HAL Id: hal-00432859
https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00432859
Submitted on 17 Nov 2009
HAL is a multi-disciplinary open access
archive for the deposit and dissemination of sci-entific research documents, whether they are pub-lished or not. The documents may come from teaching and research institutions in France or abroad, or from public or private research centers.
L’archive ouverte pluridisciplinaire HAL, est destinée au dépôt et à la diffusion de documents scientifiques de niveau recherche, publiés ou non, émanant des établissements d’enseignement et de recherche français ou étrangers, des laboratoires publics ou privés.
La raison publique : une conception politique et non
épistémologique ?
Speranta Dumitru
To cite this version:
Speranta Dumitru. La raison publique : une conception politique et non épistémologique ?. Archives de philosophie du droit, Dalloz, 2005, n°49 (n°49), pp. 233-244. �hal-00432859�
!"# $$% "" ! " # $ % & % ' % ( & ' ) % * "+ ( ( %, ( + * + - . ( / ) % %, * % 0$ * % * / ( ) % 1 ) * ( ( % $ 2 3 * + 2 / . % / ( . / ( $ " $ 2 4( ( ( * % * * + * / / $ ) % / / 5 4 . / 2 / % * " / 6 " ( ) % . . * $ % * ! " # / / * % * . & ) % 2 ' 7 ) % * % * . ( % 7 & " %8 / ' 97::;<* - 9 <* * 4 * = / / +8 * 7:::* >;?@A7>* >:B
# * / % & ( 'C* ( / / ? ( ) % % ) % ( * / / % % "2 % * ( / * * ( 8 / % & ' 4 / 72 * 2 # $ ) % % C * % " # ( . ) * , & %% ) ' ? * . ( 2 ) % D % * B * ( # * * ( . 3 ! - 43 EF 4E DDG8 D EF D 8D4 ( ) % % ( * ( ( %% ( % * $ 4 5 %, # " ) % * + ( * # ( H I * ( % $ & " % * " * / / ) % 'B 5 / * # % ( $ (5 > / * ( @$@ / ( (5 / * * ( / ( $ A % * % @ 5 @ * # / C ( . ! " J & - / + " 4 % D 3 ' * 7:* 7::K* ?@BA ? L L * * E.% / +8 * 7::A B H I * & " %D +' 97:AC<* 8 8 ) I 9 <* ! " #F # M N* E 8* 7::;* :7@7KC* :> > 4% * 7:;7* % 4 3 * 8 * * 7:O;* ?;: A $ %* 7BB
" .* % ; P* (5 * % / /5 . % * . % 4 . $ % ) * # * ( * # * & %% / * / '* ( ( * & / QR S . 5 ( 'O D / " * + ) . & + 5 $ ) % 5 ) '* $ & QR S % '* & ( ) ': ( ) % + ) % * % ( 5 ( / 5 3 * ) % * # * D ( ) % & ' / 7:;7* ) % ( % " ) ( )$ 2 ) % & '* & ( $ . ( / * $ @ 5 ( / %% D * $ ( ( 5 * " " $ / @ 5 2 ) % '7K 4 ) % * % ( ( & $ @ 5 ( / %% '* / 2 ( ) % & ) % 2 ' 77 3 * / / 4( ) % 2 $ ) % * / / + / ; $ %* CK: O $ %# ?;: ?OK : $ %* ?;: 7K $ %# AC7 77 $ % AC7
) T 2 % D8 3 D D D D ! LD DF 3 G -- 4 ! LD DF H " " % " / " # 2 * 7::?* 7C " % / 7:;7* % ( ) ) + % & 9 / < & 9 % ( 5 < 8 ) / * ) / . % ( 5 * * %6 " ( U &R ) (5 % ( . * ) %% 4 / % * ( U V * * % (" ( / %% ) / * ( . / + " " '7? 4 @ ( $ ) ($ / * ) * / & ' * 5 * & . ) % / * % / ( ( . 2 ( ' 7B 4 / ( " ( . / & P / '* * P & %% ( ( * / '7> D %% * ( * ) 7C W . H H +* & ! " # " "% +'* * 7K>* 7::>* O;B@
:K> V * & 8 '* ( & ) " & )* 7K;* 7::B % !@- J
* * 7:::* CA;@?77 V EN * &
* # * '* * 7K>* 7::B C?@B? V I * & " + % # (
I N'* + * / 7* X?* CKKB* CA>@C;>
7?
4% * 7AK@7* 8 & ( ' / &
'* / * % 7:::* 77K
7B
* 8 * * 77K
7>
) P 2 ( . 2 ( ( * % " * ) ($ 4 * ) 5 . 5 * ( ( & . 5 * % '7A * # * ( * ) 7; D $ % / / / / . # $ % 9 < %% 5 ) * & . ( , -. % ) ' 7O / * . & %% ) ' ( . / Y / Z % Z . Y ( % / YF / ( Y %, ( / / % . Y 9 / < %% $ %Y / ( 7: 2 %% * # * $ " $ * / ( & ( . " 'CK & % '* & ' C7 * ( / * & ' CC ( . %% ) & % ' & " * P 'C? 4 % % " " & " * (" ( / ' CB* " " ( " .& ( . " ' P ( " * % * / 7A * 97::?<* % 4 3 * 8 * 8 -* 7::>* O?@B 7; $ %# O; 7O $ %* OB 7: $ %# O>@OA CK $ * B C7 $ %# AB CC $ %* 7? C? $ * A? CB * % CO? ?B:
$ / & ) % ' * * / + 4 * "2 " J # * 2 ( / Z & ' @ ) * ) %% " / 4 # & ' ( * " / D ( * ( 5 2 $ ( ) C> D ( " / [ ( ( / ( ) * & % / / " * . 2 'CA 4 ( ( & ' 4 2 ( / " / / * * 2 * & 'C; 4( @5 ( 2 / # / $ " ) " / * ( 6 ) $ CO * $ * 2 * ( ) ) * ) $ * $ / . * C: D * (5 9 < " / ?K D 2 * & . % ( '?7 ( ( % ( ( (5 & " / * / '?C* / * * * 5 & / '* . + . # * ( " / + %, / / C> ! % % # & ( $ ( ) '* + ) & 5 2 ' ( "2 ( ( % 2 " % CA * % %* ?O C; * % * B? CO 4 $ H H + * % # @ 5 * ( " / 9% O;A@;:< C: * % * ?A ?K $ %# ?; ?7 $ %* ?O ?C $ %# ?O
" / & 5 QR SQ S . % QR SQ 5 % S ( ) / % '?? ( * @ @ * / * / 0 / * & ' * " / 4 2 / / %2 * / P / * / / 2 ) ( / ( [ ( E * % / ( / . ( ) ($ * / + & % ' 8 . * " / / $ ( / * % . T % % .* ( / D / " * % / " / $ ( % 4 . %, / ) %, * 1 / (3H FDF4D 8 \ D % ( ( / % ) % ( ( + % ( + $ ) % & 2 ' ) Z ( . " " Z ( ( % + .@ 5 ) % ) * ( / * )$ ( / 7:;7 5 ( / T ( " " 4( 5 # $ ) % * * & / . D / ) % % ' ?B ( /$ * * / ?? $ %* C7? ?B * * ACC
) "+ / / . ] * # & / " " ' " " * " * & ( / " ' ?> E * & (" " " / * ' " * # * & ( / " % '?A 4 ( / / Z ( [ & " ( / ' Z / & / N ' @ " % * ( ?;* $ ( . / $ + 3 @ * # " ( ) / $ & / 2 '?O / * ?: D / * # $ ( & ( * " Q ( / S* %% . % 'BK " ( / . + * / ( * ) % * % $ / " / * ($ " Z * . Z & @ 'B7 $ / * ( / + $ ($ & / 'BC $ ( / )$ * / * / # ( 3 * & ( / " 'B? / % ( & ' ) * 5 ( * / " * %% & %, 2 '* & ) * + / ( ( * ( ?> & ( " ' 97:;B<* % H L * * X>* CKK7* 7A? ?A $ %# 7AB ?; E H N ( 2 " @ / * %+ " 2 * 4 * 4 / +8 * 7:O:* CK ?O * % * 7C; ?: $ %# 7B; BK $ %* C7> B7 * % * C;? BC $ %# C;? B? # % * 7:7
'BB 4 * * ( / %% * . * (5 %% * + ( % + / % % * ( ( % + * ( % E * ) & / + " / 'B> $ $ % 3 * ( / * Z Z ( / BA 2 / * * $ ( . % % / & ) %% / 5 2 ( / / 'B; 4 / / 5 % ( ) * # * " . & 5 ( * Q S ( 5 ) ( % * / ( + 'BO "+ " %% / D8E8 DD @ D 8D4 D G L L & ' " ) % 2 %% % + B: " # ( * ( + ( * 4 ) % "+ " * / ) % * % ) % & ) % 2 $ BB * % * CC: B> * % * CK?% BA $ %# CK?* 7 B; $ %# 7;;@O BO $ %# C;B B: * % * 7?K*
' 4 % % ) % 3 * + 3 ) % $ ( + H 8 97<3 9C<3 H 9?<3 H 8 . 2 * ( & ' 2 ) % ( * & ' / $ "+ " % * %% % * ( 9 ( / < " # ) % . ( ( * 5 ) % 2 2 / >K / * 8 ) % 5 + * / * ) % / + # ) % % + / 5 %% >7 3% . . ( * % 9 % # < ) % 2 * 5 $ + * / ) " " (5 * ( 5 $ ) % 4" . + Z Z %%2 ( $ ( ( 8 # * ( / * & . Q S / ) % Q S ' ( ) % ( * ( ( % + D / " * ) % / 2 ( % ( ( . $ ( . % 4 @ + ( ( * ( # * / . + 2 / $ % $ / # ) % * >K 4 - (3 & % 8 ! % '* * / A:* XB* 7::7* ?:K@B7B >7 $ - (3 * % %
+ ( E * % & '* ( $ % $ / * $ / 8 * ( ( %% / 4 # @ 5 * & * Q + S 2 2 $ % 2 ( / / $ * T / " % ( '>C ) % ( . ( " " / / 5 (5 / * * .2 * # ) % * $ %% ( * / / + $ " " ( . * % ) % & ' / * ( & ' 4 # * & ) ( * ( $ * 5 $ * % * 2 '>? " " * %% * / * ] ( ) & '* # + / & 2 QR S %% '>B 4 * ( & % '* ( * $ . 3 % 2 * ( / ( $ % %% % $ H + * # * H + ( ( 4 . @ @ * .* H + / $ 5 ( $ 2 ( ( / 8 . * ( / * ( $ ] ( / * 3 % 2 * ( ( / * ( %% $ H + %% * ) % E / 3 %/ $ H + >C * % * OC >? * % * ;O >B * % * >;O
3 % 2 @ % " * " H + " * + . / / & % ' ) % * + ( . %% ( * ( % 3 * * ) % 2 * / / 2 * ) % * # % * / 4 * ( (3 % %% $ H + ( %/ ( H + @ @ ( 3 % " / / E @ @ P (3 % %% / " " ( D / * 2 ( * ( % * / $ E * / / , ( * # / ) % * ( ( (5 / $ 8 . * 3 % ) % $ H + @ / * %% * ( %% / * / 4 * / ( H +* / ( / * . % $ * H + ( (3 %* ( ( %% 3 * ( * / * $ * / ) % % * ( * @ @ ( / 4EF4 EF ) % # ( ( % + * ( F / + ) % ( $ / + * $ E / * . (
% * ( %, * * * %