S. Congregatio Consistorialis
Quaestio juridica e t histories
De jurisdictione Spirituali sive de qualitate Nullius
Abbatice Sancti Mauritii Agaunensis
P r o A b b a t e Sti Mauritii
E p i s c o p o tit. B e t h l e e m i t a n o
THESIS PROBATIO
Ct
totius Argumenti explanatio
ex Documentis annexis
Médiathèque VS Mediathek
P r o d è m i u m
Lis, quæ hodie movetur excitata est anno 1924 ab Episcopo Sedunensi qui sibi arrogare voluit jurisdictionem super quasdam partes T erritorii A bbatialis in Villa Sti M auritii agaunensis (1).
Relata re ad S. Gong, de Propaganda Fide a qua pendet Abbatia Sti M auritii cura suo Territorio Nullius, responsum fu it totani liane materiam de damnis quæ circa jurisdictionem suam multis sæculis passa est dieta Abbatia, tractandam esse juxta historica et juridica documenta. Quod factum fu it in edito Opere cui titulus : « Question de Droit et d’histoire : La Juridiction spirituelle de l’Abbaye de St-Maurice », 1925.
A t scire necesse est propositum non fuisse in hoc Opere pro bandi qualitatem Nullius Abbatiæ et Parochiarum ac Capellarum T erritorii Abbatialis quæ semper fuerunt et hodie sunt de omni- moda jurisdictione spirituali hujus Abbatiæ.
A gebatur tantum de quibusdam Parocliiis quæ revera valut et supradictæ per Privilegia Apostolica prim itus ad jurisdic tionem spiritualem Abbatis pertinebant ; sed, nonobstante paci fica per septem sæcula possessione ex parte Abbatis, mota ab Episcopo Sedunensi controversia circa curam animarum dieta- rum Parochiarum , avulsæ fuerunt a Territorio jurisdictionis Abbatis vigore cujusdam Concordiæ — si sic dici potest — inter Præsulem Sedun. et Abbatem anno 1215 initæ, ad cujus tenorem in his « Ecclesiis sibi subjectis » Abbas « instituet paroebos qui- bus » Episcopus Sedunensis curam animarum concedei Cf. Sum - marium, p. 182.
E x ipsism et Concordiæ verbis apparet Abbati præservatum fuisse jus Collationis seu Institutiom s collativce illarum Eccle- siarum quarum cura Episcopo pro bono pacis tribuebatur. Vigore ergo lmjus Collationis dictæ Ecclesiæ usque ad liodier- num diem tamquam Regularia Beneficia Abbatiæ semper et ab omnibus habitæ sunt.
P ræ servabatur insuper, u t patet, integra jurisdictio spiri- tualis Abbatis quoad curam animarum aliarum Ecclesiarum in Bullis Summorum Pontificum recensitarum de quibus in hac dieta Concoi'dia nulla mentio habebatur. E t revera Ecclesiæ, in quarum statu niliil per Concordiam innovatum fuit, ad
jurisdic-1) V ide op u s n o stru m « Q uestion d e D roit et d 'h isto ire » : La ju rid ic tio n spirituelle de
tionem spiritualem Abbatis, tenore Privilegiorum Apostolicorum, pertinere, nullo puncto temporis intermisso ad hodiernum usque diem, ab omnibus dignoscuntur, u t in fra probatur.
Quibus vero Ecclesiis N ullius addendæ sunt Ecclesia; et Capellæ quæ in decursu sæculorum sive dismembrata; sive in Territorio Nullius constructæ sive decisione Pontificum concessa; fuerunt.
Hisce dictis, antequam u ltra procedat argumentum et u t mani- festius definiatur status quæstionis, ante oculos ponendæ snnt Tabellæ quarum una omnes Ecclesias sive Capellas per P riv i legia Apostolica Abbatiæ ; S ti M auritii prim itus concessas con- tinet ; altera, Ecclesias quæ Territorio Abbattali per Concordiam •anni 1215 avulsæ fuerunt. In tertia Tabella invenietur status
hodiernus omnium Ecclesiarum quæ Abbatiæ unitæ sunt sive cum omnimoda jurisdictione spirituali,
sive cum jure Collationis et vocantur Beneficia Regula rin,
r- sive cum jure patronatus seu nominationis (2).
I
Ecclesiæ sive Capellæ Abbatiæ Sti M auritii in Bullis Sum- , morum Pontificum recensitæ (3).
/ 1. Ecclesia S. M auritii seu Basilica SS. M artyrum ;
In territo rio I 2 . Ecclesia S. Sigismundi ;
Vlllae . 3. Ecclesia seu Capella S. Laurentii ;
S1' M auritii / 4. Ecclesia seu Capella S. Maria; ;
\ 5. Ecclesia Hospitalis S. Jacobi ;
6. Ecclesia de Allio (Aigle) ;
7. Ecclesia de Ollon ;
8. Ecclesia de V ertro (Vétroz) ;
9. Ecclesia de P lan Contez sive de Contez ; 10. Ecclesia de Ottanel (Vernayaz) ;
11. Ecclesia de Bagnes ;
12. Ecclesia de Villegio (Vollèges) ; 13. Ecclesia de Sal vans (Salvan) ; 14. Ecclesia de Choix sive Choex ;
15. Villa de Laveto (Lavey) (4) ;
16. G rancia sive Grangia de Veresali (Vérossaz) (5).
2) Cf. S iim m a riu m , p. 179-180 « C onstitutioncs Regalis, Exem ptai ac N ullius Dicecesis Abba- itiæ S ancii M auritii ag au n en sis » a S an cta Sede a p p ro b a ta c .
3) Cf. S iim m a riu m , p . 9, 12 et A ppend., I I et III.
4) V illa liæ c in P a ro c h ia in ja m a n tiq u itu s e re c ta . E cclesiam seu C apellam S. M ariæ S u b b u rg o , (Agauni) su p ra d ic ta m u ti p aro cliialem lia bu i t. Cf. S iim m a riu m , pag. 96 et seq.
f>) G ran cia a s su m itu r e tia m pro Capella, u t co n stat ex d ictis in cau sa M onastcrii G ryptae F e rra ta e , de q u a in Bulla B enedicti P P . XIV «« In te r m u lta » 4 a p rilis 1747, « de d u a b u s ip siu s M onastcrii G ra n d is n im iru m de Capellis S. B enedicti... »
G rancia illa de V eresali, cui p ra e e ra t ta n q u a m R ector, u t a p p a re l ex d o c u m e n tis an ti- q u issim is, R egularis a b A bbate d e p u ta tin , in h o n o re m S. S igism undi constim ela fuit. Gf. in fra de Benefici is Reguluribiis.
II • u lni'-':,, Ecclesiæ per Concordiam anni 1215 Territorio A bbatiali Nullius avulsæ, Abbatiæ tarnen cum jure institutionis côllàtivæ unitæ.1
1. Ecclesia S. Sigismundi ;
2. Ecclesia de Vétroz ; ;• ‘:u- ■
3. Ecclesia de P lan Conthey ; • )
4. Ecclesia de B agnes; A
5. Ecclesia de Vollèges ; unr; Vom m tul
6. Ecclesia de Allio (Aigle) ; 7. Ecclesia de Ollon.
u i ; - : :
Status omnium Ecclesiarum quæ hodierno die diversimode Abbatiæ Sti M auritii unitæ sunt :
A) E c c le s iæ o m n im o d æ j u r is d ic tio n is s p ir it u a lis s iv e N u lliu s Ecclesia sen Basilica SS. M artyrum ;
Ecclesia S. Silvestri Clioasii (Choex) ; Ecclesia B. M auritii Salvani (Salvan) ;
Ecclesia B. V. M. Assumptæ Finniensis (Finliaut) ; \ Ab ecclesia S alva-
Ecclesia B. V. M. Natæ de Ottanel sive de Vernayaz nensi d ism en b rals
Ecclesia de Laveto (Lavey) ;
Capella B. M auritii de Viroleto (Vérolliez) ; / i n territo rio abba-
Capella B. M. V. de Saxo (Notre-Dame du Scex) ; | tiali c o n s tru c ts
Capella B. M. V. de Compassione ex concessione Innocenti! P P . XI.
Ecclesia S. M arg arite de Verossaz in qua et Abbas et Præsul Sedun. jurisdictione spirituali potiuntur ;
Capella S. Joannis B ap tiste de Gryon in finibus acatholi- corum sita et a tempore reform ationis Rectore et cultu divino orbata ;
Capella S. Laurentii non amplius cultui divino assignata. B) E c c le siæ c u m ju re c o lla tio n is u n itæ
Ecclesia S. Sigismundi, Agauni ; Ecclesia S. M auritii de Bagnes ;
Ecclesia SS. M artini et Lupi de Vollèges ;
Ecclesia S. Ubaldi et de Compassione de P lan Conthey ; Ecclesia S. M arte Magdalenæ de Vétroz ;
Ecclesia S. Annæ de Collonge ; I ab ecclesia S. Sigism und
Ecclesia S. B ernardi d’Evionnaz ; \ d ism en b rals
Ecclesia S. M auritii d’Aigle cum Leysin et Ollon.
C) E c c le s iæ c u m ju r e P a tr o n a tu s u n itæ Ecclesia B. V. M. Im m aculate Montlieoli (Monthey) ;
Ita res se habebant quum hodie Episoopus Sedun. omnem modum excedens, non tantum de parte quadam T erritorii Abba- tialis in V illa Sii M auritii disputare aggressus est, sed et de qualitate N ullius ipsius Abbatiæ S ti M auritii ejusque Parochia- rum ac Capellarum et de jure Collationis quoad Beneficia Regu- laria (6).
Contra dictam allegationem Præsulis Sedun. Nobis a S. Gong. Consistoriali injunctum fu it onus probandi qualitatein Nullius Abbatiæ nostræ, Parochiarum et Capellarum eidem in spiritua- libus unitarum.
Argumentum totum in très partes dividitur :
I “ P ars : de probatione qualitatis N ullius Abbatiæ ipsius S ti M auritii et Parochiarum ac Capellarum T erri torii abbatialis.
TI P ars : de Beneficiis Regularibus ; paucis verbis absolvetur m ateria hæc quum de jure collationis jam agebatur in opere citato : la juridiction spirituelle de l’Abbaye de St-Maurice.
I l i P a rs : de falso allegatis in Opusculo Sedun. Præsulis.
I P a r s : D e p r o b a t io n e q u a lit a t i s N u lliu s
T o tiu s a r g u m e n t! r a tio se u s c h e m a
« T errito rii se p a ra ti q u alitas non p ræ su m itu r sed per allegantem p ro b an d a est. Atqui probatio ad duas tantum m odo re s trin g itu r species : U nam scilicet per privilegium apostolicum claru m et expressum vel saltem ab a n tiq u issim a p a rite r observantia ita in terp retatu m ,
A lteram per im m em orabilem bene p ro b atam ju x ta requisita. L u ca, Theat. ver. et just, de Jurisdict. disc. I, n. U.
Porro, qualitas T erritorii separati sive N ullius Abbatiæ S ti M auritii probatur :
I. — per prim am speciem
A) scilicet per Privilegia Apostolica clara et expressa ; B) vel saltem ab antiquissim a pariter observantia ita
interpretata ;
il. — et — ad abundantiam — per alteram speciem scilicet per immemorabilem cum suis requisitis.
A) P e r P r iv ile g ia A p o sto lic a :
1° Ex documentis sæculi septiini apparet Agaunense M onasterium jam antiquis temporibus jnxta Gons-
titutiones P ontificum donatum fuisse P r iv ile g io
lib e r t a tis , quo constituitur vera qualitas T erritorii separati ;
2° Ex pluribus Bullis Summorum Pontificum patet
qualitatem T erritorii separati seu P r iv ile g iu m N u l
liu s fuisse Canonicis Regularibus Abbatiæ Sti
Maui'itii G o n fìrm a tu m .
B) P e r O b s e r v a n tia m s e x ie s c e n te n a r ia m :
Etenim Abbates Sti M auritii a u c t o r ita te O r d in a r ia
1° Institutiones auctorizabiles in suis Parochiis contulerunt; 2° Ecclesias, locaque pia T erritorii subditi visitarun t ; 3° Dismembrationes Parochiarum perfecerunt ;
4° Privilegio Pontificalium in toto suo Territorio usi sunt ; 5° Causas matrimoniales, criminales et civiles cognoverunt ; (i° Dispensationes matrimoniales sibi tanquam Ordinariis
a Sancta Sede remissas concesserunt ;
7° A denuntiationibus matrimonialibus dispensarunt ; 8° Confessarios etiam pro sæcularibus approbarunt ; 9° Casus in Sacramento Pœnitentiæ sibi reservarunt ; 10° Indulgentias ac Jubilæ a in suis Parochiis publicarunt ; 11° M andata circa morum correctionem et reformationem
necnon alia ad salutem animarum pertinentia ediderunt ; Hæc Jurisdictio quasi Episcopalis
12° Recognita fu it unacum temporali Abbatibus Agaunen- sibus a testibus fide dignis scilicet ab hominibus Com- m unitatum T erritorii abbatialis ;
13° Exercita fu it cum scientia et patientia Episcoporum Sedunensium, imo ab ipsism et confessa ;
14° A gnita et confirm ata a Sancta Sede
A) P er Litteras Apostolicas Abbatibus tanquam O rdi nariis directas ;
B) P er appositionem vel denominationem N ullius in Brevibus Apostolicis Abbatibus directis ;
C) P er approbationem Constitutionum Abbatiæ ; D) P er difinitivam S. N untiaturæ Sententiam anno 1695
II. P e r im m e m o r a b ile m p o s s e s s io n e m :
bene probatam juxta requisita, cum Sententia S. Nuntia- turæ in favorem Abbatis lata, in rem judicatam tran sient.
Conctusio : p r i v iLe g i i s a p o s t o i.i c i s p e u a n t i q u i s s i m a m o b s e r -VANTIAM IN T E R PR E T A T IS E T IMMEMORABILI PO SSESSIO N E JU X TA REQ U ISITA PROBATA N EC ESSA R IE CON STAT D E VERA . Q U A LITA TE N U LLIU S E T DE T E R R IT O R IO SEPA RA TO ABBA
D e P r iv ile g iis A p o s t o lic is
D e P r iv ile g io lib e r ta t is
U t pianissime eliciantur Privilegia Apostolica Abbatiæ S ti M auritii ab antiquissimis temporibus concessa, necesse est prim ordia bu jus M onasterii paucis verbis repetere.
Neminem enim latet in finibus Sedunoram prope Agaunum sæculo tertio exeunte, Legionem Thæbæorum, duce et hortatore M auritio, m artyrium sua sponte ferre maluisse quam im perata nefarii Im peratoris exsequi (7).
Ad memoriam autem tam præclare rei gestæ servanda m et ad gloriam tantorum M artyrum colendam, nihil melius duxit Præsul Octodurensis, prim us in his partibus A ntistes, quam ut Ecclesiam sæculo quarto vertente extrueret, in qua asser- varentur Reliquiæ SS. M artyrum et constituerentur Clerici qui laudes Sanctorum Dei decantarent (8).
E x bis remotis temporibus ad hoc gloriosum sepulcrum confluebant non tantum fidelium catervæ sed et reges et Galliæ ac Germanise A ntistites, qui sibi nulli labori pepercerunt ut cultus SS. M artyrum augeretur (9). In te r bos eminent S.
Eu-7) L’h isto ricité d u m a rty re de S. M aurice et de la Légion th é b é e n n e a été v icto rie u se m en t et défin itiv em en t é ta b lie co n tre c e rta in s critiq u e s m o d e rn e s p a r M,r Besson d an s so n M onasteriuni acaunense, J'rib o u rg 1913, et d a n s ses Recherches su r les Origines des dio
cèses de Genève, Lausanne, Sion, F rib o u rg 1906.
M,r Besson écrit en form e d e co nclusion de son a rg u m e n ta tio n : a Nous a d m e tto n s donc, sa n s c ra in te de no u s tro m p e r, la ré a lité d u m a rty re d es Saints M aurice, E x u p èrc, C andide, V ictor et de leu rs n o m b re u x com p ag n o n s a n o n y m e s, su rv e n u à A gaune, le 22 se p te m b re d 'u n e a n n é e in c o n n u e , m ais v oisine de 280-300, M onasterium acaunense p . 22. h t p lu s loin :
« Nous cro y o n s a v o ir étab li l’historicité, m ôm e d u m a rty re ». Ibid, p. Cl.
Une é tu d e très rig o u reu sem en t c o n d u ite d u T o m b e au de St-M aurice d é co u v ert il y a u n c e rta in n o m b re d ’a n n é e s — A rcosolium d u IVe* siècle — confirm e p le in e m e n t les co n clu sions de M,r Besson. V oir N. P e issa rd , La découverte du Tombeau de S. M aurice, M a rtyr
d ’A gaune à St-M aurice en Valais, S t-M aurice 1922.
8) L’existence de cette p re m iè re église co n stru ite p a r S. T h éo d o re est attesté e p a r la
Passio A ca u n en siu m M a rtyru m de S ain t E u c h e r, « écrite p eu a p rè s l’an 400 » d it M,e Bcsson, Nos Origines chrétiennes, p. 80.
« Un évêque de M artigny, p ro b a b le m e n t le p re m ie r en d ate, S. T h éo d o re, tra n sfè re vers 360-370 u n trè s g ra n d n o m b re de C orps sa in ts d a n s u n e église érigée p a r lui e n le u r h o n n e u r ... Çe sa n c tu a ire était d e sse rv i p a r d es Clercs ». M onast. acum i., p , 60 et 89.
9) Cette p etite ville (Agaune) n e g ra n d it p a s b eau co u p ; m ais elle fu t la ville sa in te ; le to m b eau d e ses M arty rs la re n d it célèb re. C’est v ers elle q u e n o u s v e rro n s les foules s’a c h e m in e r de toutes p a rts â tra v e rs le m o y en -âg e ». M,r B esson, Recherches su r les O rigi
cherius, illustris ille Lugdunensis Episcopus a quo, sæculo quinto incepto, « Passio Agaunensium M artyrum » præclaro ordine et m ira scientia conscripta fuit, et S. Avitus, Yiennensis Autistes celeberrimus, eu jus consilio et opera, adjuvante S. Maximo Genevensi Episcopo (10), S. Sigismundus, Burgun- dionum Rex, anno 515 monasterium pauloque post Basilicam novam construxit (11), quam ecclesiam regem ipsum « territoriis amplissimis ditasse » refert Gregorius Turonensis (12).
Anno eodem 515, loco Clericorum qui prius Ecelesiæ famu- labantur, ex notissimis Galliæ inonasteriis accersiti sunt Monachi, quibus primum Abbatem S. Hymnemodum præ fecerunt Antis- tites simul ac « officium psallendi die noctuque indesinenter » constituerunt (13). Quod officium Agauni primo in occidentalibus partibus innovatum, velut exemplar semper habitum fu it præ- claræ institutionis quæ Laus perennis appelatur (14). E t hæc « psallendi vel subsis ten di régula instituta sancto Hymnemodo « a coetu episcoporum, qui îllic ad constituendum monasterium vénérant, traditili’ » (15).
« A gauni v ero locus u b i h æ c clad es contigit ex in d e Celebris fuit a p u d C liristianos, cum ob ta n to ru m M a rty ru m m em o ria m , tu m ob e x strü c tu m ib i in sig n e M onasterium , qu o d lia c te n u s p e rse v e ra i su b S ancii M auricii n o m in e n o tissim u m ». R u in a rt, A d m o n . in Pass.
SS. M auricii et Soc.Migne, Sancti Eiiclierii opera, P a tr. la t., T. 50.
Les P ap es, les E m p e re u rs et les Rois firent a u to m b eau des M artyrs le u r p èlerin ag e, et à cette occasion, d o tè re n t l’Eglise et le M onastère d e n o m b re u x privilèges. V oir A rchives
de l ’Abbaye.
10) M,r Besson, Recherches s u r les O rignes, etc., p 128.
11) La d a te de l’in a u g u ra tio n d u M onastère est é ta b lie p a r u n d o cu m en t de p re m iè re v a le u r : u n e h o m élie de S. Avit « d icta in b asilica sa n c to ru m A c au n c n siu m in in n o v atio n e m a n a s te rii ip siu s vel p assio n e m a rty ru m ». Un feuillet de p a p y ru s d u VIe* siècle, le P arisi-
n u s 8913, a co n serv é le texte d e cette h o m élie re p ro d u ite d a n s le M onasterium acaun, p . 123-125.
12) G re g o iiu s T u ro n e n sis, de Gloria M a rty r u m ,'lib . I cap. 75.
13) La Vita A bbatum A caunensiuni q u e M*r Besson d é c la re écrite « e n tout cas a v a n t 550»
M onast., p . 159, et d o n t il p ro u v e l’a u th e n tic ité , Ibid, p . 159, ra p p e lle « q u a lite r ip su m Mo
n a s te riu m fu e rit in stitu tu m », et q u o m o d o « rem o tis fam iliis sæ c u la rib u s, Dei in ib i, h o c est m o n a c h o ru in fam ilia lo c a re tu r, qu i d ie n o ctu q u e eæ lestia im ita n te s c a n tio n ib u s d iv in is in sis
tè re n t ».
On voit, p a r ce ra p id e exposé, com bien est d é p o u rv u de co n n aissan ce s h isto riq u e s l’a u te u r d u M ém oire de M,r de Sion, q u i n e d e v ra it ig n o re r n i le M onasterium acaunense, n i les Recherches su r les Origines des diocèses de Sion, etc, S’il les a v a it lu s, il n ’a ffirm e ra it p as q u e l’A bbaye, d ’a b o rd sé cu lière n ’est d e v e n u e R égulière q u ’en 1128. La vie m o n acale y est é ta b lie en b o n n e et d u e fo rm e, d ès 515. Au m ilieu d u IX"* siècle, il est v rai, des C hanoines soum is à la Règle, a lo rs célèb re, de S. C hrodgang, p re n n e n t la p lace des Moines. E n 1128, les C hanoines R éguliers s’é ta b lisse n t d éfin itiv em e n t à l’A bbaye, com m e le p ro u v e la Bulle d ’H o n o riu s II. V id. S u m m . A p p en d . Cf. Responsio ad Allegationem etc., p . 5.
14) « Q u a n tu m "m o n a ste riu m istu d o lim celebre fu e rit, ex eo p a te t q u o d c æ te ro ru m cons- titu e n d o ru m v elu ti e x e m p la r sp e c ta rc tu r, m axim e in ju g is p sa lm o d iæ q u am vulgo Ländern
perennem a p p e lla b a n t, in stitu tio n e » . » R u in a rd , Op. cit. L’hom élie de S. Avit ra p p e lle 'c e t
é v én em en t «... illu d gloriosum in n o v a ri, quo se m p e r c h ristia n u s sonet, se m p e r C h ristu s h a b i te! ; se m p e r a u d ia tu r p eten s ; se m p e r v id e a tiir e x au d ien s» . « Q uand o n in tro d u isit p lu s ta rd , d a n s d’a u tre s M onastères, cette m élodie sa n s fin... o n e u t to u jo u rs soin de p ré c ise r q u e c’é ta it u n e im ita tio n d e ce q u ’on faisait à Sainl-M aurice, ad in sta r A caunensiuni ». M,r Besson,
Nos Origines, p . 86. Cf. ég alem en t M onum . Germ., H ist., Script. M erov., T. IL p. 12b et M onum . Germ, h ist., D iplom , im perii, T. /., p . 20.
Ex his apparet luiic eximio operi manum admovisse non tantum episcopum Octodurensem sed et omnes episcopos qui huic Coetui sive Concilio aderant. U t autem melius stabiliretur fortuna tam insignis monasterii, optimum visum fu it Concilio illud ab omni episcopali jurisdictione eximere (16), ideoque sancivit u t Monachi
« exhortationem h ab ean t et doctrinam ad Sedevi ap o sto lica m . . . et si advenerit quod convulsione au t disceptatione co n tra hæ c agere (quis) tem ptaverit, tunc Abbas præ dicti m onasterii quasi ad fontem concursionem ad Sedevi apostolicavi habeat quasi lum en p e te n s . . . et inde ad cellam suam rev ertatu r. » Vide S u m m a r iu m , p. 1.
Quibus omnibus præclare gestis, die 22 septembris anno 515 monasterii dedicatio celebrata est, u t constat ex homilia S. Aviti « dieta in basilica Sanctorum Acaunensium in Innovationé M onasterii ipsins vel Passione M artyrum » (17).
Privilegium autem quo donatimi fu erat monasterium a Coetu Episcoporum, Summi Pontifices illis jam temporibus confirm arunt et am pliarunt u t patet ex diplomate Dagoberti Regis anni 635 :
« D agobertus, rex F ran co ru m vir in lu ste r Apostolicis p atrib u s nos- tris . . . nec nobis aliquis detrahendo estim et in id nova decernere, dum ab an tiq u is juxta Constitutiones Pontificum per regalem sanctionem Monas- teria San cto ru m A g a u n e n siu m , L irinensium , Luxoviensium , im m oque M onachi Domni M arcelli, sub libertatis privilegio v id en tu r consis tere . . . » (18).
Quod et idem desumere licet ex form ula celeberrima Mar- culfi sæculo septimo exeunte edita :
« dum ab an tiq u itu s ju x ta Constitutiones P ontificum per regale (sic) sanctionem M onasteria S an cto ru m L yrinensis, Agaunensis, Lossoviensis vel modo in n u m erab ilia per omne R egnum F ran co ru m sub libertatis privilegiavi v id e n tu r c o n s is te r e ...» (19).
Porro hoc privilegium libertatis ita interpretatur a Romano Pontifice et a peritis in jure doctoribus ut præ seferat quali- tatem N ullius cimi Territorio separato.
1G) « P o u r le sp iritu e l, p o u r la d isc ip lin e et la d o c trin e , il (le M onastère) n e re lè v e ra pas de ré v è q u e d io césain d ’O ctodure... m ais il d é p e n d ra d ire c te m e n t d u siège a p o s to liq u e ... » M axime R eym ond, La Charte de S. Sigism ond p o u r S a in t M aurice d %A gam ie 515. E x trait d e la Zeitschrift fü r schweizerische geschichte M, I. lie ft, 1926.
17) V oir ci-d essu s note 5. — U ne n o u v elle église d u e ég alem en t à la g én éro sité de S. Sigism ond fu t c o n stru ite p a r les soins de l’A bbé A m b ro ise, a u to u r d e 520. V oir Vita
Abbattuti et M onasterium A caunense, p . .77.
18) M onum . Germ., D iplom at. Im p erii, T. / , (édit. Pertz), p. 10. — P a r u n d ip lô m e du 24 m ai 775, C h a rlem ag n e acco rd e ù la c élèb re A bbaye d e F a rfa le p riv ilèg e so llicité p a r l’Abbé : «... dixit (A bbas) su ggerendo ut... ei vel ipsi M onasterio co n ced e re d e b e re m u s q ua- lite r ip sa casa dei su b tali privilegio esse d eb eret sicut c æ te ra M onasteria L irin e n siu m ,
A g aunensium et L uxoviensium ... >» M ontini. Germ., D iplom . K arolin, T , I, p . IM . Cf. S c h u ste r, L ’im periale Abbazia di Farfa, p. 51. R om a 1921).
P atet enim ex cap. A ud itis de prœscriptionibus, Innoceti- tium P P . H I pro certo Imbuisse privilegi um libertatis, si pro- baretur a regibus datum fuisse, effectum so rtiti sive ad absol- Vendum Abbatem de Hevesca ab im petitis Episcopi Vigoriensis super quibusdam Ecclesiis sive ad easdem Prælato inferiori adjudicandas velut pieno jure subjectas (20), Episcopo silen- tio imposito super illis.
Accedit et auctoritas celeberrimi Card. P e tra qui, u t pro- baret supremam potestatem Summi Pontificis in m ateria exemp- tionis absolutæ nihil antiquius habuit, quam ut argumentum validissimum desumeret ex privilegio libertatis quo Monasteria Agaunense, Lirinense et Luxoviense a tam remotis temporilms ornata fuerant.
« Nefas est enim d u b itare de potestate P apæ in m a te ria exem ptionis . . . istaque facultas P apæ est ab antiquissim o tem pore u su rp ata, u t . . . su p ra innui. Im o in eadem form ula fam ig erata M arculfi, de q ua plures scrip- serunt, et novissim e Van Espen cit. tit. 12, cap. 2, n. 22, refert verba dictæ form ula; ibi : « D u m ab antiquitus juxtu Constitutiones Pontificum, Monas- « teria. Sanctorum Lirinensis, Aguunensis, et Luxoviensis, vel modo innu- « merabilia per omne Regnum Francorum, sub privilegio libertatis videntur « consistere. » En ig itu r quod Sum m i P ontificis a u c to rita ti ta lia exem ptiva privilegia ad scrib u n tu r. » P e tr a , Com. ad Const. 1 Paschalis II, sect. I, n. 26 et 27, T. I, p. 2/2, edit. Venetiis /729.
«N on o b s t a t ... quod sta tu s exem ptionis sit incom patibilis cum sta tu N ullius dicecesis. . . nam resp o n d etu r exem ptionem esse in duplici diffe re n tia ; alia enim est sim plex et o rd in a ria et hæc non exim it a dicccesi ; ideoque est incom patibilis cum s ta tu N u lliu s ... Alia est exemptio piena et a b s o lu ta ... et hæ c exim it et co n stitu it exem ptum in proprio T e rri torio. » F a g n a n i, c. Cum contingat, n. 39 de foro competenti, T. 2, p. 27, edit. Venetiis 1697.
Cum autem ag atu r in Commentario Card. P etra supra cit. de suprema auctoritate Summi Pontificis in m ateria exemp tionis, dieta M onasteria veluti exemplaria plence et absolutæ exemptionis assumi manifestum est.
Ergo ex dictis de Privilegio libertatis Monasterium Agau nense a prim is suæ institutionis temporibus ju xta Constitutiones Pontificum donatimi fuit exemptione « piena et absoluta quæ « constituit exemptum in proprio territorio » quod est illuni in statu vere N ullius ponere.
C onfirm atur hoc et eo fortins procedit quod « Lyrinense Monasterium Cisalpinum, omnium Gallorum primum, sub Nul lius Ju ris dicione » per Privilegia Apostolica esse constat ex documento octavi sæculi cui titulus « Instrum entum Pipini
20) «« Idem est liah cre E cclcsiam sib i su b je ctam pieno ju r e et h a b e re ordinariam et quasi
episcopalein ju risd ictio n em , q u ia lu n e E piscopus n u llu m ju s ep isco p ale potest in ca exercere ». F agnani, c. Tuie, n . 7 de Clericis non resid., T. I l i, p . 58. Cf. etiam T a m b u rin i, de Jure Abba llini, disput. 2/, qu. 8, il. 2, T. I ; Barbosa, de officio et potest. Episcopi, pa rs 3, Alley. 89, n . 4.
Im peratoria in quo inveniuntnr privilegia M onasterii Lirinen- sis » (21). Vici. Sum m arium , A ppendix N. I.
D e P r iv ile g i! N u lliu s c o n fìr m a tio n e
Hæc autem privilegia apostolica Bullis Summorum Pontifi- cum confirm antur Canonicis Regularibus Sti M auritii qui ab anno 1128 usque ad hbdiernum diem in Ecclesia Agaunensi Deo sine interm issu fam ulantur (22).
Ad tenorem enim Bullæ Innooentii P P . I l anno 1136, Eccle sia in beati M auritii « de dominio et subjectione Sedis Aposto lica; specialiter esse antiquis patrum institutionibus compro- batur ». Cf. Summ., p. 6.
Nemo non videt hæc verba denotare Monasterium Agaunense ex omni memoria speciali modo ad Sedem Apostolicam pertinere meritoque tam venerandæ perennitatis in omnibus juribus suis retineri et firm ari. Etenim, instante sollicitudine tanti Ponti- ficis, per alteram Bullam eodem anno concessam privilegium libertatis confirm atur « u t videlicet Ecclesia ipsa cum Cellis ad earn pertinentibus solummodo Romano Pontifici sit subjecta ». Cf. Sum m ., p. 7.
Hæc vero Bulla fuse latiusque explicitur auctoritate Sum morum Pontificum Alcxandri I I I , Clementis I I I, Cœlestini III, et Alcxandri IV qui omnes non sol um Ecclesiam Sti M auritii seti et Celias ejus propriis verbis exprimendas duxeriuit. Vide
Sum m ., p. 9, 12 et in Appendice n. I I et III.
Recensitis Ecclesiis Monasterio unitis, antiquissimum p ri vilegium sequentibus verbis corroboratur :
« P ræ te re a clebitam libertatem a præ decessoribus n o stris eidem Ecclesia; concessam, Nos quoqua A uctoritate A postolica nichilom inus confirm am us, ut videlicet Ecclesia ipsa cu m Cellis ad cam pertinentibus solummodo Romano Pontifici sit subjecta, nec alicui om nino quam libet dom inationem a u t exactionem in eisdem locis liceat exercare. S ancim us etiam ut nullus in eis nisi regulärem vilain professas canonic us aliquando su b ro g atu r a u t qualibet a s tu tia in tru d a tu r. »
Quod si formulæ ampliores deinceps et liodie usitatæ ad T erritorii separationem inducendam, in his Bullis non invenian- tur, mirum esse non potest. Nam, ut notât Petra,
21) Il im p o rte de n o te r — afin d ’é v ite r u n e in te rp ré ta tio n in e x a c te — (pie la fo rm u le « N ullius ju r is (lic io n e» d o it s'e n te n d re d ’u n e ju rid ic tio n sp iritu e lle . Cela resso rt d u co n tex te de ce d o c u m e n t, et en p a rtic u lie r d u p rivilège én o n cé au x term es d u q u e l l’A bbé de L érin s reçoit la b é n é d ic tio n d u P ap e, priv ilèg e d o n t jo u it égalem ent l’A bbé d ’A gaunc. O r, ce p r iv i lège p ro u v e le « T e rrito riu m se p a ra tu m ••• Cf. in fra p . l i .
22) P a r la Bulle d e 1128, le P ap e Ilo n o riu s II, confirm e l’in tro d u c tio n d es C hanoines R éguliers d a n s l'A bbaye de St-M auricc : « ... p ia d e sid e rio v e stra et ra tio n a b ile p ro p o situ m la u d a n te s, u t C anonici R e g u lä res ibi de cnctero Deo d e s e rv ia n t et C anonicus O rdo p c ip c tu is ib id em te m p o rib u s co n se rv e tu r... p ræ c ip im u s a tq u c a u c to rita te b e a ti Pel ri ac N ostra firm a- in u s,,, » V ide Stim m, A ppend., IV,
« in casu concessionis hujusm odi privilegi! apostolici an tiq u itu s procedebatur verbis m agis laconicis ; sed bisce tem poribus, quibus tot controversies ac difficulates excitatæ fu eru n t circa h an c m ateriam Præ- la to ru m N ullius, clariu s concipi debent privilegiorum verba ut fu tu ræ consim iles am bages evitentur. » P e tr a , Com. ad, Const. IV Callisti I I I , sect. I, il. 13, T. 3, p. 59.
Eo facilius verbis laconicis u ti fas erat quod non de con cessione sed de Privilegii Nullius confirmatione agebatur, cum vigore privilegii libertatis, de quo supra, juxta Constitutiones Pontificum per regales sanctiones M onasterium Agaunense, territoriis amplissimis ditatum, in statu Nullius positura fuerat. Hanc vero qualitatem a Prædecessoribus concessam confirm ant Pontifices præmemorati, ut videlicet Ecclesia S.ti M auritii cura Cellis ad earn pcrtinentibus sub nullius jurisdietione sit et « solummodo Romano P o n tific i. . . subjecta », cum dictio solum-
modo, ut a it Barbosa, « exclusiva aliorum » sit (cf. B a rb o sa ,
Dictio 369) quod ad abundantiam declaratur per verba « nec
alicui omnino quamlibet dom inationem . . . in eisdem locis liceat exercere ».
Sic cavetur ne quælibet domina f io exerceatur sive in spiri-
tualibus sive in temporalibus cum dictio quælibet sit universalis.
Cf. B a r b o sa , Dictio, 320, n. 1. P er verba autem universaliter
negative « nec alicui omnino » cf. B a rb o sa , D iciiones 208, n. 3 et
240, n. 12 et 13, excluditur omnis persona sive ecclesiastica sive sæcularis ab « eisdem locis » in Bullis recensitis in quibus extructæ sunt Ecclesia S.ti M auritii et Cellæ eidem unitæ, qua- rum nomina in Privilegiis Summorum Pontificum num erantur.
Quod verbum Celia sit accipiendum pro Sacellum vel Capella sen Ecclesia probatur per fere innum era documenta. Sic celeberrimus Baluzius :
« Hodie vero Capelloni vocam us quam veteres Celiavi et. Sacellum dixere. » B a lu z iu s , Capituiaria Reginn Francorum, T. 2, col. 925, ÿ Super Capelloni Dom. Martini, edit. Parisiis 1677.Cf. e tia m C a p e lin u m , Dictiona- r i u m septem linguarum.
« Le M onastère de S te M arie de Cella tire son nom d'un te rra in voisin d’une ancienne Chapelle, Cella, dédiée à la Vierge. » F a b r e e t
D u c h e s n e , Liber c e nsuum Ecclesia: Rom., T. I, p. 132, note 5.
« . . . liceat fra trib u s per Cellas in civitatibus constitutas, ad divina officia celebrando quandocunque voluerint, sig n a pulsare, populum Dei tarn in ipsum Cœnobium quam et in Cellas ejus ad Dei verbum audien- dum in g r e d i. . . » B u lla C a llis ti II, Monast. Montis Cassinensisanno I I 23, Bullarium R o m a n u m , T. 2, p. 343, edit. Augusta: Taurin. 1S65.
« S ta tu im u s quoque ut illa M onasteria, Ecclesia: sive Ccllœ quae Cœnobio vestro concessæ s u n t . . . » B u lla A le x a n d r i III, Monast. Cuvensi, anno 1169, ut supra, p. 704.
« C onfirm am us etiam vobis Cellas ad idem m o n asteriu m pertinentes, videlicet Ecclesiain Sti Angeli in A fila positam , Ecclcsiam Sti Georgi!
cum om nibus earum p e rtin en tiis . . . » B u lla d e m e n t i s III, Monast. Sub- lacensi anno 1188, ut supra, T. 3, p. 65.
Cf. etiam m u ltas alias B ullas ejusdem æ tatis.
Ex his ergo evidentissime apparet lianc interpretationem verbi « Cella » minime a v en tate alienam esse (23) proindeque manifestum est sive Ecclesiam S ii Mauritii, sive Celias videlicet Ecclesias in Bullis recensitas dictæ Ecclesia) agaunensi unitas solummodo Romano Pontifici subjectas esse.
Hæc omnia, sive quoad dictionem « solummodo Romano Pontifici subjectum », sive quoad verinim « Cella », confirman- tu r exemplo notissimi Nullius Cavensis M onasterii, de quo in Bulla Alexandrina asseritur :
« Cavense Cœnobium in quo estis divino obsequio m ancipati, sub beati P a tri et n o stra protectione suscipim us et præ senti scripti privilegio com m unim us atque ab omni ta ra ecclesiastico quam sæ cularis personae jugo ita om nino liberum m anere decernim us ut soli Sanctce et Apostolica; Romance Ecclesia; videatur esse subjectum ; sta tu im u s quoque ut illa m onasteria, Ecclesia; sive Cella;, quæ Cœnobio vestro concessa; su n t l'irmœ vobis vestrisque successoribus et illibata; perm aneant. » B u lla
A le x a n d r i III, slip. cit.
U t clarius apparent privilegium libertatis seu Nullius a Summis Pontifici!) us Canonicis Regularibus Abbatiæ Sti Mau ritii iterimi atque iterum confirmatum fuisse, liceat nobis inter se conferre duas Bullas Cœlestini P P . I l i quarum una Abbati Sti M auritii anno 1196, altera vero Abbati M onasterii Montis Virginis anno 1197 conceditur. Cf. Summ., Append, n. III. Ex qua collatione constat illas Bullas quasi in nullo discrepare (24).
Porro in Commentario ad liane Constitutioncm Monasterio Montis V irginis datam asserii Card. P etra privilegium Terri- torii separati fuisse « in hac Constitutione » piene confirmatum.
« A m plam exem ptionem concesserunt SS. Pontifices nedum M ona d i is sed etiam Ecclesia; bonis et fundis, ut in hac Constitutione, expres- sis bonis dictum fuit, et aliis acquirendis ct in cit. const. U rbani IV, ut
23) M,r D uchesne, d o n t p erso n n e n e conteste l’e sp rit critiq u e , ra p p o rte u n lion n o m b re d ’exem ples se m b la b le s a ceux que no u s re p ro d u iso n s. Cf. liber Consimili Ecclcsiœ R om . Qu’il suffise d e c ite r en co re les lignes su iv a n te s : « La Cella b eati P etri M artiani s’élevait a u lieu où on a tro u v é le co rp s de S. M arcien et où 0 1 1 a v a it c o n stru it d ès le h u itiè m e siècle, u n e
Chapelle, q u i fut, en 1028, rem p la c é e p a r le M onastère d éd ié à S. P ie rre et à S. M arcien. »
F a b re ct D uchesne, Liber Consimili, T. I. p . 11, note 3.
I^i d é m o n stra tio n q u e no u s av o n s étab lie et qu i no u s p a ra ît conform e à la m éth o d e scientifique p e rm e ttra d ’a p p ré c ie r l’e sp rit c ritiq u e d o n t fait p re u v e l’a u te u r du M ém oire de Sion qu i se co n ten te d ’éc rire : « V eruni n o n n isi p e r earn a u d ie n d i facu ltaten i, q u an t pictores et poetae, non vero hislorici, sib i a sse re re p o ssu n t v e rb u n t «< ccllis » in a liu d longe d iv e rsu m « saccllis » v e rte n d u m est >». MEr B ielcr, Rcsponsio ad allcgationcm Abbatis A gaunensis, etc.
p . 13.
24) O11 o b se rv e ra , p a r la co m p a ra iso n des deu x Bulles, q u e l’u n ct l’a u tre texte p o rte « C hrism a, oleum S anctum ... a lia ecclesiastica S a c ra m e n ta a diccccsano su scip ietis ».
On ne sa u ra it d o n c tire r de cette fo rm u le u n e co n séq u en ce q u elco n q u e, p u isq u e , com m e n ta n t la d ite B ulle, P etra n ’h ésite p as à y re c o n n a ître le N u lliu s do l’A bbaye de M ontis V irginis. V oir Pars tertia, Réponse aux o bjections d u M ém oire de Sion.
recense! su m m atim cit. B arbosa et p ræ su p p o n u n t sine dubio decis. cit. coram Dunoz. Jun. A bbatia quoque n u n c u p a ta Sti V uillelm i ejusdem C ongregationis etiam est Nullius üiœ cesis u t fuit decisum a Sac. Rota co n tra Episcopum Sti Angeli L om bardorum decis. 12 et 35 coram Peu- tinger ubi expresse d icitu r M onasterium esse N ullius et in T erritorio separato et habere A bbatem exercitium ju risd ictio n is activæ in Populum et Clerum . » P e tr a , Com. ad Const. I l l Cœlcstini III, n. 6, T. 2, p. 105.
Si ergo confirm atur Abbati Montis Virginia per hanc Constitutionein privilegium Nullius, confirm atur et etiam Abbati Sti M auritii per similem Constitutionem ejusdem Pontificis idem privilegium a pluribus ejus prædecessoribus jam iisdem verbis memoratimi tanquam ab antiquissinds temporibus con- eessum.
Imo in dicta Bulla Cœlestini et in Bulla Alexandri IV pro parte nostra m ilitât hoc quod non conceditur Abbati Montis V irginis, scilicet quod.
« Electus (Abbas Sti M auritii) a Romano Pontifice vel a quocunque catholico Episcopo m u n u s benedictionis accipiat. » Vide Swmm., p. l i ct cit. Append, n. III.
Porro, ut jam supra innuimus, hoc privilegium connotai Territorium separatum.
« T errito riu m sep aratu m m ultiplicité!- p robari potest : prim o ex dotatione A bbatiarum cum expressa conditione ac d eclarations quod Abbates pro tem pore su am benedictionem a m an u Sunim i P ontificis acci- perent, ac sub ejus tuitione esse debent, ita u t nec Episcopus aliquis nec aliq u a perso n a ecclesiastica in ipsis m o n asteriis aliquid praetendsre posset. » P ig lia te li!, consult. SS, n. 5, T. 5.
Ex omnibus supra dictis patet Abbatiam Sti M auritii dona- tam fuisse a primæva sua institutione Privilegiis Apostolicis quibus constituitur in statu vere Nullius cum Territorio separato.
Hæc omnia quæ per se clara sunt, adirne clariora redduntur per subsecutam observantiam.
D e o b s e r v a n t ia P r iv ile g io r u m A p o s to lic o r u m in t e r p r e t a t iv a
Quod hæc observantia adm ittatur ab omnibus tanquam su prema régula pro interpretatione Privilegiorum Apostolicorum liaud obscure arg u itur sive ex decisionibus S. R. Rotæ sive ex consensu Doc torn m.
« Quæ o bservantia d éclarai quid in p ræ fatis donationibus et privile- giis fuit actum et verbis com prehensum . » R o ta , in Nullius sen Squilla
celi Jurisdictionis, 4 m a rtii 1610, cornili Martino Andrea.
« C o n firm an tu r om nia ex effectu subsequuto . . . cum observantia subsequuta superet om nes alias probationes et sit a lia ru m probationum re g in a .» F a g n a n i.c . T u æ , n. 1*i, de Clericis non residentibus, T. 3, y. SS.
« . . . et licet o bservantia in te rp re ta tiv a concurrat, non est ad indu- cendum titu lu m prœ scriptionis, sed in te rp retan d u m , claru m scilicet an te oculos hom inum ponendum id, quod vere est in privilegio inducente sepa- ratio n em T errito rii. » P e tr a , Coni, ad Const. IV Callisti III, sect.. Ill, n. 34, T. S, y. 89.
H is positis, ad tramitem S. R. Rotæ in causa simili, proba- tu r observantia antiquissim a subsecuta, dum Abbates in sui T erritorii Ecclesiis et Capellis quarum status m utatus non fu it conventione anni 1215 cum Episcopo Sedunensi, indistincte exer- cuerunt actus jurisdictionales præ se ferentes Jurisdictionem
quasi Episcopalem in Territorio vere separato. (Cf. R ota, in
Marsicen. sen N u lliu s Jurisdictionis, 7 ju n ii 1700, coram M uto.)
Etenim, u t apparet ex documentis authenticis quæ adhuc asservantur in Archiviis Abbatiæ et Parocliiarum et in Sum -
mario seorsim edito et annexo inveniuntur, Abbates Sti M auritti Agaunensis auctoritate O rdinaria :
1° Institutiones auctorizabiles in suis Parocbiis contulerunt : 2° Ecclesias, locaque pia T erritorii subditi v isitarunt ; 3° Dismembrationes Parochiarum perfecerunt ;
4° Privilegio pontificalium in toto suo Territorio usi sunt ; 5° Causas matrimoniales, criminates et civiles cognoverunt ; 6° Dispensationes matrimoniales sibi tanquam O rdinariis
a Sancta Sede remissas concesserunt ;
7° A denuntiationibus matrimonialibus dispensarunt ; 8° Confessarios etiam pro sæcularibus approbarunt ;
9° Casus in Sacramento Pœnitentiæ sibi reservarunt ; 10" Indulgentias ac Ju b ilæ ain suis Parochiis publicarunt ; 11° M andata circa morum correctionem et reformationem necnon alia ad salutem animarmi! pertinentia cdiderunt ;
Quæ quidem Jurisdictio quasi Epsicopalis
12" Recognita fu it unacum temporali Abbatibus Agaunen- sibus a testilius fide dignis scilicet ab hominibus Com- m unitatum T erritorii abbatialis ;
13° Exercita fu it cum scientia et patientia Episcoporum Sedunensium, imo ab ipsismet confessa ;
14° Agilità et confirm ata a Sancta Sede
A) P er L itteras Apostolicas Abbatibus tanquam Ordi- nariis directas ;
B) P e r appositionem vel denominationem N ullius in Brevibus Apostolicis Abbatibus directis ;
C) P er approbationem Constitutionum Abbatiæ ; D) P e r definiti vain S. N untiaturæ Sententiam anno 1695
emanatam.
« Qui actus etiam de p e r se s u m p t i s u ffic ie n te s s u n t ad convincen- dam Jurisdictionem quasi Episcopalem et T e r r ito r iu m s e p a ra tu m in Abbate cum Clero et Populo. » Rota, in dici. Allusiceli.
I. D e I n s t it u t io n e a u c to r iz a b ili P a r o c h o r u m
Constat enim jam ab antiquissimis temporibus usque ad lioder- num diem Abbates Sti M auritii, ordinaria auctoritate, in Ecclesiis sibi subjectis Parochos instituisse eisdemque curam animarum contulisse, u t fit anno 1349 in Ecclesia parocliiali de Salvano « cujusdem institutio et destitutio ad Nos — ut. ait Abbas — per- tinet pieno ju r e . . . dictam curam et Ecclesiali! unacum ejus juribns, possessionibus et pertinentiis universis et ejus regimen tain in temporalibus quam in sp iritu a lib u s. . . totaliter com- mittendo. » Cf. Sum m arium , p. 26, et alias institutiones, p. 26-31, p. 60-63, p. 77-82, p. 99-101, p. 105-106, p. 110-115, p. 117-118, p. 120, p. 123-129.
Porro ut. asserit Fagnanns
« Quæ (In stitu tio authorizabilis) non compet.it inferioribus P rœ latis etiam ex consuetudine vel p ræ sc rip tio n e . . . nisi Jurisdictionem habeant quasi Episcopalem in C lerum et P opulum privative ad E p isco p u m . . . »
F a g n a n i, c. earn Te, n. 3, de œtatc et qualitate, T. I, p. 403.
« . . . C apitulum (Civitatensa) habet ju s in stitu en d i et destituenti! quod idem p riu s confirm ât necnon ajus solitam jurisdictionem et sic quasi episcopalem, cum in stitu era et destituera spectet ad o rd in ariam jurisdictionem . » F a g n a n i, c. Tuie, n. 13, de Clericis non resid., T.3, p. SS.
« P ræ la tu s tam en te rtiæ speciei, scilicet habens veram q u alitatem N ullius — q u ia est loco Episcopi diœ casani in om nibus printer potes- tatem ordinis — potest quidem concedere talem in stitu tio n em auctori- zabilem ta n q u a m verus O rd in ariu s in su a diœcesi sep arata, et quidem ju re suo et sine p ræ scrip tio n is in d ig e n tia . . . » P e t r a , Com. ad Const. IV Callisti III, sect. II, n. 134, T. 5, p. 76.
11. D e V i s i t a t i o n i b u s E c c le s ia r u m
P e r plura sæcula Abbates tanq/uam Domini spirituales et temporales locorum sibi subjectorum, Ecclesias locaque pia rite visitarunt, decreta V isitât ionis et ordinationes prom ulgarunt, u t patet ex documentis in Sum m ., p. 21-26, p. 56-60, p. 69-70, p. 73-77, p. 109.
Porro, ut firm avit Rota
t-« V isitatio pendet ab O rd in aria jurisdictione. » R o ta , in Salmanti- cen. lurisdictionis, 9 m a ii 1694, coram Card. Seraphino.
« S acra C o n g reg alo , quoties casus accidit, declaravit Episcopis nu llu m ju s com petere visitan d i loca in quibus Abbates exercent utram - qua jurisdictionem . » F a g n a n i, c. Nullus, n. 44, de Parochiis et alienis Parochianis, T. 3, p. 307.
« P a ro c h ia le s (Ecclesiæ) in quibus Abbates vel eorum Superiores u tram q u e ju risd ictio n em in P arochos et P arochianos actu exercent, non p ossunt ab Episcopo visitar! vigore Cone., c. 5, sess. 25 de Regularibus, Sacra Cong. Conc. de mense januar. 1606. . . » B a rb o sa , Apost. Decis., Collect. 552, n. 19.
III. D e D is m e n b r a tio n e P a r o c h ia r u m
Anno 1649 erigitur ab Abbate, auctoritate ordinaria, P aro d ila des Fignaux per dismembrationem Ecclesiæ parochialis Salvanensis sub his verbis :
« P e tru s M auritius O d a t. . . Abbas S.ti M a u ritii. . . D om inus in spiri- tu alib u s et tem poralibus locorum et p a ro ch iaru m de S alvan et C hoex. . . de fu n d a n d a nova Ecclesia parochiali in ip sa valle de S alvan in loco qui d icitu r des F ignaux in fra lim ites D om inii n o stri sp iritu a lis et tem po ra lis . . . insequendo au cto ritatem ex v ariis bullis apostolicis antecessoribus n o stris et Nobis com petente negotio etiam isto p riu s apud R lu strissim u m Apostolicum L egatum ad am u ssim consulto nihil duxim us oppo rtu n iu s . , . » 1
Cf. Sum m ., p. 55.
Vide et aliam D ism em brationem ab Abbate factam anno 1920, S u m m ., p. 71.
hujusm odi licen tia (novam Ecclesiam parochialem æ dificandi) dependet ab actu ju risd ictio n is quam quis habet in T erritorio, proinde re q u iritu r licen tia Episcopi Ju risd ictio n em h a b e n tis . . . n isi a g a tu r de Abbate habente ju risd ictio n em territo ria le m N ullius q u ia tu n c iste esset
O r d i n a r i u s . . . » P e tr a ,Com. ad Const. II Pdschalis II, Sect. I, n. 24 et 64,
D e u s u P o n tific a liu m
Anno 1244 ab Innocentio P P . IV conceditur Nantelnio Abbati Sti M anritti et successoribus ejus usus Pantificalium .
Vide Su m m ., p. 133. Quo privilegio usi sunt A It bates non tantum
intra Monasterium sed extra, scilicet in Ecclesiis T erritorii sibi subject!, data absque ulla restrictione licentia Pontificalibus utendi. Etenim, u t a it Petra,
si eadem P riv ileg ia (P ontificalium usus) indefinite, idest absque ulla restrici ione loci A bbatibus concedantur, a ttam en non ubilibet absque O rd in ario ru m licentia p ossunt iis uti, sed d u m ta x a t in Ecclesiis et M onasteriis eorum dem ju risd ictio n i pieno ju re subjectis, aliisque locis eisdeni annexis et un it is, v e l. quom odolibet cum eadem q u alitate perti- nentibus. P e tr a , Com. ad Const. VI Urbani IV, n. 37, T. 3, p. 192.
Quod hunc usum Pontificalium fuisse in viridi observantia patet sive ex Actibus Visitationum anno 1616, 1626, 1654 facta- rum, Cf. Summ., p. 74, p. 21,
sive ex solemni Ecclesiæ de Fignaux consecratione anno 1652
peracta, Cf. S u m m ., p. 133.
sive ex molestiis hujus rei causa ab Episcopo Sedunensi anno 1671 excitatis et a Nuntio Apostolico in favorem Abbatis
confutatis, Cf. Sum m ., p. 134.
sive ex aliis Visitationum Actibus, Cf. Sum m ,, p. 20 et sq., p. 56 et sq., p. 74 et sq.,
- sive ex actu benedictionis Capellæ du Trétien, Paroehiæ
Saivani, anno 1819 confecto, Cf. Sum m ., p. 135.
sive ex consecratione Ecclesiæ parochiali de Vernayaz anno 1923 et de F in h au t anno 1929 " ab Abbate S ti M anritti, Episcopo tit. Bethleemitico facta.
« P o n tificalia ig itu r legitim e ab A bbatibus obtenta, licite d u m tax at exercentur in loco in quo ipsi obtinent om nem jurisdictionem dependentem a lege te rrito ria li, cura etenim eorum dem usu s connotet axercitiurp ju ris- dictionis in lo c o ... ex sim plici itaque ju risd ictio n e in personas Abbatibus non com petit u su s P o ntificalium cum locus, et T errito riu m , de cujus appendicibus su n t rem an eat liberum O rdinario. » P e tr a , Com. ad Const. VI, n. H , T. 3, p. 192.
« Ecclesiæ quoad usum P o ntificalium d ic u n tu r pieno ju re subjectæ A bbatibus cum eisdem su b su n t in tem poralibus et s p iritu a lib u s . . . vel m agis proprie in subject a m ateria, in quibus ipsis com petit ju risd ictio quasi Episcopalis, ex Gloss, in Clem. I. verbo proprii de reb. Eccles. non alienan. ibi : Abbates habentes Ecclesias pieno jure subjectns, quod videtur fie r i posse ex quo habent jurisdictionem Episcopalem vel q u a si; quam sane non so rtiu n tu r inferiores, nisi p o tia n tu r ju risd ictio n e te rrito ria li, ut
en im concludi! Gem inian, liabere ju s quasi Episcopale, seu T errito riu m p ro p riu m idem connotai quam illud habere pieno ju re subjectum . « P e tr a ,
ibid., 7i. 39.
Cf. R o ta , in dicta Marsicen.
Jain anno lSlO Abbas assignat diem partibus de Salvano ad comparendum et « ad audiendam sententiam divortii d if finiti- vani per Nos proferendam in causa matrimoniali coram Nobis
v e rte n te . . . » Vide Sum m ., p. 32.
E x alio antiquissimo documento anni 1 3 9 3 constat Abbatem
Tribunal erectum cum O fficiali retinere consuevisse, Sum m ,
p. 32-33 et ex aliis pluribus documentis apparet Abbates semper
causas matrimoniales cognovisse. Sum m ., p. 34-38, p. 63-64. E t
in specie relatu dignam videtur sententiam anno 1865 in nulli- tate prolatam ab « Ordinario de Salvan ». Quæ causa in secunda instantia ad N untiaturam Apostolicam delata fu it « pro confir- matione vel infirm atione sententiæ a Prœside Abbatiæ Agau- nensis Ordinario Parochiœ Salvan, die 3 julii 1865 latæ ». De qua N untius Apostolicus pronuntiavit et declaravit « bene judi- catum fuisse ab Ordinario parochiæ Salvan quoad nullitatem
m atrim o n ii. . . » Sum m . p. 36.
« C om m ittu n tu r (causæ m atrim oniales) A bbatibus p ro p riu m T e rri to riu m et Jurisdictionem quasi Episcopalem habentibus, tam de ju re com m uni quam de sen ten tia S. C ongregationis (Concilii) ex decreto Sanc- tis s im i. . . » F a g n a n i, c. Acccdcntibus, n. 43, de Excessibus Prcelalorum,
.„m en a g a tu r de P ræ la tis tertiæ speciei N ullius, t u n c . . . dicun-tu r habere ju s cognosçendi causas m atrim oniales, quia h abent ju risd ic tionem in om nibus ju rib u s episcopalibus et d ic u n tu r Episcopi in iis quæ pendent a Ju risd ic tio n e . . . et declaravit pluries S. Congregatio Concilii cognitionem cau saru m m atrim o n ialiu m p ertin ere ad h u jusm odi P ræ lato s vere N ullius. » P e tr a , Com. ad Const. IV Callisti III, Sect. II, n. 37, T. 3, p. 61.
In ter Causas criminates maximi momenti sunt quæ ad In q u i sitionen! contra hæreticam pravitatem spectant in quibus
« P ræ la ti inferiores Jurisdictionem quasi Episcopalem habentes, non ab sim iliter ac Episcopi procedere possunt. » P e tr a , Çom. ad Const: XVI Innocenta IV, n. 18, T. 3, p. 98.
V. D e c o g n itio n e c a u s a r u m A ) M a tr im o n ia liu m
Atqui
Sed Episcopis cumulative tantum cum Inquisitoribus pro
cedere competit, cf. P e tr a , Com, ad Constitutionem supra cita-
tam, n. 10, nisi
« a lte r ex eis sit absens, a u t non in veniatur, sive raq u isitu s in tra octo dies convenire n e g lig a !. . . » P e t r a , Com. ad Const. IX Alexandri IV, n. 22, T. 3, p. 130.
E t sic Abbas Sti M anritti anno 1468
« D om inusque sp iritu a lis et tem poralis locorum et in p arro ch iis de Choex, Silvani et L a v e ti. . . et F ra te r P e tru s Rupen, O rdinis F ra tru m P ra ed icato ru m . . . vice In q u isito r Judexque et C om m isarius in hac p arte specialiter d e p u ta tu s . . . sedentes pro T r ib u n a li. . . sen ten tiam diffini- tivam » p ro tu le ru n t et p ro n u n tia ru n t. Vid. S u m m ., p. 82. Vide et alias sententias, p. 38-39, p. 83, p. 98.
Neminem latet quanti momenti sint hujusmodi act us tarn notorii et gravissim i, ad Jurisdictionem spiritualem Abbatis probandam.
Quoad causas civiles cf. Sum m ., p. 40-43.
« Unde etiam p atet n ih il obstare quod causæ m atrim o n iales et crim i- n ales sin t graves : n am nihilom inus c o m m ittu n tu r Abbatibus proprium T errito riu m et Ju risdictionem quasi Episcopalem habentibus, ta m de ju re com m uni quam ex sen ten tia S. C ongregationis ex Decreto Sanctis- s im i. . . sed ex stylo Concilii causae crim inales e.ognoscuntur ab Eccle- sia ru m Praelatis, ut p atet in cap. 3 sess. 6, cap. 4 sess. 14 quorum quidem P ræ la to ru m appelatione etiam praedicti Abbates c o n tin e n tu r. . . ergo idem dicendum de m atrim o n ialib u s quœ a p a ri procedunt. » F a g n a n i, c. Accedentibus, n. 45 de Excessibus Prælatorum, T. 5, p. 218.
« Sed si a g a tu r de te rtia specie h ujusm odi P ræ la to ru m h abentium v erum T errito riu m se p a ra tu m et q u alitatem N ullius, tu n c per viam cem- prehensionis h ab en t ipsi quidem h an c Jurisdictionem c a u saru m crim i- n a liu m u t su p ra dixi de m atrim onialibus. » P e tr a , Com. ad Const. IV Callisti III, Sect. II, il. 49, T. 5, p. 62.
Cf. etiam R o ta , in Marsicen, seu Nullius Jurisdictionis 7 ju n ii 1700.
coram Mulo.
VI. D e d is p e n s a tio n ib u s m a tr im o n ia lib u s
Argumentum Jurisdictionis veræ Nullius et T erritorii sepa rati confirm atur ex hoc quod Abbates semper dispensationes matrimoniales a Sancta Sede obtinuerunt sive per S. Poeniten- tiariam temporibus antiquis, sive per S. N untiaturam Aposto- licam dum in H elvetia exstitebat, sive deinceps usque ad hodier- num diem per S. Congregationem de Propaganda F ide a qua
Territorium abbatiale pen d ei Vide Sum m ., p. 43-49, p. 64-66,
p. 84-85.
a Sed quiquid sit in aliis Inferioribus, certe in P ræ la tis de quibus Ioquim ur cessât om nis difficultas, q u ia S. Congregatio ja m declaravit A bbatibus esse com m ittendas dispensationes m atrim oniales, litte ra s in fo rm a Significavit, aliaque h u ju sm o d i quoad eorum subditos si modo ipsi Jurisdictionem quasi Epjscopalem et p ro p riu m T errito riu m habeant. »
« D is p e n s a tio n s m atrim o n iales et aliae quæ cunquæ quae subditis In ferio ru m Episcopis a Sede A postolica conceduntur, si eas ex tra Roma- n a m C uriam com m itti contigerit et si illi Inferiores N ullius diœcesis existant et Jurisdictionen! quasi episcopalem habeant, eisdem Inferi o- ribus, non autem vicinioribus Episcopis su n t com m ittendœ , S. Congreg. Concilii apud Nicol. Care, de benef. part. 9, cap. 2, n. 142. » B a rb o sa , Apost. Decis., coll. 237, n. 10.
« Si autem a g a tu r de Abbate vere N ullius et sic de te rtia specie, com m itti soient iis dictæ litteræ Apostolicæ, Sac. Congr. Concilii in Tole- ta n a : Congregatio censuit, p riu s coram D.no D atario esse docendum, P rio rem p ræ d ictu m de Veles habere q u alitates requisites, nem pe N ullius diœcesis et Episcopalem Jurisdictionem u t ipsi dispensationes m a trim o n iales com m itti possint vel esse in quasi possessione u t p ræ dictæ dispen sationes eidem co m m itta n tu r et sic com m itti solere dictis P ræ la tis vere N ullius, non autem prim æ et secundæ speciei. » P etra , Com. ad Const. IV Callisti I I I , Sect. II, n. 40, T. 5, p. 61.
VII. De' d i s p e n s a t o n e d e n u n tia tio n u m m a tr im o n ia liu m
Non solum f acuita tern a Sancta Sede in dispensationibus inatrimonialibus obtinuerunt Abbates S ti M auritii, sed etiam auctoritate ordinaria a Ju re sibi commissa in proclamationibus
matrimonialibus dispensarunt, ut patet ex Sum m ., p. 49-51,
p. 66-68, p. 85-89.
« S u b lata fu it quæ cunque difficultés ex resoluti on e S. Congreg. Con cini in Nullius Buren., 2 m a rtii 1624, ap p ro b ate per P ap am ibi — S acra Congregatio censuit referendum Sanctissim o Domino Nostro, quod Con gregatio declaravit P ræ lato s Inferiores N ullius diœcesis, p ro p riu m T e rri to riu m ac Jurisdictionem quasi Episcopalem habentes, posse legitim is ex causis denunciationes m atrim o n iales re m itie re . . . et P a p a hoc idem declaravit, sequendo sen ten tiam C ongregationis. » P e tr a ,Com. ad Const. IV Callisti III, Sect. II, n. 44, T. 5, p. 62.
VIII. D e a p p r o b a tio n s C o n fe ssa r io r u m e tia m p ro s æ c u la r ib u s
Ex juribus quibus maxime elucet Prælatum gaudere J u r is ti ict ione cum Territorio separato, illud imprim is videtur esse, ju x ta Doctores, jus approbandi Confessarios ad audiendas sæcu- larium confessiones. Quod autem jus Abbates S ti M auritii sem per exercuisse sive per approbationem et expositionem Paro- chorum sive per licentiam absolvendi Sacerdotibus aliorum diœceseorum concessam patet ex documentis in Sumniario,
p. 136-137, p. 144, p. 147, p. 148.
« D icendum est Abbates, qui h ab en t populum sibi subjectum in quem etiam Episcopalem Ju risdictionem exercent, ita u t quoad actus o rd in ariæ ju risd ictio n is ab Episcopis exem pli sint, habere potestatem exponendi et approbandi Confessores in tra suos term inos. » T a m b u r in i, de Jure Abbatum, torn. 2, disput. 6, quœs, 11, n • 1.
« Quœ retu li ut non liceat P ræ la tis inferioribus concedere dictam licentiani audiendi Confessiones p erso n aru m sæ cu lariu m sed spectare ad Episcopum , procedunt in p rim æ et secundæ speciei P ræ latis, non autem in te rtia specie P ræ la to ru m vere N ullius cum vero T erritorio sep arato ; quia u t p lu ries dixi, h u jusm odi P ræ la ti su n t Episcopi quoad Jurisdic- tionem ac co n sid eran tu r uti veri diœ cesani in eorum T errito rio et in N ullius diœcesi e x is te n te s ... ac ita etiam dicu n t D odores u t P ræ la tu s vere N ullius approbet Confessarios. »P etra , Com. ad. Const. IV Callisti III, Sect. II, n. 36, T. 5, p. 63.
Cf. etiam P ig n a t e lli,Consult, can S, n.93, tom. 7, R ota, in Marsicen. seu Nullius J u risd ictio n s, 7 ju n ii 1700 cor am Muto et in Nullius sen Montis Virginis Jurisdictionis, 12 ju n ii 1636, coram Dunozello.
IX. D e c a s u u m in foro c o n s c ie n tiæ r e s e r v a tio n e
Ex Actibus Visitationum Ecclesiarum subjectarum apparet Abbates sibi reservasse Casus in foro conscientiæ, quorum Tabel
la m in sede confessionali affig i jusserunt. Cf. S u m m . p. 138-139.
Porro, ut dicunt Doctores,
« P rim æ et secundæ speciei P ræ la ti non possunt reserv are sibi casus in S acram ento P e n ite n tiæ . . . si vero a g a tu r de te rtia specie et sic de P ræ la tis cum vero T errito rio sep arato — cum tu n c h a b e a n tu r pro Diœce- san is et propri am Diœcesim h ab ean t — v erifican tu r verba Concilii, ut in p ro p ria Diœcesi Casus reserv ari possint, et declaravit Sac. Congregatio Concilii die 2 ju lii 1582. » P e tr a , Com. ad Const. IV Callisti III, Sect. Il, n. 91 et 93, T. 3, p. 70.
« C o n su lta an In ferio r aliquis ab O rdinario in ea p arte dicecesis quæ ju risd ictio n i suæ subjecta est, possit sibi reserv are aliquos casus, quem- adm odum O rd in ariis licet, in suis diœcesibus, die 5. ju lii 1582 respondit posse si tarnen hab eat jurisdictionem quasi Episcopalem in eo loco et nulli diœ cesano subsit, nec ipse nec ejus subditi. » F a g n a n i, c. cum
olim, n. 2i, de Prœscriptionibus, T. 2, p. 179.
X. D e in d u lg e n t ia r u m e t ju b ilæ o r u m p u b lic a tio n e
Jubilæa, quorum Litteræ indictionum a S. N untiatura directe receperunt Abbates sicut et alii Helvetiæ O rdinarti, in Parochiis
suæ Jurisdictionis publicare auctoritate ordinaria soliti sunt et.
sim iliter de aliis Indulgentiis. Sum m ., p. 140-153.
« Quoad In d u lg en tias et Jubilæ a publicanda, idem Ju ris est, quia a g itu r de actu p ertin en te ad C uram Ovium et D iœ cesanoruni, et sic per- tin et ad Episcopum et non ad P ræ lato s prim æ secundæ sp e c ie i. . . in te rtia tarnen specie P ræ lato ru m , cum isti h a b e a n tu r loco Episcopi in eorum T errito rio separato a quacunque diœcesi, bene possunt id tacere.
P e tr a , Com. ad Const. IV Callisti III, Sect. II, n. 96, T. 5, p. 70.
XI. D e m o r u m c o r r e c tio n e e t r e fo r m a tio n e e t d e a liis m a n d a tis Quoad ista mandata, quæ ad morum correctionem vel refor- mationem au t ad regimen et curam ammarimi spectant,
mani-festum est hoc esse de jure O rdinarli. A tqui lmjusmodi mandatis nsi sunt Abbates Sti M auritii in Popnlum et C 1er um sibi sub-
ditos. Vide Su m m ., p. 154-165.
« P rim u m ju s Episcopale est canonica obedientia, quæ consistit in observando Episcopi m onita et m a n d a ta . . . et ad ban c te n e n tu r tam Clerici, qua.m Laici quantum cunque p o te n te s__
Sextum et septim um ju s Episcopale est correctio et reform atio mo- rum . » F a g n a n i, c. Conque-rente, n. 12 et 21, de officio Ordinarli, T. 1, p. 587.
Cf. R ota, in Morsiceli, seu Nullius Jurisdictionis, 7 ju n ii 1100, coram Muto et in Nullius seu Montis Virginis, 12 ju n ii 1656, coram Dunozetto.
XII. D e C o n fessio n e ite r a t a j u r is d ic t io n is s p ir it u a lis e t te m p o r a lis A b b a tu m ab h o m in ib u s
P a r o c h ia r u m T e r r ito r i! a b b a tia lis fa c ta
Quam notarla fu e rit per sæcula Jurisdictio quasi episco- palis et temporalis Abbatis Sti M auritii patet ex hoc quod homines Communitatum Territori! abbatialis in unum congre gati more solito ad fidelitatis juram entum præstandum semper a ffirm aru n t
« ipsos Dominos Abbatem et Religiosos habere et habuisse tempo ribus retrofluxis in eisdem et in fra confines eorum dem locorum h in et su p ra ipsis territo riis, hom inibus et incolis eorum dem locorum om n im o d a m jurisdictionem spiritualem et temporalem atque merum et m i x t u m impe rium. » Vide Swrum., p. 90-94, p. 51-54. Q uanti faci a t q u alificatas Tes- tium depositiones R e t i , vide in Legionen. P aro ch ialis 11 jan . 1706 coram Kaunitz.
Assimilatiti- ergo Abbas Episcopo in diœcesi sua. Nam, ut ait Fagnanus,
« n o t a E p i s c o p u m i n s u a d i œ c e s i h a b e r e j u r i s d i c t i o n e m o r d i n a r i a m e t m e r u m e t m i x t u m i m p e r i u m » . . . « e t i p s e e s t a d U n i v e r s i t ä t e n ! c a u s a - r u m i n c i v i t a t e e t d i œ c e s i ». F a g n a n i, c. Perniciosam, n. 25, de officio Ordinarii, T. I, p. 551.
Eo fortius procedit quando Abbates utramque jurisdictionom episcopo lem scilicet et temporalem exercent. Etenim, juxta Fagnani
« Sac. C o n g re g a lo ( C o n c i l i i ) . quoties casus accidit d eclarav it Epis- copis n u llu m ju s com petere v isitan d i loca in quibus Abbates exercent u tram q u e ju risd ictio n em .» F a g n a n i, c. Nullus n. 43, de Purochiis et alieni s Parochianis, T. 3, p. 307.
« Qumvis personæ sive sæ culares sive reg u läres cu ram a n im aru m p erso n aru m sœ cularium exercentes in his quæ dictam cu ram et sacra- m entorum a d m in istrâ t!onem concernunt, subsint im m ediate jurisdictioni, visitation! et correction! Episcopi ex decreto cap. II, sess. 25. de lìegul----p ræ d icta facultas non com lìegul----petit Elìegul----piscolìegul----pis in locis ubi Abbates elìegul----pisco- palem et tem poralem jurisdictionem exercent in Parochos et P arochianos. »
