المراقبة الأولیة للحلیب الطازج المجمع بالملبنات وأھمیتھا في عملیة التحویل: ملبنة "میلالي" نموذجا

(1)

ﺎﯿﺟﻮـــﻟﻮﻨﻜﺘﻟاو مﻮﻠﻌﻟا ﺪﮭﻌﻣ ةﺎﯿﺤﻟاو ﺔﻌﯿﺒﻄﻟا مﻮﻠﻋ ﻢﺴﻗ

ﮭـﺷ ﻞﯿﻨﻟ ﺔﻣﺪﻘﻣ ةﺮﻛﺬﻣ

ــﺎ

د

ة

ﺘﺳﺎﻣ

ـــ

ﺮ

:ناﺪﯿﻣ

ﻠﻋ

ـ

ةﺎﯿﺤﻟاو ﺔﻌﯿﺒﻄﻟا مﻮ

ﺒﻌﺷ

ــــــ

:ﺔ

ﻠﻋ

ــــ

ﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺑ مﻮ

ـﺔ

ﺔﯿﻘــﯿﺒﻄﺗ ءﺎﯿﻤﯿﻛﻮﯿﺑ :ﺺﺼﺨﺗ

ﻦﯿﺘﺒﻟﺎﻄﻟا داﺪـــﻋإ

:

ﺦﯾرﺎﺗ

ﺔﺸﻗﺎﻨﻤﻟا

:

30 ﺮﺒﻤﺘﺒﺳ 2020

ىﺮـــــﺸﺑ شﻮﻨﻔﺗﻮﺑ

ــھﻮﺑ

ـ

ﻨﯾز ﻲﻟﺎـ

ـــــ

ﺐ

ﻆﯿﻔﺤﻟا ﺪﺒﻋ ﺔﻌﻣﺎﺟ

فﻮﺼﻟاﻮﺑ

ــ ﺔﻠــﯿﻣ ــ

أ ﺔــــﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﺔﻨﺠﻟ ءﺎﻀﻋ : ﺔــــــــﺒﺗﺮﻟا ﺔــــــﻌﻣﺎﺠﻟا ﺔــــﻔﺼﻟا

ﺑار

ـــ

ﻗ ﺢ

ـــ

بﻼ

ﻤﺤﻣ

ـ

ﻲﻏاوز ﺪ

يوﺎﺳﻮﻣ لﻼﺑ

"أ" ﺪﻋﺎﺴﻣ ذﺎﺘﺳأ

فﻮﺼﻟاﻮﺑ ﻆﯿﻔﺤﻟا ﺪﺒﻋ

ﺎــــﺴﯿﺋر

ﺎـــﻓﺮﺸﻣ

ﺎــﻨﺤﺘﻤﻣ

عﻮﺿﻮﻤﻟا

ﺔﯿﻟوﻷا ﺔﺒﻗاﺮﻤﻟا

ﻟ

ﻊﻤﺠﻤﻟا جزﺎﻄﻟا ﺐﯿﻠﺤﻠ

ﺎﮭﺘﯿﻤھأو تﺎﻨﺒﻠﻤﻟﺎﺑ

ﻞﯾﻮــﺤﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﻲﻓ

:

ﺔﻨﺒﻠﻣ

"

ﻟﻼﯿﻣ

ﻲ

"

ﺎﺟذﻮﻤﻧ

:ﺔﯿﻌﻣﺎﺠﻟا ﺔـــﻨﺴﻟا 2019 -2020

(2)

ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر لﺎـﻗ

»

سﺎﻨﻟا ﺮﻜﺸﻳ ﻻ ﻦﻣ َﷲا ﺮﻜﺸﻳ ﻻ

«

اﺬﻫ ﻖﻠﻄﻨﻣ ﻦﻣ

ﺪﻘﻋ ﻢﻈﻨﺘﻟ تارﺎﺒﻌﻟا ﻢﺣاﺰﺘﺗو تﺎﻤﻠﻜﻟا ﻖﺑﺎﺴﺘﺗ ﺚﻳﺪﺤﻟا

.ﺮﻜﺸﻟا

ﺮﻜﺷ ﺪﻌﺑ

ﻞﺟوﺰﻋ ﷲا

ﺐﻴﻄﻳ ﻻو ﻩﺮﻜﺸﺑ ﻻإ ﻞﻴﻠﻟا ﺐﻴﻄﻳ ﻼـﻓ حﺎﺠﻨﺑ ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ مﺎﻤﺗإ ﻰﻠﻋ

ﺔﻨﺠﻟا ﺐﻴﻄﺗ ﻻو ﻩﻮﻔﻌﺑ ﻻإ ةﺮﺧﻵا ﺐﻴﻄﺗ ﻻو ﻩﺮﻛﺬﺑ ﻻإ تﺎﻈﺤﻠﻟا ﺐﻴﻄﺗ ﻻو ﻪﺘﻋﺎﻄﺑ ﻻإ رﺎﻬﻨﻟا

ﻴﺳ ﻦﻴﻤﻟﺎﻌﻟا رﻮﻧو ﺔﻤﺣﺮﻟا ﻲﺒﻧ ﺔﻣﻷا ﺢﺼﻧو ﺔﻧﺎﻣﻷا ىّدأو ﺔﻟﺎﺳّﺮﻟا ﻎّﻠﺑ ﻦﻣو ،ﻪﺘﻳؤﺮﺑ ﻻإ

ﺎﻧﺪ

ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﻰّﻠﺻ ﺪﻤﺤﻣ

.

ذﺎﺘﺳﻷا فﺮﺸﻤﻟا ذﺎﺘﺳﻷا ﻰﻟإ ﺮﻳﺪﻘﺘﻟاو ﺮﻜﺸﻟا تارﺎﺒﻋ ﻰﻤﺳﺄﺑ مﺪﻘﺘﻧ

ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻏاوز

ذﺎﺘﺳأ ﻚﻨﻣ ﻞﺠﺨﺗ ﺮﻜﺸﻟا تارﺎﺒﻌﻓ

،ﺎﻧ

ﻞﻳﻮﺤﺗ ﻲﻓ ﻢﻴﻈﻌﻟا ﻞﻀﻔﻟا ﻚﻠـﻓ ﺎﻬﻨﻣ ﺮﺒﻛأ ﻚﻧﻷ

ﻚﻣادأو ﻚﻤﻠﻋ ﻲﻓ ﻚﻟ ﷲا كرﺎﺑ ،ﻚﺑﻼﻄﻟ ﺔّﻤﻬﻟا ﺪﺷو ﺔﻤﻳﺰﻌﻟا ﻊﻓرو حﺎﺠﻧ ﻰﻟإ ﻞﺸﻔﻟا

اًﺮﺧذ

ﻢﻠﻌﻟا ﺔﺒﻠﻄﻟو ﻢﻠﻌﻠﻟ

.

ﺔﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﺔﻨﺠﻟ ﻲﻓ ،ماﺮﻜﻟا ﺎﻨﺗﺬﺗﺎﺳأ ﻰﻟإ ﻪّﻠﺟأ ءﺎﻨّﺜﻟا ﻦﻣو ﻪﻘﺋﺎـﻓ ﺮﻜﺸﻟا ﻦﻣ ﻲﺟﺰﻧ ﻢﺛ

ذﺎﺘﺳﻻا

ﺢﺑار بﻼـﻗ

ذﺎﺘﺳﻻاو

لﻼﺑ يوﺎﺳﻮﻣ

ﺔﺸﻗﺎﻨﻣ ﺎﻤﻬﻟﻮﺒﻗ ﻰﻠﻋ

ﻢﻴﻴﻘﺗو

ﺎﻨﺗﺮﻛﺬﻣ

.

ﺔﺴﺳﺆﻣ ﺮﻳﺪﻣ ﻰﻟإ ﻞﻳﺰﺠﻟا ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ مﺪﻘﺘﻟا ﺎﻨﺗﻮﻔﻳ ﻻ ﺎﻤﻛ

"

ﻲﻟﻼﻴﻣ

"

ﺪﻴﺴﻟا

ﻦﻴﻣأ ﺪﻤﺤﻣ بﺎـﻘﻋ

ﻰﻠﻋ

ﺎﻀﻳأ نﺎـﻓﺮﻌﻟاو ﺮﻜﺸﻟا تﺎﻳآ ﻰﻤﺳﺄﺑ مﺪﻘﺘﻧ ﺎﻤﻛ ﺎﻨﻟ ﻪﺘﺴﺳﺆﻣ باﻮﺑأ ﺢﺘﻓو ﻪﻟﺎﺒﻘﺘﺳا

ﺺﺑﺮﺘﻟا ةﺮﺘﻓ ﺔﻠﻴﻃ ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا ﺔﻤﻴﻘﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟاو ﺔﻨﺴﺤﻟا ﺔﻠﻣﺎﻌﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﺎﻬﻟﺎﻤﻋ ﺔﻓﺎﻜﻟ

.

ﻮﻟو ﺪﻴﻌﺑ ﻦﻣ وأ ﺐﻳﺮﻗ ﻦﻣ ﺎﻨﺣﺎﺠﻧو ﺎﻨﻤﻋد ﻲﻓ ﻢﻫﺎﺳ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ لﻮﺻﻮﻣ ﺮﻜﺸﻟا

ﺔﻤﻠﻜﺑ

ﺔﺒﻴﻃ

. I

(3)

II

ﻲﻓ ﺎﮭﻌﻤﺠﯿﻟ فوﺮﺤﻟا ّﻂﺨﯾ نأ ﻞﺒﻗ ﺮﻜﻔﯿﻟ عاﺮُﯿﻟا ﻒﻗﻮﺘﯾ تﺎﻈﺤﻠﻟا هﺬھ ﻞﺜﻣ ﻲﻓ

ﯾﺪﻘﻟا ّﻲﻠﻌﻟا ﷲ ﺪﻤﺤﻧ ءﻲﺷ ﻞﻛ ﻞﺒﻘﻓ رﻮﻄﺳ ﻲﻓ ﺎﮭﻤﻈﻨﯾو تﺎﻤﻠﻛ

زﺎﺠﻧﻹ ﺎﻨﻘﻓو يﺬﻟا ﺮ

ﺎﻨﯿﻠﻋ ﮫﻠﻀﻓ ﻻﻮﻟ هﺰﺠﻨﻨﻟ ﻦﻜﻧ ﻢﻟو ﻞﻤﻌﻟا اﺬھ

.

ﻰﻟإ ﻞﻤﻌﻟا اﺬھ يﺪھأ ﺪﻌﺑ ﺎﻣأو

:

ﻦﯿﻤﯾﺮﻜﻟا ّيﺪﻟاو

ﺎﻤھﺮﻤﻋ ﻲﻓ ﷲ لﺎطأ :

،

ﺔﯿﻓﺎﻌﻟاو ﺔﺤﺼﻟا بﻮﺛ ﺎﻤﮭﺴﺒﻟأو

.

ّيﻮﺧأ

مﺮﻛأو ﻦﯾﺪﻟا حﻼﺻ :

.

ﻲﺘﻤﻋ

ةﺮھﺰﻟا :

.

ﻘﯾﺪﺻ

ﺎ

ﻲﺗ

،ﺔﻟﻮﺧ :

،نﺎﻤﯾإ

،ﺮﺟﺎھ ،ﺔﻤﯿﺣر ،ءﺎﻤﺳأ

مﺎﮭﻟإو ﺐﻨﯾز

.

ﻞﻛ

ﻢﻠﻋ ﺐﻟﺎط

ﺔﻓﺮﻌﻤﻟﺎﺑ ءﺎﻘﺗرﻻا ﻰﻟإ ﻰﻌﺴﯾ

.

ﻞﻛ

ﻲﺗﺮﻛﺬﻣ ﻢﮭﻌﺴﺗ ﻻو ﻲﺗﺮﻛاذ ﻢﮭﻌﺴﺗ ﻦﻣ

.

ـ ىﺮﺸﺑ ـ

(4)

III

ﺎﻤﻟﺎﻄﻟ

ﺎﻨﺘﻟﺬﺧ

،تﺎﻤﻠﻜﻟا

ﺎﻣ

نإ

تﺮﻌﺸﺘﺳا

ﺎﻨﺑﺮﻗ

ﻦﻣ

،ﺔﯾﺎﮭﻨﻟا

ﻰﺑﺄﺘﻓ

ﻻإ

نأ

ﺮﺜﻌﺒﺘﺗ

ﻼﻓ

رﺪﻘﯾ

عاﺮُﯾ

ﻰﻠﻋ

ﺎﮭﺴﺒﺣ

ﻦﯿﺑ

ﺮﻄﺳﻷا

نإو

ﺖﻤﻛاﺮﺗ

ﻲﻓ

داﺆﻔﻟا

.

ﻦﻜﻟ

ﻻ

ﺪﺑ

فوﺮﺤﻠﻟ

نأ

ﻲﻧﺪﻧﺎﺴﺗ

ﻲﻓوأ ﻲﻠﻌﻟ

ﻖﺣ

ﻦﻣ

ﻲﻧﺪﻧﺎﺳ

ﻲﻓ

ﺔﻠﺣر

ﻲﻌﺴﻟا

ﻲﻓ

ﻖﯾﺮط

ﻒﻟﻷا

ﻞﯿﻣ

ﻮﺤﻧ

جﺮﺨﺘﻟا

نإو

ﺖﻧﺎﻛ

ةﻮﻄﺧ

ﻰﻟوأ

ﻲﻓ

برد

ﻢﻠﻌﻟا

يﺬﻟا

ﻢﻟ

ﺪﮭﺸﯾ

ﺪﺣأ

ﻂﻗ

ﮫﻧأ

ﻎﻠﺑ

ﺎﮭﺘﯾﺎﮭﻧ

.

ﺎﻣأ

ﻞﺒﻗ

:

يﺪھﺄﻓ

ﻲﻠﻤﻋ

اﺬھ

ﻞﻜﻟ

ﻦﻣ

ﻲﻨﻤﻠﻋ

ﺎﻓﺮﺣ

عرزو

ﻒﻐﺷ

ﻢﻠﻌﺘﻟا

،ّﻲﻓ

ﻢﻠﻓ

ﻚﻔﻧأ

ﻦﻋ

ﻲﻌﺴﻟا

ﺪﺼﺣﻷ

ﻲﺗﺮﻤﺛ

ةدﺎﮭﺷ

ﺪﻌﺑ

ﻦﯿﻨﺳ

ّﺪﻜﻟا

ّﺪﺠﻟاو

.

ﺎﻣأ

ﺪﻌﺑ

:

ﻰﻟﺈﻓ

ﻲﺴﻤﺷ

يﺮﻤﻗو

ﻦﯾﺬﻠﻟا

ﺎﻧﺎﻛ

ﻲﻟ

ارﻮﻧ

ءﻲﻀﯾ

،ﻲﻘﯾﺮط

ﻼﻣأو

ﻲﻨﻌﻓﺪﯾ

،ﻞﻀﻓﻸﻟ

ﻲﻨﻠﻌﺠﯾ اﺰﻓﺎﺣو

ﻻ

حﺮﺑأ

ﻰﺘﺣ

ﻎﻠﺑأ

ﺎﺣﺎﺠﻧ

ﺲﻜﻌﻨﯾ

ﻲﻓ

ﺔﻌﻤﻟ

ﺎﻤﮭﻧﻮﯿﻋ

اﺮﺨﻓ

ﻲﺑ

.

ﻰﻟإ

ﻦﻣ

ﻲﺘﻨﺟ

ﺖﺤﺗ

ﺎﮭﯿﻣﺪﻗ

"

ﻲﻣأ

"

ﻰﻟإو

ﻦﻣ

ﻰﻌﺴﯾ

ﻲﻨﻨﻜﺴﯿﻟ

ﺔﻨﺟ

ﻰﻠﻋ

ضرﻷا

"

ﻲﺑأ

"

يﺪھأ

ةﺮﻤﺛ

ﺎﻤھﺪﮭﺟ

ﻢﺋاﺪﻟا ﺎﻤﮭﻌﯿﺠﺸﺗو

ﻲﻟ

.

ﻰﻟإ

ﺔﻘﯿﻓر

ﻲﺑرد

ﻲﻨﯿﻨﺳ ﺚﯿﻏو

فﺎﺠﻌﻟا

ﻲﺘﺧأ

ﻰﻟإ

ﻦﻣ

ﺪُﺷ

ﮫﺑ

يﺪﻀﻋ

ﻲﺧأ

.

ﻰﻟإ

ﻲﺘﻠﺋﺎﻋ

ﻦﻣ ﻞﻛو

ﻲﻧﺪﻋﺎﺳ

يﺪھأ

ﻲﻠﻤﻋ

اﺬھ

.

ـ ﺐﻨﯾز ـ

(5)

مﺎﻤﺘھﻻا ﺔﯿﻋﻮﻨﺑ ﺐﯿﻠﺤﻟا جزﺎﻄﻟا ﺮﻣأ ﻲﺳﺎﺳأ ﮫﺘﻗﻼﻌﻟ ﻦﯿﺒﻧﺎﺠﻟﺎﺑ ﻲﺤﺼﻟا ﻲﺟﻮﻟﻮﻨﻜﺘﻟاو . فﺪﮭﺗ ﺎﻨﺘﺳارد ﻰﻟإ فﺮﻌﺘﻟا ﻰﻠﻋ ﻢھأ ﻞﯿﻟﺎﺤﺘﻟا ﻲﺘﻟا ىﺮﺠﺗ ﺔﻨﺒﻠﻤﺑ " ﻲﻟﻼﯿﻣ ) " يداو ﺔﯿﻧﺎﻤﺜﻌﻟا ( ﻢﯿﯿﻘﺘﻠﻟ ﻲﻟوﻻا ﮫﺘﯿﻋﻮﻨﻟ ﺪﻨﻋ لﻮﺻﻮﻟا . ﻞﺒﻘﺘﺴﺗ ﺔﻨﺒﻠﻤﻟا ﺪﯾزأ ﻦﻣ 6000 ﺮﺘﻟ ﻦﻣ ﺐﯿﻠﺤﻟا مﺎﺨﻟا ،ﺎﯿﻣﻮﯾ ﺖﻧﺎﺑأ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻞﯿﻟﺎﺤﺘﻟا ﮫﺋاﻮﺘﺣا ﻰﻠﻋ تﺎﯿﻤﻛ ﻦﻣ ءﺎﻤﻟا فﺎﻀﻤﻟا ﺖﺣواﺮﺗ ﻲﻓ ﻂﺳﻮﺘﻤﻟا ﺎﻣ ﻦﯿﺑ 2.4 و 54 ل ∖ م 3 . ﺎﻤﻛ نأ ﺔﺟرد ﮫﺗراﺮﺣ ﺪﻨﻋ لﺎﺒﻘﺘﺳﻻا ﺖﻧﺎﻛ ﻰﻠﻋأ ﺎﻤﻣ ﻮھ بﻮﻠﻄﻣ ﺪﻨﻋ ﻊﯿﻤﺟ ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا ذإ ﺖﻐﻠﺑ ﺎﮭﻤﯿﻗ ﺎﻣ ﻦﯿﺑ 6.7 و 15.6 ° م . ﺎﻣأ ﻦﻋ ﺔﺿﻮﻤﺤﻟا ﺔﯾﺮھﺎﻈﻟا ﺪﻘﻓ ﺖﺗأ ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﻤﻈﻌﻣ ﻦﻤﺿ لﺎﺠﻤﻟا يرﺎﯿﻌﻤﻟا اﺬﮭﻟ ﻞﻣﺎﻌﻟا ﺖﺣواﺮﺗو ﺐﺴﺣ تﺎﻨﯿﻌﻟا ﺎﻣ ﻦﯿﺑ 17 و 18.7 ° د . ﺲﻜﻌﻟا ﻦﻣ ﻚﻟذ ﺪﻘﻓ ﺖﻧﺎﻛ ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺐﯿﻠﺤﻟا ىﺪﻟ ﻊﯿﻤﺟ ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا ﻞﻗأ ﻦﻣ ﻢﯿﻘﻟا ﺔﯾرﺎﯿﻌﻤﻟا ذإ ﺎﻨﻠﺠﺳ ﺎﻤﯿﻗ ﻦﯿﺑ 1.024 و 1.029 ، ﺔﻈﺣﻼﻤﻟاو ﺎﮭﺗاذ ﺖﻠﺠﺳ ﻊﻣ ﺰﯿﻛﺮﺗ نﻮھﺪﻟا ﻢﯿﻘﺑ ﺖﺤﺟرﺄﺗ ﻦﯿﺑ 28.7 و 33.7 غ ∖ ل . ﺎﻤﯿﻓ ﺺﺨﯾ تادﺎﻀﻤﻟا ،ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا تﺮﮭظأ ﻞﯿﻟﺎﺤﺘﻟا ﺎھدﻮﺟو ﻲﻓ ﺾﻌﺑ تﺎﻨﯿﻋ ﺐﯿﻠﺣ ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا -1 -و -2 -ﺖﻧﺎﻛو هﺬھ تادﺎﻀﻤﻟا ﻦﻣ ﺔﻠﺋﺎﻋ β -مﺎﺘﻛﻻ . تﺎﻤﻠﻜﻟا ﺔﯿﺣﺎﺘﻔﻤﻟا : ﺐﯿﻠﺤﻟا ،جزﺎﻄﻟا ﺺﺋﺎﺼﺧ ،ﺐﯿﻠﺤﻟا ،تﺎﺛﻮﻠﻤﻟا ﻞﻣاﻮﻋ ،ةدﻮﺠﻟا تادﺎﻀﻤﻟا ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا . IV

(6)

technological aspects. Our study aims to identify the most important tests carried out at the dairy factory "Milalait" (Oued El-Athmania) for the initial assessment of its quality on arrival. The dairy factory receives more than 6000 liters of raw milk per day and the results of the analyses have shown that it is wet: the amounts of water added varied on average from 2.4 to 54 l/m3. In addition, its receiving temperature was above normal for all collectors, its values spanning the range [6.7 - 15.6 °C]. As for the apparent acidity, the results for most of the samples met the standards and varied between 17 and 18.7 °D. On the contrary, the milk density of all the collectors was below the norms, with recorded values between 1.024 and 1.029. The same observation was recorded with the fat concentration (28.7 to 33.7 g/L). Regarding antibiotics, analyses have shown their presence in certain samples of milk from suppliers -1- and -2-, these antibiotics were from the β-lactam family.

Keywords: Raw milk, Milk properties, Pollutants, Quality factors, Antibiotics.

Résumé.

Le souci de la qualité du lait frais est fondamental pour sa relation tant avec les aspects sanitaires que technologiques. Notre étude vise à identifier les tests les plus importants menés à la laiterie "Milalait" (Oued El-Athmania) pour l'évaluation initiale de sa qualité à l’arrivée. La laiterie reçoit plus de 6 000 litres de lait cru par jour et les résultats des analyses ont montré qu'il est mouillé : les quantités d'eau ajoutées variaient en moyenne de 2,4 à 54 l/m3. De plus, sa température à la réception était supérieure à la normale chez tous les collecteurs, ses valeurs couvrant l’intervalle [6,7 - 15,6 °C]. Quant à l'acidité apparente, les résultats répondaient pour la plupart des échantillons aux normes et variaient entre 17 et 18,7 °D. Au contraire, la densité du lait de tous les collecteurs était inférieure aux normes, avec des valeurs enregistrées comprises entre 1,024 et 1,029. La même observation a été enregistrée avec la concentration en matière grasse (28,7 à 33,7 g/L). En ce qui concerne les antibiotiques, des analyses ont montré leur présence dans certains échantillons du lait des fournisseurs -1- et -2-, ces antibiotiques étaient de la famille des β-lactames.

Mots clés : Lait cru, Propriétés du lait, Polluants, Facteurs de qualité, Antibiotiques.

(7)

لواﺪﺠﻟا ﺔﻤﺋﺎﻗ

لوﺪﺠﻟا ﻢﻗر ناﻮﻨﻌﻟا ﺔﺤﻔﺼﻟا ﻢﻗر لوﺪﺟ 1 ﺐﯿﻠﺤﻟا تﺎﻧﻮﻜﻣ .جزﺎﻄﻟا 04 لوﺪﺟ 2 تﺎﻧﻮﻜﻣ ﻞﻜﻟ ﺔﺒﺴﻧ) ﺔﻤﺳﺪﻟا ةدﺎﻤﻟا 100 .(ﻦھﺪﻟا ﻦﻣ غ 06 لوﺪﺟ 3 .ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا عاﻮﻧأ ﺺﺋﺎﺼﺧ 08 لوﺪﺟ 4 .ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻞﺼﻣ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ عاﻮﻧأ ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻢھأ 08 لوﺪﺟ 5 .ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ ﻲﻓ ﺔﯿﻧﺪﻌﻤﻟا حﻼﻣﻸﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا تﺎﻧﻮﻜﻤﻟا 09 لوﺪﺟ 6 .ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻓ ﻢھأ ﺰﯿﻛﺮﺗ لﺪﻌﻣ 11 لوﺪﺟ 7 تﺎﺑوﺮﻜﯿﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﯿﻠﺻﻷا . 18 لوﺪﺟ 8 ﻤﻟا عاﻮﻧأ ﯿ .ﺎھردﺎﺼﻣو جزﺎﻄﻟا ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﺛﻮﻠﻤﻟا تﺎﺑوﺮﻜ 20 لوﺪﺟ 9 .ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا تادﺎﻀﻤﻟا ﻦﻋ ﻒﺸﻜﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ 39 لوﺪﺟ 10 ل) ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا ﻦﻣ ﻢﻠﺘﺴﻤﻟا جزﺎﻄﻟا ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ فﺎﻀﻤﻟا ءﺎﻤﻟا ﺔﯿﻤﻛ ﺮﯾﺪﻘﺗ ∖ م 3 .( 40 VI

(8)

ﻞﻜﺸﻟا ﻢﻗر ناﻮﻨﻌﻟا ﺔﺤﻔﺼﻟا ﻢﻗر ﻞﻜﺷ 1 .ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﻤﺳﺪﻟا ةدﺎﻤﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻨھﺪﻟا ضﺎﻤﺣﻻا عزﻮﺗ 06 ﻞﻜﺷ 2 .ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا تﺎﺒﯿﺒﺤﻟ ﻲﻄﯿﻄﺨﺗ ﻢﺳر 07 ﻞﻜﺷ 3 ."ﻲﻟﻼﯿﻣ" ﺔﻨﺒﻠﻤﻟ ﻲﻓاﺮﻐﺠﻟا ﻊﻗﻮﻤﻟا 24 ﻞﻜﺷ 4 ﺔﻨﺒﻠﻤﻟ يرادﻹا ﻢﯿﻈﻨﺘﻟا ﻞﻜﯿھ " ﻲﻟﻼﯿﻣ ." 25 ﻞﻜﺷ 5 ﻂﻄﺨﻣ و ﺔﺒﻗاﺮﻣ ﻞﯾﻮﺤﺗ ﺐﯿﻠﺤﻟا .جزﺎﻄﻟا 27 ﻞﻜﺷ 6 .ةراﺮﺤﻟا ﺔﺟرد سﺎﯿﻗ 28 ﻞﻜﺷ 7 .ةﺮﯾﺎﻌﻤﻠﻟ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﻨﯿﻋ ﺮﯿﻀﺤﺗ 29 ﻞﻜﺷ 8 لﻮﻠﺤﻤﺑ ﺐﯿﻠﺤﻟا ةﺮﯾﺎﻌﻣ NaOH . 29 ﻞﻜﺷ 9 ةﺪُﻋ «Beta star combo S» .

31

ﻞﻜﺷ 10

ﺔﻨﺿﺎﺣ Beta star combo S»

.« 31 ﻞﻜﺷ 11 ﺾﻌﺑ ﻦﻋ ﺔﻠﺜﻣأ .ﺔﻠﻤﺘﺤﻤﻟا ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا 32 ﻞﻜﺷ 12 ﻞﯿﻠﺤﺗ زﺎﮭﺟ ." نﺎﻜﺳﻮﺘﻛﻼﻟا "ﺐﯿﻠﺤﻟا 33 ﻞﻜﺷ 13 .ﺔﺛﻼﺜﻟا ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا ﺪﻨﻋ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﯿﻤﻛ ﺮﯿﻐﺗ 35 ﻞﻜﺷ 14 لﻮﻤﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟ ةراﺮﺤﻟا ﺔﺟرد ﺮﯿﻐﺗ -1 -. 36 ﻞﻜﺷ 15 لﻮﻤﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟ ةراﺮﺤﻟا ﺔﺟرد ﺮﯿﻐﺗ -2 -. 36 ﻞﻜﺷ 16 لﻮﻤﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟ ةراﺮﺤﻟا تﺎﺟرد ﺮﯿﻐﺗ -3 -. 37 ﻞﻜﺷ 17 ةراﺮﺤﻟا تﺎﺟرد ﺮﯿﻐﺗ .ﺔﺛﻼﺜﻟا ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟ 37 ﻞﻜﺷ 18 .ﺔﻌﺑرﻷا ﻊﯿﺑﺎﺳﻷا لﻼﺧ ﻢﻠﺘﺴﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﯾﺮھﺎﻈﻟا ﺔﺿﻮﻤﺤﻟا ﺮﯾﺪﻘﺗ 38 ﻞﻜﺷ 19 .ﺔﺛﻼﺜﻟا ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا ﺐﯿﻠﺣ ﻲﻓ ﺔﻤﺳﺪﻟا داﻮﻤﻟا ﺔﯿﻤﻛ ﺮﯾﺪﻘﺗ 41 ﻞﻜﺷ 20 .ﺔﻨﺒﻠﻤﻠﻟ ﻦﯿﯿﺴﯿﺋﺮﻟا ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا ﻦﻣ ﻢﻠﺘﺴﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ﺮﯾﺪﻘﺗ 43 VII

(9)

تاﺮﺼﺘﺨﻤﻟا ﺔﻤﺋﺎـﻗ

ﺔﻴﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟﺎﺑ تاﺮﺼﺘﺨﻤﻟا

ﺮﺼﺘﺨﻤﻟا ﻼﻣﺎﻛ ﺮﺼﺘﺨﻤﻟا ﻰﻨﻌﻣ ° م ﺔﯾﻮﺌﻣ ﺔﺟرد ° د ﻚﯿﻧرود ﺔﺟرد غ ماﺮﻏ غ ∖ ﻎﻛ ماﺮﻏﻮﻠﯿﻛ ﻞﻜﻟ ماﺮﻏ غ ∖ ل ماﺮﻏ ﺮﺘﻠﻟا ﻲﻓ م 2 ﺐﻌﻜﻣ ﺮﺘﻣ ﻎﻠﻣ ماﺮﻐﯿﻠﯿﻣ ل ∖ م 3 ﺐﻌﻜﻣ ﺮﺘﻣ ﻞﻛ ﻲﻓ ﺮﺘﻟ % ﺔﯾﻮﺌﻣ ﺔﺒﺴﻧ

ﺔﻴﺒﻨﺟﻷا تﺎﻐﻠﻟﺎﺑ تاﺮﺼﺘﺨﻤﻟا

ﻰﻟإ ﻰﻨﻌﻤﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻼﻣﺎﻛ ﺮﺼﺘﺨﻤﻟا ﻰﻨﻌﻣ ﺮﺼﺘﺨﻤﻟا ﻚﯿﻧرود ﺔﺟرد Degrés Dornic °D ﺔﺿﻮﻤﺤﻟا Acidité A ﻲﺤﺼﻟا ﻦﻣﻸﻟ ﺔﯿﺴﻧﺮﻔﻟا ﺔﻟﺎﻛﻮﻟا ﺔﯾﺬﻏﻸﻟ

Agence Française de Sécurité Sanitaire des Aliments AFSSA ﻦﯾﺎﺒﺘﻟا ﻞﯿﻠﺤﺗ ANalysis Of VAriance ANOVA ﺔﯿﻨطﻮﻟا ﺔﻟﺎﻛﻮﻟا ﻦﻣﻸﻟ ﻲﺤﺼﻟا ﺔﯾﺬﻐﺘﻠﻟ و ﺔﺌﯿﺒﻟاو ﻞﻤﻌﻟا

Agence Nationale de Sécurité Sanitaire de l’alimentation, de l’Environnement et du travail ANSES مﻮﯿﺴﻟﺎﻛ Calcium Ca ﻲﻨﮭﻤﻟا ﻲﻨطﻮﻟا ﺰﻛﺮﻤﻟا نﺎﺒﻟﻷا تﺎﯾدﺎﺼﺘﻗﻻ

Centre National Interprofessionnel de l’économie Laitière

CNIEL

ﻢﻀﮭﻟا ﻞﻣﺎﻌﻣ

Coefficient d’Utilisation Digestive

CUD ﺔﻓﺎﺜﻜﻟا Densité D ﺔﻋارﺰﻟاو ﺔﯾﺬﻏﻷا ﺔﻤﻈﻨﻣ ﻢﻣﻸﻟ ةﺪﺤﺘﻤﻟا

Food and Agriculture Organization of the united nations

FAO

ﺔﺌﯿﺒﻠﻟ ﻲﺴﻧﺮﻔﻟا ﺪﮭﻌﻤﻟا

Institut Français de l’Environnement

IFEN

(10)

ﻲﺒﻄﻟا Recherche Médicale ﺮﺘﻟ Litre L ﺔﯿﻨھد ةدﺎﻣ Matière Grasse MG ﺮﺘﻠﯿﻠﻣ millilitre ml مﻮﯾدﻮﺼﻟا ﺪﯿﺴﻛورﺪﯿھ Hydroxyde de Sodium NaOH قﺮﻓ دﻮﺟو مﺪﻋ No Difference ND ﺔﯿﻌﯿﺒﻄﻟا تﻼﺗﺎﻘﻟا Natural Killer NK ﺔﺤﺼﻠﻟ ﺔﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ﺔﻤﻈﻨﻤﻟا

Organisation Mondiale de la Santé

OMS رﻮﻔﺳﻮﻓ Phosphore P ﻲﻨﯿﺟورﺪﯿﮭﻟا سﻷا potentiel d’Hydrogène pH ﻚﻜﻔﺘﻟا ﺖﺑﺎﺛ Constante d’acidité pKa ﻲﺳﺎﯿﻘﻟا فاﺮﺤﻧﻻا Standard Deviation SD مﻮﻠﻌﻠﻟ ﺔﯿﺋﺎﺼﺣﻹا ﺔﻣﺰﺤﻟا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا

Statiscal Package for the Social Sciences

SPSS

ﺔﻘﺋﺎﻓ ﺔﯾراﺮﺣ ﺔﺠﻟﺎﻌﻣ

Ultra Haute Température

UHT

ﻞﺴﻛوﺮﺒﻟ ةﺮﺤﻟا ﺔﻌﻣﺎﺠﻟا

Université Libre de Bruxelles

ULB

ﻢﺠﺣ

Volume

V

فﺎﻀﻤﻟا ءﺎﻤﻟا ﻢﺠﺣ

Volume d’Eau ajouté

VEa

ﻲﺑﺎﺴﺤﻟا ﻂﺳﻮﺘﻤﻟا

Moyenne

X̅

(11)

سﺮﮭـــﻓ

تﺎـــﯾﻮﺘﺤﻤﻟا

نﺎــﻓﺮﻋو ﺮﻜﺷ ... ... .. .... ... ... ... . . ... . ... ... .... ... .... ... I ءاﺪھﻹا ... ... ... ... ... ... ... ... . II تﺎﺼﺨﻠﻣ ... ... ... ... . ... ... . ... .... . .. IV لواﺪﺠﻟا ﺔﻤﺋﺎﻗ ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... . ... VI ﺔﻤﺋﺎﻗ لﺎﻜﺷﻷا ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... . VII تاﺮﺼﺘﺨﻤﻟا ﺔﻤﺋﺎﻗ ... .. ... ... ... ... ... ... ... .... ... . . . VIII

ﺔﻣﺪﻘﻣ

... ... ... ... ... 1 I

-ﮫﺼﺋﺎﺼﺧو ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻦﻋ ﺔﯿﻌﺟﺮﻣ ﺔﺳارد

... ... ... 3 I -1 -ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ ﻦﻋ تﺎﯿﻣﻮﻤﻋ ... ... .. ... ... ... 3 I -1 -1 -"ﺐﯿﻠﺤﻟا" ﺢﻠﻄﺼﻣ ﻒﯾﺮﻌﺗ ... ... ... 3 I -1 -2 -كﻼﮭﺘﺳﻼﻟ ﮫﺟﻮﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا عاﻮﻧأ ... ... .. 3 I -2 -ﺔﯿﺋاﺬﻐﻟا ﮫﺘﻤﯿﻗو جزﺎﻄﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا تﺎﻧﻮﻜﻣ ... ... ... 4 I -2 -1 -ءﺎﻤﻟا ... ... ... ... 4 I -2 -2 -تﺎﯾﺮﻜﺴﻟا ... ... ... .. 5 I -2 -3 -ﺔﻤﺳﺪﻟا داﻮﻤﻟا ... ... ... 5 I -2 -4 -(ﺔﯿﺗوزﻻا) ﺔﯿﻨﯿﺟوﺮﺘﯿﻨﻟا داﻮﻤﻟا ... ... ... 7 I -2 -4 -1 -ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا ... ... ... 7 I -2 -4 -2 -ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻞﺼﻣ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ ... ... 8 I -2 -5 -ﺔﯿﻧﺪﻌﻤﻟا حﻼﻣﻻاو ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ... ... ... 9 I -2 -6 -ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا تاﺰﻔﺤﻤﻟا ... ... ... 10 I -2 -6 -1 -تﺎﻤﯾﺰﻧﻹا ... ... ... 10 I -2 -6 -2 -تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا ... ... ... 11 I -3 -ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﯿﺟﺎﺘﻧﻹا ﺔﯾدودﺮﻤﻟاو (تﺎﻧﻮﻜﻤﻟا) ﻲﺋﺎﯿﻤﯿﻜﻟا ﺐﯿﻛﺮﺘﻟا ﻰﻠﻋ ةﺮﺛﺆﻤﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ... 12 I -3 -1 -ناﻮﯿﺤﻟﺎﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯾﺰﯿﻔﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ... ... 12 I -3 -2 -ﺔﺌﯿﺒﻟﺎﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ... ... ... 13 I -3 -2 -1 -ﺔﯾﺬﻐﺘﻟا ... ... ... 13 I -3 -2 -2 -لﻮﺼﻔﻟا ... ... ... 13 I -4 -ﻔﻟا ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ﯿ ﺲﺤﻟاو ﺔﯿﺋﺎﯿﻤﻛﻮﯾﺰ -ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟ ﺔﯾﺮﮭﻈﻣ ... ... 14 I -4 -1 -ﻔﻟا ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ﯿ ﺔﯿﺋﺎﯿﻤﻛﻮﯾﺰ ... ... ... 14 X

(12)

I -4 -1 -2 -ﺔﻓﺎﺜﻜﻟاو ﺔﯿﻤﺠﺤﻟا ﺔﻠﺘﻜﻟا ... ... 14 I -4 -1 -3 -ﺪﻤﺠﺘﻟا ﺔﺟرد وأ ﺔﻄﻘﻧ ... ... 15 I -4 -1 -4 -نﺎﯿﻠﻐﻟا ﺔﺟرد وأ ﺔﻄﻘﻧ ... ... 15 I -4 -1 -5 -ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﺿﻮﻤﺣ ... ... ... 15 I -4 -2 -ﺲﺤﻟا ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا -ﺔﯾﺮﮭﻈﻣ ... ... ... 15 I -4 -2 -1 -نﻮﻠﻟا ... ... ... 16 I -4 -2 -2 -ﺔﺤﺋاﺮﻟا ... ... ... 16 I -4 -2 -3 -ﻢﻌﻄﻟا وا ﺔﮭﻜﻨﻟا ... ... ... 16 I -4 -2 -4 -ﺔﺟوﺰﻠﻟا ... ... ... 17 I -5 -ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﯿﻋﻮﻧ ﻰﻠﻋ ﺔﺛﻮﻠﻤﻟا تﺎﺑوﺮﻜﻤﻟاو ﺔﯿﻠﺻﻷا ﺎﯾﺮﯿﺘﻜﺒﻟا ﺮﯿﺛﺄﺗ ... .... 17 I -5 -1 -ﺔﯿﻠﺻﻷا تﺎﺑوﺮﻜﯿﻤﻟا ... ... ... 17 I -5 -2 -ﺔﺛﻮﻠﻤﻟا تﺎﺑوﺮﻜﯿﻤﻟا ... ... ... 18 I -5 -2 -1 -ةﺪﺴﻔﻤﻟا وأ ﺔﻨﻔﻌﻤﻟا تﺎﺑوﺮﻜﯿﻤﻟا ... ... 18 I -5 -2 -2 -ضاﺮﻣﻸﻟ ﺔﺒﺒﺴﻤﻟا تﺎﺑوﺮﻜﯿﻤﻟا ... ... 19 I -6 -ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﯿﻓ بﻮﻏﺮﻤﻟا ﺮﯿﻏ ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ... ... .... 21 I -6 -1 -ﺔﯾﺮﻄﯿﺒﻟا ﺔﯾودﻷا ... ... ... 21 I -6 -2 -ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا تادﺎﻀﻤﻟا ... ... ... 21 I -6 -2 -1 -ﺔﯿﺤﺼﻟا ﺮطﺎﺨﻤﻟا ... ... ... 21 I -6 -2 -2 -(ﺔﯿﻋﺎﻨﺼﻟا) ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﻨﻜﺘﻟا ﺮطﺎﺨﻤﻟا ... ... 22 I -6 -3 -تاﺪﯿﺒﻤﻟا ... ... ... 22 I -6 -3 -1 -ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺎﮭﻔﯿﻨﺼﺗ و تاﺪﯿﺒﻤﻟا ... ... 22 I -6 -3 -2 -تاﺪﯿﺒﻤﻟﺎﺑ ﺐﯿﻠﺤﻟا ثﻮﻠﺗ ردﺎﺼﻣ ... ... 22 I -6 -3 -3 -نﺎﺴﻧﻻا ﺔﺤﺻ ﻰﻠﻋ تاﺪﯿﺒﻤﻟا رﺎﺛا ... ... 23 I -6 -4 -ﺔﻠﯿﻘﺜﻟا ندﺎﻌﻤﻟا ... ... ... 23 I -6 -5 -ﻦﯿﻣازوﺮﺘﻨﻟاو تاﺮﺘﻨﻟا ... ... ... 23 II -ﻞﻤﻌﻟا ﻖﺋاﺮطو ﻞﺋﺎﺳو …… ... ... ... ... 24 II -1 -ﻞﻤﻌﻟا داﻮﻣ ... ... ... ... 24 II -1 -1 -"ﻲﻟﻼﯿﻣ" ﺔﯿﺟﺎﺘﻧﻹا ﺔﺴﺳﺆﻤﻟﺎﺑ ﻒﯾﺮﻌﺘﻟا ... ... 24 II -1 -2 -ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺒﻟا ةدﺎﻤﻟا ... ... ... 26 XI

(13)

II -2 -1 ﺬﺧأ تﺎﻨﯿﻌﻟا ... ... ... 26 II -2 -2 -جزﺎﻄﻟا ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﯿﻟوﻷا ﺔﺒﻗاﺮﻤﻟا ﻞﯿﻟﺎﺤﺗ ... ... 26 II -2 -3 تاﻮﻄﺧو أﺪﺒﻣ ﻞﯿﻠﺤﺘﻟا ... ... ... 28 II -2 -3 -1 -ةراﺮﺤﻟا ﺔﺟرد سﺎﯿﻗ ... ... 28 II -2 -3 -2 -ﺔﯾﺮھﺎﻈﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﺿﻮﻤﺣ ﺪﯾﺪﺤﺗ ... ... 28 II -2 -3 -3 -ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا تادﺎﻀﻤﻟا ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا ... ... 30 II -2 -3 -4 -ﺔﻓﺎﺜﻜﻟاو ﺔﻤﺳﺪﻟا داﻮﻤﻟا ﺔﺒﺴﻧ ،فﺎﻀﻤﻟا ءﺎﻤﻟا ﺔﯿﻤﻛ ﺮﯾﺪﻘﺗ ... 32 II -2 -4 -ﻲﺋﺎﺼﺣﻹا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟا ... ... ... 34 III

-ﺎﮭﺘﺸﻗﺎﻨﻣو ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ضﺮﻋ

... ... ... 35 -III 1 -ﻦﯿﯿﺴﯿﺋﺮﻟا ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺔﻤﻠﺴﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﯿﻤﻛ ... ... 35 III -2 -ﺔﯿﺋﺎﯿﻤﻛﻮﯾﺰﻔﻟا ﻞﯿﻟﺎﺤﺘﻟا ... ... ... 36 III -2 -1 -لﺎﺒﻘﺘﺳﻻا ﺪﻨﻋ ﺐﯿﻠﺤﻟا ةراﺮﺣ ﺔﺟرد ... ... 36 III -2 -2 -ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﯾﺮھﺎﻈﻟا ﺔﺿﻮﻤﺤﻟا ... ... ... 38 III -2 -3 -ﻊﻤﺠﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا تادﺎﻀﻤﻟا ﻦﻋ ﻒﺸﻜﻟا ... ... 39 III -2 -4 -ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ فﺎﻀﻤﻟا ءﺎﻤﻟا ﺔﯿﻤﻛ ... ... ... 40 III -2 -5 -ﻢﻠﺘﺴﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻓ ﺔﻤﺳﺪﻟا داﻮﻤﻟا ﺔﯿﻤﻛ ... ... 41 III -2 -6 -ﺔﻨﺒﻠﻤﻟﺎﺑ ﻢﻠﺘﺴﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﻓﺎﺜﻛ ... ... .. 42 III -3 -ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﯿﻠﯾﻮﺤﺘﻟا ﺔﮭﺟﻮﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗ ﻲﻓ ﺔﯿﻟوﻷا ﺔﺒﻗاﺮﻤﻟا رود ... ... 43

ﺔﻤﺗﺎﺧ

... ... ... ... ... 45

تاﺪﻨﺘﺴﻤﻟا ﺔﻤﺋﺎﻗ

ﺔﯿﻌﺟﺮﻤﻟا

ﻣ

تﺎﻘﺤﻠ

XII

(14)

ﻣــــ

ﻘــــ

ﻣﺪ

ـــــﺔ

(15)

1

ﺔﻣﺪﻘﻣ

ﻞﺤﻨﻟا ةرﻮﺳ ﻲﻓ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻘﻟ ﺎﻗاﺪﺼﻣ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﮫﯿﻟإ رﺎﺷأ باﺮﺷ ﻞﻀﻓأ ﺐﯿﻠﺤﻟا » ﻲِﻓ ﺎﱠﻤِﻣ ْﻢُﻜﯿِﻘْﺴُﻧ َﻦﯿِﺑِرﺎﱠﺸﻠِﻟ ﺎًﻐِﺋﺎَﺳ ﺎًﺼِﻟﺎَﺧ ﺎًﻨَﺒَﻟ ٍمَدَو ٍثْﺮَﻓ ِﻦْﯿَﺑ ْﻦِﻣ ِﮫِﻧﻮُﻄُﺑ « ﻵا ﺔﯾ -66 ﻦﻣ ﺮﺜﻛأ ﻰﻟإ ﻮﻤﻨﯾ ﻲﻜﻟ نﺎﺴﻧﻻا جﺎﺘﺤﯾ 30 ﺮﺼﻨﻋ ا هﺬھ ﻞﻜﺑ ﻢﺴﺠﻟا ﺪﻤُﯾ ءاﺬﻏ ﺪﺟﻮﯾ ﻻ .ﻲﻣﻮﯿﻟا ﮫﺋاﺬﻏ ﻲﻓ ﺪﻋ ﺎﻣ ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ا ﻢﻈﻌﻣ ﻢﺴﺠﻠﻟ ﺮﻓﻮﯾ ﻮﮭﻓ ،ﺔﯿﺋاﺬﻐﻟا ﺔﻤﯿﻘﻟا ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ﻻﺎﻤﻛ ﺔﯾﺬﻏﻷا ﺮﺜﻛأ ﻦﻣ ﺪﻌﯾ يﺬﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻟا ،تارﺪﯿھﻮﺑﺮﻜﻟا) ﺔﯾﻮﻀﻌﻟا داﻮﻤﻟا ﻲﻓ ﺔﻠﺜﻤﻣ ﺔﻧزاﻮﺘﻣ ةرﻮﺼﺑو هﻮﻤﻨﻟ ﺔﯾروﺮﻀﻟا تﺎﻧﻮﻜﻤﻟا ،تﺎﻤﯾﺰﻧﻻا ،(نﻮھﺪﻟاو ،ﺖﯾﺮﺒﻜﻟا ،مﻮﯿﺴﻨﻐﻤﻟا ،رﻮﻔﺳﻮﻔﻟا ،مﻮﯿﺴﻟﺎﻜﻟا) حﻼﻣﻷاو ندﺎﻌﻤﻟا ،ءﺎﻤﻟا ،تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا ﻟا ،سﺎﺤﻨﻟا رﻮﻠﻜ ) (دﻮﯿﻟاو مﻮﯿﺳﺎﺗﻮﺒﻟا ،مﻮﯾدﻮﺼﻟا ، Franworth و Mainville ، 2010 ﻰﻌﺴﺗ اﺬﮭﻟ .( ﻲﻓ ﺔﻔﯿﻌﻀﻟا تﺎﺌﻔﻠﻟ ﺔﺻﺎﺧ ﺔﯾروﺮﻀﻟا تﺎﯿﻤﻜﻟﺎﺑ هﺮﯿﻓﻮﺘﻟ ،ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﺎﮭﻨﯿﺑ ﻦﻣ ،ﻢﻟﺎﻌﻟا ﺮﺒﻋ لوﺪﻟا ﻒﻠﺘﺨﻣ .ﺎﻤﮭﻨﯿﺑ ﺔﺟواﺰﻤﻟﺎﺑ وأ ﺎﯿﻠﺤﻣ ﮫﺟﺎﺘﻧﻹ مزﻼﻟا خﺎﻨﻤﻟا ﺮﯿﻓﻮﺘﺑ وأ هداﺮﯿﺘﺳﺎﺑ ءاﻮﺳ ﺎﮭﺗﺎﻌﻤﺘﺠﻣ او ﺐﯿﻠﺤﻟا كﻼﮭﺘﺳا ﻲﻓ ﺎﯿﺑرﺎﻐﻣ ﻰﻟوﻷا ﺔﺒﺗﺮﻤﻟا ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻞﺘﺤﺗ ﻦﯿﺼﻟا ﺪﻌﺑ هداﺮﯿﺘﺳا ﻲﻓ ﺎﯿﻤﻟﺎﻋ ﺔﯿﻧﺎﺜﻟ ) Mansour ، 2015 .( و ةرﻮﺗﺎﻓ ﻞﯿﻠﻘﺗ ﻞﺟأ ﻦﻣ ﻻا داﺮﯿﺘﺳ و ةدﺎﯾز ﻹا جﺎﺘﻧ ﻟ ﻲﻠﺤﻤﻟا ،ﺐﯿﻠﺤﻠ ﺖﻘﺒط تﺎﻄﻠﺴﻟا ﻊﺠﺸﺗ ﺔﺳﺎﯿﺳ ﺎﮭﻟﻼﺧ ﻦﻣ عراﺰﻣ ﺔﻣﺎﻗإ جﺎﺘﻧﻹ نﺎﺒﻟﻷا ﺑ اﺬھو داﺮﯿﺘﺳﺎ أ بﻮﻠﺣ رﺎﻘﺑ تاذ تارﺪﻗ ﺔﯿﻟﺎﻋ ﺔﯿﺛارو ﻊﻣ ﺗﺎﺠﺘﻨﻣ ﻢﯿﻠﺴﺗ ﻰﻠﻋ ﻦﯿﺑﺮﻤﻟا ﻊﯿﺠﺸﺗ ﻰﻟإ ﻢﮭ ﻞﯾﻮﺤﺘﻟا ﻊﻧﺎﺼﻣ ﻻﺪﺑ ﺔﯿﻤﺳﺮﻟا ﺮﯿﻏ قاﻮﺳﻷا ﻦﻣ ،اﺬﮭﻟ ﺔﺠﯿﺘﻧو . ) ةﻮﺟﺮﻤﻟا فاﺪھﻷا ﺪﻌﺑ ﻖﻘﺤﯾ ﻢﻟ ﮫﻧأ ﻻإ ةﺮﯿﺧﻷا تاﻮﻨﺴﻟا ﻲﻓ ﺎظﻮﺤﻠﻣ ارﻮﻄﺗ ﺐﯿﻠﺤﻟا جﺎﺘﻧا عﺎﻄﻗ ﺪﮭﺷ Kali ،هؤﻼﻣزو 2011 .( :ﻒﻠﺘﺨﻤﻟا هرﻮﻈﻨﻤﺑ ﻲﻋﻮﻨﻟا ﺐﻧﺎﺠﻟﺎﺑ فﺎﻛ مﺎﻤﺘھا ﮫﺒﺣﺎﺼﯾ ﻢﻟ ﺔﯿﻤﻜﻟا ﻲﻓ رﻮﻄﺘﻟا اﺬھ ﻤﻟا ﯿ ﻔﻟا ،ﻲﺟﻮﻟﻮﯿﺑوﺮﻜ ﺎﻤﻣ ﺔﻘﯿﻗﺪﻟا ﺔﯿﺤﻟا تﺎﻨﺋﺎﻜﻟا ﺮﺛﺎﻜﺗو ﻮﻤﻨﻟ اﺪﺟ ﻢﺋﻼﻣ ﻂﺳو ﺐﯿﻠﺤﻟﺎﻓ .ﻲﺛﻮﻠﺘﻟاو ﻲﺋﺎﯿﻤﻛﻮﯾﺰ لﺎﺒﻘﺘﺳﻻا ،ﻞﻘﻨﻟا ،ﻦﯾﺰﺨﺘﻟا ﻢﺛ ،ﺐﻠﺤﻟا ﺔﻠﺣﺮﻣ ﻦﻣ ءاﺪﺘﺑا ﺔﻓﺎﻈﻨﻟاو ﻆﻔﺤﻟا طوﺮﺷ ماﺮﺘﺣا حﺎﺤﻟﺈﺑو ﺐﺟﻮﺘﺴﯾ ) ﻊﯿﻨﺼﺘﻟا ﺔﺣﺮﻣ ﻰﻟإ ﻻﻮﺻو Guiraud ، 1998 .( ﺎﺧ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﯿﻋﻮﻧ ﺮﺒﺘﻌﺗ :ﻦﯿﺳﺎﺳأ ﻦﯿﻠﻣﺎﻌﺑ ﺎﮭطﺎﺒﺗرﻻ ىﺮﺒﻛ ﺔﯿﻤھأ تاذ ﮫﻨﻣ جزﺎﻄﻟا ﺔﺻ  تﺎﺑوﺮﻜﯿﻣ) ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺑ تﺎﺛﻮﻠﻣ ﻰﻠﻋ ﺐﯿﻠﺤﻟا ءاﻮﺘﺣﺎﻓ .ﻲﺤﺼﻟا ﺐﻧﺎﺠﻟا ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﯾو لوﻷا ﻞﻣﺎﻌﻟا .ﻦﯿﻜﻠﮭﺘﺴﻤﻟا ﺔﺤﺻ ﻰﻠﻋ ﺎﯿﻘﯿﻘﺣ اﺮﻄﺧ ﻞﻜﺸﺗ ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا تادﺎﻀﻤﻟا ﺔﺻﺎﺧ ﺔﯿﺋﺎﯿﻤﯿﻛ وأ (ﺔﯿﺟرﺎﺧو ﺔﯿﻠﺧاد  ا ﺐﻧﺎﺠﻟا ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﯾو ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻞﻣﺎﻌﻟا ﮫﻠﯾﻮﺤﺗ داﺮﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺰﯿﻤﺘﯾ نأ ﺐﺠﯾ .ﻲﻠﯾﻮﺤﺘﻟا وأ ﻲﻌﯿﻨﺼﺘﻟ ﺾﻌﺑ ﻦﻣ هﻮﻠﺧ ﺚﯿﺣ ﻦﻣ وأ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻟاو نﻮھﺪﻟﺎﻛ ﮫﺗﺎﻧﻮﻜﻣ ﺾﻌﺑ ﺐﺴﻧ ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ءاﻮﺳ ﺔﻨﯿﻌﻣ تﺎﻔﺻاﻮﻤﺑ ﻰﻠﻋ ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﯿﻠﯾﻮﺤﺘﻟا ﺔﻋﺎﻨﺼﻟا ﺪﻤﺘﻌﺗ ،مﻮﻠﻌﻣ ﻮھ ﺎﻤﻜﻓ .ﺪﯿﺟ ﻲﺋﺎﮭﻧ جﻮﺘﻨﻣ ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻟا ﻞﺟأ ﻦﻣ تﺎﺛﻮﻠﻤﻟا أ ماﺪﺨﺘﺳﺎﺑ ﺮﻤﺨﺘﻟا ﺔﯿﻟآ تادﺎﻀﻤﻟﺎﺑ ﺔﺛﻮﻠﻣ ﺔﯿﻟوﻷا ةدﺎﻤﻟا ﺖﻧﺎﻛ اذﺈﻓ ،تﺎﯾﺮﻄﻔﻟا وأ ﺎﯾﺮﯿﺘﻜﺒﻟا ﻦﻣ ﺔﻨﯿﻌﻣ عاﻮﻧ ءيدر جﻮﺘﻨﻣ ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻟا ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ﻞﻄﻌﺘﺗ ﺔﯿﻟﻵا هﺬھ نﺈﻓ ،ﻼﺜﻣ ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا ) Fabre و هؤﻼﻣز ، 2006 .(

(16)

2 ﻷا يدﺎﻔﺘﻟو ،ﻲﻋﺎﻨﺼﻟا لﺎﺠﻤﻟا ﻲﻓ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﯿﻋﻮﻧ ءﻮﺳ ﻦﻋ ﺮﺠﻨﺗ ﺪﻗ ﻲﺘﻟا راﺮﺿ ﺪﮭﺘﺠﺗ تاﺪﺣﻮﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﯿﻋﻮﻧ ﻦﻋ ﻊﯾﺮﺴﻟا ﻒﺸﻜﻠﻟ ﺔﻣزﻼﻟا ﻞﺋﺎﺳﻮﻟاو تاﺰﯿﮭﺠﺘﻟﺎﺑ ﺎھﺮﺑﺎﺨﻣ ﺪﯾوﺰﺘﻟ ﺔﺒﻌﺸﻟا هﺬھ ﻲﻓ ﺔﺼﺘﺨﻤﻟا ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻞﮭﺴﯾ ﻰﺘﺣ ﻦﯿﻟﻮﻤﻤﻟا ﻦﻣ ﮫﻤﻠﺴﺗو ﮫﻟﺎﺒﻘﺘﺳا ﺪﻨﻋ جزﺎﻄﻟا ﻢﺗ سﺎﺳﻷا اﺬھ ﻰﻠﻋو .ﮫﻌﯿﻨﺼﺗ ﮫﯿﺟﻮﺗو هزﺮﻓ ﺪﯾﺪﺤﺘﻟ ىﺮﺠﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻟوﻷا ﻞﯿﻟﺎﺤﺘﻟا ﻢھأ ﺔﻓﺮﻌﻤﻟ اﺬھ ﺎﻨﺗﺮﻛﺬﻣ عﻮﺿﻮﻣ حاﺮﺘﻗا ﺪﻗو .ﮫﻤﻠﺴﺗ ﺪﻨﻋ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﯿﻋﻮﻧ ﺮﯾﺮﺤﺘﻟو .(ﺔﻠﯿﻣ ﺔﯾﻻو) ﺔﯿﻧﺎﻤﺜﻌﻟا يداﻮﺑ ةﺪﺟاﻮﺘﻤﻟا "ﻲﻟﻼﯿﻣ" ﺔﻨﺒﻠﻤﻟا ىﻮﺘﺴﻣ ﻰﻠﻋ ﻞﻤﻌﻟا اﺬھ زﺎﺠﻧإ ﻢﺗ :ﻲﺗﻵﺎﻛ ﺔﻠﺴﻠﺴﺘﻣ روﺎﺤﻣ ةﺪﻋ ﻰﻠﻋ ﮫﻌﯾزﻮﺘﺑ ﺎﻨﻤﻗ ﻞﻤﻌﻟا ﻞﯿﺻﺎﻔﺗ  ﮫﺗﺎﻧﻮﻜﻣ ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻦﻋ ﺔﯿﻌﺟﺮﻣ ﺔﺳارد ﺎﻨﺿﺮﻋ لوﻷا رﻮﺤﻤﻟا ﻲﻓ ، ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﮫﺼﺋﺎﺼﺧ .ﮫﺘﯿﻋﻮﻧ ﻰﻠﻋ ةﺮﺛﺆﻤﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻚﻟﺬﻛو  ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﯿﻋﻮﻨﻟ ﺔﯿﻟوﻷا ﺔﺒﻗاﺮﻤﻟا ﻲﻓ ﺔﻠﻤﻌﺘﺴﻤﻟا ﻖﺋاﺮﻄﻟاو ﻞﺋﺎﺳﻮﻟا ﺎﻨﻟوﺎﻨﺗ ﺪﻘﻓ ﻲﻧﺎﺜﻟا رﻮﺤﻤﻟا ﻲﻓ ﺎﻣأ .ﺔﻨﺒﻠﻤﻟا ﻲﻓ ﮫﻟﺎﺒﻘﺘﺳا ﺪﻨﻋ  .ﺎﮭﺘﺸﻗﺎﻨﻣو ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻞﺼﺤﺘﻤﻟا ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ضﺮﻌﻟ هﺎﻨﺼﺼﺧ ﺮﯿﺧﻷاو ﺚﻟﺎﺜﻟا رﻮﺤﻤﻟا

(17)

رﻮﺤﻤﻟا

I

ﺐﻴﻠﺤﻟا ﻦﻋ ﺔﻴﻌﺟﺮﻣ ﺔﺳارد

ﻪﺼﺋﺎﺼﺧو

(18)

3

I

ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻦﻋ ﺔﯿﻌﺟﺮﻣ ﺔﺳارد

ﮫﺼﺋﺎﺼﺧو

I

-1

-تﺎﯿﻣﻮﻤﻋ

ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ ﻦﻋ

I -1 -1 ﻒﯾﺮﻌﺗ " ﺢﻠﻄﺼﻣ ﺐﯿﻠﺤﻟا " ﺮﯿﺸﯾ نود "ﺐﯿﻠﺤﻟا" ﺢﻠﻄﺼﻣ ،يﺮﺋاﺰﺠﻟا عﺮﺸﻤﻟا ﺐﺴﺣ ،ﻲﻧاﻮﯿﺤﻟا هرﺪﺼﻣ ﺮﻛذ ﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ ﻰﻟإ ،ة ﺎﻧاﻮﯿﺤﻟا ﺔﯿﻘﺑ ﺐﯿﻠﺤﻟ ﺎﻓﻼﺧ يﺬﻟاو ىﺮﺧﻷا ت عﺎﺒﺗإ ﺐﺟﻮﺘﺴﯾ ﺔﯿﻤﺳﺮﻟا ةﺪﯾﺮﺠﻟا) بﻮﻠﺤﻟا ﻰﺜﻧﻷﺎﺑ ﺢﻠﻄﺼﻤﻟا ﻢﻗر 69 ، 1993 .( لﻼﺨﻓ .ﺔﯿﻋﻮﻨﻟﺎﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا ﺐﻧاﻮﺠﻟا ﻦﻣ ﺪﯾﺪﻌﻟا ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا ةدﺎﻤﻟا هﺬھ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻞﻤﺸﯾو ﻊﻤﻘﻟ ﻲﻟوﺪﻟا ﺮﻤﺗﺆﻤﻟا ﻲﺋاﺬﻐﻟا ﺶﻐﻟا ﻲﻧﻻﺪﯿﺼﻟاو ﻲﻓ ﺪﻘﻋ يﺬﻟا ﺲﯾرﺎﺑ مﺎﻋ 1909 يﺮﺸﺒﻟا كﻼﮭﺘﺳﻼﻟ ﮫﺟﻮﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا فﺮﻋ ، ﮫﻧأ ﻰﻠﻋ " ﻟا ﺞﺘﻨﻤ ﻟا ﻞﻣﺎﻜﺘﻤ ﻟا ﻲﻠﻜﻟا ﺐﻠﺤﻟا ﻦﻋ ﺞﺗﺎﻨ ﻰﺜﻧﻷ ﻞﺻاﻮﺘﻤﻟاو ﺔﺤﺼﺑ ﻊﺘﻤﺘﺗ بﻮﻠﺣ ،ةﺪﯿﺟ ﻏ ﻰﻘﻠﺘﺗ ﺬ ءا اﺪﯿﺟ ،ﺔﻘھﺮﻣ ﺮﯿﻏو ضﺮﻔﯾ ﺔﻓﺎﻈﻨﻟا طوﺮﺷ ﺎﮭﯿﻓ ﺮﻓﻮﺘﺗ ﺔﻘﯾﺮﻄﺑ ﮫﻌﻤﺟ لﺎﺧو ﻦﻣ ﺄﺒﻠﻟا ." ﺎﻣأ ﺔﺤﺋﻻ ﺔﻨﺠﻠﻟا ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻻا ﺔﯿﺑوروﻷا ﻢﻗر 1898 ∖ 87 يﺬﻟا ﻞﺋﺎﺴﻟا ﻰﻠﻋ ﺎﯾﺮﺼﺣ ﻖﻠﻄﯾ ﺢﻠﻄﺼﻣ ﮫﻧأ ﻰﻠﻋ ﺐﯿﻠﺤﻟا فﺮﻌﺘﻓ عﺰﻧ وأ ﺔﻓﺎﺿإ نود ﺐﻠﺤﻟا ﻖﯾﺮط ﻦﻋ ﮫﯿﻠﻋ لﻮﺼﺤﻟا ﻢﺘﯾو ﺎﯿﻌﯿﺒط يﺪﺜﻟا هزﺮﻔﯾ ) Fredot ، 2017 .( نأ مﻮﻠﻌﻤﻟا ﻦﻣ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺮﺒﺘﻌﯾ ﻮﻤﻨﻟ ﺔﺑﻮﻠﻄﻤﻟا ﺔﯿﻤﻜﻟﺎﺑو ﺔﯾﺬﻐﻤﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻊﯿﻤﺟ ﺮﻓﻮﯾ ﺚﯿﺣ ،ﻼﻣﺎﻛ ءاﺬﻏ ﻟا رﺎﻐﺼﻟ نزاﻮﺘﻣو ﻲﻌﯿﺒط .تﺎﯿﯾﺪﺜ هردﺎﺼﻤﺑ ثﻮﻠﺗ ﮫﺑﺎﺻأ نإ ﻚﻠﮭﺘﺴﻤﻟا ﻰﻠﻋ اﺮﻄﺧ ﻞﻜﺸﯾ ﺪﻗ ﻞﺑﺎﻘﻤﻟﺎﺑ ﮫﻨﻜﻟ .ﺎﺟزﺎط ﻞﻤﻌﺘﺳا اذإ ﺔﺻﺎﺧ ،ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا I -1 -2 -ﻟا عاﻮﻧأ ﺤ كﻼﮭﺘﺳﻼﻟ ﮫﺟﻮﻤﻟا ﺐﯿﻠ ﮫﻠﻌﺠﻟ ﻂﻠﺨﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﺑ ﻻوأ ﺮﻤﯾ ،قﻮﺴﻟا ﻲﻓ ﮫﺣﺮط ﻞﺒﻗو مﻮﻤﻌﻟا ﻰﻠﻋ ﮫﻨﻜﻟ ،ﺎﺟزﺎط ﺐﯿﻠﺤﻟا عﺎﺒﯾ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﻤﻟا ﻦﻣ ﺺﻠﺨﺘﻠﻟ ﺔﻘﯿﻗﺪﻟا ةﺮﺘﻠﻔﻟا وأ (... ،ﻢﯿﻘﻌﺘﻟا ،ةﺮﺘﺴﺒﻟا) ﺔﯾراﺮﺣ ﺔﺠﻟﺎﻌﻤﺑ ﺎﯿﻧﺎﺛ ﻢﺛ اﺪﺣﻮﻣو ﺎﺴﻧﺎﺠﺘﻣ ﯿ تﺎﺑوﺮﻜ ﺘﺨﻣ عاﻮﻧأ ﻰﻠﻋ ﻞﺼﺤﺘﻧ تﺎﺠﻟﺎﻌﻤﻟا هﺬﮭﻟ ﺎﻌﺒﺗو .ةرﺎﻀﻟاو ﺔﺛﻮﻠﻤﻟا ﻤﺘﺗ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻦﻣ ﺔﻔﻠ ﯿ ﺎﮭﻀﻌﺑ ﻦﻋ ﺰ ﺔﯿﺣﻼﺼﻟا ةﺪﻤﺑ ﺎﺻﻮﺼﺧ :  :جزﺎﻄﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا قﻮﻓ) ﺔﯾراﺮﺣ ﺔﺠﻟﺎﻌﻤﻟ ﻊﻀﺨﯾ ﻢﻟ ﺐﯿﻠﺣ ﻮھ 40 ﺔﯾراﺮﺣ ﺮﯿﻏ وأ (ﺔﯾﻮﺌﻣ ﺔﺟرد ﺪﻌﺑ ةﺮﺷﺎﺒﻣ دﺮﺒﯾ ﻞﺑ ،ﮫﯿﻓ ةﺪﺟاﻮﺘﻤﻟا ﺎﯾﺮﯿﺘﻜﺒﻟا ﻦﻣ ﺺﻠﺨﺘﻟا ضﺮﻐﺑ ﻞﺛﺎﻤﻤﻟا ﺮﯿﺛﺄﺘﻟا تاذ (ﻖﯿﻗﺪﻟا ﺢﯿﺷﺮﺘﻟا) ) ﺔﻀﻔﺨﻨﻣ تﺎﺟرد ﻰﻟإ ﮫﻠﯿﺼﺤﺗ 4°C ( ) Godineau ، 2019 .( ﺔﻤﯿﻘﻟا ﺔﯿﺣﺎﻧ ﻦﻣ عاﻮﻧﻷا ﻞﻀﻓأ ﺮﺒﺘﻌﯾ ﻠﺘﻟا ﻊﯾﺮﺳ ﮫﻧأ ﺮﯿﻏ ،ﺔﯿﺋاﺬﻐﻟا ) ﻒ Labioui ،هؤﻼﻣزو 2009 .( ﺎﯾﺮﯿﺘﻜﯿﺒﻟا ﺾﻌﺒﺑ ﮫﺛﻮﻠﺗ ﻦﻋ ﺔﺠﺗﺎﻧ ةﺮﯿﻄﺧ ضاﺮﻣأو تﺎﻤﻤﺴﺗ ﻲﻓ ﺎﻧﺎﯿﺣأ جزﺎﻄﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا كﻼﮭﺘﺳا ﺐﺒﺴﺘﯾ :ـﻛ Salmonella spp. ، Campylobacter spp. ، Yersinia enterocolitica ، Listeria monocytogenes و Staphylococcusaureus ) Claeys ،هؤﻼﻣزو 2013 .(

(19)

4  :ﺮﺘﺴﺒﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا قﻮﻔﯾ ﺎﻤﺑ ﺎﯾراﺮﺣ ﺐﯿﻠﺤﻟا اﺬھ ﺞﻟﺎﻌﯾ 72 ةﺪﻤﻟ ﺔﯾﻮﺌﻣ ﺔﺟرد 15 ﻰﻟإ 20 ﺎﻤﻣ ﺔﯿﻧﺎﺛ ) ةرﺎﻀﻟا تﺎﺑوﺮﻜﯿﻤﻟا ﻢﻈﻌﻣ ﻰﻠﻋ ءﺎﻀﻘﻟا ﻰﻟإ يدﺆﯾ CNIEL ، 2017 .( ﺔﯿﺣﻼﺻ ةﺪﻣ ﻞﯿﻄﺗ ﺔﺠﻟﺎﻌﻤﻟا هﺬھ ﻰﻟإ ﺐﯿﻠﺤﻟا 7 ﺪﻨﻋ مﺎﯾأ 4 .ﺔﯾﻮﺌﻣ تﺎﺟرد  :ﻢﻘﻌﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻊﯿﻤﺟ ﻦﻣ ﮫﺼﻠﺨﺗ ﺔﻟﺎﺤﻟا هﺬھ ﻲﻓ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺎﮭﻟ ﻊﻀﺨﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﯾراﺮﺤﻟا ﺔﺠﻟﺎﻌﻤﻟا ﺪﻨﻋ رﻮﮭﺷ ةﺪﻋ) ﺮﯿﺒﻛ ﻞﻜﺸﺑ ﮫﻨﯾﺰﺨﺗ ةﺮﺘﻓ ﺪﯾﺰﺗو ،ﮫﯿﻓ ةﺪﺟاﻮﺘﻤﻟا تﺎﺑوﺮﻜﯿﻤﻟا 15 ﻢﯿﻘﻌﺘﻟا ﻢﺘﯾ .(ﺔﺟرد ﻦﯿﺘﻘﯾﺮﻄﺑ يراﺮﺤﻟا ) CNIEL ، 2017 ﻦﯿﺑ ﺎﻣ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻦﯿﺨﺴﺘﺑ ﺎﻣإ :( 115 و 120 ةﺪﻤﻟ ﺔﺟرد 15 ﻰﻟإ 20 ) ﺔﻘﺋﺎﻓ ﺔﯾراﺮﺣ ﺔﺠﻟﺎﻌﻤﺑ وأ ﺔﻘﯿﻗد UHT ﻰﻟإ ﻞﺼﺗ ( 140 وأ 150 ) ﺔﻠﯿﻠﻗ ناﻮﺜﻟ ﺔﺟرد 1 ﻰﻟإ 5 .(ﻲﻧاﻮﺛ  :ﺮﺘﻠﻔﻤﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا هرﻮﻐﺛ ءﺎﺸﻏ ﺮﺒﻋ هﺮﯾﺮﻤﺗ ﻲﻓ ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﻘﯿﻗﺪﻟا ةﺮﺘﻠﻔﻟا ﻞﺜﻤﺘﺗ ﺔﯾﺮﺘﻣوﺮﻜﯿﻣ ﻰﻠﻋ ةردﺎﻗ ا ﺰﺠﺣ ﻤﻟ ﯿ ﻦﯿﺑ ﺎﻣ ﻰﻟإ ﮫﻨﯿﺨﺴﺗ ﺪﻌﺑ اﺬھو ﮫﯿﻓ ةﺪﺟاﻮﺘﻤﻟا تﺎﺑوﺮﻜ 37 و 50 ﺢﯿﺷﺮﺘﻟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﺪﻌﺑ .ﺔﯾﻮﺌﻣ ﺔﺟرد ) جزﺎﻄﻟا ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﮫﺑﺎﺸﻣ قوﺬﺑ ﺮﯿﺧﻷا اﺬھ ﺰﯿﻤﺘﯾو ،ةﺮﺘﺴﺒﻤﻟا ةﺪﺸﻘﻟﺎﺑ ﺐﯿﻠﺤﻟا ىﺮﺜﯾ CNIEL ، 2017 .(

I

-2

ﺐﯿﻠﺤﻟا تﺎﻧﻮﻜﻣ

جزﺎﻄﻟا

و

ﺔﯿﺋاﺬﻐﻟا ﮫﺘﻤﯿﻗ

ﻞﻜﺸﺘﯾ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺔﺗوﺎﻔﺘﻣ تﺎﯿﻤﻜﺑو ةﺪﻋ تﺎﻧﻮﻜﻣ ﻰﻠﻋ يﻮﺘﺤﯾ ﺪﻘﻌﻣ ﻂﯿﻠﺧ ﻦﻣ لوﺪﺟ) 1 ( . لوﺪﺟ 1 : ﺐﯿﻠﺤﻟا تﺎﻧﻮﻜﻣ جزﺎﻄﻟا ) Fredot ، 2017 ( I -2 -1 -ءﺎﻤﻟا ﻰﻟإ ﻞﺼﺗ ﺔﺒﺴﻨﺑ ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﻲﺳﺎﺳﻷا نﻮﻜﻤﻟا ءﺎﻤﻟا ﺪﻌﯾ 90 % ﺐﺴﺣ ﻞﻛ تﺎﺒﻛﺮﻤﻟا ﺔﯿﻘﺑ ﮫﯿﻓ عزﻮﺘﺗ ، :ﮫﺼﺋﺎﺼﺧ تﺎﻧﻮﻜﻤﻟا ماﺮﻏ) ﺔﯿﻤﻜﻟا ∖ (ﺮﺘﻟ ﻲﻠﻜﻟا فﺎﺠﻟا ﺺﻠﺨﺘﺴﻤﻟا 130 ءﺎﻤﻟا 900 ﯿﻨﯿﺟوﺮﺘﯿﻨﻟا داﻮﻤﻟا ﺔ :ﺎﮭﻨﻣ 32 -37 1 -:تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻟا 30 -35 تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ :ﻦﯿﯾزﺎﻛ* نﺎﺑوﺬﻠﻟ ﺔﻠﺑﺎﻗ ﺮﯿﻏ 27 -30 نﺎﺑوﺬﻠﻟ ﺔﻠﺑﺎﻗ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ :ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻞﺼﻣ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ* 3 -5 2 ﺮﯿﻏ ﻦﯿﺟوﺮﺘﯿﻨﻟا ﻟا ﻲﻨﯿﺗوﺮﺒ 2 :ﺎﮭﻨﻣ ﺔﻤﺳﺪﻟا داﻮﻤﻟا 37 -45 ﺔﯿﺛﻼﺜﻟا تاﺪﯾﺮﺴﯿﻠﻐﻟا 34 -39 :ﺎﮭﻨﻣ تﺎﯾﺮﻜﺴﻟا 45 -50 زﻮﺘﻛﻼﻟا 44 -49

(20)

5  ﺎﻣإ ﯿﻨﯿﺟوﺮﺘﯿﻨﻟا تﺎﺒﻛﺮﻤﻟاو تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا ﺾﻌﺑ ،زﻮﺘﻛﻼﻟﺎﻛ ﺎﯿﻠﻛ ﺔﻠﻠﺤﺘﻣ ﺔ ﻰﻟا ﺔﻓﺎﺿإ ،ءﺎﻤﻠﻟ ﺔﺒﺤﻤﻟا .ﺔﯿﻧﺪﻌﻤﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا  ﺐﻠﺤﺘﺴﻣ وأ ﻲﻧاوﺮﻏ لﻮﻠﺤﻣ ﻞﻜﺷ ﻰﻠﻋ ﺔﻘﻠﻌﻣ ﺎﻣإو .ﻲﻟاﻮﺘﻟا ﻰﻠﻋ نﻮھﺪﻟاو ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟﺎﻛ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﺋﺎﻨﺜﻟا ﺔﯿﺒﻄﻘﻟا ﺔﯿﺻﺎﺧ ﻰﻟإ ﺐﯿﻠﺤﻟا تﺎﻧﻮﻜﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﮫﯿﻓ ﺮﺸﺘﻨﺗ ﻲﻧﺪﻌﻣ ﺐﯾﺬﻤﻛ ءﺎﻤﻟا رود ﻊﺟﺮﯾو .ﻦﯿﺠﺴﻛﻻا ﺮﺼﻨﻋ ﻰﻠﻋ ةﺪﺟاﻮﺘﻤﻟا ﺔﯿﻧوﺮﺘﻜﻟﻻا تﺎﯿﺋﺎﻨﺜﻟا اﺬﻛو هﺰﯿﻤﺗ ﺮﺴﻜﺗ نأ ﺎﮭﻨﻜﻤﯾ ﻞﻣاﻮﻋ ةﺪﻋ كﺎﻨھ ﻦﻜﻟ ـﻟﺎﻛ ﺔﯿﺻﺎﺨﻟا هﺬھ pH و ﺔﺤﻔﻨﻤﻟا ،ﻲﻀﻤﺤﻟا ﻲﻧاوﺮﻐﻟا رﻮﻄﻟا ﺮﺜﺨﺗ ﻰﻟإ يدﺆﺗ ﻲﺘﻟاو ﺎﻤھﺮﯿﻏ ) Fredot ، 2017 ( . I -2 -2 -تﺎﯾﺮﻜﺴﻟا لﺪﻌﻤﺑ تاﺪﯿﺳﻮﻠﻏ ﻰﻠﻋ ﺐﯿﻠﺤﻟا يﻮﺘﺤﯾ 5 ﻞﻜﻟ تﺎﻣاﺮﻏ 100 ﺚﻠﺛ ﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ﻞﺜﻤﺗ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ ﻲھو ﺮﺘﻠﯿﻠﯿﻣ ﻞﻣﺎﻜﻟا ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﯾﻮﻗﺎﻄﻟا ﺔﻤﯿﻘﻟا ) Fredot ، 2017 ( . 97 % ﻊﺟﺮﻣ ﻲﺋﺎﻨﺛ ﺮﻜﺳ ﻦﻋ هرﺎﺒﻋ تﺎﯾﺮﻜﺴﻟا هﺬھ ﻦﻣ زﻮﺘﻛﻼﻟا ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﻤﻟاو زﻮﻛﻮﻠﺠﻟاو زﻮﺘﻛﻼﻐﻟا ﻦﻣ ﻞﻜﺸﺘﯾ ) β-D-galactopyranosyl (1→4) D-glucopyranose .( ) ﺔﯿﻘﺒﺘﻤﻟا ﺔﺒﺴﻨﻟا ﺎﻣأ 3 % ( ﻊﻣ ﺔﺠﻣﺪﻣ وأ ةﺮﺣ ﺔﻄﯿﺴﺑ ﺔﯾﺮﻜﺳ تاﺪﺣو ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﺘﻓ ، ) تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻟا Vilain ، 2010 .( ﺰﯿﻤﺘﺗ ﺒﺴﻧ ﺔ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻓ زﻮﺘﻛﻼﻟا ﻲﻟاﻮﺣ) ﺎﮭﺘﻤﯿﻗ تﺎﺒﺜﺑ 5 % ﺎﮭﻧأ ﻻإ ،ﺔﯿﺟرﺎﺨﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟﺎﺑ ﺎھﺮﺛﺄﺗ ﺔﻠﻗو ( نود ﺎﻣ ﻰﻟإ لﺰﻨﺗ ﺪﻗ تﻻﺎﺤﻟا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ 4.49 % ﻦﻋ ﺪﯾﺰﺗ وأ رﺎﻘﺑﻷا ﺾﻌﺑ ﺪﻨﻋ 4.91 % ىﺮﺧأ ﺪﻨﻋ ) Miglior و هؤﻼﻣز ، 2006 .( ﻢﺘﯾ صﺎﺼﺘﻣا زﻮﺘﻛﻼﻟا ﺪﻌﺑ ﻞﻠﺤﺘﻟا ﻲﺋﺎﻤﻟا ﻲﻓ دﻮﺟو ﻢﯾﺰﻧإ " "زﺎﺘﻛﻼﻟا ﻰﻠﻋ .ﻖﯿﻗﺪﻟا ﻲﻌﻤﻟا ىﻮﺘﺴﻣ ﻻ ﻊﯿﻄﺘﺴﯾ صﺎﺨﺷﻷا ﻦﯾﺬﻟا ﻲﻓ ﺺﻘﻧ ﻦﻣ نﻮﻧﺎﻌﯾ اﺬھ ﻢﯾﺰﻧﻹا ﻢﻀھ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺮﻜﺳ ، ﺎﻤﻣ ﺐﺒﺴﯾ ﻢﮭﻟ ﺑاﺮﻄﺿا تﺎ ﯾﻮﻌﻣ ﺔ. ﻞﻜﺸﯾ ،يﻮﻗﺎﻄﻟاو ﻲﺋاﺬﻐﻟا هرود ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ زﻮﺘﻛﻼﻟا ﺮﻤﺨﺘﻟا ةدﺎﻣ ﺔﯿﺒﯿﻠﺤﻟا تﺎﻘﺘﺸﻤﻟا ﻲﻓ ﺾﻌﺒﻟ ﻟا ﺎﯾﺮﯿﺘﻜﺒ ﻛ تﺎﯿﺼﻌﻟﺎ ﺔﯿﻨﺒﻠﻟا تارﻮﻜﻤﻟاو ﺔﯾﺪﻘﻌﻟا ﺾﻤﺣ ﻰﻟإ ﮫﻟﻮﺤﺗ ﺚﯿﺣ ﻚﯿﺘﻛﻼﻟا ﺎﻤﻣ يدﺆﯾ ﻰﻟإ ضﺎﻔﺨﻧا ﺔﺟرد ﺔﺿﻮﻤﺤﻟا ﻲﻓ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ﻰﻟإ ؛هﺮﺜﺨﺗ ﺬھ ﺔﯿﻠﻤﻌﻟا ه ﯾروﺮﺿ ﺔ جﺎﺘﻧﻹ ﻦﺒﺠﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟاو ﺮﻤﺨﻤﻟا ) ULB ، 2017 ( . I -2 -3 ﺔﻤﺳﺪﻟا داﻮﻤﻟا ﻞﺜﻤﯾ ) هﺮﻌﺳ دﺪﺤﯾ ﺎﮭﺳﺎﺳأ ﻰﻠﻋو ﺐﯿﻠﺤﻟا ةدﻮﺠﻟ ﻢﺋﺎﻋﺪﻟا ﺪﺣأ ﺔﻤﺳﺪﻟا داﻮﻤﻟا ﺰﯿﻛﺮﺗ Pirizi ،نوﺮﺧآو 2007 ﺔﯿﺴﺤﻟا ﺎﮭﺼﺋﺎﺼﺧ وأ ﺔﯿﺋاﺬﻐﻟا ﺎﮭﺘﻤﯿﻗ ﺐﻧﺎﺟ ﻦﻣ ءاﻮﺳ ﺔﯿﺒﯿﻠﺤﻟا تﺎﻘﺘﺸﻤﻟا ﺔﯿﻋﻮﻧ ﻲﻓ ﻢﮭﺴﺗ ﺎﻤﻛ .( ) قوﺬﻟاو ﺔﮭﻜﻨﻟﺎﻛ Scintu و هؤﻼﻣز ، 2007 .( لوﺪﺟ) ﻲﺗﻵا لوﺪﺠﻟا ﺺﺨﻠﯾ 2 ﺔﯿﻨھﺪﻟا تﺎﻧﻮﻜﻤﻟا ﻒﻠﺘﺨﻣ ( اﻮﺘﺤﻤﻟا ة ﻞﻜﻟ ﺎﮭﺒﺴﻧ زاﺮﺑإ ﻊﻣ ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ ﻲﻓ 100 .ﻢﺳﺪﻟا ﻦﻣ ماﺮﻏ

(21)

6 لوﺪﺟ 2 : تﺎﻧﻮﻜﻣ ةدﺎﻤﻟا ﺔﻤﺳﺪﻟا ) ﺔﺒﺴﻧ ﻞﻜﻟ 100 غ ﻦﻣ ﻦھﺪﻟا ( ) ULB ، 2017 .( ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ ﻲﻓ نﻮھﺪﻟا ﺰﯿﻛﺮﺗ ﻂﺳﻮﺘﻣ ﻎﻠﺒﯾ 40 غ ∖ ﺔﯿﺛﻼﺜﻟا تاﺪﯾﺮﺴﯿﻠﻐﻟا ﻞﻜﺸﺗ ﺚﯿﺣ ،ﻎﻛ 95 % ) ﺔﻋﻮﻨﺘﻣ ﺔﯿﻨھد ضﺎﻤﺣأ ﻰﻠﻋ ﺎﮭﺋاﻮﺘﺣﺎﺑ ةﺮﯿﺧﻻا هﺬھ ﺰﯿﻤﺘﺗو .ﺎﮭﻨﻣ ﻞﻜﺷ 1 ﻦﻣ) ﺔﻠﺴﻠﺴﻟا لﻮط ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ( 4 ﻰﻟإ 22 ) ﻊﺒﺸﺘﻟا مﺪﻋ تﺎﯾﻮﺘﺴﻣ ،(نﻮﺑﺮﻛ 0 ﻰﻟإ 6 ﻂﺑاوﺮﻠﻟ ﺔﯿﺳﺪﻨﮭﻟا ﺔﯿﻨﺒﻟا ،( ) ﺔﺟودﺰﻤﻟا cis وأ trans ،( ) ﺔﻋﺮﻔﺘﻤﻟا ﺔﯿﻨھﺪﻟا ضﺎﻤﺣﻻا دﻮﺟو اﺬﻛو Glasser و هؤﻼﻣز ، 2008 ؛ Enjalbert و Meynadier ، 2016 .( ﻞﻜﺷ 1 : ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﻤﺳﺪﻟا ةدﺎﻤﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻨھﺪﻟا ضﺎﻤﺣﻻا عزﻮﺗ ) Glasser و هؤﻼﻣز ، 2008 ( ضﺎﻤﺣﻻا ﺔﺒﺴﻧ ﻰﻠﻋ ﻢﺗ ﻦﻣو ﺔﻤﺳﺪﻟا داﻮﻤﻟا ﺰﯿﻛﺮﺗ ىﻮﺘﺴﻣ ﻲﻓ ةﺮﺛﺆﻤﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻦﻣ ﺪﯾﺪﻌﻟا كﺎﻨھ ﺔﻠﺣﺮﻣو ﻞﺼﻔﻟا ،ﺔﻟﻼﺴﻟا ،(ﻒﻠﻌﻟا ﺔﯿﻤﻛو ﺔﯿﻋﻮﻧ) ﺔﯾﺬﻐﺘﻟا :ﻞﻣاﻮﻌﻟا هﺬھ ﻦﻣ .ﺎﮭﻟ ﺔﻧﻮﻜﻤﻟا ﺔﯿﻨھﺪﻟا تﺎﺒﻛﺮﻤﻟاو ) ﺐﻠﺤﻟا Legarto و هؤﻼﻣز ، 2014 .( ﺔﯿﻨھﺪﻟا تﺎﺒﻛﺮﻤﻟا ) 99.5 % ( نﻮھﺪﻟا ﺔﻄﯿﺴﺒﻟا ) 98.5 % ( تاﺪﯾﺮﺴﯿﻠﻐﻟا تاﺪﯾﺮﺴﯿﻠﻐﻟا ) ﺔﯿﺛﻼﺜﻟا 95 -96 % ( تاﺪﯾﺮﺴﯿﻠﻐﻟا ﺜﻟا ﺔﯿﺋﺎﻨ ) 2 -3 % ( تاﺪﯾﺮﺴﯿﻠﻐﻟا ) ﺔﯾدﺎﺣﻻا 0.1 % ( ) تاﺪﯾﺮﺘﺴﯿﻟﻮﻜﻟا أ (لوﺮﺘﺴﯿﻟﻮﻜﻟاو ﺔﯿﻨھﺪﻟا ضﺎﻤﺣﻷا تاﺮﺘﺳ ) 0.03 % ( ةﺪﻘﻌﻤﻟا نﻮھﺪﻟا ) 1 % ( ﻲﻓ ﺔﺒﺋاﺬﻟا تﺎﺒﻛﺮﻤﻟا نﻮھﺪﻟا ) 0.5 % ( ضﺎﻤﺣﻷا ،لوﺮﺘﺴﯿﻟﻮﻜﻟا ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا تﺎﻧﻮﺑﺮﻛورﺪﯿﮭﻟاو ةﺮﺤﻟا ﺔﯿﻨھﺪﻟا تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ E 1.7 ﻰﻟإ 4.2 ﻎﻠﻣ ∖ 100 ﻦھد ماﺮﻏ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ A 0.6 ﻰﻟإ 1.2 ﻎﻠﻣ ∖ 100 ﻦھد ماﺮﻏ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ D 10 ﻰﻟإ 20 ﻎﻠﻣ ∖ 100 ﻦھد ماﺮﻏ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ K ﺔﯿﻤﻛ ﺔﻠﯿﻠﻗ اﺪﺟ

(22)

7 I -2 -4 داﻮﻤﻟا ﯿﻨﯿﺟوﺮﺘﯿﻨﻟا ﺔ (ﺔﯿﺗوزﻻا) ﯾﻌ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﺮﺒﺘ ذإ .صﻮﺼﺨﻟا ﮫﺟو ﻰﻠﻋ رﺎﻐﺼﻠﻟو ﺔﻣﺎﻋ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻠﻟ ﺎﻣﺎھ ارﺪﺼﻣ ﯿﺑ ﺎﻣ حواﺮﺘﺗ ﺔﯿﻤﻛ ﻰﻠﻋ يﻮﺘﺤﯾ ﻦ 30 و 35 غ ∖ ل لدﺎﻌﯾ ﺎﻣ يأ 95 % هﺬھ ﻦﻣ ﻰﻘﺒﺗ ﺎﻣو ،ﺔﯿﺗوزﻻا داﻮﻤﻟا ﻦﻣ ) ةﺮﯿﺧﻷا 5 % داﻮﻣ ﻦﻋ ةرﺎﺒﻋ ( ﻏ ﻚﯾرﻮﯿﻟا ﺾﻤﺣ ،ﺎﯾرﻮﯿﻟا ﻦﻣ ﺎﺳﺎﺳأ ﻞﻜﺸﺘﺗ ﺔﯿﻨﯿﺗوﺮﺑ ﺮﯿ ﺔﯿﻨﯿﻣأ ضﺎﻤﺣأ ، ) تاﺪﯿﺗﻮﯿﻠﻜﻧو ةﺮﺣ Fredot ، 2017 .( ﺐﺴﺣ ﺐﯿﻠﺤﻟا تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ ﻢﺴﻘﻨﺗ Gaucheron و Tanguy ) 2009 ( ﻰﻟإ ﻲﻓ نﻼﺜﻤﺘﯾ ﻦﯿﻨﯾﺎﺒﺘﻣ ﻦﯿﻔﻨﺻ .ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻞﺼﻣ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑو ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا I -2 -4 -1 -ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا ﻞﺜﻤﺗ 80 % ﺔﻘﻠﻌﻣ تﺎﺒﯿﺒﺣ ﻞﻜﺷ ﻲﻓ ﺔﺻاﺮﺘﻣ ﺔﻠﯾﺬﻣ تﺎﺌﯾﺰﺟ ﻦﻋ ةرﺎﺒﻋ ﻲھو ،تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻟا ﻦﻣ ﻞﻜﺷ) 2 ( ﺔﺟرد ﺪﻨﻋ ﺔﺿﻮﻤﺤﻟا وأ ﺔﺤﻔﻨﻤﻟا ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ ﮫﺒﯿﺳﺮﺗ ﻦﻜﻤﯾ ﺚﯿﺣ ،رﺎﻗ ﺮﯿﻏ ﺎﯿﻧاوﺮﻏ ارﻮط ﻚﻟﺬﺑ ﺔﻠﻜﺸﻣ pH 4.6 ) Lucey و Singh ، 1997 ﻊﻣ ﻢھﺎﺴﺗ اﺬﮭﺑ ﻲھو ﻂﺳﻮﻟا ﻲﻓ ءﻮﻀﻟا ﺮﺸﻨﺗو تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا هﺬھ ﺲﻜﻌﺗ .( ﺎﯾﺮﻜﻟا ) فﺎﻔﺸﻟا ﺮﯿﻏو ﺾﯿﺑﻷا هﺮﮭﻈﻣ ﺐﯿﻠﺤﻟا ءﺎﻄﻋإ ﻲﻓ ﺔﯿﻨھﺪﻟا ت ULB ، 2017 .( نﻮﻜﺘﺗ ﻜﻟا ﺎ ﻦﯿﯾز ةﺪﻋ ﻦﻣ ﺔﯾرﻮﻔﺴﻓ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ ﺮﯿﻐﺻ ة ، ﺗ ﻰﻠﻋ ةردﺎﻗ ﻧﻮﯾأ ﺖﯿﺒﺜ ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﺗو ،مﻮﯿﺴﻟﺎﻜﻟا تﺎ عاﻮﻧﻻا :ﺔﯿﺗﻵا αS1 ، αS2 ، β ، κ و γ . نﺎﻋﻮﻨﻟا ﻞﻜﺸﯾ αS1 و β ﺎﻤھﺪﺣﻮﻟ نﻼﺜﻤﯾ ﺚﯿﺣ ﺔﯿﺒﻠﻏﻻا 70 % ﻦﻣ ) ﺔﯿﻠﻜﻟا ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا Lafitedupont ، 2011 .( ﻞﻜﺷ 2 : ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا تﺎﺒﯿﺒﺤﻟ ﻲﻄﯿﻄﺨﺗ ﻢﺳر ) Dalgleish و Corredig ، 2012 ( :ﻢﺳﺮﻟا تﺎﻧﺎﯿﺑ  ﻦﯿﯾزﺎﻛ αS و β ) ﺔﻄﺒﺗﺮﻣ (ﻲﻟﺎﻘﺗﺮﺑ نﻮﻟ (يدﺎﻣر نﻮﻟ) مﻮﯿﺴﻟﺎﻜﻟا تﺎﻔﺳﻮﻓ تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﺑ  ﻦﯿﯾزﺎﻛ β ﻂﺑاور ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻣ (قرزأ نﻮﻟ) ىﺮﺧأ تﺎﻨﯿﯾزﺎﻛ ﻊﻣ ءﺎﻤﻠﻟ ﺔھرﺎﻛ  ﻦﯿﯾزﺎﻛ κ ﺔﯾﺪﯿﺘﺒﺑوﺮﻛﺎﻣ ﻞﺳﻼﺳو (ﺮﻀﺧأ نﻮﻟ) تﺎﺒﯿﺒﺤﻟ ﻲﺟرﺎﺨﻟا ﺢﻄﺴﻟا ﻞﻜﺸﺗ :(دﻮﺳأ نﻮﻟ) .ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا

(23)

8 :ﻲﺗﻵا لوﺪﺠﻟا ﺎھزﺮﺒﯾ ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا عاﻮﻧأ ﻒﻠﺘﺨﻤﻟ ةﺰﯿﻤﻤﻟا ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ﻢھأ لوﺪﺟ 3 : ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا عاﻮﻧأ ﺺﺋﺎﺼﺧ ) Juan ، 2002 ؛ Alais ،هؤﻼﻣزو 2003 ( . I -2 -4 -2 -ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻞﺼﻣ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ ﻰﻟإ ﺎﮭﺘﺒﺴﻧ ﻞﺼﺗ .نﺎﺑوﺬﻠﻟ ﺔﻠﺑﺎﻗ ﺎﮭﻧﻮﻜﻟ ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﻲﺋﺎﻤﻟا رﻮﻄﻟا ﻲﻓ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻟا هﺬھ عزﻮﺘﺗ 20 ﻦﻣ % ) ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ ﻞﻤﺠﻣ Fredot ، 2017 :ﺎﮭﻤھأ ةﺪﻋ ﺔﯿﻨﯿﺗوﺮﺑ ﺎﻋاﻮﻧأ ﻢﻀﺗ .( β -و ﻦﯿﻠﯿﺑﻮﻠﻏﻮﺘﻛﻻ α تﺎﻨﯿﺑﻮﻠﻐﻟﺎﻛ ىﺮﺧأ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ ،تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻟا هﺬھ ﻲﻓ ﺮﺒﻛﻷا ﺔﺒﺴﻨﻟا نﻼﻜﺸﺗ نﺎﺘﻠﻟا ﻦﯿﻣﻮﺒﻟﺎﺘﻛﻻ لوﺪﺟ) ﺎھﺮﯿﻏو ﻦﯾﺮﻓﻮﺘﻛﻼﻟاو ﺮﻘﺒﻟا ﻞﺼﻣ ﻦﯿﻣﻮﺒﻟأ ،ﺔﯿﻋﺎﻨﻤﻟا 4 ) ( Alais ،هؤﻼﻣزو 2003 .( لوﺪﺟ 4 : ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻞﺼﻣ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ عاﻮﻧأ ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻢھأ (فﺮﺼﺘﺑ) ) Alais ﻼﻣزو ،هؤ 2003 ( . ﺾﻌﺑ هﺬھ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻟا ﻢﺘﯾ ﺎﮭﺟﺎﺘﻧإ ﻦﻣ فﺮط ةﺪﻐﻟا ،ﺔﯿﯾﺪﺜﻟا ﺎﮭﻀﻌﺑو ﺮﺧﻵا ﺬﺧﺆﯾ ﻦﻣ مﺪﻟا ) Guillou ،هؤﻼﻣزو 1976 ( ، ﺐﻌﻠﺗو ةﺪﻋ راودأ ﺎﮭﻨﻣ : ﺔﯾﺬﻐﺘﻟا ) β -ﻦﯿﻠﯿﺑﻮﻠﻏﻮﺘﻛﻻ ( ، ﺔﯾﺎﻤﺤﻟا ) تﺎﻨﯿﻠﯿﺑﻮﻠﻐﻟا ﺔﯿﻋﺎﻨﻤﻟا ( ، ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا عاﻮﻧأ ﻦﯿﯾزﺎﻛ αs1 ﻦﯿﯾزﺎﻛ αs2 ﻦﯿﯾزﺎﻛ β ﻦﯿﯾزﺎﻛ κ ﻦﯿﯾزﺎﻛ γ1 _{ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا} ) ﺔﺒﺴﻨﻟا لﺪﻌﻣ % ( 36 10 34 13 7 غ) ﺰﯿﻛﺮﺘﻟا ∖ (ل 9.5 2.7 9.0 3.5 1.9 ) ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا نزﻮﻟا Da ( 23600 25250 24000 19000 21000 ﺔﯿﻨﯿﻣﻻا ضﺎﻤﺣﻻا دﺪﻋ 199 207 209 169 181 ةرد) رﻮﻔﺴﻔﻟا ∖ (لﻮﻣ 8 10 -13 5 2 1 ) تﺎﯾﺮﻜﺳ % ( 0 0 0 5 0 ﻞﺼﻣ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ عاﻮﻧأ ﺐﯿﻠﺤﻟا غ) ﺰﯿﻛﺮﺗ ∖ (ل % ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﻠﺘﻜﻟا ﻰﻟإ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻞﺼﻣ تﺎﻨﯿﺗوﺮﺒﻟ نزﻮﻟا ﻲﺌﯾﺰﺠﻟا ) Da ( دﺪﻋ ضﺎﻤﺣﻻا ﺔﯿﻨﯿﻣﻻا β -ﻦﯿﻠﯿﺑﻮﻠﻏﻮﺘﻛﻻ 2.7 -3 40 18400 162 α -ﺘﻛﻻ ﻟﺎ ﻦﯿﻣﻮﺒ 1.2 17.72 14200 123 ﻦﯿﻣﻮﺒﻟأ ﻟا ﻞﺼﻤ 0.25 3.7 69000 609 ﻦﯾﺮﻓﻮﺘﻛﻻ 0.10 1.47 88000 689 زاﺪﯿﺴﻛوﺮﯿﺑﻮﺘﻛﻻ 0.07 1.03 78000 612 ﺎﻨﯿﻠﯿﺑﻮﻠﻏ ت ﺔﯿﻋﺎﻨﻣ 0.65 9.60 160 -960000 / ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا تاﺪﯿﺘﺒﺑوﺮﻛﺎﻣ 1.20 – 1.50 17.72 8000 64

(24)

9 تﺎﻧﻮﯾﻻا ﻞﻘﻧ ﺮﯿﻏ ﺔﯾﻮﻀﻌﻟا (... ،زاﺪﯿﺴﻛوﺮﯿﺑﻮﺘﻛﻻ ،ﻦﯿﻤﺳﻼﺑ) ﻲﻤﯾﺰﻧإ رود وأ (ﻦﯾﺮﻓﻮﺘﻛﻻ) ) Ribadeau-Dumas ، 1991 .( ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ نأ ةرﺎﺷﻹا رﺪﺠﺗ ﻎﻠﺒﺗ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا ﺔﯿﻨﯿﻣﻻا ضﺎﻤﺣﻻا ﻦﻣ ﺔﺑرﺎﻘﺘﻣ ﺐﺴﻧ ﻰﻠﻋ يﻮﺘﺤﺗ 37 % ، ﻰﻟإ ﺔﺒﺴﻨﻟا هﺬھ ﻞﺼﺗ ﺎﻤﻨﯿﺑ 57 % ﻲﻨﯿﺗوﺮﺑ ﻲﻓ ﺔﺻﺎﺧ ﻞﺼﻤﻟا تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ ﻲﻓ α -ﺘﻛﻻ ﻟﺎ ﻦﯿﻣﻮﺒ و β -) ﻦﯿﻠﯿﺑﻮﻠﻏﻮﺘﻛﻻ Lecerf ، 2013 ﻦﯿﯾزﺎﻜﻟا عاﻮﻧأ يﻮﺘﺤﺗو .( αs1 ، αs2 و β ضﺎﻤﺣﻻا ﻦﻣ ﺔﯿﻟﺎﻋ ﺔﺒﺴﻧ ﻰﻠﻋ ) ﺔﯿﻀﻣﺎﺤﻟا ﺔﯿﻨﯿﻣﻻا 50 % ﻞﯿﻜﺸﺗو ةﺮﻔﺴﻔﻟا تﻼﻋﺎﻔﺗ ﻲﻓ ﺎﯿﺳﺎﺳأ ﺪﻌﯾ يﺬﻟا ﻦﯾﺮﯿﺴﻟا ﺾﻤﺣو ( .مﻮﯿﺴﻟﺎﻜﻠﻟ ﺔﺘﺒﺜﻤﻟا تاﺪﯿﺒﯿﻟﻮﻔﺳﻮﻔﻟا ﻲﻓ هﺪﺠﻧ ﺎﻤﻟ ﺎﻓﻼﺧ اﺪﺟ ﻞﯿﻠﻗ ﺎﮭﯿﻓ ﻦﯿﯿﺘﺴﯿﺴﻟا ﺾﻤﺣ دﺪﻋ ﻞﺑﺎﻘﻤﻟﺎﺑ ﻦﻜﻟ ) ﻞﺼﻤﻟا تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ Jouan ، 2002 ( . ﻎﻠﺒﯾ ذإ ﺔﯿﻟﺎﻋ ةدﻮﺟ تاذ مﺎﻋ ﻞﻜﺸﺑ ﺐﯿﻠﺤﻟا تﺎﻨﯿﺗوﺮﺑ ﺮﺒﺘﻌﺗ ﻌﺘﺳﻻا ﻞﻣﺎﻌﻣ ) ﻲﻤﻀﮭﻟا لﺎﻤ CUD ( ﺎﮭﺑ صﺎﺨﻟا 95 % ﺺﻘﻨﻟا ﺢﯿﺤﺼﺗ لﺎﻌﻓ ﻞﻜﺸﺑو ﺎﮭﻨﻜﻤﯾ ﻦﯾﺰﯿﻠﻟا ﺾﻤﺣ ﻦﻣ ﺮﯿﺒﻛ رﺪﻗ ﻰﻠﻋ ﺮﻓﻮﺘﺗ ﺎﻤﻛ ، ﻊﻣ ﺰﺒﺨﻟا ،ﺐﯿﻠﺤﻟﺎﺑ زرأ ﻞﺜﻣ ﺎﻌﻣ بﻮﺒﺤﻟاو ﺐﯿﻠﺤﻟا لوﺎﻨﺘﺑ ﺾﻤﺤﻟا اﺬھ ﻦﻣ بﻮﺒﺤﻟا تﺎﺠﺘﻨﻣ ﻲﻓ دﻮﺟﻮﻤﻟا ...ﺐﯿﻠﺤﻟا ) Fredot ، 2017 .( I -2 -5 ﺔﯿﻧﺪﻌﻤﻟا حﻼﻣﻻاو ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا يﻮﺘﺤﯾ ﻊﻔﺗﺮﯾ ،نﺎﺴﻧﻻا ﻢﺴﺠﻟ ﺔﻤﮭﻣ ﺔﯿﺋاﺬﻏ ﺔﻤﯿﻗ تاذ ﺔﻔﻠﺘﺨﻣ حﻼﻣأو ﺔﯿﻧﺪﻌﻣ ﺮﺻﺎﻨﻋ ﻰﻠﻋ ﻲﻟاﻮﺣ ﻰﻟإ ﺎھﺰﯿﻛﺮﺗ 7.38 غ ∖ ،مﻮﯿﺳﺎﺗﻮﺒﻟا ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ ،رﻮﻔﺳﻮﻔﻟاو مﻮﯿﺴﻟﺎﻜﻟا ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﺗ ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا هﺬھ ﻢھأ .ل لوﺪﺟ) مﻮﯾﺰﯿﻨﻐﻤﻟاو رﻮﻠﻜﻟا ،مﻮﯾدﻮﺼﻟا 5 .( رﻮﻄﻟا ﻲﻓ (ﺔﺒﺋاذ) ﺔﻠﻠﺤﻣ نﻮﻜﺗ ﺎﮭﻀﻌﺒﻓ ،ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻞﻜﺸﺑ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﺣﻼﻣأو ﺔﯿﻧﺪﻌﻤﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا عزﻮﺘﺗ وأ ﻲﻧاوﺮﻐﻟا رﻮﻄﻟا تﺎﺌﯾﺰﺠﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻣ ىﺮﺧأو ،(رﻮﻠﻛو مﻮﯿﺳﺎﺗﻮﺑ ،مﻮﯾدﻮﺻ) تﺎﻧﻮﯾأ ﻞﻜﺷ ﻲﻓ ﻲﺋﺎﻤﻟا ) (مﻮﯾﺰﯿﻨﻐﻣو ﺖﯾﺮﺒﻛ ،رﻮﻔﺳﻮﻓ ،مﻮﯿﺴﻟﺎﻛ) ﺎﻌﻣ ﻦﯾرﻮﻄﻟا ﻲﻓ ﺔﻋزﻮﻣ FAO ، a 1995 .( لوﺪﺟ 5 : ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ ﻲﻓ ﺔﯿﻧﺪﻌﻤﻟا حﻼﻣﻸﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا تﺎﻧﻮﻜﻤﻟا ) ULB ، 2017 . ( ﺔﯿﻠﻜﻟا ﺔﯿﻧﺪﻌﻤﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا 7.38 غ \ ل مﻮﯿﺴﻟﺎﻜﻟا 1.23 غ رﻮﻔﺳﻮﻔﻟا 0.95 غ مﻮﯾﺰﯿﻨﻐﻤﻟا 0.12 غ مﻮﯾدﻮﺼﻟا 0.58 غ مﻮﯿﺳﺎﺗﻮﺒﻟا 1.41 غ رﻮﻠﻜﻟا 1.19 غ (... ،ﺖﯾﺮﺒﻛ ،تاﺮﺘﯿﺳ) ىﺮﺧأ ﺮﺻﺎﻨﻋ 1.9 غ

(25)

10 ﺮﺗ ﻊﻠﺒﯾ ﻛ اﺰﯿ رﻮﻔﺴﻔﻟاو مﻮﯿﺴﻟﺎﻜﻟا 1.23 غ ∖ و ل 0.95 غ ∖ ﺔﺒﺴﻧ ﺎﻨﯿﻄﻌﯾ ﺎﻤﻣ ﺐﯿﺗﺮﺘﻟا ﻰﻠﻋ ل Ca ∖ P ةﺪﯿﺟ ﺔﻧزاﻮﺘﻣو برﺎﻘﺗ 1.3 ظﺎﻔﺤﻟا ﻲﻓ ﻢھﺎﺴﯾ يﺬﻟا مﻮﯿﺴﻟﺎﻜﻟا ﺮﺼﻨﻌﻟ ازﺎﺘﻤﻣ ارﺪﺼﻣ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻦﻣ ﻞﻌﺠﯾ ﺎﻣ اﺬھو ، مﺎﻈﻌﻟا ﺔﺤﺻ ﻰﻠﻋ ﺔﺻﺎﺧ ﻢﺴﺠﻟا ﻞﺧاد صﺎﺼﺘﻣﻻا ﺔﻟﻮﮭﺴﺑ ﺰﯿﻤﺘﯾ ﮫﻧأو اﺬھ ﻰﻠﻋ ﺪﻋﺎﺴﯾو ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ دﻮﺟو D ) ANSES ، 2020 ﻦﻣ ﮫﻠﺼﺤﯾ ﻢﺴﺠﻟا نﺈﻓ ،مﻮﯿﺴﻟﺎﻜﻟا ﻦﻣ ﺔﻣزﻼﻟا تﺎﺟﺎﯿﺘﺣﻻا ءاﺬﻐﻟا ﻂﻐﯾ ﻢﻟ اذإ ﻞﺑﺎﻘﻤﻟﺎﺑ .( ﻣ ﻷاو ﻲﻤﻈﻌﻟا ﻞﻜﯿﮭﻟا :ﺪﯿﺣﻮﻟا ﮫﻧوﺰﺨ نﺎﻨﺳ ) AFSSA ، 2009 ( . I -2 -6 تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟاو تﺎﻤﯾﺰﻧﻹا : ﺔﯾﻮﯿﺤﻟا تاﺰﻔﺤﻤﻟا I -2 -6 -1 -تﺎﻤﯾﺰﻧﻹا برﺎﻘﯾ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ يدﺎﻌﻟا ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ يﻮﺘﺤﯾ 70 ﻲﻓ ﺔﺤﺿاو ﺔﻔﯿظو ﺎﮭﯾﺪﻟ ﻂﻘﻓ ﺎﮭﻨﻣ ﺔﻠﻗ ﻦﻜﻟ ،ﺎﻤﯾﺰﻧإ ﻷا تﺎﻤﯾﺰﻧﻹا ﻢھأ .ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﻨﻜﺘﻟا ﺔﯿﺣﺎﻨﻟا ﻦﻣ ﺔﯿﻤھأ تاذ وأ ﺐﯿﻠﺤﻟا زاﺮﻓإ ﺔﯿﻠﻤﻋ ﺎﮭﺘﻠﻤﺷ ﻲﺘﻟا ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻠﺻ أ ﻦﯿﺘﻧﺎﺴﻛ ،زﻻﺎﺗﺎﻛ ،زاﺪﯿﺴﻛوﺮﯿﺑﻮﺘﻛﻻ :ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﺗ ﻊﺳاو ﻞﻜﺸﺑ تﺎﺳارﺪﻟا زﻻﻮﻟﺎﺳ ،زﺎﺒﯿﻟ ،زﺎﻨﯿﯿﺗوﺮﺑ ،زاﺪﯿﺴﻛ ) زﻼﯿﻣأو (زاﺮﺘﺳإ ﻞﯾرأ) Fox و Kelly ، 2006 .( ﺐﺴﻨﯾ Fox و Kelly ) 2005 :ﺔﯿﺳﺎﺳأ ردﺎﺼﻣ ﺔﻌﺑرأ ﻰﻟإ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻠﺻﻻا تﺎﻤﯾﺰﻧﻹا (  .ﺔﯿﯾﺪﺜﻟا ﺎﯾﻼﺨﻟا ﻦﯿﺑ ﺎﻣ تﺎﻏاﺮﻔﻟا ﺮﺒﻋ بﺮﺴﺘﻤﻟا مﺪﻟا ﺎﻣزﻼﺑ  مزﻼﺑﻮﺘﯿﺳ ﺔﯿﻠﺨﻟا ﺔﯾزاﺮﻓﻹا ذإ ﻦﻣ ﻦﻜﻤﻤﻟا زﺎﺠﺘﺣا ﺾﻌﺑ هﺬھ ﺎﯾﻼﺨﻟا ﻲﻓ ﺾﻌﺑ تﺎﯾﺮﻜﻟا ﺔﯿﻨھﺪﻟا ﺎﮭﺘطﺎﺣﺈﺑ ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺔﯿﺸﻏأ هﺬھ ﻷا ةﺮﯿﺧ ءﺎﻨﺛأ ﺎھزاﺮﻓإ .  ءﺎﺸﻏ تﺎﯾﺮﻜﻟا ﺔﯿﻨھﺪﻟا ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺚﯿﺣ ﻖﺘﺸﺗ ﺎﮭﺘﻘﺒط ﺔﯿﺟرﺎﺨﻟا ﻦﻣ ءﺎﺸﻐﻟا ﻲﻤﻘﻟا ﺔﯿﻠﺨﻠﻟ ﺔﯿﯾﺪﺜﻟا ﻲﺘﻟاو ﻞﻜﺸﺘﺗ ﺎھروﺪﺑ ﻦﻣ ﺔﯿﺸﻏأ ﻲﺠﻟﻮﻏ (Golgi) . ﺎﻤﺑر نﻮﻜﺗ ﺔﯿﺸﻏأ تﺎﯾﺮﻜﻟا ﺔﯿﻨھﺪﻟا رﺪﺼﻣ ﻢﻈﻌﻣ تﺎﻤﯾﺰﻧﻹا ةدﻮﺟﻮﻤﻟا ﻲﻓ ﺐﯿﻠﺤﻟا .  تﺎﯾﺮﻛ مﺪﻟا ءﺎﻀﯿﺒﻟا ﻲﺘﻟا ﻞﺼﺗ ﻰﻟإ ةﺪﻐﻟا ﺔﯿﯾﺪﺜﻟا ﻦﻣ مﺪﻟا ﺔﺑرﺎﺤﻤﻟ ىوﺪﻌﻟا ﺔﯾﺮﯿﺘﻜﺒﻟا ) بﺎﮭﺘﻟا عﺮﻀﻟا ( ، ﻦﻣو كﺎﻨھ ﻞﺧﺪﺗ ﺐﯿﻠﺤﻟا . ) ةﺪﻋ تاﺮﺷﺆﻤﺑ ﺎﮭطﺎﺒﺗرا ﻲﻓ ﻦﻤﻜﺗ ﺎﮭﺘﯿﻤھأو ،ﺔﻀﻔﺨﻨﻣ ﺰﯿﻛاﺮﺘﺑ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻓ تﺎﻤﯾﺰﻧﻹا ﺪﺟاﻮﺘﺗ Fox ، 2003 :( • :ﻞﺜﻣ عﺮﻀﻟا بﺎﮭﺘﻟا ﺔﺻﺎﺧ ،ةﺮﻘﺒﻟا ﺔﺤﺻ ﻦﻋ ﺮﺷﺆﻣ -N ﻞﯿﺘﯿﺳأ -D-β ﻦﯿﻤﺳﻼﺒﻟا ،زاﺪﯿﻨﻣازﻮﻛﻮﻠﻏ و زﻻﺎﺗﺎﻜﻟا . • ﺮﺷﺆﻣ :ﻞﺜﻣ ﺐﯿﻠﺤﻠﻟ ﺔﯾراﺮﺤﻟا ﺔﺠﻟﺎﻌﻤﻟا ﻦﻋ زﺎﺗﺎﻔﺳﻮﻔﻟا ،ﺔﯾﺪﻋﺎﻘﻟا γ -ﻞﯿﻣﺎﺗﻮﻠﻏ زاﺪﯿﺘﺒﯿﺒﺴﻧاﺮﺗ .راﺪﯿﺴﻛوﺮﯿﺑﻮﺘﻛﻼﻟاو • زﺎﺒﯿﻟ ﻦﯿﯿﺗوﺮﺑﻮﺒﯿﻟ :تﺎﻤﯾﺰﻧﻻا ﮫﯿﻓ ﺐﺒﺴﺘﺗو جﻮﺘﻨﻤﻟا ﺔﯿﻋﻮﻧ دﺎﺴﻓ ،ﺔﯿﻀﻤﺤﻟا زﺎﺘﺘﻔﺳﻮﻔﻟا ،ﻦﯿﻤﺳﻼﺑ ، .زاﺪﯿﺴﻛأ ﻦﯿﺘﻧﺎﺴﻛو

(26)

11 • :ﺔﯿﺗﻻا تﺎﻤﯾﺰﻧﻻا ﻞﻌﻔﺑ ﻦﺒﺠﻟا ﺞﻀﻧ ﺔﻠﺣﺮﻣ ﻲﻓ ﺔﺻﺎﺧ ﺔﯿﺒﯿﻠﺤﻟا تﺎﺠﺘﻨﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﯿﺑﺎﺠﯾإ تاﺮﯿﺛﺄﺗ .زاﺪﯿﺴﻛأ ﻦﯿﺘﻧﺎﺴﻛو ،ﺔﯿﻀﻤﺤﻟا زﺎﺘﻔﺳﻮﻔﻟا ،ﻦﯿﻤﺳﻼﺑ ،زﺎﺒﯿﻟ ﻦﯿﯿﺗوﺮﺑﻮﺒﯿﻟ • زاﺪﯿﺴﻛوﺮﯿﺑﻮﺘﻛﻼﻟا :ﻞﺜﻣ تﺎﺑوﺮﻜﯿﻤﻠﻟ دﺎﻀﻣ طﺎﺸﻧ وأ ﺮﯿﺛﺄﺗ .ﻢﯾزوﺰﯿﻠﻟاو I -2 -6 -2 -تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا رﻮﻄﺗو ﻮﻤﻧ ﻲﻓ صﻮﺼﺨﻟا ﮫﺟو ﻰﻠﻋ ﻢھﺎﺴﺗ ﻲﮭﻓ ،ﺔﯾﻮﻀﻌﻟا ىﻮﺘﺴﻣ ﻰﻠﻋ ﺎﯾﻮﯿﺣ ارود تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا ﺐﻌﻠﺗ ﻦﻣ ﺪﯾﺪﻌﻟا ﻲﻓ ﻚﻟﺬﻛو ﻢﺴﺠﻟا تﺎﯿﻟﻵا ؛ﺔﯿﻔﯿظﻮﻟا ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ ءﺎﻨﺜﺘﺳﺎﺑ ﺎﯿﺗاذ ﺎﮭﻌﯿﻨﺼﺗ هروﺪﻘﻤﺑ ﺲﯿﻟ ﻢﺴﺠﻟا نأ ﻻإ D .تﺎﺌﯾﺰﺠﻟا هﺬھ ﻦﻣ ﺔﯾروﺮﻀﻟا ﮫﺗﺎﺟﺎﯿﺘﺣا ﮫﻟ ﺮﻓﻮﺗ ﺔﻧزاﻮﺘﻣ ﺔﯾﺬﻐﺗ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻞﺼﺤﺘﯾ ﻮﮭﻓ اﺬﻟ ، ﺮﻓﻮﯾ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻞﻜﺸﺑ ﻲﺳﺎﺳأ تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻓ ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟا B ، ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ A ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓو D ) Bergerot ، 2010 ( . ﺎﮭﻧﺎﺑوذ ﺔﯿﺻﺎﺧ ﺐﺴﺣ ﻦﯿﻔﻨﺻ ﻰﻟإ تﺎﺒﻛﺮﻤﻟا هﺬھ ﻢﺴﻘﻨﺗ لوﺪﺟ) 6 ﻓ ﺔﺒﺋاﺬﻟا تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا :( ءﺎﻤﻟا ﻲ نﻮھﺪﻟا ﻲﻓ ﺔﺒﺋاﺬﻟا تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟاو ) Amiot و هؤﻼﻣز ، 2002 ( . لوﺪﺟ 6 : ةﺮﻘﺒﻟا ﺐﯿﻠﺣ تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻓ ﻢھأ ﺰﯿﻛﺮﺗ لﺪﻌﻣ ) Amiot ،هؤﻼﻣزو 2002 ( . تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا ﻒﻨﺻ تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا عاﻮﻧأ ﺰﯿﻛﺮﺘﻟا لﺪﻌﻣ ∖ 100 ﻞﻣ ﺔﺒﺋاﺬﻟا تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا نﻮھﺪﻟا ﻲﻓ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ A ) -β (ﻦﯿﺗورﺎﻛ 40 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ D (لوﺮﯿﻔﯿﺴﻟﺎﻜﯿﻟﻮﻛ) 2.4 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ E (لوﺮﯿﻓﻮﻛﻮﺗ) 100 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ K 5 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﺔﺒﺋاﺬﻟا تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا ءﺎﻤﻟا ﻲﻓ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ C (ﻚﯿﺑرﻮﻜﺳأ ﺾﻤﺣ) 2 ماﺮﻐﯿﻠﯿﻣ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ B1 (ﻦﯿﻣﺎﯿﺗ) 45 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ B2 (ﻦﯿﻓﻼﻓﻮﺒﯾر) 175 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ B6 (ﻦﯿﺴﻛوﺪﯾﺮﯿﺑ) 50 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ B12 (ﻦﯿﻣﻼﺑﻮﻛﻮﻧﺎﯿﺳ) 0.45 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﺪﯿﻣﺎﻨﯿﺳﺎﯿﻧو ﻦﯿﺳﺎﯿﻧ 90 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﻚﯿﻨﯿﺗﻮﺘﻧﺎﺑ ﺾﻤﺣ 350 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﻚﯿﻟﻮﻓ ﺾﻤﺣ 5.5 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ H (ﻦﯿﺗﻮﯿﺑ) 3.5 ماﺮﻏوﺮﻜﯿﻣ  تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا ﺔﺒﺋاﺬﻟا ﻲﻓ ءﺎﻤﻟا : ﻞﺜﻤﺘﺗ ﻲﻓ ﻦﯿﻣﺎﺘﯿﻓ C تﺎﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻓو ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟا B ﻲﺘﻟا ﺪﺟاﻮﺘﯾ ﺎﮭﻀﻌﺑ تﺎﯿﻤﻜﺑ ةﺮﺒﺘﻌﻣ ﻲﻓ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻛ B2 و B12 . ﻊﺑﺮﻓ ﺮﺘﻟ ﻦﻣ ﺐﯿﻠﺤﻟا ﻲﻄﻐﯾ ﺎﻣ ﮫﺘﺒﺴﻧ 25 و 30 % ﻦﻣ تﺎﺟﺎﯿﺘﺣﻻا ﺔﯿﻣﻮﯿﻟا ﻢﺴﺠﻠﻟ ﻦﻣ ﻦﯾﺬھ ﻦﯿﻨﯿﻣﺎﺘﯿﻔﻟا ﻰﻠﻋ ﺐﯿﺗﺮﺘﻟا .