• Aucun résultat trouvé

Tamedyazt tarrayt

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Partager "Tamedyazt tarrayt"

Copied!
131
0
0

Texte intégral

(1)
(2)

Ad as-nini tanmirt tameqrant i wid i a

ɣ-d-yefkan afus n

lem

ɛawna seg tazwara almi d tagara.

I mass Lwnisi anemhal n ugzedu n tutlayt d yidles

amazi

ɣ I mass Nayt Caɛban Takfarinas I yellan

ilmendad-nne

ɣ deg Tazrawt-a I yiselmaden-nneɣ yal yiwen s

yisem-is I yinelmaden n uswir wyisem-is krav n turayt 2012/2013.

D yinelmaden n ugzedu n tutlayt d yidles amazi

ɣ akken

ma llan.

(3)

Ad budde$ axeddim-agi:

-Imawlan-iw

ɛzizen,baba d yemma,lad$a yemma i

yessarmen ad awve$ $ar wass-a,i ye

ɛtben akken a$-d sker

d irgazen d tlawin.

-I watmaten-iw:Assia,lunis d Yaêya amaéué, melba ma ttu$

weltma tameqrant d wargaz-is d warraw-is:Masyas,Anyas d

silin.

-I win I yifkan afus n lemɛawena d ucrik n

leɛmer-iw,argaz-iw

ɛzizen Lyes d twacult-is akken ma llan.

-I xwali dtwaculin-nsen ; xwalti yal yiwet s yisem-is s

warraw-nsen d yergazen-nsent.

-I

ɛmumi d warraw-nsen d tellawin-nsen,I ɛmumti d

yergazen-nsent d warraw-yergazen-nsent.

-I lejdud-iw fell-asen yaɛfu Rebbi d tjidatin-iw,lad$a jida

êjila.

-I temdukal-iw

ɛzizen akken ma llan-t

lad$a:Dalila,Hassiba,Üafia,Lynda,Favila ,Djazira,Nissa d

Kamilia.

(4)

Ad budde$ axeddim-agi:

-I baba ad t-yerêem Rebbi.

-I dada

ɛzizen fell-as yervu Rebbi.

-I yemma ad tt-yeêrez uênin

-I Rruê n rruê-iw.H d twacult-is

-I yesetma I êemla$:Meryem,Salma(numuê)

-I gema:Barezgi ad t-yeûer Rebbi

-I weltma tameqrant Cafiɛa d

wergaz-is,arraw-is:Sana(Tana),Σebd lwadud(dudu)

-I tjeoigt n rruê-iw oioi

-I lejdud-iw ad iîewel Rebbi deg lɛamur-nsen,I ya Zahra

-I

Σmumi d Σmumti d warraw-nsen

-I xwali d xwalti d warraw-nsen

-I temdukal-iw:Selwa, Zwina,Kahina,Nassim.d yal yiwet s

yisem-is.

-Tanmirt tameqrant i Belêao, Sliman, melba ma ttuɣ Lalac.

(5)

Ad budde$ amahil-agi:

Imawlan-iw,yemma taênint d baba

ɛzizen iɛetben fell-I almi

d ass-a

I gema

ɛzizen Lyes fell-as yervu Rrebi

I yestma:Yamina,Hayet lad$a tamecîuêet-nne$ Fufa.

I

ɛemmi d tmeîîut-is d warraw-is:Iselam,Malak,Titu.

I

ɛemumeti d yergazen-nsent d warraw-nsent yal yiwen s

yisem-is.

I lejdud-iw,d jida s yemma,d rruê n jida s baba fell-as yeɛfu

yerêem,mbela ma ttu$ Nna Mesa

ɛed d twacult Waged yal

yiwen s yisem-is.

I wergaz-iw I yellan $er yidis-iw deg yal tamsalt d twacult-is

(Lawari yal yiwen s yisem-is).

I tmdukal-iw:Hayet d wergaz-is,Rima d twacult-is,Amel d

twacult-is,Habiba d twacult-is,Madiha d twacult-is,Titi d

wergaz-is.

I tmedukal-iw d wanwa I xdema$ amahil-agi:Djazira d

wergaz-is,Nassima d wergaz-is.

I xwali d tellawin-nsen d xwalti d yergazen-nsent d

warraw-nsen yal yiwen s yisem-is

I twacult Bahlul yal yiwen s yisem-is.

I wid akk

ɛzizen fell-i,ma yella win I ttu$,ad yisuref.

Nissa

(6)
(7)

*TAZWART TAMATUT

:

Tamentilt n ufran n usentel……….6

Iswi n ufran n usentel………...7

Turdiwin n ufran n usentel……….7

Afran n tarrayt n usentel………..7

Awal ɣef wamud n yisefra………8

Awal ɣef taɣbula n usentel………..8

Awal ɣef w ammud n yisefra……….8

Awal ɣef tiɣbula n usentel………9

*

IXEF AMENZU:Awal ɣef tmedyazt tartar.

Tazwart………..16

1-Anamek n tmedyazt tartar……….16

1-1anamek-is deg usegzawal………..17

1-2Anamek aseklan………..17

1-3 Anamek seg tama n tezrawin ……….18

1-3-1Asefren nwakud………..18

1-3-2Asefren asnulfan………19

2-Annawen n tmedyazt tatrart………..20

2-1-Tamedyazt yettwarun………20

2-2 Tamedyazt yettwaccnan………..20

3-Amedyaz deg tmetti tatrart……….23

(8)

1-2Agdim-is………24

2-D acu I d tamellaɣt ……….25

3 talɣiwin n tmellaɣt ………25

3-1-Tamellaɣt deg umeslay neɣ deg tefyirt………..26

3-26-Tamellaɣt s wesɣal………26

3-3- Tamellaɣt s uɛiwed……….26

3-4- Isental I ɣef d-yiwi……….27

*IXEF WIS KRAV :Taslevt seg tama n talɣa d uɣanib

1-Talɣa……….40

1-Talɣa n wawalen ………40

2-Tajerrumt……….41

2.a.Asaxdem n tenzeɣ………41

2-b-Asexdem n yiwen n wakud deg yiwwen ufyir………41

2- c -Asexdem n yimqimen deg yisefra………..42

2-d-Asexdem n tzelɣa n usiwel……….43

2-5Asexdem n tefyar ur nesɣi ar amyag deg yiwen n ufyir………….43

3-Tutlayt………..44

3-a-Awalen imervilen ………44

4-Talɣa n usefru………..45

4-a- Afyir deg teqbaylit………45

*Tudsa n ufyir………45

(9)

Tameɣrut n tseɣrut………49

2-Tasergelt………49

3-Tseɣrit………50

4-Aɣanib………..51

4-1Udem amezwaru ɣef krad n yiferdisen………51

4-2 Tignatin n uɣanib……….52 Aserwes………..52 Allus……….52 Azamul ………53 TAGRAYT TAMATUT………..56 AMAWAL………59

Ti

ɣbula………61

Ammud n yisefra………..64

TIMARNA……….133

(10)

Yuzzel wawal deg yiseggasen ineggura ɣef tsekla n tmaziɣt neɣ taqbaylit ama d tasekla timawit neɣ d tin yettwarun.

Tasekla taqbaylitɣur_s amviq d agejdan gar tsekliwin n tmaziɣt(1), tebva ɣef sin leûûnaf :tesekla taqbaylit tamensayt, d tesekla taqbaylit tatrat.

Üûenf amenzu yedva_dɣef tewsatin n tmedyazt am tmacahut, tiqsivin d wayen i d d_yeddan deg ubrid n timawit.

Ma yella d ûûenf wis sin yettas_d d tamedyazt yettwacnan neɣ d tin yettwarun am ungal, tullist d umezgun.

Seg waya tabadut n tmedyazt taqbaylit tatrat d tin ara ad aɣ_ d_ tsebgen aîas ntemsal ladɣa tin icudden ɣer«Tamellaɣt deg tmedyazt taqbaylit (Sliman cabbi d amedya)». Ma nruê s telqi ad naf yal

tamedyazt tesâa anamek_is d wamek i d_teflali deg twennaî d wamek i telêa si tallit ɣar tayev ɣef akken tesdarmis tmetti. Ihi seg waya i

wakken ad yili Sliman cabbi damedya n tmellaɣt (l kumik) deg tmedyazt

taqbaylit ilaq-aɣ ad-as-negdem teslevt n wamud n yisefra- is id- nefren

seg tmedyazt-is, anect-a yebda ɣef yiwen n usteqsi agejdan :

Amek yesselêa Sliman cabbi tamellaɣt-is s tmedyazt taqbaylit?

Iwaken ad d- nawev ɣer tririt n usteqsi-a ilaq-aɣ ad nebder timental

I daɣ yeooan nefren asentel, iswi- nneɣ, tarrayt ad aɣ yissiwven ɣer tririt

n ustaqsi, awal ɣef uɣawas n usentel, awal ɣef wammud n isefra d

wawal ɣef tiɣbula n usentel.

Tamentilt n ufran n usentel:

Tikti n uxxedim nneɣ ɣef usentel «Tamellaɣt deg tmedyazt

taqbaylit( Sliman cabbi damedya)» ur d- tusi ara kan aka imi ur-d yelli ara

(11)

as ,ma d tazeffan( le comédien) Sliman cabbi ulac wid ixedmen fell-as, dazeffan yettwasnen deg tsuta- agi ideg nella, anect-a I aɣ-yeooan ad nerr lwelha-nneɣ ɣur-s deg ukatay-nneɣ.

Iswi n ufran n usentel:

Imi asentel-a yesɛa azal meqren di tsekla taqbaylit ladɣa s twuri n usebgen n tmellaɣt deg tmedyazt taqbaylit tartar s tmedyazt n Sliman cabbi ur yettwassen ara akk d wayen I d-yerna uzeffan-a I tmedyazt taqbaylit tatrart ama d temellaɣt ama d azeffan( sin n yefrax s yiwet ntezrut), maci daya kan I d iswi nneɣ deg usentel-a, d aneoar n ubrid I yinagmayen nniven I waken ad nadin ɣef ûûenf-agi I terra tmetti di îîerf,I waken ad arren lwelha-nsen ɣur-s.

Turdiwin n ufran n usentel

Sliman cabbi d yiwen deg wid- –ak id yiwin cnawi-nsen s ûûenf n tmellaɣt.

Tamellaɣt tettas-d s wudem n tevsa d unecraê i waken ad yisifsus ɣef wulawen n yimdanen.

S tewsit-agi yesenfal-d t imsal n tmetti wuden arusrid s yiles n yiɣersiwen ( tasartit).

Afran n Tarrayt n usentel:

Yal asentel yesɛa tarrayt ara yevfar unegmay iwaken ad yawev ad yefk tiririt n ustesqsi agejdan d yiswi- ines, deg usentel nneɣ nevfar tarrayt tagelmant d tslevt n wamud n yisefra n Sliman cabbi id nefren seg kra deg wayen yexdem,tarrayt-a tella-d ɣef twennant n yisefra id nefren d unamek n usentel- nneɣ.

(12)

Akken ad nexdem tazrawt I usentel- nneɣ«Tamellaɣt deg tmedyazt taqbaylit (Sliman cabbi d amedya) » neɛred ad nebvu aɣawas-nneɣ ɣef krad n yeêricen:

Sin imezwura llan-d s tarrayt taglamant anda id-tella s tbaduyin d yinumak ma d aêric wis krav nevfer tarrayt n teslevt n wamud n yisefra: tin usentel, tin tutlay .Iwaken ad nesebgen anda id t-tban tmellaɣt deg tmedyazt n Sliman cabbi.

Aêric Amenzu :

Deg uêric- agi ad d-nawi wawal ɣef tmedyazt tatrart taqbaylit deg uêric- agi frurin-d yeêricen inadayen: Anamek-is ayen ny wid ak idyiwin awal ɣef tmedyazt taqbaylit .

-Annawen-is

-Azal n umedyaz deg tmedyazt tatrart

Ahric wis sin:

Deg uêric-agi ad d-yili wawal ɣef tudert n Sliman cabbi talalit-is akk d ugdim-is,d yisental I ɣef d-yiwi.

Ahric wis krad:

Ahric-a yella-d d taslevt n wamud- nneɣ, ama di tama usentel neɣ n tutlayt ladɣa amawal akk d tin tɣessa sin akkin ad d-tas tagrayt-deg- s ad tili tririt ɣef usentel- nneɣ.

Awal ɣef wamud n yisefra:

Deg wammud n yisefra n Sliman cabbi neɛrev ad nesebgen isentel I yesmres deg tmedyazt-is yal asentel nefka-d amedya fella-as ak d wayen id yiwi d amaynut deg akken aîas i yexdem Sliman cabbi deg tmedyazt-is nekni nfern-d kra kan i wumi ad nexdem taslevt.

(13)

Deg unadi nneɣ ɣef usentel-a nesxdem ttawil n idlisen d-yimawalen s krad n tutlayin (tafransist, tamaziɣt,taɛrabt) nesxdem ttawil n antirnat, ikatayen n wid iɛeddan. Seg tama nniven nesxdem awalen ur n wulef ara nesmras-iten newwi-ten-id deg umawal n tmaziɣt tatrart n Habib Allah Mansouri akked win n Kamel Boumara Issin .

Seg wayen id d-nena ahat ad nawev ad nessufeɣ neɣ ad nesebgen ûûenf- agi n tmellaɣt d wacu id yerna I tmedyazt taqbaylit si tazrawt d teslevt ara nexdem i yesefra i uzeffan-a (Sliman cabbi) si tama niven d asebgen n Sliman cabbi deg unnar n tmellaɣt d wayen id yewwi d ameynut.

(14)
(15)

Tazwart :

Banent-a-d di tbadut n tmedyazt taqbaylit tatrart aîas n temsal ladɣa tin icudden ɣer n tkatut ntaɣ *Tamllaɣt1 (lkumik) deg tmedyazt taqbaylit( Sliman Cabbi d amedya)*, ma nnuda s telqi ad naf yal

tamedyazt tes3a anamek-is d wannawe n-is §.Dagi ad d-naf amedyaz atrar yessefray ɣef yiman-is d yiɣeblan yarzan imdanan akk d yinrvruyen n tmetti n yal ass. Amedyaz n tallit-a yes3a yes3a aswir 3layen deg tmetti-ines ,imi d win yeɣran yefɣen d amesnulfu tettawev tmedyazt-is ɣer tmura tiberraniyin , ladɣa mi-d-nulfan wawalen n tesnamka d wid n uéawan .

Seg tama niven yal amedyaz amiran amek id-yttawi tamedyazt-is ama si deg usentel ,ama deg uɣanib aya ad t-wali deg yeêricen-nneɣ id d –iteddun.

1Anamek n tmedyazt taqbaylit tartar

:

Taluft n unamek n tmedyazt tartart tban-d zeffir tamettant n si Muêend U Mêend , imi imdanen ufan-d iman-nsen êwaoen tamedyazt ar

d-yessenfalin ayen ttidiren, d aya i yeooan imedyazen ad 3erven ,ssefrun ɣef wayen ttêulfun yemdanen .akken yenna OELLAWI (M) deg wawal-is :“Tamedyazt tartar tes3a atas n teɣdiwin, tikwal d ttaɣda yeppaffer

umedyaz weêd-s yemgarad ɣef imedyazen niven, tikwal d ttaɣda i deg arbe3 n imedyazen vefren yiwen n ubrid. Apas n imedyazen teb3en

(16)

abrid n tsekla tagraɣlant ssxedmen di tmedyazt-nsen udem arumansi, udem azamuli”1

I wakken ad d-naf anamek n tmedazt taqbaylit tartar yessefk fella-nteɣ ad nmuqel anamek-is seg yal tama ama deg umawal, ama di tsekla , neɣ di tezrawin:

1-1Anamek-is deg usegzawal:

Anamek n tmadyazt tatrart seg tama n umawal, ilaq-aɣ ad nkes awal “atrar” deg umawal aéuri d useklan, deg waya llan-t-d kra n tezrawin i y33erven ad d-afen-tt asxdem n wawal atrar ama d tin id-yessbegnen tinfaliyin yettemcabin , d wawal iccudden ɣer wawal “Atrar”2 Amedya:Asentel, amiran ,amaynut3

Awalen-a usan-d s yeswi n umgired gar tiɣsar I d-yellan deg usenfel si tmedzyat tamensayt ɣer tmedyazt tatrart4

1-2-Anamek aseklan

:

Awal-agi “atrar” d awal ur d-yellin ara deg tezrawin n téuri taseklant s tuget laba3da deg yimawalen , ala kra n inumak i

d- yebder “Jak

D

imouin

” deg umawal aseklan yenna-d deg-s:

1OELLAWI Muêemmed.Assura acci3riya 3inda Lunis Ayt MENGELLAT bayna atturat wa

attaodid.Mé يوﻼﺟ دﻣﺣﻣ , ﮫﺻﺋﺎﺻﺧ و ﻲﻠﺋﺎﺑﻘﻟا رﻌﺷﻟا روطﺗ ) ﺔﺛادﺣﻟاو دﯾﻠﻘﺗﻟا نﯾﺑ ( ثﯾدﺣﻟا رﻌﺷﻟا ﻲﻧﺎﺛﻟا ءزﺟﻟا , ﺑطﻣ ﺔﻧوﺗﯾزﻟا ﺔﻌ 2010 2

(17)

“Tatrart d awal I yes3an tulmisin d cbaêa n talliyin d isnulfuyen I iccuden ɣer tenfalit tamirant seg yal udem amaynunt daɣen tella-d mgal n wayen d ansay”1

Rnuɣer waya “atrar” deg unnar n tsekla d awal i d-yewwin ayen ur d-yewwi yiwen uqbel, yettili seg wayen d-yeddan di tmedyazt tamensayt ama deg uɣanib ama deg ugbur neɣ isin.2

1-3-Anamek-is deg

tezrawin:

Ma seg tama n tezrawin ad d-naf Mulud Mammeri, Yussef Nacib, Salem Caker d wiyav id-yefkan tizrawin d tmuɣliwin-nsen ɣef unamek n wawal “Atrar” deg tmedyazt taqbaylit deg wayen ye3nan asfren n wakud neɣ asfren n usnulfu3

1-3-1Asefren n wakud:

“Atrar” d abeddel n cetla i as-yevran i tmedyazt taqbaylit si tallit ɣer tayev , ɣas akken ur tban ara tilas n wakud i d-dda tmedyazt taqbaylit tatrart s timad-is4

Awal atrar seg tama–agi n usefren n wakud yettemgard seg tmetti ɣer tayev, seg tallit ɣer tayev , ladɣa seg wadeg ɣer wayev , ma nnuda s telqi anawev sakken “Atrar” d tawanent tamezrayt am nettat am twinen timezrayin iccudden ɣer tegnit n wakud I yerran abrid ɣer yiklan. 5

1 روﻧﻟا دﺑﻋ روﺑﺟ , ﻲﺑدﻻا مﺟﻌﻣﻟا . نﯾﯾﻼﻣﻠﻟ مﻠﻌﻟا راد . تورﯾﺑ 1973 . ص 73 2 يوﻼﺟ دﻣﺣﻣ . قﺑﺎﺳﻟا ﻊﺟرﻣﻟا . ص 32 3

(18)

Ma nuɣal ɣer tmetti–neɣ sumata ad d-naf awal “Atrar” d aneggez i d-yellan si timawitɣer tirawit , d tiotin n wan sayen s userdes akked d usnulfu amaynut di tira d useggem ɣef akken id –tella tallit tamirant , seg wayen akk yellan deg yidles neɣ di tsertit ula di tmetti1

1-3-2 Asefren asnulfan :

Seg tama nniven asefren asnulfan, ad d-naf tuget n tezrawin

ssawvent ad d-afent belli awal “Atrar” yattban-d deg uvref n usnulfu deg uxxdim n tmedyazt taqbaylit ayagi sebgganent-id yisental imaynuten am tmedyazt n ubeles d tin n tegrawla2

Akken i d-iwehha Yussef Nacib yella-d usdermes deg wennar n usnulfu n tmedyazt di tallit tis tlata mi i d-tban tmedyazt n ubeles

d tegrawla ,dɣa ad tekfu deg uzarug ntmurt 1962,din ara d-tban talit tis reb3a anda id –ulin isental imaynuten labaâda tamagit n tmaziɣt.3

Seg waya –agi akk n yinumak n wawal “Atrar” i d-bedrent tezrawin nessawev-d ad d-nefhem belli udem n tatrarit yemmal-d teɣerma

yemgaraden ɣef tɣarma yezrin, ama deg yidles neɣ di temâict neɣ deg yiselsa4.Neɣ d ayen icudden ɣer yisental, aɣanib….etg.

صﻘﺑﺎﺳﻟا ﻊﺣرﻣﻟا يوﻼﺟ دﻣﺣﻣ

34 1

ص ﻊﺟرﻣﻟا سﻔﻧﻧ

(19)

Anamek-agi n wawal “atrar” yeslal-d deg wallaɣ-neɣ ad d-nnadi ɣef wennawen n tmedyazt tatrart.

2-Anawen n tmedyazt tatrart:

Yal yiwen d acu–t uɣanib i yextar d wacu n ubrid ara yevfer akken ad yessiwev tamedyaztis.Wa s ubrid n tira , wa s ubrid n cnawi snat -agi llan-t s tuget deg wakud amiran .

1-Tamedyazt yettwarun

:

Annaw-agi yussa-d s ubrid n tira , akken i d-yenna

P

.Zumthor : “Tamedyazt tatrart tedda-d s ubrid n tira akked wallalen n taywalt,iswi – sen d tira1.

Ma d

Bounfour

yettwali tamedyazt-agi n leqbayel tbeddel seg timawit, d ayen i tt-yeooan ad teqqim I lebda”2.

Ihi tamedyazt tatrart tirawalt fkan-as azal d ameqran ,seg mi tuɣ amkan gar yimdanen ur tettruêu deg tatut

2-Tamedyazt yettwacnan:

Akken i d-nenna tuɣ ula d nettat amkan deg tmetti d tmedyazt tatrart.Yenna-d fella-s

B

ounfour “

Tamedyazt tatrart ur tcud ara kan ɣer

(20)

laâwayed imi teffeɣ i tegnatin n usnulfu d tmenna, am wakken ad-tt-naf tettwacna1.

Labaâda mi id-nnulfan wallalen n uéawan imaynuten yezzuzunen ula d llufan di dduê

3- Amedyaz deg tmetti tatrart:

Deg twennaî n leqbayel ,yewwi-d abrid atrar , yefka azal I usefru , imi is-d yessebgen ayen akk illan di tmetti.S kra n wayen yellan d

amaynut , s usefru d issali i d-yettbegginen timeti d uswir n tmusniwin ɣer tewwev

Amedyaz deg tmeti-nneɣ tamirant d azamul n trugza d

tmusni.Yuɣal d adlis i tmetti , win yekkren ad as-yini akken i d-as-yenna Sliman Äazem, Maâtub, Sliman Cabi.

(21)
(22)
(23)

Tazwart:

Tasekla taqbaylit wssiâet listeâ n tmusniwin n warraw-is, deg-s tira deg-s timawit .£er-s tazuri s wazal-is, d amezgun neɣ d ccna, aya d ayen yefkan tazmert I tutlayt ad tili d tamerkantit am nettat am tutlayin nniven.

Ccna n teqbaylitɣur-s amezruy d alqayan , imi seg zik llan wid i cennun xas ma yella s tufra acku uestaâyeb deg tmetti taqbaylit n zik maca tura yuɣal fessus cnan-t tlawin , cnan yergazen , dɣa nkkenti

nefren ad d-nawi awal ɣef yiwen seg icennayen-agi id d-yefkan tazmert, tamusni d wakud-is i taqbaylit d tmaziɣt sumata wagi d Sliman Cabbi.

1Awal ɣef Sliman Cabbi:

1-1tudert-is :

Sliman Cabbi, ilul deg useggas 1945 , deg taddart n Leâyun id-yussan deg temnavt n tisemsilt.baba-s ixeddem dina d ttajar yes3a taêanutt, tameslayt-is deg uxxam dtaqbaylit maca deg berra d ta3rabt .

Yebda umecwar-is s usmeêses I yesmaêsis ama I Muêemmed êilmi, Muê Ttumi, Rwiced akked Racid Qsenîini.

Mi yessewev rbâtac,xemseîac n yiseggasen yebda yesnerney tiktiwin-ines anect-a yettban-d deg ujmaâ -nni n warrac mi yettara iman-is d ameddaê.acku di tallit nni ala imeddaêen I yellan ɣef waya I ten-yett3anad.

(24)

Yecna tizlit tamenzut s tutlayt n taârabt ,tettunefk-aas-d tegnnitt ad yili d tigejdidt n n ccna aseêrawi maân netta yefren ccna n taqbaylit . Sseba n ufran-a tella-d mi yesmuzgut I ccna n Sliman Äazem .yenna-d deg wawal-is: “lamer maçi d sliman 3azem ur zemraɣ ara ad ccnuɣ.

Sliman Cabbi yenna-d: acennay ilaq ad yecnu ɣef yal asentel Tayri , tagmat , tadukli , tamagit…

Sliman Cabbi d anaéur , yecna yexdem amezgun , sinima…. Ccna-s s wazal-is yes3a azal d ameqran .

1-2Agdim-is:

Sliman Cabbi d cennay s wazal-is yessufeɣ-d avebsi-is amenzu deg useggas 1965, yuɣal yeêbes ccna azal n sebâa n yiseggasen , iâawed yuɣal-d deg useggas 1972-1973 seg paris s waîîas n tezlatin yesâan azal d ameqran,gar-asen tizlit Amcic daymen d amcic .

Deg useggas n1982 Cabbi i yecna ɣef usayas , tizlatin deg-sen aîas n necraêa , d wagi I d yenoer abrid-is seg 1965 ar ass-a.

Tizlit n nnecraêa ɣer Sliman Cabbi tcuba timezgunin i xeddem Muêend U Yaêya id yefkan as i yefkan aîas i yidles aqbayli deg téuri-a.

Imi anaẓur d lebni n tmetti-is , Sliman Cabbi , yefka-d udem n tmetti taqbaylit d tezeyrit s umata, imi yecna ɣef wayen yettidir umdan yal ass ama d lêif , tisulya neɣ (zwao), tamagit , tasertit………..etg.

(25)

Sliman Cabbi yessekles azal n 150 d tizlit ,ama d tisfifin , ama d ivebsiyen neɣ ayen iwumi qqaren ( CD ,D

v

D ).

£as akken Cabbi yeêbes aîas n tikwal ɣef ccna acku abrid yevfer yewâar, yeççur d uguren ,

D acu i d tamellaɣt :

D tagruma n wayen yessawaden amdan ad yesnecraê imdanen nniven, ama s yimeslayen ama s wayen nnivev (turart).

*Ameslay “imsevsi” ur yeqqim ara d nnecraêa kan , maca yuɣal yennarna yesâa azal d ameqran llan deg-s iwudam yemgaraden maci d irrebbiten neɣ d imdanen yefɣen i ugama ,maca d wid yellan deg tmetti ttidiren ger medden (d iɣerfanen )

*Tamellaɣt tettawi-d isental-is s wudem n tevsa , tettili-d inevruyen s timad-nsen tettnadi-as tifrat1

Llan ddeqs n lesnaf n yemsevsiyen am (la komidi d komey ). Deglopera : ccnan lupira –imsevsi,amedya » carmen

Talɣiwin ntmellaɣt:

Deg umezgun deqqs n yimsevsiyen I yellan mgaraden deg wamgarasen;

(26)

Yettili-d deg lemâun , deg-s ameslay ɣef tɣawsa maca anamek-is ɣef tɣawsa nniven ,neɣ ad d-temeslayev ɣef umdan maca lmeâna-s ɣef umdan nniven .Deg tlatinit tella-d s unamek “ameslayɣef tɣawsa maca ɣef tɣawsa nniven” ɣef tigawin id d-yettilin ger sin n yiwudam2

*Am umuji yettili di tegnit-a : s unamek awadem yessen, yegza asɣal n uwadem nniven maca awadem wis krad ur yegzi ara.

-Tagnit-a tessawev amdan ad ives ad yennecraê ( nattemnecraê ɣef wayen yellan d uffir maca yufrar-d s wudem n nnecraêa .

2-Tamellaɣt deg umeslay neɣ deg tefyirt:

Asevsi yettili-d deg turart I d-yellan deg umeslay s timad-is , amedya ameslay d ususru-is (lmenîaq-is) .Timeslayin tiɣerfanin, tugniwin

yesevsayen.

3-Tamellaɣt s wesɣal:

Üûenf-a yettili-d am wakken d ameslay s ddaw tuɣùùmest .

*deg tmezgunt ɣer tayev ttemgaradent deg wamek I tent-ttiraren,ama d win I yetturaren neɣ diwudam , neɣ d asentel.

Di tallit n MOliere , id d- tella tewsit-a s wapas *4-Tamellaɣt s u3iwed :

(27)

Isental i $ef d-yewwi Sliman Cabbi:

Tamella$t s yinawen d tewsatin-is tban-d s wudem yelhan,tweûûa,trebba,twellah,tekkes lxiq I wulawen.

Tesru-d imsefliden d yimhananen akken I ten-tessevs.Isental I $ef d-tewwi urzen $er tegnit ideg tettidir tmetti,yir

tudert,lêif,tamagit,tasertit,izerfan n umdan,lbaîel,tameîîut d temsal n tmetti akken ma llant.

-Terna I tsekla yellan zik deg tmawit tafenîazit,tessem$ar annar-is,tcebbeê asnulfu,tessufe$ tasekla berra n tmurt n leqbayel,d tmurt n lezzayer s umata.

Sliman Cabbi d argaz n tsekla tamazi$t,d amaru d amedyaz,yerra lwelh-as $er ûûenf-agi n tmedyazt(Tamella$t)

Yura $ef waîas n yisental seg-sen zwaĝ d lizaffir3,zwaĝ ayur,A yixef-iw,lajunas(la jeunnesses),Ad amini$,Anef-iyi,Ay aken d argaz,A sidi Belyuî.

1-Zwao:

Ma nedmed amedya tizlit“Zwaĝ d lizaffir”,anda id d-yusa d adiweni gar-as d yemma-s,nettat teb$a-as ad yezweĝ d tin yesɛan ûûifa d m lec$al igarzen .

(28)

Üûifa d ayen kan

N mmi yesɛa-tt dayen kan Ne$ lec$al-is fkan

Kul cci-ines s demma £illa$ la tettwalid Zi$ d nniya i itelliv

Ma d mmi-s yeb$a tin ye$ran,tefhem tesɛa idrimen I waken ad txeddem fella-sen $as ur tesɛi ara ûûifa

Amedya:

Yemma zewaĝ n tura Akka di tmura

Ur lli$ seg yimezwura Tin yeb$an mmi-m Te$ra teîîef ixeddim Ad-a$ d-sserwu adrim A yemma yemma Tin ara a$-d yefinansin Txeddem fell-a$ I sin.

(29)

Tella da$en tezlit nniven $ef zwaĝ“Tezweĝ Agur” d agi yettmeslay i yemma-s,ur yeb$i ara ad yezweĝ acku curut n zwaĝ waɛren,yugi ad iger iman-is d îîiq,imi ur yezmir ara I curut n tlawin.

Amedya:

Ur zewĝ-a$ ara Curuî n zwaĝ weɛrit Nek ur zmire$ ara Xxdi$ zwaĝ n leɛwej Yemma ur-as zmire$ ara Yemma zwaĝ d leɛĝeb Ayen yecban lekdeb Ilaq taêanut n ddheb Nekni ulac i nekseb Aêseb a yemma êseb S yin yu$al yefka lxetyar i yemma-s: Amedya:

Lɛeslama lɛeslama S tin id d-xveb yemma

(30)

Textar-i-tt-id $ef demma Ur txus deg wacemma

-Taggara n Lxteyar n tyemmat:Ass-nni I d-as-tt-id iwwi s lferê d tme$ra $as akken mmi-s ur yeb$i ara,ɛeddan wussan $lin-d imen$an ger tyemmat d tmeîîut argaz yezga-d d alemmas ur yezri d acu ara yexdem

-Amennu$ gar tidmi n zik d tura. Amedya:

A yixef-iw rfed asefru Ivelli nezweĝ ass-a nebru A yixef-iw rfed asefru Ivelli nezweĝ ass-a nettru Deg wexxam yezga lxilaf Ta treffed ta tsrusu

Kul ta d ssebba id ad- tettaf S umennu$ ay keççment ussu Nek imi xerben-iyi leêwal H galla$ sahmat-a$

(31)

2-Tudert tamirant n yilmeziyen d tlemziyin:

Deg usentel –agi yewwid $ef lxilaf yellan gar yilmeziyen n zik d wid n tura seg yal tama,ama d tamɛict ama d assa$ yellan gar urgaz d tmeîîut. Amedya $ef tudert n yal ass:

a)Ileméiyen:

Li junas n tura Sandwiç umliî friî Li junas n tura Wac baɛ,wac crit Anerbeê d tut swit Lxedma cwiî cwiî Si temzi iwwin lantrit b)Tileméiyin:

Ti junas n tura

Ur zrin-t d acu êwaoent Ti junas n tura

D tuooal ur zwigen-t Ti junas n tura

(32)

£ef Maser ttfarrigent Mazal kan ad êiooent. Ti junas n tura

Lebsa tikwafurin Ti junas n tura

Leqbaêa $ef tcenfirin c)Assa$ ger urgaz d tmuîîut:

Li junas n tura Ti junas n tura

Mazal-itent deg mahraz Ti junas n tura

Zran-t yewɛar wargaz Ma ara tt-id yali lgaz Tazmar ad-ten d ebbez Tefk abeqqa i urgaz.

(33)

3-Yir zwao:

Deg usefru-agi tameîîut temmesla-d $ef yir tawenza i tt-yeooan ad tenêaf deg tudert-is,imi tameîîut taqbaylit tettwaêqar aîas,telha kan I lec$al d nwal.Lad$a ma ta$li-d deg yir argaz,tesɛa kan Rebbi d yemma-s ad –sent cetki.

Amedya:

A yemma seg wass mi- id ddi$ Di oahennama ay lli$

Aqli di tmes rr$i$ Si cmini $er lgaz Ad sewwa$ ur b$i$ Aken ad yeçç wergaz Ay akken d argaz Ay akken d argaz

Ameslay ne$ sin ad yeddem $uri aɛekkaz Ayemma ad yeddem a ɛekkaz

Ma d argaz yezga yettcetki $ef tmeîîut –is I yemma-s I wakken ad yesɛdi iman-is:

(34)

Tameîîut-agi tebbuûa

Mi I d-as tenniv ameslay as-a Azekka nni tettut

Txedm-as i seksu ddarsa Berkukes s lêut

A yemma berkukes s lêut

Akken I tameîîut akken I tamîîut Mi id-yewwev lme$reb teîîes As tiniv temmut

4-Asemres n uzamul n u$ersiw:

D-agi Sliman Cabbi imeslay-d s yiles n yi$ersiwen ,yeɛna-d s –yes imdanen s wudem arusrid (tasertit)anda I d yekkat deg-sen

Amedya:

Tengedwi l$aba Te$li- –d rrehba Izem iselm

L$aba teqqim melba aêkim Lahwayec ddicinin

(35)

Kra qqimen mbɛid a ttmacinin

Iddawen ne$ ibkan ma yehwayawen Ulin $ef tjur iwsawen

A ttemyanin tilkin wi iɛeddan ad t-reĝmen Ad fell-as ttɛekkin

5-Tayri:

Deg usefru-agi yusa-d d adiweni gar-as d tin iêemel anda id yessebgan laêmala-s $ur-s(Cernuêa)

Nettat:Alu Netta:Alu

Nettat:Anwa keç

Netta:Aha ur tmesxir ara

Nettat:Ah d keçç d acu i teb$iv

Netta:Ay agad Rebbi ula d isebbaven Nettat:d acu yu$en isebaven

Netta:Acêal aya ur ten-kkise$ Nettat:Acu$er ?

(36)

Nettat:kemel kemel aqli-n ak s maêsise$ teɛjebdiyi ah. Netta:Ay uzla$ deffir-m almi qqersa$

Nettat:meskin

Nettat:tettuv lakrim yak i d am-xellse$ d$a ma ur t-id rumbursiv4 ara xuûûa$.

5-Lawliyat d Üûalêin:

Seg wakken Sliman Cabbi yewwi-d akk $ef isental yellan deg

tmetti,ula d saddat d lawliya ur ten-yezgil ara(Sidi Belyuî)yettɛenni s yes. Amedya:

Asidi Belyuî dawi-t d amezluvt Snecwen-t lêbab-is ooan-t di tkiluvt

Dacu d lɛib-is Iêemmel laêbab-is àçant d akaskruî

(37)

6-Tarrayt n uselmed deg tmurt n lezzayer:

Yewwi-d awal $ef liêala n uselmed deg u$arbaz azzayri.Akked wassa$ yellan gar iselmaden d yinelmaden.

Amedya:

£urek lpruf n syunes:Lantrit Caɛban Pruf n taɛrabt:ula sani Yaêia

Pruf n lmaî:Basta muê Σacur

Pruf n listwarjyu:d amasri,bac muhandis Muêamed Σali abu lɛula mitwali baca

£ezif yisem-is cituê mi listwar n lezzayar ad-as tinid d netta I ttixedmen. Lepruf n lafilu:Muêend urmvan dayem llah

Fizik cimi:Eçç a$rum lwennas

Lepruf n lungli:Arezqi awid ameûruf aîas I i$ilen d arusi net Ta d aqbayli wac n hewa ye$ra deg Rrus.

Igemmav n yiselmaden id yuder yakan:

Imi iselmaden-nni tarrayt-nsen ur tgerrez ara,ur cliɛen ara deg yinelmaden,d ayen i ten- yeooan ula d netni ur cliɛen ara deg lqraya al kra n wid I d-yufraren

(38)

Amedya:

Agejdur Lɛmara/Tasa Wardiya/Zer yemmak Mezyan/Afenyan Meqran/Saglzim êmed………….etg

Akken llan d a$en kra seg wid id yufraren:

Dufis5êmed/Ibban Ferruoa/Ayt nsen Oaɛfar.

Ismawen-agi id yeffren I yiwudam(inelmaden n lbak),yeddem-iten-id almend n wakken llan deg u$erbaz.

Imeɛn-d ula $ef wayen yerzan“ tamusni”,meêsub llan wid I yettɛeddayen s ddaw ufus seg mi I d-yebder isem Dufis êmed

Akken llan isentel nniven I $ef d yewwi am tmagit,inig ,l$erba………….etg

(39)
(40)

Tazwart:

Deg yixef-agi ad neârev ad nexdem taslevt seg tama n talɣa, ayagi ad aɣ-yeoon ad nẓer ma yella umgired gar tutlayt tudyizt d tutlayt n yal ass.

A.BUNF0UR yenna-d : « tamedyazt tamensayt d afares amedyazan s ccert n uziwa imawi, ayen ur d-yessebganen ara tira-s. »1

I. Talɣa:

abeddel seg tama n talɣa yettili-d deg wayen ye3nan awalen, neɣ ayen ya3nan tawinast.

1. Talɣa n wawalen:

« abeddel seg tama n talɣa yettili-d ama deg wayen ye3nan amawal, ama deg yiferdisen n tjerrumt. »2

Di tfelwit-agi ad d-nefk kra n imedyaten ɣef wawalen i deg d-yettili ubeddel d italɣa-nsen.

Tutlayt n yal ass Tntlayt tudyizt I gaqqu Gemm-k Wi-ik seddaw Iyeqqur N yemma-k Wik sddaw

(41)

2. Tajerrumt:

Tutlayt tudyizt tettruẓu ilugan n tseddast n tutlayt n yal ass, ayagi yettban-d di tutlayt-agi :

2.1. Asexdem n tenzaɣ s watas:

Deg wammud-nneɣ n yisefra nufa-d asexdem n tenzaɣ s wapas, ayagi ilmend uke mnul n unamek n usefru, d ayen i as-irennun cbaha. Md : xedmen deg tabrit

Ssng atan tezrip Md : keçç-ini deg yiberdan Md : daɣyul seg wul

Arrac semman-as trabulpa Md : Bu snat n tqejjrrin amencuf

Di ukuz n yimedyaten-agi ad naf tinzeɣ i isexdem Sliman Cabbi usant-d di tlemmast n usefru.

2.2. Asexdem n yiwen n wakud deg yiwwen ufyir:

Isefra i d-yewwi Sliman Cabbi deg sen usexdem n yiwet n tmezri neɣ n wakud yella wand nettaf izri wehd-s, am i medyaten-agi

(42)

Kemmel aqli-n ad- ak smêsiesɣ

Dagi yella-d d adiwni ger-as akked d Cernuêa Ur ṭṭiseɣ ………. (Nekk) izri ibaway

S meêsiseɣ ………. (Nekk .. cernuha) izri ilaw

Deg emedya-agi yesexdem n yizri i baway ak d yiziri ilaway amdyaz yettmeslay ɣef yiman-is ɣef wayen d wagi i d akud it-iwulmen

Md : yewwev uâsekriw ɣer labas yenna-as i keçç nekwa-k Yewwed ………. Netta ( izri ilaw)

Yenna ………. Netta ( izri ilaw)

Ula deg umedya agi daɣen d izri, d izri ilaqen i usenf ali n wayen yebɣa ad iâiwed.

2.3. Asexdem n yimqimen deg yisefra:

deg wamud-nneɣ n yisefra n wala asexdem n yimqimen

udmawanen s tuget, acku amedyaz ya yettmeslay ɣef yiman-is, ya yettmeslay ɣef wayev.

Md :

Keçç-ini deg yiberdan Ala tettektilid

(43)

Deg umedya agi amqim udmawan i ban-d s umatas udmawan (t) 2.4. Asexdem n tzelɣa n usiwel (A) di tazwara n wawalen:

Imi ssenf-agi n tmedyazt d am beddel n wawal gar sin adnaf asxdem n tzelɣa n usiwel iwaken ad d-tejbed lwelha n win ara yeslen.

Md : Ay ixef-iw rfed asefru Idelli nevsa ass a nettru Md : Iya ad am-iniɣ iya ad am-iniɣ Md : Aneft-iyi

Di tlata n yimedyaten-agi ad naf tinzaɣ n usiwel usant-d deg tazwara n usefru, tinzaɣ-a d tigi (A.Ay. Iya)

2.5. Asexdem n tefyar ur nes3i ara amyag d yiwem n ufyir:

Yella anida d-nufa ifyar war amyag a cku tamedyazt maci am tesrit yesfekk ad yili deg-s umyag imi taqbaylit tettqabal kan ɣer ccbaêa n wawal

Md : Mi aɣyul d berriku Md : lâslama l3slama

S tin i d texdeb yemma

(44)

3. Tutlayt:

Tutlayt di tmedyazt n Sliman cabbi ur tamgarad ara ɣef tin n yal ass, ɣas akka ur tamgarad ara meâna tutlayt-agi tas3a ilngan-ines acku tettwasaxdem neɣ nettaf-itt ɣer imedyaten wid yuɣen tanumi

qqaren-d tamedyazt, maççi d tutlayt menwala. Di tmedyazt-agi adnaf deg-s :

3.1. Awalen imervlen:

Tugget n wawal di taqbaylit kkan-d seg tutlayin nniven , ladɣa tutlayt n taârabt imi d nettat imucaâen di tmurt n lezzayer.

Deg wamud nneɣ nufa-d awalen imervilen n taârabt : (Aâsekriw, lfatiha). Am waken ad d-naf Sliman c Cabbi yesexdem awalen n tefransist ur-d kciman ara ɣer tutlayt n taqbaylit (Hmajinin, Alu,…)

Maci ɣas awalen llan-t tenfliyin

Md : li Zilifu ttmeyettaken lexbarat s tilifu Alu amek txevmev s kilfu

Amek ti pu fu Mi tuyi fu

Sliman dagi yesexdem tanfliyin-agi aken llan-t di tutlay n

tefransist melba ma yerra-tent ɣer tmaziɣt acku ma yessnqli-itent ad yexreb unemek daɣen lmizan-nsent ɣef waya iten-yeooa aken llan-t

(45)

Ur-d-ttbanent ara d tamellaɣt ɣef waya itent-yettao akken illan-t mebla ma yeskec m iten di laqleb n taqbaylit.

Asexdem n tmeslayt

d anect-nni ayen yettran asefru-nni yessevsay daɣen yettak-as cbaêa . 4. Talɣa n usefru:

I waken ad nexdem tazrawt talqayanti yisefra-agi nneɣ yessefk fell-aɣ ad nzer talɣa i ittunefken i wamud-agi acku llan-t apas n talɣiwin yeɣnan tamedyazt taqbaylit.

4.1. Afyir di teqbaylit:

« afyir amedyazan d aêric agejdan iɣef tebna temedyazt yezmer ad yesâa apas n yefyar âla êsab n tmedyazt-nni »1

« deg usefru n taqbaylit, aɣanib d lmizan n usefru bdan ɣef sin n yiferdisen neɣ krad n yiferdisen, d ituget n yisefra dakken ur nezmir ara ad nekkes neɣ ad nernu kra n wawalen d leswat ɣas anamek ur

yettbeddil ara maca ad ilin fessusit, imi zemren adɣen ssut-nni iweznen i usefru »2

II. Tudsa n ufyir:

Deg tmedyazt mgaraden-t tarrayin n usenfali yal yiwen s ubrid i yettwali iseêêan, ad d-nefk kra n tbadutin akken tent-ttwalin kra n yimyura.

(46)

« Di tezwart i yexdem M.Mulud issentem (affirme) belli asekkat (la metrique) n teqbaylit isersel (se fande) ɣef krad n yiferdisen d igejdanen tun san decambt »1

« A.Basset yefka-d yiwet n teg grayt yenna-d belli asefru n tuntiqin ur yettwaêsab ara d lsas n usekkat n tmedyazt taqbaylit »2

1. Tameɣrut:

« Tamerut d allus n yiwen n yimesli neɣ tuɣalin n teggayt n yimesla di tagara n yifyar n yiwen n usefru »3

« Isefra n teqbaylit s umata tuget deg-sen bdan ɣef snat n talɣiwin d tigejdanin, talɣa tamezwarut d tin yesâan 9n yifyar, tameɣrut-is tebna ɣef (AAB), talɣa tis snat d tin yesâan bu yifyar tameɣrut-is tebna ɣef (ABA) ma d talɣa tis krad d tin yellan d tilellit ur tes3i ara temeɣrut »4.

Deg wamud-agi id-newwi tugett n yisefra-agi ur sâin ara tameɣrut usan-d maca llan kra sâan tamɣrut

Talɣa (AAB)

Md : Ayemma yemma i yeqqur uqqaru-ik ………. A Ttavsan fell-ak axapar walan-k ………. A

Ates âenqayev sayen i wumi ur t-ttwâuv-ara ………. B

1 (A). BOUNFOUR. Opcit, p : 135 2 (A). BOUNFOUR. Ibid, p : 135

(47)

Md : Tengedwi lɣaba ………. A Teɣli-d arrehba ………. A

Izem iselem ………. B

Tikwal nettaf deg yiwen n usefru snat neɣ ugar n talɣiwin anect-a ad t-naf ama deg usefru bu 6 neɣ deg bn 9 n yifyar, ancta ɣef akken id-nnan imyura-agi : M.Mammri, Dj.Hamri

Md :

Tengedwi lɣaba ………. A Teɣli-d rrehba ………. A Izem isellem ………. B

Iwetlan trekeb-iten tawla ………. A Uɣalen a ddahimen kan ………. B Tɣerq-asen tazla ………. A

Nezmar daɣen ad naf asefru ikeffu s yiwetn tunpiqt maca temxallaf ɣef tid id nenna

Md : akka agi i as yehwa i yemma ………. A Lâezza-s a yemennuɣ ………. B

(48)

Nezmer daɣen ad naf asefru ikeffu s yiwet n tunîiq anect-a yettban-d yettban-deg usekki aneggaru s ways ikeffun yefyar

Md : Ay ixef-iw rfed asefru ………. A I velli nezweo assa nebru ………. A Ay ixef-iw rfed asefru ………. A I velli nevsa ass-a nettru ………. A 1.1. Lesnaf n tmeɣrut:

Tameɣrut tuvliqt: d tin yettfakkan s yiwen n ssnt (aaa)1 Md : yemma zwao d aɣilif

Rwan medden lêif Tin itxevbed kif kif

Tameɣrut tamexluvt:

Senf-agi yettban-d mi ara yilin sin n yefyar sâan tameɣrut kif kif, wis tlata ixulef. Talɣa-is d (AAB)

Md : tengedwi lɣaba ………. A Teɣli-d rrehba ………. A Izem isellem ………. B

(49)

Tameɣrut n tseɣrut:

D tameɣrut ikeffun s teɣri deg tagara n yal afyir Md : Aneft-iyi aneft-iyi ………. a

Nek Rebbi yewt-iyi ……….a Aneft-iyi aneft-iyi ………. a Ad cevêaɣ tixert-iyi ………. a 2. Tasergelt:

Yella anda d-nettaf yiwet n terglet tettuɣal-d s waâs deg yiwen n ufyir, ayagi dayen ireunun cbaêa d uzawan i usefru. Gar tbadutin id-fkan i tsergelt ad nebder tagi :

« D tuɣalin n yiwet n tergelt di tefyirt neɣ deg wafur »1 Md :

Ur zewwoeɣ-ara Curut n zwao waârit Nek ur zmiraɣ ara

Win yebɣan zwao yezweo Md :

(50)

Zwao yidem d anekruf Am win ibeddn ɣef ucruf Yeɣli ɣef uqemmuc Md :

Tamepput mi tt-hwaoaɣ Ula damcic tesrut

Taserglet i d-yuɣalen deg yisefra-agi deg yal tikelt terna-d c baha i yinnaw n umennay.

3. Taserɣrit:

D tuɣalin n yiwet n taɣra ama di tefyirt ama di taggara n yifyar1 Md : ini-asen am keuwi ur yelli

Tecbam izmawen n lɣaba I sem-nwen ur iɣelli

Zhir nwen yesâa rrahba Md : a yemma yelli-m tettɣiv Yuɣen argaz bu âelliv

Deg sin imedyaten-agi tella-d tuɣalin n tseɣrit, tella-d tuɣalin n taɣra (e), iɣri, tiɣra-agi usant-d ama di tazwara n wawal neɣ gar tergelt d tayed rnan-t-d azal meqren deg usnsuru n wawalen.

(51)

4. Aɣanib:

Seg uɣanib ɣer wayev yettemgarad usefru di telqayt n wawal seg umedyaz ɣer wayed.

4.1. U dem amezwaru ɣef krad n iferdisen: Md :

Têemmel-iyi / lliɣ-as / deg wul Yerna / s dadda-s / ay teggul

Deg umedya-agi bdanɣef krad n yiferdisen, di yal tafyrit yekseb sin n leswat maca lukan ad as-nernu yiwen n wawal neɣ ssut ad yeɣli lmizan ad yuɣal zzay ɣ ef lmentaq.

Md :

Am akk / iqqaren Asebbad / iuqqaru Tacict / i yivvarren

Amedya-agi yebdaɣef sin n yiferdisen, di yal tafyirt yekseb sin n leswat maca lukan ad as-nernu yiwen n wawal neɣ ssut ad yeɣli lmizan ad yuɣal zzay ɣef lmentaq.

« Deg usefru n teqbaylit, aɣanib d lmizan n usefru bvan ɣef sin n yiferdisen neɣ krad n yiferdisen de tuget n yisefra, d akken ur nezmir ara ad nekkes neɣ ad nernu kra n wawalen d leswat ɣas anamek ur

(52)

Tignatin n uɣanib:

Aɣanib yettban-d deg wamud-agi deg kra n yeêricen it -yerzan di tkanit deg userwes deg wellus, deg uzamul anect-a adtid naf deg yeêricen-a ara d nebder.

Aserwas:

Akken i tid-is badu Buâmara : « gar uɣal amezwaru d wis sin i yellan deg tefyirt amzun yebɣa ad yini belli asɣal amezwaru akked wis sin

ttkanzin, ttmcabin, tiin nniden yezga yettili usɣal amenzu d wis sin, aferdus n userwes : am bhal ,zun, yecba »1

Amcabi i yellan neɣ aserwes yella maâna maci s uferdis n userwes Md :yiwen umuêric digurdi

Deg umedya agi Sliman Cabbi i cebbah aɣyul ɣer umuêric. Dagi yebɣa adini ɣas akken daɣyul maâna yeêrec

Allus:

Allus irennu aîas n thusfki i tutlayt ad tid naf di kra n yimeslayen di tmedyazt n sliman cabbi amedya

A. a yamxix-iw a yamxix-iw

ayamxix-iw wid d-yussan d ccix-iw B. themmel-iyi lliɣ-as deg wul

(53)

nniɣ-as nek d da3mac la3nayam ayu d-tmlev amek merra arrac d nek i themlev

themmel-iyi lliɣ-as deg wul yerna s dadda-s ay teggul

Deg usefru amenzu i3awed-d wawal « ayaùxix-iw » ma yella deg usefru wis sin a3iwed n wawal neɣ sin nyifyar « themmel-iyi lliɣ-as deg wul, yerna s dadda-s ay teggul »

Azamul:

Sliman cabbi yessemres kra n yi zumal i d-yemmalen apas n tɣawsiwin neɣ apas n yinumak uffiren, wid i d-yettawi deg ugama neɣ deg iɣarsiwen neɣ deg yiùɣan. Aken i d-yenna M.àELLAWI : « tamedyazt taqbaylit taqdimt tessexdam azamul s watas dɣa wagi yettawi-t-id

umedyaz seg ugama neɣ seg wayen i yas-d-yezzin, d anect-agi i yettaoan asefru yeshel i lefhamaɣef win ara t-yaɣen »

Deg wamud agi ad neddem asefru anda iyedda uzamul i d-yekkan seg iɣersiwen akked d imɣan

Md : tangedwi lɣaba Teɣli-darrehba Izem iselem

(54)

Lahwayec ddicinin

Deg umedya agi yessexdem awal « izem » d aɣersiw ma3na netta dagi i cuba-tɣer sseltan neɣ win i êekmen lâerc.

Sliman cabbi dagi awal « izem yesmers-it iwaken ad yissiwed izem akken iwata, yedm d azamul n tebɣest.

Tameɣut targelt:

D yiwen ṣṣenf n tmeɣrut ikeffun s tergelt Md :

Iya ad aminiɣ ………. ɣ

Zwao yidem d lekluf ………. f Ad tnetev dgi am uselluf ……….

(55)
(56)

Taggrayt tamatut :

Tamedyazt taqbaylit laba.da tatrart teccur d abaɣur seg tama n yisental, ay agi nettwali-t deg yisefre d-itefɣen ; ulac tamsalt i ɣef ur-d-meslayen ara .Deg wammud-agi i d-nejma3 deg wayen ye3nan

tamellaɣt deg tmedyazt tatrart, nufa-d belli yal asefru tagnit-is;ur d-illin ara isefra-agi bla sseba .Tamellaɣt tekka-d deg ubeddel n wudem id d-yettawi umedyaz tamedyazt-is yakan yuɣal yettawi-tt-id s wudem

amaynut ; s ustahzi, s nnecraêa , s usmesxar, s u3ekki.

Deg yixef amenzu n ukatay-nnteɣ niwi-d awal ɣef tmedyazt tatrart ama d tabadut-is neɣ d inawen-is daɣen ɣef liêala yettidir umedyaz deg tmeti tatrart.

Deg yixef wis sin newwi-d awal ɣef Sliman Cabbi;tudert-is , axeddim-is sin akin d acu I d tamellaɣt , nemeslay-d ɣef yisental d tegnatin n tmellaɣt , n beder-d kra n yisenta yellan s tuget deg ûûenf-a n tmedyazt am : yir zwao yir tirugza ……

Deg yixef wis krad nexdem taslevt seg tama n talɣa d uɣniib , nefka-d kra tbanefka-dutin ɣef ayen ya3nan tazrawt-a.

Ayen i aɣ-yeooan nexdem tazrawt-a d lixûaû yellan deg tmedyazt-a ayagi d ayen n wala belli ur rrin ara lwelha –nsen ɣer ûûenf-a n tmedyazt tatrart.

Imi ur d- nnufi ara ikatayen d yedlisen id yemmeslayen ɣef ûûenf agi n tmedyazt.

(57)

D aya iɣ-yeooan anefren asentel-a,I wakken inelmaden-nniven ad rren lwelha-nsen,ad nadin s waîas ɣef ûûenf-agi,akken ad kksen lixûaû yellan.

(58)
(59)

Awalen s temazi$t

Azal-is s tefransist

-Tunîiqt -Aferdis -Tasergelt -Tase$rit -Allus -Issenten -Akat -Isersel -Tawanent -Iklalan -Syllabe -Unité -Alliteration -Assonance -Répetition -Affirme La métrique -Se fonde -Le cas -Processeur

(60)
(61)
(62)

Amawal-Amesnawal,Ccix-iw .Brahim Ben Taleb,Ed,Ait Mouloud

BOUAMARA.(K)Amawal n tmu$it n tesnukyest etude relies,pour le compte haut commissariat a l'amazighité,hca,2007 ,P48.

-Djamel Benaouf,Amawal n tmazi$t,3emeédition1990,ed L'association culturelle tamazi$t azar .Bgayet sb53.

(63)
(64)

Ay amelyun s êdac

Ay amelyun s êdac Ay amelyun s êdac I d aɣ yerran di rif Fell-aɣ ddaren werrac

Ay ass-agi s tnac Azekka s telîac Ad qqlen s rbaâîac

Ma d nek loib-iw Si mmal ad irrnu iîuîac

Ma d nek aya êbib-iw 3crin xussen i seâîac Ha-tt-an lwexda isaren

Am wakken qqaren A sebbad i uqqaru Tacacit i yivvarren

Xusen idinaren Si ssaâd n yimɣaren

Ak d li zimigru D mmerd i daɣ-d-qqaren

(65)

Kul êaoa d aɣurru A mek a yemma ara tevru

Arrac tura weâren Cwit akka ad yettru

Akumirsu yeêren Yugi ad aɣ yeskru Ay d amelyen s êdac

Yebɣa d lantrit I urmi teççurq texrivt Uɣen igenni d lebêar Xedmen deg sen tabrivt

Ssuq h-at-an tezrivt Sseɣlin ula d lifriî

Tacacit taâengar Lhedra slan-h yir frip Ma d keçç imi teɣrivt Diplum ɣer loib terrivt

(66)

Netni ddan âeddan A la ten-t-h-walid Keçç ini deg yiberdan

Ala tettektiliv Ay amelyun s êdac Ay amelyun s êdac I daɣ yarran di rrif Felle-aɣ ddaren warrac

Muqel ma ttêawwisen Amek perqiqisen

Yiwet awi-d snat S zzux i ttxellisen Ma d nekni yeqqarsen

Tiderra deg ifassen Ass-a seksu neçça-t

Ma d zekka wissen Ma d nek tenɣa lxedma

(67)

Armi ooiɣ yemma Ula d lexlas-iw Ttraouɣ-t alemma £lin-t-d tuɣmas-iw Ur kesibeɣ acemma Ay amelyun sêdac Ay amelyun s êdac

I daê yerran di rif Fell-aɣ ddaren warrac

Dacu i tt-iswaɣen Anwa iten-t-yaɣen Ussan ma berrik-it Times anwi i tt-issaɣen

£ef wacu akka ttnaɣen Anwa akka agi ara aɣ-yaɣen Nettagad a msakit nuɣal ak d iwraɣen

Ad yessar tasebêit Wanag temeddit

(68)

Win yezran d tawaɣit Lazzayar n bu yiɣil Akka agi i d tajaddit Md keçç refed amendil

I w d iryir-ik huzz-it Ay amelyun s êdac Ay amelyun s êdac I daɣ yerran di rrif Fell-aɣ ddaren werrac

Ass-agi stnac Azekka s rbaâîac Ma d nekini loib-iw Si mmal irennu iîuîac Ma d nek aya êbib-iw âecrin xussen i seâîac

(69)

Aɣyul n taddart

Aɣyul n taddart D yiwen n uɣyul lêasul

D aɣyul seg wul Arrac semman-as trabulîa

Axatar yesâa yiwet n tikli Yiwet n lêeîa

Yerna yettɣenni îulîa Yiwen umuêric digurdi Yettâebbi lyajur rmel lurdi Isɣaren icekkaren iqenîaren azru

Iami yenna-d izad neɣ siîru At taddart d la ccennun fell-as

Iw xeddim iwjed kul ass Wa d zzit wa d lebni wa d laɣbar

Aâebbi perran-as mebla le3bar Imi aɣyul maci-nsen Bab-is yeskra netni xelsen

(70)

Arrac am waken tezram Xedmen i xeddem wemgar diîlam

Lesqen-as lkaɣev deg unyir Rnan-as wayev si deffir

Uran deg-s ùùù«Trabulîa Trunspur publik le miyur de tut lafrik» Netta ad as-tinid yeẓra

Neɣ d tiplakin nni iyeɣra Imir nni i yerna c îara £as akken yeçça-t lêif Ma ara yeqqim weêd-s yettfelsif

Yeqqar-as ulac i yecban lxir Lbaqi akk d tmesxir Lmut ak ad nemment

Ala lâib i diri yecmet Wellah ar yecmet Ih dacu ara d-yerbaê

Waɣyul ma yeqbaê Netta akka i yetfelsef

(71)

Ma d bab-is dayen nniven Bab-is yendi ad yeîîef Ur yelli wayen it-yettɣiven

Bab-is d yiwen usalupar D yiwen u îurdi

pur vik ad as-d-yawi aṣurdi Arregmat nbec maççi yiwet I pwi mi yezâef ad i âeddi ad at-iwwet

Aɣyul yesbar Meskin yettawi yettawi

Loerê meqqar Ulac amdawi Taɣli-d tewsar Tazmert ala t-naqqes Taggunt deg unebbu t-tteqes

Yegguma yugi ad yessipurti Tewwev fidis iɣes

(72)

Yerrivulîi ttnasfa n deg yiv i iẓerîi Lexla yattak-it i wayed

Lɣaba tettak-it i tayev I teddu akken is yehwa Anda yedda yeçça yeswa

Yebɣa iîij yebɣa tili Aken i as-yehwa i yettili Ma yeqqim weêd-s yettxammim

Yeqqar-as tilelli Ulac am tlelli Lukan ẓriɣ seg yiveli

D ɣa ad iâebbi fell-i Ad iseqqâed imezzuɣen-is

Ad iserraê iṣṣut-is

Ha ha ha ha wi is-yeqqaren yelhan Ha ha ha ha deg yizugar-nneɣ iyezha

F ffffff

(73)

Di bu snat n tqejjjirin amencuf Yiwen n was aka di tefsut Yufa izem di lɣaba yemmut Yenna-as ula d keçç d amcum

Mi keçç umwa âinani xerṣum I pwi maççi d la fuî-ik pwisk d nekini i delqut-ik Ixelq-ik-d rebbi ad aɣ-teççev

Aekni ixelq-d axsim Yerna-d leêder d umbiwel

I hi ulac fell-ak llum Asidi lmerêum

Lamaâna aglim-ik êhwao-it ad yes nɣum Aɣyul tuse-t-id lfekra ad yuɣal d izem Iâezzem iseggem iman-is yetêezzem

Yeîîef-d abrid-is ddac ddac I leêêu yeqqar-as ulac

(74)

Yewwev-d nnig teddart I qubel s yenna

At taddart walan-t-id ar dinna Yekreh ruhu deg sen I suɣ a laâyad tarewla Win ur nezmir ad yazzel

Tkerbek-it tawla

Tarewla tarewla trvaulîa deffir-sen Yewwet-d ak laxlawi yessen

Ad êbsen ?!tazla tazla I zem deffir-sen

Ad as-te qqarev ad êebsen D aɣyul i iêebsen

Maci d netni Yefraê yiwwet n lfarêa

D ɣa tusa-t-id nefêa Ad ives fell-asen

(75)

Dɣa at taddart êebsen a ttêeṣṣinen Ur uminen ara imeẓẓuɣen-nsen D ṣṣut n îravulîa ulac deg-s ccek

Awwah ad ak-qqaraɣ d netta a yid-mlev nek Yuli-ten zâaf yiwen unaɣur

M ayaxzasen wten du mitur Aɣyul kkawen ifadden-is

Yegguma ad iêerrek Yenna-as lexlas aten-xelles

Xersum anebrek At taddart leêqen zzin-as Bdan kkat-tent cennun-as

Akken ik yahwa âezzem Akken ik yahwa âezzem

Aɣyul da

(76)

Azger s aɣyul

Ass id qnen azger sa ɣyul anger-ik ayɣyul Yiwwas yentaq wezgar s aɣyul yenna-as Achal di seggasen aya nekni nkrez nesserwat Ur nestaâfuy ma neâya ɣa nnzel kul nesserwat paɣen znuzun deg-neɣ meqrit neɣ di mectuêen

K sen tiyemmat in-nneɣ Zgen ayefki iɣ-d-issahen

Ui tfuk seg-neɣ

Tazmart ala iɣessan d weglim

Aɣ-d-ttaken tisigart hettden-aɣ ula s walim Ui ne3teb atas nehlek ur aɣ iêeggu win iɣ-ineqqen

D jenwi i d imsellek fi sabil llah ad aɣ sedqen I yaɣ ad d-nini mmuh neâya dayen bauh Ne3ya dayen abbuh i yaɣ ad d-nini mmuh A serdun am waken tezram maci d aɣyul îuîafi I hi dacu-t userdun ?ina ikessen dinna sennid-sen

(77)

Mi aɣyul d barriku Ur yessin ad yini mmuh Yettzenqir kan yettsuku Ur yefhim ara awwah abbuh

Ssnt-is ma ken-id yentaq âeddi ma ad t-farzev lahdur

Anger-ik ayul ɣerreq Ma d tavsa neɣ d agejdur Ma d tavse neɣ d agejdur

Mi dixef-isɣer tagara Tuf_iv mi tnuvad ayul

(78)

Tamacahut n tlata watmaten Labas bxir lhamdu lalah

Di tlata watmaten, yiwen n baba-tsen Yiwwet n yemma-tsen

Deg yiwen n wass id-lullen Aken id-kren, akken kan iddukulen

D lmuhal an-tafev yiwen wehed-s Anda an-tafev yiwen an tafev wiya v yid-s Anda ara tafev bxir an tafev labas lêamdu llah

Anda ara tafev labas atafev bxir lêamdu llah Anda yella lêamdu llah ad tafev labas bxir Lêasnl tezditen yiwet n tg matt dayen kan

I pwi mitess amkan

Yiwwas usan-d ar lanjiri di 1962 Ass mi testaqel lanjiri

Usan-d ufan-d medden, akken kan sefven leorah lgirre £as akken wa yemmut baba-s

(79)

Mi walu labas bxir lêamedu llah am zun ur yebri ara Axxam ifi ibedden yekcem lfarh yeffaɣ la êzen

Labas bxir lhamdu llah dacu ara awen-d iniɣ

Am wakken neqqar slaqbayel ad ten-sus-d ɣef loarh ad yahlu Yezga wudem nsen yevsa

Lferê yezga yidsen Ihi weven-d ɣer laljiri

Ulac taddart ulac afilao ɣef ur bdiden-ara Ulac axxam ifi ur bdiden-ara

Laljirwa la kabili le kunstuntinwa Alma d sseêra ttêewwisen am li rwa

Yeqqim-asen-d wehran d tlemsan Lebsa lsan idrimen sâan Subben s basîiyu di lezzayer

Tfen imukan di lkar

Ɣer wahran d tlemsan ad at-nid-zren

Bu medfaâ xmis melyana zyaret d bridɣer wehran Wwven ɣer funda akkin i frenda just knan da

(80)

D ɣa ufan abarao lâesker Aâemmi slimaî siri ad arwaî L kar tahbes ulin sin nyiâskriwen

I suɣ deg-sen yiwen Aya nkawi nwen Kul wa lkarta-s deg uffus-is

virifikasyu jininar

Yewwev uâsekriwɣer labas Yenna-as i keçç nekwa-k

Am keçç am watmak

Yenna-as labas aw uyitaâqilev ara I mmuqel-it mlih uâeskeriw nni Ih d labas a yekka atan bxir lêamdu llah Dɣa fell-awen inettqallib ayah arset si lkar

Labas bxir lhamdu llah arsen-d si lkar Lâeskar weâren tasusmi meqqar S kecmen-ten ɣer yiwet n taxxamt akenni¨

(81)

A âsekriw yemmaɣ ɣef tilifu alu tlemsan Si ben bella, yemma-as

Ben bella d itilifu wi

A âeskriw yegerdef yemma-as Sbeâ lxir, meslxir

Unfin tut la jurni kwa

Yenna-as ben bella barka men cyata aya

Yenna-as u âeskriw-nni nu si vri wellah ɣir n hebbek Yenna-as ben bella sani ngulek barka m cyata A âeskriw tekcem-it tirgigit, yenna-as wiwi vwal

Aqlaɣ neppef labas bxir labas lamdu llah

Amek ara asen nexdem yenna-as ban bella allal i farhek Bellaâ fell-asen tanfev-asen

Lɣaci am waken tezram ttemyilin ttemsaqsayen ttemlilin I hi amek tellam di wehran labas bxir

Qqarenas at wehran awi iten-yufan Nan-as at laljirwa la kabili kunstuntiwa

(82)

Nnan-as at wehran wellah jami in wala deg sen yiwen Ni bxir ni labas ni lahamdu llah

Nnan-asen li zaljirwa n wala-ten Mi rekben lkar rran ɣer wehran

Nnan-asen li kustuntinwa ahat d abrid i t-âerqen Arran ɣer lmarruk

Nnan-asen at la ptit kabili ihi iwwi-ten hacen-ttani Nnan-asen at la lgrand kabili ahat iwwi-ten mâemmar Netta yeâni di lhaqiqa jami i kecmen l maruk neɣ tunes

Buisque kra n wussan mbaâed yefɣed laxbar Hwapfeu ger frenda d knanda

Yuɣal iwwiten ben bella ɣer lezzayer I bellaâ fell-asen di la kab di bridi gubernemu

Ruh azman tas-d azeman

Di setta u xemsin bumedyen ixedmen akurcpi Ben bella yaɣli bumedyen yuli

Di lahkem am waka ma ur tarruliv ak yerruli I hi nekni nenna-as ben bella yeɣli bumedyen yuli

(83)

lêamdu llah labas bxir ad fɣen si la kab aya lxir Mi bumedyen yeddisidi uîrmu

Iserê-as-d i lêamdu llah labas d bxir i beddel-asen Lwaqt i teddu iseggasen tt3eddin

Lhamdu llah senda terri vat-in-tafev din Yettef ak imukan Di tewra zziraâiya Lêemdu llah Di tewra taqafiya Lêemdu llah Di tewra sinaâiya Lêemdu llah Di tewra liqtisadiya Lêemdu llah

Labas d bxir di la kav llah llah Surtu ma ara ad d-asen lizitranji

Ad as-d-cebbêen i lhamdu llah akka yettfeoio Mi iga yesâerq-itent yitij

(84)

Lizitrunji qqaren-as baba, lhemdu llah di lanjiri I ban la rivulusyu aksiliri

Netta haca at sen ad dwit maci ala yid-sen As yettabaâ wayed, a seggas yettabaâ wayed

Bu snat n tqejjirrin yettâedi am zayad Lmut teggunni kul wa ad yas was-is Bumedyen yemmut cadli yeppef amkan-is

Liɣen akken i as yenna win A m qa am belqa âecra s nin n lahkem Ak d aseɣres d areqqa

Zâaf yewwev lêedd-is Yekkfatiɣenɣel di zzenqa

A maci daksum

Daɣrum kan d cwit n lmerqa Yettuɣun wid nni dizzenqa Cadli yefqa ars end iverren-is ɣer lqa

(85)

Li zasosiyasyu li parti bulitique Libirti diksbrisyu la dimukratik

Ayt hmed yesla-d kan yettef-d abrid di rrubla Uzlenɣur-s lɣaci : i la bas d bxir anda llan

Yenna-asen si bas la bin dn c a ten-ad ger iffasen-n l FLN

il fu marci i tujur marci Mebddalen akken llan

Ben bella mi yesla yettef-d abrid di l babur Yufa-d lɣaci yettraju-t di lbur

Si ba la bin tkaârir xdmet la list buluntir Ad ruhen ar lâiraq ad arren labas d bxir

Lɣaci wehmen ma d ssah neɣ d tkaârir

Nann-as ilulan ad n-ciwar âabbasi madani maci xir Rulen ɣer âabbase madaniyesseken-asen-d

Allah wekbar deg yigenni

Yenna-asen rebbi ihevre-d deg yigenni Labas d bxir d lislim

(86)

Loihad loihad ihi ma tebɣam ad tewtem loennet suqeddam Mi lɣaci d lɣaci

ɣas yiwen d nniya wayed yeɣra tiherci Tidett at-teddu âeryan deg umarci

Li jun d zzeîla d li kaci

Ttargun labas d bxir digutin di kulci Wi sivri la dimukrasi libirti diksbrisyu

Li barti li zaṣusyasyu

(87)

Le bakaluriya

Widid ak ixesren l bak aseggas-a Di la list a kadimik

Dans dizurdr alfabitik Aqli la ttruɣ fell-asen

Axapar yella uîebtub n mmi gar-asen At nan yismawen nsen

D array-ik maxluf, itura muhend akli Agejdur lamara, tasa werdiya,parla tasa3dit Zer yemma-k mezyan, afenyen meqran, si futi lmehfud

Sagelzim hmed, yeɣleq lexdar, ataqtaq rabah L3eb kan sliman, ttraoum jeoiga, ahuzzi ramvan Atnaten bujemâa, si tru qasi, berra farida, faqen-ak hsen,

Tifelquqin murad, kumik lâarbi, ferfer mulub, Ddaw zirru racid, am gmak âmer,

Jumenfu âedd allah, lemcennef salem, lemmirbi hmed Lâaoayeb lfudil, mugrayeb âli, ssamet lmahfud,

(88)

Tazahwanit fadila, yexsar weâli, yetmesxir muhemed Yettruli samir, yettbsanti crif , 3labalu kamal, Yettkaêêil belâid, lɣiva lewnis, d îbel daêman Yedden aâmer, imergitt xaled, zemmar ca3bar

Ïuîar mesâud, fulka oaâfar

Purtu lecyax iten yesɣaren maci d lecyax d ayen izaden £urek le bruf de siyance : lantrit caâban ula sni yahya

£urek le Pruf d arab : ula sni yahya £urek le Pruf d mat : basta muh âaceur

£urek le Pruf distwar : d masri ductur bac muhandis Muêamed âli abu lâala metwuli baca

£ezzif yisem-is citah mi listwar lezzayar attiniv d netta ittixedmen Le bruf de filu : muhend uremvan dayeur allah

Fizik cimi : çç aɣrum lwennas

Le bruf d angli : arezki awid amesruf atas i iɣilen Dasuri netta daqbayli wacen hawa yeɣra deg arrus Mi talemu yeɣra langli xeldent t-as taqbaylit ak d teglizit

(89)

Tezzam ticart ?!

Mriɣ-as yas attan akken i t buk Yenna-k iyiɣi tessendu yenw ahat Miɣ-as an tes iɣi ma yendu tanker

Ayemma ula a y tenniv Yewwet iɣisidi lmex-iw Ayemma ula ay tenniv

(90)

(lecyux-iw) Yewwet iɣisi di lmex-iw

Ayemma ula ay tenniv Tezriv awi id lecyux-iw Ay amxix-iw ayamxix-iw

Wid d-yussan d ccix-iw Ayemma i y i xedmen

Widaɣ iêekmen Nplen-iyi d êeyyet

Nplen-iyi d êyyet Wwin-d wid ayi âelmen

Ad iyi-sfahmen amek itt-cebbihen i lmeyet Ayamxix-iw ayamxix-iw

Shur yernan lefrnx-iw Ayemma ula ay tenniv Yewwet iɣisi di lmex-iw Ayemma ula ay tenniv Tezriv anwi id lecyux-iw

Ayamxix-iw ayamxix-iw Wid id yussan d ccix-iw

(91)

Ssusnaɣ netni waâren

Armi-iyi nijren yar iffasen-nsen da âekkaz Ayamxix-iw ayamxix-iw

Yerna yenɣayi zzux-iwfahem-t akk tizyiwin-iw Aɣrant axir-iw

Datmaten-iw ay ticudden Di êooabenɣef walen-iw Sanid isen yahwa ayi snbben

Ayamxix-iw ayamxix-iw Cudden qnen afrux-iw Ayemma ula ay texvmed

Yewwet iɣisi di lmex-iw Ayemma ula ay tenniv Tezriv anwi id lecyux-iw

(92)

Cernuêa

Ul yettebruqul lâeql-is yetteqluqqul Ul-is yettebruqqul lâeql-is yetteqluqqul Mi iwala cernuha deg ubalku a ttittmuqul Mi iwala arrac ad yerraji ad yettsnɣu fell-asen Ad yidgaji cernuha seg ubal ku it-id-tt enkuraji

Liha-s meskin tesruy Aoligiɣ ad yesfruy

Mi des wass mi iqubel abalku ad yes ludduy Abrid-is tujur mem traji

Qqerru-s di lehsab at yettnaji Ami yezra cernuha ad yellis ubelanji

(93)

Têemliyi

Aruh ad jabiv cɣel i yiman-ik aâli Aruh ad jabiv cɣel i yiman-ik aâli

Aâniɣ jimix-k ma bedeɣ dagi

Tɣad-iyi seg ma ara ad yecreq yitij alma d îîlam keçç tezziv A yemma yemma i yaqqur uqaru-ik

Ttavsan fell-ak axatar walan-k

A tes 3enqayed sayen iwumi ur ttettwaâev ara A teooilebev sayen iwumi beâden fell-ak

And i tezran yebâed neɣ yeqreb D kenwi id rebbi

Themlem kan a ttkecemem iman-nwen Gar uɣyrbal tbaqit

 Ziɣ ur ak sem man ara tris d aherfi Tzeglev di ssnra-k tzelgev deg wellaɣ-ik

Rebbi yeskarfez-ik Ibbez-ik ixedm-ik-d am terwa Llu kan ad aruɣ am dagi di lhiv

(94)

Ikid sersaɣ deffir-s ad nepqev de priz Yarna tessaramev ad ak-id sah yellis u nulanji

 I keçç ayabugus dacu ara ki di ssaêen Neɣ tɣlev ur zriɣ ara

Xemsa neɣ setta n tullas ayagi i tedumandiv ɣer zwao Yiwet ur-k-teqbilara

 Twalav rizu du blus nek dabugos ur diyiqbilen ara Keçç-nni aka zimodo ad ak taqbel yellis ubulanji

Anger n yemmak Addunit maci d limatimatik

Yella zhar yella lmaktub Tella cpara lâebrat ccufat lheffat

Jami twala taqcict llah lah Yuɣitt yiwen d tabluo kan

Neɣ albâev dabugus

Yuɣ yiwwet ur neswi ara ula daâelxir Ah safi d pmeâ ik isbedden dagi

Teqqared-as yezmar lhal surmu yezmar lhal Mi akundisyu akundisyu ad tili tahlek

Tin ddaw tin ara tâejbed

(95)

 Dagi tɣelbev iyi ma yella teqqen allen-is Temequl-ik-d swul-is ad ak-tettwali d âlimbe lun

Ula d ne ula d nek lukan ad qneɣ a len-iw ak Ttwaliɣ d brijit bardu

Yemma â lqumar âelbab newwas anadilu  I tura tebɣiv iyid xelqed a kumleks

Tebɣiv ad heqraɣ i man-iw mi walaɣ taqcict ad sidreɣ i wallen-iw  Ala xati

Ayen aka id ag-d-qqaraɣ iɣkelli dinfeâ-ik Ak tid-iniɣ axatar t bennuv i cetuten di tqerrictik

Ugadaɣ yiwen was ad d-ɣlin fell-ak

Qqaren-as at zik xir tidet yeeqrahen lekdeb yesferahen Ihi imi iyi têemled yak ak agi yerna tugaved felli

Wellah ar d ak kraɣ daɣilif Ihi heggi-iɣi-d akadu

Ussan agi ad ruhen ad ççev seksn Ihi maci kan tqebl-iɣi at hemliyi  Si bas bri keççini, keççini theml-ik

Dayur amek itezriv theml-ik

 Irgazen kettben lahzuz hettben yaxi pnah yaxi Teɣiv daɣen ad tezrev amek iyi têammel

(96)

Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s daddad-s ay teggul

Nniɣ-as nek dadaâmac Laânayam ayi-d-temlev

Amek marra warrac Dnek it hemlev Tenna-yi aya mahbul Tenna-yi aya mahbul Way d lxetyar n wul Nniɣ-as d tuzligin walen-iw

Anzaren-inu d imfarcen Mivsiɣ baneu-d wuglan-iw

Ula dibkan sgi twahcen Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s dadda-s ay teggul Yerna s dadda-s ay teggul

 Nniɣas cemtaɣ diriyi Cbiɣ aqcic mezziyen Ula d yemma tkerh-iyi

Di laâmar i itessuden Tenna-k teyri ur tesâi lmeâqul

teyri ur tesâi lmeâqul teyri ur tesâi lmeâqul

(97)

Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s dadda-s ay teggul

Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s dadda-s ay teggul

Têemliyi lliɣ-as deg wul Yerna s dadda-s ay teggul

(98)

3li yezweo nekk ala A x uya capu, capu capu

I pwi sya dasawen D daddak ara n-tettafev

Di la bulanjri d nak ara d-yeznzayen aɣrum Saêa ya Rebbi 3li yezweo nekK ala Saêa ya Rebbi ad as tiniv huddaɣ tala Saêa ya Rebbi 3li yezweo nekK ala ala ala

Saêa ya Rebbi ad as tiniv huddaɣ tala  D axeddam siryu yernu ssifa d abugus Tin taqsed yemma ad astiniv awwal ixus  Ula deg uzniq uɣalaɣ-asent d amervus

Tin deg muqleɣ ad a tt-dewwer aqarru-s Saêa ya Rebbi 3li yezweo neKk ala

Saêa ya rebbi 3li yezweo nek ala Saêa ya rabbi ad as tiniv huddaɣ tala

Le3qel-iw s le3qel-is Drafa rniɣ shala

Ul-inu yeççur yettquddur d lhmala A tin iqesdaɣ as-inɣ ih alla ala Ad ag tin ad zewoeɣ ma yella yidek ala

Saêa ya Rebbi 3li yezweo nek ala Saêa ya Rebbi ad as tiniv huddaɣ tala

(99)

Taggul ur tevsi tettru Imi d nettat iyeparen Teggul ur tevsi tettru Imi d nettat i yenparren

Yugi lhif ad as yebru D kenwi i d as-yextaren Lemhiba nwen d aɣurru Di3eqqa kan fivarren

A twaxda ula id xadmen iyiparen Texva cbuh lehzen yef natt

âeddi-t ayi âepparen Zzayet taâkemt-is ternatt

Ay tbub di qentaren Skra d win d-sker yenatt Uɣalen-as d i mesmaren

Lwaxda i saren F xulus ay mcawaren

I yevran i aɣ-vvarrun Nzan ula dimɣaren Anda llan wid nni iferrun I werrac sacu i ten-sɣaren

Anda lla wid nni iferrun I werrac sacu i ten-sɣaren

Références

Documents relatifs

Luminescence modulation: Normalized temperature dependence (over two heating-cooling cycles) of the UV absorbance (318 nm) and of the luminescence intensity (excitation: 300

The greater reactivity of DBT relative to BT does not appear to correlate with a nucleophilicity difference between the two substrates, whereas it correlates with the

Around the spin transition temperature a loss modulus peak is also observed, high- lighting the strong viscoelastic coupling between the particles and the cellulose matrix..

The most commonly used methods are like variational it- eration method [4], finite difference method [5], generalized differential transform method [6, 7], Adomian decomposition method

Pollen- based climate reconstruction show increasing annual precipitation mainly driven by late spring precipitation .This marks the onset of lower seasonality, related to a change

بيوهيم نيدلا زع دنع يرعشلا باطلخا في ناونعلا ةيجاجح "تاقصلم" ةضمولا رعشب بال حل ا ام ببشاا ا نم ا وق ب وب كحاتالالا وأ ةيرعت تا يمري للا

The diiodide catalyst gives higher apparent polymerization rates, and the rate is further doubled in the presence of one equivalent of Al(OiPr) 3 for.