إشكالية تعلم مادة المدارس اللسانية لدى طلبة السنة الثالثة قسم اللغة و الادب العربي

ا اا اا را ا او ا ا ةرازو

ﻡﺝ !"#

2

ةآ

%ا ّ'ﺏ ﻡّﻡ دا

ت+او ب

ﺏا بد-او +ا ./

ةدﺵ 12 :

ا

4ّ56ا :

ّﺏا +ّا ّﺕ

"ا دا8إ :

#آ ة;

ع=ا :

ا مﻡأ @ﻡ ﻥ'ا 2 :

- د / ﻥ"#و !#

=ﻡ ذ#أ

!"# ﻡﺝ 2

.ر .

- أ . د / يد# يرا2ا

#أ ـــــــــ

ذ

!"# ﻡﺝ

2

;ﻡ .

- د / رّهز ّﻡ

=ﻡ ذ#أ

ﻡﺝ .ا

/2ﻡ .

- د / يدﺝﺏ Iﺥ

=ﻡ ذ#أ

!"# ﻡﺝ 2

/2ﻡ .

ا 2.ا ﻡ : 2012 / 2013

ا ا ى ّا سراا ةد ّﺕ إ

"ا #

$ﺏا بد'او

–

*+ﺱ ذ.

–

ّ • :

ا ّنأ او مها ﺏ ﺡ !"أ ي$ﺏا ناا %&

تﺡ$(ا )ﺕو عاﺏ,او -.ا /0أ -ّ1& -.ها 23أ -ﺏا ن4 ذ -60ا .

هاو -ﺏا 83ا$ ّنأ ﺡ 9ﺡ:او ي;ا ء%=ا ، عّز$ﺕو 8@$ﺕ تأﺏ Aﺕ

.. ّ %BA.او %هCا ADﺡ !3$ﺕو Aﺕ"EFا نا ء.ﺏ %& Gه@

، Aﺕا;ﺏ -HI $D6 -ﺏا م$D6 2"أ س@4ا ا;ه D6و ، -ﺏD م$D6 6 ا ةدّ1 تEEMﺕو -CDM -&1 تB A&ر1 GADOﺕ ت;Fأو ي;ا ء%=ا ،

ةّدBا ث$ﺏ مD ADهأ ّ A:@او هQّﺕ %& Gه@

.

لECﻥا موﺕ T=& T -ﺏا م$D6 /=ﺕ 2ﻥآ %ا تEّEMا V;ه 2"أ ّGﺙ Aﺕا;ﺏ ل:@او .

ّGﺙ ، -ﺏا م$D6 3 -B. 2ﻥآ %ا تEّEMا آاا وأ -D1او ةّدا مها لﻥاو ، -XّDا GّD1ﺕو GD1ﺕ لB %& ا رّ$( -Bﻥ 2ّD@ا -ّD1ا -D1ا -D1D -ﻥّ$ا ث:ا ب(I4ﺏ مها إ -D1ا )

-&1 ، GّD1

GّD1 ( ّ/ﺏ ]را نا ت;Mﺕا ^ﺕا;ﺏ GHI GD1آ A:@ا ;.و آااو ، ^ﺕاX

م$D1ا 2ﻥآ ا;هو ، دا$ا آاد ء.ﺏ إ ;ﺏ 21@و ، A@ار 6$3$

-ّ"F آاد ء.ﺏ تدC@ا %ا %ه 0$$او ءQCاو ت3ّا "$EFو ، تXّDاو -ﻥOﻥ,ا م$D1ا ق@ 3 جر.ﺕ %ا ىF4ا دا$ا Aﺏ 2ا ّGﺙ ، Aﺏ ه 2"أ ا;هو b.ا ي;ا ط$dاو D1ا %D1ا سرّD -13F دا$ا V;

^BH.ﺏ .

eّEMا ا;Aﺏ ها ِل$ُﺕ -6 -CEﺏ -$ﺏا .$. ّنأ 9ﺡ:ا ء%=ا A& %ﻥ1 دا$ا h1ﺏ Bﻥ ﺡ ، -"F -CEﺏ %1Bا GD1او GAا %&1ا 13و GACا م6 ه$ّD1 ع$3$ %ه %ا -ﻥOّDا سراّا ةد A.ﺏ ، /Eا i

ـﺏ ن$.1ا ا;ه %ﺏ :

-XّDا GOI -ا -.Oا -Dl ى -ﻥOّDا سراا ةد GّD1ﺕ -إ

%ﺏ1ا بد4او -

0ذ$ﻥ i(@ -10 -

.

ا ع$B $ه GّD1او ، ]C.ا GD6 %& ازوﺏ GهCا آأ GّD1&

-HA.ا تﺏB@

هدّﺡ آ ىآ تB -ﺙ:ﺙ ّ] GّD1او ، GD1ا -D6 AD6 /ّEا -آ$DOاو م$Dﺏ :

أ - %&1ا لBا :

م$D6و فر1 ^ّD1ﻥ ى$O D6 -1ا تاXا /=و

Cﺕ قlو ئدو GهCو .

ب - %ﻥا0$ا %1Cﻥا لBا :

1ﻥ /=و H6و ت$و ilا$6 ^ّD

.

ج - %آﺡ ّ]ﺡ لBا :

-ﺏاو ، ]Dاو ، ب=او /آ4ا %& تاXا /=و

ةءااو .

-ﻥOّDا سراا ةد :

بدأو -X -ا -.Oا -D( مّﺕ -@ارد ةد وأ س %ه

،هؤدو A:6أو هر$(ﺕو Aﺕq=ﻥ ﺡ %ﺏ6 تارا /ّﺕ هر6ﺏو

@$@ يد تﻥO ر$Ar 1ﺏ -XّDا -@ارد A&6 %ا -CDMا -ﻥOّDا تهBّﺕاو -C"$ا وأ -$.ا سراﺏ 1ﺏ & 21.ﺕ 2"أ %او .

-D(ا /I AD6 /ّEا sH.ا %& =ا i1dا ةدا V;ه D6 9ﺡ:ا ّنإ ا %&

&3,ﺏ ةدا V;ه %& /Eا ى$O %ﻥﺕ 6 i= ي;او ، -DECا تﻥ -

ةّدD GAﺏ1@ا م6 ةOا -D(ا ىو .

sHﻥ /Eﺕو -ﻥOّDا سراا GA& -ﺙ -.@ -Dl ّﺕ م6 %& /DMا q&

ا AﻥB GADﺕو GAﺏ1@ا ى قEﺏ ]1ﺕ -3

؟ %&1 .

إ د$1 ا;ه /ه :

-

؟ مّا ى$ا ل:F AOCﻥ ةدا -ﺏ$1"

.

-

؟ ةدا Aﺏ مّﺕ %ا /H@$او -(ا .

-

؟ G$او Gا -Cآ .

-

؟ ^OCﻥ GّD1ا وأ .

-ﺕا;ا ّأ ، -6$3$ ىFأو -ﺕاذ ب@أ إ ع$3$D يرFا ب@أ د$1ﺕو 1ﺏ )D1ﺕ A.

ّأو -ا -.Oا %& -l ﻥأو -ﻥOّDا سراا س GA& -ﺏ$1E %=

GACا م6 ىو=او -D(ا ى /Eا i13 إ 80& -6$3$ا .

.ّﻥأ %.1 ا;ه ، ع$3$ا ا;ه %& ا 2وﺡ %ا ت@ارّا -ّDI uﻥ0 إ ا;ه I$ا 2وﺡ ت@ارد د$0و م1ﻥ

$ هOCﺕو i1dا ا;ه ب@أ D6 ف تﺡاIا Gﺕو ،

آ;ﻥ ت@ارا V;ه و :

- رEﺕ %ا /"ا$ا -ّDB %& ةّI$ﺏ ن1. -ﻥOّDا سراا ةد ]رﺕ ت:=

AI: %ا ت:=ا -D0 ع$3$ا ا;ه ل:F مّI ﺡ ، -ﺏّ.6 -10 6 2ّEMDﺕ ، ةدا V;ه %& -D(ا ]@bو / م6 %@ارد sA. بv %& $6

ةدا V;A .

-D1ا /ﺡ -هأ إ Vﻥا 2C 2وﺡ %ا تﺏا -6$B إ -&3,ﺏ A.ﺏ ، -ّD1ا -ّD1ا -D1ا %&

:

- :F ّﺏ ي;ا ، ﺏإ = )(او -.ا ﺏ ص$Eّ.ا -D1ﺕ -ّD1ا ّنأ A

A eّEMﺕ G -HاQBا -1Bا ، -$ﺏا -D1ا %& A. ّﺏ -ﺙ -D6 -&1 /DI ّإ Aﺏ GA و ،-1Bا %& -=A لاQﺕ -ّDO ةّدآ Aّﻥأ آ ، Aﺏ -"F ةدA ﺡاو ة;ﺕ@4ا .

- ّDB %& ىFأ -@ارد ^OCﻥ ﺡD Bﻥ آ نا$.1ﺏ -ﺏ1ا -XّD يHاQBا 8Bا -

:

-D0 s6 ﺡ ، Xّا تﻥهرو -ز4ا 8Iاو ﺏ AD1ﺕ تإو -ﺏ1ا -XDا ى$O D6 %1Bاو ي$ﻥا %& -ﺏ1ا -XّDا GّD1ﺕو GD1ﺏ -ّD1ا ت:=ا 6دو ، G$او /H@$او )Hا(او ت$او فاه4ا ".1ا V;Aﺏ مها إ

د$ABا &dﺕو آ;ا -COا .

- نا$.1ﺏ %@اوّا -DB %& xI Gا 6 -@ارد :

%1ا GD1ا -13و ل$ﺡ ةﻥ

Vyر ي;ا -HاQBا -1Bا %& $ا -6$ﻥ إ ^& ض6 ﺡ ، HاQBا %&

ا ﻥا$ا بv uﻥ0 إ ، 6$ﻥ ّآ .$ﺕ -"F -0$vاا uﻥا$Bاو -.

^.$ﺕ ى$O D6 D@ ّﺙأ ي;ا u(D تاQCا ما1ﻥاو ، G$ا G.ﺏ )ّD1 &

-1&ّا %& F4او لّو4ا ﺏ ةاوOاو .

أ /E& ، ل$E& -ﺙ:ﺙ %& ن$ نأ ا dIا Iو -D1ا ^& 2و.ﺕ لو

A$AC ، Aﺕ6$3$ ،

سرّا %Dﺕ -إ ^ﻥا$.6 نﺙ /E&و ، ىF4ا م$D1ﺏ AI:6

-Mرﺕ - إ لو4ا %& 2I(ﺕ إ ^OIو -ﺏ1ا -&ا %& ا %ﻥOّDا G1ا %& %ﻥOّDا سرّا 8Iا$ ا 2EEF و ، ا %ﻥOّDا سرّا ةq=ﻥ 6

ا أو ، ^ﺕIّ$1 ّGهأو %ﺏ1ا /D ^& 236 %(ﺕ /E& 6 ةر1& %ﻥا /EC

هOCﺕو -ﺡ:او ن@ا -EDMOا sH.ا سا رّو ،

-ﺕF ،

sHﻥ ^إ 2D"$ﺕ A& 2ّDB@ -ﺕMﺏ %6$3$

.

سراا %ّD1 ض1ﺕ %ا ت:=ا ّGهأ i"و D6 م$ﺕ -@ارّا ّنأ ﺏ OّDا %Mرا ّأ ، %DDاو %Mرا sA.ﺏ -.1O ، %C"$ا sA.ا ت6ا & -ﻥ 8Iاوو -D1ا م$AC ض6 eM & لّو4ا /ECاو يAا /ECا %& ^Cr$&

/Dﺕ ّeM & %ﻥا /ECا %& ^OD.& %DDا ّأ ، %ﺏ1ا G1ا %& %ﻥOّDا سرّا OCﺕو sH.ا ه

.

-.ا ةدا 80 -ﺏ$1" %& 2Dﺕ ت1ا h1ﺏ ا دا6إ ء.ﺙأ %.36ا Iو ^. %(ا uﻥBD -O.ﺏ ;آو .

نآ نأ ;. ا 6ر ي;ا ف=ا ذ@{ /QBا =ﺏ مﺕأ /Bﺏ &ا6او VازB&، AD6 $ه %ا ةر$Eا D6 !"أ نا إ ة&

/آ أ آ، F ّ/آ %.6 |ا

ة6Oاو ن$1ا % ّ .

%O& تEI ن}&، ع$3$ا ا;ه -@ارد %& 2&و I ن$آا نأ $0رأ F4ا %&و %& داOا لq@أ |او، يA0 رEI ^& 2;ﺏ %.ﻥأ /1ا %& )&$او يأا

.

لوأ ا :

ا :

ىﺥ-ا مﺏ /O8 ، ﺕ8=ﻡ ، ﻡIﻡ :

ﺕ ــ ــ ـ ـ .

لو-ا ا :

ا مIﻡ .

ﻥRا ا :

ﺕ8=ﻡ .

Rا ا :

/O8 ىﺥ-ا مﺏ

.

ﺕﺥ

.

: G.ا -دود O %1ا 1Eا D6 -C د$A0 ةF4ا د$1ا ل:F 2;ﺏ /ّCا ّنأ هدC -D1ا -D1D ة0 ةﻥ ر$Dﺕ إ -آا V;ه تّدأ Iو ، ي$ﺏا -ّD1ا -D1D -ّﻥ$ا -ﺙ:ا ب(I4ﺏ -1@او -&1 uD( GD1ﺏ يّBا )

ّD1ا ، G

GِّD1ا ، ةدا (

8Iا$ا D6 AﺡCﻥاو -A0 ب(I4ا V;ه ﺏ -دا تاﺙqﺏو ،

ىFأ -A0 Aﺕاﺙq A6$dFو %60او %1(ا .

ط@وأ %& اH@ نآ ي;ا ر$Eا -D1ا -D1D ةBا -.ا V;ه 2dﺡد ا;هو آ ى نآ ي;ا ﺏا آ -1&و -6B.ﺏ AOر ةدﺏ -&1ا -C

.

؟ -D1ا م$AC & ، هر$(ﺕ -اﺏو -D1ا ر$Ar ر&4ا V;ه ر=ﻥ -Bﻥ نآو

؟ ىF4ا م$D1ﺏ AI:6 و ؟ A6$3$ و .

لوا ا :

أ - ا م :

آ اد -DD ي$XDا /"4ا 80 )

Didactique (

اد -ﻥﻥ$ا -Dا إ

س$آ )

Didactitos (

1ّ=ا ب3 D6 )D(ﺕ 2ﻥآو ، GّD1ﺕ وأ GD6 %.1ﺕ %او

ي;او ﻥ.6 %D1ا 1ّ=ﺏ O %هو ، -.ﺕ وأ -D6 فر1 ح=ﺏ لو. ي;ا ﺏ1@ا D6 ردI ا$ﻥ$ @راD م$D1ا Oﺕ /0أ ^ﺏ"أ ^ﻥ هرd@او A

ةروdا .6 .

ة6Oا /H@$ﺏ 0$vااو -ﺏا لB %& ﻥ.6 -D1ا -Dآ 2(ﺕرا Iو ل$.& GّD1او GD1ا D6 :

رّ$(ﺕو ّXﺕ !D(Eا ا;ه م$AC ّنأ ﺏ ، -D1ا /H@$ا

D6 !"أ /ﺏ ، -.Cا G.ا D6 ل 1 GD& ا E1ا %&

^ -ﺏا م$D6

^O@أو V6ا$I

) (1

0$vااو ]C.ا GD6و ، -ﺏا م$D6 8 8l /O GD6 ^ّﻥأ ى ك.هو

) (2

/ﺏ ،

D6 Vر6ﺏ ^ﺕOﺏ:و ^ﺕاX نﺏو %D1ا ط=.ا Oﺕ -ﺡ4 ^ ك.ه و %D1ا ء.D -@@4ا eHEMا ^& ت&$ﺕ :O %ه

:

- -@ارا /ﺡ D6 V&$ﺕ .

) 1 ( #/

ر6ﻡ ﻡ 2.ﺡ :

2ا .ﺕ ةوﻥ ل8أ ، 2ا ﺕ .

; ة2ا 23

- 24 1;أ 2001 Wا تار2ﻡ ،

، اا ، ﻡا ، 2 ا 'ا ، ﺏا + X8-ا )

ط،د (

، 2001 ص ، 433 .

) (2 [را ﻡ :

ا ا 1ﺕ ، Wرا 8 Xإ 1ﺥﻡ ارﻡ\ا ، ﻡا با راد ،

ت ط ، ةا ﺏا 20031

، ص 16 .

- %هC زA0و تD(E D6 V&$ﺕ .

- ^ها / -D=ا 83ا$ا -ﺏر ةد -BA. D6 V&$ﺕ

).

(1

آاد %.04ا !D(Eا )

Didactique (

تD(E ة6 -ﺏ1ا -XDا %& ^Dﺏﺕ

1ا -XDا %& فداا ةهrو ، -0ا /ه. ف:F -ﺏ

) :

(2

!D(Eا ماM@ا /ّd& ﺡا h1& ، تD(Eا V;ه ماM@ا %& توCﺕ 0ا$ﺕ 8 /Fا "

آاد "

لأ : ^ﺏآ %& نوأ 2y %D6 "

آااو تﻥODا "

و "

0$vااو تﻥODا "

) (3

ﺏآ %& %ا Fو يوا1ا ﺡأ و A

"

آاد

-:@,ا -ﺏا "

) (4

!D(E ir$ﺕ Fا GAd1ﺏ /ّd& .ﺏ ، "

GD1ا GD6 "

و "

]را GD6

"

) (5

.

ّأ ت3ر ، تﻥO نزو D6 تD1ﺕ !D(E ن$D1O /H:I ﺡﺏ Bﻥ ﺡ %&

!D(E "

-Oرﺕ "

1ا ﺡا ل1@ا %& ع !D(E $A&

Iا

) .

(6

!D(E ;ﺏ

"

-D1ﺕ "

ـ /ﺏآ 6$ آ4ا ) :

Didactique (

ﺡا ى آ

) 1 ( ، يواا ﺡأ #ا ا ﺥ

: ا Xإ ﺝ.ﺏ^ا ; ﻡO#\ا ﺏا _آ اد ح2ا "ﻡ ، ﺝaا

ةا ط ، ب+ا ءcا راا ، ، 1

1999 ص ، 17 .

) 2 ( ﺏا ﺏ :

ط ، اا ، f'ا 8 ، g"او h2ا @ﺏ ص52ا ﺕ ،1

2007 ص ، 8 .

نﺵوأ kl 8 (3) :

;Rا راد ، #را ;ا Xإ ا ;ا @ﻡ Imا 2ا جذﻥ ، _آااو تﻥ.ا

ط ، ب+ا ،1

2005 ص ، 19 ، 20 - ﺝaااو تﻥ.ا راد ، 'آ ااو ;ا W#-او Imا 2ا جذﻥ

ط ،، ب+ا ، ;Rا ،1

1998 ص ، 23 .

4) ( ص ، ﻡO#\ا ﺏا _آاد 15

.

) (5 ص ، Wرا 8 Xإ 1ﺥﻡ 15

.

6) ( ص ، ص52ا ﺕ 9

.

Didactique

آاا

-را

GD1ا GD6 ]را GD6

تD1ﺕ

-D1ﺕ

^ﺏآ %& %ﻥOﺡ ﺡأ "

-(ا تﻥODا %& ت@ارد –

تXDا -D1ﺕ /ﺡ -

"

) (1

^ﺏآ %& ﺏا =ﺏو "

)(او -.ا ﺏ ص$E.ا -D1ﺕ ."

) (2

D1ا ف1ﺕو Aﻥأ D6 -

"

iIا$ G.ﺕ لأو ^ﺕ.ﺕو ]را ق( -D1ا -@ارا

وأ %D1ا ى$Oا D6 ءا$@ ، ةد$=.ا فاه4ا غ$Dﺏ EI ;Dا A 8dM %ا GّD1ا %آﺡ ]ا وأ %ﻥا0$ا ."

) (3

او نy %& Dو CDM 6& ﺏ GD1ا ا;ه /Fاد ن$ﺡا Q Iو ه ﺡ

:

أ - ا ا ) :

Didactique générale (

%& Gﺕ %ا -.ا ت(1او -1ا ﻥا$او -@@4ا ئدا Gﺏ GAﺕ %ا %هو G$ﺕ u@أو ، -0$vاﺏ /H@وو ، ]را )Hاlو sه. /آ -$ﺏا -D1ا د ت"$EM ة6ا نود دا$ا 8B A.1ﺏ ة

.

ب

ا ا -

) : Didactique spéciale (

ق(ﻥ D6 ئداو ت(1او ﻥا$ﺏ AD GAﺕ ، -ّ1ا -D1ا ءQ0 %ه Aﺏ -"Mا u@4او /H@$او )Hا(ا ﺡ ةﺡاو -@ارد ةدﺏ )D1ﺕ Aﻥ4 )3أ ل$.&

: ت3ﺏ -"Mا -D1ا „رﺏ -"Mا -D1ا ،

...

„ا

).

(4

!ا ت!#$ • )

ه&!'(

: ( ن$ﺕ -D1ا ّنأ GD1او -ﺏا %& ن$ﺡا ى

-@@أ ".6 -ﺙ:ﺙ )

-&1ا ، GِّD1ا ، GّD1ا (

%آاا Dﺏ ف1 %هو

Triangle didactique

) (5

) (1

%ﻥOﺡ ﺡأ :

ﺡ ، -(ا تﻥODا %& ت@ارد

، تXDا -D1ﺕ / اا ، ﻡا ت8"ا ناد

) ط ، د ( 2000

، ص 1 .

) (2 ص ، ص52ا ﺕ 7

.

3) ( ص ، Wرا 8 Xإ 1ﺥﻡ 15

.

) (4 p.Iﻥ qﺝا ص

16

، "

ااو تﻥ.ا _آ

"

، ص 21 .

5) ( ا ص ، gﺏ.ا qﺝ 23

.

-&1

sﻡ سر

ﺏ GAﺕو 4ا V;ه %&

I ب(

]@qﺕ -6$ﻥ -I:6 %هو ، -آاا -I:1ا $ -1B

د زو 1 ي$ﺏﺕ … %& -&1او D1او @را ﺏ

) .

(1

/و ، Vv eHEF 6 iDMﺕ %ا ^ﺕاQو ^EHEF ".1ا V;ه E.6 و

-ا -ﺙ:ا ب(I4ا %& ".1ا V;ه Eﺡ :

1 ا )!*ا - +!,'

: pôle psychologique ادا1@ا ^.d و GD1ﺏ )D1و

ت

-Cﺕ -آاردإ تار$Eﺕو تارIو ، -د& ت"$EFو -OCﻥ

.

2 +-&ا )*ا - :

pôle épistémologique :

AOرﺕ ب$D(ا فر1ﺏ )D1ا

-Cr$او -$.ا AEHEF ﺡ .

3 ا )!*ا - +!./ا

: pôle pédagogique قlو ^.$ﺕ ﺡ GD1ﺏ …ﺕو

^ﺏBﺕ ء$3 D6 V;:ﺕ إ ةMا /ﻥ -D6 %& Vرودو ، ^ﺕ u@أو ^Oرﺕ

^ﺕءCآو .

-Dّ ADFاﺕو AD6C اﻥ ، -Dو -1B %هو إ ".1ا V;ه إ .ﺕ -D1او %ا /=ﺏ

) :

(2

%ه تI:6 ث:ﺙ A.6 s. ت:6Cا V;ه :

1 01!ﺏ 0!ّّا !34( - :

) +!$آایا !ا -

Le contrat didactique (

: GD1ا 1

%D1ﺕ 6 GD1ﺏ ^(ﺏو ، -$ﺏا -واQا Bﺡ "

فاl4ا ﺏ …ﺏ ماQا $هو

م6 وأ ء%=ﺏ مD ةI1ا -$ﺏا -$.ا /Fاد ^ﺏ ما

"

) (3

.

1) ( ص ، p.Iﻥ qﺝا 22

.

) (2 ص ،gﺏ.ا qﺝا 23

.

3) ( ص ، p.Iﻥ qﺝا 27

.

GD1

-&1

سر

iDMو -&1او GD1او GD1ا /آ 8I$ دﺕ %ا ﻥا$ا -6$B اذإ 1&

/آأ D6 ^@ر يدb نأ -&1ا ^ﺕارI 2ﻥآ A :& ، A.ﺏ -Hا ت:6Cا نآ اذإ ^0و -Tاو GAﺕ0ﺡو GAﺕvرو، -D1ا GAﺕارIو -OC.ا V;:ﺕ eHEF /AB

GAﺕﺡ فوrو A& ن$=1 %ا .

0$vااو ي$ﺏا ]C.ا GD6 ئدﺏ GD1ا -&1 ّنإ

%& :6& (I Vر6ﺏ سورا %& ^ﺕ6Iو GD1ا ط=ﻥ ل:X@ﺏ -0ﻥ,ا ةءCا ّO D1ﺕ iI$ يأ %

.

فاl4ا -13و uOﺡ Xاو -آﺏ Q -0$vاﺏ -$ﺏﺕ -I:6 Vر6}ﺏ 1او 6ا$I Aﺕو %CMﺕ وأ ر$(ﺕ وأ 6ا$ا V;ه Xﺕ & ، A& -ا 6ا$او ةI1ا %آاا 1ا „OC& ، ة0 Rupture du contrat

، -$ﺏا -I:1ا V;ه 1Oﺕ

د1@ا 8 %D1ا ى$ا دا6إ %& GD1ا كا}ﺏ ي$ﺏا /1ا -.D6 إ -0$vاا ]را )Hاl %.ﺕ 8 ، ^&1 نأ ^ %X. إ ^&1 ق:(ﻥاو سرﺏ ^ﺕq0C -ا G$ا u@أو -1Cا .

2 -&ﺏ 0ا !34( - :

%آاا /.ا )

Le transposition (

لوأ !D(Eا ا;ه Ar

ع0ا G6 D6 Ar Mickel Verret

/ﻥا Gﺙ ، -60ا ت@ارا نا %&

D&$ /آ ^D1@ا Iو ، ت3ا -D1ﺕ إ chevallard

ر$0و Jouhsua

.6

D6 تأl %ا تاXD Aﺡ:

م$AC "

-&Oا "

-D1ا -&1ا ^Dﻥ ء.ﺙأ )

le

savoir savant (

داا -&1ا إ AOرﺕ

le savoir enseigner) (

نا %&

) ت3ا

(1

^ﻥأ D6 %آاا /.ا ف1و "

ﻥ .ﺡ -&1ا )&اﺕ %ا تاXا -6$B

AOرﺕ "

) (2

ا ى$ نأ ذ -D1ا ت13$ا )&و 2Cآ %ا ي$ﺏا لBا %& -@را -&1

uBOﺕو -OC.ا D1ا ت"$EF u@. -D1ا ن$d 6 iDMﺕ ، GA0

-EMا -D1ا -&1ا .

-ا /ﺡاﺏ GD1ا لB %& -&1ا Qﺕو

) (3

-&1ا ع$3$

GّD1ا ع$3$ ^D1ﺕ داا ع$3$ا

) (1 ص ، gﺏ.ا qﺝا 27

.

2) ( ﻥ.ﺡ ﺡأ :

ع ، ﺏا + ياا qا ﻡ ، تاءاﺝ\او هIا ; ﺏ ، ﺝاو ت+ا ﺕ 1

يﻡ ،

2005 ص ، 97 او تﻥ.ا ، _آا

"

ص 33 .

3) ( p.Iﻥ qﺝا ص ،

35 .

( Objet d´enseignement) (Objet à enseigner) ( Objet de savoir ) -&!!ا ع!!8* :

ل$او 1او Bا ﺡ ، -EMا -&1ا A.ﺏ D6 /

-ﺡ$C -&1 %هو ،Oا .

0!!ا ع!!8 * :

و %& ةﺡ$O A.d ﺡ GOا %& -واا -&1ا %& /

AD1ﺕ u0ا$ا -&1ا .

^Oآا G.ﺕ 1 ﺡ ، GD1ا ^I ل:F ;Dا AO %ا -&1ا إ -&3إ ^DEﺕ Gﺕ 8 ^Bدو ﺏ@

.

%ا …(Mﺏ )@ /ا و

) (1

3 -&!!ﺏ 0!!ا !!34( - :

) ت:ا -

Les représentations :(

-1(ﺏ 4ا )D1

.1& ، ،-ﺏOا ت$D1او فر1ا ه;ا %F ن$ $A& ، -&1D GD1ا ك:ا ^1 /1او ^A0ا$ﺏ ^ !O -ﺏ@ -وأ تار$Eﺕ ^ ن$ﺕ v ع$3$ ^@ارد I ن$

-&1:ا /. ذإ ، $ﺕ -I:6 -&1ﺏ GD1ا -I:1& ، ^( AOآا

^&ر1 ء.ﺏ %& كر= $A& ، -1&و ر$(ﺕ آأ Fy /ﺕ إ /ّﺕ /ﺏ ، -&1ا إ 1ﺏ ^Clا$6و ^$و ^ﺕ0ﺡ ع, -CDMا فر1او تاراو تارAا بOآ ^OC.ﺏ ﺕ !Eﺕ -TlMا ^ﺕار$E

. ت:ّا نCI$ ك.ه $6و :

- ر6& ، %D6 .@ يأ A ] ًء(Fأ هإ ا1 ت:ا ر@ا %E %D@ iI$

-وآ كاردإ GAD6 uّ1E ةدو د1ﺏأ تاذ -(O ضر4ا -Hاﺏا -Dﺡا ;:ﺕ uآا$ا -ﺏو ضر4ا .

1) ( ص ، gﺏ.ا qﺝا 36

.

AO %ا -&1ا

;Dا -@ّرا -&1ا AOرﺕ u0ا$ا-&1ا -D1ا -&1ا

آاا /.ا

%

;Dا /6 سرا /6

- ه1 %ﺏBإ iI$

ء(F4ا D6 ف1ا -"& ^(1ﺕ Aﻥ4 GD1ا ى 1ﺕ ﻥ

eEMﺕ إ -&3,ﺏ ، فAOا %D1ا م$ACا إ ل$"$D A1 %ﺏB,ا /1ﺏ -@.ا )Hا(ا رFاو -D1ا فاه4ا ﺕ /AO %&1ا ;:ا ى$O

).

(1

1ا ب(Iأ !3$ %ا /=او A.ﺏ …ﺏ %ا تI:1او -D1ا -D1ا -D

:

+#9ا ا • :

(8 :

]C.ﺏ Alﺕر اﻥ 1ا -6 -0رﺏ GOﺕ -D1ﺕ -D6 /آ ّنأ فو1ا Aﺕها Eﺕ -D1& ا; ، -(&و -60او -ﺙارو تاﺙq 8dMﺕ %ا -=ا ﺡاو نآ -D1ا -D1ا -D1ﺏ )D1 /آ /=ﺕ /ﺏ هﺡ$ -&1ا ةدا %&

%& /ﺕ ".1ا V;هو ، -@.و -(ﺕ :

1 - -&AOا -TCا -13و -@ارد )

D1ا (

-OC.او -Tا GAﺕ"$EF -&1و

(ﻥاو ، V1ﺏو سرا /I -&1ا GAﺕ$Oو -60او تارOC@ا V;ه I:

^I:6و -&1ا ^CIا$و ، -CDMا ^1&اودو GD1ا Q&ا$ﺡ ﺕ -D1ا لوﺕ -XD ^1@او …ﺏ .

2 - Gﺕ %& ABA. %ا -$ﺏا /Oاو -60او -OC.ا ^EHEF -&1و GD1ا

ء$3 D6 V;:ﺕ إ ةMا /ﻥ %& Vرودو ^ﺕد %& ^ﺕ1& ىو ^ﺕءCآو ^ﺏBﺕ

;:ا ى$O Oﺕ .

3 - ى$ا :

AهC ﺡ را sﻥا ى$ -ﻥّ$ا -@ارا ةدﺏ )D1و

رFا 1 ﺕ /0أ ا;ه ، -Cr$ا AﺕارIو ، -$.ا AEHEFو -@@4ا & Gﺕ ئد ة6 0$ﺕ ﺡ -Iﺏ ةدا -XDا %& /آ ]D& ،-@ارا ةدا رFا %

-6$ﻥو ، تا ع3وأ iDM %& ^إ ج ءﻥا uB /ﺏ ، GD1D رو3

) (1 شوﺡ هاﺏا :

ع ﺏ اا ا ، Iﺕ ا ق;%ا ، هIﻡ ، 8=ﻡ ا 2

سرﻡ ، 1995 ص ،

66 - 68 .

%OCﻥ u(I

-0$$Oﺏا -I:6

%&1 u(I ^{-&ا 0ا} %0$vاﺏ u(I

0ا -0$vاﺏ -I:6 -&1 -I:6

AD1O %ا ظC4ا &ا$ﺕو ع$ ى &وو ، GD1ا A& x1 %ا -60ا -Tا 10 س.ا ﺏ %ﺏاو ي$C=ا 1ا %&

-روdا -D"ا$ا ضاv4ا )

GA.ﺏ

).

(1

" . /ﺏ ، ^3اvأ 6 1D -XDا %& 2ﺏﺙ $ه /آ إ ج GD1&

-رdا وأ -.Cاو -D1ا GهCا h1ﺏو -د1ا GهCا D6 لﺕ %ا ظC{ ^Cﺕ -E1ا ةا ^dﺕ .

%ا -.ا -XDا ّأ .A VرFا 1ﺏ Aإ ج

- Gﺙ -.1

م4ا D6 AD6 /E -EM=ا ^ﺕO ن$@ ا;A& -1@ا$ا -$XDا ةوا -XDا سورد v سورا = ^Dﺕ %& -&ا ^ﺕO %&

"

) (2

.

ﺕ -Xﺏ يدا&,ا ءEﺡ,ا ةدا رFا %& -ا dأ ىF4ا ئدا و ز:ا ".1ا -

ق(ا ﺏ -ﻥرﺏ /Mا %& -0ﻥ -D@و ءEﺡ‰ 1 ﺡ ، GD1D

-H:ا ل$Dا حاIاو i1dا lا$ 6 i=او -CDMا .

ﺏ قCا ذ إ -&3إ

)Hاl 83$ ة6ا Cآو ّآ A&:Fاو %ﻥا D6 لو4ا -@أو ب$او ق$(.ا ]را

).

(3

4 0!ا !,ﺱ; - :

/H@$ا &$ﺕ D6 AﺕارIو هOﺕ %ا ﻥا$او A1I$ ﺡ

-D1ا -D1D -ز:ا .

5 فا!!ها -&!! - :

A.ﺕو هرFاو ؟ -Hا0إ مأ -"F مأ -6 %هأ ؟ A6$ﻥ

D1ا O فAا ﺕ ّنإ ﺡ ، تاءCآ وأ تارI !E ACﺕو ّGA -D1ا -

Vر6ﺏ sه.ا ءD6و HEF4ا uOﺡ اّ0 "

%& ^ﺙوﺡ 8ّI$ا XD C"و

ةدّا -D1ا iIا$ا 8 ^D6Cﺕو -D1ا تاMﺏ VوQﺕ -Bﻥ GّD1ا ك$D@

"

) (4

.

%هو م$Dﺏ .ﺏ هدﺡ آ -$ﺏا فاه{ -@@أ تB -ﺙ:ﺙ 0$ﺕو

):

(5

أ !-&ا فا!ها - :

فر1و م$D6 ^D1ﻥ ى$O D6 -"Mا تاXا /=ﺕو

/ -D1ا تD1او GهCﺏ /Eﺕ ، )Hﺡو ئدو :

، )(ا ، GACا ، آ;ا

G$او uآا ،/Mا .

ب

#ا.ا فاها- :

$و ، ilا$6 -1Cﻥا uﻥا$Bا زاﺏ}ﺏ GAﺕ تهBﺕاو ، ت

.

) (1 # ا 8 :

ةﺙxا 1ﻡااو ﺏا +ا ﺕ ئدﻡ ، ت+ا ﺕ 8 Xإ 1ﺥﻡ ﻡﺝ ، بد-او +ا ﻡ، p;

ع ، ﺏادlو +ا qﻡ ، اا 5

، 1994 ص ، 140 .

) (2 zﺹ جﺡ نﺡا 8 :

، اا ، 2 q/ﻡ ، ن.ا م8 ; ت#اردو ثﺏ )

ط،د ( ، 2007 ص ، 203 .

) (3 ص ، ت+ا ﺕ Xإ 1ﺥﻡ 140

– 141 .

4) ( ، fﺝر هاﺏإ p يز;

ة'ا ﺡأ :

ط ، ر2'#^ا ، فرا ة2ﻡ ، ةﺹا [ه2ا 4

، 1999 ص ، 65 .

) (5 .2ﻡ ا 8 دﻡ :

، 5ﻡ ، 5ا ﻥ-ا 'ﻡ ، ت"ا ، جذ2ا ، مIا ، ا )

ط ، د ( ، 2002 ص ،

261 .

ـ0 !آ&ﺡ >'!ا فا!ها - :

/ %ﻥOﻥ,ا ك$DOا %& يرAا uﻥBﺏ GAﺕو :

تارA

-ﺡOاو ، @$ا فQ6و ، -ﺏا ...

„ا .

6 *!?#ا - :

^.dﺕ و ^ﺕ$D1 ^XDﺕ -Xﺏ -(=ﻥأ GّD1ا ^ﺏ م$ ع$B %هو

ثاو ، 8Oآ تارAD GD1ﺕ مها uB -(=ﻥأ %هو ، -ﺏاو ، ةءااو ،

Oﺕ ; GّD1ﺏ )D1 A.و ، GّD1ﺏ )ّD1 A.و GBO.و / /آ Aﺏ -D1ا -D1ا -(=ﻥ4ا

) .

(1

7

@Aا&*ا - :

GّD1ا تl=. -@@أ تاb هر6ﺏ ]را )Hا(ﺏ -D1ا GAﺕ

GّD1او ةدا ﺏو @@4ا (ا ;ه ﺏ -دا تاﺙqا G@ﺕ هر6ﺏو ،

.

-.Oﺡ فوr %& سرا O Aﻥوﺏو،]را نآرأ %@@أ آر -(او ، تآ$D@و iIا$ إ dا G0ﺕ و ، با(3ا ن$و "

%ه -(او

ا %& -XDاو -D"ا$ا -D@$ا 6O ي;ا %D1ا ءا0,ا %A& ; -D1ا -D1

-D1ا )Hا(ا ن$ﺕ ّنأ uB ;و ، GD1ا -D1 -0$vاا فاه4ا )ﺕ D6 ءﺕراو ر$(D Hاد -DﺏI . "

) (2

…(Mﺕ اذإ -0$vاا -(ا -D0 D6 ةQﺕا /ﺡااو تا$(Mا -6$B

نأ uB اد( ﻥ 2O %هو ، -ﺏا م$D6 -EDMOا ت.او ئدا تﻥو ئد O I ن مﻥ %ه /ﺏ ، %D1ﺕ iI$ يأ %& ^ﺏ ﺕو ^1ﻥ ةﺡا$ا -Eا %& -l آأ مMO I GD1او ، -6$.

8 ﺕ ذو ،

A. ةآ تاX

) :

(3

أ - -ﺏ$vا فاه4ا -1( -(ا -ء:

.

ب - %&1ا ى$ا -6$. Aء:

.

ـ0 - GAﺕ0ﺡو ;:ا ت$O Aء:

.

د - ة6Oا /H@$ا -6$. Aء:

.

]را )Hاl Aأ و :

1 ة&8ا ی&C - )

ADا (

: Dﺕ D6 1ﺕ ، -D1ا ق(ا مIأ %ه

-D1ا ر$ $ه GD1ا ن$ A&و ، GAD6 ت$D1ا ءإو D1D -&1ا

) (1

ص ، ص52ا ﺕ 13

.

2) ( ﻥ.ا ; ت#ارد ص ، "ا ت

142 .

3) ( ﻥا @.ﺡ ﺡأ :

ط ، ةها ، f'ا 8 ، تh2ا و تﻥ'او W#-ا [2ا ، 1

1995 ص ، 182 – 185 .

نﺡ4ا uDvأ %& D@ GّD1ا رود ن$و ، -D1ا .

A.@

: 0 ع$3$ G -0ﻥ -D@و Aﻥأ -ﺡ %& ة0 ة& وأ

آ د6 ulM GّD1ا ّنأ ﺡ ، ABاو 2I$ا ّ&$ﺕ ، -D1ا /H@$ا بv 3ا %& &$ﺕ اذإ -"F Vﻥا D6 1ﺕ ، ^OCﻥ 2I$ا %&و -D(ا uﺕاو ّBا ب$D@4ا ل:F -D(ا -1&اد ةرﺙإ D6 اردI ^D1Bﺕ تC"

، %(.ا eEا دO آأ -" Aﻥأ آ ، u@4او ر&4ا ح$3وو

-60ا م$D1ا %& -"F ثدا$او .

Aﺏ$6 و :

إ يدb& -ﺏﺕا $ﺕ ، -&1ا زBﻥا %& كر= GّD1ا ّنأ

Aﻥأ آ ، /Oاو /Dا GD1ا و4ا /ﺡاD !DEﺕ

.

2 یراا ی&*ا - )

?3'ا (

: GّD1او GّD1ا ﺏ لدا را$ا D6 1ﺕو

مها ةرﺙ, -&دAا -0را -DT@4ا -D0 dﺏ ذ@4ا م$ ﺡ 1و ، ^Hﺡ ف=آاو ، سرا /Dﺕ %& -آر=D GADﺏI -.ﺕو ;:ا ^6$.ﺏ با$B@ا ب$D@أ D6 ذ %& GD1ا

).

(1

- +-?آDا :

)Hاو GهCا ف=آا إ % ي;ا .

- يرﺥHا :

ت$D1او فر1D GD1ا ب1@ا ى رFا إ فA ي;ا

ﺏ@ -واا .

A.@

: نو1ا Gا %& عOا م6 ، Fا دﻥا /ﺕ u(ا GD1ﺕ

ل$Dا دBإ D6 .

Aﺏ$6 و :

ا /1Bﺕ Aﻥأ %& G ، كﺕراو ﺕ$ا -ﺡ x1 GّD1

3$Cﺏ GOﺕ ، 2I$ا .

3 .'!!ﺱHا وأ Aا&!!ﺱHا ی&!!*ا -

: %ﻥ4ا ﺡا إ -(ا V;ه uO.ﺕ

GD1ا …ﺏ ذإ ، %(ﺏاا ]C.ا GD6 ]@أ D6 ه.ﺏ %او ترﺏ ه ر&

ر1ا ﺏو -Aﺏ=ا ر&4ا ﺏ ةBاو -ا ف

).

(2

ﺡ مﺡ4ا ﺡ ر /1ا Aﺏ %ا تا$(Mا D6 -(ا V;ه م$ﺕ /Dﺕ و ، تDا إ تHQBا و ، ل$1ا إ س$Oا /.

1) ( ا دﻡ ﻡ :

ط ، ةا ﺏا تارﻡ\ا ، ﻡا ب'ا راد ، pﺕﺕا#او Wرا gا 2

، 2002 ص ،

115 - 116 .

2) ( ص ، gﺏ.ا qﺝا 117

.

ة6ا وأ مﺡ4ا ط.@ا إ Vv ﺏو ^.ﺏ -ﻥزا$او ء%=ا .

%& 2Dﺕ تا$(F ]F ]رD -(ا V;ه 213و Iو

) (1

أ

!! ا - :

ء6@ا D6 GAﺕ6Oو GA$=ﺕو D1ا مها ةرﺙ, -TAا وأ

سرا ع$3$ﺏ -DEا GA&ر1و GAﺕاF .

ب ض&ا- :

-1&و -3او ةر$Eﺏ -&AOا تاMاو ت$D1ا ض1ﺕ ^&و .

ـ0 Jﺏ&!!ا - : -&1 -&ده -DT@أ -(@ا$ﺏ ةBا تاMا /Dﺕ -Dﺡا V;ه %&و

-ا ت$D1ا A@. ﺏ A(ﺏرو ، -CDMا وأ ، -آ=ا تCEا .

د ط'!!ﺱHا - :

ل:F سرD -1ا 6ا$او مﺡ4ا s.Oﺕ -Dﺡا V;ه %&و

dا وأ ^=ا ^0وأ كاردإو -D4ا A.ﺏ د

.

ـه @!*ا - :

2ﺕو ، سرD -D(ا GA& ى D6 ف$I$ا إ فAﺕ ة$(F $هو

ن6$ﻥ $هو ، GAﻥهذأ %& ت$D1ا :

%HQ0 :

%Dآو ، Gﺡ /آ ج.@ا 1ﺏ ن$

:

ض6 %& %(.ا /ODOﺏ GAﺕ Aﻥأ -(ا V;ه اQ و -1ا مﺡ4ا u1 .ﺕ D6 /1ﺕ ، ةدا د6ا GD1ﺕ ، -ﺏOا -D(ا ةMﺏ A(ﺏرو ةBا )Hا G

-1ا مﺡ4او 6ا$ا إ ل$"$ا %& ]C.ا D6 .

Aﺏ$6 و :

Cﺕ /ﺕ ، u(ا آأ GّD1ا D6 -(ا V;ه %& 1 ^ﻥأ

D1ا -D1ا -D1ا ر$ ن$ نأ %X. ي;ا ي;ا GّD1ا V;ه !DEﺕ ، -

ةرAا uOآ سورد %& A(ﺕ ى1و ، -&1ا uOآ سورد %& إ -(ا

).

(2

4 ﺱا ی&!*ا - :

/. ذإ ، -Hا@ا -(D ]آ1 VBﺕﺏ -(ا V;ه Oﺕ

إ ن$ﻥا و ، -"Mا إ -1ا ر&4ا و ، تHQBا إ تDا GD1ا ت(او -3$ا -D4ا إ ة6ا و ، نها .

- -(ا V;ه اQ و :

رEFاو ، A -3$ -Dqﺏ -ﺏ$E GهCا Gﺕ

GD1ﺕ %& 6Oﺕ و ج.@ا D6 ردا را GD1 -" %هو ، GّD1ا 2Iو @ا إ -Dﺡا V;ه %& ن$0 ;ا رXEا لﻥاو سا GAD6 O1و ءا

-"Mا إ -1ا مﺡ4ا

) (3

.

) (1 ص ، p.Iﻥ qﺝا 119

– 121 .

) (2 ص ، pﺕﺕا#او Wرا gا 122

.

) (3 p.Iﻥ qﺝا ص ،

315 .

5 ت4$!?ا L!ﺡ ی&!C - :

C VBﺕ ذإ ، نOﻥ,ا %& -COD&و -.ﺕ ]@أ )D(.ﺕو

ي;ا ﺕ$او )Dا eDM و ، -D= ^A0ا$ﺕ .6 %D6 /ﺡ %& -Bﺏ $=.ا ّ/ا إ /E .6 ّإ ^ﺏ.

^OCﻥ B %@ارا VرO ء.ﺙأ %& GّD1او ، د

تﺏ0إ 6 ا وأ ، AّD -ز:ا ﺏاا ;Fأ ^. %6Oﺕ -D1ﺕ iIا$ مأ -ّ0و -1Cﺏ -.1 تؤO .

-ا /ﺡاا D6 ت:=ا ّ/ﺡ -l م$ﺕو

) (1

1

$?ﺏ ر?ا . :

ا وأ -D=ﺏ GD1ا 1= ﺏ

^A0ا$ﺕ %ا -ﺏ$1E .

2

$?ا ی . :

ﺡاو فه %& Aآﺕو ، ه".6 إ -D=ا Cﺕ .

3 '$ا لا وأ ت8&ا / . :

ئداو ت.او 6ا$ا 6 ا

-@.ا ل$Dا إ Vﻥاو ، -D=ا ح=ﺕ %ا .

4 ت!!8&ا !! M!! @!!ا . :

(او برBا ءا0إ D6 ل@او ت

-D=ا / ة1ا ل$Dا q(F وأ -"

.

5 ل!ا @! ﺡ&! . :

D6 %D1ا ج.@ا -" إ A& GD1ا /"$

ت3Cا -"

. ﺏBإ ت

GD1ا !.ﺕ Aﻥأ ت:=ا /ﺡ -l

ﺕارA ء.ﺏو VCﺕ ءﻥ D6 6Oﺕ ، سرا /ﺡا 80 %& -آر=ا ^

ةا ت:= -A0ا$ ^1Iا$ﺏ ^DEﺕو -D1ا 80اا 8 آأ /1ا .

Aﺏ$6 و :

رI آأ &$ﺕ uD(ﺕ Aﻥأ آ ، :$l Iو uD(ﺕ Aﻥأ

-6$.ا -D1ا ردEا .

6 عو&?ا ی&!C . :

%ﺏا Gهزﺏأ ﺏا -6$B ه6ا$Iو AO@أ 83و

"

ﺕDآ "

ي;ا V@أ بﺏ AEF "

عو=ا -l "

/ﺡ -(ﺏ اﺙq

A. -I وأ Aﺏ -A %A& ت:=ا "

) (2

إ ن$D1ا 6 A&و ،

GّD1ا QB.& ، GAOCﻥqﺏ AﻥورM 8ر= ة6 وأ ، عو= )ﺕ ج$& /آ م$ ةX" جا$&أ إ ن$O. ﺡ ، ^H:ز 8 وأ Vﺡو عو=ا عو=ا فاهأ G@رو ، …(Mا -D6 1ﺏ Gو ، ^. 1 ءQ0 زBﻥ}ﺏ ;:ا -6$B م$ﺕ نqآ ، ^ﺕ D6 ة6Oا /H@$او V".6و /آ م$& -.& -EI ن$@ر وأ ، هراودأ ن$د -ﺡO ض6 عو=ﺏ ا;هو %ّ.& ﺙأ eMDﺕ وأ AEHEF ءQ0 زBﻥ}ﺏ $d6 وأ ج$&

V;ه Gﺕ

) (1 ص ، ّا 305

- 306 .

2) ( ص ، pﺕﺕا#او Wرا gا 189

.

^0$ا D6 Vرود E ﺡ GD1ا فاإ 2ﺕ ل64ا .

-l م$ﺕو

-ا 8ﺏر4ا تا$(Mا D6 عو=ا

) :

(1

1 عو&!!?ا ر!!ﺥا / :

-D(ا ته ا ، ضXا !3او ن$ نأ ﺏو

ة(Oا فاه{ دF .

2 عو&!? J!* ا / :

-Bﺕا@ا -@ارد Gﺕ ^&و GّD1ا فاإ 2ﺕ VزBﻥ,

$(D@ ]و ر=@ا ^أر ن$ نأ uB ي;ا .

3 عو&!!!?ا N!!!' / :

راود4ا عز$ﺕو ، -(Mا د$.ﺏ ;C.ﺕ -Dﺡا V;ه %&و

ي$ﺏا ج$Cا ءd6أ D6 تl=.او .

4 عو&!?ا 0!ی / :

-;Xﺕ Gﺏ GّD1ا م$ ﺡ ، عو=ا sHﻥ ض1ﺕ A&و

-10ار Feed back

"

sHﻥ دCا -&1 آ ّﺡ إ -&دا -10اا -;Xاو

^1&أ دودر وأ ^Hادأ "

) (2

ة(Oا فاه4ا )ﺕ %& )&$ا ى -&1و ، .

8Iا$ﺏ -XDا …ﺏرو ، ﻥو D6 دCا دا6إ إ عو=ا -l %ﺕو %& -H -ﻥ A 0$ﺕ Aهأ Gvرو 1ﺕ 2از %ا -$ﺏا .ﺕO@b

A. ةآ ر$أ إ 80ار ا;هو ، نا ّﺡ إ Dا D6 :

/آAا eﻥ

$ا eﻥ ، ظآا ، -D1ا /H@$او ...

8 - LA!ﺱا :

GّD1او GD1ا -D6 Oﺕ %& %@@أ روﺏ -D1ا /H@$ا م$ﺕ

و ]را )Hاl G6ﺕو ى دا1@او كارد,ا ل$Eﺡ D6 -ﻥ6,او A.ﺕ

GD1ا "

-D1ا ضاv4ا )ﺕ %& GD1ا ة6O /Fﺕ -D@و %A&

،ىFأ -A0 GD1ا 8و ، -A0 ^ﺕد 8 ا ^D1ﺕ ء.ﺙأ -0$vااو dا ف:Fﺏو ، -D1ا iIا$ا ف:Fﺏ /H@$ا V;ه iDMﺕ Iو ةرو

A -6اا -0$vاا "

) (3

-D1ا -D1ا ".6 %& هﺙqﺕ ل:F ﺕ -D1ا /H@$ا -هأ ّنإ -ﺙ:ا : -D1ا ةداو GّD1او GّD1ا .

1) ( qﺝا p.Iﻥ ، 190 - 192 .

) (2 8 ﻡ ﺡأ g6ا

: ط ، ر2'#\ا ، ﻡا ;ا راد ، ّا ئدﻡ 2

، 2001 ص ، 39 .

3) ( ص ، "ا تﻥ.ا ; ت#ارد 152

.

، ^ﺕد %& Gا %& Vدا1@او -.Aا ^ﺕءCآ 8&ر D6 V6Oﺕ Aﻥ}& GD1ا ّأ او ، A36 Oﺡو ةرﺙإ D6 V6Oﺕ آ ، آأ ^:X@او 2I$ا %& G

)Hا ف=آاو ت:=ا ّ/ﺡ %& ^1 /1ا %ﺏو -D(ا ى -1&اا .

ةMا لB 8@$ﺕ ، GّD1ا %& ^vﺕو ع:(@ا uﺡ ^ %.& GّD1ا ّأو .ا ءD6 نأ ﺡ GD1ا سا$ﺡ 80 ك=ﺕ ^ -&1او ^ﻥأ ا$ﺙأ ي$ﺏا ]C

@ ذ نآ ة& -@ار u(ا سا$ﺡ -@ﺡ آأ كاإ أ Dآ تاMا بOآاو ،GّD1ا -6@ %&

) (1

ل;ﺏ GD1ا -دEIا )ﺕ إ 1Oﺕ ،

A& ب$v تهBﺕا $ﺕو ^آ$D@ /1ﺕ %& GهOﺕ EI 2Iو %& /Iأ A0 -CDا %ﺕ "

هو GD1ا .6 A ] rCأ ulMا وأ سرا /1O نأ %

ADHI .6 A %ا AOCﻥ -ا 8Oا وأ "

) (2

ةدز 6Oﺕ -D1ا -D@$& ،

u(ا هذ %& ه.1و سرا هذ %& ظC4ا %ﻥ1 ﺏ براو )ﺏ(ا .

/"$ﺕ /AOﺕ %& & ةدا %& هﺙqﺕ أو تارAاو تهBﺕاو ت$D1ا

Aآاردإو .

GD1ا هذ %& -3اوو -ﺡ ت$D1ا ءﺏإ D6 6Oﺕ .

ﺡ -D1ا /H@$ا ر$(ﺕو ع$.ﺕ إ %0$$.او %D1ا ر$(ا ىدأ Iو ت:BOآ -1@ /H@وو ، ت6$(او ت:Bاو بآ -ﺏ$ /H@و 0$ﺕ ﺏMاو -ﺕ$Eا بOآا GD1ا -D@و /d&أ ّ1ﺕ %ا -$XDا

ت$@او …HاMاو ر$Eآ -Eﺏ /H@و ، -CDMا -$XDا تارAا -D1ا م:&4او -l4آ -Eﺏ -1@ /H@و ، تOBاو .

إ -&3,ﺏ

-1ا ت$D1ا -و ، -3$ا ضو1او -ﻥاا ت:ﺡا )

2ﻥﻥا ..(

9 0ی!ا - :

AﺕDﺡ -Dﺡو ، -D1ا -D1ا %& %@@أ آر G$ا

-0$vاا -D1ا -6Bﻥ ى نﺏ إ فA ، %0$vاا /1Cا 6 ^DE&

ه".6 8Bﺏ "

%هو 1ﺏأ -v إ -D@و ^.و ، ^ﺕاذ %& -v ] $A&

) (1 ص ، pﺕﺕا#او Wرا gا 480

.

2) ( ص ، p.Iﻥ qﺝا 475

.

-D1ا -D1ا Oﺕ @رو ]رﺕ قlو /H@وو sه.و فاهأ

-D1ا -D1ا sHﻥو ب:lو ، تﻥإو تارادإو "

) (1

uﻥا$0 /آ /= ّﻥإو ، uOﺡو ;:ا GّD1ﺕ G$ﺕ D6 G$ا -D6 Eﺕ:&

sه.و GّD1و GّD1 -$ﺏا -D1ا .

أ 0ّ!ا 0!ی - :

$و ^ﺕارI ﺡ ;Mو ^DEﺕ ى$Oو ^ﺕادا1@او ^ﺕ

%& /ﺕ لأ ة6 :

1 +!!ا 0ی!!ا - :

تاMD ^A& ىو GّD1ا ى$O -&1 إ فAو

ل:F ا;ه يBو ، ةBا GهCا ء.ﺏ %& د6ا -Xﺏ ، -ﺏOا GهCاو -6:(@ا تارFاو -EM=ا ت:ﺏا

) .

(2

2 +!!'ی$ا 0ی!!ا - :

D6 ف1ا إ فAو ، -D1ا -D1ا ء.ﺙأ ن$و

GّD1ا )Hاl D6 /1ﺕ ءا0إ G % ، u(D -D1ا تICF,او تﺡB.ا GD1او

).

(3

3 +!اNا 0ی!ا - :

ف1ا -"& GD1D !.ﺕ ﺡ ، GّD1ا ط=ﻥ -Aﻥ %& G

اF sHﻥ D6 GّD1ا 8 -ﺏ$1Eا 83ا$ -B1و ^ﺕ

) (4

4 +!A 'ا 0ی!ا - :

-D1ا -Dﺡا -Aﻥ u6 ن$و "

D6 .ه G$ا /و

%D1ا م.ا -1l D6 ف$I$ا !و -روا وأ -HA.ا تﻥا sHﻥ ةBا -.Oا 8D( ^. &أ م.ﺏ VXﺕ وأ ^D6 ظCD ذو

"

) (5

ب 0!ّا 0!ی - :

/0أ ^D6 sHﻥ D6 ف1ﺏ ^OCﻥ G$ﺏ GّD1ا م$ ﺡ

) ^Oرﺕ %& -@.ا /H@$ا رFاو ^@أو ]را قl $(ﺕ ة$0ا -$ﺏا فاه4ا .

i=ﺕ رﺕ Gﺏ ، ة;ﺕ@4او A0$او ةراد,ا /I dأ ^$ﺕ Gو طﻥ

ل$Dاو تﺡاIﺏ ^6دو ، %D1ا VرO !Eﺕ إ 1@ ، ة$او i1dا A& م$ G1ا %& ت1Bا & ، ^Dl /I GّD1ا G$ﺕ G آ

) (1 ﺥ ﻡO# 8 :

ﺕ ﺕ"ﺕ .#أ ﻡIﻡ ، [ه2ا ط ، 2 ا f'ا راد ، ه"ﺕو

1 ، 2002 ص ،

185 .

) (2 qﺝا gﺏ.ا ص ، 189 .

) (3 gا 8 هز ، شر ﺏأ @.ﺡ :

، qزاو 2 .ا راد ، سرا ا و ﻡا f" يﺏا WI2ا 8

ط ، ندر-ا 1

، 2007 ص ، 546 – 547 .

) (4 ا ص ، [ه2 190

.

5) ( ص ، ﻡO#\ا ﺏا _آاد 184

.

D6 ^ODﺕ ا;هو ، -.@ /آ %& G$ﺕ ةر@ا ء/ﺏ ذ@4ا G$ﺏ ن$D1ا ﻥ.6 ق:l,ا

) (1

ـ0 - '!ا 0!ی

ج : ^ﻥأ D6 جA.ا ف1 "

-(=ﻥ4او -$ﺏا -D1D …(Mﺕ

%D …(Mا ا;ه /=و ، AAﻥ إ Aاﺏ -D1ا :

ﺕ فاه4ا ﺕ

ي=ا …ا ، ^ﺕاودأو ^DH@وو GD1ا )Hاl ﺕ ، ^& ب$vا ى$ا ﻥو .ﺏ ، AD6 م$ ي;ا يداو G$ا جA.ا ;C.ﺕ طوو GD1ا G

"

) (2

uOﺡ ذو جA.ا G$ﺕ عا$ﻥأ iDMﺕ

) :

(3

ج 'ا فا!هأ - :

OHر 6$ﻥ %& ن$و :

وأ sA.ا Oﺕ إ فA %HQ0 G$ﺕ

ذ %& ﺏ ةها -1ا -Cا D6 Gا إ فA %HAﻥ G$ﺕو ، ^Dا$6 h1ﺏ u(ا /Eﺕ .

- ج '!!ا &!!ی :

D %& ن$و :

sه. 8 -ﻥرا v مMO %Oﻥ G$ﺕ

D6 GD -6 -60ا 1 ir$ﺕ D6 م$ )D( G$ﺕو ، -Aﺏ= ىFأ -$ﺏا ^I وأ sA.ا -ﺡ:"

.

ج '!ا J!* - :

D dأ ;Fqو :

sA.ﺏ .1ا ت6(ﻥﺏ GA ي$C6 G$ﺕ

-@ور …(Mﺏ ث %@رو G. د$E G$ﺕو ، @رادو رادإو D1 ةد -BA. تv ) .

! . L!آ @!( P!( ة!ا و;!,ا 0!Qﺡ - :

عا$ﻥأ -ﺙ:ﺙ %& ن$و :

XE G$ﺕ

G$ﺕو ،xCاو تﻥا ءا0}آ …@$ G$ﺕو ، sA.ا ".6 ﺡأ %& ث A ^Dآqﺏ sA.ﺏ G

.

هو GّD1ا G$ﺕ u@أ A ﺏ$D@أ D6 -ﺏا ءD6 آbو ا;ه :

G$ﺕ

^OC. GD1ا )

%ﺕا;ا G$ا (

تارFا )l 6 G ي;ا GّD1D GّD1ا G$ﺕو ،

GّD1ﺕ ى D6 ف1ا إ فAﺕ %او ياو %AC=ا A6$.ﺏ -DEا GّD1ا

%@ارا م1ا ل:F -@ارد ةد

) .

(4

أ ?ا تار!ﺥHا - :

ت$D1ا جﻥإ %& GّD1ا 6Oﺕ ﺡ ، -=I.ا 8ﺏl ;Fqﺕ

آ A$Eﺕو GAﺕA0$ﺕو GAﺕار$Eﺕ D6 ف$I$او GAإ ^Dﻥ /ﻥو ، ^Dl

) (1 ص ، ص52ا ﺕ 14

.

2) ( ص ، _آااو تﻥ.ا 43

- 44 .

) (3 ص ، ج2ا 191

– 192 .

4) ( qﺝا p.Iﻥ ص ، 206 .

1Eا iIا$D ةا -A0ا$ا D6 -D(ا د$ّ1ﺕ -=I.ا ب$D@أ D6و ، -

.

هﺙq -6$3$ v ن$ﺕ A& -DT@4ا ن$آ %& /ﺕ ، .ا آ Aإ ^0و - -Iد ن$ﺕ آ -DT@4ا -v" نأ uﻥ0 إ ، GD1او GD1ا /آ -ﺕا;ﺏ دBا D1D -O.ﺏ -"F ة(Oا فاه{

).

(1

ب

!!ا تار!!ﺥHا-

ی&

&

ی : -DT@4ا د$.ﺏ 6 ^ﺕﺏ0, ﺏ$ :B@ u(ا م A&و

Bﻥ ﺡ ، Aإ -6اا -$ﺏا تCODCا ف:Fﺏ A@أ iDMﺕو ، ^D6 -ﺡو(ا %A& ن.ﺙا A.6 -ﺏ0,ا %& )C %ا -D(ا ةا -DT@4ﺏ يد.ﺕ -ا -CODCا Ar, GD1D -"Cا %(1ﺕ ا;ه Oو ، 1او رﺏا D6 ^ﺕرIو ^ها$ ر

-DT@4ﺏ يد.ﺕ -1Iا$ا -CODCا Bﻥ .ﺏ ، -H=ﻥ,ا وأ -ا تارFا ع$.ا %هو Mاو /وqا 6 ة1ا ، A.6 -ﺏ0,ا %& ن.ﺙا iDM %ا -Iا -6$3$ا تارFﺏ O

).

(2

1

!!ﺥا - ل!!ا تار :

6 A& بB %ا -ا تﻥا Aﺏ Eو

ةز -l %هو ، .@را %& ماM@ا -1H %هو ، بA@}ﺏ -DT@4ا G.ا تارA uﻥ0 إ، /Dاو GACآ D1ا Cا تD6 G$

ه -ا -DT@{ ن6$ﻥ ك.هو ، ر&{ ض1او

) (3

:

أ ! R!ﺱأ - !S

: / ، ةد -DT@4ا 6 A& -ﺏ0,ا ن$ﺕ %ا %هو :

-1ا -ا -ز4ا ب@أ 6 ثﺕ (@أ ة=6 %&

.

ب ﺡ! ! R!ﺱأ- :

تاد وأ د$I A.6 -ﺏ0,ا %& Gﺕ %ا %هو

/ : ب1ا .6 1=ا -Q. 6 ثﺕ .

ا تارFا تاQ و G.ﺕو رﺏا D6 u(ا ةرI زﺕ Aﻥأ -

iﺕو ^ -ﺏا تارا %.ﺕ Aﻥأ آ ، )@. /=ﺏ ر&4او )Hا صMا ^ﺏ$D@أو Vر&أ ^0$ﺕ .

-DA -@ارا ةدD GD1ا /Eﺕ را -&1 D6 Eﺕ Aﻥأ Aﺏ$6 و ﻥ ىF4ا uﻥا$Bا ذ %&

GD1ا $ )

%آاو %ﻥا0$ا uﻥBا (

Iو ;Fqﺕ ،

) (1 qﺝا gﺏ.ا ، 207 .

) (2 ص ، p.Iﻥ qﺝا 206

– 207 .

) (3 اﺏإ @ﺏ ﻡ f"6ا ه

: ، د.ا ﺏا 'ا ، ﺏا 'ﻡ ، ﺏا +ا ﺕ gا )

ط،ت،د ( ص ، 196 - 198 .

%@ارا را %(Xﺕ نأ 8(Oﺕ ،!Eا -ﺕا; 8dMﺕو !ED :$l :آ .

2 (8ا تار!ﺥHا - :

ةEI تﺏ0إ إ جﺕ %ا ةEا -DT@4ا %هو

آ وأ ز$ر ةر$" %& A& -ﺏ0,ا ن$ﺕ ةد6و ، ةدو -"

مIرأ وأ تD

ماM@ا -1H ر$Eا ﺏ و ، ر$" ة6 D6 -6$3$ا تارFا دﺕو Bﻥ :

أ T!!* او با!!Vا R!!ﺱأ - :

AD6 G ةEI تار6 u(D (1 ﺡ

1@ا -6$3$ا تارFا %& -DT@4ا عا$ﻥأ آأ %هو ، q(Mا وأ با$Eﺏ ا ءاQ0أ iDM AD uD( v Mا 8= ﺡو ، %@ارا ر

0و ّنإ q(Mا !Eﺕ u(ا .

ب !ﺥHا R!ﺱأ -

د! M! ر :

-EIﻥ -D0 د1 رFا لاb@ ن$و

1ﺕ A& u(ا uD( ، -ﺏ$0أ -1ﺏرqﺏ ةد6 -6$ -AC@ا -D0 وأ -Eا -ﺏ0,ا .

ج اX!!ا R!!ﺱأ - Jﺏ&!!ا وأ .و

: HI uBD (1 A&و ن

ي$ﺕ -HI /آ ،

تI:6 /ﺕ %ا Hا تار6 ﺏ …ﺏا ^. uD( ، تار1ا -D0 A.ﺏ &

.

د L$ا R!ﺱأ - :

تvاCا وأ غاCا ن /ﺕ -.1 /0 وأ تDآ 0$ﺕ A&و

uBOا -(@ا$ﺏ {ﺕ %ا .

اQ و !ED -ﺕا;ا /ا$1ا A& /Fﺕ Aﻥأ -6$3$ا تارFا ت

-DT@4ا د6 ةآ نأ آ ، ن.ﺙا AD6 iDM ﺏ CD@ ةد A& -ﺏ0ا بAاو /ا u(ا 8.ﺕ ، -@ارا ةدا ءاQ0أ iDM /ﺕ ةا -ﺏ0,ا .

ن}& Aﺏ$6 6 ّأ Mﺏ !Oﺕ ، GEا %& ةرAو Iو uD( هدا6إ

D1ا -6$ﻥ إ A13و 8(O ^ﻥأ آ ، -&Eا -(ﺏ حB.او ]را نا %& ةF GAو ، "F $ﺏﺕو D6 ادا6إ 1ا

).

(1

1) ( ص ، [ه2ا 219

.

9ا ا • :

ى&ﺥا مﺏ 34(

:

Bﺏ -D1ا …ﺕﺕ Aﺏ GAﺕ %ا ت6$3$ا u1= اﻥ ىF4ا فر1ا -6$

ت6$3$ا V;ه ﺏ و :

-1 ت#!,ا :

D6 i1ﺕ هر6ﺏ تXDا -D1ﺕ %& @@أ 10 :ﺡ تﻥODا ّ1ﺕ

-Hا0إ -D@وو سرD 6$3$ ه;M& ، -6$3$ -D6 -@ارد -$XDا ةها -@ارد 2I$ا %&

^OCﻥ "

-&1 وأ Iد D6 A. نآ ءا$@ -&1او GD1ا %& رI E.6 -XD&

-XDا ءارو -Crو %ه Dﺕو ء4ا 6 ثﺕ -XD& ، ادB اCﺕ وأ -Oﻥ

) (1

A.و ،

6 ثﺕ dأ -XDﺏ .ﺡ

-XDﺏ .ﻥإ /ﺏ ، -XDا 6 –

كاذو ا;ه 1ﺏ –

-I:6 6 ثﺕ

Cا اّ$ تﻥODا /Oﺕ نأ 1l ن& ، ل$ﻥ ل$ﺕ %ه ﺡ -XDﺏ C ذإ

فر1ا = "

) (2

.

GهCﺏ %6و نود تﻥODﺏ -D1ا -I:6 %& ا سراا D6 u1E .ه و @$@ يد ﻥ.د& Aﺏ ء0 %ا -O@qا Ferdinand de Saussure

) 1857 - 1913 (

-&ا %& -$XDا ت@ارا ىB ل$ نأ ع(@ا ي;ا ، ا نODا GD6 ]@b ي;ا ر$.ا إ Qا ﺡدر اH@ نآ ي;ا نرا %Mرا ر$.ا -ﻥOﻥ,ا ^ﺏآ ر$Ar 1ﺏ ا;ه ، AMرﺕ %& -.آ %ه آأ Aﺕاذ %& -.آ -XDا -ﺡ نأ ي ر$A=ا "

رد -1ا -.O4ا %& سو "

cours de linguistique générale م6

1916

^Dl D6 .

Aهأ -3ر1ا تH.ا -6$B %& @$@ يد ر&أ 2Dﺕ Iو :

أ ن, A'ﺙ - /

م4آ : تD(E -ﺙ:ﺙ ﺏ -H.ا V;ه %& @$@ يد ق&

) (3

.

Sا * Langage :

أ A -ﻥOﻥإ ةهr -ﻥODا -Dا 6 s.ﺕ ةد1 ل

.

ن!,ا * Langue :

uO %&6 $هو ، %ﻥOﻥ,ا ه.1ﺏ -XDا ) 1 ءQ0 $ه

-.1 -ﻥOﻥإ -60 /Fاد ^D6 &ر1 ﻥ /=

.

م4$ا * Parole :

-XD %1Iا$او يدCا ل1@ا $هو .

ب - -:6 !D(E @$@ يد مM@ا Signe

-:1Dو ، .1و C -Dا D6 -D

Fا 6 هﺡأ /EC. نA0و .

) (1 ن.آﺏ "= ا k.ا +ا !mو ى ﺡأ ه le métalangage

.Iﻥ @8 ثﺕ نأ X8 +ا ةر/ .ﺕ ;و ،

) (2 O.ا 8 ي.ا م : Wﻥﺕ ، ب' ﺏا راا ، ﺏا ةرcا ; ﻥ.ا 'Iا )

ط،د ( 1981 ص ، 9 – 10 .

) (3

@$@ يد ﻥ.د&

: 8" اا .#xا ، 52ا ﻡو يزa !# ﺝﺕ ، ﻡا 2.-ا ; تا=ﻡ

) ت،ط،د ( ص ، 31 – 32 .

لاا Signifiant ل$او ، -ﺕ$Eا ةر$Eا $هو

Signifie -$ACا ةر$Eا $هو

، GACا G -.ه;او -ﺕ$Eا ، ﺕر$Eا ناIﺏو "

/ﺏ G@ﺏ T …ﺏﺕ -ﻥODا -:1ا ‹نإ

Eﺏ ار$Eﺕ ةF4ا V;هو ، -.1 ةر$

ف" %HQ& ء% $ه ي;ا يدا ت$Eا 2O

ت$Eا ا;A %OC.ا 8&ا $ه /ﺏ

).

(1

"

8(Oﺕ و ، %ﻥا AA0و ت$Eاو لو4ا AA0و Cا ن$ -Iر$ﺏ -XDا ^=ﺕ و ، -XDا إ سﺏ ^OCﻥ 4او ، نy %& Fا نود A0$ا ﺡأ /E&

لQ6 ذإ

إ يدb Bﺏ إ ذ إ /Eﻥ .ﻥأ آ ، ت$Eا 6 Cا و ، Cا 6 ت$Eا فEا -$Eا GD6 وأ فEا ]C.ا GD6 "

) (2

ـ0 - اQﺕ -H.ﺙ Diachronique

/ ّQﺕ Synchronique %& @$@ يد .ﺕ ﺡ

ارا sA. $ه ا0 BA. -XD ^@ارد 1O %D6 ^0$ﺕ $هو ، -.اQا وأ -C"$ا -@

-.1 -.ز -Dﺡ %& -1l 8HIو AC"$ﺏ ، ه".6 /Dﺕو -$XDا ها$ا -.1 إ ي;ا %.ّQا وأ %Mرا sA.ا D6 ة1ا -ﺏOا -ﻥODا ت@ارا .C ء0 sA. $هو ا %I1ا ير$(ا uﻥBﺏ GA -@ارد إ 1O sA. ^ّﻥqﺏ @$@ ىأر ﺡ ، -XD

)dا هرlإ %& هE /ﺏ -6$3$ -D6 -@ارد -XDا " .

-.اQا -.O4ا GA@

Aآر آ -$. ذ %& -Dّ= -.اQ تار6 -(ﺏاا -OC.او -(.ا ت:1ﺏ ﺡا$ا %60ا ر$1=ا .

O& ذ hﻥ D6و …ﺏﺕ %ا تI:1ا -.ّQا -.O4ا سر

ّ/ Ad1ﺏ / %او ، Aآاردإ ﺡاو %60ا ر$1 D6 Q1 %ا -I1ا تار1ا A.ﺏ & -$. /=ﺕ نأ نود ذو ، Fا h1ا ."

) (3

د لا!ﺱاA'ﺙ - Paradigmatique

/ 8ز$ﺕ Syntagmatique

: eMD %ه -H.ا V;ه

$I ار$ /=ﺕ %او ةآا;ا %& ة&ا$ا -$XDا ت6$Bا ﺏ @$@ يد i1ﺕ ﻥ &أ ار$ /=ﺕ %او -DBا %& ة3ا -$XDا ت6$Bا ﺏو ، ا@ا ، 1 ر$ا إ .ا ﺏ -DBا .1 G %و "

uآﺕ %& ةر6 ّنإ

uOﺕ 1 .ﺙا وأ ، AD وأ AO 8 ADﺏﺏ إ AI

"

) (4

) (1 qﺝا gﺏ.ا ص ، 88 .

2) ( ص ، p.Iﻥ qﺝا 138

.

) (3 qﺝا p.Iﻥ ص ، 122 .

4) ( qﺝا p.Iﻥ ص ، 149 .

/ ىFأ تH.ﺙ @$@ حl Iو :

م1ا Qاو ي$XDا Qا

) (1

ﺏ ضر1ا

ه$Bاو /=ا ﺏ ضر1ا ، ءOاو -60ا تO@bا

).

(2

%& @ 2ﻥآ ^ﺏآ %& ىFأ ار&أ لو.ﺕ ^ﻥأ آ / ىFأ م$D6 1ﺏ

: -DEا إ ^ﺕرإ

ك$DOاو باداو ءز4آ ىF4ا ةر,ا طﻥqﺏ -XDا …ﺏﺕ %ا ...

إ ^ﺕرإ ا;آو ،

ءOا $ه م6و 0 GD6 د$0و Sémiologie

)

(3

-&اXBا /ا$1ا D6 Qآرو

-&اXBا تﻥODا تA& -XDﺏ AI:6و .

"و ذ إ -&3إ ﺡأ %هو ، -$.ا ء$=ﻥ D6 6ﺏ ذ ن& ، مﻥ Aﻥأ D6 -XD ^C

-ﺏرو4ا -$.ا -@را ^Dﺕ لو4& ، -ا تﻥODا 1" D6 &و1ا هBﺕا ةر$ﺙ / ي;ا ي$ا $.ا -@ر ^D& %ﻥا VBﺕا ّأ ، -4ا -$.ا -@راو Bﺕا D6 يها A&:Fا Gvا D6 @$@ يد ر&qﺏ تﺙqﺕ %ا -$.ا ته

).

(4

إ V;ه ^@ارد ل:F فA @$@ يد نآ Iو :

أ - AC"$ﺏ -.اQﺕ -y -@ارد -XD ^@ارد ل:F =ا نOD -D1ا -@ارا إ %1Oا

-@.او -(ﺏاا تاﺡ$ا ﻥ "

-XDا ّنإ AﺕI:1 يأ Aﺕﻥ$ -I -$.

-X تادC ر6ا %.O{ %ﺏو ، A.ﺏ & -Hا تI:1ﺏ ّإ -$XDا تادCا V;ه …ﺏﺕ %ا تI:1ا i"و ^D6 اQ ّنإ /ﺏ ، :O ﻥآ "

) (5

ب - "Mا -او -آاو -ﺕ$Eا تOا 6 ا -Dآ 6ا$I 83و إ ل$"$D -

^@ارد sA. -XDا م$AC D6 Vآqﺕ ل:F "

و4ا -Dه$D ق:(ﻥا ن$ نأ uB

-&آ ىF4ا -$XDا ها$D ار1 هذMﺕاو ، -XDا ."

) (6

ج – إ ﻥ آ يأ ، -D@$آ -Xآ Aإ .او ، Aﺕاذ /0أ و Aﺕاذ %& -XDا -@ارد A

ىF4ا ب$1=ا بادy D6 ف1D -D@و هذMﺕﺏ 0$$DCا .

د - م$D1ا %Iﺏ 6 A:@ﺏ AOC.ﺏ فا6او AOCﻥ ﺕ

).

(7

عو& ر$Ar 8lا ا;ه 6 s.ﺕ ، ةد1 -ﻥOﻥإ فر1 8 BA. 8lﺕ تﻥODاو ﻥODا Bﻥ عوCا V;ه ﺏ و ، تﻥOD -0رF %(ا -XDا GD6 وأ -(ا ت

) (1 qﺝا gﺏ.ا ص ، 90 .

) (2 ص ، p.Iﻥ qﺝا 27

.

) (3 ص ، p.Iﻥ qﺝا 27

.

) (4 هاﺏ\ا f ﺥ :

، اا ، 2 c2ا راد ، تﻥ.ا ; ئدﻡ )

ط ، د ( ، 2000 ص ، 10 .

5) ( تا=ﻡ 2.-ا ;

ص ، ﻡا 4

.

) (6 ص ، p.Iﻥ qﺝا 20

.

7) ( ص ، p.Iﻥ qﺝا 17

.

linguistique appliquée -D1ﺕ نا %& -ﻥODا ت(ا 6 ا %d ذإ ،

با -Aﻥ 8 د$0$ا إ Ar ي;ا، GD1ا ا;ه 6 ا -BA.ا ةروdﺏ تXDا -ﻥا -1ا )

1946 م ( 1ﺕ إ -@ -0ا 2ﻥآ ة& %&

-.04ا تXDا GD1ﺕو GD

ﺡا G1 /10 ، -ﺕا;ا -:@ا D6 ^ﺕرI م6 %& ﺕ GD1ا ا;ه -إو ة6 2B6 %ا تاﺕbا ةآ ^O1ﺕ $هو ، ^إ -Dآ$ا -Aا -1l ل$ﺡ ن$CDM -Oﺕ & ^ 2X" %ا ة1ا تOاو ، ^ﺕB %& dI

"

GD1 -D1ا -@ارا

-XDا "

Q.و AﺡIا %ا Wilkins

يآ حاIا إ MacKey

^Oﺕ "

-XDا GD1ﺕ GD6

"

^Oﺕ إ "

%D1ا -XDا GD6 "

%O$@ AﺡIا %ا Spolsky

...

V;ه /آ ،

-Oﺕ مأ ح:Cا A u G تOا "

%(ا -XDا GD6 "

ي;ا وا D(E !"أ

6 "

) (1

ib %(ا -XDا GD6 نأ نr Iو Q0

ء "

-XDا GD6 "

و "

%(ﺕ "

ّGﺙ و

،-D6 -@ارد -XDا -@ارد %.1 -XDا GD6 ن4 ŒlF د6ا $هو ، -XDا GD1 )(ﺕ ^ﻥأ 1 6د D6 م$ $هو :

ا رl,ا مﺕ -$X -ﻥ i"وو ، A1lو -XD م1ا %&1

ا;ه و ،-او -آاو ،-&Eاو ،-ﺕ$Eا -XDا ها$ -D1ا -B1ا مّ ي$X -XDا GD1 :ﺏ ] %(ا -XDا GD1& ّGﺙ و ، -.ا /ﺏ ي;ا $ه i"$ا ّنأ كرﻥ ي.ا

).

(2

Fا إ -Oا %& ف:Fا و ^ّﻥأ ى GA.& ، GD1ا ا;ه تBو دوﺡ %& ف:

-$X ت:= /ّﺕ -ﻥا تاودأو u@أو تاءا0إ دB ]و ، ^ﺕاذ %& /O GD6 BA.و &1 ارlإو ، ىF4ا م$D1ا %Iﺏ 6 -DO -.ﺏ داCﻥا ^. مQDﺕ -D6و ODا نq ذ %& ^ﻥq ، ^1l ن&ا$ ن"F -.ا تﻥ

) (3

GD6 !D(E& ، -(ا تﻥODا D6 AI:lإ -ﻥإو -D1ا -C" %C. GAd1ﺏ ّنأ v h1ﺏو ، ةهr -@ار ﺡﺏ يأ AD6 1 %ا u@4او تاءا0,ا -6$B :ا %& /& %Oا أ ، %D6 Fا h1او ، %Oﺡ u@4او تاءا0,ا V;ه تﺡ

ةهr ل$ﺡ ءD1ا ﺡأ Aﺏ م$ %ا ةا .

-(.Oا ﻥا$ا %& /& %D1ا ّأو

Bا %D6 %& / $هو ، تﺡ:ا %& Gّﺕ -6 ﻥا$I !E& تﺡ:ا

1) ( ﺝاا €8 :

ر2'#\ا ، ﻡا ;ا راد ، ﺏا ﺕو "ا +ا 8 )

ط ، د ( ، 1995 ص ، 8 – 11 .

) (2 qﺝا p.Iﻥ ص ، 10 – 11 .

3) ( ا ص ،p.Iﻥ qﺝ 11

– 12 .