PanaMaths
[1 - 3]Juin 2008
Calculer :
0 n 3 k
k
∑
=et
0 n 4 kk
∑
=Analyse
On adopte des démarches similaires pour les deux calculs. L’idée essentielle consiste à se ramener à des sommes connues en travaillant, par exemple pour la 1ère somme, avec
(
k+1)
4.Résolution
Pour simplifier les écritures, nous notons, pour tout p entier naturel :
0 n
p p
k
S k
=
=
∑
.Dans cet exercice, on doit donc calculer S3 et S4. Rappelons, par ailleurs, que l’on a :
0 0
1 1
n
k
S n
=
=
∑
= + , 1( )
0
1 2
n
k
S k n n
=
=
∑
= + et 2 2( )( )
0
1 2 1
6
n
k
n n n
S k
=
+ +
=
∑
= On a :( )
4 1 4 4( )
4 4( )
4 4( )
40 1 1 0
1 1 1 1
n n n n
k k k k
k k k n k n S n
+
= = = =
+ = = + + = + + = + +
∑ ∑ ∑ ∑
Mais on a également :
( )
4(
4 3 2)
0 0
4 3 2
0 0 0 0 0
4 3 2 1 0
1 4 6 4 1
4 6 4 1
4 6 4
n n
k k
n n n n n
k k k k k
k k k k k
k k k k
S S S S S
= =
= = = = =
+ = + + + +
= + + + +
= + + + +
∑ ∑
∑ ∑ ∑ ∑ ∑
Les deux expressions obtenues nous permettent donc d’écrire :
( )
44 4 3 6 2 4 1 0 4 1
S + S + S + S +S =S + n+ Soit :
( )
43 2 1 0
4S +6S +4S +S = n+1
PanaMaths
[2 - 3]Juin 2008
Il vient alors :
( )
( ) ( )( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
4
3 2 1 0
4
3
3 2 2
3 2
2
2 2
2
1 1 6 4
4
1 1 1 2 1 2 1 1
4
1 1 1 2 1 2 1
4
1 1 3 3 1 2 2 1
4
1 1
4
1 1 1
4
1 1
4 1 2
S n S S S
n n n n n n n
n n n n n
n n n n n n n
n n n
n n n
n n n n
⎡ ⎤
= ⎣ + − − − ⎦
⎡ ⎤
= ⎣ + − + + − + − + ⎦
⎡ ⎤
= + ⎣ + − + − − ⎦
= + + + + − − − −
= + +
= + +
= +
+
⎡ ⎤
= ⎢ ⎥
⎣ ⎦
On retrouve le résultat « classique » : S3 =S22.
( )
2 2( )
23
1 1
2 4 1
S ⎡n n+ ⎤ n n
=⎢ ⎥ = +
⎣ ⎦
Pour le second calcul, nous procédons de la même façon :
( )
5 1 5 5( )
5 5( )
5 5( )
50 1 1 0
1 1 1 1
n n n n
k k k k
k k k n k n S n
+
= = = =
+ = = + + = + + = + +
∑ ∑ ∑ ∑
Mais on a également :
( )
5(
5 4 3 2)
0 0
5 4 3 2
0 0 0 0 0 0
5 4 3 2 1 0
1 5 10 10 5 1
5 10 10 5 1
5 10 10 5
n n
k k
n n n n n n
k k k k k k
k k k k k k
k k k k k
S S S S S S
= =
= = = = = =
+ = + + + + +
= + + + + +
= + + + + +
∑ ∑
∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
Les deux expressions obtenues nous permettent donc d’écrire :
( )
55 5 4 10 3 10 2 5 1 0 5 1
S + S + S + S + S +S =S + n+ Soit :
( )
54 3 2 1 0
5S +10S +10S +5S +S = n+1
PanaMaths
[3 - 3]Juin 2008
Il vient alors :
( )
( ) ( ) ( )( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
5
4 3 2 1 0
2 2 5
2 4
4 2
4 3 2 3 2 2
1 1 10 10 5
5
1 1 2 1 1
1 1 10 10 5 1
5 4 6 2
1 2 1
1 1 5 5 5 1
5 2 3 2
1 6 1 15 1 10 2 1 15 6
30
1 6 24 36 24 6 15 15 20 10 15
30
S n S S S S
n n n n n n n
n n
n n n n
n n
n
n n n n n n n
n n n n n n n n n n
⎡ ⎤
= ⎣ + − − − − ⎦
⎡ + + + + ⎤
= ⎢ + − − − − + ⎥
⎢ ⎥
⎣ ⎦
⎡ + + ⎤
= + ⎢ + − − − − ⎥
⎣ ⎦
+ ⎡ ⎤
= ⎣ + − + − + − − ⎦
= +
(
+ + + + − − − − −)
( )
( ) ( )
4 3 2
3 2
6
1 6 9
30
1 6 9 1
30
n n n n n
n n n n n
−
= + + + −
= + + + −
On peut factoriser 6n3+9n2+ −n 1 sous la forme :
(
2n+1 3) (
n2+3n−1)
(remarque : lafactorisation de 3n2+3n−1 fait apparaître des racines irrationnelles qui ne conduisent à aucune simplification d’écriture particulière …).
Finalement :
( )( ) (
2)
4
1 2 1 3 3 1
30
n n n n n
S + + + −
=
Résultat final
( )
2( )
23 2
0
1 1
2 4 1
n
k
k n n n n
=
+
⎡ ⎤
=⎢ ⎥ = +
⎣ ⎦
∑
( )( ) (
2)
4 0
1 2 1 3 3 1
30
n
k
n n n n n
k
=
+ + + −