:
:
...
.
...
...
...
... ...
.
:
...
...
.
2016 / 2017
" : ] " 7 .[ " ."
" ". ." " " ". " ". " ". .
: : : : : : : : :
2 106 . ) 1 ( ) 2 ( ) 1 ( 106 75 -58 20 1395 26 1975 78 30 1975 19 : " " . ) 2 ( 2007 2 .
3 ) 1 ( " " ) 2 ( ) 3 ( ) 4 ( ) 1 ( 1 2014 9 . ) 2 ( ) ( 1 2000 234 . ) 3 ( 1990 11 . ) 4 ( 2014 27 .
4
5 . . .
7 .
8
.
. : .
9 . : [ ] : 2 : 2 -) 1 ( Soumission = Adhésion
« Les contrats d’adhésion, dans lequels il y a la prédommance exulusive d’une seule volonté, agissant comme unilatérale, qui dicte sa loi, non plus a un individu, mais a une collectivité indéterminée et qui s’engage déjà par avance, unilatéralement, sauf adhésion de ceux qui voudraient accepter la loi du contrat, et
s’emparer de cet engagement déjà crée sur soi même ». (2)
: : ) ( ) ( ) 3 ( . ) 4 ( ) 1 ( 3 1998 . (2)
Berlioz (g), Le contrat d’adhésion, these, 2e Ed LGDJ, paris, 1976.
) 3 ( . . . 23 24 . ) 4 ( . 3 2003 82 .
10 ) ) 1 ( . : 1 / " : ." ) 2 ( ) 1 ( 1 . . 160 161 . ) 2 ( 97 .
11 ." ) 1 ( 3 / " : ." 4 / " : ." ... 5 / " : " ) 2 ( . : 110 . . : ) 1 ( 31 . ) 2 ( 2008 31 32
12 . ) 1 ( ) 1 ( 4 2006 -2007 123 124 .
13 . : ) 1 ( : 78 ) 2 ( ": " . ) .( ) : ) 3 ( 1 / : 81 85 ) 1 ( 232 233 . ) 2 ( 78 05 -10 20 2005 44 26 2005 . ) 3 ( 84 .
14 ) 1 ( 81 . ) 2 ( " : ." ) 3 ( ) 4 ( : ) 5 ( ) 1 ( . 2004 22 . ) 2 ( . . . 79 . ) 3 ( 2002 . ) 4 ( 1 2009 50 . ) 5 ( 22 .
15 : : ) 1 ( . : . . ) 2 ( . : ) 1 ( 1 6 2008 101 . ) 2 ( . 15 -17 .
16 ) 1 ( . ) 2 ( . ) 3 ( . : ) 1 ( 101 . ) 2 ( 52 . ) 3 ( 53 .
17 ) 1 ( . : . ) 2 ( . ) 3 ( ) 1 ( 101 . ) 2 ( 18 19 . ) 3 ( 1964 1177 .
18 . ) 1 ( . -) 2 ( 86 . ) 3 ( : ) 1 ( 40 -41 . ) 2 ( ) ( 2004 155 . ) 3 ( 86 75 -58
19 . ." ) 1 ( ) 2 ( 86 -87 ) 3 ( : * * * . * . 1 / : ) 1 ( 8 2008 60 . ) 2 ( 87 . ) 3 ( 87 75 -58 :" ".
20 ) 1 ( . 2 / ) 2 ( . . ) 3 ( . 3 / : 89 ) 4 ( ": ) 1 ( 59 . ) 2 ( 26 . ) 3 ( 82 . ) 4 ( 89 75 -58
21 ) 1 ( . ) 111 ( ) 2 ( ) 116 ( ) 3 ( . . . ) 4 ( : :( ) ) 5 ( 1 – . ) 1 ( 5 66 67 . ) 2 ( 111 75 -58 ": .".... ) 3 ( 116 75 -58 ": ".... . ) 4 ( ) 1611 . ) 5 ( 88 .
22 ) 1 ( . ) 2 ( . 88 ) 3 ( " ." 2 : / : ) 1 ( 59 . ) 2 ( 27 . ) 3 ( 88 75 -58
23 ) 1 ( 88 ) 2 ( ) 3 ( : ) . ) 1 ( 92 -93 . ) 2 ( 88 75 -58 : " . " . ) 3 ( 1952 349 . ) 3 ( 58 .
24 ) 1 ( . : . 89 ) 2 ( ) ( : . ) 3 ( . : ) 1 ( 58 . ) 2 ( 89 75 -58 " ." ) 3 ( 63 64 .
25 ) 1 ( . : : : : ) 2 (
) 3 ( ) 4 ( ) 1 ( 95 . ) 2 ( 64 -65 . ) 3 ( 13 . ) 4 ( 29 .
26 ) ( ) (. : ) 1 ( ) 2 ( :" ." ) 3 ( ) 4 ( ) 1 ( 14 . ) 2 ( 232 . ) 3 ( 36 . ) 4 ( 27 .
27 : ) 1 ( ) 2 ( 100 ) 3 ( ) 1 ( 232 . ) 2 ( 39 40 . ) 3 ( 28 .
28 ) 1 ( : " " " " ) 2 ( ) 3 ( " : " " ." " " " " " " " : ." ) 4 ( " " »: « . ) 5 ( ) 1 ( 471 . ) 2 ( 2 1998 283 . ) 3 ( 42 . ) 4 ( 468 . ) 5 ( 231 .
29 « . ) 1 ( " " »: « ) 2 ( : . : ) 3 ( -. ) 4 (
) 1 ( 44 . ) 2 ( 468 . ) 3 ( 48 . ) 4 ( 470 .
30
) (. ) (.
54 ": . ) 1 ( 59 98 . ) 2 ( ) 1 ( 2003 13 . ) 2 ( . 5 2003 27 .
31 . : 59 : " ." ) 1 ( ) 2 ( : ) 3 ( 60 " : ) 1 ( 59 75 -58 ) 2 ( 172 . ) 3 ( 71 .
32 ." ) 1 ( 1 / 60 . . : / VOLONTE EXPRESSE ) 2 ( ) 3 ( ) 4 ( ) 1 ( 60 75 -58 90 " : ". ) 2 ( 81 . ) 3 ( 57 . ) 4 ( 71 .
33 60 ) 1 ( ) 2 ( 2 / 68 ) 3 ( : / / / ) 4 ( : ) 1 ( 57 . ) 2 ( 34 . ) 3 ( 31 . ) 4 ( 58 -59 .
34 / : 59 . ) 1 ( 70 ) 2 ( " : ". ) 3 ( / : 1 / ) 1 ( 103 . ) 2 ( 70 75 -58 . ) 3 ( 78 .
35 ) 1 ( 2 / 70 : " ". ) 2 ( ) 3 ( ) 4 ( : ) 1 ( » « 375 : http://mouhaqiq.com.:/papers/lawj.papers.2014.pdf. ) 2 ( 82 . ) 3 ( 42 . ) 4 ( 230 .
36 ) 1 ( . : ) 2 ( 622 . ) 3 ( : : 1 / ) 1 ( 204 . ) 2 ( 2005 235 . ) 3 ( 93 .
37 . ) 1 ( 2 / ) 2 ( 93 : " ." ) 3 ( 3 / 94 / 1 : " ." ) 4 ( ) 5 ( ) 6 ( ) 1 ( 74 . ) 2 ( 256 . ) 3 ( 93 05 -10 . ) 4 ( 94 / 1 75 -58 ) 5 ( 211 . ) 6 ( 92 .
38 . : ) 1 ( : : : : / : " " " " 1804 1108 -1131 -1133 . ) 2 ( . ) 1 ( 92 ) 2 ( 77 .
39 ) 1 ( / : ) 2 ( : 97 : " ." ) 3 ( 98 ": ". 98 ) 4 ( ) 1 ( 438 . ) 2 ( 85 . ) 3 ( 5 75 . ) 4 ( 95 .
40 . : . : ": ". ) 1 ( ) 1 ( 2010 13 .
41 " ) 1 ( . 619 ": ". ) 2 ( : ) 3 ( ) 4 ( 622 ": ) 1 ( 2004 10 . ) 2 ( 619 75 -58 ) 3 ( 2008 22 . ) 4 ( 2008 83 .
42 " ) 1 ( . : . : ": " ) 2 ( . 54 ": ". ) 3 ( ) 1 ( 622 75 -58 ) 2 ( 186 . ) 3 ( 2009 6 .
43 ) 1 ( . : . : 36 . . ": ". ) 2 ( : ) 1 ( 2008 75 . ) 2 ( 36 75 -59 20 1395 26 1975 78 30 1975 .
44 ) 1 ( ) 1 ( 69 .
45
47 . . .
48
.
) 1 ( ) 1 ( 27 .
49 03 " : ". ) 1 ( " : ) 2 ( " : ". ) 3 ( 03 / 05 04 -02 ) 4 ( " : ... ." 110 : ) 1 ( 185 . (2 )
Brickes Helène, les clauses abusive, these, paris, L.G.D.J, 1982, p.9.
) 3 ( 77 . ) 4 ( 04 -02 5 1425 23 2004 : 41 9 1425 27 2004 .
50 " . ) 1 ( . : ) 2 ( 110 ) 3 ( ) 1 ( 2015 43 . ) 2 ( 2003 64 . ) 3 ( 75 .
51 ) 1 ( 90 1/ ) 2 ( " : ."... : . 110 ) 3 ( ) 1 ( 89 . ) 2 ( 90 05 -10 ) 3 ( 66 .
52 ) 1 ( ) 2 ( . 110 ) 3 ( 110 . ) 4 ( ) 1 ( 198 . ) 2 ( 76 . ) 3 ( 44 . ) 4 ( 5 39 .
53
. : 11 1 112 ) 1 ( . ) 2 ( . 111 ) 3 ( : . . . ) 1 ( 275 . ) 2 ( 1994 211 . ) 3 ( 111 75 -58
54 ) 1 ( . : . . : 1 111 ) 2 ( ": ." ) 3 .( 2 ) 1 ( ) 2000 325 326 . ) 2 ( 111 75 -58 ) 3 ( 277 278 .
55 . ) 1 ( . ) 2 ( . 1 111 / 2 ) 3 ( " : ." ) 1 ( ) 326 . ) 2 ( ) 326 327 . ) 3 ( 111 / 2 75 -58
56 ) 1 .( 2 -. -) 2 ( . ) 1 ( 282 . ) 1 ( 213 .
57 ) 1 ( . 3 111 ) 2 ( : ... " ." : ) 3 ( . -) 4 ( . . ) 1 ( 283 . ) 2 ( 111 / 2 75 -58 ) 3 ( 214 . ) 4 ( ) 232 .
58 ) 1 ( . . ) 2 ( . : 1 : ) 3 ( . 112 . ) 4 ( ) 1 ( 233 . ) 2 ( ) 233 ) 3 ( 286 . ) 4 ( 112 75 -58
59 ) 1 ( . 2 -:( ) ) 2 ( . ) 3 ( . . ) 4 ( . ) 1 ( 215 . ) 2 ( 610 . ) 3 ( ) 334 . ) 4 ( 610 .611
60 112 ) 1 ( ": ." ) ( ) ) 2 ( . ) 3 ( .
. ) )
. ) 1 ( 112 75 -58 ) 2 ( 288 . ) 3 ( ) 335 .
61 ) ) ( ) . : : . : ) 1 ( . ) 2 ( . : ) ( ) 397 ( ) 3 ( . ) 1 ( 172 . ) 2 ( 2007 171 . ) 3 ( 172 .
62 ) 1 ( . : : : 102 / 1 : '' '' ) 2 ( . . ) 1 ( 333 . ) 2 ( 102 / 1 75 -58
63 99 : '' '' ) 1 ( . ) 2 ( . 1 / 102 / 1 ) 3 ( . . : ) 1 ( 99 75 -58 ) 2 ( 186 . ) 3 ( 173 .
64 ) 1 ( . ) 2 ( . : ) 3 ( . 2 / 99 . : '' '' ) 4 ( . . ) 1 ( 527 . ) 2 ( 174 . ) 3 ( 528 . ) 4 ( 99 75 -58
65 ) 1 ( . ) 2 ( . : : 1 / 100 ) 3 ( : '' '' . ) 4 ( . ) 1 ( 165 -166 . ) 2 ( 19 . ) 3 ( 100 75 -58 ) 4 ( 123 .
66 . ) 1 ( . / ) 2 ( . ) 3 ( . ) 102 / 1 ) 4 ( ) 5 ( . 2 : / ) 1 ( 176 . ) 2 ( 346 . ) 3 ( 173 . ) 4 ( 102 / 1 75 -58 : '' '' . ) 5 ( 181 .
67 ) 1 ( . / : ) 2 ( . 102 / 2 : '' 15 ) 15 ( '' ) 3 ( . 15 ) 4 ( . ) 1 ( 349 . ) 2 ( 177 . ) 3 ( 102 / 2 75 -58 ) 4 ( 172 .
68 : ) 1 ( . / 101 / 1 : '' ) 5 ( '' ) 2 ( . 2 '' : ) 10 ( '' ) 3 ( . : . ) 4 ( . ) 5 ( . ) 1 ( 125 . ) 2 ( 101 / 1 05 -10 ) 3 ( 101 / 2 05 -10 ) 4 ( 185 . ) 5 ( 125 .
69 1 / . ) 1 ( . 2 : / ) 1 ( 532 .
70 ) 1 ( . : : ) ) ) . : 103 " : " . ) 2 ( ) 3 ( ) 1 ( 187 188-. ) 2 ( 121 . ) 3 ( 534 .
71 . 1 -) 468 . ( ( ) : ( ) ( ) 2 -) 835 . 3 -) 885 4 -) 837 ) 1 ( ) 1 ( 122 .
72 2 3 -) 1 ( .
) 2 ( 119 122 . ) 1 ( 122 123 . ) 2 ( 455 .
73 ) 1 ( 119 : " " . ) 2 ( ) 3 ( . : : 1 / : ) 4 ( 2 / ) 1 ( 153 . ) 2 ( 119 75 -58 . ) 3 ( 457 . ) 4 ( 190 .
74 ) 1 ( 3 / 119 ) 2 ( : 02 119 120 ) 3 ( " ." : 1 / ) 4 ( ) 1 ( 3 . 1 2007 . 124 . ) 2 ( 460 . ) 3 ( 120 75 -58 ) 4 ( 155 .
75 119 ) 1 ( . 2 / 120 ) 2 ( : ) 15 ( ) 3 ( 308 . " ) 15 ( ". ) 4 ( ) 1 ( 460 . ) 2 ( 5 107 . ) 3 ( 68 . ) 4 ( 308 75 -58
76 . ) 1 ( 2 / : ) 2 ( : 121 " : ." ) 3 ( ) 1 ( 184 . ) 2 ( 184 . ) 3 ( 467 .
77 . : 121 109 " " . ) 1 ( : ) 2 ( ) 2 ( 37 38 80 -07 ) 3 ( ) 1 ( 723 . ) 2 ( 5 108 . ) 2 ( 185 . ) 3 ( 80 -07 28 1400 9 1980 33 12 1980 . ) 4 ( 70 . ) 5 ( 158 .
78 ) 4 ( : 123 " : ." ) 5 ( . : : 1 / 123 ) 1 ( 2 / ) 2 ( ) 1 ( 474 . ) 2 ( 200 .
79 ) 1 ( : ) 2 ( ) 1 ( 475 . ) 2 ( 159 .
80 : 1 2 3
81 . . .
82 . 70 ": ". . . .
83 * * . * * . *
85 1 . 1998 . : I : 1 1 . 186 . 2 . 2014 . 3 . 2005 . 4 . 3 1 2007 . 5 . 1 6 2008 . 6 . 2007 . 7 . ) ( 1 2000 . 8 . 2005 .
86 2004 . 10 . 2007 . 11 . 2009 . 12 . . 13 . ) ( 1952 . 14 . 1964 . 15 . 2 1998 . 16 . 2008 . 17 . 5 2003 . 18 . 3 2003 . 19 . .
87 1990 . 21 . 4 2006 -2007 . 22 . 2004 . 23 . ) 2000 24 . 2003 . 25 . 2002 . 26 . 1994 . 27 . 1 2014 . 28 . 2004 . 29 . .
88 1 . 2008 . 2 . 2015 . 3 . 2008 . 4 . 2009 . 5 . 2003 . 6 . 2010 . 7 . 2008 8 . 2008 .
89 » « : http://mouhaqiq.com.:/papers/lawj.papers.2014.pdf. 4 1 . 75 -58 20 1395 26 1975 78 30 1975 . 2 . 75 -59 20 1395 26 1975 . 78 30 1975 . 3 . 05 -10 20 2005 . 44 26 2005 . 4 . 80 -07 28 1400 9 1980 33 12 1980 . 5 . 04 -02 5 1425 23 2004 41 9 1425 27 2004 . II : Theses :
1. Berlioz (g), Le contrat d’adhésion, these, paris, 2e Ed LGDJ, 1976.
91 ... . /... ... ... ... 02 : ... ... 07 : ... ... 08 : ... ... 08 : ... ... 08 : ... ... 09 : ... ... 09 : ... ... 10 : ... ... 11 : ... 12 : ... . 12 : ... 12 : ... ... 12 : ... 12 : ... . 12 : ... ... 13 : ... 13 : ... ... 13 : ... ... 13 1 / ... ... ... 13 ... ... .... 13 ... ... .... 14 ... ... ... 14
92 ) ... ... 16 2 / ... ... ... 17 ... ... .. 18 ... ... 19 ) : ... ... 21 1 ... ... ... 21 2 : ... ... .. 22 : ... .. 22 : ... 23 : ... 24 : ... 25 : ... ... 24 : ... ... 26 : ... 28 : ... ... 30 : ... ... 30 : ... ... 31 : ... ... 31 1 / ... ... 32 : / VOLONTE EXPRESSE ... ... 32 / : VOLONTE TACITE ... ... 33 2 / ... ... 33 : ... ... .. 33 1 / ... ... ... 34
93 1 / ... ... .. 34 2 / ... ... 35 2 / ... ... ... 35 : ... ... 35 : ... ... ... 36 : ... 36 1 / ... ... 36 2 / ... ... 37 3 / ... ... 37 : ... ... 38 : ... ... .. 38 : ... ... 38 / ... ... 38 / ... ... 39 : ... ... 39 : ... ... 40 : ... ... 40 : ... 40 : ... 41 : ... ... 42 : ... ... 42 : ... 43 : ... ... 43 : ... ... 43
94 : ... 48 : ... 48 : ... 50 / ... 50 / ... ... 50 : ... 51 : ... ... 52 : ... ... 53 : ... ... 53 : ... ... 54 1 ... ... 54 2 ... ... 54 : ... ... 55 1 ... .... 55 2 ... ... 55 3 ... ... 56 : ... ... 58 1 ... ... 58 2 ) ... 58 3 ... ... 59 : ... ... 60 : ... ... 60 : ... ... 60 : ... ... . 60
95 : ... ... 62 1 / ... ... 62 2 / ... ... 64 : ... ... 64 1 / ... ... ... 64 ... / 65 ... / 66 2 / : ... ... ... 66 /: ... ... 66 : ... ... 67 : ... ... 68 1 / ... ... 68 2 / ... ... 69 : ... ... 69 : ... ... 69 ... ... 70 : ... 71 : ... ... 72 : ... ... ... 72 : ... ... .... 73 1 / ... ... 73 2 / ... ... 73 3 / ... ... 73 : ... ... ... 74
96 : ... ... ... 75 1 / ... .... 75 2 / ... ... 75 : ... ... 76 : ... ... ... 76 : ... ... 77 : ... ... 77 : ... ... 78 1 / ... ... 78 2 / ... ... 78 3 / ... ... 78 : ... ... 78 ... ... ... 81 ... ... 85 ... ... ... 91