Door de inherente risico’s van operationele activiteiten en beslissingen, hebben alle ondernemingen waaronder financiële instellingen, te maken met operationeel risico. Binnen het operationele risico wordt onderscheid gemaakt tussen het bedrijfsrisico en gebeurtenisrisico.
Bedrijfsrisico is het risico dat ontstaat door het ontplooien van bedrijfsactiviteiten en is dus van invloed op elke financiële en niet-financiële instelling. Het betreft het risico op verliezen door veranderingen in de concurrentieomgeving die de bedrijfsactiviteiten of operationele omstandigheden aantasten. Het effect ontstaat doorgaans door wijzigingen in volumes, prijsstelling of marges ten opzichte van een vast kostenniveau. Het bedrijfsrisico wordt dan ook extern gestuurd (door wetgeving, fiscaal, marktontwikkelingen, strategisch, reputatierisico en dergelijke) maar kan worden beperkt door effectief management.
Het gebeurtenisrisico betreft het risico op verliezen door inadequate of falende interne processen, mensen en/of systemen en anderzijds het risico op verliezen als gevolg van externe gebeurtenissen. Juridische en compliance risico’s worden gerekend tot gebeurtenisrisico, terwijl het strategische risico en het reputatierisico hier buiten vallen.
Gebeurtenisrisico wordt meestal intern gestuurd (door interne en externe fraude, werknemers, klanten, producten, en bedrijfsvoering en bovendien door technologische en infrastructurele gebreken en dergelijke) en kan met de juiste beheersprocessen en -controles worden beperkt.
7.7.1 Operationeel risico en management control
Central Risk Management heeft een kader geïmplementeerd voor een adequaat operationeel risicobeheer waarin alle dimensies van operationeel risico aan de orde komen. Dit kader, dat bekend staat onder de naam Operational Risk &
Management Control (ORMC) kader, omvat het beleid voor de beheersing van operationeel risico, voor de identificatie, beoordeling, meting en rapportage van deze risico’s en de beperking daarvan. Periodiek wordt daarenboven de verankering en het gebruik van het ORMC-kader binnen de verschillende bedrijfsonderdelen beoordeeld.
In onderstaand figuur is het risicobeheerkader schematisch weergegeven.
Dit kader ondersteunt de organisatie met het verhogen van het bewustzijn van operationele risico’s, het identificeren van de operationele risicoprofielen, het effectief bewaken van operationele risico’s en het bepalen van de daaraan gerelateerde eigen vermogensvereisten. Om een dergelijke geavanceerde benadering toe te passen is een allesomvattende risicobeheerorganisatie en een adequaat beleid omtrent risicobeheer en –beperking consistent geïmplementeerd door de hele bank en al haar juridische entiteiten, business- en landenniveaus. Operationele risicomanagers zijn aangeduid op globaal, locaal, en landenniveau voor alle bankgerelateerde activiteiten (inclusief support functions) en belangrijkste landen.
Controle en mitigering (vermijding, reductie/transfer, controle verbetering) van een brede range van risico’s, inclusief operationele event risico’s
MANAGEMENT VAN OPERATIONEEL (EVENT) RISICO DOOR BUSINESSES
Operationeel risico identificatie: assessment, meting/modellering, analyses, rapportage, monitoring ORPHEUS (Operationeel Risico Kader Inbedding en Gebruik Scan)
Product Process Matrix op het niveau van Businesslijn/Land/Juridische entiteit Verliesgegevens
• Identificeer risico gebieden en trigger management actie
Elke business of juridische entiteit hanteert de bijbehorende methoden en instrumenten en/of integreert de business aanpak in dit kader. Belangrijke aspecten voor wat betreft het inrichten van de verantwoordelijkheden zijn onder andere:
• op het niveau van de business(line): de business(line) is primair verantwoordelijk voor het beheer/de mitigering van het operationele gebeurtenisrisico in de cross-border activiteiten. Voor een adequaat risicobeheer is het noodzakelijk dat op de lagere niveaus van de organisatie (op locatie) het risicobeheer goed verankerd is.
• op landenniveau/het niveau van de juridische entiteit: het land/de juridische entiteit is verantwoordelijk voor de lokale coördinatie en ondersteuning van risicobeheer/initiatieven voor mitigering, de coördinatie tussen de businesses van het beheer/de mitigering van de gebeurtenisrisico-exposure, de communicatie met de regelgevende en toezichthoudende instanties en de rapportage aan het risicocomité respectievelijk het managementteam op landenniveau.
• op groepsniveau: Central Risk Management bewaakt dat de operationele gebeurtenis risico’s worden beoordeeld, gemeten en beheerst in de businesses van het bankbedrijf en coördineert de rapportage aan de juiste risicocommissies (met name het Operational Risk Policy Committee) en de directiecomités van de businesses en de bank.
7.7.2 Identificatie, beoordeling, meting, analyse, rapportage en bewaking van operationeel risico
Om een effectieve en efficiënte identificatie en beheersing van operationele risico’s te realiseren, worden de volgende instrumenten en technieken gehanteerd:
• Verzamelde verliesgegevens: sinds 2001 houden de businesses continu verliesgegevens bij, inclusief oorzaken, in een centrale database. Het centrale operationele risicobeheer bewaakt de kwaliteit, volledigheid en tijdigheid van de verzamelde gegevens door middel van rapportages en analyses op kwartaalbasis.
• Risicobeoordelingen worden periodiek uitgevoerd in de businesses en support functions om een toekomst gerichte analyse te maken van de operationele risicoprofielen. Ze bestaan uit een bottum-up beoordeling van het eigen risicofunctioneren. Hiermee tracht men de operationele risico’s in organisatorisch en procesmatig perspectief te identificeren, te beoordelen en te meten. Top-down scenarioanalyses vullen het risicoprofiel aan met meer systematische risico’s, die niet frequent voorkomen maar een grote impact kunnen hebben, waaraan de organisatie wordt blootgesteld. Het centrale operationele risicobeheer staat in voor een objectieve en allesomvattende risicobeoordeling door middel van diepte-analyses en benchmarking met risicoprofielen op basis van interne en externe historische verliesgegevens.
• Belangrijke risico-indicatoren worden opgevolgd om mogenlijke veranderingen op te sporen in de operationele risicoprofielen van de organisatie door organisatorische evoluties en ontwikkelingen in de bedrijfsomgeving. Dit maakt een herbeoordeling mogelijk van de operationele risicoprofielen en zo wordt verzekerd dat zowel de door de bedrijfsomgeving veranderende organisatie als de berekende eigen vermogensvereiste in lijn is met de evoluerende risicoprofielen.
• Eigen vermogensvereisten worden op centraal niveau berekend door middel van een model dat in lijn is met criteria die vooropgesteld zijn voor de Advanced Measurement Approaches (AMA Basel2). De resultaten van de risicobeoordelingen worden als primaire input gebruikt om te verzekeren dat er in voldoende mate sprake is van eigen financiering rekening houdend met de organisatie- en bedrijfsomgeving. De centraal berekende eigen vermogensvereisten worden toegewezen aan de juridische entiteiten van de groep en aan de verschillende businessafdelingen door middel van een allocatiemethode gebaseerd op risicogevoeligheid. De risicogevoeligheid wordt op basis van de eigen operationele risicoprofielen vastgesteld.
Over operationeel gebeurtenisrisico wordt, volgens nauw omschreven rapportagelijnen, gerapporteerd aan diverse risicobeheereenheden zoals de commissies risk management op het niveau van businesses of landen, Central Risk Management en het Operational Risk Policy Committee. Op basis van deze informatie beheren de uitvoerende managers het operationele risicoprofiel.
7.7.3 Beheersing en vermindering van operationele risico’s
Fortis hanteert diverse processen voor de beheersing en vermindering van operationele risico’s. Als het gevolg van risicobeoordelingen, analyses van verliesgegevens en ontwikkelingen van de indicatoren zijn verdere stappen ondernomen voor de beheersing van operationele risico’s. Deze stappen hebben meestal te maken met een organisatorisch en procesmatig perspectief. Centraal gecoördineerde technieken voor risicobeperkingen zijn Business Continuity Management, maatregelen voor informatiebeveiliging, verzekeren en management control verklaringen 7.7.3.1 Business continuity management
Business Continuity Management (BCM) is het managementproces van de identificatie van potentiële bedreigingen voor de organisatie en de resulterende impact mochten deze bedreigingen zich daadwerkelijk realiseren. Het verschaft een kader voor het bouwen van een veerkrachtige organisatie die in staat moet zijn om effectief te reageren op deze dreigingen ter bescherming van de belangen van de stakeholders, reputatie, merk en waardecreërende activiteiten.
Gezien het feit dat Fortis een financiële dienstverlenende organisatie is, onderkent men het belang van BCM. De Fortis BCM-methodologie is opgenomen in de Fortis BCM beleidsdocumenten en is gebaseerd op internationale regelgeving en richtlijnen voor best practises, zoals omschreven door:
• Basel Commissie voor bancaire toezicht: High level principles for Business Continuity
• The Business Continuity Institute: Good Practice Guidelines (BCI GPG)
• The British Standards Institute11).
Het toepassingsgebied van BCM bij Fortis is:
• Intern: Fortis in al zijn dimensies (zowel de Fortis businesses & support functions, alle landen, juridische entiteiten en dochterondernemingen)
• Extern: Alle derde partijen die Fortis-informatie moeten verwerken of cruciale diensten en producten verlenen die het doel ondersteunen van belangrijke Fortis-diensten (externe uitbestedingen).
11) De standaard BS25999-1: Code of practice for Business Continuity Management en BS25999-2: Specifications for Business Continuity Management
De Fortis BCM-benadering bevat de volgende stappen:
De Fortis BCM-methodologie dient ingebed te zijn in de bedrijfscultuur en dient verwezenlijkt en continu bijgehouden te worde, op een manier die aangepast is naar de aard, omvang en complexiteit van de desbetreffende Fortis business.
Informatie omtrent de belangrijkheid van de diensten van de organisatie, inclusief de activiteiten en middelen die nodig zijn om deze diensten te kunnen leveren, worden geanalyseerd door middel van business impact analyses en risico analyses. Het bepalen van BCM-opties en –strategie maakt het mogelijk een breed spectrum van strategische en tactische afwegingen te evalueren. Deze aanpak stelt Fortis in staat adequate afwegingen te maken voor elke belangrijke dienst, in de zin van dat Fortis deze diensten op een aanvaardbaar niveau kan blijven leveren tijdens en na storingen in de normale bedrijfsvoering. BCM is aanvullend op andere maatregelen ter bevordering van het herstellingsvermogen die al present zijn binnen Fortis.
Begrijpen van de organisatie/business
business
Bepaal de BCM opties prioriteiten &
strategieën
Ontwikkel &
implementeer BCM Reactie
BCM Programma Management Uitoefenen/testen
&
Eigen beoordeling
BCM ingebed in de organisatiecultuur
De voorgaande analyses moeten leiden tot de inrichting van plannen en oplossingen die zowel een preventief, reaktief en herstellend karakter hebben.
Deze acties zouden tot de creatie van de BCM uitwerkingen moeten leiden door middel van methodes die voorschrijven welke stappen te moeten ondernemen voor, tijdens en na een incident voor een herstel.
Tot slot dient Fortis vast te stellen dat de strategieën en plannen inderdaad effectief, lonend en nuttig zijn door middel van testen en zelf-analyse.
7.7.3.2 Informatiebeveiliging
Voor een financiële dienstverlener als Fortis is informatie van cruciaal belang. Bij een financiële dienstverlener is namelijk sprake van een hoge intensiteit van kennis en informatie, en is betrouwbare informatie van vitaal belang voor Fortis. Informatie moet zodoende continu en adequaat worden beschermd tegen een breed scala aan bedreigingen.
Fortis verwezenlijkt dit door in te staan voor de betrouwbaarheid, integriteit en beschikbaarheid van informatie met behulp van een gestructureerde aanpak voor informatiebeveiliging.
De ‘Fortis Information Security Policy’ zet de organisatorische structuur, bestuur en verantwoordelijkheden uiteen en de te volgen verplichte richtlijnen voor informatiebeveiliging die betrekking hebben op de gehele Fortis-groep en derden met wie Fortis informatie uitwisselt. Verder houdt Fortis er concrete beheersmaatregelen voor informatiebeveiliging op na die gebaseerd zijn op bestaande internationale best practises zoals ISO/IEC 27001 en ISO/IEC 17799 – 2005.
Businesses en support functions implementeren de Fortis Information Security Policy volgens het principe ‘pas toe of leg uit’. De verantwoordelijkheid voor het ontwerp en de implementatie van de informatiebeveiliging is gedelegeerd aan het Operational Risk Policy Committee (OPC). Uitgangspunt van de implementatiestrategie is om zoveel mogelijk de bestaande best practises binnen Fortis te hanteren.
Bedrijfscontinuïteitsplan
Crisisbeheer plan Bedrijfsherstelplan Rampherstelplan
(Welke plannen, processen en organisatie Fortis ingericht heeft om een crisissituatie te beheersen en om, binnen de gestelde doelstellingen, te herstellen van een ramp)
Rampherstel oplossing
(Welke technische middelen Fortis ter beschikking heeft om de continuïteit te garanderen van interne activiteiten)
Rampherstel overeenkomsten
(Welke contractuele BCM regelingen getroffen zijn met derde partijen om de continuïteit van extern uitbestede activiteiten te waarborgen)
Het OPC/IRC heeft een speciale stuurgroep voor de informatiebeveiliging opgezet, die de invoering van het beleid op strategisch niveau aanstuurt en waarin senior vertegenwoordigers van de businesses en de horizontale functies zitting hebben. Fortis tracht dit te bereiken door verschillende belangrijke groepsbrede projecten met betrekking tot informatiebeveiliging op te zetten (bijvoorbeeld met betrekking tot identiteitsbeheer, business continuity en beveiligingsbewustzijn).
7.7.3.3 Overdracht van risico door middel van verzekering
Fortis beschouwt het verzekeren als een nuttig instrument voor het mitigeren van operationele risico’s. Deze verzekeringsportefeuille wordt centraal gecoördineerd door CRM. Meer specifiek is Fortis verzekerd tegen financiële schade door fraude, computercriminaliteit, beroepsaansprakelijkheid en persoonlijke aansprakelijkheid.
Geheel in lijn met de gangbare praktijken in de bedrijfstak zijn de volgende verzekeringsovereenkomsten door Fortis afgesloten met derden:
• een gecombineerde Bankers Blanket Bond, computercriminaliteitverzekering en een beroepsaansprakelijkheids-verzekering
• aansprakelijkheidsverzekering voor bestuurders.
Bovenop deze externe dekkingen, maakt Fortis ook gebruik van interne herverzekeringstechnieken voor de financiering van operationele risico’s. Op deze manier worden de franchises van de gecombineerde Bankers Blanket Bond, computercriminaliteitverzekering en beroepsaansprakelijkheidsverzekering herverzekerd via een interne Captive.
7.7.3.4 Management control
Ligt bij beheer van operationeel risico de nadruk op operationele gebeurtenisrisico’s, management control richt zich voornamelijk op het bedrijfsrisico (inclusief strategische en reputatie-aangelegenheden). Echter het beheer van operationeel risico en management control hangen nauw met elkaar samen:
• de methoden voor risicoschatting, de beoordeling van de beheersing en de aanpak van zwakke punten verlopen op vergelijkbare wijze
• de uitkomsten van de schattingen van operationeel (gebeurtenis) risico vormen de input voor het beoordelen van het bedrijfsrisico door het senior management, als onderdeel van de jaarlijkse procedure die leidt tot management control verklaringen; deze procedure wordt door CRM gecoördineerd.
De managementteams tekenen management control verklaringen en formuleren indien nodig actieplannen voor de verbetering van de beheersing. Central Risk Management coördineert de rapportage over de status en voortgang op deze actieplannen. De Management Control Statements dienen aan het eind van elk jaar als attest voor het functioneren van risico management en interne beheerssystemen. Het MCS-proces beslaat de hele organisatie van Fortis (inclusief het verzekeringsbedrijf en niet-AMA entiteiten).
8 Toezicht en solvabiliteit
Als financiële instelling is Fortis onderworpen aan het toezicht van regelgevende autoriteiten. Dit toezicht wordt uitgeoefend op zowel het niveau van Fortis als op het niveau van de afzonderlijke werkmaatschappijen.
8.1 Fortis geconsolideerd
Op groepsniveau staat Fortis onder gezamenlijk toezicht van de Belgische Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) en De Nederlandsche Bank (DNB). Het prudentiëel toezicht van deze beide instellingen op financiële concerns houdt onder meer in dat twee maal per jaar wordt gecontroleerd of Fortis voldoet aan de solvabiliteitseisen voor elke afzonderlijke financiele sector binnen Fortis. De elementen van het eigen vermogen en de solvabiliteitseisen voor de bank- en verzekeringsactiviteiten worden berekend in overeenstemming met de regels voor de betreffende sector. Fortis is geïdentificeerd als een financieel conglomeraat en is daarom onderworpen aan het aanvullend toezicht op kredietinstellingen, verzekeringsactiviteiten en vermogensbeheerbedrijven in een financieel conglomeraat zoals bepaald in de EU-richtlijn 2002/87/EC.
De aanvullende vermogenstoereikendheidseisen vragen dat de eigen middelen van het financieel conglomeraat, berekend op basis van de geconsolideerde positie van de groep, de solvabiliteitsvereisten voor iedere afzonderlijke financiële sector binnen de groep overschrijden.
Fortis voldeed in 2007, alsook in 2006 en 2005, aan alle vereisten.
8.2 Bankbedrijf
De bankdochters van Fortis zijn onderworpen aan de richtlijnen van de diverse toezichthoudende instellingen in de landen waar deze dochterondernemingen actief zijn. Volgens deze richtlijnen moeten de bankdochters een minimaal toetsingsvermogen aanhouden ten opzichte van de kredietverplichtingen binnen en buiten de balans en de handelsposities van de bank. Deze posities en de kredietverplichtingen worden gewogen naar de daarin gelegen risico's (risicogewogen verplichtingen). Voor het totale toetsingsvermogen geldt een minimumeis van 8% van de totale risicogewogen verplichtingen.
2007 2006 2005
Bank
Totaal risicodragend vermogen 27.231 26.664 22.210
Risicogewogen activa en verbintenissen 270.207 240.104 212.095
Tier 1 ratio 9,5% 7,1% 7,4%
Totaal kapitaal ratio 10,1% 11,1% 10,5%
8.3 Verzekeringsbedrijf
De verzekeringsdochters moeten een minimaal toetsingsvermogen aanhouden ten opzichte van de premies die zijn ontvangen voor Niet-leven verzekeringspolissen en de Levensverzekeringsverplichtingen die voortvloeien uit verzekerings- en beleggingscontracten. De geconsolideerde solvabiliteitspositie van de verzekeringsdochters van Fortis is per 31 december 2007 EUR 4.108 miljoen (2006: EUR 3.689 miljoen; 2005: EUR 3.395 miljoen) en is gedekt door het totaal beschikbare kwalificerende kapitaal.
8.4 Fortis kernvermogen doelstelling en totaal vermogen
Fortis heeft, met ingang van 2007, een nieuw model op basis van doelkapitaal geïntroduceerd om zijn solvabiliteitspositie te beheren en hierover te communiceren.
Het kernvermogen en totaal vermogen van Fortis is als volgt samengesteld:
Algemeen
Bankbedrijf Verzekeringsbedrijf (incl. eliminaties) Totaal 2007
Aandelenkapitaal en reserves 32.235 3.399 -7.183 28.451
Nettowinst toewijsbaar aan de aandeelhouders 1.768 2.534 -308 3.994
Ongerealiseerde winsten en verliezen -699 1.225 76 602
Eigen vermogen toewijsbaar aan de aandeelhouders 33.304 7.158 -7.415 33.047
Niet-innovatieve hybride kapitaal instrumenten 2.756 2.927 5.683
Minderheidsbelangen 429 676 42 1.147
Herwaardering vastgoed naar reële waarde 1.556 1.556
Herwaardering van schuldbewijzen, na aftrek van belastingen en shadow accounting 1.070 235 -17 1.288 Herwaardering van aandelen, na aftrek van belastingen en shadow accounting -385 -137 -6 -528
Goodwill -1.025 -490 -1.515
Verwacht dividend -1.313 -1.313
Overige -12.897 -405 -13.302
Kernvermogen 23.252 8.593 -5.782 26.063
Innovatieve kapitaal instrumenten 2.440 599 494 3.533
Uitgebreid kernvermogen 25.692 9.192 -5.288 29.596
Achtergestelde leningen 15.582 757 -3.600 12.739
Overige prudentiële filters en aftrekposten op totaal kapitaal -14.043 -293 -14.336
Totaal kapitaal 27.231 9.656 -8.888 27.999
2006
Aandelenkapitaal en reserves 12.593 4.021 -4.350 12.264
Netto winst toewijsbaar aan de aandeelhouders 3.149 1.420 -218 4.351
Ongerealiseerde winsten en verliezen 924 2.922 183 4.029
Eigen vermogen toewijsbaar aan de aandeelhouders 16.666 8.363 -4.385 20.644
Niet-innovatieve hybride kapitaal instrumenten 1.108 1.108
Minderheidsbelangen 198 678 31 907
Herwaardering van gebouwen naar reële waarde 1.465 1.465
Herwaardering van schuldbewijzen, na aftrek van shadow accounting -176 -477 -19 -672
Herwaardering van aandelen, na aftrek van shadow accounting -721 -234 -12 -967
Goodwill -749 -268 -1.017
Verwacht dividend -225 -520 -321 -1.066
Overige -490 -392 12 -870
Kernvermogen 14.503 8.615 -3.586 19.532
Innovatieve kapitaal instrumenten 2.438 600 493 3.531
Uitgebreid kernvermogen 16.941 9.215 -3.093 23.063
Achtergestelde leningen 11.642 819 -1.726 10.735
Overige prudentiële filters en aftrekposten op totaal kapitaal -1.919 -99 -2.018
Totaal kapitaal 26.664 9.935 -4.819 31.780
Deelnemingen – die niet volledig geconsolideerd worden – worden voor 50% in mindering gebracht op het kernvermogen en voor 50% op het totaal kapitaal. De bedragen die worden afgetrokken zijn inclusief de investering van Fortis in delen van ABN AMRO via RFS Holdings, aangezien deze investering thans op basis van de equity methode wordt geconsolideerd.
Kernvermogendoelstelling
De drie onderdelen van het Fortis kernvermogen zijn:
• een Fortis Bank vermogensdoelstelling gelijk aan een ratio van 7% Tier 1 kapitaal ten opzichte van risicogewogen verbintenissen, inclusief 1% hybride vermogen. Dit impliceert een kernvermogendoelstelling van 6% ten opzichte van de risicogewogen verbintenissen
• een Fortis Insurance vermogensdoelstelling gesteld op 225% van het minimum toetsingsvermogen, inclusief 50%
hybride vermogen. Dit impliceert een kernvermogendoelstelling van 175% van het minimale toetsingsvermogen
• een groephefboomdoelstelling (bij Algemeen) gesteld op 15% van het totaal van het kernvermogen van het Bankbedrijf plus het kernvermogen van het Verzekeringsbedrijf, implicerend dat op het niveau van het Bank- en Verzekeringsbedrijf 15% van het gecombineerde kernvermogen kan worden gefinancierd door groepschulden.
De voornaamste kapitaalindicatoren van Fortis zijn als volgt:
31 december 2007 31 december 2006 Fortis
Kernvermogen 26.063 19.532
Kernvermogendoelstelling 19.892 17.733
Bedrag van kernvermogen boven doelstelling 6.171 1.799
Totaal vermogen 27.999 31.780
Minimale solvabiliteitsvereisten 25.725 22.898
Bedrag van totaal kapitaal boven minimum solvabiliteitsvereisten 2.274 8.882
9 Vergoedingen na uitdiensttreding en andere lange-termijn personeelsbeloningen
Vergoedingen na uitdiensttreding zijn personeelsbeloningen, zoals pensioenen en ziektekostenvergoedingen, die worden uitgekeerd na beëindiging van de arbeidsrelatie. Andere lange-termijn personeelsbeloningen zijn personeelsbeloningen die niet volledig betaalbaar zijn binnen twaalf maanden na de periode waarin de medewerkers de betreffende dienst hebben verleend, zoals jubileumpremies en langdurige arbeidsongeschiktheidsuitkeringen.
9.1 Vergoedingen na uitdiensttreding
9.1.1 Pensioenregelingen op basis van vaste toezeggingen en andere vergoedingen na uitdiensttreding Fortis financiert pensioenregelingen op basis van vaste toezeggingen die voor het merendeel van de medewerkers gelden. Een aantal regelingen wordt gedeeltelijk gefinancierd door de betaling van premies door medewerkers.
De uitkeringen volgens deze regelingen worden berekend op basis van het aantal dienstjaren en het salarisniveau. De pensioenverplichtingen worden bepaald aan de hand van sterftecijfers, het personeelsverloop, de loonstijging en economische aannames met betrekking tot bijvoorbeeld de inflatie en het disconteringspercentage. Het disconteringspercentage wordt per land of per regio vastgesteld op basis van het rendement (per de einddatum) van obligaties met een vergelijkbare looptijd, die zijn uitgegeven door ‘blue-chip’ ondernemingen of door de overheid, indien er geen representatieve markt voor bedrijfsobligaties is.
Naast pensioenuitkeringen, omvatten de kosten van regelingen op basis van vaste toezeggingen ook andere kosten, zoals de vergoeding van een deel van de ziektekostenpremie en personeelscondities voor financiële producten (bijvoorbeeld hypotheken), welke in stand blijven na pensionering van medewerkers.
De onderstaande tabel geeft een overzicht van de bedragen die per 31 december zijn opgenomen in de balans in verband met pensioenregelingen en andere vergoedingen na uitdiensttreding.
Pensioenplannen met Overige vergoedingen
Pensioenplannen met Overige vergoedingen