Ad as-nini tanmirt tameqrant i wid i a
ɣ-d-yefkan afus n
lem
ɛawna seg tazwara almi d tagara.
I mass Lwnisi anemhal n ugzedu n tutlayt d yidles
amazi
ɣ I mass Nayt Caɛban Takfarinas I yellan
ilmendad-nne
ɣ deg Tazrawt-a I yiselmaden-nneɣ yal yiwen s
yisem-is I yinelmaden n uswir wyisem-is krav n turayt 2012/2013.
D yinelmaden n ugzedu n tutlayt d yidles amazi
ɣ akken
ma llan.
Ad budde$ axeddim-agi:
-Imawlan-iw
ɛzizen,baba d yemma,lad$a yemma i
yessarmen ad awve$ $ar wass-a,i ye
ɛtben akken a$-d sker
d irgazen d tlawin.
-I watmaten-iw:Assia,lunis d Yaêya amaéué, melba ma ttu$
weltma tameqrant d wargaz-is d warraw-is:Masyas,Anyas d
silin.
-I win I yifkan afus n lemɛawena d ucrik n
leɛmer-iw,argaz-iw
ɛzizen Lyes d twacult-is akken ma llan.
-I xwali dtwaculin-nsen ; xwalti yal yiwet s yisem-is s
warraw-nsen d yergazen-nsent.
-I
ɛmumi d warraw-nsen d tellawin-nsen,I ɛmumti d
yergazen-nsent d warraw-yergazen-nsent.
-I lejdud-iw fell-asen yaɛfu Rebbi d tjidatin-iw,lad$a jida
êjila.
-I temdukal-iw
ɛzizen akken ma llan-t
lad$a:Dalila,Hassiba,Üafia,Lynda,Favila ,Djazira,Nissa d
Kamilia.
Ad budde$ axeddim-agi:
-I baba ad t-yerêem Rebbi.
-I dada
ɛzizen fell-as yervu Rebbi.
-I yemma ad tt-yeêrez uênin
-I Rruê n rruê-iw.H d twacult-is
-I yesetma I êemla$:Meryem,Salma(numuê)
-I gema:Barezgi ad t-yeûer Rebbi
-I weltma tameqrant Cafiɛa d
wergaz-is,arraw-is:Sana(Tana),Σebd lwadud(dudu)
-I tjeoigt n rruê-iw oioi
-I lejdud-iw ad iîewel Rebbi deg lɛamur-nsen,I ya Zahra
-I
Σmumi d Σmumti d warraw-nsen
-I xwali d xwalti d warraw-nsen
-I temdukal-iw:Selwa, Zwina,Kahina,Nassim.d yal yiwet s
yisem-is.
-Tanmirt tameqrant i Belêao, Sliman, melba ma ttuɣ Lalac.
Ad budde$ amahil-agi:
Imawlan-iw,yemma taênint d baba
ɛzizen iɛetben fell-I almi
d ass-a
I gema
ɛzizen Lyes fell-as yervu Rrebi
I yestma:Yamina,Hayet lad$a tamecîuêet-nne$ Fufa.
I
ɛemmi d tmeîîut-is d warraw-is:Iselam,Malak,Titu.
I
ɛemumeti d yergazen-nsent d warraw-nsent yal yiwen s
yisem-is.
I lejdud-iw,d jida s yemma,d rruê n jida s baba fell-as yeɛfu
yerêem,mbela ma ttu$ Nna Mesa
ɛed d twacult Waged yal
yiwen s yisem-is.
I wergaz-iw I yellan $er yidis-iw deg yal tamsalt d twacult-is
(Lawari yal yiwen s yisem-is).
I tmdukal-iw:Hayet d wergaz-is,Rima d twacult-is,Amel d
twacult-is,Habiba d twacult-is,Madiha d twacult-is,Titi d
wergaz-is.
I tmedukal-iw d wanwa I xdema$ amahil-agi:Djazira d
wergaz-is,Nassima d wergaz-is.
I xwali d tellawin-nsen d xwalti d yergazen-nsent d
warraw-nsen yal yiwen s yisem-is
I twacult Bahlul yal yiwen s yisem-is.
I wid akk
ɛzizen fell-i,ma yella win I ttu$,ad yisuref.
Nissa
*TAZWART TAMATUT
:Tamentilt n ufran n usentel……….6
Iswi n ufran n usentel………...7
Turdiwin n ufran n usentel……….7
Afran n tarrayt n usentel………..7
Awal ɣef wamud n yisefra………8
Awal ɣef taɣbula n usentel………..8
Awal ɣef w ammud n yisefra……….8
Awal ɣef tiɣbula n usentel………9
*
IXEF AMENZU:Awal ɣef tmedyazt tartar.
Tazwart………..16
1-Anamek n tmedyazt tartar……….16
1-1anamek-is deg usegzawal………..17
1-2Anamek aseklan………..17
1-3 Anamek seg tama n tezrawin ……….18
1-3-1Asefren nwakud………..18
1-3-2Asefren asnulfan………19
2-Annawen n tmedyazt tatrart………..20
2-1-Tamedyazt yettwarun………20
2-2 Tamedyazt yettwaccnan………..20
3-Amedyaz deg tmetti tatrart……….23
1-2Agdim-is………24
2-D acu I d tamellaɣt ……….25
3 talɣiwin n tmellaɣt ………25
3-1-Tamellaɣt deg umeslay neɣ deg tefyirt………..26
3-26-Tamellaɣt s wesɣal………26
3-3- Tamellaɣt s uɛiwed……….26
3-4- Isental I ɣef d-yiwi……….27
*IXEF WIS KRAV :Taslevt seg tama n talɣa d uɣanib
1-Talɣa……….401-Talɣa n wawalen ………40
2-Tajerrumt……….41
2.a.Asaxdem n tenzeɣ………41
2-b-Asexdem n yiwen n wakud deg yiwwen ufyir………41
2- c -Asexdem n yimqimen deg yisefra………..42
2-d-Asexdem n tzelɣa n usiwel……….43
2-5Asexdem n tefyar ur nesɣi ar amyag deg yiwen n ufyir………….43
3-Tutlayt………..44
3-a-Awalen imervilen ………44
4-Talɣa n usefru………..45
4-a- Afyir deg teqbaylit………45
*Tudsa n ufyir………45
Tameɣrut n tseɣrut………49
2-Tasergelt………49
3-Tseɣrit………50
4-Aɣanib………..51
4-1Udem amezwaru ɣef krad n yiferdisen………51
4-2 Tignatin n uɣanib……….52 Aserwes………..52 Allus……….52 Azamul ………53 TAGRAYT TAMATUT………..56 AMAWAL………59
Ti
ɣbula………61
Ammud n yisefra………..64
TIMARNA……….133
Yuzzel wawal deg yiseggasen ineggura ɣef tsekla n tmaziɣt neɣ taqbaylit ama d tasekla timawit neɣ d tin yettwarun.
Tasekla taqbaylitɣur_s amviq d agejdan gar tsekliwin n tmaziɣt(1), tebva ɣef sin leûûnaf :tesekla taqbaylit tamensayt, d tesekla taqbaylit tatrat.
Üûenf amenzu yedva_dɣef tewsatin n tmedyazt am tmacahut, tiqsivin d wayen i d d_yeddan deg ubrid n timawit.
Ma yella d ûûenf wis sin yettas_d d tamedyazt yettwacnan neɣ d tin yettwarun am ungal, tullist d umezgun.
Seg waya tabadut n tmedyazt taqbaylit tatrat d tin ara ad aɣ_ d_ tsebgen aîas ntemsal ladɣa tin icudden ɣer«Tamellaɣt deg tmedyazt taqbaylit (Sliman cabbi d amedya)». Ma nruê s telqi ad naf yal
tamedyazt tesâa anamek_is d wamek i d_teflali deg twennaî d wamek i telêa si tallit ɣar tayev ɣef akken tesdarmis tmetti. Ihi seg waya i
wakken ad yili Sliman cabbi damedya n tmellaɣt (l kumik) deg tmedyazt
taqbaylit ilaq-aɣ ad-as-negdem teslevt n wamud n yisefra- is id- nefren
seg tmedyazt-is, anect-a yebda ɣef yiwen n usteqsi agejdan :
Amek yesselêa Sliman cabbi tamellaɣt-is s tmedyazt taqbaylit?
Iwaken ad d- nawev ɣer tririt n usteqsi-a ilaq-aɣ ad nebder timental
I daɣ yeooan nefren asentel, iswi- nneɣ, tarrayt ad aɣ yissiwven ɣer tririt
n ustaqsi, awal ɣef uɣawas n usentel, awal ɣef wammud n isefra d
wawal ɣef tiɣbula n usentel.
Tamentilt n ufran n usentel:
Tikti n uxxedim nneɣ ɣef usentel «Tamellaɣt deg tmedyazt
taqbaylit( Sliman cabbi damedya)» ur d- tusi ara kan aka imi ur-d yelli ara
as ,ma d tazeffan( le comédien) Sliman cabbi ulac wid ixedmen fell-as, dazeffan yettwasnen deg tsuta- agi ideg nella, anect-a I aɣ-yeooan ad nerr lwelha-nneɣ ɣur-s deg ukatay-nneɣ.
Iswi n ufran n usentel:
Imi asentel-a yesɛa azal meqren di tsekla taqbaylit ladɣa s twuri n usebgen n tmellaɣt deg tmedyazt taqbaylit tartar s tmedyazt n Sliman cabbi ur yettwassen ara akk d wayen I d-yerna uzeffan-a I tmedyazt taqbaylit tatrart ama d temellaɣt ama d azeffan( sin n yefrax s yiwet ntezrut), maci daya kan I d iswi nneɣ deg usentel-a, d aneoar n ubrid I yinagmayen nniven I waken ad nadin ɣef ûûenf-agi I terra tmetti di îîerf,I waken ad arren lwelha-nsen ɣur-s.
Turdiwin n ufran n usentel
Sliman cabbi d yiwen deg wid- –ak id yiwin cnawi-nsen s ûûenf n tmellaɣt.
Tamellaɣt tettas-d s wudem n tevsa d unecraê i waken ad yisifsus ɣef wulawen n yimdanen.
S tewsit-agi yesenfal-d t imsal n tmetti wuden arusrid s yiles n yiɣersiwen ( tasartit).
Afran n Tarrayt n usentel:
Yal asentel yesɛa tarrayt ara yevfar unegmay iwaken ad yawev ad yefk tiririt n ustesqsi agejdan d yiswi- ines, deg usentel nneɣ nevfar tarrayt tagelmant d tslevt n wamud n yisefra n Sliman cabbi id nefren seg kra deg wayen yexdem,tarrayt-a tella-d ɣef twennant n yisefra id nefren d unamek n usentel- nneɣ.
Akken ad nexdem tazrawt I usentel- nneɣ«Tamellaɣt deg tmedyazt taqbaylit (Sliman cabbi d amedya) » neɛred ad nebvu aɣawas-nneɣ ɣef krad n yeêricen:
Sin imezwura llan-d s tarrayt taglamant anda id-tella s tbaduyin d yinumak ma d aêric wis krav nevfer tarrayt n teslevt n wamud n yisefra: tin usentel, tin tutlay .Iwaken ad nesebgen anda id t-tban tmellaɣt deg tmedyazt n Sliman cabbi.
Aêric Amenzu :
Deg uêric- agi ad d-nawi wawal ɣef tmedyazt tatrart taqbaylit deg uêric- agi frurin-d yeêricen inadayen: Anamek-is ayen ny wid ak idyiwin awal ɣef tmedyazt taqbaylit .
-Annawen-is
-Azal n umedyaz deg tmedyazt tatrart
Ahric wis sin:
Deg uêric-agi ad d-yili wawal ɣef tudert n Sliman cabbi talalit-is akk d ugdim-is,d yisental I ɣef d-yiwi.
Ahric wis krad:
Ahric-a yella-d d taslevt n wamud- nneɣ, ama di tama usentel neɣ n tutlayt ladɣa amawal akk d tin tɣessa sin akkin ad d-tas tagrayt-deg- s ad tili tririt ɣef usentel- nneɣ.
Awal ɣef wamud n yisefra:
Deg wammud n yisefra n Sliman cabbi neɛrev ad nesebgen isentel I yesmres deg tmedyazt-is yal asentel nefka-d amedya fella-as ak d wayen id yiwi d amaynut deg akken aîas i yexdem Sliman cabbi deg tmedyazt-is nekni nfern-d kra kan i wumi ad nexdem taslevt.
Deg unadi nneɣ ɣef usentel-a nesxdem ttawil n idlisen d-yimawalen s krad n tutlayin (tafransist, tamaziɣt,taɛrabt) nesxdem ttawil n antirnat, ikatayen n wid iɛeddan. Seg tama nniven nesxdem awalen ur n wulef ara nesmras-iten newwi-ten-id deg umawal n tmaziɣt tatrart n Habib Allah Mansouri akked win n Kamel Boumara Issin .
Seg wayen id d-nena ahat ad nawev ad nessufeɣ neɣ ad nesebgen ûûenf- agi n tmellaɣt d wacu id yerna I tmedyazt taqbaylit si tazrawt d teslevt ara nexdem i yesefra i uzeffan-a (Sliman cabbi) si tama niven d asebgen n Sliman cabbi deg unnar n tmellaɣt d wayen id yewwi d ameynut.
Tazwart :
Banent-a-d di tbadut n tmedyazt taqbaylit tatrart aîas n temsal ladɣa tin icudden ɣer n tkatut ntaɣ *Tamllaɣt1 (lkumik) deg tmedyazt taqbaylit( Sliman Cabbi d amedya)*, ma nnuda s telqi ad naf yal
tamedyazt tes3a anamek-is d wannawe n-is §.Dagi ad d-naf amedyaz atrar yessefray ɣef yiman-is d yiɣeblan yarzan imdanan akk d yinrvruyen n tmetti n yal ass. Amedyaz n tallit-a yes3a yes3a aswir 3layen deg tmetti-ines ,imi d win yeɣran yefɣen d amesnulfu tettawev tmedyazt-is ɣer tmura tiberraniyin , ladɣa mi-d-nulfan wawalen n tesnamka d wid n uéawan .
Seg tama niven yal amedyaz amiran amek id-yttawi tamedyazt-is ama si deg usentel ,ama deg uɣanib aya ad t-wali deg yeêricen-nneɣ id d –iteddun.
1Anamek n tmedyazt taqbaylit tartar
:Taluft n unamek n tmedyazt tartart tban-d zeffir tamettant n si Muêend U Mêend , imi imdanen ufan-d iman-nsen êwaoen tamedyazt ar
d-yessenfalin ayen ttidiren, d aya i yeooan imedyazen ad 3erven ,ssefrun ɣef wayen ttêulfun yemdanen .akken yenna OELLAWI (M) deg wawal-is :“Tamedyazt tartar tes3a atas n teɣdiwin, tikwal d ttaɣda yeppaffer
umedyaz weêd-s yemgarad ɣef imedyazen niven, tikwal d ttaɣda i deg arbe3 n imedyazen vefren yiwen n ubrid. Apas n imedyazen teb3en
abrid n tsekla tagraɣlant ssxedmen di tmedyazt-nsen udem arumansi, udem azamuli”1
I wakken ad d-naf anamek n tmedazt taqbaylit tartar yessefk fella-nteɣ ad nmuqel anamek-is seg yal tama ama deg umawal, ama di tsekla , neɣ di tezrawin:
1-1Anamek-is deg usegzawal:
Anamek n tmadyazt tatrart seg tama n umawal, ilaq-aɣ ad nkes awal “atrar” deg umawal aéuri d useklan, deg waya llan-t-d kra n tezrawin i y33erven ad d-afen-tt asxdem n wawal atrar ama d tin id-yessbegnen tinfaliyin yettemcabin , d wawal iccudden ɣer wawal “Atrar”2 Amedya:Asentel, amiran ,amaynut3
Awalen-a usan-d s yeswi n umgired gar tiɣsar I d-yellan deg usenfel si tmedzyat tamensayt ɣer tmedyazt tatrart4
1-2-Anamek aseklan
:Awal-agi “atrar” d awal ur d-yellin ara deg tezrawin n téuri taseklant s tuget laba3da deg yimawalen , ala kra n inumak i
d- yebder “Jak
D
imouin
” deg umawal aseklan yenna-d deg-s:1OELLAWI Muêemmed.Assura acci3riya 3inda Lunis Ayt MENGELLAT bayna atturat wa
attaodid.Mé يوﻼﺟ دﻣﺣﻣ , ﮫﺻﺋﺎﺻﺧ و ﻲﻠﺋﺎﺑﻘﻟا رﻌﺷﻟا روطﺗ ) ﺔﺛادﺣﻟاو دﯾﻠﻘﺗﻟا نﯾﺑ ( ثﯾدﺣﻟا رﻌﺷﻟا ﻲﻧﺎﺛﻟا ءزﺟﻟا , ﺑطﻣ ﺔﻧوﺗﯾزﻟا ﺔﻌ 2010 2
“Tatrart d awal I yes3an tulmisin d cbaêa n talliyin d isnulfuyen I iccuden ɣer tenfalit tamirant seg yal udem amaynunt daɣen tella-d mgal n wayen d ansay”1
Rnuɣer waya “atrar” deg unnar n tsekla d awal i d-yewwin ayen ur d-yewwi yiwen uqbel, yettili seg wayen d-yeddan di tmedyazt tamensayt ama deg uɣanib ama deg ugbur neɣ isin.2
1-3-Anamek-is deg
tezrawin:
Ma seg tama n tezrawin ad d-naf Mulud Mammeri, Yussef Nacib, Salem Caker d wiyav id-yefkan tizrawin d tmuɣliwin-nsen ɣef unamek n wawal “Atrar” deg tmedyazt taqbaylit deg wayen ye3nan asfren n wakud neɣ asfren n usnulfu3
1-3-1Asefren n wakud:
“Atrar” d abeddel n cetla i as-yevran i tmedyazt taqbaylit si tallit ɣer tayev , ɣas akken ur tban ara tilas n wakud i d-dda tmedyazt taqbaylit tatrart s timad-is4
Awal atrar seg tama–agi n usefren n wakud yettemgard seg tmetti ɣer tayev, seg tallit ɣer tayev , ladɣa seg wadeg ɣer wayev , ma nnuda s telqi anawev sakken “Atrar” d tawanent tamezrayt am nettat am twinen timezrayin iccudden ɣer tegnit n wakud I yerran abrid ɣer yiklan. 5
1 روﻧﻟا دﺑﻋ روﺑﺟ , ﻲﺑدﻻا مﺟﻌﻣﻟا . نﯾﯾﻼﻣﻠﻟ مﻠﻌﻟا راد . تورﯾﺑ 1973 . ص 73 2 يوﻼﺟ دﻣﺣﻣ . قﺑﺎﺳﻟا ﻊﺟرﻣﻟا . ص 32 3
Ma nuɣal ɣer tmetti–neɣ sumata ad d-naf awal “Atrar” d aneggez i d-yellan si timawitɣer tirawit , d tiotin n wan sayen s userdes akked d usnulfu amaynut di tira d useggem ɣef akken id –tella tallit tamirant , seg wayen akk yellan deg yidles neɣ di tsertit ula di tmetti1
1-3-2 Asefren asnulfan :
Seg tama nniven asefren asnulfan, ad d-naf tuget n tezrawin
ssawvent ad d-afent belli awal “Atrar” yattban-d deg uvref n usnulfu deg uxxdim n tmedyazt taqbaylit ayagi sebgganent-id yisental imaynuten am tmedyazt n ubeles d tin n tegrawla2
Akken i d-iwehha Yussef Nacib yella-d usdermes deg wennar n usnulfu n tmedyazt di tallit tis tlata mi i d-tban tmedyazt n ubeles
d tegrawla ,dɣa ad tekfu deg uzarug ntmurt 1962,din ara d-tban talit tis reb3a anda id –ulin isental imaynuten labaâda tamagit n tmaziɣt.3
Seg waya –agi akk n yinumak n wawal “Atrar” i d-bedrent tezrawin nessawev-d ad d-nefhem belli udem n tatrarit yemmal-d teɣerma
yemgaraden ɣef tɣarma yezrin, ama deg yidles neɣ di temâict neɣ deg yiselsa4.Neɣ d ayen icudden ɣer yisental, aɣanib….etg.
صﻘﺑﺎﺳﻟا ﻊﺣرﻣﻟا يوﻼﺟ دﻣﺣﻣ
34 1
ص ﻊﺟرﻣﻟا سﻔﻧﻧ
Anamek-agi n wawal “atrar” yeslal-d deg wallaɣ-neɣ ad d-nnadi ɣef wennawen n tmedyazt tatrart.
2-Anawen n tmedyazt tatrart:
Yal yiwen d acu–t uɣanib i yextar d wacu n ubrid ara yevfer akken ad yessiwev tamedyaztis.Wa s ubrid n tira , wa s ubrid n cnawi snat -agi llan-t s tuget deg wakud amiran .
1-Tamedyazt yettwarun
:Annaw-agi yussa-d s ubrid n tira , akken i d-yenna
P
.Zumthor : “Tamedyazt tatrart tedda-d s ubrid n tira akked wallalen n taywalt,iswi – sen d tira1.Ma d
Bounfour
yettwali tamedyazt-agi n leqbayel tbeddel seg timawit, d ayen i tt-yeooan ad teqqim I lebda”2.Ihi tamedyazt tatrart tirawalt fkan-as azal d ameqran ,seg mi tuɣ amkan gar yimdanen ur tettruêu deg tatut
2-Tamedyazt yettwacnan:
Akken i d-nenna tuɣ ula d nettat amkan deg tmetti d tmedyazt tatrart.Yenna-d fella-s
B
ounfour “
Tamedyazt tatrart ur tcud ara kan ɣerlaâwayed imi teffeɣ i tegnatin n usnulfu d tmenna, am wakken ad-tt-naf tettwacna1.
Labaâda mi id-nnulfan wallalen n uéawan imaynuten yezzuzunen ula d llufan di dduê
3- Amedyaz deg tmetti tatrart:
Deg twennaî n leqbayel ,yewwi-d abrid atrar , yefka azal I usefru , imi is-d yessebgen ayen akk illan di tmetti.S kra n wayen yellan d
amaynut , s usefru d issali i d-yettbegginen timeti d uswir n tmusniwin ɣer tewwev
Amedyaz deg tmeti-nneɣ tamirant d azamul n trugza d
tmusni.Yuɣal d adlis i tmetti , win yekkren ad as-yini akken i d-as-yenna Sliman Äazem, Maâtub, Sliman Cabi.
Tazwart:
Tasekla taqbaylit wssiâet listeâ n tmusniwin n warraw-is, deg-s tira deg-s timawit .£er-s tazuri s wazal-is, d amezgun neɣ d ccna, aya d ayen yefkan tazmert I tutlayt ad tili d tamerkantit am nettat am tutlayin nniven.
Ccna n teqbaylitɣur-s amezruy d alqayan , imi seg zik llan wid i cennun xas ma yella s tufra acku uestaâyeb deg tmetti taqbaylit n zik maca tura yuɣal fessus cnan-t tlawin , cnan yergazen , dɣa nkkenti
nefren ad d-nawi awal ɣef yiwen seg icennayen-agi id d-yefkan tazmert, tamusni d wakud-is i taqbaylit d tmaziɣt sumata wagi d Sliman Cabbi.
1Awal ɣef Sliman Cabbi:
1-1tudert-is :
Sliman Cabbi, ilul deg useggas 1945 , deg taddart n Leâyun id-yussan deg temnavt n tisemsilt.baba-s ixeddem dina d ttajar yes3a taêanutt, tameslayt-is deg uxxam dtaqbaylit maca deg berra d ta3rabt .
Yebda umecwar-is s usmeêses I yesmaêsis ama I Muêemmed êilmi, Muê Ttumi, Rwiced akked Racid Qsenîini.
Mi yessewev rbâtac,xemseîac n yiseggasen yebda yesnerney tiktiwin-ines anect-a yettban-d deg ujmaâ -nni n warrac mi yettara iman-is d ameddaê.acku di tallit nni ala imeddaêen I yellan ɣef waya I ten-yett3anad.
Yecna tizlit tamenzut s tutlayt n taârabt ,tettunefk-aas-d tegnnitt ad yili d tigejdidt n n ccna aseêrawi maân netta yefren ccna n taqbaylit . Sseba n ufran-a tella-d mi yesmuzgut I ccna n Sliman Äazem .yenna-d deg wawal-is: “lamer maçi d sliman 3azem ur zemraɣ ara ad ccnuɣ.
Sliman Cabbi yenna-d: acennay ilaq ad yecnu ɣef yal asentel Tayri , tagmat , tadukli , tamagit…
Sliman Cabbi d anaéur , yecna yexdem amezgun , sinima…. Ccna-s s wazal-is yes3a azal d ameqran .
1-2Agdim-is:
Sliman Cabbi d cennay s wazal-is yessufeɣ-d avebsi-is amenzu deg useggas 1965, yuɣal yeêbes ccna azal n sebâa n yiseggasen , iâawed yuɣal-d deg useggas 1972-1973 seg paris s waîîas n tezlatin yesâan azal d ameqran,gar-asen tizlit Amcic daymen d amcic .
Deg useggas n1982 Cabbi i yecna ɣef usayas , tizlatin deg-sen aîas n necraêa , d wagi I d yenoer abrid-is seg 1965 ar ass-a.
Tizlit n nnecraêa ɣer Sliman Cabbi tcuba timezgunin i xeddem Muêend U Yaêya id yefkan as i yefkan aîas i yidles aqbayli deg téuri-a.
Imi anaẓur d lebni n tmetti-is , Sliman Cabbi , yefka-d udem n tmetti taqbaylit d tezeyrit s umata, imi yecna ɣef wayen yettidir umdan yal ass ama d lêif , tisulya neɣ (zwao), tamagit , tasertit………..etg.
Sliman Cabbi yessekles azal n 150 d tizlit ,ama d tisfifin , ama d ivebsiyen neɣ ayen iwumi qqaren ( CD ,D
v
D ).£as akken Cabbi yeêbes aîas n tikwal ɣef ccna acku abrid yevfer yewâar, yeççur d uguren ,
D acu i d tamellaɣt :
D tagruma n wayen yessawaden amdan ad yesnecraê imdanen nniven, ama s yimeslayen ama s wayen nnivev (turart).
*Ameslay “imsevsi” ur yeqqim ara d nnecraêa kan , maca yuɣal yennarna yesâa azal d ameqran llan deg-s iwudam yemgaraden maci d irrebbiten neɣ d imdanen yefɣen i ugama ,maca d wid yellan deg tmetti ttidiren ger medden (d iɣerfanen )
*Tamellaɣt tettawi-d isental-is s wudem n tevsa , tettili-d inevruyen s timad-nsen tettnadi-as tifrat1
Llan ddeqs n lesnaf n yemsevsiyen am (la komidi d komey ). Deglopera : ccnan lupira –imsevsi,amedya » carmen
Talɣiwin ntmellaɣt:
Deg umezgun deqqs n yimsevsiyen I yellan mgaraden deg wamgarasen;
Yettili-d deg lemâun , deg-s ameslay ɣef tɣawsa maca anamek-is ɣef tɣawsa nniven ,neɣ ad d-temeslayev ɣef umdan maca lmeâna-s ɣef umdan nniven .Deg tlatinit tella-d s unamek “ameslayɣef tɣawsa maca ɣef tɣawsa nniven” ɣef tigawin id d-yettilin ger sin n yiwudam2
*Am umuji yettili di tegnit-a : s unamek awadem yessen, yegza asɣal n uwadem nniven maca awadem wis krad ur yegzi ara.
-Tagnit-a tessawev amdan ad ives ad yennecraê ( nattemnecraê ɣef wayen yellan d uffir maca yufrar-d s wudem n nnecraêa .
2-Tamellaɣt deg umeslay neɣ deg tefyirt:
Asevsi yettili-d deg turart I d-yellan deg umeslay s timad-is , amedya ameslay d ususru-is (lmenîaq-is) .Timeslayin tiɣerfanin, tugniwin
yesevsayen.
3-Tamellaɣt s wesɣal:
Üûenf-a yettili-d am wakken d ameslay s ddaw tuɣùùmest .
*deg tmezgunt ɣer tayev ttemgaradent deg wamek I tent-ttiraren,ama d win I yetturaren neɣ diwudam , neɣ d asentel.
Di tallit n MOliere , id d- tella tewsit-a s wapas *4-Tamellaɣt s u3iwed :
Isental i $ef d-yewwi Sliman Cabbi:
Tamella$t s yinawen d tewsatin-is tban-d s wudem yelhan,tweûûa,trebba,twellah,tekkes lxiq I wulawen.
Tesru-d imsefliden d yimhananen akken I ten-tessevs.Isental I $ef d-tewwi urzen $er tegnit ideg tettidir tmetti,yir
tudert,lêif,tamagit,tasertit,izerfan n umdan,lbaîel,tameîîut d temsal n tmetti akken ma llant.
-Terna I tsekla yellan zik deg tmawit tafenîazit,tessem$ar annar-is,tcebbeê asnulfu,tessufe$ tasekla berra n tmurt n leqbayel,d tmurt n lezzayer s umata.
Sliman Cabbi d argaz n tsekla tamazi$t,d amaru d amedyaz,yerra lwelh-as $er ûûenf-agi n tmedyazt(Tamella$t)
Yura $ef waîas n yisental seg-sen zwaĝ d lizaffir3,zwaĝ ayur,A yixef-iw,lajunas(la jeunnesses),Ad amini$,Anef-iyi,Ay aken d argaz,A sidi Belyuî.
1-Zwao:
Ma nedmed amedya tizlit“Zwaĝ d lizaffir”,anda id d-yusa d adiweni gar-as d yemma-s,nettat teb$a-as ad yezweĝ d tin yesɛan ûûifa d m lec$al igarzen .
Üûifa d ayen kan
N mmi yesɛa-tt dayen kan Ne$ lec$al-is fkan
Kul cci-ines s demma £illa$ la tettwalid Zi$ d nniya i itelliv
Ma d mmi-s yeb$a tin ye$ran,tefhem tesɛa idrimen I waken ad txeddem fella-sen $as ur tesɛi ara ûûifa
Amedya:
Yemma zewaĝ n tura Akka di tmura
Ur lli$ seg yimezwura Tin yeb$an mmi-m Te$ra teîîef ixeddim Ad-a$ d-sserwu adrim A yemma yemma Tin ara a$-d yefinansin Txeddem fell-a$ I sin.
Tella da$en tezlit nniven $ef zwaĝ“Tezweĝ Agur” d agi yettmeslay i yemma-s,ur yeb$i ara ad yezweĝ acku curut n zwaĝ waɛren,yugi ad iger iman-is d îîiq,imi ur yezmir ara I curut n tlawin.
Amedya:
Ur zewĝ-a$ ara Curuî n zwaĝ weɛrit Nek ur zmire$ ara Xxdi$ zwaĝ n leɛwej Yemma ur-as zmire$ ara Yemma zwaĝ d leɛĝeb Ayen yecban lekdeb Ilaq taêanut n ddheb Nekni ulac i nekseb Aêseb a yemma êseb S yin yu$al yefka lxetyar i yemma-s: Amedya:
Lɛeslama lɛeslama S tin id d-xveb yemma
Textar-i-tt-id $ef demma Ur txus deg wacemma
-Taggara n Lxteyar n tyemmat:Ass-nni I d-as-tt-id iwwi s lferê d tme$ra $as akken mmi-s ur yeb$i ara,ɛeddan wussan $lin-d imen$an ger tyemmat d tmeîîut argaz yezga-d d alemmas ur yezri d acu ara yexdem
-Amennu$ gar tidmi n zik d tura. Amedya:
A yixef-iw rfed asefru Ivelli nezweĝ ass-a nebru A yixef-iw rfed asefru Ivelli nezweĝ ass-a nettru Deg wexxam yezga lxilaf Ta treffed ta tsrusu
Kul ta d ssebba id ad- tettaf S umennu$ ay keççment ussu Nek imi xerben-iyi leêwal H galla$ sahmat-a$
2-Tudert tamirant n yilmeziyen d tlemziyin:
Deg usentel –agi yewwid $ef lxilaf yellan gar yilmeziyen n zik d wid n tura seg yal tama,ama d tamɛict ama d assa$ yellan gar urgaz d tmeîîut. Amedya $ef tudert n yal ass:
a)Ileméiyen:
Li junas n tura Sandwiç umliî friî Li junas n tura Wac baɛ,wac crit Anerbeê d tut swit Lxedma cwiî cwiî Si temzi iwwin lantrit b)Tileméiyin:
Ti junas n tura
Ur zrin-t d acu êwaoent Ti junas n tura
D tuooal ur zwigen-t Ti junas n tura
£ef Maser ttfarrigent Mazal kan ad êiooent. Ti junas n tura
Lebsa tikwafurin Ti junas n tura
Leqbaêa $ef tcenfirin c)Assa$ ger urgaz d tmuîîut:
Li junas n tura Ti junas n tura
Mazal-itent deg mahraz Ti junas n tura
Zran-t yewɛar wargaz Ma ara tt-id yali lgaz Tazmar ad-ten d ebbez Tefk abeqqa i urgaz.
3-Yir zwao:
Deg usefru-agi tameîîut temmesla-d $ef yir tawenza i tt-yeooan ad tenêaf deg tudert-is,imi tameîîut taqbaylit tettwaêqar aîas,telha kan I lec$al d nwal.Lad$a ma ta$li-d deg yir argaz,tesɛa kan Rebbi d yemma-s ad –sent cetki.
Amedya:
A yemma seg wass mi- id ddi$ Di oahennama ay lli$
Aqli di tmes rr$i$ Si cmini $er lgaz Ad sewwa$ ur b$i$ Aken ad yeçç wergaz Ay akken d argaz Ay akken d argaz
Ameslay ne$ sin ad yeddem $uri aɛekkaz Ayemma ad yeddem a ɛekkaz
Ma d argaz yezga yettcetki $ef tmeîîut –is I yemma-s I wakken ad yesɛdi iman-is:
Tameîîut-agi tebbuûa
Mi I d-as tenniv ameslay as-a Azekka nni tettut
Txedm-as i seksu ddarsa Berkukes s lêut
A yemma berkukes s lêut
Akken I tameîîut akken I tamîîut Mi id-yewwev lme$reb teîîes As tiniv temmut
4-Asemres n uzamul n u$ersiw:
D-agi Sliman Cabbi imeslay-d s yiles n yi$ersiwen ,yeɛna-d s –yes imdanen s wudem arusrid (tasertit)anda I d yekkat deg-sen
Amedya:
Tengedwi l$aba Te$li- –d rrehba Izem iselm
L$aba teqqim melba aêkim Lahwayec ddicinin
Kra qqimen mbɛid a ttmacinin
Iddawen ne$ ibkan ma yehwayawen Ulin $ef tjur iwsawen
A ttemyanin tilkin wi iɛeddan ad t-reĝmen Ad fell-as ttɛekkin
5-Tayri:
Deg usefru-agi yusa-d d adiweni gar-as d tin iêemel anda id yessebgan laêmala-s $ur-s(Cernuêa)
Nettat:Alu Netta:Alu
Nettat:Anwa keç
Netta:Aha ur tmesxir ara
Nettat:Ah d keçç d acu i teb$iv
Netta:Ay agad Rebbi ula d isebbaven Nettat:d acu yu$en isebaven
Netta:Acêal aya ur ten-kkise$ Nettat:Acu$er ?
Nettat:kemel kemel aqli-n ak s maêsise$ teɛjebdiyi ah. Netta:Ay uzla$ deffir-m almi qqersa$
Nettat:meskin
Nettat:tettuv lakrim yak i d am-xellse$ d$a ma ur t-id rumbursiv4 ara xuûûa$.
5-Lawliyat d Üûalêin:
Seg wakken Sliman Cabbi yewwi-d akk $ef isental yellan deg
tmetti,ula d saddat d lawliya ur ten-yezgil ara(Sidi Belyuî)yettɛenni s yes. Amedya:
Asidi Belyuî dawi-t d amezluvt Snecwen-t lêbab-is ooan-t di tkiluvt
Dacu d lɛib-is Iêemmel laêbab-is àçant d akaskruî
6-Tarrayt n uselmed deg tmurt n lezzayer:
Yewwi-d awal $ef liêala n uselmed deg u$arbaz azzayri.Akked wassa$ yellan gar iselmaden d yinelmaden.
Amedya:
£urek lpruf n syunes:Lantrit Caɛban Pruf n taɛrabt:ula sani Yaêia
Pruf n lmaî:Basta muê Σacur
Pruf n listwarjyu:d amasri,bac muhandis Muêamed Σali abu lɛula mitwali baca
£ezif yisem-is cituê mi listwar n lezzayar ad-as tinid d netta I ttixedmen. Lepruf n lafilu:Muêend urmvan dayem llah
Fizik cimi:Eçç a$rum lwennas
Lepruf n lungli:Arezqi awid ameûruf aîas I i$ilen d arusi net Ta d aqbayli wac n hewa ye$ra deg Rrus.
Igemmav n yiselmaden id yuder yakan:
Imi iselmaden-nni tarrayt-nsen ur tgerrez ara,ur cliɛen ara deg yinelmaden,d ayen i ten- yeooan ula d netni ur cliɛen ara deg lqraya al kra n wid I d-yufraren
Amedya:
Agejdur Lɛmara/Tasa Wardiya/Zer yemmak Mezyan/Afenyan Meqran/Saglzim êmed………….etg
Akken llan d a$en kra seg wid id yufraren:
Dufis5êmed/Ibban Ferruoa/Ayt nsen Oaɛfar.
Ismawen-agi id yeffren I yiwudam(inelmaden n lbak),yeddem-iten-id almend n wakken llan deg u$erbaz.
Imeɛn-d ula $ef wayen yerzan“ tamusni”,meêsub llan wid I yettɛeddayen s ddaw ufus seg mi I d-yebder isem Dufis êmed
Akken llan isentel nniven I $ef d yewwi am tmagit,inig ,l$erba………….etg
Tazwart:
Deg yixef-agi ad neârev ad nexdem taslevt seg tama n talɣa, ayagi ad aɣ-yeoon ad nẓer ma yella umgired gar tutlayt tudyizt d tutlayt n yal ass.
A.BUNF0UR yenna-d : « tamedyazt tamensayt d afares amedyazan s ccert n uziwa imawi, ayen ur d-yessebganen ara tira-s. »1
I. Talɣa:
abeddel seg tama n talɣa yettili-d deg wayen ye3nan awalen, neɣ ayen ya3nan tawinast.
1. Talɣa n wawalen:
« abeddel seg tama n talɣa yettili-d ama deg wayen ye3nan amawal, ama deg yiferdisen n tjerrumt. »2
Di tfelwit-agi ad d-nefk kra n imedyaten ɣef wawalen i deg d-yettili ubeddel d italɣa-nsen.
Tutlayt n yal ass Tntlayt tudyizt I gaqqu Gemm-k Wi-ik seddaw Iyeqqur N yemma-k Wik sddaw
2. Tajerrumt:
Tutlayt tudyizt tettruẓu ilugan n tseddast n tutlayt n yal ass, ayagi yettban-d di tutlayt-agi :
2.1. Asexdem n tenzaɣ s watas:
Deg wammud-nneɣ n yisefra nufa-d asexdem n tenzaɣ s wapas, ayagi ilmend uke mnul n unamek n usefru, d ayen i as-irennun cbaha. Md : xedmen deg tabrit
Ssng atan tezrip Md : keçç-ini deg yiberdan Md : daɣyul seg wul
Arrac semman-as trabulpa Md : Bu snat n tqejjrrin amencuf
Di ukuz n yimedyaten-agi ad naf tinzeɣ i isexdem Sliman Cabbi usant-d di tlemmast n usefru.
2.2. Asexdem n yiwen n wakud deg yiwwen ufyir:
Isefra i d-yewwi Sliman Cabbi deg sen usexdem n yiwet n tmezri neɣ n wakud yella wand nettaf izri wehd-s, am i medyaten-agi
Kemmel aqli-n ad- ak smêsiesɣ
Dagi yella-d d adiwni ger-as akked d Cernuêa Ur ṭṭiseɣ ………. (Nekk) izri ibaway
S meêsiseɣ ………. (Nekk .. cernuha) izri ilaw
Deg emedya-agi yesexdem n yizri i baway ak d yiziri ilaway amdyaz yettmeslay ɣef yiman-is ɣef wayen d wagi i d akud it-iwulmen
Md : yewwev uâsekriw ɣer labas yenna-as i keçç nekwa-k Yewwed ………. Netta ( izri ilaw)
Yenna ………. Netta ( izri ilaw)
Ula deg umedya agi daɣen d izri, d izri ilaqen i usenf ali n wayen yebɣa ad iâiwed.
2.3. Asexdem n yimqimen deg yisefra:
deg wamud-nneɣ n yisefra n wala asexdem n yimqimen
udmawanen s tuget, acku amedyaz ya yettmeslay ɣef yiman-is, ya yettmeslay ɣef wayev.
Md :
Keçç-ini deg yiberdan Ala tettektilid
Deg umedya agi amqim udmawan i ban-d s umatas udmawan (t) 2.4. Asexdem n tzelɣa n usiwel (A) di tazwara n wawalen:
Imi ssenf-agi n tmedyazt d am beddel n wawal gar sin adnaf asxdem n tzelɣa n usiwel iwaken ad d-tejbed lwelha n win ara yeslen.
Md : Ay ixef-iw rfed asefru Idelli nevsa ass a nettru Md : Iya ad am-iniɣ iya ad am-iniɣ Md : Aneft-iyi
Di tlata n yimedyaten-agi ad naf tinzaɣ n usiwel usant-d deg tazwara n usefru, tinzaɣ-a d tigi (A.Ay. Iya)
2.5. Asexdem n tefyar ur nes3i ara amyag d yiwem n ufyir:
Yella anida d-nufa ifyar war amyag a cku tamedyazt maci am tesrit yesfekk ad yili deg-s umyag imi taqbaylit tettqabal kan ɣer ccbaêa n wawal
Md : Mi aɣyul d berriku Md : lâslama l3slama
S tin i d texdeb yemma
3. Tutlayt:
Tutlayt di tmedyazt n Sliman cabbi ur tamgarad ara ɣef tin n yal ass, ɣas akka ur tamgarad ara meâna tutlayt-agi tas3a ilngan-ines acku tettwasaxdem neɣ nettaf-itt ɣer imedyaten wid yuɣen tanumi
qqaren-d tamedyazt, maççi d tutlayt menwala. Di tmedyazt-agi adnaf deg-s :
3.1. Awalen imervlen:
Tugget n wawal di taqbaylit kkan-d seg tutlayin nniven , ladɣa tutlayt n taârabt imi d nettat imucaâen di tmurt n lezzayer.
Deg wamud nneɣ nufa-d awalen imervilen n taârabt : (Aâsekriw, lfatiha). Am waken ad d-naf Sliman c Cabbi yesexdem awalen n tefransist ur-d kciman ara ɣer tutlayt n taqbaylit (Hmajinin, Alu,…)
Maci ɣas awalen llan-t tenfliyin
Md : li Zilifu ttmeyettaken lexbarat s tilifu Alu amek txevmev s kilfu
Amek ti pu fu Mi tuyi fu
Sliman dagi yesexdem tanfliyin-agi aken llan-t di tutlay n
tefransist melba ma yerra-tent ɣer tmaziɣt acku ma yessnqli-itent ad yexreb unemek daɣen lmizan-nsent ɣef waya iten-yeooa aken llan-t
Ur-d-ttbanent ara d tamellaɣt ɣef waya itent-yettao akken illan-t mebla ma yeskec m iten di laqleb n taqbaylit.
Asexdem n tmeslayt
d anect-nni ayen yettran asefru-nni yessevsay daɣen yettak-as cbaêa . 4. Talɣa n usefru:
I waken ad nexdem tazrawt talqayanti yisefra-agi nneɣ yessefk fell-aɣ ad nzer talɣa i ittunefken i wamud-agi acku llan-t apas n talɣiwin yeɣnan tamedyazt taqbaylit.
4.1. Afyir di teqbaylit:
« afyir amedyazan d aêric agejdan iɣef tebna temedyazt yezmer ad yesâa apas n yefyar âla êsab n tmedyazt-nni »1
« deg usefru n taqbaylit, aɣanib d lmizan n usefru bdan ɣef sin n yiferdisen neɣ krad n yiferdisen, d ituget n yisefra dakken ur nezmir ara ad nekkes neɣ ad nernu kra n wawalen d leswat ɣas anamek ur
yettbeddil ara maca ad ilin fessusit, imi zemren adɣen ssut-nni iweznen i usefru »2
II. Tudsa n ufyir:
Deg tmedyazt mgaraden-t tarrayin n usenfali yal yiwen s ubrid i yettwali iseêêan, ad d-nefk kra n tbadutin akken tent-ttwalin kra n yimyura.
« Di tezwart i yexdem M.Mulud issentem (affirme) belli asekkat (la metrique) n teqbaylit isersel (se fande) ɣef krad n yiferdisen d igejdanen tun san decambt »1
« A.Basset yefka-d yiwet n teg grayt yenna-d belli asefru n tuntiqin ur yettwaêsab ara d lsas n usekkat n tmedyazt taqbaylit »2
1. Tameɣrut:
« Tamerut d allus n yiwen n yimesli neɣ tuɣalin n teggayt n yimesla di tagara n yifyar n yiwen n usefru »3
« Isefra n teqbaylit s umata tuget deg-sen bdan ɣef snat n talɣiwin d tigejdanin, talɣa tamezwarut d tin yesâan 9n yifyar, tameɣrut-is tebna ɣef (AAB), talɣa tis snat d tin yesâan bu yifyar tameɣrut-is tebna ɣef (ABA) ma d talɣa tis krad d tin yellan d tilellit ur tes3i ara temeɣrut »4.
Deg wamud-agi id-newwi tugett n yisefra-agi ur sâin ara tameɣrut usan-d maca llan kra sâan tamɣrut
Talɣa (AAB)
Md : Ayemma yemma i yeqqur uqqaru-ik ………. A Ttavsan fell-ak axapar walan-k ………. A
Ates âenqayev sayen i wumi ur t-ttwâuv-ara ………. B
1 (A). BOUNFOUR. Opcit, p : 135 2 (A). BOUNFOUR. Ibid, p : 135
Md : Tengedwi lɣaba ………. A Teɣli-d arrehba ………. A
Izem iselem ………. B
Tikwal nettaf deg yiwen n usefru snat neɣ ugar n talɣiwin anect-a ad t-naf ama deg usefru bu 6 neɣ deg bn 9 n yifyar, ancta ɣef akken id-nnan imyura-agi : M.Mammri, Dj.Hamri
Md :
Tengedwi lɣaba ………. A Teɣli-d rrehba ………. A Izem isellem ………. B
Iwetlan trekeb-iten tawla ………. A Uɣalen a ddahimen kan ………. B Tɣerq-asen tazla ………. A
Nezmar daɣen ad naf asefru ikeffu s yiwetn tunpiqt maca temxallaf ɣef tid id nenna
Md : akka agi i as yehwa i yemma ………. A Lâezza-s a yemennuɣ ………. B
Nezmer daɣen ad naf asefru ikeffu s yiwet n tunîiq anect-a yettban-d yettban-deg usekki aneggaru s ways ikeffun yefyar
Md : Ay ixef-iw rfed asefru ………. A I velli nezweo assa nebru ………. A Ay ixef-iw rfed asefru ………. A I velli nevsa ass-a nettru ………. A 1.1. Lesnaf n tmeɣrut:
Tameɣrut tuvliqt: d tin yettfakkan s yiwen n ssnt (aaa)1 Md : yemma zwao d aɣilif
Rwan medden lêif Tin itxevbed kif kif
Tameɣrut tamexluvt:
Senf-agi yettban-d mi ara yilin sin n yefyar sâan tameɣrut kif kif, wis tlata ixulef. Talɣa-is d (AAB)
Md : tengedwi lɣaba ………. A Teɣli-d rrehba ………. A Izem isellem ………. B
Tameɣrut n tseɣrut:
D tameɣrut ikeffun s teɣri deg tagara n yal afyir Md : Aneft-iyi aneft-iyi ………. a
Nek Rebbi yewt-iyi ……….a Aneft-iyi aneft-iyi ………. a Ad cevêaɣ tixert-iyi ………. a 2. Tasergelt:
Yella anda d-nettaf yiwet n terglet tettuɣal-d s waâs deg yiwen n ufyir, ayagi dayen ireunun cbaêa d uzawan i usefru. Gar tbadutin id-fkan i tsergelt ad nebder tagi :
« D tuɣalin n yiwet n tergelt di tefyirt neɣ deg wafur »1 Md :
Ur zewwoeɣ-ara Curut n zwao waârit Nek ur zmiraɣ ara
Win yebɣan zwao yezweo Md :
Zwao yidem d anekruf Am win ibeddn ɣef ucruf Yeɣli ɣef uqemmuc Md :
Tamepput mi tt-hwaoaɣ Ula damcic tesrut
Taserglet i d-yuɣalen deg yisefra-agi deg yal tikelt terna-d c baha i yinnaw n umennay.
3. Taserɣrit:
D tuɣalin n yiwet n taɣra ama di tefyirt ama di taggara n yifyar1 Md : ini-asen am keuwi ur yelli
Tecbam izmawen n lɣaba I sem-nwen ur iɣelli
Zhir nwen yesâa rrahba Md : a yemma yelli-m tettɣiv Yuɣen argaz bu âelliv
Deg sin imedyaten-agi tella-d tuɣalin n tseɣrit, tella-d tuɣalin n taɣra (e), iɣri, tiɣra-agi usant-d ama di tazwara n wawal neɣ gar tergelt d tayed rnan-t-d azal meqren deg usnsuru n wawalen.
4. Aɣanib:
Seg uɣanib ɣer wayev yettemgarad usefru di telqayt n wawal seg umedyaz ɣer wayed.
4.1. U dem amezwaru ɣef krad n iferdisen: Md :
Têemmel-iyi / lliɣ-as / deg wul Yerna / s dadda-s / ay teggul
Deg umedya-agi bdanɣef krad n yiferdisen, di yal tafyrit yekseb sin n leswat maca lukan ad as-nernu yiwen n wawal neɣ ssut ad yeɣli lmizan ad yuɣal zzay ɣ ef lmentaq.
Md :
Am akk / iqqaren Asebbad / iuqqaru Tacict / i yivvarren
Amedya-agi yebdaɣef sin n yiferdisen, di yal tafyirt yekseb sin n leswat maca lukan ad as-nernu yiwen n wawal neɣ ssut ad yeɣli lmizan ad yuɣal zzay ɣef lmentaq.
« Deg usefru n teqbaylit, aɣanib d lmizan n usefru bvan ɣef sin n yiferdisen neɣ krad n yiferdisen de tuget n yisefra, d akken ur nezmir ara ad nekkes neɣ ad nernu kra n wawalen d leswat ɣas anamek ur
Tignatin n uɣanib:
Aɣanib yettban-d deg wamud-agi deg kra n yeêricen it -yerzan di tkanit deg userwes deg wellus, deg uzamul anect-a adtid naf deg yeêricen-a ara d nebder.
Aserwas:
Akken i tid-is badu Buâmara : « gar uɣal amezwaru d wis sin i yellan deg tefyirt amzun yebɣa ad yini belli asɣal amezwaru akked wis sin
ttkanzin, ttmcabin, tiin nniden yezga yettili usɣal amenzu d wis sin, aferdus n userwes : am bhal ,zun, yecba »1
Amcabi i yellan neɣ aserwes yella maâna maci s uferdis n userwes Md :yiwen umuêric digurdi
Deg umedya agi Sliman Cabbi i cebbah aɣyul ɣer umuêric. Dagi yebɣa adini ɣas akken daɣyul maâna yeêrec
Allus:
Allus irennu aîas n thusfki i tutlayt ad tid naf di kra n yimeslayen di tmedyazt n sliman cabbi amedya
A. a yamxix-iw a yamxix-iw
ayamxix-iw wid d-yussan d ccix-iw B. themmel-iyi lliɣ-as deg wul
nniɣ-as nek d da3mac la3nayam ayu d-tmlev amek merra arrac d nek i themlev
themmel-iyi lliɣ-as deg wul yerna s dadda-s ay teggul
Deg usefru amenzu i3awed-d wawal « ayaùxix-iw » ma yella deg usefru wis sin a3iwed n wawal neɣ sin nyifyar « themmel-iyi lliɣ-as deg wul, yerna s dadda-s ay teggul »
Azamul:
Sliman cabbi yessemres kra n yi zumal i d-yemmalen apas n tɣawsiwin neɣ apas n yinumak uffiren, wid i d-yettawi deg ugama neɣ deg iɣarsiwen neɣ deg yiùɣan. Aken i d-yenna M.àELLAWI : « tamedyazt taqbaylit taqdimt tessexdam azamul s watas dɣa wagi yettawi-t-id
umedyaz seg ugama neɣ seg wayen i yas-d-yezzin, d anect-agi i yettaoan asefru yeshel i lefhamaɣef win ara t-yaɣen »
Deg wamud agi ad neddem asefru anda iyedda uzamul i d-yekkan seg iɣersiwen akked d imɣan
Md : tangedwi lɣaba Teɣli-darrehba Izem iselem
Lahwayec ddicinin
Deg umedya agi yessexdem awal « izem » d aɣersiw ma3na netta dagi i cuba-tɣer sseltan neɣ win i êekmen lâerc.
Sliman cabbi dagi awal « izem yesmers-it iwaken ad yissiwed izem akken iwata, yedm d azamul n tebɣest.
Tameɣut targelt:
D yiwen ṣṣenf n tmeɣrut ikeffun s tergelt Md :
Iya ad aminiɣ ………. ɣ
Zwao yidem d lekluf ………. f Ad tnetev dgi am uselluf ……….
Taggrayt tamatut :
Tamedyazt taqbaylit laba.da tatrart teccur d abaɣur seg tama n yisental, ay agi nettwali-t deg yisefre d-itefɣen ; ulac tamsalt i ɣef ur-d-meslayen ara .Deg wammud-agi i d-nejma3 deg wayen ye3nan
tamellaɣt deg tmedyazt tatrart, nufa-d belli yal asefru tagnit-is;ur d-illin ara isefra-agi bla sseba .Tamellaɣt tekka-d deg ubeddel n wudem id d-yettawi umedyaz tamedyazt-is yakan yuɣal yettawi-tt-id s wudem
amaynut ; s ustahzi, s nnecraêa , s usmesxar, s u3ekki.
Deg yixef amenzu n ukatay-nnteɣ niwi-d awal ɣef tmedyazt tatrart ama d tabadut-is neɣ d inawen-is daɣen ɣef liêala yettidir umedyaz deg tmeti tatrart.
Deg yixef wis sin newwi-d awal ɣef Sliman Cabbi;tudert-is , axeddim-is sin akin d acu I d tamellaɣt , nemeslay-d ɣef yisental d tegnatin n tmellaɣt , n beder-d kra n yisenta yellan s tuget deg ûûenf-a n tmedyazt am : yir zwao yir tirugza ……
Deg yixef wis krad nexdem taslevt seg tama n talɣa d uɣniib , nefka-d kra tbanefka-dutin ɣef ayen ya3nan tazrawt-a.
Ayen i aɣ-yeooan nexdem tazrawt-a d lixûaû yellan deg tmedyazt-a ayagi d ayen n wala belli ur rrin ara lwelha –nsen ɣer ûûenf-a n tmedyazt tatrart.
Imi ur d- nnufi ara ikatayen d yedlisen id yemmeslayen ɣef ûûenf agi n tmedyazt.
D aya iɣ-yeooan anefren asentel-a,I wakken inelmaden-nniven ad rren lwelha-nsen,ad nadin s waîas ɣef ûûenf-agi,akken ad kksen lixûaû yellan.
Awalen s temazi$t
Azal-is s tefransist
-Tunîiqt -Aferdis -Tasergelt -Tase$rit -Allus -Issenten -Akat -Isersel -Tawanent -Iklalan -Syllabe -Unité -Alliteration -Assonance -Répetition -Affirme La métrique -Se fonde -Le cas -ProcesseurAmawal-Amesnawal,Ccix-iw .Brahim Ben Taleb,Ed,Ait Mouloud
BOUAMARA.(K)Amawal n tmu$it n tesnukyest etude relies,pour le compte haut commissariat a l'amazighité,hca,2007 ,P48.
-Djamel Benaouf,Amawal n tmazi$t,3emeédition1990,ed L'association culturelle tamazi$t azar .Bgayet sb53.
Ay amelyun s êdac
Ay amelyun s êdac Ay amelyun s êdac I d aɣ yerran di rif Fell-aɣ ddaren werrac
Ay ass-agi s tnac Azekka s telîac Ad qqlen s rbaâîac
Ma d nek loib-iw Si mmal ad irrnu iîuîac
Ma d nek aya êbib-iw 3crin xussen i seâîac Ha-tt-an lwexda isaren
Am wakken qqaren A sebbad i uqqaru Tacacit i yivvarren
Xusen idinaren Si ssaâd n yimɣaren
Ak d li zimigru D mmerd i daɣ-d-qqaren
Kul êaoa d aɣurru A mek a yemma ara tevru
Arrac tura weâren Cwit akka ad yettru
Akumirsu yeêren Yugi ad aɣ yeskru Ay d amelyen s êdac
Yebɣa d lantrit I urmi teççurq texrivt Uɣen igenni d lebêar Xedmen deg sen tabrivt
Ssuq h-at-an tezrivt Sseɣlin ula d lifriî
Tacacit taâengar Lhedra slan-h yir frip Ma d keçç imi teɣrivt Diplum ɣer loib terrivt
Netni ddan âeddan A la ten-t-h-walid Keçç ini deg yiberdan
Ala tettektiliv Ay amelyun s êdac Ay amelyun s êdac I daɣ yarran di rrif Felle-aɣ ddaren warrac
Muqel ma ttêawwisen Amek perqiqisen
Yiwet awi-d snat S zzux i ttxellisen Ma d nekni yeqqarsen
Tiderra deg ifassen Ass-a seksu neçça-t
Ma d zekka wissen Ma d nek tenɣa lxedma
Armi ooiɣ yemma Ula d lexlas-iw Ttraouɣ-t alemma £lin-t-d tuɣmas-iw Ur kesibeɣ acemma Ay amelyun sêdac Ay amelyun s êdac
I daê yerran di rif Fell-aɣ ddaren warrac
Dacu i tt-iswaɣen Anwa iten-t-yaɣen Ussan ma berrik-it Times anwi i tt-issaɣen
£ef wacu akka ttnaɣen Anwa akka agi ara aɣ-yaɣen Nettagad a msakit nuɣal ak d iwraɣen
Ad yessar tasebêit Wanag temeddit
Win yezran d tawaɣit Lazzayar n bu yiɣil Akka agi i d tajaddit Md keçç refed amendil
I w d iryir-ik huzz-it Ay amelyun s êdac Ay amelyun s êdac I daɣ yerran di rrif Fell-aɣ ddaren werrac
Ass-agi stnac Azekka s rbaâîac Ma d nekini loib-iw Si mmal irennu iîuîac Ma d nek aya êbib-iw âecrin xussen i seâîac
Aɣyul n taddart
Aɣyul n taddart D yiwen n uɣyul lêasul
D aɣyul seg wul Arrac semman-as trabulîa
Axatar yesâa yiwet n tikli Yiwet n lêeîa
Yerna yettɣenni îulîa Yiwen umuêric digurdi Yettâebbi lyajur rmel lurdi Isɣaren icekkaren iqenîaren azru
Iami yenna-d izad neɣ siîru At taddart d la ccennun fell-as
Iw xeddim iwjed kul ass Wa d zzit wa d lebni wa d laɣbar
Aâebbi perran-as mebla le3bar Imi aɣyul maci-nsen Bab-is yeskra netni xelsen
Arrac am waken tezram Xedmen i xeddem wemgar diîlam
Lesqen-as lkaɣev deg unyir Rnan-as wayev si deffir
Uran deg-s ùùù«Trabulîa Trunspur publik le miyur de tut lafrik» Netta ad as-tinid yeẓra
Neɣ d tiplakin nni iyeɣra Imir nni i yerna c îara £as akken yeçça-t lêif Ma ara yeqqim weêd-s yettfelsif
Yeqqar-as ulac i yecban lxir Lbaqi akk d tmesxir Lmut ak ad nemment
Ala lâib i diri yecmet Wellah ar yecmet Ih dacu ara d-yerbaê
Waɣyul ma yeqbaê Netta akka i yetfelsef
Ma d bab-is dayen nniven Bab-is yendi ad yeîîef Ur yelli wayen it-yettɣiven
Bab-is d yiwen usalupar D yiwen u îurdi
pur vik ad as-d-yawi aṣurdi Arregmat nbec maççi yiwet I pwi mi yezâef ad i âeddi ad at-iwwet
Aɣyul yesbar Meskin yettawi yettawi
Loerê meqqar Ulac amdawi Taɣli-d tewsar Tazmert ala t-naqqes Taggunt deg unebbu t-tteqes
Yegguma yugi ad yessipurti Tewwev fidis iɣes
Yerrivulîi ttnasfa n deg yiv i iẓerîi Lexla yattak-it i wayed
Lɣaba tettak-it i tayev I teddu akken is yehwa Anda yedda yeçça yeswa
Yebɣa iîij yebɣa tili Aken i as-yehwa i yettili Ma yeqqim weêd-s yettxammim
Yeqqar-as tilelli Ulac am tlelli Lukan ẓriɣ seg yiveli
D ɣa ad iâebbi fell-i Ad iseqqâed imezzuɣen-is
Ad iserraê iṣṣut-is
Ha ha ha ha wi is-yeqqaren yelhan Ha ha ha ha deg yizugar-nneɣ iyezha
F ffffff
Di bu snat n tqejjjirin amencuf Yiwen n was aka di tefsut Yufa izem di lɣaba yemmut Yenna-as ula d keçç d amcum
Mi keçç umwa âinani xerṣum I pwi maççi d la fuî-ik pwisk d nekini i delqut-ik Ixelq-ik-d rebbi ad aɣ-teççev
Aekni ixelq-d axsim Yerna-d leêder d umbiwel
I hi ulac fell-ak llum Asidi lmerêum
Lamaâna aglim-ik êhwao-it ad yes nɣum Aɣyul tuse-t-id lfekra ad yuɣal d izem Iâezzem iseggem iman-is yetêezzem
Yeîîef-d abrid-is ddac ddac I leêêu yeqqar-as ulac
Yewwev-d nnig teddart I qubel s yenna
At taddart walan-t-id ar dinna Yekreh ruhu deg sen I suɣ a laâyad tarewla Win ur nezmir ad yazzel
Tkerbek-it tawla
Tarewla tarewla trvaulîa deffir-sen Yewwet-d ak laxlawi yessen
Ad êbsen ?!tazla tazla I zem deffir-sen
Ad as-te qqarev ad êebsen D aɣyul i iêebsen
Maci d netni Yefraê yiwwet n lfarêa
D ɣa tusa-t-id nefêa Ad ives fell-asen
Dɣa at taddart êebsen a ttêeṣṣinen Ur uminen ara imeẓẓuɣen-nsen D ṣṣut n îravulîa ulac deg-s ccek
Awwah ad ak-qqaraɣ d netta a yid-mlev nek Yuli-ten zâaf yiwen unaɣur
M ayaxzasen wten du mitur Aɣyul kkawen ifadden-is
Yegguma ad iêerrek Yenna-as lexlas aten-xelles
Xersum anebrek At taddart leêqen zzin-as Bdan kkat-tent cennun-as
Akken ik yahwa âezzem Akken ik yahwa âezzem
Aɣyul da
Azger s aɣyul
Ass id qnen azger sa ɣyul anger-ik ayɣyul Yiwwas yentaq wezgar s aɣyul yenna-as Achal di seggasen aya nekni nkrez nesserwat Ur nestaâfuy ma neâya ɣa nnzel kul nesserwat paɣen znuzun deg-neɣ meqrit neɣ di mectuêen
K sen tiyemmat in-nneɣ Zgen ayefki iɣ-d-issahen
Ui tfuk seg-neɣ
Tazmart ala iɣessan d weglim
Aɣ-d-ttaken tisigart hettden-aɣ ula s walim Ui ne3teb atas nehlek ur aɣ iêeggu win iɣ-ineqqen
D jenwi i d imsellek fi sabil llah ad aɣ sedqen I yaɣ ad d-nini mmuh neâya dayen bauh Ne3ya dayen abbuh i yaɣ ad d-nini mmuh A serdun am waken tezram maci d aɣyul îuîafi I hi dacu-t userdun ?ina ikessen dinna sennid-sen
Mi aɣyul d barriku Ur yessin ad yini mmuh Yettzenqir kan yettsuku Ur yefhim ara awwah abbuh
Ssnt-is ma ken-id yentaq âeddi ma ad t-farzev lahdur
Anger-ik ayul ɣerreq Ma d tavsa neɣ d agejdur Ma d tavse neɣ d agejdur
Mi dixef-isɣer tagara Tuf_iv mi tnuvad ayul
Tamacahut n tlata watmaten Labas bxir lhamdu lalah
Di tlata watmaten, yiwen n baba-tsen Yiwwet n yemma-tsen
Deg yiwen n wass id-lullen Aken id-kren, akken kan iddukulen
D lmuhal an-tafev yiwen wehed-s Anda an-tafev yiwen an tafev wiya v yid-s Anda ara tafev bxir an tafev labas lêamdu llah
Anda ara tafev labas atafev bxir lêamdu llah Anda yella lêamdu llah ad tafev labas bxir Lêasnl tezditen yiwet n tg matt dayen kan
I pwi mitess amkan
Yiwwas usan-d ar lanjiri di 1962 Ass mi testaqel lanjiri
Usan-d ufan-d medden, akken kan sefven leorah lgirre £as akken wa yemmut baba-s
Mi walu labas bxir lêamedu llah am zun ur yebri ara Axxam ifi ibedden yekcem lfarh yeffaɣ la êzen
Labas bxir lhamdu llah dacu ara awen-d iniɣ
Am wakken neqqar slaqbayel ad ten-sus-d ɣef loarh ad yahlu Yezga wudem nsen yevsa
Lferê yezga yidsen Ihi weven-d ɣer laljiri
Ulac taddart ulac afilao ɣef ur bdiden-ara Ulac axxam ifi ur bdiden-ara
Laljirwa la kabili le kunstuntinwa Alma d sseêra ttêewwisen am li rwa
Yeqqim-asen-d wehran d tlemsan Lebsa lsan idrimen sâan Subben s basîiyu di lezzayer
Tfen imukan di lkar
Ɣer wahran d tlemsan ad at-nid-zren
Bu medfaâ xmis melyana zyaret d bridɣer wehran Wwven ɣer funda akkin i frenda just knan da
D ɣa ufan abarao lâesker Aâemmi slimaî siri ad arwaî L kar tahbes ulin sin nyiâskriwen
I suɣ deg-sen yiwen Aya nkawi nwen Kul wa lkarta-s deg uffus-is
virifikasyu jininar
Yewwev uâsekriwɣer labas Yenna-as i keçç nekwa-k
Am keçç am watmak
Yenna-as labas aw uyitaâqilev ara I mmuqel-it mlih uâeskeriw nni Ih d labas a yekka atan bxir lêamdu llah Dɣa fell-awen inettqallib ayah arset si lkar
Labas bxir lhamdu llah arsen-d si lkar Lâeskar weâren tasusmi meqqar S kecmen-ten ɣer yiwet n taxxamt akenni¨
A âsekriw yemmaɣ ɣef tilifu alu tlemsan Si ben bella, yemma-as
Ben bella d itilifu wi
A âeskriw yegerdef yemma-as Sbeâ lxir, meslxir
Unfin tut la jurni kwa
Yenna-as ben bella barka men cyata aya
Yenna-as u âeskriw-nni nu si vri wellah ɣir n hebbek Yenna-as ben bella sani ngulek barka m cyata A âeskriw tekcem-it tirgigit, yenna-as wiwi vwal
Aqlaɣ neppef labas bxir labas lamdu llah
Amek ara asen nexdem yenna-as ban bella allal i farhek Bellaâ fell-asen tanfev-asen
Lɣaci am waken tezram ttemyilin ttemsaqsayen ttemlilin I hi amek tellam di wehran labas bxir
Qqarenas at wehran awi iten-yufan Nan-as at laljirwa la kabili kunstuntiwa
Nnan-as at wehran wellah jami in wala deg sen yiwen Ni bxir ni labas ni lahamdu llah
Nnan-asen li zaljirwa n wala-ten Mi rekben lkar rran ɣer wehran
Nnan-asen li kustuntinwa ahat d abrid i t-âerqen Arran ɣer lmarruk
Nnan-asen at la ptit kabili ihi iwwi-ten hacen-ttani Nnan-asen at la lgrand kabili ahat iwwi-ten mâemmar Netta yeâni di lhaqiqa jami i kecmen l maruk neɣ tunes
Buisque kra n wussan mbaâed yefɣed laxbar Hwapfeu ger frenda d knanda
Yuɣal iwwiten ben bella ɣer lezzayer I bellaâ fell-asen di la kab di bridi gubernemu
Ruh azman tas-d azeman
Di setta u xemsin bumedyen ixedmen akurcpi Ben bella yaɣli bumedyen yuli
Di lahkem am waka ma ur tarruliv ak yerruli I hi nekni nenna-as ben bella yeɣli bumedyen yuli
lêamdu llah labas bxir ad fɣen si la kab aya lxir Mi bumedyen yeddisidi uîrmu
Iserê-as-d i lêamdu llah labas d bxir i beddel-asen Lwaqt i teddu iseggasen tt3eddin
Lhamdu llah senda terri vat-in-tafev din Yettef ak imukan Di tewra zziraâiya Lêemdu llah Di tewra taqafiya Lêemdu llah Di tewra sinaâiya Lêemdu llah Di tewra liqtisadiya Lêemdu llah
Labas d bxir di la kav llah llah Surtu ma ara ad d-asen lizitranji
Ad as-d-cebbêen i lhamdu llah akka yettfeoio Mi iga yesâerq-itent yitij
Lizitrunji qqaren-as baba, lhemdu llah di lanjiri I ban la rivulusyu aksiliri
Netta haca at sen ad dwit maci ala yid-sen As yettabaâ wayed, a seggas yettabaâ wayed
Bu snat n tqejjirrin yettâedi am zayad Lmut teggunni kul wa ad yas was-is Bumedyen yemmut cadli yeppef amkan-is
Liɣen akken i as yenna win A m qa am belqa âecra s nin n lahkem Ak d aseɣres d areqqa
Zâaf yewwev lêedd-is Yekkfatiɣenɣel di zzenqa
A maci daksum
Daɣrum kan d cwit n lmerqa Yettuɣun wid nni dizzenqa Cadli yefqa ars end iverren-is ɣer lqa
Li zasosiyasyu li parti bulitique Libirti diksbrisyu la dimukratik
Ayt hmed yesla-d kan yettef-d abrid di rrubla Uzlenɣur-s lɣaci : i la bas d bxir anda llan
Yenna-asen si bas la bin dn c a ten-ad ger iffasen-n l FLN
il fu marci i tujur marci Mebddalen akken llan
Ben bella mi yesla yettef-d abrid di l babur Yufa-d lɣaci yettraju-t di lbur
Si ba la bin tkaârir xdmet la list buluntir Ad ruhen ar lâiraq ad arren labas d bxir
Lɣaci wehmen ma d ssah neɣ d tkaârir
Nann-as ilulan ad n-ciwar âabbasi madani maci xir Rulen ɣer âabbase madaniyesseken-asen-d
Allah wekbar deg yigenni
Yenna-asen rebbi ihevre-d deg yigenni Labas d bxir d lislim
Loihad loihad ihi ma tebɣam ad tewtem loennet suqeddam Mi lɣaci d lɣaci
ɣas yiwen d nniya wayed yeɣra tiherci Tidett at-teddu âeryan deg umarci
Li jun d zzeîla d li kaci
Ttargun labas d bxir digutin di kulci Wi sivri la dimukrasi libirti diksbrisyu
Li barti li zaṣusyasyu
Le bakaluriya
Widid ak ixesren l bak aseggas-a Di la list a kadimik
Dans dizurdr alfabitik Aqli la ttruɣ fell-asen
Axapar yella uîebtub n mmi gar-asen At nan yismawen nsen
D array-ik maxluf, itura muhend akli Agejdur lamara, tasa werdiya,parla tasa3dit Zer yemma-k mezyan, afenyen meqran, si futi lmehfud
Sagelzim hmed, yeɣleq lexdar, ataqtaq rabah L3eb kan sliman, ttraoum jeoiga, ahuzzi ramvan Atnaten bujemâa, si tru qasi, berra farida, faqen-ak hsen,
Tifelquqin murad, kumik lâarbi, ferfer mulub, Ddaw zirru racid, am gmak âmer,
Jumenfu âedd allah, lemcennef salem, lemmirbi hmed Lâaoayeb lfudil, mugrayeb âli, ssamet lmahfud,
Tazahwanit fadila, yexsar weâli, yetmesxir muhemed Yettruli samir, yettbsanti crif , 3labalu kamal, Yettkaêêil belâid, lɣiva lewnis, d îbel daêman Yedden aâmer, imergitt xaled, zemmar ca3bar
Ïuîar mesâud, fulka oaâfar
Purtu lecyax iten yesɣaren maci d lecyax d ayen izaden £urek le bruf de siyance : lantrit caâban ula sni yahya
£urek le Pruf d arab : ula sni yahya £urek le Pruf d mat : basta muh âaceur
£urek le Pruf distwar : d masri ductur bac muhandis Muêamed âli abu lâala metwuli baca
£ezzif yisem-is citah mi listwar lezzayar attiniv d netta ittixedmen Le bruf de filu : muhend uremvan dayeur allah
Fizik cimi : çç aɣrum lwennas
Le bruf d angli : arezki awid amesruf atas i iɣilen Dasuri netta daqbayli wacen hawa yeɣra deg arrus Mi talemu yeɣra langli xeldent t-as taqbaylit ak d teglizit
Tezzam ticart ?!
Mriɣ-as yas attan akken i t buk Yenna-k iyiɣi tessendu yenw ahat Miɣ-as an tes iɣi ma yendu tanker
Ayemma ula a y tenniv Yewwet iɣisidi lmex-iw Ayemma ula ay tenniv
(lecyux-iw) Yewwet iɣisi di lmex-iw
Ayemma ula ay tenniv Tezriv awi id lecyux-iw Ay amxix-iw ayamxix-iw
Wid d-yussan d ccix-iw Ayemma i y i xedmen
Widaɣ iêekmen Nplen-iyi d êeyyet
Nplen-iyi d êyyet Wwin-d wid ayi âelmen
Ad iyi-sfahmen amek itt-cebbihen i lmeyet Ayamxix-iw ayamxix-iw
Shur yernan lefrnx-iw Ayemma ula ay tenniv Yewwet iɣisi di lmex-iw Ayemma ula ay tenniv Tezriv anwi id lecyux-iw
Ayamxix-iw ayamxix-iw Wid id yussan d ccix-iw
Ssusnaɣ netni waâren
Armi-iyi nijren yar iffasen-nsen da âekkaz Ayamxix-iw ayamxix-iw
Yerna yenɣayi zzux-iwfahem-t akk tizyiwin-iw Aɣrant axir-iw
Datmaten-iw ay ticudden Di êooabenɣef walen-iw Sanid isen yahwa ayi snbben
Ayamxix-iw ayamxix-iw Cudden qnen afrux-iw Ayemma ula ay texvmed
Yewwet iɣisi di lmex-iw Ayemma ula ay tenniv Tezriv anwi id lecyux-iw
Cernuêa
Ul yettebruqul lâeql-is yetteqluqqul Ul-is yettebruqqul lâeql-is yetteqluqqul Mi iwala cernuha deg ubalku a ttittmuqul Mi iwala arrac ad yerraji ad yettsnɣu fell-asen Ad yidgaji cernuha seg ubal ku it-id-tt enkuraji
Liha-s meskin tesruy Aoligiɣ ad yesfruy
Mi des wass mi iqubel abalku ad yes ludduy Abrid-is tujur mem traji
Qqerru-s di lehsab at yettnaji Ami yezra cernuha ad yellis ubelanji
Têemliyi
Aruh ad jabiv cɣel i yiman-ik aâli Aruh ad jabiv cɣel i yiman-ik aâli
Aâniɣ jimix-k ma bedeɣ dagi
Tɣad-iyi seg ma ara ad yecreq yitij alma d îîlam keçç tezziv A yemma yemma i yaqqur uqaru-ik
Ttavsan fell-ak axatar walan-k
A tes 3enqayed sayen iwumi ur ttettwaâev ara A teooilebev sayen iwumi beâden fell-ak
And i tezran yebâed neɣ yeqreb D kenwi id rebbi
Themlem kan a ttkecemem iman-nwen Gar uɣyrbal tbaqit
Ziɣ ur ak sem man ara tris d aherfi Tzeglev di ssnra-k tzelgev deg wellaɣ-ik
Rebbi yeskarfez-ik Ibbez-ik ixedm-ik-d am terwa Llu kan ad aruɣ am dagi di lhiv
Ikid sersaɣ deffir-s ad nepqev de priz Yarna tessaramev ad ak-id sah yellis u nulanji
I keçç ayabugus dacu ara ki di ssaêen Neɣ tɣlev ur zriɣ ara
Xemsa neɣ setta n tullas ayagi i tedumandiv ɣer zwao Yiwet ur-k-teqbilara
Twalav rizu du blus nek dabugos ur diyiqbilen ara Keçç-nni aka zimodo ad ak taqbel yellis ubulanji
Anger n yemmak Addunit maci d limatimatik
Yella zhar yella lmaktub Tella cpara lâebrat ccufat lheffat
Jami twala taqcict llah lah Yuɣitt yiwen d tabluo kan
Neɣ albâev dabugus
Yuɣ yiwwet ur neswi ara ula daâelxir Ah safi d pmeâ ik isbedden dagi
Teqqared-as yezmar lhal surmu yezmar lhal Mi akundisyu akundisyu ad tili tahlek
Tin ddaw tin ara tâejbed
Dagi tɣelbev iyi ma yella teqqen allen-is Temequl-ik-d swul-is ad ak-tettwali d âlimbe lun
Ula d ne ula d nek lukan ad qneɣ a len-iw ak Ttwaliɣ d brijit bardu
Yemma â lqumar âelbab newwas anadilu I tura tebɣiv iyid xelqed a kumleks
Tebɣiv ad heqraɣ i man-iw mi walaɣ taqcict ad sidreɣ i wallen-iw Ala xati
Ayen aka id ag-d-qqaraɣ iɣkelli dinfeâ-ik Ak tid-iniɣ axatar t bennuv i cetuten di tqerrictik
Ugadaɣ yiwen was ad d-ɣlin fell-ak
Qqaren-as at zik xir tidet yeeqrahen lekdeb yesferahen Ihi imi iyi têemled yak ak agi yerna tugaved felli
Wellah ar d ak kraɣ daɣilif Ihi heggi-iɣi-d akadu
Ussan agi ad ruhen ad ççev seksn Ihi maci kan tqebl-iɣi at hemliyi Si bas bri keççini, keççini theml-ik
Dayur amek itezriv theml-ik
Irgazen kettben lahzuz hettben yaxi pnah yaxi Teɣiv daɣen ad tezrev amek iyi têammel
Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s daddad-s ay teggul
Nniɣ-as nek dadaâmac Laânayam ayi-d-temlev
Amek marra warrac Dnek it hemlev Tenna-yi aya mahbul Tenna-yi aya mahbul Way d lxetyar n wul Nniɣ-as d tuzligin walen-iw
Anzaren-inu d imfarcen Mivsiɣ baneu-d wuglan-iw
Ula dibkan sgi twahcen Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s dadda-s ay teggul Yerna s dadda-s ay teggul
Nniɣas cemtaɣ diriyi Cbiɣ aqcic mezziyen Ula d yemma tkerh-iyi
Di laâmar i itessuden Tenna-k teyri ur tesâi lmeâqul
teyri ur tesâi lmeâqul teyri ur tesâi lmeâqul
Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s dadda-s ay teggul
Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s dadda-s ay teggul
Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s dadda-s ay teggul
3li yezweo nekk ala A x uya capu, capu capu
I pwi sya dasawen D daddak ara n-tettafev
Di la bulanjri d nak ara d-yeznzayen aɣrum Saêa ya Rebbi 3li yezweo nekK ala Saêa ya Rebbi ad as tiniv huddaɣ tala Saêa ya Rebbi 3li yezweo nekK ala ala ala
Saêa ya Rebbi ad as tiniv huddaɣ tala D axeddam siryu yernu ssifa d abugus Tin taqsed yemma ad astiniv awwal ixus Ula deg uzniq uɣalaɣ-asent d amervus
Tin deg muqleɣ ad a tt-dewwer aqarru-s Saêa ya Rebbi 3li yezweo neKk ala
Saêa ya rebbi 3li yezweo nek ala Saêa ya rabbi ad as tiniv huddaɣ tala
Le3qel-iw s le3qel-is Drafa rniɣ shala
Ul-inu yeççur yettquddur d lhmala A tin iqesdaɣ as-inɣ ih alla ala Ad ag tin ad zewoeɣ ma yella yidek ala
Saêa ya Rebbi 3li yezweo nek ala Saêa ya Rebbi ad as tiniv huddaɣ tala
Taggul ur tevsi tettru Imi d nettat iyeparen Teggul ur tevsi tettru Imi d nettat i yenparren
Yugi lhif ad as yebru D kenwi i d as-yextaren Lemhiba nwen d aɣurru Di3eqqa kan fivarren
A twaxda ula id xadmen iyiparen Texva cbuh lehzen yef natt
âeddi-t ayi âepparen Zzayet taâkemt-is ternatt
Ay tbub di qentaren Skra d win d-sker yenatt Uɣalen-as d i mesmaren
Lwaxda i saren F xulus ay mcawaren
I yevran i aɣ-vvarrun Nzan ula dimɣaren Anda llan wid nni iferrun I werrac sacu i ten-sɣaren
Anda lla wid nni iferrun I werrac sacu i ten-sɣaren