboogdorp, een perfect voorbeeld voor het behandelen van de taak begrip voor de complexe aard van deze sociale en civieke competentie onder jonge mensen te ontwikkelen.

Het project is voor leerlingen in de onderbouw van de middelbare school, tussen de 12 en 15 jaar oud, die zich moesten inbeelden dat ze in een wereld na een reuzenstrijd leven, waar alles wat zij kenden verwoest was. Ze moesten beginnen hun leven en de samen-

(34)

ontwikkeling

van initiatief en

ondernemerzin

(35)

Onder ontwikkeling van initiatief en ondernemerszin wordt iemands vermogen verstaan om ideeën in daden om te zetten. Het omvat creativiteit, innovatie en het nemen van risico’s, alsook het vermogen om te plannen en projecten te beheren om doelstellingen te verwezenlijken. Ondernemerschap helpt iedereen niet alleen in het dagelijks leven thuis en in de maatschappij, maar ook om werknemers zich bewust te worden van hun arbeidsomgeving en kansen te grijpen, en is de basis voor meer specifieke vaardigheden en kennis die degenen nodig hebben die aan sociale of economische bedrijvigheid bijdragen. Het dient tevens het bewustzijn van ethische waarden en de bevordering van goed bestuur te omvatten.

Deze kennis behelst onder meer het vermogen inzicht te verkrijgen in de beschikbare mogelijkheden voor persoonlijke, professionele en/of commerciële activiteiten, en van de grotere samenhangen waarin mensen wonen en werken, zoals een ruim begrip van het functioneren van de economie en de mogelijkheden en uitdagingen waarvoor een werkgever of organisatie staan. Men moet zich ook bewust zijn van de ethische rol van ondernemingen en van de positieve invloed die zij bijvoorbeeld door eerlijke handel of maatschappelijk verantwoord ondernemen kunnen uitoefenen.

De vaardigheden hebben betrekking op proactief projectbeheer (waaronder planning, organisatie, management, leiderschap en delegeren, analyseren, communiceren, debriefing, evaluatie en verslaglegging), daadwerkelijke vertegenwoordiging en onderhandelen en het vermogen zowel alleen als in teamverband te werken. Een belangrijke competentie is het kunnen beoordelen van de eigen sterke en zwakke punten en het evalueren en zo nodig nemen van risico’s.

Een ondernemersattitude wordt gekenmerkt door initiatief, proactiviteit, onafhanke- lijkheid en innovatie in het persoonlijke en maatschappelijke leven en op het werk.

Hiertoe behoren ook motivatie en de vastbeslotenheid om doelstellingen te halen, hetzij persoonlijke, hetzij gemeenschappelijke, waaronder die op het werk.

D E F I N I T I E

(36)

Fotografie als een leermiddel

BELL, Business Economic, Language Learning

Dit is een tweejarig Comenius/eTwinning project dat een actie-georiënteerde aanpak voor leren gebruikt. Leerlingen gaan op observatie met hun camera in de omgeving. Ze zoeken naar relaties tussen de leerinhouden, behandeld in de verschillende schoolvakken, en de realiteit rondom hen. De camera en de foto worden een steun in het leerproces. Leerlingen verwoorden concepten en ideeën in foto’s en creëren slide- shows die uitgewisseld worden via het eTwinning platform van het project om door de andere partners omgezet te worden in woorden. Een tijdschrift, een handleiding en een website presenteren pedagogische suggesties met praktische voorbeelden en voorbeelden van resultaten die gepubliceerd worden. Tijdens een extra sporttoernooi (basketbal, korfbal, trefbal, handbal, voetbal) onder de partners, opgedeeld in teams die willekeurig geformeerd worden door de leerlingen uit de deelnemende landen vindt plaats gedurende de gymlessen van de leerlingen. De spelregels kunnen vari- eren afhankelijk van de beslissing van de partners. Een spel dat geen nadruk legt op winst of verlies wordt gepromoot door middel van deze activiteit.

“Dit project is gericht op het onderwijzen en leren van talen in connectie met zakelijke en economische vocabulaires en omvat scholen uit Oostenrijk, de Tsjechische Republiek, Luxemburg, Spanje, Duitsland en IJsland. Het zal dienen als een platform voor een Comenius project.”

Project Link: www.etwinning.net/nl/pub/profile.cfm?fuseaction=app.

project&pid=36261&lang=nl

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/bell

TwinSpace: www.etwinning.net/twinspace/photography_pedagogical_tool Video over het project met interviews met de leerkrachten en leerlingen:

http://youtu.be/WMnhQMeh_cM

“Dankzij eTwinning kan ik het beter doen in het leven omdat ik kan communiceren met mensen uit andere landen.” Leerling uit Litouwen

“Het is een goed voorbeeld van goed teamwerk tussen leerkrachten om een project te maken dat zowel pedagogisch relevant als aantrekkelijk voor leerlingen is. Het project stelt leerlingen in staat om te leren op een meer motiverende, engagerende en creatieve wijze terwijl tegelijkertijd veel bruikbare middelen geproduceerd worden.” De Europese jury

36

(37)

Wat zegt de expert

Voor mij betekent deze reeks competenties proactiviteit van de kant van mensen en niet passiviteit; om proactiviteit aan te moedigen moeten we onze jongeren de kracht geven om analytisch, nieuwsgierig, verkennend en analytisch te zijn; om op te staan en verantwoordelijkheid voor hun levens en acties te nemen en om het leven te maken eerder dan dat het hen overkomt.

De wereld waarin we leven neigt eerder naar passiviteit en oppervlakkigheid, dan naar proactiviteit. Ik heb reeds gerefereerd aan de drie-minuten durende soundbites met informatie die een oppervlakkig verslag van een situatie bieden zonder verder nadenken of analyseren aan te moedigen. Neem bijvoorbeeld populaire vormen van vermaak die overvloedig aanwezig zijn, zoals televisie kijken of computerspelletjes spelen. Deze zijn over het algemeen totaal passieve activiteiten, die de werkelijkheid niet weerspiegelen noch nadenken bevorderen. De echte wereld van de werkvloer en de zakenwereld is vaak heel anders dan de ervaring van een leerling met de traditionele schoolomgeving, die niet altijd een proactieve houding aanmoedigt ten opzichte van hun scholierenleven.

Gelukkig zijn er altijd uitzonderingen! In het project BELL, Business Economic, Language Learning, beginnen de leerlingen niet alleen met het verbeteren van hun zakelijk Engels maar onderzoeken ze ook het concept van Fair Trade in zaken en op de werkvloer.

Gedurende het project onderzoeken ze bijvoorbeeld hoe fair trade wereldwijd en lokaal werkt; hoe geld waarde verkrijgt; hoe goederen en diensten in kleine bedrijven geproduceerd worden; doen ze onderzoek naar bedrijfsmodellen en brengen ze deze in de praktijk. Het leren wordt reëel voor hen wanneer zij een een bedrijf oprichten en met elkaar handelen in echte goederen. Als u de TwinSpace bezoekt (http://new- twinspace.etwinning.net/web/p36261/welcome), zult u de verregaande resultaten begrijpen die dit project behaald heeft betreffende het promoten van het principe van deze sleutelcompetentie.

Onze tweede uitzondering kan gezien worden in het project over pizzahandel door heel Europa. Hier werd de taak opgelegd om, niet alleen de origine van een gerecht dat een over de hele wereld basisvoedsel is geworden te onderzoeken, maar om de beperking met betrekking tot het opzetten van een bedrijf om pizza’s te produceren te onderzoeken. De leerlingen ontwikkelden bedrijfsmodellen, interviewden eigenaren van pizzazaken en ontwikkelden hun eigen recepten gebaseerd op marktonderzoek onder hun leeftijdgenoten. Het gehele project is een uitstekend voorbeeld van hoe leerlingen begrip ontwikkelen van hoe bedrijven werken en hoe ze een idee kunnen

(38)

cultureel

bewustzijn en

culturele expressie

(39)

Erkenning van het belang van de creatieve expressie van ideeën, ervaringen en emoties in diverse vormen, waaronder muziek, podiumkunsten, literatuur en beeldende kunsten.

Culturele kennis omvat een bewustzijn van het lokale, nationale en Europese culturele erfgoed en de plaats daarvan in de wereld. Daaronder valt elementaire kennis van de belangrijkste culturele werken, waaronder hedendaagse volkskunst als belangrijk onderdeel van de menselijke geschiedenis. Het is belangrijk de culturele en taalkundige verscheidenheid in Europa en in andere wereldregio’s te begrijpen, te beseffen dat die beschermd moet worden, en inzicht te hebben in het belang van esthetische factoren in het dagelijkse leven.

Vaardigheden hebben betrekking op zowel erkenning als expressie: het erkennen en genieten van kunstwerken en uitvoeringen evenals zelfexpressie door middel van een verscheidenheid aan media met gebruik van iemands aangeboren capaciteiten.

Daartoe behoort evenzeer het vermogen om zijn eigen creatieve en expressieve gezichtspunten te relateren aan de meningen van anderen en sociale en economische kansen in culturele activiteiten te onderkennen en te verwezenlijken. Culturele expressie is essentieel voor de ontwikkeling van creatieve vaardigheden die kunnen worden toegepast in vele professionele contacten.

Een gedegen begrip van de eigen cultuur vormt de basis voor respect en een open attitude tegenover de verscheidenheid van culturele uitdrukkingsvormen. Tot een positieve instelling behoren ook creativiteit en de bereidheid om esthetische mogelijkheden te cultiveren via artistieke zelfexpressie en deelneming aan het culturele leven.

D E F I N I T I E