Jan Potocki a cenzura wileńska w 1814 r.

HAL Id: halshs-01089454

https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-01089454

Submitted on 1 Dec 2014

HAL is a multi-disciplinary open access

archive for the deposit and dissemination of

sci-entific research documents, whether they are

pub-lished or not. The documents may come from

teaching and research institutions in France or

abroad, or from public or private research centers.

L’archive ouverte pluridisciplinaire HAL, est

destinée au dépôt et à la diffusion de documents

scientifiques de niveau recherche, publiés ou non,

émanant des établissements d’enseignement et de

recherche français ou étrangers, des laboratoires

publics ou privés.

Jan Potocki a cenzura wileńska w 1814 r.

Daniel Beauvois

To cite this version:

Daniel Beauvois. Jan Potocki a cenzura wileńska w 1814 r.: Przyczynek do biografii. Przegląd

Human-istyczny, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego = Faculté des sciences humaines de l’université

de Varsovie 1978, 22 (159), pp.137-143. �halshs-01089454�

＿．＿．二言額一心十一、・仙一紙一心事看お一掬mp一一組駆動一 青記事、古一一〇m■ヌー一一一章おし記一一 一一一一連 l 一連一●、＿‘一、−」、一一一i一 ・一一雄 pRz EGLADHUMANI STYCZNY12・1978 M∴Å：T E RIA L∴YI P R z Y C z Y・N KI Dα niel Beo叫びeas

J

A

N

PO

TO

C

KI A

C

EN

ZU

RA

W

I LEN

SKA

W

1814R・

pRZYC

ZYN

EKD

O

B

I O

G

RA

FI I

耽yc z ynys amObdjs t wahr abiegoJana専POZOSt ant naPemOdlugo

I eSZCZeniewy碑10ne・M6wis ienajc z eSc ieJ，2ebylt r aw10nymelanc holia，

alemohas iepos t ar aePr ZynajmnleJWyjaSnie，Skadpoc hodz ilot of at alne

us pos obienie・Pr dc z dokuc z liwejc hor oby−Wiadomo，ZeplSar ZCier pialna

podagr 3−jes t r ZeCZaniewat pliwa，Zec alys plot okolic z noSc ipr z yc Zynn

s iedot ego亘Pot oc kis t r ac iZeheedoz yc laiz auf aniedoot ac z aI aCegOgO

mt oc ki，jakwiadomo，nigdyniepr z ypuSZCZat ，ねRekopis z naZeaiony

ws ar agOSiepr z ynleSiemuSlawe・Nader r z adkowyr amSWOjez danie

ot ymut wor z e・kt br yt r akt owaljakoz ibaweijes z c ZeWr Oku1815pis aZ・

z et eiego・，his z pahs kiedni” mialyjedynienac elubawieniedam・Jedno−

c z egnienat omias t t wier dz il：，胸ar eput aCjajakouc z onego dopier os ie

r odz i，abedez awdz iec z aljapr aeOm・kt dr edojr z aly20lat t emu，，1・Nauka

bow

i em

z aw

s z eSt anO

W

i l adl anl egO

naj bar dz i ej w

ar t O

Sc i ow

adz i at al noSe

c 瓦owieka．alemus iala，WjegooCZaCh・ZnaleZeZaSt OSOWaniepr akt yc z ne・

Napr z ykhd，pOdr 62ePot oc kiegopoKaukaz ie，WOSt at nimokr es iejego

毎ia，mialypr z ygot OWyWaeZdobyc iet egot er enuiwyz naCz yCdlaRos ji

nowe s z lakihandlowe na Ws c hodz iei・Wlat ac h1814−1815ks ia＊

A．J．Cz ar t or vs ki，kt 6r ypr z edt emopiekowals iejegokar ier ia・byljuZOd

knkulat ，boodr oku1812wnielas c e，t ymSamymhr abias t r ac Hws z e鴫

padz ieieur z eCZyWis t nieniawielkiego・，SySt emuaZjat yc kieg0，，，Wkt Pr ym

vPr ？Zils wemar z eniaokier pwaniuc alaws c hodniapolit ykaRos ji・Podob−

nlejakHer v as ，bohat er jegoks i弱Pot oc kiodc z uwalpewnegor Odz aju

s r mt ek：” pr Zyz WyCz ajeniedoc iaglejpr ac ybowiem・POdt r z ymywanena￣

dz ieja，bylodlahnajmils z ymt oWar ZySt WemZaPeZniajac ymWSZySt kie

c hwilejegoz yCia・Ales t r ac ilt ot owar z ySt WOinuda・kt 6r ejdot adniez nal，

2aCZelamudos kwier aと，，3・      ’

s angus z koz 12mar Ca1815r ・，Cyt ・z aW・Kot wic z em，Jan

l Lis t do Klement yny SanguSZKOZ⊥ZlllaL。。’ ULL’ “ 〝，−Ji9‘ ￣￣“ ’ ●￣￣￣￣￣￣

hr abiaPoWc 短ijegopOdr 62doChin・Wilno1935・S・93−−J94・

書D．Beauv ois ，En，r e棚at gs e e＝・ac 証on polit iques ，Jean∴Pot oc k，VOyageur

．，eChi7セ” ，Wakt ac hs es jinaukowejpt ・Mod紬et mOye雪de∼α r 輝iionpot it ique

at lXVmemeS．Lille，ed・P・U・L・1979r ・；Or aZUnPolonat s auSer Vic edet dRus s ie：

JeanPolQCkiet l，e囲nSionenTr anSCauSie1804−805両” LeCahier s duMonde

eRekopis z na∼ez io−r yWSar agOSie・t lum・E・Chojec kiego・Wyd・Cz yt elnik・War s z a−

wa1950，LI I I ●S・90・ 一一一一やr 坤可一着＿一一′ 柵的n  一瞥竿で電褒一一一で一巧で曙“もー一一m−1−°−Tr G一一一甘食 仰一一一一一持田申騨噌機種一mナ 毒 づ 善 言 お 宮 ポ ム ま l − 具 へ ・ − I t − ！ 寄 手 i ⋮ I ⋮ 星 1   ⋮ ・ − ∼ i ⋮ i ぅ 7 ヽ ヽ 1         ● 〃 ’ i 〇 〇 〇 i − − − − ︳ − ， l i − 1   − − I l ． i i − ， − ， − − 1 − ． − − ， ， 重 ， 〇 〇 一 l i ， − − ・ ・ I L i i ・ ・ ・ i i − t ・ ． − i ・ l I ， − ． i l ， 〝 ． 〝 重 ， i t − ． l − ． − 一 ・ ． 1 ． − − 、 〇 ・ ， − ． − ， i i l “ − ， ， 〇 ° ∼ ， I i 一

言

i  ＿−

．138 Danie上Beauv ois

一宇電車噸鴫唾㌔呼，を一

Zdajes iejednak・z eniet ymniemohoSCdz ialaniapoHt yc megppr Ze・

kr e鍋aJegOnadz ieje，aleiSwiadomoSC−naPeWnOPr ZeSadz ona，nlemniej

bar dz os I us z na−Zes amlJegOZiomkowieniedar z agoz auf aniem，niedo．

Cen型anaWet jegopr ac his t or yc z nyc h，St anOWiac ydl，2daniemPbt oc kiego．

SZCZyt jegot wdr c z oSc i．

Dowodemt egos anas t epuI aee，niez nanedot addokument y，Swiadc Zac e

Obar dz opowaねymkonf likc ie，kt dr ymiaI miejs c emiedz yhr abiaapoI s kim

Sr odowis kiemuc z onyc hwilehs kic hwkolic u1814ipoc z at ku1815r ．

Spr awe−Pr Zeds t awianamz wieZle Luc z yhs ki，pr OSes or nZyki−wKr 2e−

miehc u，kt dr ypr z ywykI byZpis ywadr apor t ydoks iec iaAdama・Hs z ewiec

doWar s z awydnia30paZdz ier nika1814r ∴

・・・Poz wolis z Was z aKs i＊ec aMoSepr z yt oez yc ，COSieniedawnowdar z y10．P‥ Jf m

Pot oc ki・Wydr ukowaws z ywKr z emiehc us wojePr inc ipes deChr onoZogie，POSlalieden

egZemplar z do Uniwer s yt et uWilelis kiego・Uniwer s yt et ，ZObac z yws z y∴na pier ws z ej

kar t c e，i乞t ylkobyZoav ec per mis s iondelac ens ur e，aniebylopodpis anejos obyd0−

2Walajac ej dr ukowac ，Wydajedekr et ，a2ebywinowajc aOs ihs ki．kt dTyjes t pr ef dlt em

dr ukar niwKr z emiehc u，Zl02ylws z ）▼ St kieegz emplar z et egodz iehiz aniez aplac lL

GdyP・Pot oc kipr z yjec haI doKr z emiehc adlawl′ dr ukowaniat r z ec ieic z eSc is wqiego

dz iela，Zadz iwils ie．dowiedz iaws z ys ieodekr ec iekonf is kujac ymjegopis mainapis al

lis t doJ・W・Minis t r aOSwiec enia，kt dr ypr z yねCZamWkopii．Alenimt enlis t dos z et LL

J・W・Minis t er Ogw・naSamOdonies ienieUniwer s yt et uot akowYmdekr ec ieブuWOhil

X・Os ihs kiegoodkar yiP・Pot oc kiegoodut r at yegz emplar z dw．Uniwer s yt et wiec upa−

t r z yI wys t epek・Okt 6r ymn争Wet z lr apor t u？is amegoUniwer s yt et uJ・W・Minis t er

pr z ekona‘ Sie nie mdgl．．．4

Pr z yt oc z onet uwydar z enianiemus z anas wc aledz iwie．Oc z ywis t ejes t ，

Lewt ymz at ar guis t ot na byI a nie t yle s pr awa Pot oekiego，ilepr z ede

WSZySt kims pr awas t os unkdwmiedz yUniwer s yt et ema・OpiekunamiKr z e−

miehc a，Za WSZelka c ene c heac ymiuniez aleねie s ie od akademic kiego

aut or yt et u・Niemajes z c z ewt edywKr z emiehc ulic eum，jes t t ylkoGim−

naz jumWoI yhs kie・Rokpr z edt emz mar lT．Cz ac ki，Za却Ciakt dr egojuZ

t oc z yI ys iewalkioniez aleねoSCt ejs z koZy．Ods amegopoc z 非ubowiem，

Odr oku1803，H・KoI Zat ajnakr eSt iZbyZus t awegmaz JumZamaeZaJaC，衰

moZebyez alaZkiemuniwer s yt et udlapoZudniowyc h，t ZW・gubemipoI s kic h

CeSar St Wa r OSyjs kiego：dla Kijows z c z yz ny，WolyniaiPodola．PoSmier c i

Cz ac ki ego dz i aZani aw

oj s kow

ei ni epew

nas yt uac j ar ekt or aSni adec ki ego

niepoz walajanamianowanienowegowiz yt at or a．Wt edymejSCOWyz ie−

mianin，FilipPlat er ，Pr ZySWajas obiet ent yt uZ，r aZpOr aZWySyZajac bez −

POSr edniodoPet er s bur ga（垂CZPOminiec iemz wiFZChnic t wauniwer s y−

t ec kiego）s pr awoz daniaiI is t y，Wkt dr yc h s t ar a s le pr Z捨konae minis t m

OSwiec eniaA・K・Raz umows kiegoof ym，Zenads z edI nar es z c iec z aSZr O−

bieniaz Kr z emiehc aodr ebnejins t yt uc ji．Hz yt oez onyus t epz lis t uZ・u−

CZyhs kiego，Pr Of es or ablis koz wiaz anegoz oboz emar ys t okr at yc mym，mial

SZuZyejakoar gument wt ejwalc e5．

Spdr oc enz ur eukaz ujez dr ugiej s t r ony，jak Uniw繍Syt et kor z ys t al

叫捨WSZySt kic hmo捉wos c 1，2ebypr z ypomniec podwねdnymos woic hpr z y−

s ki ．講読薯i dl A・J ・Cz をr t or ys ki egoz 30paZdz i er ni ka1814r しBi bl ・Cz ar W一

1

韓

50bar dz o

z

m詑r eS et Soc 詑t e

I ’ emp行e… SSe j80

Ch s t os unkac h Wilnai Kr z emieI ic a，pat r z D．Beauv ois ，Lu−

r Opedel，Es t 弓，撮れわeTSit edeV肋Oe‘ ks ec oねSpOめれ0台陀s de

2，Par is lChampion1977，t ．I I ，S．475−4940r aZ633−8840・・

／

Jan Pot oc ki a c enz ur a wilehs ka w1814r ． 139

融ejac h．Us t awaUniwer s yt et uWilehs kiegoz 1804r ・ZaZnaCZalar z ec z ywi−

s c le，Zekomit et z loわnyz ez t er ec hpr of es or dwmiat kont r 0lowaec alapr o−

dukc jews z ys t kic hdr ukar hz najdujac yc hs ienaobs z ar z eokr egus z kolnego，

CZyliwoSmiuguber niac hO・

Typogr af iakr z emieniec ka，Ot War t apr Zygimnaz jum31mar t a181I r ・・

z w董 z c c adz iekis z ez odr oSc iFilipaPlat er a，t eOr et yeZnie podlegala・t emu

r eguhminowi，adr ukujac ZOSadyc hr oγ 謝ogii−JanaPot oc kiegobez poz v0−

lenia，Wiedz iaI ados konale，Zedopus z c z as iepewneiPr OWOkac ji・WinowaJCa

bylpr z edt emniet yleks ．LudwikOs ihs ki（br at Alojz ego），COFilipPlat er ・

kt dr ywdanymwypadkupr z ec eniaZpr z yc hylnoSeminis t r amySlac ，Zet en

oddamukont r olec enz ur y wpoludniowyc h guber niac h・Mimo＼naWaZu

hs t Sws kier owanyc hpr z ez niegowt ejs pr awiedominis t r aimimoos obi−

s t ejwiz yt yws t olic y7，pler WSZehs t woUniwer s yt et uniez os t aloogr aniez o−

pe．memniejpos t awagldwnejpos t ac iwt ymz at ar gu，t Ojes t s amegoJana

Pot ∝kiego言es t niez mier niec iekawadlaokr e封enias t os unkumiejs c owe］

” 051高e00nej” ar ys t okr ac jido wilehs kiejint eligenc Jluniwer s yt ec kiej・

蜘適mys z c z eSc iet r af iewSr ddkor es pondenc jiA・J・Cz ar t or ys kiegodo

A．H．Raz umows kiegonakopielis t uJ・Pot oc kiegodominis t r a・Podajemy

gododr ukupor az pler WSZy，Wbr z mieniuor yglnalnym：

舶ons ieur le Comt e！

J・aiPh。nneu．dem・adr es s er まV．B．pour enappeler duvigour euxjugemeBt pOr t e

par l・univ er s it edeVilnaeont r emes pauv r es Pr inc t PeSdeChr ono10giedont ellev eut

s ais ir t out er edit ionquin，ajamais et equ，ac ent exemplair es et que・depuis longt emps ・

j’ aidis t r ibueedans les bibliot heques ・

のac CuSelec hanoine Os ins kiet moi d，av oir manque auxI ois dela c ens ur e et

lepl唯gr aVedent ）Sdelit s es t d，avoir mis ‥ ” aVeCper mis s iondelac ens ur e，，aulieude

，府emis d・impr imer ・・，mais c ec r ime，Vilnanous anadonnel，exempleains iqu，onpeut

levoir par deuxt it r es quejec i−joins （Sic ！）・

Su卿Se queles lois dela c ens ur e ne nous s oient pas t out Af ait c onnJleS・au

moins nous s ommes f ideles ac elles del，ur banit equeler ec t eur de Vihas emblet out

AI ait ignor er ．Dans s olldec r et 言ldes igneledigne et s av ant Os ins kipar ladenomi一

輪t ion de winounjea qul，en p010nais ，ne Se donne qu’ aux c r iminels ．Et c e qu’ on

apeineac r oir e，C・es t qu，Onat r ouv edans les papier s duf euComt eCz ac kides let t r es

dur ec t eur odils es er t as onegar ddut er megt upi，quejenet r aduis point c ar ils e

compr endenr usse・       ／

Lmt St it ut deFr anc eair endu c ompt edes Pr Ogr eS del，es pr it humajn depuis 1789

et s onr a囲r t aet elu aNapoleon ens on c ons eild’ Et at ，le20f ev r er 1808・Dans c e

r apmr t iles t f ait ment ionhonor abledemes t r av auxlpageS193et 251・Mes ouv r ages

v alent donc quelquec hos eet env oyant aVilnames Pr inc ipes de Chr oJleZogle，j’ av ais

＿dmit aet r er emer c ieaut r ement quepar unec onf is c at ion．C’ es t lまでequei’ appelleun

imI mI it es s enegat ive．

Dans c ememe r appor t del● I ns t it ut ，le v olume des s c ienc es mat hemat iques es t Signe par l，as t r onome Delambr e．J’ y aic her c hele nomde not r e r ec t eur et nel’ ai

point t r ouv を．I ln，es t c onnuenEur opequepour av ° ir s uec ede主1，illus t r ePoc z obut et

ileBt c OmudePolonais ppur des eI ement s d，algebr equis ont unet r aduc t iond，Euler ・一

●mi d．，t ．1，S．190−205．

7JedenaSeielis t dwr dz nyc h os db wt ej s pr awie wz miankuja A S．Nikolajew

i S．APer eSel enkowl w：l Cpi s α証edel O† c 耽りaMi で融t er s 的oNαr OdnOgOPr os 。e質的的・

t ．H，Pet r ogr ad1921（pr awdopodobnieobec nieFond799wCGI AL，u）・Pier ws z ylis t

Z15c z er wc a1814r ．，OSt at niz 31s t yc z nia1815r ．・

一一 ノ￣’  立サー一門… 坤棚や「一清 一が   詩誌−ひ  長一‥一重や1r m巾一−￠呼一種．章子へ呼軍籍積一一一一機一一一へ一・一、 で一・一 − i ← ∴ ∴ ● T I 1 ・ ・ 1 − − −   −   − − I I 、 − ︰ − 1 − 1 − T l t ， 1 − − − 1 − 1 − − ， − 1 − − − ． t 亜 紀 l 録 缶 l ニ   ー     葦   i − − ． 審 青 島 裏 書 l   急 事 幸 手 ∼     ︶ も   ， ま ま 浮 を 、 i

140

」千 ＿  ＿十÷三二二＼＿一＿＿＿親

Dani el Beauvoi s

Jenec ont es t epoint las c ienc edur ec t eur ・mais jeblamel・or gueilr ∝t Or al，抑r bqt

dans les uc c es s eur dePoc z obut dont lamodes t ieegalait lagleir e・Au−Sur Plus l・uh−

Ver Sit edoit s eSent ir quelquef ois ，Car elleac hangeic ilapolic edelac ens ur eet dmt 磨

au dir eet eur deKr z em・（Sic ！）des pouv oir s plus et endus ・C・es t s ur c c s pouv Qi誌

nOuVeauXquej’ impr imeleliv r eI I I demes Pr inc ipes et s ous 15jour s j・aur ail・hon曲直

del’ adr es s er えVot r eExc ellenc e・Enar r ivant ic i・jen・yaipoint t r ouvelec omt ePht er ．

mais jes ais qu’ ilaur af ait t out s onr appor t aV・E・et jemer appor t e全くeqqlla耽a

pu dir e．

I ・is t t enjes t wier nymodz wier c iedleniem空unkuz iemiahs t l脂W軸心

Skiegodogr onaakademic kiego・Moc napoz yc JaZiemian，pOSiadanieobs l蹟肇−

nyc hf oI war k6wilic z nyc hc hI opdwpahs z c z yZnianyc h（F・mat er ，np・粛r

SiadaZ’ ’ 1600c hI opdw）Poz walaI yimt r akt owaCpr et ens jes t anunauc z yc idL

Skiegoz najwieks z apogar da，anauCZyCielijakot yc h，kt 6r 2ySpr Zedaiac

SWOjapr ac eumys I owa，muSZaPOkor nies iuZyc s wymc hlebodawc om．撞e＿

Pianieniez gadz alis ie，abys z kolnic t woz or ganiz owaZos iejakoodr ebna．

nleZaleねaods t anus z lac hec kiegos iねi，COWleCej，dykt owaI aimpr awidh

pOSt ePOWania・Chc ielipr z eeiwdz ialae t ej t endenc ji，nar ZuCajaCSZkoI odl

kier owniet woiz bdoz or c z yc hz ZoZonyc hz obywat eli，．

Ch° CiaをI mabiegoJananiem平naz alic z ye do bogat ego z iemiahs t 糊，

JegOSt anOWis konieodr bZniaZos leOdogdlnejpogar dliwejpos t awywd麟

belf r dw辛OWZmOCnionebyZojes z c z epr z ynaleZnoSc iadonielic z n申gm呼

Pr aWdz iwle OSwiec onyc h ar ys t okr at dw・Jego p聖e naukowe，Jegodト

eJ・Pot oc 龍doA・K・Raz umows kiego・b・d・（pr awdopodobniepa触ier r 膝I mb

Bi bl ．Cz ar t or ys ki c h605．．

Mamhonor ZWr bc ies iedoPana，abyZapr Ot eSt OWaepr ZeCI wkos ur owemuwyr o量〇億11r danemupr Zez uniwer s yt et wilehs kina moje nles z c z es nePr inc ipes de∴C尻TOnOt ogie：馳apt r L ’ St aWle t egowyr okuc hc es ies konf is kowaec alynaklad，kt er ywynos lt ylkoSt OegZem曲調をy

I kt er y od dawnar o2：dawalemr 62mymbibliot ekom．

0Skar Zas iekanonikaOs ihs kiegoimnieonar us z eniepr awac enZur y，a najw軸SZmn−

SZymPr ZeSt epSt Wemjes t umies z c z enie napis u・・Z poZ、00leniemc enz ur y・・z amias t ．，Ze割けdnp

nadr uk’ ’ ・alepr z eCie乞Wilnodaionamjuz pr z ykI adt egor odz ajuヴZeSt CPS‘ wa；moZnat o劃r ZlF c Zyt aena dwec hdr ukac h，kt br epr z eSyI amwz a函Zeniu．

Nawet gdybypr z ypuSc i〇・z epr awac enz ur ys anamCalkiemniez nane，pOZCSt aiemyJedn直 Wier nipr au，Omgr ZeCZnOSc i・COr ekt or lWilehs kiZdajes iec a撮emignor owae．ws 叩nde重r eI 毒 okr e錠onz aCneg0−lCZOnegOOs ihs kiegonaz wa・・W▲nOWajea・，popoI s ku，Codas iepr z et lun− CZyena・・Pr ZeSt epCa，）・Tr udn。Wt OuWier z ye！alez nalez lOnOWPapier ac hz mar t egonlc Z地上 kiegol−St yr ekt or awkt 6r yc hpowolujes ieon・najegookr e鈍nies 10Wem●，glupi・・．c Bf 導onk

t lumac z e，boJes t z r oz umialepo r os yjs ku．

I ns t it ut deFr anc es pis ais pr awoz daniepos t epewludz kiegoumys まuodr ・l柚，ajegor apのr t pr ZeCZyt anybyI Napoleonowi201ut ego1808r ・pOdc ZaSpos iedz eniaRadyPahs t wa・Wr ap∞db t ymSaWielc ez as z c Zyt nedlamniewz miankiomoic hpr ac aeh（na∴St r ・193i−251）・mCe劃t e．l Wiec c ogwar t eiwys y同色c doWilnamojePr inc ipes deCT” OnOt ogiemialempr awoJaI 増eillc podZiekowahni乞dokonf is kat y・Ot ojes t t o，C。naz yWaSiez upef nymbr akiemgr z ec Zmo組．

Wt yms amymr apor c ieI ns t yt ut u言Omnaukmat emat yc z nyc hpodpis any的p抽ez a抽− nOmaDelambr e・Sz ukalemt amnaz wis kanas z eg。r ekt or ainiemog書emz nale26・Jes t on抑mr WEur opiet ylkoz t ego・乞ez ajalmiejs c epos la、VnymPoc z obuc ie・aWPolSCeZnanyJeBt dz 紳 助enent on‥ lgebr y・kt 6r et odz ieleI es t t lumac z eniemz Et ner a．

Niez apr z ec z amr ekt or owiwiedz y，alepot epiamdumer ekt or s ka・SZCZegelnieu∴naet 抑r Poc z obut a・kt er egos kr omnoSer ewnaI as ies ねwie・Ponadt ouniwer Syt et dZiwniez mieniaBt t 唾 poglqdy・gdyz pr Zeks z t aI eilz as adyc enz ur yipr z yz naldyr ekt 。r OWiKr z emiehc awleks z et pr 章一 nienia・Dz ieklt ymnOWymupr awnieniomdr ukujet r z ec iac z eSemyc hZas 的l独PiGt na数edBI bedemiaミhonor pr z es I aejaW・E・Pr z yje2dz ajac t ut ajnieZnalemhr abiegoPlat er a．de観edL 哀れapewnopr z eds t awl登頂SWejr apor t doW・E・lodwolujes iedot egc ，Com拡onpr z e−

●l

i ．

蓑

的日毎奮恥嘉一一㌦一一￣−￣￣￣−￣￣￣

！

Jan Pot oc ki a c enz ur a wilehs ka w1814r ． 141

s wiadc z eniepolit yc z neipodr dZepor 6ねyc hkr ajac hpoz walaI ymupr z e一

mawiae b孤dz iej aut Or yt at yWnieniz moglit o c z ynieSt ec c y，Bor kows c y，

Bor ejkowie，I z bic c y，kt er yc h ment alnoSC byZa jes z c z e bar dz o blis ka

bar s ki ej ．

I ．is t ems wymPot oc kidlapopar c ias t anowyc hpr et ens jis z lac ht ywot yh−

s kiejr z uc anaSZalec alys woJaut Or yt et naukowy，POpler a niez ale九〇ge

Kr z emiehc a（Wt ymakur at c z as ie，gdyFilipPlat er domagas ieodminis t r a

s t wor z enialic eum）inar us z az naCZniepowageUniwer s yt et uwos obiejego

l・ekt or a，St alego obr ohc y pr awakademic kic h・Wiadomo，z eJan Pot oc ki

ez es t obywalwbibliot ec eGimnaz JumWoI yhs kiego，Slynnejbibliot ec ekr 6−

1ews kiej，kupioneJPr ZeZCz ac kiegoiz najdowalwniejdobr ewar unkidla

s wyc hpr ac his t or yc z nyc h・DowiddZt ego，Of iar owujac bibliot ec ewieler e−

kOPI SOWW酵ykac hws c hodnic hpr z ywiez ionyc hz podr dか0・Tymr ∂W−

ni

ez t I um

ac z ys i

eudz i

al

hr abi

egow

nagopc e

na

Sni

adeeki

egoi

naj

ego

pr z eds t awieielawGimnaz jumWolyhs kim・dyr ekt or aSc ibor s kieg〇・Upo−

kor z onyPr ZeZCenZur eWilehs kalat woodnajdujejadowit yt onkor es pon−

denc jiCz ac kiegoiSniadec kieg0（wkt 6r ejepit et ・，glupi” naleZydonajbaT

dz iejumiar kowanyc h！）・NajnleSPr aWiedliwiej jednakz ar z uc ar ekt or owl・

z eniejes t z nanyWSr 6duc z onyc hz ac hodnic h・Zbior ykor es pondenc jiJana

Sniadec kiego z f r anc us kimi uc z onymi Delambr e，em，Lalande，emLa

Caille，em，Lac r oix，Fr an？Oeur emiinnymiSwiadc z aobez pods t awnoSc it ego

os kar Zenia，niebez pleCZnle Skier owanego wdodat ku do r os yjs kiego mini−

s t r a，］aWniewr ogiegor ekt or owi，Skompr omit owanemubHs kimiz wiaz kami

z wI adz aminapoleohs kimi・

Alec hybanajc iekaws z ewt ymliSc iejes t t o，COPot oc ki nammdwi

ouz naniu，jakims iec ies z yluuc z onyc hf r anc us kic h・Oc z ywiSc iewiadomo，

Zes t os unki

Pot oc ki

ego z f r anc us ki

m

i

or i

ent al

i

s t am

i

l

PO

dr 6ni

kam

i

po

Ws c hodz ies legaJar Oku1787，POPOWr OCiehr abiegoJanaz Tur c jiiEgipt u，

Or az z emiaZs z c z egdlnieblis kiekont akt yz Volneyemlllalelis t doA・K・Ra一

10Tedar ys a z az naCZOneWkat aloguuniwer s yt ec kiej bibliot ekikijows kiej，gdz ie

s ieobec niez najduja，pat r ZI ・I konnikowa・I s t or iCes kieis 細鯨諦ees kie2aPis kit nper a−

t or s kogouniver s it e細SVjat ogoVladimi7” a，K’ ev1884・

llMo乞e nic od r z eez y bedz ie pr z eds t awie mar gines owo konkr et ne Swiadec t wo

ot yms t os unku，ZnanymZeSt udidwJ・Gaulmier a，E・Kr akoWSkiego，M・Skr z ypka，ale

bar dz o s labo pr z ez nic h udokument owanym（pat r z M“ Skr z ypek，Les s our c es deI c

t heor iede Zar eugioI t Che21Jean Pot oc 短：Po10CZc iet Voれeylw：］” Cahier s des Var s o一

高e” ，1974．nr s ．S．57−75）・

Nas t epujac ylis t Pot oc kiego，kt dr yz naleZliSmywbibliot ec eI ns t yt ut uFr anc us kie− go（Sygn．LV．1274）jes t adr es owany do Pier r e−Mic hel Hennina，Ongig r ez ydent a

f r anc us kiego wPoI s c e：

．，Mons l er ，

hlet t r einc lus e c ont ient un pr ojet qui a des r appor t s genSibles ∴aVeClec r ec her c hes

￣dont ∴vot lS∴Ⅴ° uS OCCupeZ r elat lvement aux∴lnSc r ipt ions ￣des Per SepOllS．し，aut eur ￣ ed es t

d・ameur s as s ez i∴COnnu∴Par ∴Son OuVr age Sur la Syr ie“ Mais pc ur que c e pr oJet S，ef f ec t ue．

I l a bes oin de t out Vot r e c r edit ，et c ’ es t a∴c aus e de c ela que je me s uis c har ge de v ous

l葛env oyer ．Je m・oc c upe de r eCher c hes du meme genr e et r ec lame c e t it r e plus ∴enCor e que

c elul de not r e anc lenne c onnais s anc e．

J，al’ honneur d，et r e，Mons ieur ．

V．t ．b．et t ．o．S．（Sl c ）

De∴Par is ．lelS．       JeanPot oc kiD

t t oles t ：．，z alac z onyliSt ZaWier a pr ojekt ma壇Cy blls ki z wiaz ek z Pahs kiOu badaniami nad

ようpls dmit lPPer s epolis ．z r eSZt a jego aut ° r jeSt do鐙z nany dz ieki ks ia之Ce o Syr ii．Ale aZeby

pomys l t en ZoSt al ur z ec z yWis t i° ny，aut or pot r Zebuje c aI ego Pahs klego popar c ia．z t ego po一

種odu wiec wz iaI emna Siebie ° bowiBZek odes lania g° do Pana・z aimuje s le badanlaml t ego

St mego r od輪jul poc hlebla ml t o jes z c Ze Wlec ej nlz nas z a dawna∴ZnajomoSe” ．

1㌦蘭申腰霞嬰呼一、‘ 抑・… ｝噌ぎ細援○○鴨〇一一・一一一浦和一着鴫義 一−… 一一m覆事跡「−一−巾珊−ルー ＿・叩 −… ＿

142 Daniel BeauVois

z umows kiegopoz walas t wier dz id・z eut wor y his t or yc z ne Pot oc kiegonie

us z ZyuwaginaJWyZSZyChpr z eds t awic ielinaukif r aneus kiejiz as 書uZyt yna

ZaSZCZyt naWZmianke wSpr OWO2dα niu o pos t epac h umys iu融2kiego

Pr ZeCZyt anymNapoleonowiwI ns t yt uc ieFr anc us kimwlut ym1808r ．Po−

t oc ki−ZajadI ywr dgNapoleona−Widoc z nieniewz gar dz ilt ymwyr oz −

Je貌Zr es z t apr z yjr z ees iebliLejt ymwz miankomis legnaCpOr Zadki

egz emplar z owegos pTaWOZdα nia，t OI at woz auwaz yc ，Zepoc hwalaPot oc −

kiegopr z ez panaDac ier a，，，Wiec z nego，，s ekr et ar z aSekc jiHis t or iiiLit er a−

t ur ySt ar odawneJWI ns t yt uc ieniejes t s z c z egblniewylewnait oniewmo−

r z uinnyc hnaz wis k・Pier ws z yus t epogr anic z as iedokr dt kiejws kaz dwki

dot yc z ac ej t r z ec hhis t or yc z nyc hpr ac ：” ．．．M．leComt eJeanPot oc kiaf ait

impr lmer dans lememet emps ，des c hr onlqueS，des memoir es et des r ec her −

Ches pour s er v ir al，his t oir edes peuples s lav es et enユ796，des f r agment s

hi

s t or i

ques et geogr aphi

ques s ur l

es m

em

es peupl

es et s ur l

aSc yt hi

eet l

a

Sar mat ie・I laaus s I Publie，en1802言，his t oir epr lmit iv edes peuples dela

Rus s ie’ ’ ・Cz yliuc z onyf ilologf r anc us kipar af r az ujet ylkot yt ulyz nanyc h

ut wor dwhr abiegoJana，niewdajac s iewr ec enz je・DodajegoZos I ownie：

” Ces dif f er ent s ouvr ages quiappar t iennent egalement al，his t oir eanc ienne

et al’ his t oir edumoyen−age，SOnt r emplis der ec her c hes int er es s ant es et

d’ obs er v at ions judic ieus es ，et SupPOSent une Cr it iquet r es s aineet d。

COnnais s anees t r es et endues ” ・Dr ugius t ep，Wkt dr ymr dwnieZjes t r nowa

OPot oc kimjes t t aks amogr z ec z noSc iowyiogblnikowy：。．．．M．1eComt e

Pot oc ki，dans unmemoir eI ・eCemment publies ur lePont −Euxin，enlaI f ait

COnnait r eplus ieur s quiexis t ent まViennedans labibliot hequedel・Empe−

r eul．・・・’ ’ （Chodz iot z w・POr t ulany，？ZylimapyXVI w・）12・BadZc obadZ，t a

Obec ndSeJ・Pot oc kiego wSr ddnaJWieks z yc hnaukowe6wt ego c z as ujes t

dowodempewnegoec hajegOt Wbr c z oSc iwSr odowis kuf r anc us kim，at aki

f akt niejes t obojet ny．

Wr ac ajac dokonf likt uz ∴CenZur aWilehs kaz dajes ie，Zepr 6bakonf i−

Skat ynakZaduos t at ni ej ks i aZki w

l aSc i c i el aU

l addw

ki odbi I as i egZebokona

JegOPSyChic e，aiegOSamObdjs t womiaZopr z ynajmniejt ens kut ek，Zeku−

r at or Cz ar t or ys kiupr z yt omniI s obie，Wjakiej s yt uac jiz najdujes iekul−

t ur anaZac hodniejUkr ainie・Br ut alnes t os owaniepr z epI SOWPr ZeZUniwer −

Syt et ZuPeI nienieuwz gledniaI ot ejt r aglCZnejs amot noSc ipis ar z aoddalo−

negoodz ywegoSwiat aiweget ujac egonaws lpOdI uglm，WSPanialymlPel−

nymmar z ehz yc iu・Ot dz po1815r ・CZar t Or ySkiz ac z ynaz mieniaCs woJe

I nna r er a napis anonaliSc ie：” I ・alet t r eloint e et ait de M・Vc lney，・・Hennln odpowlada

211ut ego1788r ・・obiec uJeCpOmec ・Z t eJodpowiedz iwynika，Ze Pot oc kinie t ylko byipod

WpiywemVolneya・alei p。magaI mu wpr z ygot owaniu wypr awy do，，payS mont ueuX

dela Bas s eAs ie’ ’ ，CZyu，jaks ie z daje，Ar menii．

1㌦Pan hr abiaJan Pot oc kidr ukowaI jednoc z e気ie kr oniki，Pamiet nikiibada＿

niado his t or iinar oddwS10Wiahs kic h，a Wr ・1796pr z yc z ynkihis t or yc z neigeogr a−

f ic z neo t yc hZenar odac h，OSc yt iiiSar mac ji・W1802r ・z aS opublikowalhis t or ie

pier wot nanar odewRos ji，，．

，，Te r 6ne pr ac e・kt er e dot yc z a t ylehis t or iis t ar oiyt nejileSr edniowiec z neJ，Sa

pelnec iekawyc hbadahit r af nyc hs pos t r z eZ’ 流・Zakladajaonebar dz oz dr owakr yt yke

Or aZSZer Oki ewi adomoSci ，，・       ／

Nie udaI o s ie namodnaleZe wydania，Okt dr ymm6wiPot oc ki．Nat omias t t en．

Samt eks t z najdujes iewbibliot ec eI ns t yt ut uFr anc us kiegopods ygn．4Ⅹ288Bipod

輩葦課程葦藷器窪器親書譜0窮豊嵩誓霊藷蒜

d’ Et O‘ le 20

S．143i 185．

Vlr ier j808，r edige por M・DaCier ，Par is 1810，I mpr imer ieI mper iale，

i 軍手19調￣、￣  日印薗裏面￣ I l I 〃 ︳ 〇 ° ， − ， − ， − 。 − ， − ， − ， 子 − i ∴ l ・ l ・ → 1 1 ． − − − ． − − − ， − 1 − − − − − 0 0 1 1 − 〇 ° I i − − 1 1   −   − ・ − − ∼ I I ・ 。 − ． 1 − − − − − − − − 1 − − − ・ I I ． − − ！ t I i − − − ． − 一 一 − − − − − − − ！ − − 1 −                         −                       − 1 − − − − − ． − ． − − − t − − − ． ． − ． ． − − t ． I 1 ． ● − 、 ・ 主 審 g e を 合 う く ず 富 ・ 重 − 書 ， 裏 ′ ＼   ● 重 要 登 書 ？ ・ 暮 ○ 重 1 i 十 ’ 宣 教 良 ︶ − t t ご ま ” i r 壷 一   寸 で 一 ●

￣ 忠一一丁￣￣￣’ ￣￣￣一二一￣￣￣￣農￣−￣血・一一一1−」一一一・−一一、−−

1

JanPot oc kiac enz ur awilehs kaw1814r ．

143

uZnania・jakimdar z y王goniegdySI ns t yt ut Fr anc us ki．

議提議叢董葦輩董星置詰ま喜

bQ−dopr owadz adoakc ept ac jiws z ys t kic hpos t ulat dwoligar c hiiwoI yhs k0−

−POdoI s kiejiz godnajes t z ews z ys t kimiws t ec z nymiZadaniamiz iemiah＿

St Wals ・Znajdujeonawyr az wnominalnymut wor z eniuw1818r ・elit ar nego

葦豊藍寵詑語。葦葦置輩器藍醇、

CZaCydec ent r aliz ac jic enz ur yiut wor z enia os obnego komit et uwKr z e＿

miehc u・Zdajes iebyiec hemnies z c z eSePot oc kiego．

Wobr onies wojej）Odr z uc oneJpr ZeZuniwer s yt et iminis t er s t wo，uSt aWy

Cz ar t or ys kiw−1820r ・bar dz owyr az iSc iemalujes yt uac jebez wyJSCla，

Wkt Or ejz najdujas ielit er ac inaUkr ainie・Wkr aju・gdz ienienladyli2an−

SGwanipublic z nyc hpowoz bw・mdwiks iaねgdz iepoc z t aniepr z yjmuJe

paCZekpowyZej5f unt dw，jakZebiednyaut or mdglbywys I aes woJr ekopis

d00dbior c yodleglegoo700，aCZaSami1500wior s t ？Wkr ajut ym，gdz ie

Peddonaukijes t jes z c z et akiogr anic z ony・gdz ie br ak c z yt elr mw

jes t t akioc z ywis t y・Zenakladywahajas iemiedz y200a500egz em−

Plar z ami・aut Or z ynie moga dojSe do por oz umienia z c enz ur a wi−

lehs kaiwolaniedr ukowac ・Komit et c enz ur ywKr z emiehc upoz wolilby

WlSCnaWZm∝nieniez wiaz kdwmiedz yuc z aeymialit er at ami，WyWOlaI by，

dz iekis wojejbI is koSc i・WZr OSt lic z bypis ar z yic z yt elnikdw・dopr owadz imy

dor oz pows z ec hni eni ahandl uks i aZkanh．．．14      ，

Lic eumKr z emieniec kiepoz os t az o，nies t et y・bez us t awy−Wiec Zadne

ul

gi

w

dz i

edz i

ni

ec enz ur yni

ebedaw

pI yw

az ynar oz w

bj

kul

t ur al

nyt yc h

dalekic hkr es dw・NiebawempaniE・Hahs kaz ac z niepI SyWaez t yc hs a一

myChokolic plonhennehs t ydodalekiegopis ar z aweFr anc Jl，jaknabez ＿

ludnejwys pier z ueas iebut elkidomor z a・Hr abiaJanz as wQlaI ，Wkohc ll

1815r ・・Pr Zer Waes wez yc le・Wkt br ymniedoSwiadc z a∼juz nawet maI ej

CZeSc i t egouz nani a．j aki mdar ズVl くれr 言，．0，1、，を丁＿．．．＋．＿、．．n＿＿＿＿

18D・Beauvois ・Lmn治r es et s oc iet a・・・Op・Cit ・，t ・1，S・42−50r aZt ・I I ，S．445−446．

1t Dominis t r aoSwkc eniaA・N・Golic ynaz 19／311ipc a1820r ・，ZGenui極

r anc ・），Bibl．Cz ar t or ys kic h2074． 十一￣暮一一割旗手亨ー… 誓Sm《堅一一・1一筋鴫… −−桶野9−−−「率平取簾1・・一一一一喜一−−．＿＿一一＿＿一軍ここニ ．   e a O 一   ●             − ． 1   1 − ． ′   ︶ I r ．   ． n ∴ ↑   −   ト ・ こ l 古 川   i − S ー ∼ i i ！ − i h l