• Aucun résultat trouvé

Aseḍṛis jar tsekla tamazi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Partager "Aseḍṛis jar tsekla tamazi"

Copied!
17
0
0

Texte intégral

(1)

Aseḍṛis jar tsekla tamaziγt tamirayt d tangmi/taysi/ayda amednan Min ixes ad yini useḍṛis?

Aseäëià niv tangräëiãt d tuqqna/ tivuni jar iäëiÃen temmars x umÃawaä d umsawal d umrara(لعاف تتت ):

AmÃawaä Amrara Amsawal

Tasekla tamaziγt tamirayt

Ayda amedna

n

(2)
(3)
(4)
(5)
(6)

Mayemmi adwal var uyda amednan di tsekla tamazivt tamirayt? Minɛnant tiwrnin( تايفلخخ )n wedwal a?

• Tabridt n temyadast/ tadast: issiäen n tvemmart n usvzen/usenned:

• Zi tvemmart n i ḍṛiÃen min xef illa uswuri;

• Zi tvemmart n umnaäL akud migi ttwarin yi ḍṛisen;

• Zi tvemmart n imsneflulen inseklanen s iman t nsen;

• Tadast nnev a tt senned x tvemmart n i ḍṛiÃen min xef

illa uswuri:

(7)

Tiwrnin( تايفلخخ ) d imntilen n wedwal var uyda amednan di tsekla tamazivt

tamirayt tarifit:

• Acuci d usnubbec d taËÇÇuyt x trelli illan d tafada (طر خخش ) tamezwarut n usneflul war tt iffen imaruten di tilawt puma ad ggen afran d uzvan deg isntlen min xef tarin itilin kssin tifras n ufuÇar/uvris, amaknaw asinef,

tanbaät, tameggit, ÇÇleÄ, tuqubbanit, tasertit, amuttel(ملظل خخا )...

• TaËÇÇuyt x ca n tenditin (مي خخق ) timkkisin (ةلخيد خخخب ) ur llin di tilawt amaknaw tidet d tagdut d trelli d tayri/ txusi, d

uÇiäË (ربصل خخا ), d tagdut d umquddi d usufi d tavusi di

tuqqniwin( تاقلعل خخا ي خخف صلخخلخاو ءافولخا ), d tusmin x tagmayt d tmaggit ( ةيوخهل خخاو ءامتخنلخا ىلع ةريغل خخا )

• TaËÇÇuyt x tifrest n tumaäalt d tiÇlit tanaÇuRt x tiran

tamseflult.

(8)

Aḍṛià Amezwaru:

« Mudrus, war itexs ad iqqim wepdes. Itexs rebda ad itiri jar ipudriyen n dcar waxxa war  kidsen itirar, mɣar ad i qqim yudes xafsen wapa, ad yaca ura d netta d ijjen zzay sen war  ijji d rbarrani, suyenni itrap itawi asend aman

()

()

-

Mohamed Bouzaggou : JAR U JAR. Op, cit, p : 3.

« A  war  i p enjaren  akid  s  iccur  s  uεeffar,  maɣar  wenni  i  das  ɣa  ikken  d  eg  yemma  s,  d  baba s, d marra wi ɣa iqqen, aεebbuz d i tmijja war itif mɣar ixf nnes itcetca ɣar s:

- nec waxxa war dayi axrur, qqaren ayi bu uxrur rεurret ddiyyut ! mani ma illa ca n awar war ipri a dayi d zzays uwten axmi war kid sen iymiv, war marvev deg car i di marven ura d netni…”(P.5) Mali wah ya Mali

- axmi war da nexriq - axmi war da niymi - Mali wah ya mali

- axmi war da ne p tic arbi3 aked imendi

(9)

AäËià wiss 2

1.- Ɛica Qendica

• Yekkar-d ij usemmi,, ineddeh akid-s min va yaf deg webrid, afar n ccjur, d recwavä n tzubayin n tendint.

• Iwdan maËËa ffaren di reqhawi, axemmi yewta rbaz deg fidjusen. var ij n tevmart qqimen ca n yiozariyen ttiran rkartet; yexzar ijjen zi rkazi, isqinfed, iãuä,:

• - Tekkar-d oawed tparyat a danev texxarweÄ adji.

• - A weddi aqa yadji-nnev ixxarweä zi rebda.

• - Beddret xa-nev rhard-a. Ma a negget ca n tziyyat niv?

• - Am-nni i d as va negg, smunettiw-d ifrankaten.

• *** *** ***

• Tandint teïïes, tadjest tedri-t s tubbarcent. Ca n yiïan d imuccwen ttenfifiren x tzubayin, war ttifen ca n yives, niv ca uzedjif a-t marrcen. Rebpar itcexxar, ittãuÄ.

• Benoisa isenned x rpiä, ijebd-d ij n tziyyat zi teckart ifarrev, isseodu, ixzar var rebpar:

• - Mri rebpar maËËa d tmarraqt, iri iwdan qao war zekkwin ajemmaäin.

(10)

- Ya weddi mecpar i va iqedden n ireqwaz n wevrum, ra d aren war yedji deg wussan-a.

Coayeb issarev tcumoet, yewta day-sen ïïya, tiri nsen d

tabarcant, tury ak repyuÄ n taddart n ucar i yehruran. Ca n tqundoawin tteggent penniriru ak ifiran n ixemrawen. Qwidar ifarrev ddekket taneggarut isseodu-yas i Rwehhab:

- Cek i va imercen, aseggwas-a gg-anev siysu.

- War teqqim di remrac, teqqim di min va ccen.

- Jjet buyoeddisen ad beddren di marsidisat, d temvarin.

Arebbi iticc ibawen i wenni umi war var yedji tivmas.

Ca n ïïya yewta di rpiÄ am wassam, ddriz, isseäwasen avelli.

Ssijjen ttwaran Ɛica Qendica, ddfin d acemrar, tendar day- sen tfawt:

Ṭelɛu ya wlad...!!! Ya klab...!!! Laraf...

(11)

AÄËiã wiss: 3

Iqqar Ahmed ZZIYANI di taqssist wiss 5

ADART AY IDURAR :  

Adaret ay idurar nec d roar num

Ad ÇaËreɣ nhar inu awarn awm Nettni di NnaÄuR nec g Amesterdam Ad ten ÇaRev timeÇËa d wenni d asitem Aweppecc nsen di tsa d wul aqat ittacem War ÇaRev buyides war ay-d itis unudem

Adaret ay idurar nec d roar num

Ad ÇaËeɣ Hniya zeg anuten tayem(tagem)

Tsessaw di rapwaä n arbio puma ad yiyem(ad iggam) Arbio nneɣ n temzi s ufus nneɣ nÇÇut

Arbio nneɣ n tamzi zi ja nevra nssut IsuÄ d ayneɣ uÃemmiÄ deg ibriden neodut.

:ينايزلا دمحأ ورز -ك غيرا – ذأ

ط.

2 ،برغملا ،يغيزاأملا رعشلا ةلسلس ،ناروزي تاروشنأم ، 1993

:ص ، 13

(12)

Min xafi icedden?

Min xafi icedden ad hwiγ anuten?!

Ufiγ din taḥenjirt tetru d imeṭṭawen

Nniγ as: mayemmi tetrud a tmintat yufuḥen?

Ameṭṭa nni tetrud yessudes am abliwen!

Abliwen yuḍusen d remwas tqessasen!

Mri war xseγ ad ssneγ manis dam d ttasen

Yiri xseγ ɛad a trud a ten yen yexssen

Maca cem tameẓyant a taddut iqeÃÃen

Tefsid am tcumɛɛet s tmessi yareqqen

Inay: mayemmi tetrud a tmamuct iṣebḥen?!

Tennay: sḥess-ay ac ɛawdeγ awalen

Ac ɛawdeγ tḥajit inu d min d ayi yemsaren:

"Tuγa yi γar baba ḥetceγ i ifunasen

Tteggeγ as ticnifin n weγrum d yenguren

Ttawiγ as d iqubac n waman zeg anuten

Ttawiγ as d tiṣumaḍ n arbiɛ d ikccuḍen

Tuγa yi jar ayt ma rebda farḥeγ akidsen

Arami d ijj n uzil usin dd inexḍaben

War ẓṛiγ war ssineγ umi d ayi ticcen

D uma id ayi yennan:

"wenni ameqran nsen"

"Wenni yujar babam yujar it s ɛamayen"

Ruγ nniγxsseγ wi γari γa yesren

Jjin ayi nec ggin d ayi min xsen

Ruḥen γar refqi refqi yura- yasen

Nniγ as ah ha hah zeɛma refqi yessen!!

Mayemmi γa yari ra i cem ra i tnniḍen

Mani γa yargeḥ ɣa wenni i t ixerqen

Tennay: " d aṭemmaɛ ittxes iduruten

Ca ggin ay i t di twwart i wṣuṛif ṣṣuṛfeγ ten

Ca ggin ay i t g waman swiγ ten amen fsin

Qqimeγ γar xzzareγ am ten war yessinen

Am caw yejj n tixsi sγin dayes zzenzen

Baba ixes tinɛacin ixes iduruten

Yejja tudart inu tfessi d imeṭṭawen

Yejja wussan inu am tsewwa beddden".

Nniγ as: " min yegga babam rid amenni

Ma iγir as war γarem wur niγ war itici

Cem war d as tennid wi texsed s usedḥi

Kids iγa timid am arbiɛ d imendi

Tinɛacin ad qḍan tt rehna war iqeṭṭi

Ttareγ am idurar n ṣbaṛ γar rebbi

Wyac s tneqqiḍin iḥemren iγezran

Wyac tiγyayin yigedḥan d izeγran

 

Ahmed Ziani: ad ariγ g weẓṛu.

(1993), Utrect, pp.53-54.

(13)

Mudrus, ibed di tewwart n ssuq, izeyyar tsujjet deg ɣir uca yudef ad yarzu x ubarrap mani ijja ataɣ ad yidar min va iri tenna as pedhum i yemma s.

Abarrap itenneÄ di ssuq issawar s min ioram d tizemmar. S ij n tnixt wepdes, itrava iwdan ad sren i min iqqar. Issawar x min itmsaran di regnus, x min illan di ddunnect. Min igåjen d min yudsen.

- Abarrap d tivuri n wenni war ivrin ... netta d Areqqas jar redcur d tqebbar.

Zegåami i isra i awar a i d as inna Mup ameqran, Mudrus iÄaffar Abarrap mkur ssuq itssen zzay s aïïaà x min itssen di temzyda. Idwer war itsewwiq x yemma s puma isra var s min iqqar. Min itviman x tvuri n temzyda d tenni n tebratin n imezdav itsnit zeg ubarrap. Ass nni yuca akid s war illi am reswaq n rebda. Imsewqen sqaren. Awar jar asen idwer d asevdi, axmi i d as ggin array uca sqaren.

Mvar awar n ubarrap ig itenneÄen deg jenna aked taoajjajt n ssuq itaweÄ asd var umezzuv zi ragåaj, war t issefriz. iÄfar manis i d itas ar ami var s yiweÄ. Iwca as amezzuv. Yarzem tiïïawin am wenni ixsen war d as inejjem ca n awar. Ass nni aïïaà i imunen x ubarrap, war issin mayemmi ar ami i isra min iqqar:

- Aytma imsewqen, A radj n tmurt, ass n friÄennaÄ tnayen n ipudriyen zi teqbitc n ayt soid, zeg ivzar n uriri ... ëemmitu n traytmas d ëemmu ayyaw n ssi Mupend ufin ten x tma n ayel ifassen d iÄaren nsen ksen, A radj n tmurt, aqa rmexzen iqqar asen i imarawen nsen ad rapen var fusina.

Dwa d awar i isra iqqar ass nni ubarrap ad as sren marra imsewqen. War irup ad infarar abarrap awar nnes ar ami tuva Mudrus idwer d awrav, ibed as ucewwaf, nÄend var s imsewqen d iqeyÄan.

(Mohamed Bouzaggou: JAR U JAR.pp: 28-29.)

(14)

TANFUĊ

Ak wenqar n tfuct zic, iya/i,en squqquoen, qubeo cenkuk istewtiw, tiġyar spundrutent.

Yekkar Mupend yuym-d ij ubuqar n waman zeg wanu. Yegga ruäu yeÇÇudj, yenneÄ ij umur i weqwir, yedwer-d var wexxam mani yeÏÏes Soid:

Kkar senni a yekkar-ac yirem, iqrinen-nnec sewqen, areggwpen-d, cek oad teccuxruted.

Soid yebbuqqer, yecmez deg uzedjif, yekkar, ivur ibedd yessiwer ak ixf nnes:

- D tamara ak iwessura-ya...!!

Yufa yemma-s ttegg-as aryyiq, aġrum n imendi, iweqqa; x rmejmar, d watay:

- Ya tarrawt n yi,a, baba-c di rqedd-nnec icarreq iġarreb, mri xa-k yekka useggwas n wa;ed u arboin, a tessned tudart min tsekkwa!!

Soid ibbardeo i zzayre], ye..ef abrid ġar ssuq.

*** *** ***

Ha ba.a.a, ha nneonao...ha rfevve]...ha iserman...arrwaye; mxedj,ent, mradafent ak zzber n ikidaren; ij ubarra;

itbarra;:

- A jmaoe], ¡a! imezdaġ n redcur, aqqa yeqqar-awem rqaid a tyarwem tinoacin s minzi ġa nebna tamezyida, a noedre] ssuq d yibriden.

Yessiwer ij uwessar ak wenne,ni:

- Yru a bu tfaddin i bu ifadden.

- Qqaren-aneġ aqqa ttuġa yaseppanyu d aoeffan, ni]nin zeoma xar zzay-sen, ]racca ttekkwar ]adjunt.

- Ixevva yaryazen i ġa yeggen tcuni di tamurt nneġ.

- Wah, u\u n tzizwa ura ]aġma n yizan.

- Tarrawt n yi,a qa war tteggen ca, ]imessi ttejja-d iġġed.

*** *** ***

Soid amen yessaġ ba.a.a, yus-d ġars remqeddem, ijbed tanfuċ:

- In-as i baba-c a-d yessekk cway n tinoacin, niġ a tra;ed ġar kinta!

Soid iġars tanfuċ, yessen min-] itrajan.

(15)

Nunja

Taslit n wençaë idl itt usinu, Tpajit n Nunja, idarev tt zi beddu

Di tajest n ïram, wi d as islan icerru

Jar tidart d turja ul ness min yarbu

Amnus nnes imvar, ul nnes irettex ireddu

Ittqarab var teqdipt n uvi i tesendu

Tenna d ijj n yezli, ma d ict n tiï i tesru

D aceoour n tmessi, mecpal i va temäu

D asvun n pennas temneo war iqeïïu

D iãuëafen var zzat d uxaëëeã di tudart

Nunja war tqeïïeo bu rayas, lebda tturja

Ij n ufus ittazu, ijjen imejjar Tfaren tazegÅart zi tmurt id teähar

Tessuyes ameïïa, buydunan war imevvar

Jar djirt d nnhar Jar tmurt d ujenna Nunja lebda tturja

War tqeïïeo bu rayas,

Ij n ufus ittazu, ijjen imejjar  

(

Aicha BOUSNINA :

Idar ayi, 2009)

(16)

Nunja

A Rpem ay asignuw Raja ay aSemmiv

Ad uyuReɣ saddu yeùRan d imeddukar n webrid

Mutti a tayyut x tuZiZuwt itedrid At-dfareɣ d Surif n Nunja war yiniv

Ad uyureɣ ad raɣiɣ: “Nunja mani tajjid”?

At-seR ad x afi taR: “awin mayn taonid?

Öami d-ayi wuddaren, mani tuɣa tajjid”?

As-aReɣ: ”a Nunja, maɣaR xafi tuɣid?

Cf-ayi tudart ddareɣ yarZugen war tiZiv Cf-ayi ussan inu taseddest di war tejjid”

ARed x afi a Nunja, in ay:” mani tejjid”?

In ayi: “mant abrid id ɣar-em ɣa yuyurɣ”?

Aqemmum n wamziw innurZem jar aneɣ Cem di tixeft n wedrar, nec di tisi tenveɣ War cem uciɣs “Uqiya”,war cem ZzenZeɣ ....

At-seR ad x afi taR, spas min Va tini:

“Ha yabrid d Va tedfar-ed ac-ed yawi ɣari Abrid ɣari d anZaR issexsay timessi

Abrid ɣari tfuct iwedfer ad tssefsi

(17)

Arqiya

Da akidi a imma, eyyed akidi eyyed!

Necc i iëupen lxarij s weqrab ixeyyeä,

Rewin inu dayes d aãemmaä rebda iãmeä.

Ṛupev tenderyev, war ëupev muqeyed, Zeg wemcan var wemcan, abrid zzayi inneä.

Manis mma xsev ad kkev, qqaren ayi:« Manis va tekked? »

Qqaren ayi:« Cekk d axxewan! War varek mani va tëaped. »

GÅarev s wadud yudar, emmars war igeoed,

Tudact rebda dayi, avembub icewweä.

Rpar yuza vari, sekædev var recwaveä, Sekædev var remrac, remrac dayes aemmed,

Remrac zzayes ad ili deg Uruba d usenned.

Ṛupev var Arqiya, nniv as:« Ma ad ayi tawyed? 

Mmis n tmurt nnem, tessned ayi tessned. »

Tenna ayi:« ëup var baba, ini as min teqqared. »

Ṛupev var babas, inna ayi:« Min texsed? »

Nniv as:« Xsev Arqiya, mara ad ayi tt tewced. »

Inna ayi:« Arba melyun id ayi va tewced,

Yelli ad tegg mamec texs, war vares tessiwiled,

Spes! Ad ac iniv mi zzayi va tesled:

Xzar aked yixef nnec puma ad xafi tarred.

Ḥemmu, ajjar inu, ihewr ayi awed. »

Nniv as:« Necc qebrev min xafi va tegged. »

 

Da akidi, a imma!eyyed akidi,eyyed!

Necc iëupen lxarij s weqrab ixeyyeä.

Ggiv urar necc waha, war akidi tepäared!

War dayi teftired seysu, war tiwyed ad tarred, War tewtid deg wallun, war dayi tesrewriwed, Qeäev xafem asekki, jjiv cemm telluçed.

Iffev am rid amenni min illa tesitimed,

Iwweä i cemm d rexbar, ijji cemm tesqinfited.

Da akidi a immaeyyed akidi eyyed Necc iëupen lxarij s weqrab ixeyyeä

Kkiv akides am d wezyen. D aÏÏaã, urid drus!

Arniv d ad imunas, tuva ijj n wemnus!

Xedmev s ufus inu, yarwev teggev as deg ufus.

Qqarev as:« A tasekkurt! » Teqqar ayi:« A axenfus! » Qqarev as:« A benneman! » Teqqar ayi:« A mirus! » Ssiwrev deg yijj n uzir, nniv as:« Mayemmi? »

Tenna ayi:« Tessawared, s rhem yuza vari!

Jme repnuä nnec, war d tenneä akidi!

Ad raviv i Iqarqacen ad ac carfen am upuri. » Γar wezyen n llilet tekkar tuzzer xafi,

Ssensev di baëëa, ajris iwäa xafi.

Tudart teäpa d Ïram!Tamurt war dayi teksi!

Lla mani va ëapev, kurci ipsar xafi!

Sempev di tmezyida, ëupev var reqhawi Ad arzuv taëumect puma ad ayi tawi, Mamec mma tegga, necc war dayi tecqi!

Waxxa anict n penna waxxa tujar ayi, Ad rajiv tertt snin, azir x wenneäni, Maca tugi ad tedu nettat tuca akidi.

Tenna ayi:« Min texsed zi remrac zzayi?

Iwdan idayi içëin akidec, nnan ayi:

Γarek vana di recwaved, war varek vana dayi!

Jme repnuä nnec, war tenneä akidi! » Da akidi, a imma!eyyed akidi,eyyed!

Necc iëupen lxarij s weqrab ixeyyeä.

Ad zerzev zzman, yugi ad ayi ipeyyed.

Uprev ma ad zerzev axmi xafi ixeyyeä!

(Ad ariv deg weçëu, 1993)

Références

Documents relatifs

Un homme et sa femme vivaient dans une petite maison, tout près de la forêt. Avec les grains de blé, la femme fait de la farine, puis avec la farine, elle fait une galette.

Izul uṯaras netta ḏ tameggit iness, it wassen zzays, qqarn-asd zzays ḏi twacunt nnes ṯamezyant niɣ ḏi ṯwacunt tameqrant ḏeg ayḍuḍ niġ deg talesa (humanité) u netta ḏ

[r]

[r]

[r]

Whether it is hagiographical conventions tracing Sönam Peldren’s source to a divine origin, or quotes of the saint herself verbally asserting her identity as

[r]

5.16 and 5.11, it is obser ved that the first peak (corresponding to the first bending mode) is the largest; the second peak (corresponding to the second blind ing mode) issmaller