Bouwen aan een cultuur van inclusie met eTwinning

NL

Bouwen aan een cultuur van

inclusie met eTwinning

Uitgever Central Support Service voor eTwinning www.etwinning.net

European Schoolnet (EUN Partnership AISBL) Trierstraat 61, 1040 Brussel - België www.europeanschoolnet.org - info@eun.org

Redacteuren Anne Gilleran, Irene Pateraki, Santi Scimeca, Claire Morvan Coördinatie Ontwerp Claire Morvan

Coördinatie Vertalingen Danosh Nasrollahi Oorspronkelijk Ontwerp Iddi fix

DTP en drukwerk HOFI Studio ISBN-nummer 9789492913050

Gepubliceerd in oktober 2017. De standpunten in deze publicatie zijn die van de auteur en niet noodzakelijk die van de Europese Commissie of van de eTwinning Central Support Service.

Dit boek wordt gepubliceerd onder de voorwaarden van de Attribution-Non Commercial-Share Alike 3.0 Unported Creative Commons Licentie (CC BY-NC-SA 3.0) (http://creativecommons.org/licenses/by-ncsa/3.0/) .

Deze publicatie werd gefinancierd door het Erasmus+ Programma van de Europese Unie.

Bouwen aan een cultuur van inclusie met eTwinning

eTwinning is een levendige gemeenschap die dit jaar 12 kaarsjes mag uitblazen, samen met maar liefst 500.000 leerkrachten uit 182.000* verschillende scholen die lid zijn van het platform. In deze 12 jaar werden meer dan 61.000* projecten op touw gezet waaraan zo’n 2.000.000 leerlingen uit heel Europa hebben deelgenomen.

eTwinning - de Gemeenschap voor scholen in Europa - is een actie voor scholen die wordt gefinancierd door de Europese Commissie via het Uitvoerend Agentschap Onderwijs, Audiovisuele Media en Cultuur binnen het kader van het Erasmus+-programma. eTwinning beschikt over een geavanceerd digitaal platform met een openbaar en een besloten gedeelte, dat beschikbaar is in 28 talen. In het openbare gedeelte (www.eTwinning.net) vinden bezoekers heel wat informatie over hoe ze zelf kunnen deelnemen aan eTwinning:

er wordt uitgelegd wat de voordelen van de actie zijn en wie een samenwerkingsproject wil opzetten, kan hier de nodige inspiratie opdoen. Het besloten gedeelte voor geregistreerde leerkrachten, eTwinning Live, is de plek waar leerkrachten met de rest van de gemeenschap kunnen communiceren: hier kunnen ze collega’s vinden, kennis en ervaringen delen, samenwerken aan projecten en deelnemen aan activiteiten op het vlak van professionele ontwikkeling op nationaal en Europees niveau. Wanneer leerkrachten samen aan projecten werken, krijgen ze exclusief toegang tot een zone die uitsluitend voor hun project is voorbehouden: de TwinSpace.

eTwinning biedt zijn gebruikers heel wat ondersteuning. In elk van de deelnemende landen (momenteel 38) is er een National Support Service (NSS) die de actie promoot, die advies en begeleiding verleent aan eindgebruikers en die op nationaal niveau een scala aan activiteiten en mogelijkheden tot professionele ontwikkeling organiseert. Op Europees niveau wordt eTwinning gefinancierd door de Europese Commissie via het Uitvoerend Agentschap Onderwijs, Audiovisuele Media en Cultuur, binnen het kader van het Erasmus+-programma. eTwinning wordt gecoördineerd door de Central Support Service (CSS) die in naam van de Europese Commissie wordt beheerd door European Schoolnet (een consortium van 31 Ministeries van Onderwijs). De CSS onderhoudt geregelde contacten met de NSS en staat in voor de ontwikkeling van het eTwinning- platform. Daarnaast organiseert ze evenementen voor professionele ontwikkeling en nog heel wat andere activiteiten zoals een jaarlijkse Europese Conferentie en de eTwinning-prijzen, een internationale erkenning voor leerkrachten en leerlingen die betrokken zijn bij uitstekende projecten.

*Gegevens per september 2017.

INHOUD

Voorwoord ... 7

1. Overzicht van het begrip Inclusie ... 9

1.1. Inclusie: elke leerling is belangrijk en is even belangrijk ...9

1.2. Inclusief onderwijs in eTwinning ...10

1.3. Wat biedt dit boek? ...11

2. Zorgen voor toegang tot onderwijs in afgelegen gebieden ... 13

2.1. Onderwijspraktijken in geïsoleerde scholen: plattelandsscholen in Italië onder de loep ...13

2.2. Getuigenissen van leerkrachten, leerlingen en schoolhoofden ...15

3. Intercultureel begrip verbeteren ... 22

3.1. Zes principes voor het verbeteren van intercultureel begrip...22

3.2. Getuigenissen en eTwinning-projecten rond intercultureel begrip ...24

3.2.1. Getuigenissen van leerkrachten, leerlingen en schoolhoofden ...24

3.2.2. eTwinning-projecten rond intercultureel begrip ...29

3.3 Professionele ontwikkeling op het vlak van cultureel bewustzijn via eTwinning...32

4. Omgaan met educatieve uitdagingen ... 35

4.1. Niemand mag in de kou blijven staan ...35

Verschillende mogelijkheden voor verschillende behoeften ... ...36

Hou je van pistachenootjes? ...36

Extra tools voor uw toolbox ...36

4.2. Getuigenissen van leerkrachten, leerlingen en schoolhoofden ...37

4.3. Bouwen aan een gemeenschap voor inclusief onderwijs ...44

5. Conclusie ... 47

6. Referenties ... 50

7. Links naar eTwinning-activiteiten ... 52

Lijst met afkortingen van landen ... 54

CONTACTGEGEVENS NSS & PSA ... 55

VOORWOORD

Dit is het eerste principe van de “Pijler van Sociale Rechten” die de Europese Commissie in april 2017 aannam om het beleid van de EU in de richting te sturen van betere werk- en leefomstandigheden voor alle Europese burgers.

Inclusief onderwijs mag geen luxe zijn. Het is van essentieel belang voor het soort samenleving waarin wij Europeanen willen leven. Het is cruciaal om een eerlijke samenleving met meer maatschappelijke samenhang uit te bouwen. En het speelt een doorslaggevende rol in onze zoektocht naar manieren om uitdagingen zoals digitalisering en klimaatverandering aan te pakken en om globalisering te verankeren. De meeste kinderen die vandaag op de basisschool starten, zullen waarschijnlijk terechtkomen in jobs die op dit moment nog niet eens bestaan.

Niet alleen moeten ze kennis verwerven, ze moeten ook werken aan een breed scala aan competenties, weerbaarheid en de vaardigheid om om te gaan met veranderingen, ongeacht hun achtergrond of hun specifieke onderwijsbehoeften. En daar kan inclusief onderwijs hen bij helpen.

Om te slagen en elk kind de kans te bieden om kwalitatief onderwijs te volgen, moeten onderwijssystemen alle vormen van benadeling en uitsluiting aanpakken en gemeenschappelijke waarden en burgerschap promoten als basisvoorwaarde voor sociale cohesie. Ze moeten tegemoet komen aan de diverse behoeften, vaardigheden en capaciteiten van alle leerlingen, van kinderen met bijzondere onderwijsbehoeften, van kinderen uit achtergestelde milieus of

Tibor Navracsics Commissaris voor Onderwijs, Cultuur,

Jeugd en Sport

“Iedereen heeft het recht op kwaliteitsvol en inclusief onderwijs, opleiding en levenslang leren om vaardigheden te ontwikkelen en behouden, zodat ze ten volle kunnen deelnemen aan de samenleving en evoluties op de arbeidsmarkt met succes het hoofd kunnen bieden.”

afgelegen gebieden. En ze moeten vooral uitstekend onderwijs voor iedereen bieden.

In deze uitgave vindt u een selectie van uitstekende eTwinning-projecten en activiteiten die inclusief onderwijs en onze gemeenschappelijke waarden stimuleren. Ze toont hoe eTwinning en alle leerkrachten en leerlingen die actief zijn op dit platform samen de educatieve vraagstukken van vandaag aanpakken en ze op de meest creatieve en kleurrijke manieren beantwoorden.

De voorbeelden gaan in op uiteenlopende belemmeringen voor het onderwijs: de situatie van scholen in afgelegen gebieden en de manier waarop zij aansluiting vinden bij de wereld via eTwinning, culturele diversiteit en de uitdagingen van migratie en leerproblemen.

eTwinning en haar hele gemeenschap verwezenlijken samen de visie die werd uiteengezet in de Verklaring van Rome van maart 2017, met name streven naar een Unie “waar jongeren het beste onderwijs en de beste opleiding krijgen, en in heel het continent kunnen studeren en banen vinden.”

Mijn oprechte dank gaat uit naar alle leerkrachten en leerlingen die betrokken waren bij de verschillende activiteiten en projecten die in deze uitgave worden voorgesteld. Ik wil ook de eTwinning-gemeenschap in haar geheel bedanken voor haar onontbeerlijke bijdrage aan een beter en meer inclusief onderwijs.

1.1. Inclusie: elke leerling telt mee en telt evenveel mee

“Inclusief onderwijs gaat over het omarmen van allen, je inzetten om al het nodige te doen om elke leerling in de gemeenschap – en elke burger in een democratie – een onvervreemdbaar recht te geven erbij te horen, niet te worden uitgesloten. Inclusie gaat ervan uit dat samen leven en leren een betere manier is waarvan iedereen profiteert, niet alleen kinderen die als ‘anders’ zijnbestempeld” (Falvey, Givner & Kimm, 1995, p.8).”

Volgens UNESCO is inclusief onderwijs het proces van het versterken van de capaciteit van het onderwijssysteem om alle leerlingen te bereiken. De kernboodschap is eenvoudig:

elke leerling telt mee en telt evenveel mee (UNESCO, 2017).

Wanneer we in het onderwijs het begrip inclusie gebruiken, bedoelen we dat alle leerlingen, ongeacht ras, afkomst of intellectueel vermogen, door hun school worden verwelkomd en worden ondersteund in het leren, bijdragen en deelnemen aan alle aspecten van het schoolleven. Daardoor kunnen leerlingen hun competenties ontwikkelen, aan individuele doelen werken, over verschillen leren en die accepteren, vriendschappen met andere leerlingen ontwikkelen, elk met hun eigen individuele behoeften en vaardigheden, en uiteindelijk van positieve invloed zijn op zowel hun school als gemeenschap zodat de diversiteit in hun samenleving op prijs wordt gesteld. Diversiteit verwijst naar alle soorten verschillen, zoals etniciteit, religie, cultuur, taal, verschillende vaardigheden, onderwijsniveaus, maatschappelijke achtergronden, economische situaties, gezondheidstoestand enz.

Het bouwen aan inclusie in het onderwijs is een continu proces, niet een eenmalige inspanning.

Een inclusief curriculum is gebaseerd op de visie dat leren plaatsvindt wanneer leerlingen actief betrokken zijn, het voortouw nemen en wijs worden uit hun ervaringen (Udvari-Solnar, 1996).

Zo wordt de rol van de leerkracht die van het begeleiden en faciliteren van leren, terwijl de leerlingen in hun eigen tempo en op hun eigen manier werken, binnen een gemeenschappelijk kader van doelstellingen en activiteiten zoals ze feitelijk doen via projectwerk.

1. OVERZICHT VAN HET CONCEPT INCLUSIE

Irene Pateraki Pedagogical and Monitoring Manager

eTwinning Central Support Service, European Schoolnet

1.2. Inclusief onderwijs in eTwinning

Sinds het begin in 2005 hebben leerkrachten die in eTwinning-projecten werken als een van hun doelen het verbreden van de horizon van hun leerlingen. eTwinning-projecten openen een venster op Europa via activiteiten die het begrip inclusie, de ontwikkeling van gemeenschappelijke waarden en een positieve respons op diversiteit promoten. Er zijn veel voorbeelden van eTwinning-projecten die leerlingen kansen geven om interculturele competenties op te bouwen, bewust te worden van de democratische waarden en van het belang van sociale inclusie en actief burgerschap. Zo zijn met een snelle zoekactie in de eTwinning-databank projecten te vinden als: “Filoxenia of xenofobie?”, “In een vreemd land”,

“Migratieverhalen”, “We zijn allemaal migranten van deze wereld”, “We zijn verschillend…we zijn gelijk…onze verschillen respecteren…”, “Jij en ik in de spiegel”, “Accepteer me zoals ik ben”,

“Verenigd in diversiteit”, enz. Via projectwerk hebben leerlingen positieve interacties met hun medeleerlingen en realiseren ze zich dat verschillen een positieve bron van leren kunnen zijn in plaats van de oorzaak van negatieve opmerkingen en vooroordelen.

Bij een van deze projecten, “Migranten en vluchtelingen”, in 2017 bekroond met een Europese Prijs, waren leerlingen van 12-13 jaar uit vier Europese landen betrokken: Frankrijk, Duitsland, Nederland en Noorwegen. De leerlingen verkenden het thema migratie, verzamelden informatie over de vluchtelingencrisis in Europa en kregen een beter inzicht in wat het betekent om een migrant of vluchteling te zijn, waardoor hun intercultureel bewustzijn werd versterkt.

Als een eindresultaat van hun project maakten ze een magazine met al hun materialen en meningen. Een van de leerlingen, Mariska uit Frankrijk, schreef: “Ik zou graag één ding zeggen tegen iedereen die tegen die migranten is: Als jij gebombardeerd was en dagelijks onder verschrikkelijke omstandigheden leefde, zou je blij zijn dat een ander land je zou verwelkomen en voor je zou zorgen. Dus behandel de anderen alsjeblieft zoals jij behandeld zou willen worden!”

Naast het runnen van projecten kunnen eTwinning-leerkrachten aan veel andere activiteiten deelnemen: online seminars, onderwijsevenementen, beroepsontwikkelingsworkshops en groepen. Deze activiteiten bieden leerkrachten de kans om waardevolle kennis op te doen over het ontwikkelen van een inclusief klimaat in hun klas, om hun leerlingen beter te onderwijzen door hun de vaardigheden en competenties te bieden om racisme en discriminatie te bestrijden, en om hen te helpen het gevoel te krijgen dat ze deel uitmaken van een bredere gemeenschap die dezelfde zorgen en dezelfde dromen heeft.

1.3. Wat dit boek biedt

Dit boek is een overzicht van hoe leerkrachten inclusief onderwijs in eTwinning hebben geïnterpreteerd en richt zich op de volgende drie aspecten:

1. Hoe overwin je de geografische obstakels van jongeren uit afgelegen of landelijke gebieden en van jongeren die op kleine eilanden of in randgebieden wonen?

2. Hoe verbeter je het intercultureel begrip, met name bij jongeren uit minderheden en/

of met een kansarme sociaaleconomische achtergrond: immigranten, vluchtelingen of de (klein)kinderen daarvan, jongeren van een nationale of etnische minderheid, jongeren met problemen wat betreft taalaanpassing en culturele inclusie enz.?

3. Hoe ga je om met uitdagingen in het onderwijs en behoud je de volledige inclusie van jongeren met leerproblemen, jongeren die spijbelen, jongeren met lagere kwalificaties of slechte schoolprestaties enz.?

Voor elk aspect beginnen we met het belichten van projecten en inputs van leerkrachten, leerlingen en schoolhoofden, die allemaal zijn voorgesteld door de eTwinning National Support Services. Projecten over het thema Inclusie en diversiteit zijn gunstig voor alle leerlingen, met name degenen die ten opzichte van hun medeleerlingen een achterstand hebben omdat ze met allerlei obstakels te maken hebben. Deze leerlingen hebben meer kansen nodig om gelijkwaardig deel te nemen aan alle aangeboden activiteiten en om hun talenten en interesses te tonen.

De projecten worden gepresenteerd om leerkrachten ideeën te geven en hen te inspireren tot toekomstige projecten, terwijl de inputs van de leerkrachten, de schoolhoofden en de leerlingen aangeven hoe eTwinning op een positieve en respectvolle manier het begrip stimuleert en diversiteit erkent. De projecten zijn onderverdeeld volgens de drie hierboven genoemde aspecten, maar in veel gevallen heeft een leerkracht in zijn/haar klas te maken met meer dan één aspect.

Na de projectpresentatie geeft het volgende hoofdstuk een overzicht van de mogelijkheden qua beroepsontwikkeling en de gemeenschap met het thema inclusie, met als doel de kennis en vaardigheden van leerkrachten te versterken om diversiteit en inclusie op hun school te promoten en ondersteunen.

We hopen dat de volgende verhalen, voorbeelden en ideeën zullen dienen als een hulpmiddel en inspiratiebron voor alle leerkrachten, en dat ze zullen bijdragen aan de inspanningen voor inclusief onderwijs. Immers, zoals Mahatma Gandhi zei: “Geen cultuur kan overleven wanneer zij exclusief probeert te zijn”.

2. ZORGEN VOOR TOEGANG

TOT ONDERWIJS IN AFGELEGEN GEBIEDEN

In de meeste landen zijn er wel streken waar de levensomstandigheden van de inwoners niet optimaal zijn. In sommige landen zijn deze streken talrijker of uitgestrekter dan in andere.

Leerlingen die in dergelijke streken wonen, worden vaak geconfronteerd met problemen zoals lange afstanden van hun huis tot de dichtstbijzijnde school of kleine scholen met lage aantallen leerlingen zonder enig contact buiten hun directe omgeving. Dergelijke leerlingen voelen zich soms geïsoleerd van de rest van de wereld. Technologie en projecten zoals eTwinning kunnen leerkrachten helpen om deze uitdagingen aan te pakken en leerlingen te helpen om te communiceren met collega's in andere landen, zoals Giuseppina Cannella, een expert ter zake van INDIRE (Italië), in het eerste hoofdstukje hieronder beschrijft. In het tweede hoofdstukje delen vijf leerkrachten en hun leerlingen en schoolhoofden uit plattelandsscholen in Cyprus, IJsland, Griekenland, Portugal en Frans-Guyana hun ervaring met deelname aan eTwinning- projecten en beschrijven ze hoe het voelde alsof de andere leerlingen deel uitmaken van hun klas, zoals één leerling het heel tekenend verwoordde.

2.1. Onderwijspraktijken in geïsoleerde scholen:

plattelandsscholen in Italië onder de loep

Afgelegen plattelandsscholen (gelegen in de bergen en/

of op eilanden) zijn een vaak voorkomend fenomeen in Europese landen (bijvoorbeeld in Italië, Ierland, Schotland en Engeland, Duitsland en Frankrijk). De normatieve situatie verschilt van land tot land en dit heeft een impact op het profiel van de scholen.

In Italië maken bergachtige gebieden en eilanden 70 procent uit van het grondgebied, en deze realiteit maakt het dagelijkse leven van de bewoners een stuk moeilijker. Toch is het belangrijk dat mensen die in dergelijke achtergestelde gebieden wonen gelijke kansen en diensten krijgen, en opleiding is één van die maatschappelijke diensten die gewaarborgd moeten worden. De problemen die voortvloeien uit de afgelegen ligging van bergen en eilanden, treffen 900.000 Italiaanse leerlingen en 1400 scholen. Uit de Giuseppina Cannella

INDIRE (Nationaal Instituut voor Documentatie, Innovatie en Onderwijsonderzoek), Firenze, Italië

meest recente gegevens blijkt dat tussen 2011 en 2016, 236 scholen in de bergen (15% van alle scholen) de deuren hebben gesloten, hoewel het aantal leerlingen de voorbije vijf jaar nauwelijks is veranderd.

INDIRE, het in Firenze gebaseerde Nationale Instituut voor Documentatie, Innovatie en Onderwijsonderzoek, heeft onderzoek gevoerd naar de onderwijspraktijken van geïsoleerde scholen, met bijzondere aandacht voor scholen in de bergen en op kleine eilanden. De resultaten van het onderzoek van INDIRE met betrekking tot deze soort scholen worden samengebracht in vier grote categorieën:

y ICT-infrastructuur y organisatie van de school y opleiding van leerkrachten

y innovatieve didactische benaderingen.

INDIRE heeft voornamelijk onderzoek gedaan naar onderwijsactiviteiten waarbij ICT in de lespraktijk wordt geïntegreerd om door middel van afstandsonderwijs een oplossing te bieden voor het isolement. De resultaten tonen aan dat technologie duidelijk een drijvende kracht is die het recht op onderwijs van de leerlingen waarborgt, maar dat de onderwijsactiviteiten wel moeten worden aangepast wanneer gebruik wordt gemaakt van ICT. En dat brengt ons bij eTwinning.

eTwinning is een platform (zowel technisch als educatief) dat scholen echt ondersteunt en hen de tools, methodologie en pedagogische omgeving aanreikt om hun geografische isolement te doorbreken. Verder helpen de activiteiten binnen de eTwinning-gemeenschap leerkrachten om te innoveren en de beste benaderingen te vinden om het hoofd te bieden aan de moeilijkheden van hun vaak uiteenlopende situaties.

Zo ontwikkelden twee scholen, het Istituto Comprensivo di Favignana (een klein Siciliaans eiland in de Middellandse Zee) en het Istituto Comprensivo di Sassello (dichtbij Savona, in de Ligurische bergen) in het schooljaar 2016-2017 voor 224 leerlingen een eTwinning-project rond weersvoorspellingen, met bijzondere aandacht voor het fenomeen wind.

De leerdoelen van het Progetto "Mar@Monti” ¹ worden gedeeld tussen de kleuter-, lagere en lagere middelbare schoolniveaus van de twee instellingen. Daarnaast hebben de leerkrachten een aantal transversale doelstellingen gedefinieerd zoals:

y Kennismaken met inclusie van kleine scholen met behulp van ICT, om geografisch isolement te doorbreken;

y De professionele ontwikkeling van leerkrachten ondersteunen door leerstrategieën te bepalen die specifiek zijn voor onderwijs op afstand;

y Samenwerking tussen scholen op afstand ondersteunen.

De school in Sassello maakte een sprookje waarin het hoofdpersonage de wind is. De leerlingen van de lagere middelbare school verzamelden informatie over zware sneeuwval, stormen en overstromingen in hun regio, die ze dan deelden met de leerlingen in Favignana, samen met spreekwoorden en plaatselijke gewoonten. In Favignana verzamelden de leerlingen bij de plaatselijke vissers informatie over de wind en de lokale visserijtradities die afhankelijk zijn van de weersomstandigheden. De leerlingen van de verschillende schoolniveaus spraken tijdens het schooljaar met elkaar via een videoconferentiesysteem om de uiteindelijke resultaten te delen en presenteren in de TwinSpace. Door gebruik te maken van eTwinning-tools overstegen de leerlingen van beide scholen de grenzen van hun directe omgeving en kregen ze een duidelijkere kijk op en een beter inzicht in de wereld om hen heen. Hun leerkrachten gebruikten ICT om alle studenten te ondersteunen en verbeterde samenwerking, meer engagement van de gemeenschap en "nieuwe manieren van lesgeven en leren" mogelijk te maken.

2.2. Getuigenissen van leerkrachten, leerlingen en schoolhoofden

eTwinning biedt leerkrachten en leerlingen die op eilanden zoals Kreta en Cyprus, in plattelandsgebieden en verre landen zoals Frans-Guyana wonen een uitgelezen mogelijkheid om deel uit te maken van de Europese gemeenschap, om samen te werken en contact te hebben met andere Europese collega's. De volgende getuigenissen illustreren hoe eTwinning leerkrachten en leerlingen helpt om bestaande geografische uitdagingen het hoofd te bieden.

Titel van het Project: “Τάξεις χωρίς σύνορα -Klassen zonder grenzen”

Partnerscholen: 2 partnerscholen (CY, GR) Niveau: Lagere school

De lagere school van Malounta is een heel kleine school in een landelijk gebied, 25 km ten zuiden van Nicosia. Er zijn slechts acht leerlingen in alle klassen. Het spreekt voor zich dat deze

leerlingen geconfronteerd worden met heel wat belemmeringen met betrekking tot hun opleiding en socialisering. Via het eTwinning-project ( Τάξεις χωρίς σύνορα , Klassen zonder grenzen) kregen deze studenten de mogelijkheid om afstanden en geografische obstakels te overwinnen, zich opgenomen te voelen, mensen uit een ander Europees land te ontmoeten, ervaringen op te doen, nieuwe dingen te leren en vooral nieuwe vrienden te maken. Een van de activiteiten die in het kader van dit eTwinning-project werden uitgevoerd, was bijvoorbeeld online vergaderen met een school in Griekenland, met name op het eiland Rhodos, de lagere school van Kritinia. Deze school vertoonde heel wat gelijkenissen met onze school; een klein aantal leerlingen (dertien in totaal) en een afgelegen locatie. Beide scholen wisselden onderling manieren en werkwijzen uit om met soortgelijke problemen om te gaan. De leerlingen van beide scholen waren enthousiast en blij, en keken er naar uit om te praten, discussiëren en informatie uit te wisselen over hun land, school, gewoonten en zelfs over de spelletjes die ze tijdens de pauze speelden. Een andere activiteit die tijdens dit project werd uitgevoerd en die de leerlingen hielp om zich opgenomen te voelen, was de voorstelling van hun lokale gebruiken, recepten en monumenten. Dankzij deze activiteit leerden de leerlingen over andere afgelegen en geïsoleerde Europese plaatsen en gingen ze meer openstaan voor andere culturen.

Simoni Photiou (Leerkracht en Schoolhoofd) School: Lagere school van Malounda, Cyprus

In dit project kregen we de mogelijkheid om veel te leren over de school in Kritinia, over hun levensstijl en hun cultuur. Door te e-mailen, online-evenementen te organiseren en gemeenschappelijk werkjes te maken, werden we vrienden met de andere kinderen.

Zonder dat we een boot of vliegtuig moesten nemen, kwamen we dichter bij mensen uit een ander deel van Europa en uiteindelijk werden we goede vrienden.

Kyriakos (Leeftijd: 12)

Titel van het Project: “Gebruikersnaam: kinderen Wachtwoord: rechten”

Partnerscholen: 6 partnerscholen (DE, GR, IS, RO, SI) Niveau: Lagere school

Ik ben leerkracht aan het einde van de wereld. In ons vissersdorpje wonen 900 mensen en er is maar één weg naar en weer uit het dorp. Er zijn geen treinen in IJsland en het openbaar vervoer is een probleem. eTwinning biedt dan ook een uitstekende gelegenheid om een beeld te krijgen van een compleet nieuwe wereld. Alle kinderen uit het dorp, van 6 tot 16 jaar oud, volgen les in onze school. Dat betekent dat er in onze klassen dus lokale kinderen, immigranten, begaafde leerlingen en leerlingen met leermoeilijkheden zitten. De afgelopen jaren hebben leerlingen aan heel wat eTwinning-projecten deelgenomen en hebben zo de verschillende culturen, religies en mogelijkheden van hun leeftijdsgenoten in andere delen van Europa leren kennen. Door samen

te werken aan verschillende activiteiten en deel te nemen aan synchrone onlinevergaderingen weten we nu beter hoe het voelt om in het centrum van de wereld te wonen.

Elín Þóra Stefánsdóttir (Leerkracht Basisschool) School: Grunnskóli Bolungarvíkur, IJsland

Het is heel leuk om samen met andere kinderen in Europa een boek te schrijven en tegelijk met een andere school op het scherm de kaft te ontwerpen.

Jóna (Leeftijd: 10)

Mijn klas heeft al aan veel projecten deelgenomen met dezelfde school in Europa. Ik heb het gevoel dat ze deel uitmaken van mijn klas.

Jón (Leeftijd: 10)

Titel van het Project: “Ons plan voor een duurzame stad”

Partnerscholen: 2 partnerscholen (FR, GR) Niveau: Hoger Middelbaar - Beroeps

Geografisch isolement is niet het enige obstakel in de ontwikkeling van mijn leerlingen. Ik geef les op een vakschool in het zuidoosten van Kreta, in de meest zuidelijke stad van Europa, en mijn leerlingen hebben een laag academisch profiel en hebben vaak een allochtone achtergrond, wat de zaken nog moeilijker maakt. Inclusie is altijd het belangrijkste doel geweest wanneer ik een eTwinning-project ontwerp. Ik ben opgegroeid in Athene en toen ik hier kwam heb ik gemerkt welk effect het geografische isolement op mijn eigen carrière heeft gehad. eTwinning bood me een venster op de wereld die ik niet kon bereiken en zo maakte ik kennis met het inclusieve karakter van eTwinning voor leerkrachten. Ik ben er dan ook van overtuigd dat mijn leerlingen een beter inzicht krijgen in hoe de wereld kan zijn, wanneer ze samen met leerlingen uit Frankrijk die een andere cultuur, een ander perspectief en andere ervaringen hebben een nieuwe, duurzame stad ontwerpen die een fusie is van Ierapetra en Brétigny-sur-Orge. eTwinning verruimt de horizon van de leerlingen. Terwijl ze nadachten over het werk van hun partners (waarom doen ze het op deze manier?), gingen ze ook reflecteren over hun eigen werk, tilden ze zichzelf naar een

hoger niveau en dat vonden ze heel fijn. In elk eTwinning-project gebeurt er een klein wonder.

Maria Sourgiadaki (Leerkracht in de Afdeling Landbouwkunde) School: 1e Vaklyceum van Ierapetra (EPAL), Griekenland

Samenwerken met leerlingen uit een ander land was een leuke ervaring. Het beste deel was toen we de tuin van hun school ontwierpen, want eerst dacht ik dat dit onmogelijk was. Ik wil blijven samenwerken.

Giorgos (Leeftijd:16)

De diepere betekenis van eTwinning wordt weerspiegeld in de ervaringen van de magische reizen die we maken, dankzij het gebruik van ICT-technologieën, zelfs in de meer afgelegen gebieden van Europa. Zo wordt de gemeenschap van leerlingen groter; kennis, cultuur, traditie, ervaring, verlangen, expressie worden verheven tot Kunst en Taal voor het Hogere Goed en wortelen op de meest onverwachte plaatsen, naar het archetype van harmonie in de natuur dat de Oude Grieken Kosmos noemden.

Aikaterini Tziri (schoolhoofd)

Titel van het Project: “eTwinning Tree”

Partnerscholen: 34 partnerscholen (AT, AZ, BG, CY, CZ, EE, ES, FI, FR, GE, GR, IT,

LT, LV, MD, MK, MT, NL, NO, PL, PT, RO, SL, TR, UA, UK)

Niveau: Lagere school

We wonen op Madeira, een prachtige archipel in het midden van de Atlantische Oceaan, en niets zou ons van de anderen kunnen scheiden. eTwinning Tree (“De eTwinning-boom”) was een partnerschap tussen scholen uit kleine en grote landen en eilanden uit heel Europa. Via innovatieve ICT-hulpmiddelen creëerden leerlingen op collaboratieve wijze verhalen waarbij ze Europese waarden en identiteit verkenden. In dit project ontdekten en verkenden kinderen uit de verschillende partnerscholen verhalen waarbij ze levenslange leervaardigheden zoals lezen en schrijven verwierven. Ze verrijkten hun kennis aan de hand van inclusief en coöperatief leren.

Heel wat partnerscholen hebben migrantenkinderen met verhalen die ze herkenden via eigen achtergrond. Dit wekte de interesse van de leerlingen en de motivatie om te leren, wat ons nader tot de andere scholen uit heel Europa bracht. Uit ervaring kan ik zeggen dat eTwinning-projecten het zelfvertrouwen van kinderen en hun Engelse taalvaardigheid hebben verbeterd. Sommige van mijn leerlingen hebben door hun deelname aan dit project beter Engels leren lezen en schrijven.

Als enthousiaste eTwinner moedig ik kinderen aan om nieuwe projecten op te starten zodat ook zij kennis kunnen maken met de wonderen van een grenzeloze activiteit, want eTwinning is een troef die leren op alle gebieden vereenvoudigt.

Rosa Luisa Gaspar (Leerkracht Basisschool) School: EB1/PE da Lombada, Ponta do Sol, Madeira

eTwinning is leuk, het is een andere manier om te leren leren en om samen te werken met andere leerlingen van onze leeftijd. Dankzij het project breidde ik mijn kennis over andere landen in Europa uit, maakte ik vrienden en leerde ik over mensenrechten. Ik heb tijdens de lessen heel wat gereisd.

João (Leeftijd: 9)

eTwinning zorgde voor de fijnste leeractiviteiten op mijn school. Onze leerkrachten probeerden ons voortdurend bij verschillende projecten te betrekken en we hebben er een heleboel goede herinneringen en heel wat ervaring aan overgehouden. De leerlingen vonden het “betoverend” om te kunnen samenwerken met medeleerlingen uit andere landen en ze begonnen een toekomst te zien waarin samenwerking met mensen uit heel Europa mogelijk is.

Célia Miguel (schoolhoofd)

Titel van het Project: “In love with food”

Partner Schools: 5 partnerscholen (ES, FR, IT, NL, PL) Niveau: Lager Middelbaar

Frans-Guyana is een overzeese Franse regio in Zuid-Amerika en dus een van de verst gelegen regio’s die onder Europese controle vallen. eTwinning is het venster op Europa en biedt mijn leerlingen de mogelijkheid om virtueel kennis te maken met leeftijdsgenoten en samen te werken in educatieve projecten. Het geeft hen de kans om hun horizon te verruimen en een gevoel van Europees burgerschap en verbondenheid met Europa te ontwikkelen. De leerlingen vinden het geweldig om de “profielen" van hun Europese medeleerlingen op de TwinSpace te ontdekken. Ik herinner me nog hun reactie tijdens mijn eerste eTwinning-project, “Diversity through traditions”

met een Poolse partner, toen ze de sneeuw op de foto's zagen. Een activiteit die leerlingen heel leuk vonden, was het bedenken van recepten met gemeenschappelijke ingrediënten tijdens het project "In love with food” (“Verliefd op voedsel”). De bedoeling was om een recept te bedenken met vijf ingrediënten die door alle leerlingen samen werden gekozen via een onlinestemming.

Het eindproduct van het project was een magazine met recepten. De leerlingen vonden dit een geweldig project, niet in het minst omdat ze hun eigen producten konden proeven, maar ook de recepten van de partners die ze op het einde van het jaar zelf klaarmaakten.

Sandra Macabre (Leerkracht Engels) School: Collège la Canopée, Frans-Guyana, Frankrijk

De deelname aan eTwinning-projecten is een verrijkende ervaring voor onze leerlingen die er bovendien voor zorgt dat ze zich gewaardeerd voelen. Het gunt hen een blik op de wereld en op Europa in het bijzonder.

Patricia LEVEILLE (schoolhoofd)

3. INTERCULTUREEL BEGRIP VERBETEREN

Onderwijssystemen, scholen en leerkrachten zijn tot op zekere hoogte verantwoordelijk voor het versterken van de culturele identiteit en waarden van het kind, terwijl ze ook bijdragen aan het bevorderen van respect en begrip voor de cultuur van anderen. Anna Triantafyllidou, expert van het European University Institute, stelt in het eerste deel zes leidende principes voor die hierbij kunnen helpen. Naarmate leerlingen intercultureel begrip ontwikkelen, leren ze hun eigen culturen, talen en overtuigingen, evenals die van anderen, waarderen. In eTwinning komen leerlingen in contact met verschillende culturen op manieren die overeenkomsten en verschillen erkennen, banden scheppen met hun leeftijdsgenoten en wederzijds respect bevorderen. In dit stukje vertellen vier leerkrachten hoe ze op hun scholen werken met leerlingen met verschillende culturele en etnische achtergronden en hoe eTwinning-projecten deze leerlingen helpen om zich deel van de klas te voelen; in het tweede deel worden drie projecten met betrekking tot migratie, vluchtelingen en Roma-leerlingen voorgesteld.. Tot slot wordt er een overzicht gegeven van de verschillende mogelijkheden tot professionele ontwikkeling op het vlak van inclusie die de voorbije jaren aan leerkrachten werden aangeboden.

3.1. Zes principes voor het verbeteren van intercultureel begrip

Europa wordt op dit moment geconfronteerd met tegengestelde trends. Enerzijds lijken sommige burgers te denken dat ze beter in staat zullen zijn om wereldwijde uitdagingen zoals migratie, asiel of economische globalisering het hoofd te bieden wanneer bestuur opnieuw hoofdzakelijk een nationale aangelegenheid wordt, wanneer ze grenzen optrekken en zich van andere lidstaten afscheiden. Anderzijds zien we andere burgers die spontaan solidariteit tonen met asielzoekers in treinstations of opvangcentra en is er in heel Europa een trend van transnationale politieke en jeugdmobilisatie merkbaar.

In deze complexe, soms gespannen, context is er dringend behoefte aan doeltreffende benaderingen die de integratie van culturele en religieuze diversiteit in de samenleving kunnen bevorderen, waardoor binnenlandse meerderheden, Anna Triandafyllidou

Global Governance Programme (GGP) van het Robert Schuman Centre for Advanced Studies (RSCAS), Europees Universitair Instituut, Florence, Italië

historische minderheden en migranten en hun nakomelingen nader tot elkaar worden gebracht.

Onderwijs speelt hier een sleutelrol: het kan aanvaarding en respect bij jongeren bevorderen, een gevoel van verbondenheid creëren en leerlingen voorbereiden om morgen actieve burgers te worden.

Hoewel er geen pasklare totaaloplossing is om binnenlandse of post-migratieminderheden en migrantenpopulaties te integreren, zou ik hieronder zes principes willen voorstellen die als leidraad kunnen dienen voor het ontwikkelen van geschikte onderwijsprogramma's en -hulpmiddelen.

Allereerst is integratie een vorm van tweerichtingsverkeer; het is geen uitdaging voor de 'nieuwkomers' of voor de 'minderheden'. Zowel de binnenlandse meerderheid als historische of nieuwe minderheden moeten toegevingen doen, 'ruimte' maken voor elkaar en samen een nieuw zelfbeeld voor de natie creëren dat de nationale geschiedenis en gevoelens van de meerderheid respecteert maar ook migranten en minderheden actief in de armen sluit.

Ten tweede is er geen pasklare totaaloplossing. Verschillende samenlevingen en verschillende minderheidsgroepen vereisen verschillende benaderingen, afhankelijk van de geschiedenis van elke samenleving, de samenstelling van de bevolking, de specifieke behoeften van nieuwkomers, maar ook van de beschikbare middelen.

Ten derde zou onderwijs dat inzet op diversiteit zowel een individuele als een groepsdimensie moeten omvatten. Alle leerlingen zijn gelijk en moeten de kans krijgen om te leren en open te bloeien. Ze moeten worden erkend in hun individualiteit en mogen geen label opgekleefd krijgen als lid van een bepaalde nationale, etnische of religieuze groep (dit geldt zowel voor leerlingen uit minderheden als voor leerlingen van de meerderheid).

Tegelijkertijd moeten lokale en nationale onderwijsautoriteiten echter, waar en wanneer dat nodig is, de gezamenlijke expressie van diversiteit integreren in het schoolleven: bijvoorbeeld door religieuze en culturele feesten van grote minderheidsgroepen te respecteren, door alternatieve vakken ethiek of godsdienst te organiseren (door, waar relevant, verschillende godsdiensten te onderwijzen, vakken godsdienstfilosofie voor atheïsten of lessen over de geschiedenis en het geloof van minderheidsreligies in te richten).

Ten vierde maken scholen integraal deel uit van de gemeenschappen waarin ze zijn gevestigd.

Dus als gemeenschappen veranderen, moeten scholen dit voorbeeld volgen. In binnenstedelijke gebieden in grote Europese steden gebeurt het vaak dat migranten en hun nakomelingen de numerieke meerderheid worden. Vertaald naar de school betekent dit: dat de samenstelling van het leerkrachtencorps, de kledingvoorschriften en het aanbod van vakken die worden onderwezen de veranderende behoeften weerspiegelen van de gemeenschap die zij dienen.

Zo kunnen scholen optionele cursussen aanbieden om de moedertaal van grote migrantengroepen te onderwijzen of avondcursussen van de nationale taal voor ouders, kunnen ze (waar nodig) de schooluniformen aanpassen om rekening te houden met speciale kledingvoorschriften, kunnen ze initiatieven organiseren (bijv. gezamenlijk tuinieren) die alle gezinnen in de gemeenschap

samenbrengen en die een evenwaardig ‘speelveld’ bieden voor de nationale burgers en de

‘nieuwkomers'.

Ten vijfde moeten specifieke lokale of nationale onderwijsregels en -tradities flexibel worden geïnterpreteerd om tegemoet te komen aan de speciale behoeften van minderheden. Grote examens zouden bijvoorbeeld niet mogen worden georganiseerd op een feestdag die belangrijk is voor een bepaalde minderheidsgroep.

Ten zesde kunnen programma's en beleidslijnen voor allochtone minderheidsgroeperingen worden aangepast zodat ze ook voor 'nieuwe' minderheden geschikt blijven. Als er dus een geconsolideerde expertise bestaat voor het onderwijzen van een minderheidstaal of voor gegarandeerde quota die ervoor zorgen dat lokale minderheden voldoende plaatsen vinden op universiteiten of dat het onderwijzend personeel ook leerkrachten met een minderheidsachtergrond telt, dan moeten dergelijke maatregelen zodanig worden aangepast dat ze ook in de behoeften van migrantengezinnen kunnen voorzien. Dergelijke expertise en middelen voor intercultureel onderwijs zijn waardevoller dan financiering.

3.2. Getuigenissen en eTwinning-projecten rond intercultureel begrip

In onze hedendaagse wereld nemen onderlinge verbondenheid en globalisering hand over hand toe. Hierdoor wordt het voor leerlingen dankzij eTwinning makkelijker dan ooit om buitenlandse culturen rechtstreeks te ervaren. Internationale samenwerking tijdens de schooljaren stimuleert leerlingen om dingen vanuit verschillende perspectieven te bekijken en helpt hen om beter geïnformeerde beslissingen te nemen. Het aantal schoolkinderen dat in een ander land geboren en opgegroeid is neemt in heel Europa toe, en eTwinning kan leerlingen helpen om hun intercultureel begrip te verbeteren. Dit hoofdstuk bestaat uit twee delen:

1. Getuigenissen van leerkrachten, schoolhoofden en leerlingen uit scholen met vele etnische groepen, Roma- of migrantenleerlingen

2. eTwinning-projecten die werken rond het thema culturele inclusie

3.2.1. Getuigenissen van leerkrachten, leerlingen en schoolhoofden

Door samen te werken met leerlingen met verschillende culturele en sociale achtergronden, begrijpen leerlingen beter waarom hun klasgenoten soms een andere visie hebben en leren ze omgaan met diversiteit. Voor leerkrachten bestaat de uitdaging erin om alle leerlingen in de groep te integreren, een cultuur van diversiteit te ondersteunen en doeltreffende manieren te vinden om ervoor te zorgen dat alle leerlingen het op academisch vlak goed doen. In de onderstaande voorbeelden worden eTwinning-projecten voorgesteld die deze uitdaging met succes hebben aangepakt.

Titel van het Project: “Language Creates”

Partnerscholen: 6 partnerscholen (AT, CY, IT, TR, UK, UA) Niveau: Lagere school

Onze school is een openbare instelling in Wenen, Oostenrijk. Een van de opvallende kenmerken ervan is de meertalige en multiculturele leerlingenpopulatie. Vele van onze leerlingen zijn benadeeld door hun sociaal-economische achtergrond terwijl andere vluchtelingen zijn. Voor zo’n 90% van de leerlingen is Duits, de onderwijstaal, niet hun moedertaal. Er worden meer dan 30 talen gesproken op onze school. Een van de uitdagingen voor onze school bestaat erin om de communicatieve taalvaardigheid van onze leerlingen te verbeteren. Daarom beantwoordt “Language Creates” (“Taal Creëert”) dan ook goed aan onze behoeften. De ervaring om in verschillende talen met andere scholen in heel Europa te werken, is indrukwekkend voor de leerlingen. Ze vinden de internationale samenwerking heel interessant, vooral als ze leren over andere scholen, leerlingen, landen en talen - en beseffen dat er zoveel is dat we allemaal gemeen hebben.

Elisabeth Köbke (Leerkracht Basisschool) School: Öffentliche Volksschule Rötzergasse, Oostenrijk

Ik spreek Pools, Engels en Tsjechisch. We hebben via eTwinning een sprookje geschreven over een prinses en een ridder. En ook een verhaal over een teddybeer. Ik vond het leuk.

We hebben Italiaans, Engels, Duits en Turks geleerd.

Pola (Leeftijd: 9)

Titel van het Project: “Building bridges- Austria meets Spain-Spain meets Austria” –

“Connecting cultures-we are Europe”

Partnerscholen: 3 partnerscholen (AT, ES, PL) Niveau: Lager Middelbaar

In onze klas zitten leerlingen uit 13 verschillende landen. We zijn een mooi voorbeeld van hoe goed we het met elkaar kunnen vinden ondanks onze verschillende culturele, taalkundige en religieuze achtergronden. We concentreren ons op wat we gemeen hebben; we waarderen elkaars individuele achtergrond en leren van elkaar. De kinderen krijgen niet alleen meer zelfvertrouwen, maar willen ook graag hun Engels oefenen. Door tradities zoals de Ramadan, Kurban Bayram of Kerstmis in Oostenrijk voor te stellen worden de leerlingen als het ware expert in hun eigen cultuur en worden de muren van heersende stereotypen gesloopt. We merken dat communiceren in het Engels met echte leeftijdsgenoten leerlingen motiveert en dat het onderzoek naar hun eigen cultuur hen in staat stelt om kritisch te denken als het gaat om stereotypen. Het is ons doel om hen niet enkel over andere culturen, maar ook over hun eigen cultuur te laten nadenken.

We zijn van mening dat het voor een duurzame samenleving en een vreedzaam Europa belangrijk is dat de kinderen van Europa vrienden worden. Zoals Pierre Coubertin zei: “Mensen vragen om elkaar lief te hebben is slechts een vorm van kinderlijkheid. Het is geen utopie om hen te vragen elkaar te respecteren, maar om elkaar te kunnen respecteren, moeten ze elkaar eerst kennen.”

Kristina Gugerbauer (Engels, Aardrijkskunde, Europese Studies) School: Europese Middenschool Neustiftgasse, Wenen, Oostenrijk

Het was zo cool dat ik anderen iets over mijn eigen cultuur kon leren en dat ik mijn favoriete traditie uit mijn geboorteland, Sri Lanka, kon voorstellen.

Shenuka (Leeftijd: 12)

Wij zijn een Europese middenschool en we willen de fundamentele waarden van Europa bevorderen. Een meertalige en multiculturele opleiding zal voor onze leerlingen de deur naar Europa openen. eTwinning geeft leerlingen de kans om in heel Europa vrienden te maken, in het Engels te communiceren en te leren om tolerant te zijn. Bovendien is het voor leerkrachten een geweldig hulpmiddel om te netwerken en ideeën uit te wisselen.

Christine Schiller (Schoolhoofd)

Titel van het Project: “Giving Hope to Refugee Children”

Partnerscholen: 12 partnerscholen (CR, IT, RO, RS, TR, TN) Niveau: Lagere school

Dertig procent van onze leerlingenpopulatie zijn immigranten. Toen ze voor het eerst op school kwamen, waren ze bang en ongerust. Leerlingen die eerder kwamen, zorgden ervoor dat de nieuwkomers zich geïntegreerd voelden en konden communiceren met de andere leerlingen en leerkrachten. Door deel te nemen aan dit eTwinning-project voelden ze zich erg gelukkig, waardoor ze de taal gemakkelijker en op een leukere manier leerden. Alle leerlingen konden leren over beroemde immigranten die een verschil hebben gemaakt in het land waar ze aankwamen zoals Steve Jobs en Albert Einstein.

Mustafa Gök (Schoolhoofd) School: Arkarasi İlkokulu, Turkey

We zijn 3 jaar geleden naar Turkije gekomen. Dit project heeft me geholpen een nieuwe taal te leren en in een nieuwe cultuur te leven doordat ik kon deelnemen aan spelletjes, wedstrijden en schooluitstappen. Dit maakte me erg gelukkig.

Rüzgar (Leeftijd: 11)

Mijn familie en ik zijn gevlucht voor de oorlog in Syrië en we zijn 4 jaar geleden in Turkije terechtgekomen. Door deel uit te maken van dit project, voelden we ons belangrijk en gewaardeerd. In het begin begreep ik slechts enkele Turkse woorden en nu kan ik gemakkelijk communiceren.

Zehra (Leeftijd: 11)

Titel van het Project: “European Immigration”

Partnerscholen: 3 partnerscholen (CY, FR, RO) Niveau: Hoger Middelbaar - Beroeps

Werken met eTwinning is de perfecte manier om de vaardigheden van mijn leerlingen uit kansarme milieus of met een buitenlandse achtergrond te verbeteren en dankzij dit project konden ze allemaal actief in hun eigen tempo samenwerken door te gaan nadenken over het thema van de Europese Immigratie. We voerden een onderzoek in onze 3 scholen om de afkomst van onze studenten te kennen. De leerlingen waren zeer verrast door de resultaten, omdat we in Frankrijk 54 verschillende nationaliteiten bleken te hebben, 11 in Roemenië en 9 op Cyprus. Samen met onze Cypriotische en Roemeense partners deden ze in internationale teams ook onderzoek naar de verschillende immigratiegolven in onze respectieve landen. Ze beseften dat immigratie geen nieuw thema is en altijd heeft bestaan, en dat de cultuur van een land dankzij deze diversiteit wordt versterkt. Enerzijds verbeterden ze hun ICT-vaardigheden, hun Frans omdat ze hun project moesten voorstellen aan andere leden van onze schoolgemeenschap en hun Engels, door met onze Cypriotische en Roemeense partners te praten en ideeën en informatie te delen en uit te wisselen. Anderzijds werkten ze ook aan hun autonomie en zelfvertrouwen, en leerden ze om samen met anderen in een team te werken. Ze begrepen dat diversiteit een troef is en ze zijn

toleranter geworden. Ze beseften dat ze de anderen nodig hadden om efficiënt te werken; het uitwisselen van ideeën heeft hun geest geopend voor andere culturen.

Murièle Dejaune (Leerkracht Engels en Frans) School: Lycée des métiers Louis Blériot, Trappes, Frankrijk Ik kom uit Burundi en dankzij eTwinning heb ik heel wat over Europa geleerd. De interactie met mijn Franse, Cypriotische en Roemeense partners over het interessante onderwerp immigratie, heeft me diep geraakt. Aangezien we enkel Engels met elkaar spraken, is ook mijn Engels verbeterd. Mijn beste herinnering aan dit project is het moment waarop we van gedachten wisselden over de redenen waarom mensen hun land verlieten, want wat er toen allemaal is gezegd, heeft me sterk getroffen.

Audry (Leeftijd:17)

Ik kom uit Portugal en vond het leuk om via eTwinning te werken omdat het anders is. Zo leerden we nu van andere leerlingen en niet van de leerkracht. Ik heb geleerd om in team te werken, wat ik interessanter vind. Ik wilde meer werken. We deelden onze ideeën, wat me ook hielp om na te denken en mijn eigen standpunt te ontwikkelen. Debatteren met andere jonge mensen uit Europa is geweldig.

Fabio (Leeftijd: 17)

Als schoolhoofd steun ik eTwinning-projecten zoveel mogelijk, omdat ze een cultureel venster openen, en dat op verschillende niveaus: enerzijds binnen de school (uiteenlopende afkomst en culturen van de leerlingen) en anderzijds door de uitwisselingen met de partnerscholen. Dankzij deze diversiteit kunnen leerlingen allemaal samen aan een echt en gedeeld project ontwikkelen en uitwerken.

Fontaine François (schoolhoofd)

3.2.2. eTwinning-projecten rond intercultureel begrip

Al sinds de beginjaren van eTwinning gaan heel wat projecten over de culturele verschillen in de verschillende landen en een van de belangrijkste doelstellingen van die projecten bestaat erin om leerlingen te laten inzien dat ze, ondanks hun verschillen of hun afkomst, veel meer dingen gemeen hebben. De afgelopen jaren en met name na de verklaring van Parijs begonnen heel wat leerkrachten projecten te organiseren rond immigratie en de vluchtelingencrisis.

Daarmee wilden ze het bewustzijn van hun leerlingen aanscherpen en burgerschap en gemeenschappelijke waarden zoals vrijheid, tolerantie en non-discriminatie, die door de

Verklaring in de kijker werden gezet, stimuleren. Hieronder vindt u enkele van de projecten waarin deze onderwerpen centraal stonden:

Titel van het Project: “Migrants and Refugees”

Partnerscholen: 4 partnerscholen (DE, FR, NL, NO) Niveau: Lager Middelbaar

TwinSpace: https://twinspace.etwinning.net/9674/home

Leerlingen van de 9e en 10e klas uit 4 Europese landen verkenden het huidige humanitaire probleem, met name de migrantencrisis, waarmee Europa geconfronteerd wordt. Het doel bestond erin om hen bewust te maken van wat niet alleen in Europa, maar in de hele wereld, gebeurt. Tijdens het project bespraken ze wat een vluchteling is en hoe die eruit ziet, om na te gaan of er op dit vlak stereotypen of misverstanden bestaan. Daarna onderzochten ze welke landen vluchtelingen proberen te bereiken en wat de redenen voor hun keuzes zouden kunnen zijn. Ze moesten antwoorden op vragen zoals: Waarom verlaten vluchtelingen het Midden-Oosten? Hoe reizen ze van Azië naar Europa? Waar komen ze vandaan? Waar gaan ze heen? Ze organiseerden ook interviews met mensen die steun bieden aan vluchtelingen, met NGO’s, met ouders die hun ervaringen als vluchteling deelden en met andere vluchtelingen. Het uiteindelijke resultaat is een e-book waarin het materiaal van al hun werk werd gebundeld en dat als volgt eindigt: “Moeten de grenzen worden gesloten? Persoonlijk denk ik dat de grenzen niet gesloten moeten worden; want wat hebben de vluchtelingen ons ooit misdaan? Er zijn soms mensen die iets verkeerds doen, maar iedereen doet wel eens iets verkeerds. Ook wij doen ook iets verkeerds, want wij willen de grenzen sluiten. Laat hen dus gewoon binnen!”

Titel van het Project: “Does the earth have borders? Migration and Human - Rights”

Partnerscholen: 6 partnerscholen (DE, GR, IT, PL, TN) Niveau: Lager en Hoger Middelbaar

TwinSpace: https://twinspace.etwinning.net/9984/home

Het doel van het project bestond erin om de leerlingen essentiële inzichten te bieden in de context van de nieuwe immigratiegolf in de EU. De leerlingen werden aangemoedigd om het nieuws te bekijken en de krant te lezen, om de situatie om hen heen te observeren, zich bewust te worden van wat er gebeurde, een standpunt in te nemen en over het onderwerp te schrijven vanuit hun eigen gezichtspunt met respect en begrip voor deze mensen. Ze bestudeerden ook de geschiedenis van het Midden-Oosten en analyseerden uittreksels uit de Odyssee en de Aeneis om een dieper inzicht te krijgen in het fenomeen migratie. Ze organiseerden activiteiten rond thema’s zoals het belang van een thuis, wat vluchtelingen meenemen als ze vertrekken, de moeilijke reis en de nieuwe omstandigheden in het gastland. Daarnaast deden ze ook een interview met een immigrant uit Mali. Dit resulteerde uiteindelijk in een e-magazine waarin al het materiaal van de verschillende activiteiten werd samengebracht.

Titel van het Project: “Families of the world: Grixos and Trixos”

Partnerscholen: 2 partnerscholen (GR, TR) Niveau: Basisschool

TwinSpace: https://twinspace.etwinning.net/28442/home

Het idee achter het project is om het cultureel bewustzijn te vergroten, zodat de leerlingen beseffen dat alle mensen, ongeacht hun afkomst en hun verschillen, gemeenschappelijke kenmerken hebben en dat niet alleen de cultuur van iedereen gerespecteerd moet worden, maar dat die ook de opstap moet zijn voor iemand om zijn dromen waar te maken. De leerlingen uit de Griekse school zijn voornamelijk Roma. Ze zijn niet gemotiveerd om naar school te gaan en vervelen zich snel. Ze hebben het moeilijk om basisvaardigheden op het gebied van lezen,

schrijven en wiskunde te verwerven. eTwinning bood hen in de eerste plaats een gevoel van eigenaarschap: het was HUN project, Grixos (een van de 2 hoofdpersonages) was een jongen zoals zij, die in hun buurt woonde en dezelfde voorkeuren en afkeren had. Het werd voor hen steeds belangrijker om dat personage tot leven te wekken: ze maakten grapjes over hem; ze leerden via hem, stuurden hem op reis en waren bezorgd over het feit of hij wel in orde was. De leerlingen bedachten zelf hun karakter, gaven hem een naam, maakten een pop, creëerden zijn stamboom en beschreven zijn persoonlijkheid. Dit alles maakte dat de leerlingen niet alleen trots waren op hun werk, maar ook op hun afkomst.

3.3. Professionele ontwikkeling op het vlak van cultureel bewustzijn via eTwinning

Mensen hebben niet van nature een cultureel bewustzijn. Dit bewustzijn wordt ontwikkeld en beïnvloed door zelfreflectie, onderwijs, input van leeftijdsgenoten en gezinnen, blootstelling aan media en vele andere factoren. Sinds zijn ontstaan twaalf jaar geleden, heeft eTwinning leerkrachten voortdurend mogelijkheden geboden om met dit thema kennis te maken via diverse activiteiten op het vlak van professionele ontwikkeling. In dit hoofdstukje beschrijven we enkele van de meer recente activiteiten.

In eTwinning kunnen leerkrachten online professionele ontwikkelingsevenementen bijwonen, zowel via synchrone en asynchrone activiteiten (Educatieve Evenementen ) als via synchrone korte evenementen/webinars (Online Seminars) over verschillende thema’s, waaronder het thema Inclusie.

Een recent voorbeeld van een activiteit die tot doel had om het cultureel bewustzijn van de deelnemers te vergroten, was het online seminar “Supporting Multilingual Classrooms”

(“Ondersteuning van Meertalige Klassen”). Tijdens deze activiteit wezen experts Sara Breslin en Terry Lamb erop dat taalkundige en culturele diversiteit vandaag de dag de norm is in Europese klassen. Ze gaven een overzicht van de hulpmiddelen en activiteiten die werden ontwikkeld en georganiseerd door het Europees Centrum voor Moderne Talen van de Raad van Europa (ECML) ter ondersteuning van een inclusieve, meertalige en interculturele benadering van onderwijs en leren. Een tweede voorbeeld is een ander online seminar met als titel: “Global Education

& Interculturality in eTwinning” (“Wereldwijd Onderwijs & Interculturaliteit in eTwinning”).

Tijdens dit seminar legde Rose-Anne Camilleri uit hoe belangrijk wereldwijd en cultureel gericht onderwijs is om wereldburgers in een multiculturele samenleving te vormen. Verder besprak ze de voordelen en uitdagingen van interculturele interactie tijdens eTwinning-projecten.

Leerkrachten konden communiceren via gedeelde documenten waarin ze uitlegden wat wereldwijd onderwijs voor hen betekent en waarin ze ingingen op verschillende uitdagingen waarmee zij worden geconfronteerd, zoals het gebrek aan opleiding over wereld- en intercultureel onderwijs.

Een voorbeeld van een educatief evenement is “The integration of newly arrived migrant pupils in daily school life” (“De integratie en opname van nieuwe migrantenleerlingen in het dagelijkse schoolleven”), dat werd geleid door Erika Hummer en Alicia Bankhofer en waarin deelnemers reflecteerden op hun eigen identiteit en persoonlijke ervaringen, en waar zij ideeën deelden over hoe de integratie en opname van nieuwe leerlingen in hun klas kon worden ondersteund. Ze gingen ook in op het belang van het uitbannen van stereotypen, op manieren om taalkundige en culturele barrières te doorbreken en op activiteiten waarbij de betrokkenheid van ouders essentieel is voor een succesvolle integratie van hun kinderen.

De experts deelden nuttige bronnen zoals video's, woordenlijsten in het Arabisch en het Farsi en interessante links zoals: het Immigratiepoortaal van de EU (http://ec.europa.eu/immigration/), het Vluchtelingenagentschap van de VN (http://www.unhcr.org/) en de publicatie “Language teaching and learning in multilingual Classrooms” (http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/

repository/languages/library/studies/multilingual-classroom_en.pdf).

De deelnemers creëerden ook materialen die kunnen worden ingezet in alle klassen waar nieuw aangekomen migrantenleerlingen zitten. Ze beschreven in het bijzonder de situatie in hun land en school en stelden activiteiten en acties voor om nieuw aangekomen immigranten beter te integreren in hun klas, zoals afbeeldingen, liedjes en spelletjes. Verder werd hen gevraagd welke antwoorden zij zouden geven op de volgende stellingen: “We hebben hen hier niet nodig!", "De overheid doet niet genoeg om de lokale bevolking te helpen, enkel de vluchtelingen", "Ze zijn te verschillend, ze zijn niet zoals wij, ze willen niet integreren.", " Hoe zit het met onze eigen leerlingen? Worden zij niet verwaarloosd wanneer de aandacht nadrukkelijk op de vluchteling-leerlingen ligt?"

De leerkrachten gaven veel antwoorden; een daarvan komt van Maria Ioannidou: “Migranten lijken zo anders voor ons en we zijn zo anders voor hen. Laten we hen met een open geest tegemoet treden en hen een kans geven, met respect voor deze diversiteit.” Al dit materiaal is beschikbaar in een e-boek.

In september 2017 werd een nieuwe Featured Group met als titel: “Integrating migrant students at school” (“Integratie van migrantenstudenten op school") gelanceerd die als belangrijkste doel heeft om middelen en ideeën aan te reiken voor een succesvolle integratie van migrantenleerlingen op scholen, en ook open discussies rond dit belangrijke thema wil stimuleren tussen alle betrokkenen. De moderator, Carol Barriuso, stelt een compilatie van lesmaterialen, spelletjes, video's, nuttige lezingen en voorbeelden van eTwinning-projecten rond dit thema voor en nodigt de leden uit om hun succesverhalen te delen en deel te nemen aan verschillende activiteiten.

4. OMGAAN MET EDUCATIEVE UITDAGINGEN

Een van de belangrijkste principes van diversiteit en de belangrijkste uitdagingen voor inclusie is dat er "geen pasklare totaaloplossing” is, zoals Tony Geudens, een expert ter zake van het Support, Advanced Learning and Training Opportunities for Youth Network (SALTO-YOUTH¹) uitlegt in het eerste deel hieronder. Dit is iets waar leerkrachten rekening mee moeten houden wanneer ze de klas binnenkomen. Als projecten worden opgebouwd rond de individuele behoeften, interesses en aspiraties van leerlingen, dan kunnen alle leerlingen actief bijdragen en betrokken zijn, ondanks de uitdagingen waarmee zij worden geconfronteerd. In het tweede deel beschrijven zes leerkrachten hoe hun leerlingen, die geconfronteerd worden met leerproblemen, in het ziekenhuis zijn opgenomen of gedragsproblemen hebben, aan eTwinning- projecten hebben deelgenomen en zo toch hun talenten en interesses hebben kunnen laten zien en het gevoel kregen dat ze door de hele klas werden geaccepteerd. En zoals een schoolhoofd opmerkte: een eTwinning-project is een voorbeeld van hoe inclusie in elke klas kan worden bevorderd, als je maar de juiste manier vindt om te werken! Tot slot hebben leerkrachten hierbij begeleiding en ondersteuning nodig, en daarom gaat het laatste deel in op hoe eTwinning op dit gebied kan helpen.

4.1. Niemand mag in de kou blijven staan

Europa is meer dan economische samenwerking alleen. De Europa 2020-strategie is niet enkel bedoeld om een slimme en duurzame groei te realiseren, ze moet ook inclusief zijn voor iedereen. Maar in tijden van (vermeende) sociale onrechtvaardigheid keren sommige jongeren zich af van de maatschappij.

Vandaar de Verklaring van Parijs van 2015 die de nadruk legt op gedeelde waarden zoals burgerschap, tolerantie en non-discriminatie. Onderwijs, zowel op school als in het jeugdwerk, speelt een essentiële rol om tegemoet te komen aan de behoeften van kansarme kinderen en jongeren en om ervoor te zorgen dat ze niet in de kou blijven staan.

1 https://www.salto-youth.net/about/

Tony Geudens SALTO-YOUTH Inclusion Resource

Centre, Brussel, België

Maar hoe voorkom je dat jongeren zich gaan afkeren van school, van jeugdwerk, van de maatschappij?

Verschillende mogelijkheden voor verschillende behoeften ...

Alle mensen worden als gelijken geboren. Maar tegelijk heeft iedereen verschillende behoeften. Als we alle jongeren gelijk behandelen in de strikte zin, dan zal niet aan de behoeften van iedereen voldaan kunnen worden. Deze leemte moet worden opgevuld door andere belanghebbenden (bijv. ouders, jeugdwerk, leeftijdsgenoten); anders zullen de jongeren besluiten dat 'het niet voor hen is'.

Het Erasmus+ programma legt de nadruk op Gelijkheid en Inclusie. Om te zorgen dat iedereen dezelfde kansen heeft, moeten we hen gelijke (eerlijke) ondersteuning bieden die is afgestemd op hun behoeften zodat niemand wordt uitgesloten. Niemand kan natuurlijk tegen een helling voor rolstoelgebruikers zijn. Maar wat doen we met jongeren die niet stil kunnen zitten, die worstelen met hun identiteit, die de taal niet beheersen ...

Houd je van pistaches?

Wat gebeurt er als je een kom pistachenoten op tafel zet? Niemand wil de gesloten noten. Die zijn te moeilijk om te kraken. Hetzelfde geldt voor jongeren. Vakmensen hebben de neiging om het laaghangende fruit te plukken, datgene wat het gemakkelijkste is.

Maar het zijn net de moeilijkere vruchten, de jongeren die problemen hebben, die onze aandacht het meest nodig hebben. Je hebt waarschijnlijk wel al gehoord hoe elke euro die in een vroeg stadium aan interventie wordt uitgegeven, zichzelf in veelvoud terugbetaalt in een later stadium van het leven. Wanneer jongeren op jonge leeftijd kansen krijgen aangereikt, hebben ze minder kans om als volwassene in de werkloosheid, het ziekenhuis of de gevangenis terecht te komen. Hoe vroeger we beginnen exclusie te bestrijden, hoe meer we littekens voorkomen.

Extra tools voor uw toolbox

Er is niet één pasklare oplossing voor iedereen. Sommige jongeren zijn, om welke reden dan ook, niet voor school gemaakt. Niet-formele lesmethoden (bijv. eTwinning, al doende leren ...) kunnen deze jongeren aan boord houden. SALTO heeft een Toolbox vol niet-formele methoden ² (van jeugdwerk) die een frisse wind door de klas laten waaien.

Vaak worden jonge mensen geconfronteerd met uitdagingen waarop het curriculum niet is voorbereid. Ruimdenkende scholen en leraren kunnen samenwerken met jeugdwerkers om jongeren in staat te stellen om hun moeilijkheden op basis van gelijkwaardigheid te overwinnen. Via jeugdwerk krijgen de jongeren het heft in eigen handen. (Erasmus+)

jeugdprojecten geven jongeren wat ademruimte, belangrijkesoft skills, hernieuwdemotivatie en een duidelijkereoriëntatie in het leven, zodat ze weer op het goede pad komen en kunnen uitgroeien tot de volwaardige persoon die iedereen wil zijn.

Omdat niemand mag in de kou mag blijven staan.

4.2. Getuigenissen van leerkrachten, leerlingen en schoolhoofden

Op scholen zijn er altijd leerkrachten die met heel veel plezier de "gesloten pistachenoten" helpen en veel moeite doen om ze te "openen". Hieronder beschrijven sommige van deze leerkrachten hoe zij, samen met collega’s uit heel Europa, de opleiding van kansarme kinderen bevorderen via eTwinning-projecten die precies op de behoeften van deze leerlingen zijn afgestemd.

Titel van het Project: “Sound Mind in a Sound Body”

Partnerscholen: 4 partnerscholen (CZ, HU, IT, RO) Niveau: Hoger Middelbaar - Beroeps

eTwinning-projecten zijn van essentieel belang in scholen voor beroepsonderwijs waar leerlingen problemen hebben met gedrag, leren en soms ook socialisatie. Onze leerlingen zijn meestal degenen die het minst goed presteren op de basisschool en negatieve leerervaringen hebben, en soms is het een echte inspanning om ze op school te houden. In onze projecten proberen we zoveel mogelijk praktische en theoretische onderwerpen te combineren, zodat studenten hun vaardigheden in de praktijk kunnen gebruiken. Dit zijn vaardigheden waarnaar hun toekomstige werkgever op

zoek is en we moeten ons best doen om hen die vaardigheden zo goed mogelijk bij te brengen.

Tijdens de projecten kunnen leerlingen ontdekken waar ze goed in zijn en op die manier kunnen ze hun eerdere schoolervaringen compenseren. Door te werken rond onderwerpen die zowel van toepassing zijn op hun dagelijks leven als op hun vakgebied, slagen we erin hen te betrekken en te motiveren, bijvoorbeeld door een kerstvideo te maken, kookvideo’s te maken of af te spreken met onze projectpartners voor een dag vol teamwerk en plezier. Bij het bekijken van de eerste video reageerden de andere leerlingen: “hebben wij ook nog tijd om thuis een eigen video te maken?"

Ze krijgen het gevoel dat ze gewild zijn, dat ze waardevol zijn en succes verdienen.

Eva Toth (Leerkracht Engels) School: Nagykátai Ipari Technische en Beroepsschool van CSZC, Hongarije De projecten stimuleerden mijn motivatie en mijn interesse, terwijl ze ons tegelijk als groep dichter bij elkaar brachten. Ik vond vooral de video's leuk: Ik kon laten zien waar ik goed in ben.

Annabella (Leeftijd: 20)

Titel van het Project: “A birthday card for Rebeca-getting viral on eTwinning”

Partnerscholen: 195 partnerscholen (AL, AM, BA, CZ, DE, ES, FI, FR, GE, GR, HR,

IT,LT, MT, NO, PL, PT,RO,RS, SI, SK,SE,TR, UA, UK,)

Niveau: Lager Middelbaar

De hoofdactiviteit van dit project was verjaardagskaartjes te sturen naar Rebeca, een bijzondere leerlinge die in het ziekenhuis woont vanwege chronische gezondheidsproblemen en lichamelijke handicaps, zodanig dat ze het gevoel kreeg dat ze deel uitmaakte van een grote gemeenschap van leerlingen. Het project steeg boven alle verwachtingen uit: Rebeca ontving meer dan 3000