ا طار د ا ر از ا رو ا ا ث ا و ا م ا ةرازو س د ن ا د ا د م – !ا مو ا " ع !ا م م $ ناو يو ر ص'( ر ا ةد ل جر( ةر"ذ :
ط ا داد إ : فار إ ت ةذ ا : و يواد رو يرود ا : ر : ةذ ,ا ن يدو : ةذ ,ا لاو زوز
سر ا : -ص -ر د و -ر -ءادھإ . -سر ا . د . ... ج،ب،أ -ا . ... . .. 01 -ر ا . ... .. ... 03 -عو و ا ر ا ب !أ . ... .. . .. 04 -ث# ا فادھأ و ھأ . ... ... ... .... 04 -!ارد ا % & . ... ... ... ... ... 05 -م ھ ا د د# . ... ... .... 06 لو ا ل ا : طاو ا . -د . ... 09 1 &طاو ا مو ... 10 2 -&طاو ا مو روط ل#ار ... 11 3 &طاو ا ھأ ... . ... 12 4 -او ا ت + ا &ط . . ... ... . 13 5 -&طاو ا , ر ا + ار !إ . ... .. ... . .. 14 6 &طاو ا ر ا و !رد ا ... ... ... . ... 15 1.6 -س رد ب !أ &طاو ا ... ... ... 17 . 2.6 &طاو ا , ر ا ز ز. ... ... ... 18 7 طار د &طاو ا /0 . ... . ... 20 -10 . . ... ... ... ... 21 ا ل ا : د ا ر ا و ارد ا ج ا . -د . ... ... ... 23 1 ج & ا مو . ... . .... 24 2 ج & ا ء & تاوط . ... 27 3 -2!ارد ا ج & ا ء & س!أ : ... 28 1.3 -23ر. ا س !4ا . ... ... 28 2.3 -2 +5ا س !4ا . ... 29 3.3 -2 ! ا س !4ا . ... 32 4.3 -2+و و ! ا س !4ا . ... ... 33 .
4 %ھ & ا عاو&أ . ... ... .. ... 33 . 5 -! -!4ا %ھ & ا ر1 & ... 34 1.5 -و ر ا فادھ4ا ... ... ... 34 2.5 -ىو # ا . ... ... .... ... 37 . 3.5 -س رد ا ق8ارط . ... 38 . 4.5 م و ا . ... ... 40 . 10 . ... ... ... ... .. .. 43 . ث ا ل ا : ط ا . -د ... ... ... ... 45 . % & !ارد ا & و ... ... 48 . !ارد ا تاءار+إ ... ... 48 . -!ارد ا تاودأ ... 49 . + . ا تاودأ 8 1# ا ... ... 56 . -/ & و # و %8 & ا ضر ... ... 56 . -. ا ج & !5ا م ... ... ... 84 . ت 1و ا مھأ ... ... ... . ... ... 86 . -10 ... ... ... ... . 87 -... ... .... .... ... 88 :+ار ا 8 / ... ... ... 91 -لواد+ ا 8 / .... ... ... ... 93 -ق#0 ا .94………..………..
لواد ا
لود ا م ر لودــــــــ ا ناوــــــــ ا 01 و ا تاد و ا و ھ ا ت ا زو و و ا د ا ر ا ب د! ا تاء ا 57 02 تاء او ا تاد و ا و ھ ا ت ا و # ا د ا ر ا ب د! ا 58 03 تاء ا و ا تاد و ا و ھ ا ت ا و # # ا د ا ر ا ب د! ا 61 04 تاء ا و ا تاد و ا و ھ ا ت ا و ار ا د ا ر ا ب د! ا 64 05 ! زو و دد ا و عو ا ث ن د! ا تاء ا و د ا ر ا ب 66 06 ا إ و ا ا ن د ا ر ا ب ىو و ار ا 69 07 و ا د ا ر ا ب ح *ا ل, و ن 71 08 # ا د ا ر ا ب ح *ا ل, و ن 72 09 # # ا د ا ر ا ب ح *ا ل, و ن 72 10 ار ا د ا ر ا ب ح *ا ل, و ن 73 11 م ا ن ر ا ب ح *ا ل, و ن 73 12 دد او عو ا ب او ا حرط ت و و د ا ر ا ب ! زو و 751 ارد ا : ر ا و ا او ا ن طاو ا ، ص ل ا ط ر ، كر اذ ، أ ا د ط ر اذھ و &' ت ؤ و ةر + ًاءد ، ا أ ا ر قرط ل/ ن م1ر ء +ا 2' ء 3 او و / 2 و ل و ةر أ ن ةر +ا او ر ا ن عو ا اذھ ود ك ذ ، ىر + ر +ا ّن ، 7 ، رد ا ّ ؤ 8 ف' يو ر ا ج ھز ف' ا ، هرطأ و 8 ّدد ا ل ا 2' ل ' م ظ ،ً ظ و ً ط ق ? ، او ل ن ل&ط ا ّ @ ء تاء & ق? ً ّ ار إ غ @ ق Cد ل ، 8 ّ C و 8 د ? و ا & ' ن ? فادھأ D ' ذ ' ا ھد . ء أ لّ ن ةر +ا رو@C د 'ھأ ، ا ً ّ ار ا ًاز ر ل ًاذإ رد ا ر ا ً ّ ر ا ل ار ا ر تروط ، ا ر ّوط ىو@? ا ھ+ا ود ھ ن ذإ ، زر ا ھرود و ر ' ر لو ا & ظو ا ك' و ر ا & ظو ا ' ن ر +ا هز ز 2' ل و، ن 8 ' ظ و ا ل E +ا ثار ل? ا ودز ا رو رد? رد ، ىر أ ن مد? او Cر ا ت رد 2' أ 2 إ هاو ' نو ادھأ ق? و ، ھدار أ @ رGؤ رد? ، ارد ا و و ظ ةو ر ا ا ت اوG ا و ئد ا ن يو ر ا 8 ظ ار و ت 1 د ل 8 ' و ن ؤ او ?G ا و ر ا 8 @و@ و 8 وھ دد او ، د ? ، ء ر ا س +ا نو 'CJا د +ا ل ھإ نود، ھر 1 و ?G او او & '& ا س +ا ھ، ارد ا Kھ ا زر أ ھ ?Gو او ر تار L د ت از و ر از ا تد دCو ت /@إ ءار إ 2' ىر أ 2 إ ةر ن ف ث ، ر او ' اد ا تاروط ا م +ا ت ردأ د?' ، يو ر ا ناد ا د? ا ناد' ا ر ا د ا ن د ا ا ر ا 8?? ط ر يد @ C ا و او ا روط او ير ا ث ا نأ G د و عاد Jا 2' ةرد ? ا Cو& ا تار ا و ا تارد? ا ن ل +ا 8 دوز و، فادھأ ن ا ھ ا و ر ا ن و ، ىر ا ر ا تار L ا او ر ا ء بو1ر ا ل ? ا ق آ ق ? و ، بو'ط ا ير ا .
2 ّ ر ھأ 2' ق'ط ا اذھ ن ّ @ ّ ا وذ K ّ ا او ا ءشّ ا ن و طاوّ ا كاردإ ن 8 إ ب زازّ او 8 ء و او نطو ا ّب و ّ طو ا مّ ? ّ ا، ّ طو ا او ّ ارL ا هد أ ّ طو ا حو ّر ّ ا ّ ذL رGأ ن ، ّ ?G او ّ ر ا و ّ وL' ىر أ ن و، ن ّ ر از ا وّد ا ' ت C ا ّ ا م ّد او مّ ? ا ل/ ن ةد & / ّ ا مّ ? ا 2' & ا '? ا @ ّ ا ن و . مّ Cو د ا ةر +ا ' ر ا @و@ واد ھرG أ و، مّ ? ا هذھ زر أ ن طا ّو ا ، رار ف ر ت و' ا ق د و ، بو ا ن ت ا لاز ا Jا ? ا 8 و ا ل اذھ ن نإو، ن تCو عر أو &' ر أو د لCQ '? و ا ةرھ ظ ل ترGأ ر1 ّ C ت ' تCو ا تاذ R ، أو ھد أ و ّ ّ د ' ، ةد او ا ّ +ا و ا دار أ د طا ّو ا مو & م ھ & ا ّ ف ، ّد? لC+ا ناد' ا ّ@ او و ر ا ت ّ د و، ھاّر ا ' و @ ةر L ا و ةد از ا ھدار أ ت ّ ' ، ب ا تCو ا ّ& و ّ ا مّ ? ا S ا تاّد ا ل ا إ 'C ىر أ ن و ن رار ً ' س نأ Q ن ا و ، طو ا دار +ا راودأ 2' ظ ا ق +ا و ت ّ ؤ تCو ا تاذ ھرط أ و ھأ ن رد ا د ا ا ا . ًّ د و ّ ر و & طا ّو ا ت اذإ و ّ & ّ C لG 8 & تCو ا ّ R ، ' ّ ا فورظ ھرGQ ىد 2' رو' فCو ّ نو نأ ل C ّ و ر ّ ا 8 ّ ر ا ل ار ا و ، ذ +ا ر ا 8 طو ت/ و ? 8 وو در& ا كاردإ ىد ّ ' اّد ا و ّ ر ا ا ًرظ و هذ ةر +ا ، ارظ ر 3 در ن ف' ّ ? و و ا ىد و طا ّو ا مو & ّنR رار ا، @و@ ّ ر ا و و وّد ا نوؤ ن ? ا 2' از ن ك ذ ، تارGؤ ا هذ د Q او ز ر ا ّ ا ن ّ او و او ء ا حور ثّ و م ّ ا ير ا مو & ا 2' ر وأ دّدر تار نو نأ ل C ر و كو' طا ّو ا نو و، وّد در& ا C/ ، ّ و ت ا و ت ط ا ل ? م/ وأ ر ّد ا وھ يو ر ا ناد ا ّنR اذ ھو 8 ّ ود ا، 8 ر و مو & ا سرL و رذ يذ ا ب@ ا ل ا ذ / ا د ّ ' ا ل ار ا و ت وّ ا ف' .
3 Jا ض ھ ن و ا ل : ؟ طو ا م ? ا رد ا ھ ىد 2 و ر آ : يأ 2 طاو ر ؟ ذ ' ' ر ر از ا و ر وظ ر ت ؤ ا ن و م ا ل Jا اذھ ت جرد و ھ و : ؟ طاو ا مو & د و ر فادھأ س ' تاء & د ا ر ا ب ت لھ ؟ طاو ا مو & د د ا ر ا ب ىو لھ -د ا ق ارط لھ ر د ارد ا لو@& ا ةد ا س ؟ طاو ا مو & ر ا : 2 د ا ر ا ب ل/ ن ذ ' ' طو ا م ? ا زر رود رد ' S & و م نطاو ء م ? و لو' 2? و ر ا وظ ا د? ا جذ ا ؟ ر 3ا 2' . رظ ا ر ا : هذھ د ا ت 'ط@ ا ن و 2' مو? ا & ظو ا ا رظ ا 2' ارد ا ، ا ف ظو ا و ةرھ ظ ا ف ظو ا ، ل ا ، فد ا ق ? ، ف ا ، ا ق ا ق & ا . ز و ر تو ھداور ن ) T . parsons ( نو ر تر ور ، R. Merton ( راودإ، و ن ر د ( E. tiryakian ' ر و (W. Bueckley) ر' ل و ) N. Smeler ( مھر 1 و . ر ? رظ ا هذھ ر ا و و و يأ نR ، ق +ا هذھ ىد إ ھ رد ا نQ ا ًر ا م ظ ا ت رظ ق ط ل/ ن 8 ارد م ا ت C/ ا ن ز و ل? ق ا و راود+ا عزو و 8 ادھأ دد يذ ا ر ا هرو د 8 ' ق ل اذ و ، يأ نQ Q رد ا و ، 8 أ و م ' ا نو و ت ط' ا و Kھ ا دد و ر ا ا 8 او ر رG أ S @أ م ' ، ا ق ن ةر ا م ظ ط و ا و C/ +ا ر ا 8 ' . ارد ا عو و ر ا فادھأ و ب أ :
4 ن م ظ ا 2' ظ & ا و ت و و م C ل رد ا 8 ' ا ًرظ ل رد ا دودر 2' ھرGأ و ا ? ط ا و و د J ا K ار ا ل/ م C و ةد د L @ تذ أ مو & ةر +ا هذھ نأ م و ، طاو ا لG د و ىد و طاو ا مو & د د ا ير از ا يو ر ا م ظ ا لو ث هذھ ارد و، ةدد وط ا ذ / 8 د? جرد ا و ق ا ر ر ا ب ارد ا ج ا ل/ ن ط و ا د ا طاو ا و & ر ا ، 8 و ا تار L ا ل ' و عو و ا ط ن ف ا L ىد و د ا ر ا ب 8 و ? رط و ، ' ' L هد د و ً و ر هد ا و و 8 ھأ 8 ا 8 ةد & ا ىد و ، ذ / ا كو' 2' . ھأ ـ ا ـ ث : ل وأ ر @ ا و ا م ? ا 2' S & و تار L ن مو ا ير از ا ا 8 ج د ا ا ت ?G 8ظ / و، ىر +ا ت ت و' و تاد ء أ د '? ن ل @ ا ل و روط و G د ا و و ا ' ' أ /@أ ' د ھ ت' ث ، ا دود هد ار L@ Jا ت ا و، فارط+ا ر ? ةر L@ رC م ا ن 2' ب @ ا ل@و ا اذھ ، ھر 1و وL ، د ، Cر ت / ا 8Cر& و ل@او و ر ا و وL' ا ، د ا 8 C 2' ظ او هدر& ل نR رظ ا ?Cد اذإو، 8 ؤ ل ر و 8 و ف' ا وھ ث ، ود' ا م ظ ا وؤ ھ ا هذھ 8 ? و ا 8 ظ 2' ظ ' د @ C ا و ?G ا و ا و ا ا ترط دCو، أ قار ا يأ ن @ د ر از ا و ن دL ا ل ر فادھ+ا ن و وظ ل/ اذھ ىر ، ن ' ا ىد طاو ا حور ن و و طار? د ا د و ر و ن ، ھر 1 و وؤ ا و S ا لG ا م ? ا 2' S & ا نطاو ا ذ ' ا ج J / 8 و ث ن مو & ا اذھ ارد ر ا اذھ ل أ ط و ا روط ا دد و و ر ا وظ ر ا ج @و@ 8 ر و طاو ا مو & لو S'@+ا و برC+ا ةد ا + د ا ىد و د ? ا ل E ير & ا 8 و ا 2' هر GQ اذھ ارد ھأ ن و، أ لو? وL' ا و د ا م C 2' ن ' ا ظ @ ا ت و? ل و '@+ا ر ا و ىر +ا Jا ت ا C ن ير از ا ا ز ا طو ا ا ـ ا ـ !ـ :
5 ناو و و ا ارد ل/ ن و ب K 2 إ ج ع ا م' ارد يأ : " م ? ا رد ا رود طو ا " ر از ا و ر ا وظ ا مھ ف لو ، طاو ا م ? ا V ر ـ ا ـد ـ K ا نو ث ، " & ا " ارد ا عو و ةرھ ظ . ـ! ا ــ ا : ا ـ ا ل ' ? ارد ' ــ ھ و ، ىو " ? ـ ' ةر ر 1 ـ ق ط ، ' ا @? نو ث ت ا وأ دار +ا ن رد@ ا ر ا وأ و ا ، و ا داو ا 2' & ب S و Cر ر 1 ىو ـ وأ ـ ر ? ا و م & ا و ر & ا فد " 1 نو ل ' C ث ـ ھ ب ا هذھ و ر+ا 8 او ط و ا روط' د ا ر ا ب G ذإ 8 د@C ، رد ا ب ا ل اد ر و ظ ت ن ةر ھ ا ر ا ةد ارد ا م و ' د 2013 -2014 . ف' ل بو' +ا ة ةاد+ا س& 8 د او ر طإ ةرو@ ت نو ا ل ' ? و ث ا هدد يذ ا فد ا ر L ا ل أ جذ ةد ك ھ و ىو ا ل ' ' 8& ؤ فو رو هدد اذھ و ، ل ' ' " د ا و م/ Jا C و ا س& ا م' 3 : -و -و -و ب او ا م ? ث ، و و ا ل ' ا . -رد ا ةد ا م ھ ا ب ر ن ف ا فد زو ر ا ء @ إ و . ورد ا ةد ا ت و ن ف ا فد فCاو ا ب ل ' ا . زار J و و ا ل ' ا ن/G ا G ا و لو+ا جذو ا 2' ز ر هذھ ارد و ب ر ن ف ا فد زو ر ا ء @ إ و ب ا ا ھد أ و د ا طاو ا م C ، ت ھ ا و و ف@و ن G بو' أ 8 أ 2' نو ا ل ' نو ر فر ر' ةرھ ظ ا ىو و و . ارد ا "# $ر ا م ھ "$ار &ا د د ا : 1 -،شو و ر ثو ا داد'إ قرط و " ! ا ث ا +ھ ط ، ر از ا ، ا ت و ط ا ناو د ، 2 ، 1999 ص ، 221 .
6 1 ـطاو ا مو : و 8 ه 8 او و در& ا قو? س ا ا ت ر ا و ت ھ ا و ھ ، 8 طو ل +ا و ط +ا ّ & ا ر ا و ، 8 اوC و 8 C و ا ئد 8 از ا و ث رد ا ذ / ا ' ا و، 8 2' ظ ا و نطو ا Cر فد ا / و ، 8 إ ب يذ ا نطو در& ا C/ / ن دد م ش ن ذ ا ن طاو 8 C 2 نطاو ا : " يذ ا در& ا وھ و ، ل C يذ ن 3ا و ةد ا و ةد ا ل ل يذ ا م ا وھ نطاو ا نطو' هء ا 8 ' ر& ا ت او مز ' و قو? . ارL ا Cر ا ك' ط ر نطاو ا نأ اذھو ) نطو ا ( ءاو ا وأ د و ر و ل تار ت نطاو ا &@ ن+ ، قو? ا ن ةد & ا و ت او ماز ا ش ا Cاو ا ' & ا ر ن " 2 3 -م ا : " ا ر ا و ئد ا و د ، ء 2' ن Jا هرد@ يذ ا م ا م ? د@? كو' ا ن 8 بو1ر ا دد يذ ا و ، 8 ش يذ ا ا و . 2 وأ م ? ا ل و ر@ يذ ا ا ل &' بو1ر ا ت G ا و ت &@ ا لG و ا ء ا S ط وأ ا وأ & تار ھأ تاذ &@ ل ھ ? ، نو 'ط و إ س ا ت &@ در& ا ? ا م ? ا عو و ، ماد ا م C/ أ 8 ر@ رGؤ و @ ? رط كو' ا 2 إ 8 د و ل ا و 8 ر : +ا و قد@ و 8 ش يذ ا ا ن در& ا م C ' ء و ا 3 4 رد ا : ر ا مو' ا ت 'ط@ م 2' ": ن و ا ? ا ؤ ة ' مھداد إ ل أ ن X @ ً ا و ، ً اد و و ، ً ر و ً اردإ ا " 4 .423ص ، 1ط، ن ، قور ا راد ، ر- ! ا ع .ا م ' م ! ، ر ا ل ' ن 2 3 ، ا د ح & ا د ل إ و! ا ر-' ت ط- م ! ?G ا راد ، ط، ةرھ ? ا ، ر ' 1 ، 2004 ص، 146 . 4 ، ن ةروC و ر ا لو-1ا ط، ةرھ ? ا ، فر ا راد ، 2 ، 1998 ص، 468 .
7 نذإ ش يذ ا ا ق او و ، م ة ' هداد إ و در& ا ف ل ؤ ن نزاو ل/ ا يأ ن+ ، ةد ةرو@ & ظو يدؤ 2 ' & ا X @ ا نG م و، 8 ا ، ةرادJا ، ذ ' ا م' ا ، ' ا ل و ، ھءادأ ف ؤ ا هذھ ر@ رد ا .... اًدر 8' 8 و رد ا 8' + تد أ يذ ا ذ ' ا ك ذ ن و ل ل 8 ط' و ا هدد س ? . 5 ط و ا روط ا : روط ا ل ل د د ا م ظ ا ل ا د أ ، ر از ا رد ا ارد ' ر وھ +ا م ' ا ن ث G ا 2 إ ذ ' ا ل? ةد جو ، تاو رأ 2' اًد S @ ن ن ط و ا م ' ذ ' ا ق ' و ، و G ا ' ر ا 11 2 إ 12 8 د ، اد ا م ' ا ةد . 6 د ا ر ا ج : 1 2 إ 2 يذ ا رد ا Kھ ا ن ءز ا ك ذ وھ ا ت ھ ا و ئد ا و م ? ا سر مھد وز و ا و ' ا ?G ا و ا ت و' ا 2 إ م و و ، ذ / ا سو& د ا ر ا ب 'G طو ا ? ا ' & نو ر و ، ز/ ا ا تار ا م ' ا س رد ' ةد ا ط و . 7 و ر ا فادھ1ا : ل/ ن ، ت ا و دار +ا ىد ? ? 2 إ 2 يذ ا يو ر ا م ظ ' ا ت L ا ھ ن ز 2 إ ج و ، و ا ن رد فادھ+ا هذھ ف@ و ، ر ا م ' ا ' ا 2' فادھ+ا هذھ ز ر ، ن ' ا ىد ق? 2 ل وط 2 إ 2 ذإ ، 2 و+ا رد م' و? ا و د ا ، طو ا 8 C و 8 ھ ا ل و ن 8 @ ر GQ ا 5 5 -، لو'1ز م ر ا د د يو ر ا س ا م ' ئد ط، ندر+ا ، ا ب ا راد ، 2 ، 2000 ص، 50 .
ارد ا ص : ب ر م ظ طار د ا ر طاو ا م ل ،ت و ن و ط ل !ا طر" ا ھر ةراد% ا م ظ ا اذ' ، م ا ھد'" ا ر ا ثاد ) ارظ و ت* ا و او ا ل . ناد ا * ت+ د ر,از ا تد يو ر ا ارد ا / ار ا صو%1 هر يذ ا ب%1 ا ل ا و ذ + ا د ود ا ر و مو'3 ا اذھ اذ ، 4 ا ل ار ا و ت و ا ف4 1 م ا مز4 طاو ا ط و ا ' ر6 و رد ا م' , ' و ب " ا و ر 7% ا ," م' و ، ا ة ا 4 3 ا ر " 4 ن طاو او % م ن ز 4 ،م' او و م' و و م' وؤ ن رد +1!ا و !ا تار ' ا و فر 4 ن ، ود ا و 9 4 ا ز+ ا 4 3 ا ر " 4 ة ا ، سر6 و *ا ," ا نأ د ؤ ا ن و ا دو' ا ن و 4 % ھ م ا و ر ا 9 ا ت ؤ ا ' مو ا ' أ و ، ر ا ر 7 4 ل " ' 4 ن * ل1اد م ا ت ط ا و ت ر ا <4 < و!ا رد د ل ارد ا تارر ا و ب ا ا و نطاو ا ن و <4 م,اد ل " ل ا 7 ث ، ةر 4 ا هذھ و ' ر 1 وأ رد و4 = ر و ، او و و م ظ و د و ر " ىو ر وط و ، 4 ا وظ ا 9 ا م و ? جاردإ و سر6 نأ ، إ يذ ا 9 ا ب4ط دو' ا ر ظ . يأ ا هذھ ق نأ ،ىر1!ا 9 ا ت ؤ 9 ر ا ل%او ا و ل ا < إ ر ا ق, ?و ا ' اردإ و ھر ط در م * فادھ!ا ب4ط فادھ!ا ق نإ ل ، ا 9 ر " ا و طط1 ا ل " ذ1C ةد يذ ا 4 تاءار إ < إ ' ر و 4 ' E ، ھ!ا 7 4 و رھو C ' ط ن طاو ، ارد ا ب ا و /ھ ا در ل نھذ = ر نأ 7 ، ؤ ن ع د ا و نطو ا ء <4 / و م4 رد ا و 4 ةرور % ء ?أ ك ذ .
ت ارد ا ا : طو ا ر ا وأ طاو ا عو و ت و ةد د ت ارد ك ھ ، ت ارد ا هذھ ن و : 1 -يد ز ا ن ر ا د ارد : ت و د و يدو ا ا !" طاو ا أد ناو !ھو طو او طاو ا ن ل$ %&ط' ارد ا هذھ . ىد يرو ) عوز ث, ا يأر !" طو " - إ ب او - 0) ! ا نطاو & ن 1ا . ھ ا $و& ا 2 و3طو 24د 2 بھذ !ھو ن د& . ل5 " طاو ا ّ أ ب ) ا ن د ت اوو و3, ن نطو ا دود, !" ت 7 ود او . ث, ا ص&9و ھ يو ر ا ناد ا طاو ا ء ر إ : • طاو ا ق 3, !" د ا حور ا ر 5 < ن د طاو ا ر' ط ر . • ث , ! طو ا د ا تاذ د ا 3 ا س رد ل > ر ظ ا زو . • ر' ا تاد ءازإ !" 35 ا 2> و د د, ل79 ن " 35 !>& ا A- ا ر وط . • ن زاو ا ل79 ن طاو ا قو3, !" عر) ا ت &ط و ر' ا ت ط ط ر ةر , ا ر ن ةد > <او ر)& ز ا ةءار3 او ب ) ا قو3,و م$ , ا قو3, ك ذ !" رC ا . • أ Aھ ا D ُ < ،ثاد,Fا ه ا ل "Fا دودر D& &$ ا ن ا D& ھؤ ب ل ر' ا تH > D& ب ط ا د و او ا - > 'و و 3& . • 2 ر ) و 2 ظ أو هرد ' و 2 ؤ م- 4) ا ط ر . • ت 3 3, ا طاو ا نأ ل I % نأ ب ةوط9 !ھ ل I ء<و ا م أ 34 - " م7 1ا م ق 3, ل79 ن - د,وو I بر 3 1 2 -ش وو تر ور ارد ) Robert Woyach :( ، طاو ا ر !" " 35 ا ناو !ھو - ط اور او ةد 3 ا مو-> و طاو ا مو-> ارد ا ت5, . 3 ا رود ل > > $ ت $ ةد !" ، 4) ا ىد "اود ا ق&9و ، طاو 3& ا ت7$) ا ل, مو3 ن0 ارد ا ت'وأو طاو او ةد 3 ا !" س 4ر ا رود م ا م & ا سراد 2 3 و و ارد ) 2003 ( : ط ا !" طو ا ر ا Aھ ناو !ھو . ةء >$ فر D إ ارد ا هذھ ت"دھ !" ب7ط ا $ر ) ةء >$و ط ا !" طو ا ر ا Aھ > او ت ط ) ا ، طاو ا !" طو ا ت فدھ طو ا ر ا نأ ارد ا ت و
!" ! و طو ت 3&ط و م ھ > D& د$ؤ !ھو ! ط 1ا م & ا م ظ س أ
1 . 1 يدﻴﻨزﻝا دﻴز نﻤﺤرﻝا دﺒﻋ , يدوﻌﺴﻝا ﻊﻤﺘﺠﻤﻝا ﻲﻓ ﺔﻨطاوﻤﻝا أدﺒﻤ , 1426 ـﻫ . 2 . , ERICK Digest, date of , Leadership in Civic Education
Robert Woyach
2
publication 1992.
5 ا طاو ا م ن "د- ا قو3,و نطو ا قو3, مار ,او رو د ا D& ظ" , ا !" & ن طاو ا , طو ا ر ا A- ن نو ر و 5 ا &,ر ا ب7ط نأ ث, ا ر )أو طار3 د ا $ر ) او ! وط ا ل ا م- " ! ت ط ) , D إ 2 ارد ن ث, ا َص&9و - طط9 ا Aھ او او ا ن ةو " دو و مد و ن & ا ت ر أ ةو > ا ل ) و ةرد3 ا ،Aھ ا فادھأ ق 3, D& رر3 ا س رد !" ن & ا 2 يذ ا ت و ا نأو ت و ا ن ل أ ، ط9 ا !" 2 ص'9 ا طو ا ر ا م ھ > ب7ط ا ب ا !" ! أ ص3 ك ھو 3 4 -ب ا م ھار إ د" ارد ) 1426 ـھ ( !ھو ناو : ، طاو ا ر ت ھ <ا طاو ا ر !" ةر' ا . D إ ت"دھ د و :
•
، طاو او ، طو او نطو $ ، طاو ط ر ا ت ,&ط' ا D& ءو ا ء 3 إ طو ا ر او .•
ا بر ا ض ل79 ن طاو ا ر !" ةر' ا ت ھ <ا D& فو و ا ا ر و دو ا ر ا $& . 4 & م47 طاو ا حر 3 رو' ل'و ا دو ا . & ا ا ءو !" طاو ا ً ,ر 3 ًارو' ث, ا و 2 ارد ءو !"و $ راودأ 2 " زر ا ،يدو ا ا طو دو ا د او ،ةر Fاو ، رد ا ن ل ، و ، م7 1او طاو ا !" ا & ا ا 4 3 . Intended Curriculum &Civic Education in Italy
Losito, Bruno,
3
Students, Opportunity to Learn,2003 4 ، ب , ا م ھار إ د-" طاو ا ر : ، , ا ، طاو ا ر !" ةر' ا ت ھ <ا 1426 ـھ .
لو ا ل
ا
:
لو ا ل ا : طاو ا د طاو ا مو طاو ا روط ل ار طاو ا ھأ طاو ا ص ا طاو ا ت طاو ا ر ا ار إ ر ا "# رد ا رود طاو ا طاو ا س رد ب أ طاو ا ر ا ز ز' طاو ا و ر ا () ل ا
د
:
ل و ا تاذ ا ت ا م ھ ا ض ر إ طار د ا !" أ لو $ % ، ةاو ا، لد ا، ر( ا ل) مو! % د(و ا م ھ ا ن ھر + و ت او ا و قو ( ا طاو ا وھ د(او ، در ا د $ ! و ، طاو ا ل - ا ت ؤ ا ن د د ا ك ھ ث ( ، ت ا و يداو ا، ل ا $و ، ق %ر ا ، د ا ت ؤ ا ، ةر 2ا ! و ا رد ا و ن$ در وؤ ھر + م د د( و ل - و ، طاو ا % ةر ا نطاو ا %ر هدوز ث ( ، ف8او و 98 ه كو: ا و ر ا ن ن ط ق%و % و" و $او و ةر طاو ء ل أ ن ز< ا تار ! ا و ر ا نأ م+ر و، د(او نآ ل أ ن ن 9 طاو ا – ل ( ا ط – ل ! : ا 2ا ق" ( ا م: طاو ا م 8 ل - ىو ( ارد لو ا و تار ! ا ن 9 ر$ ةد$ م: ا ب إ ك ذ ن 9 ! أ @إ ، ! % ا ة ( ا ت ر و ود ا @ا و ت ھ طار د ا م ظ ا % د ا ة ( ا B ف ا ن ( طاو ل ، تاء@و ا و ل" 9 ا و ن طاو ا ن $و ا ھ ذإ، وؤ ا ت رد :$أ نود ، م! و! ن رد ن طاو " % ب:ط يذ ا ا ز و ، $ ا م ظ ا ! :$ م ةز ر و ل ھ سراد وؤ ا ن ل<4 ن ر ا ل(ار ا ( ر و ، ىرD3 ا ر ا ل(ار % أد ا ارد ا Eھ ا د ا ن ا ن عو :$ دD ا ل ر مھ ن ذ ا ذ < ا لو $ ن و ل أ .طاو ا مو! ! و( رود ا م ھ ا ن طاو ا مو! ! و! ف: 4 و ، ر ! د نأ ب 3 اذ ، ر لد ! دار و، ! $ ثد( ن و! و، ! و ا واز: . م يذ ا لز ا وھ و ، نطو ا إ و ر ا D: ا % طاو ا و ل و ، ن طوأ B ا و ، ن ا % أ نطوأ و ن نطو <( ھذ4 ا يأ اذ ضرأ ن<% نطوأ و، طو هذ4 ا طوأ و ، % م 8 % م و ). ،روظ ن ا 2000 ص، 239 ! H طاو ا ا ر ا $و و ا فر " نطو وأ أ إ ء @ا إ ر - ح<ط3ا ) " ، $و و ا 1996 ص، 311 :$ ! ر م ع @ا م:$ سو 8 % و " و ط در% ن مو $ ا 8<$ وأ ! أ B ) ود ( ) ا فرط ا و و ، ء@و ا لو2ا فرط ا مد 8< ا هذھ ل<4 ن و ، ن$ ود ا و در ا ن 8< ا هذھ دد( و ، ( ا نو ا ق رط ). " ،ث + 1995 ص، 56 روظ ن نور4آ و ( % ل<ھ ! إ رظ و ! H " و نطو: ء@و ا و ء @ رو - ا ( و 2ا ت (: ع - ا رد3 ھ ا ا ةد : ر 3 اار ط42ا ن تاذ ا ) ،ل<ھ 2000 ص 25 ( طاو ا H ز : ا D: ا % و J:ط3 ر (CITIZENCHIP) كو: ا سر+ د3 و J 3 نطاو ا د إ ل أ ن ، B ا م 8 ب ( بو+ر ا $ @ا (GOOD CITIZEN) و ، ط ر ا فر ا ةر"اد فر (Encyclopédie britannica) ! أ :$ طاو ا " 8<$ ن و ، ود ا ك: نو 8 ھدد( ود و در% ك: % ت او و قو ( ن 8< ا ك: 9 ود ا . " ت او و رو د 8و ( ضر 8<$ إ ب يذ ا نطو در ا 8<$ ھ طاو % د و ر - د3 ق ( إ ! : % فد! ، و 8 ! :$ صو3 و نطو ا ن أ ن طاو ا ن و ! ن ن طاو ا ىر4أ ! ن م! . مو! إ دو م د8 :% أ ! أ :$ B ر ث د( ا ! و د طاو ا نأ 4 ر مو: ا و ود ا ا ، د ا ،د< ا ل 8 نور ا ن دد رد ز ( ق ر+ ا د< % ! و قرD ا : ط ر مو! ا اذھ نأ و ) POLIS ( % ق:ط ا 2ا ةد(و ا :$ و ا ح<ط3@ا ا ن و ا % ) د ، ةد: ، ر8 ( ن دو ا ت 8< ا :$ 9 أ ! J:ط3 ، د ا هذھ ب (ر % نو- ن ذ ا دار%2ا . ؤر ا ! :$ ا س 2ا و د$او ا ل<4 ن ق:ط % طاو : < ا ف ر ا أ ا نأ ىر < ا ر- ا نK% و نطاو ا و نطو ا ھ و طاو ا ير3 < ھ ةر 42ا هذھ و، 2ا ر3 در م: ا ن ط ر ا :3 ا ن$ ر ھ طاو ا
و و ط ن$ ر ھ طاو ا نK% ر4آ و ، م ا وأ م ( ا و ، ن : ا دار%2ا رھ ھو م< ا راد ن " ا ت<3 ا ت<3 ا ) م< ا نطو ( نطو ا اذھ :$ نو ن ن و مھر + و ن : ا ن راد ا هذھ وأ ) ، يد وھ 1995 ص، 13 ( ن$ ث د( ن رو: ا ! و د < ا ا ت دأ % طاو : مو! بر8أ ل و وھH %ارD 8ر نطو ا و نطو ا اذھ نط يذ ا نطاو ا ن$ و ، و: دود( ھد( % ط( ا هد ؤ وھ و ، ! B ا 8< ا ن$ و ، د4 و نط و ط ر و < إ روظ ن طاو : و! : ھ " H- ا ت<3 ا و ط اور ا و ت 8< ا $و ن ل و م< ا راد ن ن H مأ ن ذ وأ ن : او أ ءاو راد ا هذھ نط )" ط( ا ، 1998 ص، 4 (
طاو ا مو
روط ل ار
:
@ و، ث د( ا ر3 ا تزر%أ ن س طاو ا مو! نأ ا و $ @ا ت ارد ا د ؤ ر3$ إ 4 ر د هروذ نأ و ، نطو ا و ود ار3( ط ر وھ ن ث (، ق ر+ ا و، ا ة ( ا ص4 ا م!:" ق: ا رو 2ا % نو ر - ن ذ ا مھ رار(2ا نو طاو ا ن و رار(2ا ن ز و و ت:ظ ھ طاو ا نأ د ، ! H- تارار ا ذ 4 ا و ! -8 قو ( ا ن ن ور( ا ء رD ا J"ار- ن و ، ! ن د ا :$ <9% ، ىر4أ ! ن د ا م طاو ا مو! نأ ىر ن ك ھ نأ ذإ، ا ة ( ا % ر - ا ق( ن! ن م ء ا نأ :ط ا ! د تط نأ د و ، ورو2ا ت و ا و لود ا ل - د @إ ، د! ا اذھ % روط ا B :$ ! : ذ و ، ! 8أ :$ قو ( ا وظ نأ ھ ر ذ ر د ا و ! % ن ط ن ا قو ( ق )او ر - ا د @إ : ا روط ا ذ4H م د ا ) 1948 ( ن دھ ا و ، م $ ةد( ا م 2ا ن$ ن رد 3 ا 1966 ) و ( 3 4 ا ود ا ةدھ ا و، ا د ا قو ( 3 4 ا ود ا ةدھ ا د 3 8@ا ق % ) ا و $ @ا و . ( تزر%أ د8 ا ر ا ق )او ا هذھ نإ " و ، طاو ا قط إ د ةد د م ھ و 8 :( ا ىو ا :$ ك ذ ن أ ءاو ، ا ت< ا ل % ةاو ا إ و ، ز ا مد$ 3% ، م ا ىو :$ وأ ود: ل ا إ د و ق )او ا ك: ! ظ دار%L قو ( ك ھ ر $ @ا ل32ا وأ س ا D: ا ، قر ا ، ن د ا ن$ رظ ا ضD ، يو % س ا B . . ". :$ ا طاو ا مز: ك ذ و – مد ءو9 :$ – " ل نطاو ا % أ ت 3 ر%او % ةر)ؤ 34- ط م!% و، ة ( ا % ر - ا :$ رد8 ل<4 ن ا ة ( ا د4 إ فد! < $ س أ :$ ل - ا و ت %<4 ا ل( و س% ا و نو ا و B ا $ @ا ط ار ا م$د و م ا J 3 ا )" ، و ر ا ق" )و: طو ا ز ر ا 2006 ص، 4 .(طاو ا
ھأ
:
:$ نطاو ا ز ( تاود2ا B أ ! و ، دار%2ا و ت ا ة ( % ىر ھأ طاو : % ) ھر) أو، نطو ا إ ء @ هرو - از ز ، ھاد أو، ا : $ % ھ ا ت او او قو ( ا % ن طاو ا ن ةاو : ارد3 ھر $ : و هر9 ( % %،م ظ ا ب( سر+ :$ ل $او او ةر ا طو %، ء 38إ وا ز يأ نود،م! ( (او ، ن طاو ا ن نو ا و مھ ا و ةو42 ار ) فط و B ا ء أ % طو ا ت ھ @او ظ و ، مھد: ت ؤ "- ا ف ر و ت : ا و مظ ا مار (ا و هذھ نأ و ، ر 9( ا ! ار (ا نطاو ل ب او ن اذ:% ، ر ر ح و بوءد ل $ ةر ) ھ ل %د 3 H م م ا ! $ار و . ( هد و ( :$ هر! ىد هر - و ، $ ىد ر - يذ ا B ا نإ @ا و H ط ا :$ ل ( @ 9 2ا % ر - ا و و ا صر% ر%و و ، رار ن ء ا ل ! $ ر ك ذ و ، نطو: ء @ا م 8 دار%2ا % ر ك ذ و، ة ( ا ت@ 9 ا نر ا ر4اوأ % ر ا تاروط ا و (< ا ثاد(2ا لظ % و ، 8ر و %ر ل أ رور9 د H ، م ا لود مظ رار ا :$ ظ ( ا و ت ): ل طاو ا ة د أ )<) تاذ (: ار K صو34 و، B ا : طو ا د ا : و! ا و ء @ س ( ا $ @ا د ا : B ا د4 % ر - ا و ،ت ھ @ا و م ا و تارد ا و فر ا . ود ا د ا : ا و ا 9 ا و ف $ نطاو داد$ ) ق" )و: طو ا ز ر ا ، و ر ا 2006 ص ، 7 (
طاو ا
ر ا
ار إ
:
ل) J 3 ا نطاو ا "- و د إ نأ :$ ع ر ا ناد % ن 3 4 ا نإ ا فد! ا لود ا ف: 4 % و ر ا مظ : 2 ر فادھأ د د( نK% ك ذ و ، فادھH ، فادھ2ا هذھ ط ر ث ( ، Eھ ا ء % و2ا ةوط4 ا د طاو ا ارد ا E! ا ن د ن ناد ل فادھH ، ر : $ ) ، يد ا 1999 ص 8 .( ل9%أ ! أ ، طاو ا ر ار إ لو( ن و ر ا ءارآ ت : 4ا د8 و : طاو ا 98 :$ ز ر يذ ا و ، %ر ا ن د(او عر% :$ د يذ ا ل4د ا ل) ةدد( ت $و9و لو( هاو ( رود و : و ، م< : ر ا و ، طو ا ر ا قو ( ةد ز :$ ل ا ت $و9و ا ن ھر + و ود ا ر ا و ، ن ا ا اذ و ، طو ا ء @ا ل ا و % ) ا ح @ا و ا و د ا J ةد @او B ا و ة ( ا % ىر42ا ت % ) ا ن ) جر 4 ا و ل4اد ا % ( و ، رد ا ط- 2ا % ر - ا . :$ د يذ ا ل4د ا د$ ا و ، : 4 ا داو ا ل4اد ت $و9و ا ضر$ و ن 9 ا ر وط :$ ل 8 ن ا ر - :$ م ! 2 ، ا ل< @ا B ا % وأ رد ا % ءاو ، ب<ط ا ) ، يو $ بو أ 1998 ص، 135 .( طاو ا ل % نK% كاذ و اذھ ل ط ر طاو ا ر ةدد( فادھأ ر%و ن د @ ( ، و ر ا ار ارد ا Eھ ا تار 4 و ط - و ىو ( إ فادھ2ا ر م ث م ! و ، Eھ ا ةرادإ ل 8 ن ھذ م و ةرر ا ت ا و طط4 8<$ ! نو ةدد ت< -دو و% ، طاو ا % مھ ا ةر3 ا 9 ا و :$ د$ فادھ2ا هذھن د ن ناد ل ھ د د( ، مو: ا و ت D: او، $ @ا ت ارد ارد ا E! ا ارد ةد ن @ 2 ، ىر42ا ارد ا داو ا ن ھر + و ا ر او ،ت 9 ر او ق ( نأ ةد(او ر فادھأ ارد ا داو ا ةد$ نود كو: و ة ( رط طاو ا ؤ ا خ ا و ىر42ا : 4 ا ) ،يد ا 1999 ص ، 25 ( و ر ا (او ا B ن و هو و ا ر 4 :$ J 3 ا نطاو ا داد$إ نأ ك ذ نأ D طاو ا س رد م ھ@ا نأ يأ، ن : ا B وؤ : ا و اد و ا و ا D: ا س رد ظ( يذ ا م ھ@ا س ذ4H و ن ھ ا ن : ا ت ا هذھ وؤ ت نإو، $و9و J رد ! $ @و" نو م! ل %، إ %د ! ا "- ا ق رط ن$ طو ا ر ا م: :$ و2ا رد B : ا 8ر ل - ، % )و " و ظ و 8 و B ا إ " در ا رو - ز ز د( :+ و طو م 8 ن$ $ %د % و و: % رو - ا . كار-إ ضور ا يد( ا اذھ % ضر ، طاو ا :$ ر ا فادھأ ق ( و و ، ر ا ر +و ت ؤ ا ، (او ا ف: 4 % هدار%أ و ل أ ن ! !: % ةر- ةرو3 ل نأ ، ت ؤ ا هذ! ضر ق<42ا و م ا ب ا :$ B ا % و ، طاو ا ر % م! ا $ @ا ر ا و ت ! و او ت ؤ ا هذھ د : ا ةر : ل - ر)ؤ ا و2ا $ @ا ؤ ا ھر $ "- ا % ر- و ر در : $ @ا . رد ا : @ا ؤ ا ! 3و 3 ا ر ا $ + ! ! و و ود ا م 8 دار%أ ىد ، "- ا و ر ا ت ؤ ا B ! و $ @ا ىر42ا . " د ا + ا : باز(أ و ، <$إ ل" و و ، ! و د ت ؤ < ا م ( بر ا ل ط و و ىر ا رد ا و و ، $ ت و % ) و 9 ر داو و $ @ا و و ر ا در ا ة ( % . ) ع، و ر ا ق" )و: طو ا ز ر ا 43 ص ، 20 ( .
ا "# رد ا رود
طاو ا
ر
:
كو: ل - :$ ةر رد د$ يذ ا ص 4 ا ھو ! $ ا ةد(و رد ا :$ ب ط ا ، 34- ا $ @ا ء ا ه رظ د د( % و م" ا . ب : !% : ةر- ا و2ا ةر 4 ا ل) ! أ 3 4 ا "- ا : $ % و ( ارود ب ط ق ط جر 4 ،ةر 2ا و ت ھ @ا و م ا سر+ و !% ، ب او ةد$ ن ك ذ ا م ظ ا ! D ا ا طر4 ا : 4 ا ط- 2ا و ارد ا ب ا و Eھ ا ل<4 ن ةدو3 ةرو3 ؤ ا و ةر 2ا % ل ( ا وھ " : ةرو3 س و ، ب<ط ا ! % ىر42ا ت . % ر)ؤ د اذ ، ر)H و ر )H ت 8<$ ن ! % م و رD3 B ! و % 9 م: ا 8<$ ل<4 ن ك ذ و ، در ا ! ن ؤ ا ا م ا و ت ھ @ا عو راد ا ت ظ ا ل<4 ن و ، : م: ا ءادأ اذ و ب ط ) . يد ا ، 1999 ، ص 5 (م ' ا
:
ارد ا د ن م: ا نو د $ مار (ا ن ار ارد8 ب K% ، ! % ب<ط ا ( و طو ا إ ! % زر : ك ذ ف 9أ اذK% ر % م! :$ ر )H ا ل! و، % طاو ا م 8 سرD رط ل! ك- نود K%، J (3 س ا و ب<ط ا بو:8 .م '
م ' ا ()
:
رد " ن و ر4آ و م: ن ب ط ا و م: ا ن ارد ا ل3 ا % 8< ا ف: 4 ، ىر4أ إ !(رط ا ر %2ا و ءارOا ش8 نأ ب ط: J @ وط: ط تاذ 8<$ نو د % ط اذ م: ا نو وأ، م: ا م! ر ر( ا ن عو ب<ط ا B ل طار د ةد ز و م! 34- و :$ د$ د ش ل<4 ن مھر %أ و م!"ارآ ن$ نور ر )H ن و: 2ا ن < % ، م! ) :$ د ؤ ا ا وأ ب: ب<ط ا ت ھ ا ب .ت ظ ا
راد-ا
:
و ب ط ا ر - % ، رد ا ! ر د ت ظ و بو: أ رد ةرادإ ل J يذ ا د( ا و ، رد ا نوؤ- % ھ ا و ت ظ ا هذھ إ 9 ا ر و، طو ا ء @ و ةد ز ىد J اذھ ل ، ت ھ @ا مظ % "ارأ اذ ا راد 8@ (إ ا ء @ا و . ط ا :$ رد ا م ظ ا ط ر )H J9 ھ ن و ، ظ ( ا :$ د م ظ % ، ب< ت $از ا زر ، ب<ط ا م و د (و ا ر-ؤ ا ر ا ت ( @ا E" ك ذ إ ف9 ا :$ مو م ظ س $ :$، : ا % ا و شD ا ةرھ ظ - و در ا و ةءار نو ا و $ ا و ر @ا م 8 سرD و ر( ا ع<ط ا ) ، ط - ا 1992 ص ، 108 . ( رد ا " : د نإ ث ( ، طو ا ر ا إ فد! ق ( % ر- ر )H ! و ( و هداو ر ا E! ا ل $ ن ب ط ا % ر)ؤ رد ا ل4اد ة ( ا ط ا ن ذ ا ن و ر ا ض د ، ةرر ن طو ا ر ا ر وط وأ ن ( إ نور و ، م! أ م : و" % ، رد ا ل4اد ةد" ا د$او ا و مظ ا يأ ، 4 ا E! ا ل<4 م! % و" نو: ف م!: فو م!! او ا ت %<4 ا و ت< - ا ل( :$ م ( ا م ، رد ق ( @ا ب ط ا مز: أ ن و ر ا ن ىر4أ $و د ر ا E! ا ق رط ن$ و ارد8 % لو" Q نطاو هرود م ا ( < ). ، ط( ا 1998 ص ، 57 ( ر ا % ارود رد : ل ا ل او ا ز إ ن و : %، د ا :1 -ط و و $ ا ل) رد ا نأ ا او8 و :% و %ادھأ و هد % ) ل$ ءز ھ او ر ا B ا :% و فادھأ و % ) B ق و - ت 9و فد! ر)ؤ و، و % @ا و ا %ادھأ ق ( $ . 2 ق ( ھ ةادأ ر ك ذ و،ذ < ا % ! رد از إ ارد ا تارر ا نأ B ا % $ @ا ك او ير ا ل3او ا . -رد ا د ظو ا ر ا ت ؤ ا ن ! ل % ا ط: ا م ا ر-ب<ط ا ىد ! D ا : ا 3 !"او (ا ك ذ ن أ ءاو : وط ز ةر % در : م : مأ ارد ا مو : م: ا ر وأ ارد ا ، لد و % ر)ؤ % ا :$ % 9إ ، و: ن ( % هد$ ا : 4 ا ت و: ا ) ، :$ 1997 ص ، 172 ( . ا ت رد 38أ رد ا Q: و و يرظ ا ! ! ق ط اذإ د ا ر ا % :$ ، 9 ل ا اذھ % رد ا ر )H J 3 س ا ن اذإ ن و ، ط ا ! ار ذإ % سر ( B إ لو( نأ رد ا :$ ب $ @ا ة ( ا ءش ا نو ا و و" ا ! % سر و ، ( (3 ا و، ل ا % ! ك ا :$ B -ُ نأ و ، اذھ ق ( و % طاو :+ يدؤ ك ذ نD% و:ط ا :$ ا هذھ ت ( اذإ رد ا قرط ا و ب 2ا ھ م ! ا لاؤ ا حرط طاو ا و د ا ر : .
طاو ا س رد ب أ
:
ةد ءاو ! :$ مو ا و ر ا ت D طاو ا و طو ا ر ا س رد ر)H : ارد ن ا ب 2ا ن دد$ ك !% ، $ @ا ت ارد ا % 9 وأ ش ا :$ ب ط ا د و ! <4 ! ا و :( ا : :$ ف8او % ب ط ا B9و ( طو ء @ا ھأ ! <4 ن كرد ل ن !: ا ت ا نأ ةر ب ط ا ط ر وھو ،د(او :$ مدآ م< ا . نأو $د م< ا إ ن ! ن ا م ر وأ 8ر$ ل 8 د وأ و وأ ": د و مھ 8زر و ر( ا و ر ا % مھ : (و مدآ ر ن ر ) :$ مھ :9% و ت ط ا ن < 9 :4 ." ءار ا ) 69 ( م! او أ ت : 4ا ! ر- ا B ر - ضرأ 9ر2ا ةر ا نأ ةر ب ط ا ط ر م! دأو م! اد و . ئد ا و فادھ2او م او ل) ا ن $و ( م $ % ش H ب ط ا ف ر ا ود ا ر -" ةد( ا م 2ا ق ) " ود ا نو ا ل % ق ( يذ ا ح ا ض :$ ءو9 ا ء إ " مو: ا، (3 ا د 3 8@ا، م : ا، ."% د 3 8@ا ت ر- ا و ر ا تادھ او ل 3 @ا ل" و ل" ! ا رود ا زار إ و8 8<$ 8 لود ا ن ). ،ز ز$ 1998 ص ، 22 ( ھ طاو ا ن أ ن رط د و و : .وأ : / ا نطاو اداد إ 1 رط : 1 رط ا هذھ ت 4 ةر ھأ د ا و ا قط ا % ةد" ت ز و ر - @ا او ةرط از ر ط و، @و، د : ا م : ء@و ا ق:4 ل أ ن %ر ا @ و يد ا ل :( ا B م ا ح 9 إ إ ج ( . 5 : د1 ا وؤ ا 1 رط : و م< @ا :$ $ @ا ر ا ز ر :$ رط ا هذھ د م ظ ا م 8و رو د ا : ا ن$ ت : ن 9 و ، ت< - ا ل( ا $و % وھ ن رط ا ن ف< 4@او، ا ! 9 ا ت 9ار %@ و، م! ل ) ا رط ا نK% ر D أ ص 4 م< ا م : ن اذإ %ادھأ B 8 ا ر) أ نو ). ، م<$ و أ 1995 ص ، 146 . (
طاو ا
ر ا ز ز'
:
ن نأ رد : ك ذ ق ( د8 و طو ا ت او ا و م ا ز ز طاو ا ر زز ل<4 ن : % ! ر دار ا ت 3 ا % و ل% ا و م(ار ا و نو ا :$ رد ا م ظ ء ة ( ا ب<ط ا . ! : مظ ءز B ا د4 ءاد2 رد ا E ار ا س H د ا ج . فرط ا و و:D ا ن مھر ذ( B د ا و (3 ا $ @ا ة ( ا :$ ب<ط ا ب رد . سو % نطو ا ب( سرD : ا : 4 ا ا E ار ا و ت ا و ط- 2ا 8إ ن : ا . -4 ا ز ر ا B ل(ار ا ف: -4 سورد ا % طو ا ت او ا لو( ت و: ا ث ص د2ا و د ا ت ارد ا % . د ا ة ( ن ط ر ا دار%2ا ت@ ( -8 و ل :( ا و ةءار : ن : ا ةو$د % ر9 ( ا و 9 ا % م! . ن : 4 ب او % راود2ا ل) ت ط - % طو ا ت ط - ن : ا ط ر د ا ت وؤ ا . و ا 9 : راو( ا J % و راود2ا + 3 ل<4 ن طو ا م ا لو( سورد ا ز ز ثاد(2ا ر ا .نطو ا B8او :$ ب<ط ا ل<4 ن فر تاء و تار ز م ظ . : 4 $ ا و $وط ل $أ E ر م ظ نطاو ا و نطو ا د4 ). م ھار إ د!% ، ب ( ا 1426 ص، ه 32 . (
م ' ا رود
:
ءش ا ر و" ل ( ن و!% ، : ا ؤ ا % طاو ا ل % م ( رود م: : وؤ رو - ا عرز :$ ل و ، يو ا كو: ا و ةد ( ا ق<42ا و م: ا : و و ص<4 ا ت ار @ا و ق"ارط ا ن $و :$ ك ذ % د ن وھ و ، <ط سو % ( ا هذھ % ! ارود ب : ا . ل ( ن (أ :$ ل$ ا رود ا اذھ ءاد2 و وز4 و ، : تاد ل ( نأ م: ا :$ ن طو % م : ا ھأ ىد ن و @ % $ ا و % ) ن ، ب - ا ن ير ا ن 2ا د % $د ، و: ن و ن )او نو نأ و ، طاو ا حور سر+ % م! نأ :$ نو ا و ل ا أد ب ا % ب ط: اد-ر ، "ارO ادد و: % ر ، هر %أ $ ا وؤ رو - ا و ء @ا ز ز و ن نطو ا < و ن أ :$ ظ ( ا % ر - ا د ا و ث ا . ق%ار :$ ظ% ( ا ةرور9 ب<ط ا $و :$ م: ا ل نأ نطو ا ب( ت ز: ن و و B 3 ا و سراد ا و ر -2ا و ا و ت 8رط ا و ه ا دراو ، و نطو ا و ، ك ذ ر + و عراز ا ن ك ذ ن$ م و د ا و ب ر4 ا ل -أ و 9و ا ن$ مھ ! دار%2ا و B : رار9أ ) . ع ، و ر ا ق" )و: طو ا ز ر ا 43 ص ، 33 (10
–
طار1 د طاو ا ()
:
ا هذھ % ھ و ، % ) و $ ا ، ، د 2ا )<) م ظ ! أ طار د ا ن$ فر ل ( ن @ ذإ ر- ا ت ا % ! ور و طار د ا وأ % ) ا س ر مز: ب ر م ظ ، ت : % غ 3 طار د: ط ف ر در % ھد أ لاز 4ا وأ % ) ا هذھ @د ر3( ر D روط ا م"اد مو! U - ل ل 8 ھ طار د ا % ) ن2 ك ذ ن ز ا ر $ ف8و و ن ا و ا روظ ا ق%و طار د ا إ رظ ا D ، ح<3إ و ر D ن فورظ ا 9 : @وأ : % ) طار د ا نأ . ) : طار د ا % ) نإ م! ر مز: رد ، ل < : ا وأ ةزھ ا ! 3و ن 3و س ا ن : مز: @ ! ود طار د ا ل -أ ن يأ ء رإ ن ا ، رور9 ا ! و .
) ) : طار د ا % ) ا ت و مھأ نإ م ( و ن ء 9 ا < ا و ، ط: ا ن ل3% ھ ص 4 او م ا ز ( ا ن ل3 ا ب إ ، ر ا ل ) ا ط او :+2ا . طار د ا م ظ ا د % ةراد3 ا ل ( ت و ا هذھ ن ! طاو ا أو ھ ن ل ( H ن @ ذإ ، س 2ا طر- ا ھر $ ر وط نود طار د ا ر لاو(2ا ن نو ا ةد س ر ةد (و ا :$ ا طاو ا نأ ك ذ در و ، و: و ار % ! ر و طاو ا قو ( ا ر و ، ةاو ا و
ا ل
ا
:
د ا ر ا و
ارد ا ج
ا
د : ارد ا ج ا : 1 ج ا مو 2 ج ا ء تاوط 3 -ارد ا ج ا ء س أ : أ ر ا س ا . ب ! "#ا س ا . ج -$ ا س ا . د "و و% ا س ا . 4 &ھ ا عاو أ . 5 -ا ج ا ر ! : و ر ا فادھ ا ىو + ا س رد ا ق-ارط م و. ا /
د
:
ھ ر و ن ب ر م ظ ن ةر و ر ا ا وظ ا نإ : ، م ا و ذ ا ل د ، ل " ظو ل # ض ا % & ' ر ا هذ ھ ط ر ث + ، ,ارد ا -% ا ,ارد ا -% ا نأ ر و ، / م ظ ا ل 0ا % يأ ل 0ا اذإ و ، ر02ا 3 ر ت و د +أ دؤ يذ ا رود ا ث + ن ىر ھأ , و% م ظ ا اذھ ا ، م ظ ا اذھ " ظو ل و ت ھ 7ا ، لو ا ، فر ا ل -% ا ل # ث + ت و , ا ل أ ن ذ ا %0 ,ر ب ا , ا ، 9 ا +او ا ء وأ و عاو أ ' & أ -% ا ل # و ، د 7ا و ," ا ، و ، % ٍ و و ,رد ا فار#إ ت+ % نور ا تار 0 ا ' وأ ، ذ = ا % مو9 ا ط # ا ر # و ,رد ا %% و ا م ا ة + وھ ',او ا ه ,رد ا -% ا > أ ىر0أ ةر % ف ,رد ةادأ ك ذ وھ و ، % ر 0 وأ % أ ل0اد ءاو, و د 7 ھ ن و ، ' ا فادھأ ق 9+ % ,و ةدد س,أ 3 -% ا اذھ 3 نأ و ا ر او % او / %&ر , ا .
&
ا مو
:
3 B ل C " : ً % و ر# م ّل )" ةدF ا ةرو, 48 ( ل Gا 9 رHإ -% ، I ا ج % ا و ، دد+ فدھ 3 إ لو و در" ا % % ا 9 رط ا : ھ و >&او ا ق رط ا رF , ا و , = ا و ، ) Curriculum ( عو ر و ، ل 0 ا ق , ر & و ةدو# ا فادھGا ق9+ ا و ر ا ,و ا و ر ج % ا يو ر ا بدGا 3 إ . ةر و او دد+ ل # -% ا ف ر د و ا ب ,G ك ذ و : أ ن , ا ر -% ا روط رار ,ا . ب 9 , ا ةد د ا م K و ر ا ت ", " ا ف= 0ا . ت ىو , 3 -% ا ن ز ا و و م ا وأ بو ,G -% ا C= ط ط0 ا -% ا ن و ذ " ا ىو , 3 . ك ھ نأ 7إ % ت " ر -% ا او ر ن و ر ا ض : -ةد " ,= ت 9 Mو -% ا س رد ا ط ط0 % . -ن ط# مFاد ب ر ل " -% ا ) F ا ل او ا و ، ن ," ا ، ذ = ا، ن ا ، ن رادNا ط + F و ، ف فرH ، قرط ا ، لF ,و و ، تاودأ ن . ( -ا و فر ا ن ةدد + عاو أ ج N و 9 م ظ رھ رور & ' ا ھار ا تا / # ، و ذ ا > % م + ا و % =I , م ا مو9 ,و ر و ر ا ر , مو%" ا اذھ ر . ت7 ا و و ر ةر 0 . ) 1 ( وھ نو ر ا مظ ه يذ ا مو%" ا أ : ھ ا % و ا تار 0 ا ن و -% ا ' ا ةد C و ,رد ا ط ط0 7ا و 0# ا م%+ و مھو > F # ا ىد %9 9+ ب ت I % ار#إ . ) 2 (
ا
م د. ا مو
)
يد $. ا
(
&
$
:
رود -% ا ف ر ثار ا + ھ ر ا نأ ر 7 ر ا 3 هر C لو+ يد 9 ا مو%" لو + ز ر -% ا مو%" ر مو%" ا اذھ ءو& و ، 9 , ا ل Gا ن ر& + ا ل ا Mرو يذ ا + دد 3 % ,ارد ل% , ا ظ ا ت و ا و فر ا و +ر ل تاو , ن دود وأ ,ارد ا تارر 9 وأ ,ارد تارر 9 ح=ط = دار -% تر مو %" ا اذ % و , ل ,ارد ذ = ا مو9 يذ ا ,ارد - ار ,ارد ا تاو , ن . ,رد ا ل0اد ذ ا مو9 ر0آ ط # يأ ن ھاو, نود ,ارد ا ةد ق ط ا اذھ ن -% ا م % و و ا " 0 ا ت او% ا ل M ,رد ا ,ارد ذ ا مو9 ط # ا اذھ ط ر و، F 9 1 ، ر ا ن , ، ر ا م و ظ ا م ا ن , Nا كو , ء و -ھ ا ط ط0 س,أ، ةد=C ن , داؤ ط ، رد ,إ 1 ، 2004 ص ، 63 2 ، ر ، ةرھ 9 ا راد ، -ھ ا م ت 9 ط ت , ,أ، ن ھ # م +ر ا د ىو 2006 ص، 16
+ ا ل I 7 ث + ، ً 9 & ً و%" 3 ا اذ% -% ا مو%" ر و ، ,ارد ا ء Mأ + ' # و ب ل ,رد ا م ھا ن د +و ا عو&و ھ ط9 ھذ ا ھ و ، ذ ا و +او ' ء 7ا " 7ا و ، 7ا ، , ا ، ر ا ، 9 ا و ا . ) 1 (
&
$ ث د+ ا مو
ا
:
، & ر ا ، 9M ا ، 7ا ، و ر ا تار 0 ا و / ',او ا ث د+ ا و%" -% ا فر ا و " ا .... % ر 0 و ,رد ا ل0اد % او و9 ھذ = %F % و ,رد ا %طط0 ا ، R ا ا ه 7ا و + كو , ا ن ىر 0أ ً ط أ م% , إ فد % ، ' ذ = ا ,ر ل= 0 ن ، بو Hر مھو م إ مھد , ا تار 0 ا ك م + ا و ز= ا ط# Gا ) 2 ( ا د % ا و طط0 ا ت ,ر ا وأ ط # Gا وأ تار 0 ا ل ، ث د + ا -% ا مو %" نو ك ذ و F ا ق 9+ 3 ن ا ةد , ,رد ا ھر و ل 0اد م% اردC ط , ل& / ةدو# ا ا ,رد ا راو,أ جر 0 وأ ف ا ) 3 ( رد ا & ا : % ر ذ ث د+ ا يو ر ا -% تاز ا و صF 0 ا ن د د ا ك ھ : ك ذ 3 إ ةرور& ا ت د لد ، %," ة + ا ور نر -% ا . هد 7 ، ن ,رد ا و ذ = ا 3 ً &ر ضر " ، ,ارد ا ةد ا نو F 0أ نود#ار ر ً د9 نو ل س" ا م و ر ا نو F 0أ و ,ارد ا ةد ا نو F 0Gا و نو,رد ا هداد إ 3 . -تاد #رإ ' ، ,ارد ا ت ھ 7ا 3 ر 9 ل " ط0 نو 7 ن و ل ن يذ ا و ا ن و ، % ظ و ھر 0ا ق Fارط و " 0 ا تار 0 ا ط أ ن و ، ذ = ا ط # ا وأ اذھ سرد ا فCو ن و ، % ,رد ا دو, يذ ا و ا ن و ، ,ارد ا رH دو, . ا و لF ,و ا ب 3 إ ، -% ا ن ءز ,ارد ا ةد ا # G ا تار 0 ا اذ ھ ل= 0 ن مو 9 و ، ط % & . M رM أ نو ,و,+ ا ا ا 3 هد , ، ةد , ا لF ,و ا م ا مد0 , . ت ,,ؤ ا C ' نو و ع #إ ز ر ھراود/ ,رد ا ' ط& ن/ يو ر ا -% ا م % 7ا C= ا تاذ رار ب و ت ,,ؤ ا هذ ھ راود/ ل و 3 نو ، ا ت ط # ا هذ ھ F ةد+او ا . + S يو ر ا -% ا م % ر # ا تار 0 ا ر 0ا صر هرود ً إ م ا ن ا 7 . 1 ، ر ، رد ,Nا ، ء و ا راد ، س رد ا قرط و -ھ ا ةد د ت ھ ا ، شد د دار ز 2003 ص، 18 . 2 ص ، ," ' ر ا ،شد د دار ز 20 . 3 ص ، هر ذ ق ,، م +ر ا د ىو 21 .% او ، % او ' م ا 0# يو ر ا -% ا م % ، + ا ف Cاو ا و ت د + ا و و ا + ف ظو و ، اذ ا م ا 3 هز "+ ) 1 (
&
ا ت ظ
:
د9 ھ , ا تار 0 ا و ,ارد ا داو ا ر 0ا و -% ا م ظ لو+ ن رظ تر%ظ : 1 -44.ط ا م 44ظ ا : فر ا ' &و م % يذ ا و ھ ر 02ا ض ا ' % & 3 ث + و قF 9+ ا و 7ا 3 مو 9 ، و &و 9ط ا ب ر ا نأ يأ ، ط ,ا ةرو +و ا و ر K 0اد ا ق , ةد ةد 0اد ا 2 "و و% 44 ا م 44ظ ا ) 44 ا :( و ن ا لو و م ھ ,ارد ا ةد ا ط ر س ,أ 3 مو 9 ف 0 نإ و ، M د+ ا ر ا د و وھ م ظ ا اذھ و ، م% ار 0 ن ا ت F ف= 0 . 3 ن ط ر % ، ب 3 إ ً نار , ,ارد ا ةد و و , ا و 9ط ا ن ظ ا = نإ % ا M ا و اد ا ھد+أ نأ س ,أ ) 2 ( & ا ء تاوط : أ -9 ا 3 فر ك ذ و ، -% ا مد0 , يذ ا ل ا 3 فر ا ، د C7ا و 7ا ىو و F ا تار I ا و ن ا ر ك ذ و ، , Nا و ا , 3 + ذ0ؤ ' &و د ر 7ا ك ذ ل ك ذ ا تاوط0 ا . ب م ا ط و ، + و م ا ط و ، ط و ' ا ", ءو& -% ا ىو + د د نأ I ا س,Gا ن ھر H و 3 ,ارد -% يأ فادھأ % . ج ك ىو + ا م ر ث + ، ھد د+ ق , ا فاد ھGا ءو & ك ذ و ، -% ا ىو + د د+ ت و , و تار 0 ةرو فادھGا . د -% ا م ظ ا ة ار يأ ، ھد د+ د ا تار 0 ا م ظ . ه -لF ,و ا و س رد ا قرط د د+ ، , ا م و9 ا ب ,أ و ا -% ا فادھأ ق 9+ ىد ر . و ك ذ و ، ر ا ةرازو & 0 ا ر ا سراد ا ك ذ نو دC و ، م ا ل C طط0 ا ب ر فوCو ا فد% += و طط0 ا -% ا F= ىد 3 . ي ك ذ و و9 و -% ا ذ " ةر , ا ) 3 (
ارد ا &
ا ء س أ
:
ن اذإ ل +ار ن 0 +ر ط ,رد ا ھؤ % ا تار 0 ا و و ھ -% ا اود , ، م% ھ ر ا ن و م % و ا ن ن 3 Cأ ق 9+ 3 ةد , ا د 9 ، مھو -% ا % 3 نأ I ا % ا س,Gا ن نS ، م% F ت= # ل+ : 1 ... 2 ... 3 ...
ا س
ا
ر
:
% ا، ر ا عاو أ ن ر M ا ب , ا 3 إ + ن , Nا ج + تاد ا، ر " ا ب ,أ، تار و % ورظ ' ف او، % = # ل+و + فCاو % او 3 ا ت ھ 7ا . ت و9 ' % د , او، % ش ا F ا ' ل " ا 3 إ ط عو د ن , Nا نإ ت, و، + ب , ، ل " ا اذ ھ ن ارو 7إ + ن , Nا % مو9 ا ت ط # ا عاو أ ' ا + ع #إ 3 إ %Fارو ن ر و، اود ن , Nا % F و در " ا ن ل " ا نإ، ةدد ءاو ثد + و، % او ن و , ا ثد+ ت= # وأ فورظ وأ فCاو ن % او ن و % ورظو، " 0 ا ھرھاوظ و F ار M ن ط ر ھاد و ةر 0 3 , ھ هو و و , ن % زو . ● رد ا & ا ةر ا : ود9 ن و ث د + ا ,رد ا -% ا نو ن ت ، ھ " و ر ا ةر 0 ا ط نإ م% ر و ط ا و س,أ ن م ھ س ,/ ةر 0 ا هذ% نو . ● رد ا & ا فدھو ةر ا فدھ : ب ط ، ,رد ا -% او ةر 0 ا ن C= ا نإ ةر 0 ل نأ > &او فد ھ % نو ذ ا % ر و ,ارد ا ةد ا و+ مظ از ر فد % ا اذ ھ > و ذ ا رد و، ,رد ا -% ا فادھ/ ط ر ذ = ا ط # . ● ة + او ر ا ةر ا ن 8/ م ھ#ا : ن ذ ا م ن/ ث د + ا ,رد ا -% ا نS ، ة + ا ح ةرور & ةر 0 ا نأ , ,Gا 7ا مظ ر ' ، ة + ا ط # ' Cاو ح ر , ف و ر ا ةر 0 ا ق رط ة + ا رھ ظ و، و + ا، ةر,G ، ... R ا . ● ر ا ةر ا رار #ا : % 3 H &+ ا ,رد لوأ ن و ر ا تار 0 ا رار ,7ا + ,رد ا -% ا ظ += ' هو رار ,ا 3 إ يدؤ و , % و ذ ا و رار ,7ا اذ ھ ء Mأ و، و M ا ,رد ا ار 0 رار ,ا . ● رد ا & ا $ 9 ا ةر ا ر ا : ل ةد إ ق9+ نأ ب ةر 0 ا ر 0ا نإ +او ا ' ل # ط , ةد إ ر أ و ذ 7او ," ا، , ا، 9 ا . ● رد ا & ا زو ھدد!، تار ا م ظ : ن ط ا ل ظ ، ةر 0 ا و ر ا تار 0 ا ,رد ا -% ا مظ ,رد ا مو لوأ ز و، م% , C تار 0 رور نوؤد ذ = ا و ' رد ةر 0 ا , ا تار 0 ا دد داد ,ارد ا م ا لوط ,رد ا مو ا ل ل # 3 +، .
● رد ا & ا $ 9 ا تار ا ر ا طور9 : % ار I ا % ا طور# ا ن ن % ,ا م او -% ا % # ا تار 0 ا ر 0ا ھ و ر ا , Fر ا فادھGا 3 ت او ھر M/ و ةر 0 ا ط : 1 -ھر M/ و ةر 0 ا ط ل . 2 ب ط ا ط ل . 3 م%" او ,ارد ل . 4 -تار 0 ا م ظ ل . . .+ سرد ا <$! = ا و ر ا فادھ ا : ر ا ب , ا . ةر % ا ب , ا . ذ ا د م , ا ر " ا بو ,أ . م 9 او ت ھ 7ا ن و . لو ا . ر د9 ا و قوذ ا 3 ةرد9 ا ب , ا . (1)
! "#ا س
ا
:
% ، و , و اد و هد 9 و M ، ' ا م C س ، ا %, ,أ ر ا نأ د د ل او ل= 0 ن ً= 9 , و ًار& + و, ا 0# ا ن و و ر و ' ' ا ةادأ ر ذ % :
&
$ ! "#ا راود ا
:
ةادأ وھ -% ا نأ ك# 7 ق 9+ % ,و و % ادھأ ق 9+ ر ا ق "0 % ، ت +و ط ا و ل 2ا و ةو C ت -% ا اذ% م ھ7ا و ا ت و ، م , % و ل#" ت H ق 9+ هر M/ و ءو& راودأ و فF ظو -% ا مو9 ث + ، ادھأ : ا ن ل ,و لM -% ا ل 2ا و فادھGا ق 9+ ل أ ن ر ا و ' . ب او ا ل ن م% و ' ا دار أ ' و ر ا F ا لM . ' " 0 ا ت ھ 7ا لM ) ر ، 9M ، ارز ر ، .(... و ةر ا ة + دار Gا داد N ق رط ا لM 9 , ا . 3 ل ، ' ا , 7ا ت ط ر و ھ 3 7ا -% ا راودأ ر 9 7 و ر ا % ا و 7ا ت ا ) 2 ( 1 ... 2 ...
ب ةر ا : ل"ط ا &9 ًاد ا ر ,أ 3 ل "ط ا % د ةر " ا ك ، ر,أ ' 9 ت, ز ةر ر,أ ل"ط ا -% ا كرد نأ ب ھ ن و ، ,رد ق+ نأ 3 إ رو Gا مظ ًار , ن د نو د C ب و م% , جرد و ، ,رد C + ا ل C ، وأ Fط 0 ت و ط فر ل يو ر ا ,رد ا ل ، اداد ,ا و و ، + و & ىو , ار و ل ، -% ا ط,او ةر,Gا ل . ةر # ر H 9 رط د , ةر M ت ك ھ ل ، ط9 ةر,Gا و ,رد ا 3 ل"ط ا ر د 7و ا ل"ط ا ر 3 رM/ و ,رد ا -% رM/ ، ھر H و م= Nا لF ,و ، ةد ا رود ، ق ر 0 ن ر02 ذ = ا ت C= لI , نأ -% ا 3 ب ث + ، ط # ا ن م ھ س ,/ ةر ,Gا جر و م ا و و ا . ,رد ا ن/ ، ذ = ا ش يذ ا ر ا ' ا ن ةرI ةرو ھ د , نأ -ھ ا 3 ,رد ا ل0اد ت= # ا ل+ و ر " ا ا بو ,Gا ماد0 ,إ 3 ذ = ا . ج & ا و ! "#ا ر = ا : ك ھ س ل نأ ةدF , ا ةر " ، ت ا و 7ا ت C= ا ق ط ت M ء # ر Gا، ة + ا س او % ' &0 ط ةرھ ظ ر I ، ا ر I وھ ' ا ر I ' د يذ ا ا ت ك ھ إو ا ت ك ھ إو ت ك ھ ت, / لو9 ا 3 إ ض ا و ا اذ ھ ر I 7 ا ةرھ ظ ا و ھ ر I ر , ر I ت= " و -% ا ل ھ 7أ ب و، دو ا تار I ا ,ارد ا د " , نأ ب و، % 3 # ر نو ث +، ت ا ل 0اد ثد + يو ر ا ل ا ق ,7و لF % ا ا مد9 ا ن -% ا . ) 1 ( د -ارد ا & ا و - ا : ا ر ن ر 0 نأ ر ا ب او ن نإ م% ار M/ ھرM أو ذ = ا ة + C ا ھد#أ F ھ ن % ن أز F ا ل # و، م% & ىو , ' , و م% ، : 1 . ا : ل= 0 ن ' دار أ يذ ا ن , Nا F ن ا ءز ا ك ذ ھو ن أ ءاو ,، ل وط ا م%0 ر 3 إ 9M ا م,9 و، يد ر H وأ د ھ ر ةد : أ ت و ا : لM د+او ا ' ا دار أ H % كر # : ا باد2ا، يز ا، I ا ... R ا . ب -ت و ا : لM ' ا دار أ ن ن ق ر % ص 0 : راودGا و ل Gا، ن% ا . ج رو ا ض ةرد 4 ا ةذ 49 ا وأ : أ ن % M وأ تاد د ا ، 9M ر %ظ ا ت ار 07ا -% ا % ار نأ ب و ، % م 3 ر ا نو نأ I ا % ا صF 0 ا ن ر M 9M و % و : 1 يزو ,,,,,,,,
● ةدارNا و ل9 7، ن , N 0 يأ 0 ا , Nا 9M ا ● ,/ هد ث + ، ن , Nا ت + # 9M ا ت= # ا و فCاو ا % او ةزھ ب . ● % ا تار 0 ا ب , 7 , ا فورظ ا F % -% ا 3 I و ، , 9M ا . ● إ ل ن ل 9 7ا ة ر# C 9M ا در 3 إ در ن و ، ل 3 ' 3 إ ' ن و . ● ر , يو& ل " 9M ا ر رM/ و ر ا ن هر H ر ل رMؤ ث + ، . ● و و د ب ,G ً Fاد ر I و رار , و ث + ، ةر I 9M ا ) 1 ( 2 -ط ا رد ا : M م% و + ً ط ن ' دار أ هد يذ ا ءز ا ك ذ ھ و ل : ءار+ ا ، ءاو % ا ، ر + ا ، و ت او + ا ت ا .... R ا . <$! ذ / ا د! & : أ ر % ھ/ م% و و مھو ىو , ' م% F ط ا ةورM ا رد . ب % ع " 7ا % ,أ و ھرھاوظ و ، F ا ت 0 3 فر ل ا تار % ا . ج ب ,Gاو فورظ ا م% ن م% يذ ا، ر " ا ا بو ,Gا ماد0 ,ا نو 3 ا رد ا هذھ . د % = # ل+ ھ , او F ا ,ارد ذ = ا م ھا . ھ ـ لM F ا و+ , ا ت ھ 7ا : % و و ھرھاوظ 3 إ ا ةرظ ا ... R ا
عاو أ
&ھ
ا
:
، -ھ ةدد ت ظ تر%ظ د9 2ا ر ا ن رM أ وأ د+او لو+ رود % ل : ,ارد ا ةد ا -، ' ا ب ط ا ھو -ھ ا ن عاو أ M=M ك ذ ن ب ر دCو : 1 لM ,ارد ا ةد ا لو+ رود ا -ھ ا : ، " ا ,ارد ا داو ا -% و ,ارد ا داو ا -% ، ط ار ا ,او ا ت7 ا -% و . 2 ل M ت Hرو لو و ت + ن ك و ب ط ا لو+ رود ا -ھ ا : -% و ط # ا -% ت ور# ا . 3 -و+ رود ا -ھ ا لM د+او ن آ ب ط ا ت +و ' ا ت ط ل : يرو+ ا -% ا . ) 2 (
ر
!
ا &ھ
ا
:
1 و ر ا فادھ ا : ء % ق ذإ، و ر ا ا مو 9 يذ ا , ,Gا ن ر ا و ر ا فادھGا د ا ط # Gاو، لF ,و او ب ,Gاو تاءار Nا ر 0او، ,ارد ا -ھ ا ل م و 9 ا لF ,وو م ظ 3 فاد ھGا م ا ھذ " ا م ا ل0اد ا كو , او، , رد ا م ا ر أ نو او . 1 ، س و م +ر 2009 ص 72 2 س و م +ر
فادھGا و يو ر ا س" ا م م % ن , Fر % فادھأ 3 إ و ر ا فادھGا ل و+ ر و و ر ا فادھK Fادأ وأ و , تاد د+ 7إ ا . ) 1 ( دCو % و و ر ا فادھGا ف ر تدد : ˃˃ ھ س رد ا % د 3 ارد C نو نأ وأ م ا " نأ I " و ر ˂˂ ˃˃ ت او دار Gا ىد %9 9+ 3 إ 3 , يذ ا يو ر ا م ظ F ا ت I ا لM و ر ا فادھGا ر M/ ا 3 إ 3 , ذإ، 3 وGا رد م ا 3 فادھGا هذھ ز ر ، ,ر ا م ا ل=0 ن ، 0# و9 ا و د ا، طو ا Cو ھ ا ل # و، .... ˂˂ ) 2 ( -و% %و$ ا فد ا ت : ضر " " ر " ھ و , ,أ ت و ث=M و , ا فد% نأ : 1 ؟ م ا د م ا ل C ن م 9 ا 'Cو ا ءادGا و كو , ا . 2 -؟ % =0 ن كو , ا اذھ ر%ظ ا فورظ ا وأ طور# ا . ذ 3 ىو , ا ءادGا ؟ بوHر ا فد% ا ق9+ ىد دد+ يذ ا لو 9 ا ) 3 ( و ر ا فادھ ا ت و : ● ىد ا ةد ا فادھ ا : ق و # ا و و ا ةد د # فاد ھأ ھ و ، ا ةر " ا ل % ةر قرI , و تار 0 3 إ ا فادھGا م,9 و ذ ا 3 ز ر و در" ا كو , %Mاد+إ و ر ا : ,ارد ا ل+ار ف 0 و ر فادھأ . % ا و د Gا ل " 0 ا ,ارد ا ت7 و ر فادھأ . , ا % ا فادھGا د د+ ن وؤ, ا F % ا أ ا ا ت ط . ● ط و ا ىو ا تاذ فادھ ا : وأ ن ق , فادھأ % M و ، ةدد+ ا و , ا فادھGا ن د9 أ و ا فادھGا ن و لCأ ھ ةد+و ن عو &و 0 تارد C و , ,Gا تار % ا و ھ , ,Gا % &رH و ، وأ ، ةد+و Fاد 7ا +ر % / +ر ق 7 فادھأ % عو &و ق إ و ص 0 ) 4 ( 1 ،ه &9 ا ن +ر د + 2 لو Hز م +ر ا د د 3 ط ا ل 0 4 د ا د ن +
%و$ ا فادھ ا : ن &"0 رد و ، ص 0 ا و د د+ ا ن " ر رد 3 إ ر # و ر # و ث M ا ىو , ا وھ و فادھG 3 , و ، د ر ا وأ م ا و ، ا تارد C و , ,أ تار % وھ , ,Gا %&رH +ر % / +ر ق 7 فاد ھأ % ةد +و وأ ، ن عو &و 0 ص 0 عو&و ق إو Fاد 7ا . ) 1 ( %و$ ا فادھ ا : د د+ ا ن " ر رد 3 إ ر # و ث M ا ىو , ا و ھو ن &"0 ردو، ص 0 او ، د ر ا وأ م ا ءادGا وأ كو , ا ف ا و , ا فادھGا وأ رھ ظ ا ا فادھG 3 , و ,ارد ةد+و س رد د م 9 ا م ا 3 ب ر يذ ا . م ظ ھ إو، وI ا + ا ن س فادھGا H نإ عو &و ب ر و Cرط ىو + و C تار وأ ئد ل # 3 و ر ا فاد ھGا غ و، ضر I ا وأ ىو + ا اذھ % م& % إ لو و ا دار , + ن ر % G رد ا I ةد غ و، ل " او ر ," . ا فاد ھGا أ دأ ن ر G ل " ا I غ ءا 3 إ ر و إ لو و ب Hر ن تار % ثود+ . -$ ا فادھ ا ق . 9ا رد : ● @ " ا $ : فاد ھGا ق 9+ ب ط ا -% ا و، ىر 0Gا رد ا ' فادھGا ق او و ق , ' ر ا لM ث + ' ا % إ 3 , ا . ● م$ ا ارد ) ذ $ ا ( فادھ ا د د+ $ رد % : م% + ، م% و و ، مھداد ,ا، م% اردC ث + ن ن ا ط ر 7ا ن ذ0/ ,ارد ا -% ا م% ھا و . ● و ر ا فادھ ا د د+ رد % $+ ا - او ة + ا : 3 +، م ا % د و ا F ا فور ظ ,ارد ا -% ا ار ل ن ا ل " ك ھ نو ط او + ا F ا و، ا ت ,,ؤ ا . ● فادھ ا د د+ رد % ارد ا ةد ا : د0 ,ارد ا ةد ا ر0 , , و ر فاد ھأ دد + ، % ط و % , 3 فوCو ا و % + د م ا . ● ا رد د+A% م$ ا "و و% و ر ا فادھ ا ق . 9 : ، م ا ط 3 ءو & ا 9 ث +، يو + و م ھ ر أ ا ل ا س" ا م ,7ا س رد , ا قرط و ن ا ط ك ذ و . 1 د + ا د ن +
و ر ا فادھ ا ر : , ا و ر ", 3 إ فادھGا د , نأ . نو نأ Cاو فادھGا . و ر ا فادھGا د د+ ار نأ م ا ط . و و او م ا ر ر ا ش يذ ا ر ا حور فادھGا ر , نأ . و , فادھGا نو نأ . % ع C7او ھد د+ فادھG نو ا كر # نأ . ىو + ا : و م C ،لو و ت ھ ا ، ت و و قF 9+ ن و ر ا تار 0 ا عو ، -% ا ىو + د 9 نو نأ & 9 اذ ھ و ، ذ = ل # ا و ا ق 9+ -% ا فادھأ ءو& % طط0 ا ، تار % ھ ر و س,أ ق و % طط0 د ھ تار 0 ، ىو + ا % # ا تار 0 ا : 1 ىو + ا ر ا ر : ىو + ا 9 ق ر و ن ل ل # : ● !و44Bو ا : = ا د / و فاد ھG ىو + ا ل نأ ك ذو -% ا فاد ھGا ن C و ,ارد ا داو 0 ا فادھGا . ● ھ ا و قد ا : ت ط ة ار و ت و ا + ' ا . 2 م$ $ $ . ق$ ر : أ در ا قور ا و تارد. ا : ىو + ا ' زو وأ ةد ا ضر جرد ا ة ار . ب م$ ا تار : ىو + ا ق رط ن م + ا تار 0 9 , ا تار 0 ا ط ر يأ . ج م$ ا تار : ىو + ا د9 ا تار 0 ا ق رط ن ذ = ا لو و ك ذ و .