-الإنسان بین "الأعلى" و " الكامل" عند كل من" نیتشھ"" وإقبال "-مقاربة نقدیة

ﺔﯿﺒﻌﺸﻟا ﺔﯿﻃاﺮﻘﻤﯾﺪﻟا ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا ﺔﯾرﻮﮭﻤﺠﻟا

ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟاو ﻲﻟﺎﻌﻟا ﻢﯿﻠﻌﺘﻟا ةرازو

ناﺮھو ﺎﯿﻧﺎﺴﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ

ﺔﻔﺴﻠﻔﻟا ﻢﺴﻗ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا مﻮﻠﻌﻟا ﺔﯿﻠﻛ

ﺔﻔﺴﻠﻔﻟا ﻲﻓ ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻤﻟا ةدﺎﮭﺷ ﻞﯿﻨﻟ ةﺮﻛﺬﻣ

"ﻦﻣ ﻞﻛ ﺪﻨﻋ "ﻞﻣﺎﻜﻟا " و "ﻰﻠﻋﻷا" ﻦﯿﺑ نﺎﺴﻧﻹا

-

ﺔﯾﺪﻘﻧ ﺔﺑرﺎﻘﻣ

-" لﺎﺒﻗإو ""ﮫﺸﺘﯿﻧ

:فاﺮﺷإ ﺖﺤﺗ :ﺔﺒﻟﺎﻄﻟا داﺪﻋإ ﻦﻣ

ﺔﻨﯿﻤﯾ شواﺰﻟا

.

د

ردﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ ﺔﻓﺮﻋﻮﺑ

.

2007-2006:ﺔﯿﻌﻣﺎﺠﻟا ﺔﻨﺴﻟا

ﺮﻜﺷ ﺔﻤﻠﻛ

نإ نأ ﺎﻨﺗﺎﻌﻤﺘﺠﻣ ﻊﯿﻄﺘﺴﺗ ﻞھو، ﻞﯿﻤﺟ رﺎﯿﺧ ﻮﮭﻟ ﻢﻠﻌﻟا رﺎﯿﺧ ﺪﻛأ يﺬﻟا رﺎﯿﺨﻟا اﺬھ ﺮﯿﻐﺑ ﻮﺠﻨﺗ ﺎﮭﯿﻟإ ﻊﻠﻄﺘﻧ نأ ﺎﻨﻘﺣ ﻦﻣ ﻲﺘﻟا ةرﺎﻀﺤﻟا ﻮﺤﻧ ﺎﻨﻘﻓأ ﺔﻘﯿﻘﺣ ﻞﺜﻤﯾ يﺬﻟاو ﺎﻨﺘﯾﻮھو ﺎﻨﻨﯾد ﮫﯿﻠﻋ ﻒﻠﺨﺘﻟا ﻲﻓ ﺎﻧرﺪﻗ نﻮﻜﯾ نأ ﻦﯿﻀﻓار ﺎھﻮﺤﻧ ﻮﺒﺼﻧو طﺎﻄﺤﻧﻻاو ﺔﯿﻋوﺮﺸﻣ ﺪﻛﺆﯾ لواﺪﺘﻟﺎﻓ ﻟا ﺎﻨﺒﻠﻄﻣ يرﺎﻀﺤﻟا يرﺮﺤﺘ " سﺎﻨﻟا ﻦﯿﺑ ﺎﮭﻟواﺪﻧ مﺎﯾﻷا ﻚﻠﺗ " ﺔﻔﺴﻠﻔﻟا نﻷو، ءﺎﻨﺑ ﻰﻟإ فﺪﮭﺗ ﻖﻓﻷا اﺬھ ﻮﺤﻧ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا ﺎﻨﺘﻠﻜﺸﻣ ﻲھ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧإ ﺔﯾﻮﺗاذ ءﺎﻤﻧإ نﻷو، ﺔﻓﺮﻌﻤﻟا ﻦﻋ ﺔﺜﺣﺎﺑ تاذ ﺎﯿﺟﻮﻏاﺪﯿﺑ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا ﻦﻣ ﺪﺑ ﻼﻓ ﻟﺬﻟ ﻲﻌﺟﺮﻤﻟا ﻞﯿﺻﺄﺘﻟا ﻊﻣ ﺎﮭﺘﯿﺑﺮﺘﻟ ت ﻼﯿﻔﻛ نﻮﻜﯿﺳ يﺬﻟاو ﻚ ﻲﻈﺸﺘﻟا ﻦﻋ ﺎھدﺎﻌﺑﺈﺑ رﺎﺴﻜﻧﻻاو ، ﺎﻤﮭﻟﺎﻜﺷأ ﻞﻜﺑ ﺐﻠﻃ ﻮھ ﻒﺴﻠﻔﺘﻟا نﻷو ھ ﺎﻨﺘﻣﻼﻟ ﻲ ﻮﺤﻧ لﻮﮭﺠﻤﻟا ﻚﻟذ ﻰﻟإ فﺮﻌﺘﻟا فﺪﮭﺑ دوﺪﺤﻟا قاﺮﺘﺧا " نﺎﺴﻧﻹا " ﻲھﺎﻨﺘﻣﻼﻟا ﺪﯾﺮﻔﻟا ﻦﺋﺎﻜﻟا ﻲﺋﺎﻨﺜﺘﺳﻻاو ﺊﻓﺎﻜﺘﻤﻟا راﻮﺤﻟا ﺔﯿﻧﺎﻜﻣإ ﻰﻠﻋ ﻞﯿﻟﺪﻛ ﺎﻨﯿﺟذﻮﻤﻧ ﻢﮭﻔﻟ ﺔﻌﺿاﻮﺘﻤﻟا ﺎﻨﺘﻟوﺎﺤﻣ ﺖﻧﺎﻛ، كاﺮﺘﺷﻻاو ا ﻲﻧﺎﺴﻧﻹا ﻟ لﻮﺧدو، ﻞﺒﻘﺘﺴﻤﻟا نﺎﺴﻧإ ءﺎﻨﺑ ﻲﻓ ﻲﺼﻘﻣﻼ ﺔﺛاﺪﺤﻟا ةﺮﺋاد ... ﻲﺘﻟا ﻣ دﻮﺟو ﻻﻮﻟ تارﺎﻨ ءﻲﻀﺗ ارﻮﻌﺷ نﺎﻛ ﻢﮭﻌﻣو ﻢﮭﺑ ﻖﯾﺮﻄﻟﺎﻓ، نﻮﻜﺗ ﻦﻟ ﺎﻨﺗﺬﺗﺎﺳﺄﻛ نﺎﻨﺘﻣﻻﺎﺑ ﮫﺟﻮﺗأ ﻲﺗﺬﺗﺎﺳأ ﻊﯿﻤﺟ ﻰﻟإ، ﻢﻠﻌﻟا برد، برﺪﻟا ﻰﻟإ ةدﻮﻋو ﻲﻧﺎﻨﺘﻣﺎﺑ ﺎﻧﺮﯿﺒﻛ ﻰﻟإ ﻲﻟاﺆﺳ ةﺰﻋو " ﺪﺒﻋ ذﺎﺘﺳﻷا يوﻶﻟأ " ﻖﻄﻨﺘﺴﯾ يﺬﻟا فﺮﺸﻤﻟا ذﺎﺘﺳﻷا ﻰﻟإ، ءﺎﺒﺣأ ءﺎﻨﺑﺄﻛ ﺎﻧﺮﺒﺘﻋا يﺬﻟا ﮭﯿﺟﻮﺗو ﻞﺻاﻮﺘﻤﻟا هﺪﮭﺟ ﻞﻤﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟا ﺔﯿﺻﺎﻧ ﻲﻓ ﻢﻜﺤﺘﻟا ﻮﺤﻧ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﮫﺗﺎﻌﺑﺎﺘﻤﺑ ﺔﻣرﺎﺼﻟا ﮫﺗﺎ ﻔﻟا يذﺎﺘﺳأ ﺎ ﻲﺗوﺪﻗو ﻞﺿ " ﺔﻓﺮﻋﻮﺑ ردﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ " ﻖﯾﺮﻃ ﻲھ ﺔﻔﺴﻠﻔﻟا نﺄﺑ ﻦﻣﺆﯾ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ، ﺮﯿﯿﻐﺘﻟا ...

:ﺔﻣﺪﻘﻣ

ﻦﻋ اﺪﯿﻌﺑ ةﺮﺻﺎﻌﻣ ﺔﯾؤﺮﺑ مﻼﺳﻹا ﻢﯾﺪﻘﺘﻟ ةدﺎﺟ تﻻوﺎﺤﻣ ﻲﻣﻼﺳﻹا ﺮﻜﻔﻟا ﻞﺧاد ﻲﻓ يﺮﺠﺗ ﻣ دﺪﺠﺘﻣو ﻞﯿﺻأ ﺞﮭﻨﻣ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻞﺑ ﺔﯿﺋﺎﻘﺘﻧﻻاو ﻖﯿﻔﻠﺘﻟا ﻦ ﻦﯿﺑ ﻞﺻاﻮﺘﻟا ﺪﯿﺴﺠﺗ لوﺎﺤﺗ ﺐﺨﻧ كاردإ ﻦﻣ ﻖﻠﻄﻨﺗو ﺔﺜﯾﺪﺤﻟا مﻮﻠﻌﻟاو ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا مﻮﻠﻌﻟﺎﺑ ﺔﻓﺮﻌﻤﻟا ﻦﯿﺑو، ةﺮﺻﺎﻌﻤﻟاو ﺔﻟﺎﺻﻷا ﮫﺗارﻮﻄﺗو ﺮﺼﻌﻟا تاﺪﺠﺘﺴﻣ ﻦﻋ مﻼﺳﻹا بﺎﯿﻏ لﻮﺣ ﻊﺳاو ﻰﻠﻋ بﺎﯿﻐﻟا اﺬھ ةرﻮﻄﺧو ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا ﺔّﻣﻷا ﻞﺒﻘﺘﺴﻣ ﻢﻟﺎﻌﻟاو حﺎﺤﻟﺈﺑ ﺔﺣوﺮﻄﻤﻟا ﺔﻨھاﺮﻟا تﺎﯾﺪﺤﺘﻟاو تارﻮﻄﺘﻟا ﻞﻇ ﻲﻓو ﺮﻜﻔﻟا ﻞﻐﺸﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻣﺎﮭﻟا ﺎﯾﺎﻀﻘﻟا لﻮﺣ ﺚﯾﺪﺤﻟاو مﻼﻜﻟا وﺪﺒﯾ ﻲﻣﻼﺳﻹاو ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻦﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ﻰﻠﻋ ﻦﻣ هﺎﯾﺎﻀﻗو ﮫﻤﯿھﺎﻔﻣو ﮫﺗﺎﺑﺎﻄﺧ ﻲﻓ ﺎﮭﻨﻀﺘﺤﯾ ﻲﺘﻟا ىﺮﺒﻜﻟا لﺎﻣﻵاو ﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ﻲﻣﻼﺳﻹا ﺴﺗ ﻲﻜﻟ ﻦھاﺮﻟا تاروﺮﺿو ﺔﻠﺣﺮﻤﻟا تﺎﺒﺟﻮﻣ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻓﺮﻌﻤﻟاو ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟاو ﺔﯾﺮﻜﻔﻟا ﻦﯿﻣﺎﻀﻤﻟا ﻢھﺎ ﻓﺮﺻ ﺎﻌﻤﻟا ﻲﻣﻼﺳﻹا ﺮﻜﻔﻟا ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻞﻤﺘﺸﯾ ﻲ ﺔﻛرﺎﺸﻤﻟا ﻰﻟإ ﻻﻮﺻو ﻦھاﺮﻟا ﺔﻛﺮﺣ ﮫﯿﺟﻮﺗ ﻦﻃﻮﻟاو ﺔﻣﻷا ﻞﺒﻘﺘﺴﻣ ﻲﻓ ﺔﻛرﺎﺸﻤﻟا ﻰﻟإ ﻻﻮﺻو ﻦھاﺮﻟا ﺔﻛﺮﺣ ﮫﯿﺟﻮﺗ ﻲﻓ ةﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ﺗ ﻦﻣ ﺎﺑوﺮھو ﺦﯾرﺎﺘﻟا ﺔﻛﺮﺣ ﻦﻣ ﺎﺟوﺮﺧ ﺪﻌﯾ تﺎﻤﮭﻤﻟا هﺬھ ﻦﻣ ﺔﻟﺎﻘﺘﺳﻻاو ﻦھاﺮﻟا تﺎﯾﺪﺤ ةﺰھﺎﺟ ﺔﯾﺮﻜﻓ ﺐﻟاﻮﻗ وأ تﺎﯿﻠﻛ ﻦﻋ ﺚﯾﺪﺤﻟا ﻲﻨﻌﯾﻻ ﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ﻲﻣﻼﺳﻹا ﺮﻜﻔﻟا ﻦﻋ ﺚﯾﺪﺤﻟﺎﻓ، ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا رﺎﺴﻣ ﻦﻋ ﺚﯾﺪﺣ ﻮھ ﺎﻤﻧإو تﺎﻋﺎﻨﻘﻟا ﻢھأ ﻦﻣ ﻞﻌﻟو ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻊﻗاﻮﻟا هﺪﮭﺸﯾ يرﺎﻀﺣ ﺔﻏﺎﯿﺻ ةدﺎﻋﺈﺑ ﻻإ نﻮﻜﺗ ﻦﻟ ﺔﯾرﺎﻀﺣ ةردﺎﺑ ﺔﯾأ نأ ﺔﻣﻷا ﺐﺨﻧ ﻦﻣ ﺾﻌﺒﻟا ﺪﻨﻋ ﺖﻠﺼﺣ ﻲﺘﻟا ﺔﺒﻟﻮﻗو تاﺬﻟا تﺎﺒﺛإ ﺎﮭّﯿﻌﺳو ﺎﮭﻓﺪھ نﺎﺴﻧﻹا لﻮﺣ ﺔﻔﺴﻠﻓ ﻞﻛ ﻞﻌﻟو، نﺎﺴﻧﻹا لﻮﺣ ةﺪﯾﺪﺟ ﻢﯿھﺎﻔﻣ ﺮﺧﻵا ﻦﻣ رﻮﻀﺤﻟاو ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﺪﻨﻋ ﺖﻠﺼﺣ ﻲﺘﻟا تﺎﻋﺎﻨﻘﻟا ﻦﻣ ﮫﻧأ ﺮﻛﺬﻧ نأ ﻻإ ﺎﻨﻌﺴﯾ ﻻو مﻼﺳﻺﻟ نأ ﺔﯿﻣﻼﺳإ ﺮﯿﻐﻟا ﻞﺋاﺪﺒﻟاو تارﺎﯿﺨﻟا ﻊﺟاﺮﺗ مﺎﻣأ ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا ﺔﻣﻷا ﻲﻓ ﺔﻔﻘﺜﻤﻟا ﺐﺨﻨﻟا ﻛ ﺎﯾرﺎﻀﺣ ﺎﮭﺟو ﺔﻣﻷا ﻲﻓ ﺔﻘﯿﻤﻌﻟا ﺔﯾرﺎﻀﺤﻟا ﺔﻣزﻷا ﺔﮭﺟاﻮﻣ ﻰﻠﻋ ةرﺪﻗ ﮫﻟ ﺎﻤ . نذإ نﻮﻜﯾ ﻦﻠﻓ مﺪﻌﺑو ﺔھﻮﺸﻤﻟا ﺔﯿﻘﯿﻔﻠﺘﻟﺎﺑ ﻢﮭﺗا يﺬﻟا ﺔﯿﺣﻼﺻﻹا ﮫﺘﻛﺮﺣ ﻲﻓ ﻲﻣﻼﺳﻹا ﻢﻟﺎﻌﻟا هﺪﮭﺷ يﺬﻟا ﻞﺤﻟا ترادو ﺔﻠﻜﺸﻤﻛ نﺎﺴﻧﻹا ﺖﻠﻤھأو ﺔﯿﻀﻘﻟﺎﺑ ﺖﻤﺘھا ﺎﻣ اﺮﯿﺜﻛ ﺔﻀﮭﻨﻟﺎﻓ، ﺔﯿﻟﺎﺒﻟا جذﺎﻤﻨﻟا ﻊﻣ ﻊﻄﻘﻟا

-أ-

ﻠﻓ ﻲﻓ ﮫّﻧأو ﻒﻠﺨﺘﻟا ﺪﺴﺠﯾ ﻦھاﺮﻟا نﺎﺴﻧﻹا نأ ﻲﻓ لاﺪﺟ ﻻو، ﺔﯿﻣﻼﻜﻟا تﻻاﺪﺠﻟاو ﺔﻜﺣﺎﻤﻤﻟا ﻚ ﻞﯿﺟ ءﺎﻨﺒﻓ ﺪﯾﺪﺠﻟا نﺎﺴﻧﻺﻟ ﺲﺳﺆﺗ ﮫﯿﻣﻮﮭﻔﻣ ﺔﯿﻌﺟﺮﻣ ﻦﻣ ﮫﻟ ﺪﺑ ﻼﻓ يرﺎﻀﺤﻟا رﺎﺴﻤﻟا ﻞﺧﺪﯾ ﻲﻜﻟ ﺐﻠﻄﻣ ﮫﺴﻔﻧ نﺎﺴﻧﻹا فﺮﻌﯾ نﺄﻓ ةرﺎﻀﺤﻟا ﻰﻟإ ﻞﺼﯿﺳ يﺬﻟا نﺎﺴﻧﻹا اﺬﮭﻟ ﺮﯿﻈﻨﺗ ﮫﻘﺒﺴﯾ ﺪﯾﺪﺟ ﺚﯾﺪﺣ ﻢﯾﺪﻗ ﻲﻓﺎﻘﺛ تﺎﯿﻧﺎﺴﻧﻹا، بادﻵا، ﻦﯾﺪﻟا، ةرﻮﻄﺳﻷا ﺔﻓﺮﻌﻣ ﺦﯾرﺎﺘﻟا ﺮﺒﻋ ﺐﺠﻧأ يﺪﻣﺮﺳ، ﺔﻘﯿﻘﺤﻟ ﻰﺘﺷ تاﺮﻈﻧ ﺐﺠﻧأ يﺬﻟا ﻲﻔﺴﻠﻔﻟا طﺎﺸﻨﻟا نﺎﻀﺣأ ﻲﻓ ﺖﻋﺮﻋﺮﺗ تﺎﻗرﺎﻔﻤﻟا هﺬھو ﻒﯾﺮﻌﺗ تﻻوﺎﺤﻣ ﻲﻓ ﺮﻈﻨﻟا تﺎﮭﺟو ﻦﯾﺎﺒﺗ ﮫﺠﺋﺎﺘﻧ ﻦﻣ نﺎﻛو ﺔﻓﺮﻌﻣ عﻮﺿﻮﻣ هرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ نﺎﺴﻧﻹا ﮭﺠﻟا نﺈﻓ ﻚﻟاذ ﻊﻣو ةدﺎﺟ تﺎﻔﯾﺮﻌﺗ نﺎﺴﻧﻹا ﻦﯾﺮﻜﻔﻣ ﻦﻣ نﻮﺜﺣﺎﺒﻟا ﺎﮭﻟﺪﺑ ﻲﺘﻟا ﺔﻟﻮﺻﻮﻤﻟا دﻮ ﺎﮭﻧاﺮﻜﻧ ﻦﻜﻤﯾ ﻻ ءﺎﻤﻠﻋو ﺔﻔﺳﻼﻓو . هدﺎﻔﻣ عﻮﺿﻮﻤﻟا اﺬﮭﻟ يرﺎﯿﺘﺧا ﻲﻓ ﺐﯾﺮﻏ سﺪﺣ ﻲﻨﺑﺎﺘﻧا ﺪﻗو ﻦﯿﺑ ﺔﺑرﺎﻘﻣ رﻮﺼﺗ " ﮫﺸﺘﯿﻧ " و " لﺎﺒﻗإ " ةرﺪﻘﻠﻟ ﺐﺠﻌﯾو ﻚﻟﺬﻟ ئرﺎﻗ ﻞﻛ ﺮﻜﻨﺘﺴﯾ ﺔﻠھو لوﻷ ﮫﻠﻌﻟو، ﻻ ﺎﻣ ﻚﻟذ ﻦﻜﻟو، ﺔﺑرﺎﻘﻤﻟا ﺎﺻﻮﺼﺧو ﺎﻤﮭﻨﯿﺑ ﺔﻠﺑﺎﻘﻤﻟا ﻰﻠﻋ يدﺎﻘﺘﻋا ﺐﺴﺣ نﺎھﺮﺑ ﻰﻟإ جﺎﺘﺤﯾ ﺲﻔﻧ ﻲﻧﺎﻌﯾ ﺮﺧﻵاو ﺎﯿﺣور بﺮﺘﻐﻣ نﺎﺴﻧﻺﻟ مﻮﮭﻔﻣ ءﺎﻄﻋإ ﻦﯿﺘﻔﺴﻠﻔﻠﻟ مﺎﻌﻟا رﺎﻃﻹا نﺎﻛ ﺪﻘﻓ رﻮﻌﺸﻟاو ﺔﺑﺂﻜﻟاو ﻖﻠﻘﻟا تﺎﻈﺤﻟ ﻮھ ﺎﻨھ باﺮﺘﻏﻻا ﻰﻨﻌﻣ نأ ﻚﺷ ﻼﻓ يدﺎﻣ ﮫﻨﻜﻟو باﺮﺘﻏﻻا ﻠﻋ اﺪﯿﻌﺑ نﺎﺴﻧﻹا ﻞﻌﺠﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﻤﻠﻜﻟا ﻞﻛو سﺆﺒﻟاو غرﺎﻔﻟا ﻰ ﻔﻧ ﻊﻣ ﻖﻔﺘﯾ نأ اذﺎﻤﻟ ﻦﻜﻟو، ﮫﺴ يﺬﻟا ثاﺮﺘﻟا اﺬھ ﻦﻣ لﺎﺒﻗإ اذﺎﻤﻟو؟ ﻢﺨﻀﻟا ﻲﺑﺮﻐﻟا ثاﺮﺘﻟاو ﻲﻓﺮﻌﻤﻟا ﻢﺧﺰﻟا اﺬھ ﻦﻣ ﮫﺸﺘﯿﻧ نﺎﻛ ﮫﺘﻟوﺎﻨﺗ ﺮﯿﻐﺻ ﺚﺤﺑ ﻲﻓ نﺎﻛ ﮫﺸﺘﯿﻧ ﻦﻋ ﮫﺗأﺮﻗ ﺎﻣ لوأ نإ؟ بﺬﻌﻣو ﻲﺣﻼﺻإ نﺎﻛ ﺎﻣ اﺮﯿﺜﻛ ﮫﻋﻮﺿﻮﻣ " هﺪﻨﻋ يﺪﺑﻷا دﻮﻌﻟا ةﺮﻜﻓ " ﻠﺧاد باﺮﻐﺘﺳﻻاو ﺐﺠﻌﺘﻟا ﻦﻣ ﺔﺟﻮﻣ ﺎھءﺎﻨﺛأ ﻲﻨﺑﺎﺘﻧا، ﺎﮭ ﺦﯾرﺎﺗ ﻲﻓ لﻮﺤﺗ ﺔﻄﻘﻧ نﺎﻛ ﮫﺸﺘﯿﻧ نأ ﺖﻛردأ ةﺮﯿﺴﯾ ةءاﺮﻗ ﺪﻌﺑ ﻲﻧأ ﺪﯿﻜﻟا ﻦﻜﻟ ﺔﺒﯿﺠﻋ ﺔﻔﻃﺎﻋ رﺎﺗ ﻮﮭﻓ ﺎﺟودﺰﻣ نﺎﻛ ﮫﻋاﺮﺻ نﻷ ﺎﮭﻨﻣ ﺪﺑ ﻻ ﻲﺑﺮﻐﻟا ثاﺮﺘﻟا ة ﻚﺌﻟوأ ﺪﺿ ىﺮﺧأو ﻢﯿﻘﻟا ﺪﺿ ﺪﻘﻨﻟا جرﺎﺧ ﻢﯿﻘﻟا نﻮﻘﺒﯾ ﻦﯾﺬﻟا ، يأ ﺔﺑﺎﺴّﻨﻟا ﻖﯾﺮﻃ ﻦﻋ ﻢﯿﻘﻟا زﺎﯿﺤﻧا مﺪﻋ ةﺮﻜﻓ ﻰﻟإ ﮫﺸﺘﯿﻧ ﻞﺼﯾو ﻷا ﺔﻤﯿﻗ ﻢﯿﻘﻟا ﻞﺻأو ﻞﺻ 1 نأ دارأ ﺎﻤﻧإو ﻲﺑروﻷا نﺎﺴﻧﻹا ﺢﻠﺼﯾ نأ دﺮﯾ ﻢﻟ ﮫﺸﺘﯿﻧ نأ ﺪﻛﺆﻤﻓ ﺪﻘﻨﻠﻟ ﺎﯿﻘﯿﻘﺣ ازﺎﺠﻧإ ﮫﺸﺘﯿﻧ ﺲﺳأ ﺪﻘﻓ، نﺎﺴﻧﻺﻟ ﻞﻋﺎﻔﻟاو ﻲﺳﺎﻜﺗرﻹا نﺎﮭﺟﻮﻟا ﺢﻟﺎﺼﺘﯾ

-ب

-ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﺔﻔﺴﻠﻔﻟا ﻊﻨﺻ يأ ﻲﻠﻜﻟا ﺪﻘﻨﻟا زﺎﺠﻧﻹ ةﺪﯿﺣﻮﻟا ﺔﻘﯾﺮﻄﻟاو " ﺔﻗﺮﻄﻤﻟا تﺎﺑﺮﺿ " ﮭﺘﻧﺎﻓ ﺖ ﮫﻟﻹا تﻮﻣو ﺔﯿﻣﺪﻋ ﻰﻟإ ﮫﺘﻔﺴﻠﻓ . ﻊﺑﺎﻄﻟا ﻦﻣ جﺮﺧ ﮫﻧأ ﮫﻟوﺎﻨﺘﻟ ﻲﻋاد ﺮﺒﻛأ نﺎﻛ ﺪﻘﻓ لﺎﺒﻗإ ﺎﻣأ ﺧآ ﮫﺟﻮﺘﺑ ﺔﻣﻷا ﻲﻔﻘﺜﻤﻟ ﻲﺣﻼﺻﻹا ﺮ ﻢﻄﺤﻣ، بﺮﺘﻐﻣ نﺎﺴﻧإ ﻦﻣ ﺎﮭﯿﻓ ﻖﻠﻄﻧا ىﺮﺧأ ﺔﺳاردو ﻮﻄﺧ لوأو ﻒﻠﺨﺘﻣ، ة تﺎﻣﻮﻘﻤﺑ نﺎﺴﻧإ ﮫﻨﻜﻟو ﺪﯾﺪﺟ نﺎﺴﻧإ ﺔﺌﺸﻨﺗ ﻲھ يرﺎﻀﺤﻟا ءﺎﻨﺒﻠﻟ ﮫﯿﻓ ﻖﻠﻄﻨﺗ، ﺔﯿﻨﯾد ﺔﯿﻌﺟﺮﻣو ﺔﻤﯿﻗ ﺔﯾأ ﮫﻟ نﻮﻜﺗ ﻦﻟ يﺬﻟاو ﻲﺒﻠﺴﻟا ﺪھﺰﻟا ﺪﻌﺒﺘﺴﯾ ﻲﻠﺧاد ءﺎﻨﺑ ﻦﻣ ضرﻷا ﻲﻓ ﷲا ﺔﻔﯿﻠﺧ نﻮﻜﯾ يﺬﻟا ﻞﻣﺎﻜﻟا نﺎﺴﻧﻹا ﻰﻟإ ﻞﺼﯿﻓ ﺔﯿﺟرﺎﺨﻟا ﺔﯿﺣﺎﻨﻟا ﺢﻠﺼﯾ ﻢﻟ اذإ ﺮﻃ ﺪﻗو ح تﻻﺎﻜﺷﻹا ﻦﻣ ﺔﻠﻤﺟ ﺚﺤﺒﻟا اﺬھ ﺎﮭﻨﻣ : ﺔﻏﺎﯿﺼﻟا ترﻮﻠﺒﺗ ﻒﯿﻛ؟ نﺎﺴﻧﻹاﺎﻣ ﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﺑرﺎﻘﻤﻟا ﻦﻜﻤﯾ ﻒﯿﻛو، ﮫﻟ ﺔﯿﻣﻮﮭﻔﻤﻟا ﻦﻜﻤﯾ ﻒﯿﻛ اﺮﯿﺧأو؟ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﻦﯿﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﻦﯾرﻮﺼﺘ ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﻀﺘﻗا ﺪﻘﻟ؟ يرﺎﻀﺤﻟاو يﺮﻜﻔﻟا باﺮﺘﻏﻻﺎﺑ ءﻲﻠﻣ ﻢﻟﺎﻋ ﻦﻣ ةﺪﯾﺪﺟ ﺔﯾؤر صﻼﺨﺘﺳا نرﺎﻘﻤﻟا ﺞﮭﻨﻤﻟا نأ ﻰﻠﻋ نﺎﺴﻧﻹا مﻮﮭﻔﻣ رﻮﻠﺒﺘﻟ ﺎﯿﺟﻮﻟﺎﯿﻨﯿﺠﻟا ﺔﺑﺎﺜﻤﺑ ﻲﻠﯿﻠﺤﺘﻟا ﺞﮭﻨﻤﻟ ا لوﺎﻨﺗ ﺣﺮﻄﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﺑرﺎﻘﻣو ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﻰﻠﻋ فﻮﻗﻮﻠﻟ سﺎﺳﻷا ﻮھ نﺎﻛ لﻮﺼﻓ ﺔﺛﻼﺛ ﺚﺤﺒﻟا ﻞﻤﺸﯾ، ﻦﯿ ﺚﺣﺎﺒﻣ ثﻼﺛ ﻰﻠﻋ ﺔﻋزﻮﻣ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﻛ ﻲھ : ﻲﺣاﻮﻨﻟا ﻦﻣ نﺎﺴﻧﻹا مﻮﮭﻔﻣ لوﻷا : ﻮﮭﻓ ﺚﻟﺎﺜﻟا ﺎﻣأ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا ﻲﻧﺎﺜﻟاو ﺔﯿﻤﻠﻌﻟاو ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ﮫﺸﺘﯿﻧو لﺎﺒﻗإ ﻦﻣ ﻞﻛ ﺪﻨﻋ مﻮﮭﻔﻤﻟا ﺔﻟﻻد . ﺚﺣﺎﺒﻣ ثﻼﺛ ﻰﻠﻋ ﺮﺧﻵا ﻮھ ﻢﺴﻘﯿﻓ ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﺎﻣأ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا لﻮﺻﻷا ﺎﮭﻟوأ لﺎﺒﻗإ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا لﻮﺻﻷا ﻢﺛ ﻰﻠﻋﻷا نﺎﺴﻧﻹا لﻮﺣ ﮫﺸﺘﯿﻧ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟ ﻞﺼﻔﻟا ﻲﻓ اﺮﯿﺧأو ﻦﯾرﻮﺼﺘﻟا ﮫﺳﺮﻜﯾ يﺬﻟا ﺾﻗﺎﻨﺘﻟا ﻮﮭﻓ ﺮﯿﺧﻷا ﺚﺤﺒﻤﻟا ﺎﻣأ ﻞﻣﺎﻜﻟا لﻮﺣ ﺮﯿﺧﻷا ) ﺚﻟﺎﺜﻟا ( ﺔﺳارﺪﻟا ﺖﻧﺎﻛ ﺪﻗو ﻦﯿﺟذﻮﻤﻨﻟا ﻦﯿﺑ ﻲﻠﯿﻠﺤﺘﻟا برﺎﻘﺘﻟا لﻮﺣ نﺎﻛ لوﻷا ﮫﺜﺤﺒﻤﻓ ﻼﺘﺧﻻﺎﻓ فﻼﺘﺧﻻا ﺮﻜﻓ ﻰﻠﻋ ةﺰﻛﺮﻣ ةﺪﺣﻮﻟا ﻲﻐﺘﺒﯾ ﻮﮭﻓ، قﺎﺴﻧﻷا ﺮﻜﻓ ﻊﺒﺘﯾ ﻻ ﻲﺸﺘﻨﻟا ف تﺎﯿﻨﺑو ﺐﯿﻛﺮﺗ نود ﺾﻗﺎﻨﺗ ﻮھ فﻼﺘﺧﻻا تﺎﻔﺴﻠﻓ لﺪﺠﻓ، ةزرﺎﺒﻟا تﺎﻀﻗﺎﻨﺘﻟا ءارو ﻖﺑﺎﻄﺘﻟاو ﺐﻠﻄﻣ ﻮھو ﺮﺧﻵا ﺮﻜﻓ ﻰﻠﻋ حﺎﺘﻔﻧﻻﺎﺑ نﻮﺒﻟﺎﻄﻣ ﺎﻨﻧﻷو، ﺎﮭﻨﯿﺑ ﻖﻓﻮﺗ ﺔﯿﻟﺎﻌﺘﻣ ةﺪﺣو نود ةﺮﻓﺎﻨﺘﻣ ﺰﻛﺮﻤﺘﻟا ﻖﻠﻘﯾ ﺮﻜﻔﻛ فﻼﺘﺧﻻا ﺮﻜﻓ نﺈﻓ يروﺮﺿ نﺈﻓ ﺔﻘﯿﻘﺤﻟا كﻼﺘﻣا ﻲﻋﺪﯾ ﻦﻣ ﻞﻜﻟ ﻲﺗاﺬﻟا ﺎﻨﺗرﻮﺻ ﺮﯿﯿﻐﺗو ﺎﻨﻧﺎھذأ ﻲﻓ ﺮﺧﻵا ةرﻮﺻ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺠﺸﯾ نأ ﮫﻧﺄﺷ ﻦﻣ ﺮﻜﻔﻟا اﺬھ ﻞﺜﻣ ﻰﻟإ قﺮﻄﺘﻟا ﻮﺤﻧ ﻖﯾﺮﻄﻟا ﻢﺳﺮﺗ ﺎﯿﺟﻮﻏاﺪﯿﺒﻟ رﻮﺼﺗ دﺎﺠﯾإ ﻰﻠﻋ ﺎﻨﺗﺪﻋﺎﺴﻣ ﻦﻜﻤﯾ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ﮫﻨھذ ﻲﻓ ﺎﻀﯾأ ﺘﻟا ﺔﯿﺤﯿﺴﻤﻟا ﺪﺿ ﻮھ يﺬﻟا ﮫﺸﺘﯿﻧ نﻷو ﺔﻣﻸﻟ ﺔﯾرﺎﻀﺤﻟا ةﺮﯿﺴﻤﻟا ءاﺪﻌﻟﺎﺑ ﺎﮭﺻﻮﺼﻧ ﺖﻟوأ ﻲ

ج

- -

ﺔﯿﻜﯿﺳﻼﻜﻟا تﺎﻔﺴﻠﻔﻟا ﻲﻓ ﻞﻘﻌﻟا رﺎﺼﺘﻧا ﻚﻠﻓ ﻲﻓ روﺪﯾ نﺎﻛ ﮫﮭﺟو يﺬﻟا ﺮﯿﺒﻜﻟا ﺪﻘﻨﻟا نﻷو ﻦﺤﻨﻠﻟ ﻦﻜﯾ ﻢﻟ هءﺎﺼﻗإ نأ ﻦﯿﺒﺗ يﺬﻟا، ﺪﺴﺠﻟا ﺖﺼﻗأو، ﻞﻘﻌﻠﻟ تﺮﺼﺘﻧا ﻲﺘﻟاو نﻮﻃﻼﻓأ ﺬﻨﻣ ىﻮﺳ دﺎﻌﺑإ ﺔﻔﺴﻠﻔﻠﻟ سرﺎﻤﻤﻟا ﻲﺟﻮﻟﺎﯿﻨﯿﺠﻟا ﺪﻘﻨﻟﺎﻓ، ةﺎﯿﺤﻟا ﻦﻋ ﮫﺸﺘﯿﻧ ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺎﻘﯾﺰﯿﻓﺎﺘﯿﻤﻟا بﺎﻄﺧ ﻰﻠﻋ ﺎﮭﺗﻼﯾوﺄﺗو ﺔﯿﺤﯿﺴﻣ ﻦﻣ ﮫﯿﻘﺑﺎﺳ ﻢﺟﺎھ ﺪﻗ ﻊﻣ . ﻦﻣ ﻚﻟذ ﻲﻓ ﺎﻤﻟ يﺪﺴﺠﻟاو يﺮﻜﻔﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻠﺼﻟا ةدﺎﻋإ ك ﮫﺸﺘﯿﻧ ﻲﻘﺑﺎﺳ لﺎﺣ مؤﺎﺸﺘﻟاو سﺄﯿﻟا لﺪﺑ ةﺎﯿﺤﻠﻟ ﺾﻓر " روﺎﮭﻨﺑﻮﺷ " و " ﮫﺗﻮﻏ "" درﺎﻐﻛﺮﯿﻛ " ﺪﻘﻓ تﺎﻣﻼﻋ ﻲﺸﺘﻨﻟا ﺮﻜﻔﻟا ﻞﯿﻜﺸﺗ ﻲﻓ ﮫﺘﯿﻤھأ ﻢﻏر تﺎﻔﺴﻠﻔﻟا هﺬھ ﺖﻧﺎﻛ تﺎﺒﺛإ ةروﺮﺿ ﺪﺿ طﺎﻄﺤﻧا ﻦﻋ اﺪﯿﻌﺑو ﮫﻣﺪﻘﯾ يﺬﻟا جذﻮﻤﻨﻟا ﻰﻟإ ﻲﻐﺼﻧ نأ ﺔﯾﺎﻐﻟ ﮫﺸﺘﯿﻧ ﻦﻣ باﺮﺘﻗﻻا موﺮﻧ ﺎﻨﻧﻷو، ةﺎﯿﺤﻟا ضاﺮﻣﻷﺎﺑ ﻢﺨﺘﻤﻟا ﮫﻤﺴﺟ ﻦﻣ ﺔﻈﻔﻠﺘﻤﻟا ﺔﻨﯾﺰﺤﻟا ﮫﺗﺎھوﺄﺗ ﻲھ ﮫﺘﻔﺴﻠﻓ نأ ﻦﻣ لﺎﻘﯾ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﺎﻣ ﻤﻟﺎﺑ ﻢﺨﺘﯾ ﻢﻟ ﺮﻜﻓ ﻰﻠﻋ لﺪﺗ ﺎﻤﻧإ ﮫﺘﻔﺴﻠﻓ ﻦﻣ ﺖﺼﻠﺨﺘﺳا ﻲﺘﻟا ﺎﯿﺟﻮﻏاﺪﯿﺒﻟا نﺈﻓ ﻞﻌﻟ وأ ضﺮ ﺲﺤﯾو ﺪﺴﺠﻟا ىﻮﻗ رﻮﺨﺗ ﺎﻣﺪﻨﻋ ﮫﻧأ ﮫﺸﺘﯿﻧ ﺎﻨﻤﻠﻌﯾو ،ﺎﮭﺴﻔﻧ ﺔﺤﺼﻟا ﻦﻣ ﺔﺤﺻ ﺮﺜﻛأ نﺎﻛ ﮫﺿﺮﻣ ﻊﻣ ﺎﮭﺗاذ ﺪﺣ ﻲﻓ ﺔﻌﺘﻣ ﻰﻟإ ﻢﻟﻷﺎﺑ سﺎﺴﺣﻹا اﺬھ لﻮﺤﺘﯾ ﺎﻣ نﺎﻋﺮﺳ ﺐﻌﺘﻣو ﺾﯾﺮﻣ ﮫﻧأ دﺮﻔﻟا مﻼﻜﻟا ﻦﻣ ﺐﻟاﻮﻗ ﻲﻓ غﺎﺼﺗ نأ ﻻإ ﺔﻤﻟﺄﺘﻤﻟا هرﺎﻜﻓﻷ ﻦﻜﻤﯾ ﻻ ﻞﻀﻓأ ﻦﺋﺎﻛ ﻰﻟإ ﮫﻟﻮﺤﺗ ﺤﺘﯾ،تﻼﻣﺄﺘﻟاو ﻞﻛ ﻞﺒﻗ ﻮھ يﺬﻟا فﻼﺘﺧﻻا ﺮﻜﻓ ﺔﻠﺌﺳأ هﺮﺸﻨﺗﺎﻣ اﺬھ ﺮﺸﺒﻣوأ ﺮﻜﻔﻣ ﻰﻟإ ﺎھﺪﻌﺑ لﻮ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا ﻢﺗو،ﻲﻘﯾﺮﻏﻹا ﻲﻔﺴﻠﻔﻟا ﺪﯿﻠﻘﺘﻟا هﺪﻘﻓ ﺎﻣ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا ﻢﺗ ﺪﻘﻓ ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻰﻠﻋ حﺎﺘﻔﻧا ءﻲﺷ ﻦﯿﻘﯿﻠﻟ ارﺪﺼﻣ ﮫﺴﻔﻧ ﻦﻠﻌﯾ ﺊﺘﻓ ﺎﻣ يﺬﻟا ﻢﻟﺎﻌﻟا ﻢھوو ﻒﯾز ﻒﺸﺘﻜﻨﺳ فﻼﺘﺧﻻا ﻊﻣو تاﺬﻟا حﻮﺿﻮﻟاو ءﺎﻀﻓ ﻞﺧاد ﮫﻠﻌﺟو ﻦﻣ ﻻإ نﻮﻜﯾ ﻦﻟ برﺎﻘﺘﻟا نﺈﻓ ﺎﻨﻔﻠﺳأ ﺎﻤﻛ و ﺰﻛﺮﻤﺗﻻاو ﻰﻨﻌﻣﻻا ﻲﺘﻟا ﻲھ ﺔﻐﻠﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﻠﯿﻔﻓ ﻰﺤﻨﻤﻟا اﺬھ لﻼﺧ ﻗا ﻰﻔﺘ ﺪﻌﺒﻟاو ةﺮﯾﺎﻐﻤﻟا ﮫﺸﺘﯿﻧ ﺎﮭﺑ ﺪﺣا ﻮﻟا ي ﻰﻨﻌﻤﻠﻟ لﻮﻘﺗ ﻲﺘﻟا، ةﺮﺤﻟا لﻮﻘﻌﻟا ﺪﺟﻮﺘﺳ ﺎﻨھ ﻦﻣو ﺲﻧﺎﺠﺘﻟاو، ﺔﻟﻻﺪﻟاو ءﻲﺸﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا نﻮﻜﯿﻓ ﮫﻀﯿﻘﻧو ﮫﻀﯿﻘﻧو . ﻜﻔﻟا اﺬھ نﺎﻛ ﺪﻗو ﺎﯾﺎﻀﻘﻟا ﻦﻋ دﺎﻌﺘﺑﻻاو قﺎﺴﻧﻷا ﺔﻔﺴﻠﻓ نﺎﯿﻐﻄﻟ اﺮﺷﺎﺒﻣ ﺎﺒﺒﺳ ﻲﺸﺘﻨﻟا ﺮ ﯾﺪﺣ اﻮﻟ ﺎﮭﺴﯾﺮﻜﺘﺑ، ﺔﻘﯿﻘﺣ نﺎﺴﻧﻹا ﺲﻤﺗ ﻲﺘﻟا ﺔ ﺔﯿﻏﺎﻄﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﯾﺪﯾﻺﻟاو، ﺮﯿﺴﻔﺘﻟا ﺖﻄﻘﺳأ ﻲﺘﻟا ﻦﻋ ﮫﺸﺘﯿﻧ ﺚﺤﺒﯾ ﻦﻟ، هﺮﻜﻓ ﻲﻓ ﮫﺗﺮﺼﺣو نﺎﺴﻧﻹا " ﺪﻀﻟا " يﺬﻟا ﮫﻜﻠﮭﺘﺳا ﺎﺜﺤﺑ هﻮﻌﺒﺷأو ﮫﯿﻘﺑﺎﺳ ﺮﺧآ ﻚﻠﺴﻣ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﯾ ﮫﻧإ ﻜﻔﻠﻟ اﺪﺑﻹاو ﺮ ع ﻊﻣ ﻰﺤﻨﻤﻟا اﺬھ ﻲﻓ هﺎﻨﺑرﺎﻗ ﻚﻟﺬﻟو، " لﺎﺒﻗإ " ﻚﻟذ ﺮﺋﺎﺜﻟا ﺮﻜﻔﻤﻟا ةروﺮﺿ ﻰﻠﻋ ﺮﺧﻵا ﻮھ ﺰﻛر يﺬﻟا " دﺎﮭﺘﺟﻻا " اراﺮﺻإو ﺔﺑﺮﺠﺘﻟاو ﻞﻘﻌﻟا اﺪﺷﺎﻨﻣ ، ﮫﻓاﺪھأ ﻞﻛ ﻲﻓ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﻮﺤﻧ ﺢﻣﺎﻃ ﻒﻌﻀﻟا ﻦﻋ ﺪﯿﻌﺑ، يﻮﻗ نﺎﺴﻧإ ءﺎﻨﺑ ةروﺮﺿ ﻰﻠﻋ اﺬﺨﺘﻣ ﮫﺒﻠﻗ ﮭﻓ ﻰﻠﻋ ﺲﺳﺆﻤﻟا ﮫﻨﯿﻘﯾ ﻰﻠﻋ ﻲﻨﺒﻤﻟا ﮫﻧﺎﻤﯾإو صﻮﺼﻨﻟا ﻲﻘﯿﻘﺤﻟا ﮫﻤ . ﺚﺤﺒﻣ ﺮﺧآ لوﺎﻨﺗ اﺮﯿﺧأو

-د

صﺎھرﻹا ﺎﯿﺟﻮﻏاﺪﯿﺑ رﻮﺼﺗ ﻦﻜﻤﯾ ﻒﯿﻛو ﻦﯿﺟذﻮﻤﻨﻟا ﻦﻣ ﮫﺴﺳﺆﻧ نأ ﻦﻜﻤﯾ يﺬﻟا يرﺎﻀﺤﻟا يرﺎﻀﺣ ﮫﺟو ﻲﻓ ﺎﮭﺴﻜﻋ ﻰﻠﻋ ﻞﻤﻌﺗ ﺔﯿﺑﺮﺗ ﻢﺋﺎﻗ ﻰﻠﻋ ﮫﺒﺴﺣ ﺲﺳﺆﯾ ﻻ يﺬﻟا نﻮﻜﻟا ﻲﻓ ﺮﻈﻨﻟا أﺪﺒﻤﺑ ﻻإ دﺎﮭﺘﺟﻻا ﺎﻧ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﺣﻼﺻﻹا رﺎﻜﻓﻷﺎﻓ ﺎﮭﺑ ىد لﺎﺒﻗإ ﻛﺆﺗ ﺪ ﻢﻠﺴﻤﻟا ﺪﯿﻌﯾ نأ ةروﺮﺿ ﻰﻠﻋ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﮫﺗﺎﯿﺣو ﮫﺴﻔﻧ ءﺎﻨﺑ ﻊﻣ ﻖﻓاﻮﺘﯾ ﺎﻤﺑ ﺔﯿﻨﯾﺪﻟا صﻮﺼﻨﻟا ﻞﯾوﺄﺗ ةدﺎﻋإ ﻦﻣ ﺎھﺎﯾإ ﺎﻄﺒﻨﺘﺴﻣ ﮫﻟ تﺪﻟو ﺪﻘﻓ دﺎﮭﺠﻟاو ﻞﻤﻌﻟا لﺎﺧدإ ﻊﻣ هﺪﺼﻘﻣو ﮫﺘﯾﺎﻏ ﻲھ ﻲﺘﻟاو مﻼﺳﻹا ﻲﻓ ﺔﯿﺣوﺮﻟا دﺎﻌﺑﻷا ﺔﯾﺎﮭﻨﻟا ﻲﻓ ىدأ ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟا ةﺎﯿﺤﻟﺎﺑ ﺎﻣﺎﻤﺘھا ﻮھ ﻻو مﻼﺳﻹا ﻲﻓ ﺔﻨﺒھرﻼﻓ نﺎﺘﺴﻛﺎﺑ ﺔﻟود ءﺎﺸﻧإ ﻰﻟإ ﻲﻋاﺪﻟا نﺎﻛ ﺎﮭﻠﻛ ﺖﻠﺸﻓ لﺎﺒﻗإ ﺖﻘﺒﺳ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﺣﻼﺻﻹا صﻮﺼﻨﻟا نﻷو ﺔﯾدﺎﻤﻟا ﺐﻧاﻮﺠﻠﻟ دﺎﻌﺑإ ﻖﯿﻤﻋ ﺎﮭﻠﺸﻓ ﺐﺒﺳ ﻞﯿﻠﺤﺘﻟ . . ﻞﯾوﺄﺗ ﻞﺒﺳ ﮫﻘﻠﻐﺑ ﺖﻌﻄﻘﻧا ذإ ﻻﺎﺑو نﺎﻛ ﻖﻠﻏأ يﺬﻟا دﺎﮭﺘﺟﻻا بﺎﺑ نإ ﻄﺧ يأ ﺎﯾﺎﻨﺛ ﻲﻓ ﻞﻘﻌﻟا ةﻮﻘﺑ اﺮﺿﺎﺣ ﮫﻠﻌﺟو ﺺﻨﻟا ﺺﻨﻟا ﻦﯿﺑ ﺪﻘﻓ ﺪﻗ نزاﻮﺘﻟﺎﻓ يﻮﻀﮭﻧ بﺎ ﻰﻨﻌﻤﻟا ﺔﯾدﺎﺣأ ﻲﻓ روﺪﻧ ﻲﺸﺘﯿﻨﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟﺎﺑ وأ ﺪﯿﻠﻘﺘﻟا ﻲﻓ روﺪﻧ ﺎﻨﻧإ، ﻲﻠﻘﻌﻟا بﺎﻄﺨﻟاو ﻲﻨﯾﺪﻟا ﻻ اﺪﺣاو ﻰﻨﻌﻣ ﮫﻟ ﻞﻌﺟو يﺮھﺎﻈﻟا رﺎﯿﺘﻟا ﮫﻘﻠﻏأ يﺬﻟا ﺎﻤﻧإو طاﺮﻘﺳ ﮫﺿﺮﻓ يﺬﻟا ﺲﯿﻟ ﻦﻜﻟو ﻦﯿﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﻞﻜﻟ يﺮﯿﻔﻜﺘﻟا ﺮﻜﻔﻟا دﺎﺴﻓ ،ﺮﯿﻏ ﻮﺟﺮﻟﺎﻓ ع تاﺬﻟا ﻰﻟإ ﺲﻔﻧ ﺬﺧﺄﺑ نﻮﻜﯾ ﻦﻟ ﺎھﺎﻨﻌﻣ ﺎﮭﺘﺟﺎﺑ ﺎﻤﻧإو د ﺪﯾﺪﺟ ﻰﻨﻌﻣ مﺎﮭﻠﺘﺳا " عاﺪﺑإ " ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻨﻋ لﺎﻗ " اوﺮﯿﻐﯾ ﻰﺘﺣ مﻮﻘﯾ ﺎﻣ ﺮﯿﻐﯾﻻ ﷲا نإ ﻢﮭﺴﻔﻧﺄﺑ ﺎﻣ " ﻊﻣو عاﺪﺑﻹا اﺬﮭﻟ ﺚﯾﺎﺤﻣ ءﻲﺷ ءﺎﯿﺷﻷا ﻲﻧﺎﻌﻣو ﮫﺴﻔﻧ لﻮﺣ نﺎﺴﻧﻹا ﻢﯿھﺎﻔﻣ ﺮﯿﯿﻐﺘﻓ ﻲﻓ ﺮﯿﺒﻜﻟا ﻢﮭﻟا ﻊﻣو ﺎﻌﻗاو ﺖﺤﺒﺻأ ﻲﺘﻟا تاﺮﯿﻐﺘﻤﻟا " ﺟ نﺎﺴﻧإ ﺔﻏﺎﯿﺻ ﺪﯾﺪ " ﻻإ ﻚﻟذ نﻮﻜﯾ ﻦﻟ ﻞﻘﻌﻟ ﺲﺳﺆﻧ تاﺬﻟا هﺬھ ﻲﻓو عاﺪﺑﻹا ﻰﻟإ ﻞﺼﺗ نأ ﻊﯿﻄﺘﺴﺗ تاذ ﺲﯿﺳﺄﺗو ﺲﻔﻨﻟا ﻰﻠﻋ دﺎﻤﺘﻋﻻﺎﺑ ﻂﻘﻓ ﮫﻨﻣ ﺾﻌﺒﻟ ﺲﯿﻟو اﺪﺴﺟ ﻦﻜﺴﯾ ﺮﺸﺑ ﻊﻣ ﺶﯿﻌﯾو تاودأ ﺪﯾﺪﺠﺘﻓ،فﺮﻌﯾ نأ ﺪﯾﺮﯾو ﺎﻧﺮﯿﻜﻔﺗ ﻨﺗارﻮﻈﻨﻣ دﺪﻌﺗو ﺎﮭﻗﺮﻃو ﺎ ﺎﮭﻠﺒﻘﺗو ﺎﻨﻤﮭﻔﺑ ﺔﯿﻠﻜﻟا تاﺬﻠﻟ وأ لﺎﻤﻜﻠﻟ ﻢﺋاﺪﻟا ﺎﻨﯿﻌﺳو ﻮﺗو ﻲﻧﺎﻌﻤﻟا ﺪﯿﻟ ﺔﻠﻜﺸﻣ كﺎﻨھ نﻮﻜﺗ ﻦﻟو ﺔﻘﯿﻘﺤﻟا ﻰﻟإ ﺎﻨﻠﺻﻮﯿﺳ ﺎﻣ ﻮھ ﻢﮭﻔﻟا تﻻوﺎﺤﻣو ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا تﻻﻻﺪﻟاو تاﺬﻟﺎﺑ طﺎﺒﺗرﻺﺑ ﺎﻣود دﺪﺤﻣ تﺎﻛﻮﻠﺳ ﻲﻓ ﮫﺳﺎﻜﻌﻧاو تﻼﯾوﺄﺘﻟاو ﻲﻧﺎﻌﻤﻟا ﺪﯿﻟﻮﺗ مادﺎﻣ ﻰﻨﻌﻣ فاﺮﺘﻋاو ﺎھﻮﺤﻧ عوﺰﻧ ﻲﻧﺎﺴﻧﻹا لﺎﻤﻜﻟا مادﺎﻣ ﺎﮭﻨﻋ جﺮﺨﺗ ﻦﻟ ﻲﻧﺎﻌﻤﻟاو تﻻﻻﺪﻟﺎﻓ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﻧﺎﺑ ﺎھﻮﺤﻧ هدﺎﯿﻘ ﻲﻓ ﮫﻟ نارودو ءﺎﻨﺒﺑ ﻻإ ﻰﺗﺄﺘﺗ ﻦﻟ هدﺮﻔﺗو ﻢﻠﺴﻤﻟا قﻼﺧأ نأ لﺎﺒﻗإ ﺢﺿوأ، ﮫﻜﻠﻓ ﺔﯾﺎﻏ ﻲﺘﻟا ﺎﯿﻠﻌﻟا ﻞﺜﻤﻟاو ﻞﻣﻷﺎﺑ ﺔﺌﯿﻠﻤﻟا ﺔﺻﺎﺨﻟا ﮫﺗﺪﯿﻘﻌﺑ ﻞﻣﺎﻜﻟا ﮫﻧﺎﺴﻧﺈﻓ ﻲﺣوﺮﻠﻟ ﺚﯾﺎﺤﻣ يدﺎﻣ

ﺎﮭﯿﻓ تﺎﯾﺎﻐﻟا لﻮﻘﯾ ﺚﯿﺣ فاﺪھﻷا غﻮﻠﺑ : ءﺎﻜﺒﻟﺎﺑ ﺎﻗزر ضرﻷا ﻲﻓ مﺮﺗ ﻻ .... ﻻ ﻦﻣ ءﺎﻤﻟا جﺮﺗ ءﺎﻛذ ﻦﯿﻋ ... ﻰﻔﻄﺼﻤﻟا مﺎﻣأ يﺰﺨﻟا رﺬﺣا .... ﻰﻓو ﺎﻣ عﺎﺳ ﻞﻛ ىﺰﺠﯾ مﻮﯾ . ﯾو ﻦﻋ ﮫﺜﺤﺑ ضﺮﻌﻣ ﻲﻓ لﺎﺒﻗإ ﺪﻛﺆ ﺔﻠﻣﺎﻛ ﺔﻛﺮﻌﻤﻟا ﻲﻓ ﺪﺋﺎﻘﻟﺎﻛ ﮫﻧﺎﺴﻧﺈﻓ ﻖﻠﺨﻟاو عاﺪﺑﻹا ةﻮﻗ ﻰﻠﻋ هدﻮﻨﺟ لﻮﻘﯾ ﺔﯾدﺎﯿﻗ ﮫﺘﻧﺎﻜﻤﻓ تﺎﻗﻮﻠﺨﻣ ﻦﻣ ضرﻷاو تاﻮﻤﺴﻟا ﻲﻓ ﻦﻣ ﻞﻛ : ﻰﻟإ ﺮﻈﻧأ ﻚﯿﻨﯿﻋ ﺢﺘﻓا اﻮﮭﻟاو ءﺎﻤﺴﻟا ﻚﯿﻟاﻮﺣ ء .... ةﺮﯿﺼﺒﻟا ﻲﻓ ﺺﻘﻧ ﻦﻣ ﮫﻟﺎﯿﻓ، ﺔﯿﺗاﺬﻟا ﻚﺘﻤﯿﻗ يرﺪﺗﻻ ﺖﻧأ و ضرﻷا ﻋﺎﺼﻤﻟا قﺮﺘﺨﺗ ﺔﻋﺪﺒﻣ ةﻮﻗ لﺎﺒﻗإ نﺎﺴﻧﺈﻓ ﺐ رﺎﻌﺷأ ﻲﻓو ﻚﻟﺬﻛ نﻮﻜﯾ نﺄﺑ ﺎﻘﯿﻠﺧ ﺎﻧﺎﺴﻧإ ﺄﺸﻨﺗو حوﺮﻟاو، يﻮﯿﻧﺪﻟا طﺎﺸﻨﻟا ﻲﻓ ﻖﻘﺤﺘﻣ لﺎﺒﻗإ ﺪﻨﻋ ﻲﻧﺎﺣوﺮﻟا ﺐﻧﺎﺠﻟا ءﺎﻨﺒﻓ، ﺎﻀﯿﻔﺘﺴﻣ ﺎﺜﺤﺑ لﺎﺒﻗإ ﻌﯿﺒﻄﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﺘﺻﺮﻓ ﺪﺠﺗ ةدﺎﻤﻟﺎﻓ، يﻮﯿﻧﺪﻟاو يدﺎﻤﻟاو ﻲ حوﺮﻟا ﻲﻓ ﻞﺻﺄﺘﻣ ﻞﺻأ ﺎﮭﻟ ﻞﺜﻣ ﻦﯾﺪﻟاو ﺎﮭﻨﻋ لﻮﻘﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻠﻜﻟا تاﺬﻟا ﻮﺤﻧ هدﺮﻔﺗو دﺮﻔﻟا لﻮﺤﺗ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻰﻟإ ﻰﻌﺴﯾ ةﺎﯿﺤﻟا ﻲﻓ ﺔﻔﺴﻠﻓ " نﺎﯿﻐﻃ ﻦﯾﺪﻟاو باﻮﺼﻟا ﺪﻗﺎﻓ ﻞﻘﻌﻟاو باﺬﻋ ىﻮﺳ ةﺎﯿﺤﻟا ﺖﺴﯿﻟ، ﻲﮭﻟﻹا رﻮﻨﻟا نوﺪﺑ " ﻦﯾﺪﻟﺎﻓ ﻧ تاﺬﻟا ﮫﺑ ﻒﺸﺘﻜﺘﺳ يﺬﻟا ﻖﯾﺮﻄﻟا ﻮھ ﻲﻓ رﻮﻄﺘﻟا ﻰﻟإ تاﺬﻟا هﺬھ ﻞﺼﺗ ﺎﻤﻨﯿﺣو ﺎھراﺮﺳأو ﺎﮭﺴﻔ نﺎﻜﻤﻟاو نﺎﻣﺰﻟا ﺎﯿﻠﻌﻟا ﻲھ ﺎﮭﯿﻓ نﺎﺴﻧﻹا ﺔﻟﺰﻨﻣ نﻮﻜﺗ ﻲﺘﻟا ةرﺎﻀﺤﻟا ﺖﻘﻘﺣ ﺪﻗ نﻮﻜﺗ ةﺎﯿﺤﻟاو ﻮھ ﺎﮭﻨﯿﺑ ﺎﻤﻓ ﻦﯾﺎﺒﺘﻟا نأ ذإ ءارﻵا هﺬھ ﻦﯿﺑ ﺎﻘﻓاﻮﺗ ﻼﻌﻓ ﺪﺠﻧ نأ نﺎﻛ ﺎﻤﺑ ﺔﺑﻮﻌﺼﻟا ﻦﻣ ﻞﻌﻟو ﺼﻟا رﺪﺠﺗو نﺎﯿﻘﺘﻠﯾ ﻻ ﺚﯿﺣ ﻦﻣ نآﺪﺒﯾ ﻦﯿﻄﺨﻛ ءﺎﻘﻠﻟا ﻞﻌﺠﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﺳارﺪﻟا نأ ﺮﻛذ ﻲﻓ ﺎﻨھ ﺔﺑﻮﻌ ﻦﻣ ﻞﻌﻟو ﺎﻨﺜﺤﺑ عﻮﺿﻮﻣ ﻖﻓاﻮﺗ ﻲﺘﻟا ﺎﻨھ تﺎﺳارﺪﻟﺎﺑ ﻲﻨﻌﻧ ﻦﺤﻧو ﺔﻠﯿﻠﻗ ﻲھ ﻦﯾﺮﻜﻔﻤﻟا ﻦﯿﺑ ﺎﻨﻜﻤﻣ اﺬھ ﻦﻜﻟو اﺪﺑأ ﮫﻌﻣ ﻖﻓاﻮﺘﯾ ﻢﻟو ﻰﻠﻋﻷا ﻲﻓ ﮫﺸﺘﯿﻧ ءارآ ﻰﻠﻋ ﻊﻠﻃا ﺪﻗ ﮫﺴﻔﻧ لﺎﺒﻗإ نأ ﺔﻗرﺎﻔﻤﻟا ﻗ هﻼﻋأ لﻮﺣ ﮫﺸﺘﯿﻧ ءارآ نأ ﺮﻛﺬﻧ نأ ﻦﻣ ﻊﻨﻤﯾﻻ ﻊﻣ ﺎﺻﻮﺼﺧو ﺮﯿﺒﻛ ﻲﺳﺎﯿﺳ ﻢﺧز ﺎﮭﻟ ﻒﯿﺿأ ﺪ فوﺮﻌﻣ ﻮھ ﺎﻤﻛ ﻲھو ﺚﯿﺑاﺰﯿﻟإ ﮫﺘﺧأ ﺖﻧﺎﻛ ﺎﻤﻧإ ﮫﺸﺘﯿﻧ تﺎﻔﻟﺆﻣ تﺪﮭﻌﺗ ﻲﺘﻟا نأ ﻻ ذإ ﺔﯾزﺎﻨﻟا تﺎﺑﺎﺘﻜﻛ تﺎﺑﺎﺘﻛ نأ ﻰﻟإ ﺎﻨﮭﺒﻨﺗ ﺎﻤﮭﻓﻼﺘﺧا ﻲﻓ ﺎﮭﺴﻔﻧ ﺔﻗرﺎﻔﻤﻟا ﻞﻌﻟو ﺮﯿﺒﻛ يزﺎﻨﻟ جوز ﺖﻧﺎﻛ ﻤﺗ ﺔﯾﺮﻌﺸﻟا ﺔﻐﻠﻟا ةﺮﻄﯿﺴﺑ ﺰﯿﻤﺘﺗ لﺎﺒﻗإ ﺎ ﮫﺸﺘﯿﻧ تﺎﺑﺎﺘﻛ ﻞﺜﻣ ﺎﻣ ﺔﺑﻮﻌﺼﻟا ﻦﻣ ﺐﺠﻌﺘﯾ ئرﺎﻘﻟا ﻞﻌﻟو ﮫﺘﯾﺎﻏ ﺖﻧﺎﻛ ﺚﺤﺒﻟا نأ ذإ ﻼﻌﻓ ﻚﻟﺬﻛ ﺖﻧﺎﻛ ﺎﮭﻨﻜﻟو ﺔﺑﻮﻌﺻ ﻲﺸﺘﯿﻨﻟا ﺚﺤﺒﻟا ﻲﻓ ﺮﺒﺘﻌﻧ نأ نﺎﻜﻤﺑ ﻦﯾﺮﻜﻔﻤﻟا ﺎﮭﯿﻓ ﻖﻔﺘﯾ ﻲﺘﻟا ﺎﯿﺟﻮﻏاﺪﯿﺒﻟا ﻰﻠﻋ ﺰﯿﻛﺮﺘﻟا ﻦﻣ ﺖﺼﻠﺨﺘﺳا ﺪﻗ ﺔﯿﺸﺘﯿﻨﻟا ﺎﯿﺟﻮﻏاﺪﯿﺒﻟاو ﮫﺑﺎﺘﻛ ﻦﻣ ﻊﺑاﺮﻟا ءﺰﺠﻟا " ﺖﺷدارز ﻢﻠﻜﺗ اﺬﻜھ " رﻮﺼﺘﯾ ﺎﮭﯿﻓ ﻲﺘﻟا ﻲھو ﺎﻨھ ﺔﺳارﺪﻟﺎﻓ هﻼﻋأ ﺔﻓﺎﻇإ، ﺐﻧﺎﺠﻟا اﺬھ ﻰﻠﻋ ﻼﻌﻓ ﺰﻛر يﺬﻟاgranier –jean تﻼﯾوﺄﺗ ﺎﮭﻟ ﺔﻣﺎﻋد تﺪﺨﺗإ ﻰﻟإ ﺎﻌﺒﻃ " زﻮﻟد ﻞﯿﺟ " كﺎﻨھوأ ﺎﻨھ ﺎﯾأر سﺪﺣأ نأ نﺎﯿﺣﻷا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﻲﻓ ﻲﺴﻔﻧ ﻊﻨﻣأ ﻢﻟ ﻲﻧأ ﻊﻣ ةءاﺮﻘﻟا ﻖﺤﺘﺴﺗ ﺎﻤھءﺎﻘﻟ ﻦﻣ ةرﻮﺼﺘﻤﻟا ﺎﯿﺟﻮﻏاﺪﯿﺒﻟا نأ ﺮﻜﻧأ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﻻ اﺮﯿﺧأو .

-و

-

:لوﻷا ﻞﺼﻔﻟا

:ﻞﺼﻔﻟا ﺔﻣﺪﻘﻣ

-نﺎﺴﻧﻺﻟ ﺔﯿﻣﻮﮭﻔﻤﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا-: لوﻷا ﺚﺤﺒﻤﻟا

-1- -1 -ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا مﻮﮭﻔﻤﻟا ﺔﻟﻻد : -ﺔﯿﺒﻨﺟﻷا تﺎﻐﻠﻟاو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا -2 -ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا : نﺎﺴﻧﻺﻟ ﻲﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷاو ﻲﻤﻠﻌﻟا مﻮﮭﻔﻤﻟا

نﺎﺴﻧﻹا مﻮﮭﻔﻤﻟ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا : :ﻲﻧﺎﺜﻟا ﺚﺤﺒﻤﻟا -2-

-رﻮﺼﻌﻟا ﺮﺒﻋ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﻲﻔﺴﻠﻔﻟا مﻮﮭﻔﻤﻟا رﻮﻄﺗ

نﺎﺴﻧﻹا مﻮﮭﻔﻤﻟ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا :ﺚﻟﺎﺜﻟا ﺚﺤﺒﻤﻟا

-

-3-1 -ﮫﺸﺘﯿﻧ ﺪﻨﻋ مﻮﮭﻔﻤﻟا ﺔﻟﻻد -2 -لﺎﺒﻗإ ﺪﻨﻋ مﻮﮭﻔﻤﻟا ﺔﻟﻻد

.ﻞﺼﻔﻟا ﺔﻤﺗﺎﺧ

-لوﻷا ﻞﺼﻔﻟا ﺔﻣﺪﻘﻣ

:

نإ زﺎﺠﻧإ ﺔﻈﺤﻟ ﺔﺑرﺎﻘﻣ وأ ﻞﻤﻋ يأ إ ﻻإ نﻮﻜﺗ ﻦﻟ ﺔﯾﺪﻘﻧ ذ ءﺎﻀﻔﻟا ﺎﻨﺑرﺎﻗ ا ﻟا ﻟا ﻲﻤﯿھﺎﻔﻤ ﺬ ﻲﻤﺘﻨﯾ ي ﮫﯿﻟإ و ذ ﻲﻓ ﻊﻘﺗ ﺎﻣ اﺮﯿﺜﻛ ﻲﻤﯿھﺎﻔﻣ ﺮﺼﺒﺗ ﺎﻤﻧود نﺎﺴﻧﻹا سرﺪﺗ ﺖﺌﺘﻓ ﺎﻣ ﻲﺘﻟا تﻻوﺎﺤﻤﻟا نﻷ ﻚﻟ ﻰﺘﺣو ﺎﯿﻃﺎﺒﺘﻋا ﻦﻜﯾ ﻢﻟ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﺎﻧرﺎﯿﺘﺧﺎﻓ تﺎﯾﺎﻐﻟا ﻊﻣ ﺞھﺎﻨﻤﻟاو ﻞﺋاﺪﺒﻟا ﺎﮭﯿﻓ ﻂﻠﺘﺨﺗ طﻼﻏأ هﺮﻜﻓ ﻲﻓ نﺎﺴﻧﻹا ﺺﯿﺨﻠﺗو جاردإ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا قﺎﺴﻧﻷا ﻲﻓ ﺎﮭﺴﻔﻧ ﻦﻋ تﺮﺒﻋ ﺔﯿﻔﺴﻠﻓ تﻻوﺎﺤﻤﻛ ﻨﻣ ﺔﻘﯾﺮﻌﻟا ﺬ ﺎﻨھ ﺎﮭﺘﺳارد ﻦﻜﺗ ﻢﻟ ﺪﺴﺠﻟا ﺖﺼﻗأو ﻞﻘﻌﻠﻟ تﺮﺼﺘﻧا ﻲﺘﻟاو ﻞﺠﯿھ ﻰﻟإ نﻮﻃﻼﻓأ ﺐﻠﻄﻧ ﺎﻤﻧإو قﺎﺴﻧﻷا ﺮﻜﻓ ﻊﺒﺘﯾ يأ، ﺔﮭﺟاﻮﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﺎﻤﺋﺎﻗ اﺮﻜﻓ ﺪﯾﺮﻧ ﻻ ﺎﻤﻧإو ﺎﮭﻤﯿﯿﻘﺗ فﺪﮭﺑ ﻟا فﻼﺘﺧﻻا ﺬ ﮫﺸﺘﯿﻧ ﮫﯿﻟإ ﺎﻋد ي ﺔﻔﺳﻼﻓ هﺪﻌﺑ ﻦﻣو ھ ﻦﻜﯾ ﻢﻠﻓ فﻼﺘﺧﻻا ﺬ ةﺪﺣﻮﻟا ﻲﻐﺒﯾ ﺮﻜﻔﻟا ا تﺎﻔﺴﻠﻓ لﺪﺠﻓ، ةزرﺎﺒﻟا تﺎﻀﻗﺎﻨﺘﻟا ءارو ﻦﻣ ﻖﺑﺎﻄﺘﻟاو فﻼﺘﺧﻻا نوﺪﺑ ﺾﻗﺎﻨﺗ هرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﺐﯿﻛﺮﺗ حﺎﺘﻔﻧﻻا ﺐﻠﻄﻣ نﺎﻛ ﮫﻨﻣو، ﺎﮭﻨﯿﺑ ﻖﻓﻮﺗ ﺔﯿﻟﺎﻌﺘﻣو ﺔﻗرﺎﻔﻣ ةﺪﺣو نود ﻦﻣ ةﺮﻓﺎﻨﺘﻣ تﺎﯿﻨﺑو ﺗ يﺮﻜﻔﻟا فﻼﺘﺧﻻﺎﺑ ﺪﺼﻘﻧ ﻻو ﺎﯾروﺮﺿ ﺎﺒﻠﻄﻣ ﺮﺧﻵا ﺮﻜﻓ ﻰﻠﻋ ﺎﻤﻛ ﺔﯿﻟﺎﻀﻨﻟا تﻻﺎﺠﺴﻟا ﻚﻠ ﻤﻟا ﻲﻓ نﺄﺸﻟا ﻮھ ﺬ ﻟو ﺎﮭﻓﻼﺘﺧﺎﺑ ﺔﯾﺮﻜﻔﻟا تارﺎﯿﺘﻟاو ﺐھا ﺬ مﻮﮭﻔﻣ ﻊﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﻦﻣ ﺪﺑﻻ نﺎﻛ ﻚﻟا ﺟ ﻰﺘﺣو ﺔﯿﺒﻨﺟﻷاو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺎﮭﺗﺎﻐﻟ فﻼﺘﺧﺎﺑ ﻢﺟﺎﻌﻤﻟا دوﺪﺣ ﻲﻓ نﺎﺴﻧﻹا ﺬ ﯿﻨﯿﺗﻼﻟا ﺎھرو ﺔ قﺎﻘﺘﺷاو ﺪﻌﺑو تﺎﮭﺠﻟاو ﺐﻧاﻮﺠﻟا ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻦﻣ ﮫﻟ ﺔﯿﻣﻮﮭﻔﻤﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا ذ وﺎﻨﺗ ﻚﻟ ﻨﻟا ﻦﻣ ﮫﻟ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺔﯿﺣﺎ ﺪﻌﺑ، ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷاو ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺒﻟا ذ ﮭﻟ ﺔﺒﺳﺎﻨﻣ ﺔﯿﻔﺴﻠﻓ ﺔﻟﻻد ﻢﺳر ﻚﻟ ﺬ ﻦﻣ ﻞﻛ ﺪﻨﻋ مﻮﮭﻔﻤﻟا ا ﻮﻤﻨﻟا ذ ﺠﻟ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا ﺔﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﻲﻟﺎﺘﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﻲﻓ ﺎﻨﻟ ﻰﻨﺴﺘﯾ ﻰﺘﺣ ﻦﯿﺟ ﺬ ﺎﻨﺿﺮﻌﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻠﻜﺸﻤﻟا رو نﺎﺴﻧﻹا مﻮﮭﻔﻣ ﻲھو ﺎﮭﻟ

:

لوﻷا ﺚﺤﺒﻤﻟا

-1 -ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا مﻮﮭﻔﻤﻟا ﺔﻟﻻد : -ﺔﯿﺒﻨﺟﻷا تﺎﻐﻠﻟاو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا -2 -ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا : نﺎﺴﻧﻺﻟ ﻲﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷاو ﻲﻤﻠﻌﻟا مﻮﮭﻔﻤﻟا

-1

ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻲﻓ نﺎﺴﻧﻹا مﻮﮭﻔﻣ

ا وأ ﺲﻧﻷا ﻦﻣ ﻖﺘﺸﻣ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻲﻓ نﺎﺴﻧﻹا ﻟا سٌﻮﻨﻟ ﺬ ﻟا ﺾﯿﻘﻧ ﻮھ ي ﺬ ﻛ ھو ﺮ ﺬ ﺎﻣ ا ذ ﮫﯿﻟإ ﺐھ ﺲﻧﻹا ﻦﻣ سﺎﻨﻟا وأ نﺎﺴﻧﻹا ﻞﺻأ نأ ىﺮﯾ ﺚﯿﺣ ﷲا ﺔﺒھ تادﺎﻌﺴﻟا ﻮﺑأ ﻦﯾﺪﻟا ءﺎﯿﺿ ﻒﯾﺮﺸﻟا ﺔﺸﺣﻮﻟا ﺾﯿﻘﻧ ﻮھو -1 سﺎﻨﻟا نﻷ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻲﻓ نﻮﻨﻟا نﻮﻜﺳو ﻒﻟﻷا ﻢﻀﺑ ﺲﻧﻷاو ﻚﻟﻮﻗ رﺪﺼﻣ ﻮھو ﺎﻀﻌﺑ ﻢﮭﻀﻌﺑ ﺲﻧﺄﯾ آ ھو ﮫﺴﻧأو ﺮﺴﻜﻟﺎﺑ ﮫﺑ ﺖﺴﻧ ﺬ ﻮﻜﺴﻣ ﻦﺑا ﮫﯿﻟإ ﺐھذ ﺎﻣ ا ﮫﯾ ﻲﻓ نﺎﺴﻧإ ﻢﺳإ قﺎﻘﺘﺷا ﮫﻨﻣو ﮫﻨﻣ رﻮﻔﻧ ﻻو ﻲﺸﺣﻮﺑ ﺲﯿﻟو ﻊﺒﻄﻟﺎﺑ ﺲﻧآ نﺎﺴﻧﻹا نأ ﺮﺒﺘﻋا ذإ ﮫﺴﻧﻷ ﻻإ نﺎﺴﻧﻹا ﻲﻤﺳ ﺎﻣو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا * ﺐﻠﻘﺘﯾ ﮫﻧﻷ ﻻإ ﺐﻠﻘﻟا ﻻو -2 ﻲﻠﻋ ﻮﺑأ لﺎﻗو ﺮﻛذو ﺲﯾٌﻮﻧ هﺮﯿﻘﺤﺗ ﻲﻓ لﺎﻘﯾو ﻲﺳﺎﻧﻷاو ﺲﻧﻹا ﻰﻠﻋ لﺪﯿﻓ سﺎﻧﻷا سﺎﻨﻟا ﻞﺻأ ﻲﺳرﺎﻔﻟا جﺎﺗ ﺐﺣﺎﺻ ﺪﻗو ﺮﻛﺬﻣ سﺎﻨﻟا ﻊﻤﺠﻟاو فوﺮﻌﻣ نﺎﺴﻧﻹا نأ سﻮﻣﺎﻘﻟا ﺮھاﻮﺟ ﻦﻣ سوﺮﻌﻟا لﻮﻘﺗ ﺲﻧﻷا ﻢھو سﺎﻧأ ﻊﻤﺠﻟاو سﺎﻨﻟا ﺔﻋﺎﻤﺟ ﺲﻧﻹا و ﺔﻔﺋﺎﻄﻟاو ﺔﻠﯿﺒﻘﻟا ﻰﻨﻌﻣ ﻰﻠﻋ ﺚﻧﺆﯾ ﺮﺴﻜﻟﺎﺑ ﺲﻧﻹاو نﻮﻤﯿﻘﻤﻟا ﻲﺤﻟا ﻚﯾﺮﺤﺘﻟﺎﺑ ﺲﻧﻷاو ﺮﯿﺜﻛ سﺎﻧ يأ اﺮﯿﺜﻛ ﺎﺴﻧأ ﺖﯾأر ﻚﺴﻧإ ﻒﯿﻛ لﺎﻘﯾو ﺔﻨﯿﻧﺄﻤﻄﻟا ﺲﻧﻷاو ﺪﺣاو ﺮﺸﺑ ﻦﺑا لﻮﻘﯾ ﺎﻤﻛ نﻼﻔﺑ ﺖﺴﻧآو ﻚﺴﻔﻧ ﻒﯿﻛ سأ هﺪﯿﺳ ﻦﺑا لﻮﻘﯾ ﺔﻠﻤﻧﻷا ﺎھاﺪﺣإ ﻲﻧﺎﻌﻣ ﺔﺴﻤﺧ ﮫﻟو ﮫﺑ ﺖﺣﺮﻓ يأ ﻲﺑاﺮﻋﻷا : ﺎﮭﯿﻔﻛ نﺎﺴﻧﻹ ترﺎﺷأ * ﺎﮭﯿﻨﯿﻋ نﺎﺴﻧﺈﺑ ﺎﻧﺎﺴﻧإ ﻞﺘﻘﺘﻟ . ﻞﻇ ﻲﻧﺎﺜﻟا، ﺎﮭﺘﻠﻤﻧأ يأ ﺎﮭﻧﺎﺴﻧإ ﻲﺑاﺮﻋﻷا ﻞﺜﯿﻤﻌﻟا ﻮﺑأ هﺮﺴﻓ ﺘﻟا ضرﻷا ﻮﮭﻓ ﻊﺑاﺮﻟا ﺎﻣأ ﻞﺒﺤﻟا سأر ﺖﻟﺎﺜﻟاو نﺎﺴﻧﻹا ىﺮﯾ يﺬﻟا لﺎﺜﻤﻟا ﺎﮭﺴﻣﺎﺧو عرﺰﺗ ﻢﻟ ﻲ ﺔﺑاﺪﻟاو نﺎﺴﻧﻹا ﻲﺴﻧإو ﺎﻤھﺪﺣ ﻢﮭﺴﻟاو ﻒﯿﺴﻟا نﺎﺴﻧإو ﻦﯿﻌﻟا نﺎﺴﻧإ ﮫﻟ لﺎﻘﯾو ﻦﯿﻌﻟا داﻮﺳ ﻲﻓ ﻦﻣ ﺮﺴﯾﻷا ﻲﺴﻧﻹا نأ ﻰﻟإ ﺪﯾز ﻮﺑأ ﺐھذو ﺐﻠﺘﺤﯾو ﺐﻛﺮﯾ ﮫﻨﻣ يﺬﻟا ﻦﻤﯾﻷا ﻞﯿﻗو ﺮﺴﯾﻷا ﺎﮭﺒﻧﺎﺟ ﻦﻤﯾﻷا ﻲﻌﻤﺻﻷا لﺎﻗو ءﻲﺷ ﻞﻛ -3 -أ ﻰﻟإ نﻮﯿﻓﻮﻜﻟا ﺐھذ ﺎﻤﻨﯿﺑ ﻢﮭﺘﺠﺣو نﺎﯿﺴﻨﻟا ﻦﻣ ﻖﺘﺸﻣ ﮫﻧ نﻷو ﺎﮭﻠﺒﻗﺎﻣ ﺢﺘﻓ ﺐﻠﻄﺗ ﻒﻟﻷا نﻷ ﻦﯿﺴﻟا ﺖﺤﺘﻓو ﺎﻔﺒﻔﺨﺗ ءﺎﯿﻟا ﺖﻓﺬﺤﻓ نﺎﯿﺴﻧأ ﮫﻠﺻأ نأ ﻲﻓ ﺎﮭﻟﻮﺻأ ﻰﻟإ ءﺎﯿﺷﻷا دﺮﯾ ﺮﯿﻐﺼﺘﻟاو ءﺎﯿﻟا تدازو نﺎﯿﺴﻧأ ﮫﯿﻓ ﺖﻟﺎﻗ ﮫﺗﺮﻐﺻ ﻦﯿﺣ بﺮﻌﻟا -4 1 -تاﺪﯾﻮﻋ راد تارﻮﺸﻨﻣ، مﻮﻠﻌﻤﻟا ﻚﻟذ نﺎﺴﻧﻹا، لدﺎﻋ اﻮﻌﻟا ، ﻰﻟوﻷا ﺔﻌﺒﻄﻟا،توﺮﯿﺑ، 1977 ص ، -24 -2 -، توﺮﯿﺑ-، قاﺮﻋﻷا ﺮﯿﮭﻄﺗو قﻼﺧﻷا ﺐﯾﺬﮭﺗ-، ﺪﻤﺣأ-، ﮫﯾﻮﻜﺴﻣ ﻦﺑا -د ط 1921 ص ، 130 -3 -ﺎﺴﻟ ،رﻮﻈﻨﻣ ﻦﺑا ن ﻠﺠﻤﻟا ،ﻂﯿﺤﻤﻟا بﺮﻌﻟا ﺪ اد ،لوﻷا ر ،توﺮﯿﺑ ،ﻞﯿﺠﻟا 1988 ص 112 113 -4 -ص ﻖﺒﺳﻷا ﻊﺟﺮﻤﻟا 25

نﺎﯿﺴﻧإ ﮫﻠﺻأ ﻲﻓ نﺎﺴﻧﻹاو ةﺮﯿﺧﻷا ءﺎﯿﻟا ﺖﻟﺪﻓ نﺎﯿﺴﯿﻧأ هﺮﯿﻐﺼﺗ ﻲﻓ اﻮﻟﺎﻗ ﺔﺒﻃﺎﻗ بﺮﻌﻟا نﻷ ﺲﻧﻹا ﻦﻣ نﺎﯿﻠﻌﻓ ﺎﻣإ ﻮﮭﻓ ﻢﮭﻣﻼﻛ ﻲﻓ سﺎﻨﻟا ﺮﺜﻛ ﺎﻣا ﺎھﻮﻓﺬﺣ ﻢﮭﻧأ ﻻإ هﺮﯿﺒﻜﺗ ﻲﻓ ءﺎﯿﻟا ﻰﻠﻋ ﮫﻧإ ﻞﯿﻗ ﻰﺘﺣ نﺎﯿﺴﻨﻟا ﻦﻣ نﻼﻌﻓإ ﺎﻣإو ﻞﻋﺎﻔﻟا ءﺎﻓ ﮫﯿﻓ ﻒﻟﻷاو ﻲﺴﻨﻓ ﮫﯿﻟإ ﺪﮭﻋ ﮫﻧﻷ نﺎﺴﻧإ ﻲﻤﺳ ﺿر سﺎﺒﻋ ﻦﺑا ﻦﻋ يور ﺎﻣ اﺬھو ﺰﯾﺰﻌﻟا ﻞﯾﺰﻨﺘﻟا ﻲﻓ درو ﺎﻤﻛ ﺎﻤﮭﻨﻋ ﷲا ﻲ " ﺐﻧﺎﺟ ﻦﻣ ﺲﻧآ ارﺎﻧ رﻮﻄﻟا " تﻮﺼﻟا، ءﻲﺸﻟا ﺲﻧآ،ﮫﻤﻠﻋ ءﻲﺸﻟا ﺲﻧأو سﺎﻨﯾﻹا ﻮھو ارﺎﻧ ﺮﺼﺑأ ﻰﺳﻮﻣ ﻲﻨﻌﯾ يأ نﻮﺴﻧﺆﯾ ﻻ ﻢﮭﻧﻷ ﻦﺟ ﻦﺠﻠﻟ ﻞﯿﻗ ﺎﻤﻛ نوﺮﺼﺒﯾ يأ نﻮﺴﻧﺆﯾ ﻢﮭﻧﻷ ﺲﻧأ ﺲﻧﻸﻟ ﻞﯿﻗو ﮫﺘﻌﻤﺳ راﻮﺘﻣ يأ سﺎﻨﻟا ﺔﯾؤر ﻲﻓ نﻮﻨﺘﺠﻣ ﻢﮭﻧأ يأ نوﺮﺼﺒﯾ ﻻ نو -1 ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ ﻦﯾﺪﻟا بﺎﮭﺷ ﺐھﺬﯾو ﺮﻤﻀﯾ ةﺮﯿﺜﻛ ءارآ ﺎﻨﺘﻌﻟﺎﻃ نﺎﺴﻧﻹا ﻢﺳا قﺎﻘﺘﺷا ﻰﻟإ ﺎﯾﻮﻐﻟ ﺎﻧﺮﻈﻧ اذإ ﮫﻧأ يﺮﯾﻮﻨﻟا بﺎھﻮﻟا ﺪﺒﻋ ﺮﮭﺷأ يﺮﯾﻮﻨﻟا ﻊﻤﺟﺪﻗو نﺎﺴﻧﻹا ﻲﻓ ﺎﮭﺒﺣﺎﺻ ﺐھﺬﻣ ﻦﻋ ﻢﻨﺗ ﺔﯿﻔﺧ ﺔﯾﺮﻈﻧ ﻖﺤﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﻨﻣ ﻞﻛ ﻦﻣ قﺎﻘﺘﺷﻹا اﺬھ ﻞھ،سﺎﻨﻟا ﻦﻋ ﮫﻟاﺆﺳ ﻲﻓ ءارﻵا هﺬھ : ھ يﺬﻟا ﺲﻧﻹا اﺬھو ﺔﺸﺣﻮﻟا ﺾﯿﻘﻧ ﻮ ﻰﻨﻌﻤﺑ سﺎﻨﯾﻹاو نﻮﻜﺴﻟا ﺾﯿﻘﻧ ﻮﮭﻓ سﻮﻨﻟا ﺎﻣأ، ﮫﻌﺒﻄﺑ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟإ ﻦﺋﺎﻛ نﺎﺴﻧﻹا نأ ﻰﻟإ هدﺮﻣ رﺎﺼﺑﻹا -2 . لﻮﺣ ﻲﻤﯿﻗ فﻼﺘﺧإ ﻰﻟإ ﻊﺟﺮﯾ نﺎﺴﻧﻹا ﻆﻔﻟ قﺎﻘﺘﺷا نﺎﯿﺒﺗ ﻲﻓ تﺎﻓﻼﺘﺧﻹا هﺬھ نأ ﻖﺤﻟاو ﻟا وأ ﺲﻧﻷا ﺐﻧﺎﺟ ﻮھ اﺬھو ﻊﺒﻄﻟﺎﺑ ﻲﻧﺪﻣ هرﺎﺒﺘﻋﺈﺑ نﺎﺴﻧﻹا ﻰﻟإ ةﺮﻈﻨﻟا ﻦﻣ ﻞﯿﻤﺠﻟا ﺐﻧﺎﺠ ﺮﺼﺒﻟاواﺮﺼﺒﻣ هرﺎﺒﺘﻋﺈﺑ وأ نﻮﻜﺴﻟا ﺪﺿ ﻞﻋﺎﻓ يأ ﻂﺷﺎﻧ ناﻮﯿﺣ هرﺎﺒﺘﻋﺈﺑ وأ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻹا ةﺎﯿﺤﻟا ﻻ فرﺎﻌﻟا نﺎﺴﻧﻹا ﺔﻤﯿﻗ ﻲھ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﺔﻗﻮﻣﺮﻤﻟا ﻰﻟوﻷا ﺔﻤﯿﻘﻟا نﻮﻜﺘﻓ ﺔﯿﻘﯿﻘﺣ ﺔﻓﺮﻌﻣ ةادأ ا ﻮھ نﺎﺴﻧﻹا نﻮﻜﯿﻓ ﺮﻛﺬﻟا ﺾﯿﻘﻧ ﻮھو نﺎﯿﺴﻨﻟا ﻦﻣ نﺎﺴﻧﻹا قﺎﻘﺘﺷا رﺎﺒﺘﻋﺈﺑ وأ ﻊﻧﺎﺼﻟا ﻦﺋﺎﻜﻟ ﻰﻟوﻷا ﺔﺟرﺪﻟﺎﺑ لوﺆﺴﻤﻟا -1 -يﺮﯾﻮﻨﻟا ﮫﻌﺒﺗو سﺎﺒﻋ ﻦﺑا ﮫﯿﻟإ ﺐھذ ﺎﻣ ﮫﻨﻣو -3 ﺮﯿﺧﻷا ﻲﻓو ﺔﺸﺣﻮﻟا ﺪﺿ ﺲﻧﻷا ﺔﺴﻤﺧ ﮫﻧﻮﻛ ﻦﻋ جﺮﺨﯾ ﻻ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﻲﺑﺮﻌﻟا يﻮﻐﻠﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا نأ ﺺﺨﻠﻧ رﺎﺼﺑﻹا ﻰﻨﻌﻤﺑ سﺎﻨﯾﻺﻟا . يﻮﻐﻠﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا نﻮﻜﯿﻓ نﻮﻜﺴﻟا ﺪﺿ سﻮﻨﻟاو ﺮﻛﺬﻟا ﻰﻨﻌﻤﺑ نﺎﯿﺴﻨﻟا ﺑ ﻲﺑﺮﻌﻟا ﺎﯿﻠﻤﻋو ﺎﯾﺮﻈﻧ نﺎﺴﻧﻹا مﻮﮭﻔﻤﻟ ﺲﺳﺆﺗ ﻲﺘﻟا رﺎﻜﻓﻷا و ﻲﻔﺴﻠﻔﻟا ﻂﺒﻀﻟا ﻦﻋ اﺪﯿﻌ ﻞﯿﻌﻔﺗ ﻦﻣ ﺪﺑ ﻼﻓ ﺔﺸﺣﻮﻟاو نﻮﻜﺴﻟاو رﺎﺼﺑﻹا ﻦﻋ اﺪﯿﻌﺑ نﺎﺴﻧﻹا تﺎﻔﺻ ﺔﯿﺣﺎﻧ ﻦﻣ ﺎﺻﻮﺼﺧو ﮫﻣﻮﮭﻔﻣ ﻂﺒﻀﺗ ﺔﯿﺻﺎﺨﻛ ﮫﻠﻘﻋو ةﺮﻜﻔﺑ نﺎﺴﻧﻹا ﺰﯿﻤﺗو ﻞﻌﻔﻟا ﺔﯿﻛﺮﺣ . ﻲﻓﺎﻣأ

تﺎﻐﻠﻟا

ﺔﯿﺒﻨﺟﻷا

ﺔﯾﺰﯿﻠﺠﻧﻹا ﻲﻓ ﺎﻣأ homo ﻰﻨﻌﻤﺑ humanisas ﺔﯿﻨﯿﺗﻼﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﺴﻧﺮﻔﻟا HOMME . Man ﻞﺟر، يﺮﺸﺑ دﺮﻓ يأ نﺎﺴﻧإ، ﻲﺴﻧﺮﻓ سﻮﻣﺎﻗ ﻮھو ﻮﯿﻠﯿﺒﻟا ﻲﻓ Homme:ﻲﺴﻧﺮﻔﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا-1- ﺮﺸﺒﻟا ﺪﺣأ،ﺪﺷار ﻎﻟﺎﺑ ةأﺮﻣإ وأ نﺎﻛ ﻼﺟر . -4 -1 -ﺎﺴﻟ ،رﻮﻈﻨﻣ ﻦﺑا ن ﻂﯿﺤﻤﻟا بﺮﻌﻟا ص ، 113 -2 -، بﺎﺘﻜﻠﻟ ﺔﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ﺔﻛﺮﺸﻟا-، لوﻷا ءﺰﺠﻟا-، ﺔﯾﺰﯿﻠﺠﻧﻹاو ﺔﯿﺴﻧﺮﻔﻟاو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ظﺎﻔﻟﻷﺎﺑ-،ﻲﻔﺴﻠﻐﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا-، ﻞﯿﻤﺟ-، ﺎﺒﯿﻠﺻ توﺮﯿﺑ ، -3 -ص ،مﻮﻠﻌﻤﻟا ﻚﻟذ نﺎﺴﻧﻹا، لدﺎﻋ اﻮﻌﻟا 36 -4 -ﻌﺒﻄﻤﻟا، ﻲﺑﺮﻋ ﻲﺴﻧﺮﻓ سﻮﻣﺎﻗ ﻮﯿﻠﯿﺑ ،ط،د، توﺮﯿﺑ، ﺔﯿﻜﯿﻟﻮﺛﺎﻜﻟا ﺔ 1952 ص

" باﺮﺗ ﻦﻣ ﺪﻟو وأ باﺮﺗ ﻦﻣ ﺪﺟو " ﻰﻨﻌﻤﺑ "homoنﺈﻓ ﻲﻨﯿﺗﻼﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا ﺎﻣأ " يأ ﻲﻨﯿﺗﻻ ﺢﻠﻄﺼﻤﻛ ﺔﻈﻔﻠﻟا هﺬھ مﺪﺨﺘﺳأ ﻦﻣ لوأو né de la terre" بﻮﻠﺳأ ﺮﯿﺧﻷا اﺬھ ﺪﻨﻋ ﻮھو نوﺮﺸﯿﺷ ﺎﮭﻟ جور ﻢﺛ ﻮﯿﺒﯿﻜﺳ ﺔﺳرﺪﻣ Humanisas ﺎﻜﻣإ ﻰﻠﻋ روﺪﯾ ﺮﯿﻜﻔﺘﻟا ﻲﻓ رﺎﻜﻓﻷاو ﺔﯿﻨﯾﺪﻟا تﺎﺋﺪﮭﻤﻟا ﺾﻓرو نﻮﻜﻟا ﻲﻓ نﺎﺴﻧﻹا ﻢﻜﺤﺗ ن ﻋدﺎﺨﻟا ﺔﯿﻟؤﺎﻔﺘﻟا ﺔ ﺔﯿﺑوروﻷا تﺎﻐﻠﻟا ﻲﻗﺎﺑ ﻲﻓ ﺎﻣأ ﮫﻟﻹﺎﺑ ﮫﯿﺒﺷ نﺎﺴﻧﻹا ﻞﻌﺠﯾ نأ اﺬھ نﺄﺷ ﻦﻣو ﺔﻏﻼﺒﻟا ذﺎﺘﺳأ ﻰﻠﻋ ﺔﺻﺎﺧ ﺔﻔﺼﺑ ﻖﻠﻄﺗ ﻲﮭﻓ ﺔﯿﻟﺎﻄﯾﻹا . Humanitas ﺎﻣأ ضرﻷا ﻰﻨﻌﻤﺑ " ghyomﺔﻤﻠﻛنﺈﻓ ﺔﯿﺑوروأ وﺪﻨﮭﻟا تﺎﻐﻠﻟا ﻲﻓ ﺎﻣأ ﻲﻨﻌﺗ -mensh- ﺎﻣأ ﺮﻛذ ﻒﻨﺻ- يﺮﻛذ ﻂﻤﻧ ﻦﻣ نﺎﺴﻧإ ﻲﻨﻌﺗ ﺔﯿﻧﺎﻤﻟﻷا man نﺎﺘﻤﻠﻜﻟا نﺎﺗﺎھو ﻰﺜﻧأ وأ اﺮﻛذ نﺎﻛ اذإ ﺎﻣ ﻂﻤﻨﻟا وأ ﻒﻨﺼﻠﻟ ﻖﯿﻗد ﻦﯿﯿﻌﺗ نوﺪﺑ نﺎﺴﻧإ ﻮھو : –Manus- ﻰﻋﺪﯾ ﮫﻟإﻢﺳا ﻦﻣ تءﺎﺟ ﺎﻤﺑر ﺪﻛﺆﻣ ﺮﯿﻐﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا اﺬﮭﺑ ﺔﯾﺮﺸﺒﻟا ﻮﺑأ ﻰﻋﺪﯾ ﻲﺑروأ وﺪﻨھ ﮫﻟإ -2 ﻮھو ﯾ ﺬﺧﺄ ﻰﻠﻋ لﺪﯾ ﺎﮭﯿﻧﺎﺛو يﺮﺸﺒﻟا ﻒﻨﺼﻠﻟ ﻲﻤﺘﻨﯾ ﺰﯿﻤﺘﻣ ﻲﺣ ﻦﺋﺎﻛ ﮫﻧأ ﺎﮭﻟوأ ﻲﻧﺎﻌﻣ ةﺪﻋ ﻞﻛ ﮫﯾﺪﻟ يﺬﻟا ﺮﯿﯿﻐﺘﻠﻟ ﻞﺑﺎﻗ ﺮﯿﻏ عﻮﻧ ﻮﮭﻓ ﺎﺜﻟﺎﺛ ﺎﻣأ تﺎﻨﺋﺎﻜﻟا هﺬھ يﻮﺤﯾ يﺬﻟا يﺮﺸﺒﻟا ﻒﻨﺼﻟا هﺰﯿﻤﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯿﺻﻮﺼﺨﻟا ﺔﮭﺟو ﻦﻣ نﺎﺴﻧﻹا ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻚﻟذ ﻦﻣ ﺎﻗﻼﻄﻧإ ﻦﻜﻤﯾو ﺮﺸﺒﻟا تﺎﻔﺻ ﯿﻧاﻮﯿﺤﻟا فﺎﻨﺻﻷا ﺔﻓﺎﻛ ﻦﻋ ﻲﻨﻌﯾ ﺎﻤﻣ نﺎﺴﻧﻹا تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻰﻟإ فﺪﮭﯾ ﻖﯿﻘﺤﺘﻟاو ﺔ إو ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ﺔﻌﯿﺒﻄﻟا وأ ﺰﯿﻤﺘﻤﻟا ﮫﻓﻼﺘﺧإ ذ و ﺔﯿﺻﻮﺼﺨﻟا هﺪھ مﺎﻈﻧ ﺺﺨﯾ ﺮﻣﻷا نﺎﻛ ا ﺎﻗﻼﻄﻧا ةﺮﻜﻓ نﻮﻜﻧ نأ ﻊﯿﻄﺘﺴﻧ ﺔﯿﺻﻮﺼﺨﻠﻟ ﻒﯾﺮﻌﺘﻟا اﺬھ ﻦﻣ " نﺎﺴﻧﻹا عﻮﻧ " ﻲﻘﻄﻨﻣ ﻒﻨﺼﻛ ﺖﺴﯿﻟ ﺼﺨﺸﻟا ةﺎﯿﺤﻟا ﻰﻘﻠﺗ ﻦﯾأ ﺔﯿﻗﻼﺧﻷا ﻢﯿﻘﻟا ﻲھ ﻞﺑ ﺐﺴﺤﻓ ﺤﻟا هﺪھ ﻦﻜﻟو نﺎﺴﻧﻺﻟ ﺔﯿﺗاﺬﻟا ﺔﯿ ةﺎﯿ ﻟا ﺲﻔﻧ ﻰﻟإ ﻲﻤﺘﻨﺗ ﻲﺘﻟاو ىﺮﺧﻷا فﺎﻨﺻﻷا ﻦﻋ ﺔﻔﻠﺘﺨﻣ ﺖﻗﻮﻟا ﺲﻔﻧ ﻲﻓ شﺎﻌﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﺼﺨﺸ ﻦﻋ ﻼﻈﻓ ﻲﻧﺎﺴﻧﻹا دﻮﺟﻮﻟا ﺔﻌﺒﻃ ﺮﺒﻋ نﺎﺴﻧﻹا ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻰﻟإ شﺎﻘﻨﻟا ﻞﻘﻧ ﻰﻟإ ﺎﻧدﻮﻘﺗ ﻒﻨﺼﻟا ﻒﯾﺮﻌﺘﻟﺎﻓ، دﻮﺟﻮﻟا اﺬھ ﺔﺳارد ﻲﻓ ﻒﻨﺼﻛ ﮫﻔﯾﺮﻌﺗ ﺖﺑﺎﺜﻟا ﺎﺠﻣ كﺮﺘﯾ ﺔﻌﯿﺒﻄﻠﻟ ﻒﺸﺘﻜﯾو ﺎﻌﺳاو ﻻ ادﺮﻔﻨﻣ ﮫﺴﻔﻧ نﺎﺴﻧﻹا ﻚﻟذ ﺪﻌﺑ اﺮﻄﻀﻣو ﻲﻔﺘﻜﯾ ﻻ حور جﺎﺘﻧﻹ دﺎﻤﺘﻋﻻﺎﺑ ﺎﮭﯿﻠﻋ 3 ﻲﻓ ﺎﻣأ نﺈﻓ ﻦﯿﺟ ﺖﻧﺎﺳ ﺪﻧﻮﻤﯾارو ﻲﻜﻟﻮﻓ لﻮﺑ ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺔﻘﻘﺤﻤﻟا ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا ﺔﻋﻮﺳﻮﻤﻟا– ﻲﻧﺎﺴﻧإ عﻮﻧ ﻦﻣ دﺮﻓ ﻻوأ ﻲھو Home ﻦﻣ hum anus - ﺔﯿﻨﯿﺗ ﻼﻟا ﻦﻣ humanité

ﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ،نﺎﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ يوﺪﺑ ﺔ ﺒﺘﻜﻣ ،ﺔﯾدﻮﺟﻮﻟاو ﺔ وﺮﯿﺑ ،ﺔﻀﮭﻨﻟا ت ط ، 2 ، 1972 ص 145 -1- -2

- larouse-grand dictionnaire de la philosophie direction miche blay-paris cedex 6 avril 2003 CNRS édition page484

-3-dictionnaire philosophique André comte sponville-presse universitaires de france-paris-2001-page276

ﮫﺴﻨﺟو هﺮﻤﻋ نﺎﻛ ﺎﻣ ﺎﯾأ يﺮﺸﺑ ﻦﺋﺎﻛ ﻞﻛ مﺎﻌﻟا ﺎھﺎﻨﻌﻣو ﻎﻟﺎﺑ ﺮﻤﻋو ﺮﻛذ ﺲﻨﺟ ﻦﻣ ، ﺬﮭﺑو ا نﻮﻜﯾ ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻹا قﻮﻘﺤﻟا يوﺎﺴﺘﻣ نﺎﺴﻧ ،تﺎﺒﺟاﻮﻟاو و ﻲﻐﻠﯾ ﺎﻌﺒﻃ اﺬھ ﺎﻗ وﺮﻔﻟا ت ﺔﯿﺴﻨﺠﻟا عﻮﻨﻟا ةﺪﺣو ﻰﻟإ ﻞﺼﯾو . ﯿﻧﺎﺴﻧﻹا نﻮﻜﺗ نﺄﻓ نأ ﻰﻠﻋ ةردﺎﻗ ﺎﮭﻠﻌﺠﯾ ﺎﻣ ﻮھ ﻦﯿﺴﻨﺟ ﻦﻣ ﺔﻧﻮﻜﻣ ﺔ ﺎﯿﻧﺎﺛ و ﺮﻤﺘﺴﺗ : خﺮﺼﯾو ﻞﻤﻌﯾ ﻊﻤﺘﺠﻣ ﻲﻓ ﺶﯿﻌﯾ ﻚﺣﺎﺿ ﻖﻃﺎﻧ ناﻮﯿﺣ ﻮھ _ ﻲﺣ عﻮﻧ ﻮﮭﻓ ﺮﻜﻔﯾ ﻲﻓ Plur-lat-humanitors-humanites ﻊﻤﺠﻟا ﻲﻓو ﺦﻟا... ﺮﯿﻜﻔﺘﻟاو مﻼﻜﻟا ﻰﻠﻋ ردﺎﻗ Humanisme - ﺎﻣأ ﺔﯾﺪﯿﻠﻘﺘﻟا ﺔﯿﺋﻻﻮﻜﺴﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧإ ﺮﺜﻛﻷا ﻞﺋﺎﺳﺮﻟا بادﻵا Littérature ﻲﻓ ﺎﻣأ ﻲﻧﺎﺴﻧﻹاو نﺎﺴﻧﻹا ﺎﮭﻣﺎﻤﺘھا ﺰﻛﺮﻣ ﻲﻓ ﻊﻀﺗ ةدﺎﻋ مﺎﻌﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻲﻓ ھ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ﺔﻋﺰﻨﻟا نﺈﻓ بادﻵا يأ تﺎﯿﻧﺎﺣوﺮﻟﺎﺑ ﻖﻠﻌﺘﻤﻟا ﻢﻟﺎﻌﻟا ﻲﻓ ﺔﻀﮭﻨﻟا ﻲﻓ ﺖﺠﺘﻧأ ﺔﻛﺮﺣ ﻲ ﺔﻔﻘﺜﻤﻟا 1 ﺔﯿﺒﻨﺟﻷا تﺎﻐﻠﻟا ﻲﻓ نﺎﺴﻧﻹا نأ ﺎھدﺎﻤﻋ ﺔﺤﺿاو ةﺮﻜﻓ ﻦﯾﻮﻜﺗ ﻰﻟإ ﻞﺻﻮﺘﻧ اﺬﮭﺑو ﺔﯿﻨﯾﺪﻟا ﺔﯿﺣﺎﻨﻟﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ) باﺮﺗ ﻦﻣ ﺪﻟو ( ﺪﻗ ﮫﻟﻹا نأ ﻦﻣ سﺪﻘﻤﻟا بﺎﺘﻜﻟا ﮫﺣﺮﺸﯾ ﺎﻣ ﻮھو – ﻠﻋ نﺎﺴﻧﻹا ﺎﮭﻨﻣ ﻞﻜﺷو ضرﻷا ﻦﻣ ﺔﻀﺒﻗ ﺪﺧأ ﻲﻓ ﺎﮭﺑﺎھذ ﺮﺴﻔﯾ ﺎﻣ ﻮھو ﮫﻟﺎﺜﻣو ﮫﺘﻠﻛﺎﺷ ﻰ ﻞﻌﺠﺘﻟ ﺔﯿﻨﯾﺪﻟا تﺎﺋﺪﮭﻤﻟا ﺾﻓﺮﺗ ﺎﮭﻟ ﺔﯾدﺎﻌﻤﻟا ﺔﻋﺰﻨﻟا نأ ﺪﺠﻧ اﺬﮭﻟو ﮫﻟﻹا ﻰﻟإ ﺎﮭﯿﻧﺎﻌﻣ ﺾﻌﺑ ﺮﻛذ ﻦﻣ دﺪﻌﺗ نإو نﺎﺴﻧﻺﻟ يﻮﻐﻠﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا نﺈﻓ مﻮﻤﻌﻟا ﻰﻠﻋو ﮫﻟﻹا ﺰﻛﺮﻣ ﻲﻓ نﺎﺴﻧﻹا سﺎﻨﺟﻷا -و ﻲﻨﯾﺪﻟا ﺐﻧﺎﺠﻟا -وأ ﻒﻨﺼﻟﺎﺑ ﻖﻠﻌﺘﻣ ﻰﻘﺒﯾ ﻮﮭﻓ ﻰﺜﻧأ،ﺮﻛذ ﻂﺒﺗﺮﻣ هﺪﺠﻧ ﺎﻣ اﺮﯿﺜﻜﻓ اﺬﮭﻟ ﻦﻣ ﻮﻠﺨﯾ ﺎﻣ ﻮھو ﻂﺒﻀﻟﺎﺑ سﺪﻘﻤﻟا بﺎﺘﻜﻟا هﺮﻛﺬﯾﺎﻣ ءﻮﺿ ﻰﻠﻋو ﺔﯿﮭﻟﻹا ﺔﯾؤﺮﻟﺎﺑ تارﺎﺒﺘﻋﻻا بﻮﻠﻄﻤﻟا ﻦﻋ ﺪﯿﻌﺑ ﻮﮭﻓ اﺬﮭﻟو ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا .

ﻲﺟﻮﻟﻮﯿﺒﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻲﻓﺎﻣأ

)

ﻲﻤﻠﻌﻟا

(

ّﻌﯿﻓ فﺮ ﻞﻤﺤﺗ ﺎﻤﻨﯿﺣ ﮫﻧﺄﺑ ﺔﯿﻧﻮﻜﻟا ﺔﻋﻮﺳﻮﻤﻟا ﻲﻓ نﺎﺴﻧﻹا ﺎﻣو زﻮﻣﺮﻛ ت ﺎﻣ ﺔﯿﻠﺧ ﯿﻌﻣ تﺎﻨﯿﺟ ﺚﯿﺣ ﺔﻨ ﺔﯿﻔﯿﻛ حﺮﺸﺗ ﻲﺘﻟاو نﺎﻏرﻮﻣ لﺎﻤﻋأ ﺎﻨﻟ ﻞﻔﻜﺘﺗ لﺎﻘﺘﻧا عﻮﻨﻟا نﻮﻜﺘﯾ ﺎﮭﻠﻀﻔﺑ ﻲﺘﻟاو تﺎﻔﺼﻟا دﺎﺘﻌﻟا ﻞﯿﻠﺤﺗ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻚﻟذو ﻲﻧﺎﺴﻧﻹا ﻣوزو موﺮﻜﻟا ﻲ يأ تﺎﻣﺎﺴﻘﻧﻻا دﺎﺤﺗﺈﻓ ﺔﯿﻋﻮﻨﻟا تﺎﻨﯾﻮﻠﺘﻟا ﺲﺳﺆﯾ ﺔﯿﻣوزﻮﻣوﺮﻜﻟا مﺎﺴﻘﻧﻻا ﻦﯾﻮﻜﺗ ﻰﻟإ ﮫﺗﺎﺟرد ﻰﻠﻋأ ﻲﻓ ﻞﺼﯾ يﺬﻟا يﻮﻠﺨﻟا عﻮﻨﻟا -2 -ﺒﻟﺎﻓ ضرﻷا ﺢﻄﺳ ﻰﻠﻋ تﺎﻧاﻮﯿﺤﻠﻟ رﻮﻄﺘﻟا ﻞﺣاﺮﻣ ﻰﻠﻋأ نﺎﺴﻧﻹا ﺮﺒﺘﻌﺗ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﯿ ﻲﻤﺘﻨﯾ يﺬﻟا هﺮﯿﻜﻔﺘﺑ ةدﺪﺤﻣ ﮫﻟﺎﻌﻓأ دودرو تﺎﻧاﻮﯿﺤﻟﺎﺑ ﺔﻧرﺎﻘﻣ رﻮﻄﺘﻣ يﺰﺋاﺮﻐﻟا نﺎﺴﻧﻹا كﻮﻠﺴﻓ ﺐﺴﺣ ﻦﯿﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺒﻟا تاذ ﻒﺋﺎﻇﻮﺑ دﺪﺤﻣ عﻮﻨﻛ وأ دﺮﻔﻛ ﻚﻟﺬﻟ ﺔﺠﯿﺘﻧ نﺎﺴﻧﻹا نﻮﻜﯿﻓ هءﺎﻛذ ﻰﻟإ ﻰﻠﻋ ﺔﻃﺎﺴﺒﺑ ﻮﮭﻓ يﺰﺋاﺮﻏ مﺎﻈﻧ ﺰﮭﺠﻣ ﮫﻨﻜﻟو ﺎﯿﻠﻌﻟا تﺎﯿﯾﺪﺜﻟا ﺔﻟﻼﺳ سأر تﺎﻓﻼﺘﺧﺎﺑ ﮫﻠﻌﺠﺗ ﺎﺻﺎﺧ -1 -ﻖﺑﺎﺴﻟا ﻊﺟﺮﻤﻟا ص ، 276 2

- encyclopédie univesalis-éditeur guerre et paix- paris- corpus-11s-a1989 page589

ﮫﻤﺴﺟو ﮫﻠﻘﻋ ﻦﯿﺑ ﺔﻌﯿﻄﻗ ثﺪﺤﯾو ﺔﯾدﺮﻔﻛ نﺎﺴﻧﻹا لوﺎﻨﺘﯾ .

ﻲﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻲﻓ ﺎﻣأ

ﺪﯾﺰﺗ ﺚﯿﺣ ﺎﺳراﺪﻟا ت ىﻮﻘﻟا ﻢﮭﻓ ﻦﻣ ﻦﻜﻤﺘﺘﻓ نﺎﺴﻧﻹا ﻦﻋ ﺎﻨﺗﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﻦﻣ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا ﻦﯿﯿﻧاﺪﯿﻣ ﺎﮭﻟ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﻢﻠﻌﻛ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷﺎﻓ نﺎﺴﻧﻹا ﺔﻌﯿﺒﻃ ﻢﮭﻓ ﻊﻣ ﺔﯿﺛارﻮﻟاو ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺒﻟا ﺘﻧﻷا ﺎﻤھ ﻦﯿﯿﺳﺎﺳأ ﺎﻣأ نﺎﺴﻧﻹا رﻮﻄﺗ سرﺪﺗو ﺔﯾرﺎﻀﺤﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮ ﺔﯿﻌﯿﺒﻄﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا ﻲﻧﺎﺴﻧﻹا جﺎﺘﻨﻟﺎﻓ ﺾﻌﺒﻟا ﺎﻤﮭﻀﻌﺒﻟ ﻦﯿﻠﻤﻜﻣ ﻦﯿﻘﺸﻟا رﺎﺒﺘﻋﺎﺑو يﺮﻔﺤﻟا نﺎﺴﻧﻹا سرﺪﺗ ﻲﮭﻓ ﻲﺟﻮﻟﻮﯿﺑ ﻦﺋﺎﻜﻛ نﺎﺴﻧﻹا سرﺪﺗ ﺔﯿﻌﯿﺒﻄﻟا ﺎﯿﺟواﻮﺑوﺮﺘﻧﻷاو ﻦﯿﻠﻣﺎﻜﺘﻣ يدﺎﻤﻟا ﺮﯿﻐﻟاو يدﺎﻤﻟا هرﻮﻄﺗو يﺪﺴﺠﻟا ﮫﻨﯾﻮﻜﺗ ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ﺔﻄﺳاﻮﺑ تﻻﻼﺴﻟاو ﺔﺛارﻮﻟا ﺪﻗو ﺔﺜﯾﺪﺤﻟاو ﺔﻤﯾﺪﻘﻟا ﺖﺘﺒﺛأ ﺪﺣاو ﻲﺟﻮﻟﻮﯿﺑ عﻮﻧ ﻰﻟإ ﻲﻤﺘﻨﺗ ﺔﯿﻟﺎﺤﻟا ﺔﯾﺮﺸﺒﻟا تﻻﻼﺴﻟا نأ ناﺪﯿﻤﻟا اﺬھ ﻲﻓ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﺰﯿﯿﻤﺗ فﺪﮭﺑ ﺔﻤﯾﺪﻘﻟا ﻞﻛﺎﯿﮭﻟاو ءﺎﯿﻣﻮﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﻰﻠﻋ ادﺎﻤﺘﻋاو ﻞﻗﺎﻌﻟا نﺎﺴﻧﻹﺎﺑ ﮫﯿﻤﺴﻧ ﺎﻣ ﻮھو -ﻟا ةدﺮﻘ-ﻟا ﻦﻋو ﮫھﺎﺒﺷأ ﻦﻋ نﺎﺴﻧﻹا هﺰﯿﻤﺗ ﻲﺘﻟا ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا ﺮﻛﺬﺑ ﻚﻟذو ﺎﯿﻠﻌ -1 -أ رﺎﺒﺘﻋﺎﺑو ن تاﺮﯿﻐﺘﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻟ ضﺮﻌﺗ ﺪﻗ هرﺎﺒﺘﻋﺎﺑو ناﻮﯿﺤﻟا ﻊﻣ ﮫﺗﺎﻤﺳ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﻲﻓ كﺮﺘﺸﯾ نﺎﺴﻧﻹا ﻰﻠﻋ ةﺪﻤﺘﻌﻤﻟا ﺎﮭﺛﻮﺤﺑو ﺔﯿﻘﯾﺰﯿﻔﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺒﻟا ﻞﻀﻔﺑو ﻞﻗﺎﻌﻟا نﺎﺴﻧﻹا اﺬھ نأ ﻻإ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺒﻟا ﮫﻟﺎﻜﺷأو نﺎﺴﻧﻺﻟ ﺔﯿﻟﺎﺤﻟا لﺎﻜﺷﻷا ﻦﯿﺑ ﺔﻧرﺎﻘﻤﻟا ﻰﻟوﻷا ) ءﺎﯿﻣﻮﻣ ( ﺮﺸﺒﻟا نأ ﻰﻟإ ﻞﺻﻮﺘﻟا ﻢﺗ ﺔﯾﺮﺸﺑ ﺔﻋﺎﻤﺟ ﻞﻜﻓ ﺮﮭﻈﻤﻟا تﺎﻗوﺮﻓ ﻢﻏر ﻲﺳﺎﺳﻷا ءﺎﻨﺒﻟا ﻲﻓ ﺾﻌﺒﻟا ﻢﮭﻀﻌﺑ ﻊﻣ نﻮﮭﺑﺎﺸﺘﯾ ﺪﻛﺄﺗ ﺎھؤﺎﻤﺘﻧا ﻞﻗﺎﻌﻟا نﺎﺴﻧﻺﻟ -2 ﺔﻓﺮﻌﻣ ﻞﻀﻔﺑو نﺎﺴﻧﻺﻟ ﺔﯿﻘﯾﺰﯿﻔﻟا تﺎﻤﺴﻟا ﻞﻀﻔﺑ ﻚﻟذو ﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷﺎﺒﻓ ﺎﮭﯿﻠﻋ ﺮﻣ ﻲﺘﻟا ﻞﺣاﺮﻤﻟاو نﺎﺴﻧﻹا دﻮﺟو ﺦﯾرﺎﺗ فﺮﻌﻧ ﺎﻨﺤﺒﺻأ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺒ عﻮﻨﺘﻟا ﻞﻣاﻮﻋ ﺋﺎﮭﻧﻼﻟا ﻲ ﻲﻓ ﮫﻔﯿﻨﺼﺘﺑ نﺎﺴﻧﻹا ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻰﻟإ ﺖﻠﺻﻮﺗ ﺎﮭﻨﻜﻟو ﺔﯾﺮﺸﺒﻟا لﺎﻜﺷﻸﻟ ﺦﯾرﺎﺗو ﮫﺘﻟﻼﺳ عاﻮﻧأ ﺔﻓﺮﻌﻣو تﺎﻧاﻮﯿﺤﻟا ﺔﻜﻠﻤﻣ ﻲﻓ ﮫﻌﻗﻮﻣ ﺪﯾﺪﺤﺘﺑ ﻚﻟذو تﺎﯿﯾﺪﺜﻟا ﻢﻠﺳ ﻰﻗرأ ﻦﻣ ﻊﺑﺎﻧ هﺰﯿﻤﺗو ﺔﻠﻗﺎﻌﻟا ﮫﺗﻻﻼﺳ عاﻮﻧأو ﮫﺨﯾرﺎﺗ دﺪﺣ ﻲﻗار ناﻮﯿﺣ ﻮﮭﻓ هرﻮﻄﺗ ﮫﻧﻮﻛ عﺎﻄﺘﺳا ناﻮﯿﺤﻟا ﻦﻋ هﺰﯿﻤﺗو ﮫﺗرﺪﻗ ﻦﻤﻜﻣ اﺬھو ﮫﺘﺌﯿﺑ ﻲﻓ ﻢﻜﺤﺗ ﺎﮭﻠﻀﻔﺑو ﺔﻓﺎﻘﺛ ﺄﺸﻨﯾ نأ . ﺎﻣأ ﻦﻤﻓ ﺎﮭﻌﻣ نﺎﺴﻧﻹا ﻞﻋﺎﻔﺘﯾ ﻒﯿﻛو ﺔﺌﯿﺒﻟﺎﺑ ﻖﻠﻌﺘﺗو ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟا ﻲﮭﻓ ﺔﯾرﺎﻀﺤﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا اﺬھ ﻞﻌﺠﯾ ﺎﻣ اﺬھو ﺔﻟود وأ ﺔﻣأ وأ ةﺮﺳأ ﻰﻟإ ﺎﯿﻤﺘﻨﻣ ﺎﯿﺤﯾ ﻮﮭﻓ هﺪﺣو ﺶﯿﻌﯾ ﻻ ﮫﻧأ ﺢﺿاﻮﻟا ﻤﻨﻟا ﻲﻓ ﻊﻤﺘﺠﻣ ﺔﻓﺎﻘﺛ ﺔﺳارد يأ ﻦﻣاﺰﺘﻟا ﺞﮭﻨﻤﺑ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟاو ﺔﻓﺎﻘﺜﻟا سرﺪﯾ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا ﻦﻣ ﻂ -1 -ﺎﯾر ،د ض ﺎﺴﻧﻹا ،ﺪﻤﺤﻣ ن اد ،ةرﺎﻀﺤﻟاو عﻮﻨﻟا ﻲﻓ ﺔﺳارد ر ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻀﮭﻨﻟا وﺮﯿﺑ ، ت ، ط ، 2 1974 ص 18 -20 -2 -ﻟا راد، ﺔﯿﻠﻤﻋ تﺎﻘﯿﺒﻄﺗو ﺔﯾﺮﻈﻧ ﺲﺳأ،ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا،ﺪﻤﺤﻣ، يﺮھﻮﺠ-ﻟا د، ﺔﯿﻌﻣﺎﺠﻟا ﺔﻓﺮﻌﻤ -د،ط -ص،ت 34

ﺢﺒﺻأ ﺚﯿﺣ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﻨﺛﻷﺎﻛ ىﺮﺧﻷا تﺎﺳارﺪﻠﻟ طﺎﻤﻧﻷا ةﺪﻋﺎﺴﻤﺑ ءاﻮﺳو ﺎﮭﺨﯾرﺎﺗ ﻦﻣ ﺔﻨﯿﻌﻣ ﺔﻄﻘﻧ ﻢﻏرو ﺔﻛﺮﺘﺸﻤﻟا ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا ﺎﮭﺗﺎﻤﺳو ﺔﯿﺼﺨﺸﻟﺎﺑو ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻲﻓ دﺮﻔﻟا ﮫﺒﻌﻠﯾ يﺬﻟا روﺪﻟﺎﺑ مﺎﻤﺘھﻻا ﻟا ﻲﻓ ﺮﺛﺆﺗ ﺔﻓﺎﻘﺜﻟﺎﻓ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا ﻲﻋﺮﻓ ﻦﯿﺑ ةﺪﯿﻃو ﺔﻗﻼﻌﻟا نأ ذإ صﺎﺨﺷﻸﻟ ﻲﻤﺴﺠﻟا ءﺎﻨﺒ كﻮﻠﺳو ﺔﺤﺘﻔﻨﻤﻟا بﻮﻌﺸﻟﺎﺑ ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﺎﯿﻓﺎﻘﺛ ﻻو ﺎﯿﻤﺴﺟ ﺮﯿﻐﺘﺗ ﻻ ﺔﻟﺰﻌﻨﻤﻟا بﻮﻌﺸﻟا نأ ﺚﺒﺗأ ﻚﻟﺬﻛ ﺎﮭﻟ دﺪﺤﻣ ﻮھو ﺎﻀﯾأ ﮫﺘﺌﯿﺒﺑ دﺪﺤﻣ نﺎﺴﻧﻹا 1 مﻮﯿﻟا ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷﺎﻓ ﺬﺧﺄﺗ ﻹا تﺎﻘﯿﺒﻄﺘﻟا ﻰﺘﺣو ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟاو ﺔﯿﻌﯿﺒﻄﻟا طوﺮﺸﻟا ﻞﻛ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺎﮭﺘﺳارﺪﻟ ﺎﻋﻮﺿﻮﻣ ﺎﻣ ﻮھو ﺔﯿﻧﺎﺴﻧ مﺎﻈﻨﻟا ﻦﻣ ﺎﻗﻼﻄﻧا حﺮﺸﻟا ﺔﯾﻮﻟوﺄﺑ ﻆﻔﺘﺤﺗ ﻲﺘﻟاو ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا مﻮﻠﻌﻟﺎﺑ ﻰﻤﺴﯾ ﺎﻣ مﻮﯿﻟا ﮫﯿﻟإ ﺖﮭﺘﻧا يﺬﻟا ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺬﺧﺄﯾ ةﺪﯾﺪﺟ مﻮﻠﻋ دﺎﺼﺘﻗﻻا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺒﻟاو ﻲﺴﻔﻨﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟاو عﺎﻤﺘﺟﻻاو تﺎﯿﻧﺎﺴﻠﻟاو ﻲھو دﺪﻌﺘﻣ نﺎﺴﻧﻹا كﻮﻠﺳ رﺎﺒﺘﻋا ﻰﻟإ ىدأ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا ﺔﻋﺰﻨﻟا طﺎﺴﺒﻧﺎﻓ ءاﺪﻨﻟا ﻢﻛﺎﺤﺗ ﻻ تﻼﻜﺸﺗ ﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ﺮﯿﻜﻔﺘﻟا ﺢﻨﻤﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﻛﻮﻠﺴﻟا ﺎﮭﻋﻮﺿﻮﻣ نﻷ ﮫﺣور ﻲﻓ ﻢﺳر يﺬﻟا ﻲﻨﻃﺎﺒﻟا ﻲﺴﻔﻨﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟاو تﺎﯿﻧﺎﺴﻟﺎﻛ نﺎﺴﻧإ ﺢﻠﻄﺼﻣ مﻮﮭﻔﻤﻟ ةدﺪﮭﻣ نﺎﯿﺣﻷا ﺾﻌﺑ ﻲﻓ وﺪﺒﺗ ﻲھو ةﺪﯾﺪﺟ ﺔﻣﺎﻋ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧأ دﺎﺠﯾإ ﺔﺑﻮﻌﺻ تﺎﺳارﺪﻟا هﺬھ ﺖﮭﺘﻧا ﺎﻣﻮﻤﻋو 2 -ﻰﻟإ ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ نﺎﺴﻧﻹﺎﻓ ﻢﺗ ﺪﻗو اﺮﺸﺑ ﮫﻠﻌﺠﺗ ﺺﺋﺎﺼﺨﺑ ﺰﯿﻤﺘﯾ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺒﻟاو ﺔﯾرﺎﻀﺤﻟا ﻦﯿﻋﻮﻨﻟا ﺾﺣد ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻨﯾوراﺪﻟا ﺔﯾﺮﺸﺒﻟا ﺺﺋﺎﺼﺨﻟﺎﻓ رﻮﻄﺘﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ ﻲﻓ ةدﺮﻘﻟا ﻰﻟإ نﺎﺴﻧﻹا لﻮﺻأ ﻊﺟﺮﺗ لاﺪﺘﻋﺎﻛ ﺔﻣﺎﻘﻟا مﻼﻜﻟا ﻰﻠﻋ ةرﺪﻘﻟاو رﺎﺼﺑﻹا ﺔﯿﺋﺎﻨﺛو ﺔﯾوﺪﯿﻟا ةرﺎﮭﻤﻟاو ) ﻖﻄﻨﻟا ( ﺮﺒﻛأ ﮫﻧﺄﺑ ﺰﯿﻤﺘﯾ نﺎﺴﻧﻹا ﺦﻣو ﻦﻣ ﺎﻤﺠﺣ ةدﺮﻘﻟا ﺦﻣ ﺛﻼﺜﻟﺎﺑ ﺔ نﺎﺴﻧﻹا ﺔﻔﺼﻟ ﮫﻠھأ يﺬﻟا ﻮھ ﺪﻘﻌﻤﻟا ﺐﯿﻛﺮﺘﻟا اﺬھو فﺎﻌﺿأ ﮫﻟ حﺎﺗأ ﺎﻤﻣ ﻞﺒﻘﺘﺴﻤﻟﺎﺑ ﺆﺒﻨﺘﻟاو رﻮﺼﺘﻟاو ﻞﯿﺨﺘﻟاو مﻼﻜﻟا ﻰﻠﻋ ﮫﺗرﺪﻘﺑ ﻞﻗﺎﻌﻟا رﺎﻜﺘﺑﻻا نأ يأ ﻓﺎﻘﺛ ﺄﺸﻨﯾ ﺔ ﺮھﺎﻈﻣ رﻮﮭﻇ ﻰﻟإ ىدأ ﺎﻣ ﻮھو تﺎﯿﻨﻘﺘﻟﺎﺑ اﺮﯿﺧأو تاودﻷاو ﻞﺋﺎﺳﻮﻟا ﻢﺛ ﻻوأ ﺪﯿﻟﺎﺑ ةﺎﯿﺤﻟا ﻗﻻا ﺔﯾدﺎﺼﺘ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻاو ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟاو ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا نأ ﻢﻏرو تﺎﺻﺎﺼﺘﺧﺎﻛ تﺪﻋﺎﺳ ﻦﻜﻤﯾ ﻻو ﺔﯿﻋﻮﻧ ةﺰﻔﻗ ﺖﺛﺪﺣأ نﺄﺑ ﺔﻣﺎﻋ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا مﻮﻠﻌﻟاو ﮫﻟﻮﺣ تﺎﺳارﺪﻟاو نﺎﺴﻧﻹا لﺎﻤھإ ةﺮﻈﻨﻟا ﻞﻤﻜﯾ ﻻ اﺬھو ءﺎﯿﺷﻷاو ﺮھﺎﻈﻤﻟﺎﺑ ﻢﺘﮭﺗ ﺎﮭﻨﻜﻟو ﺎﮭﻠﻀﻔﺑ ﻢﺗ يﺬﻟا مﺪﻘﺘﻟا ىﺪﻣو ﺎھرود ﺎﺴﻧﻹا نأ ذإ نﺎﺴﻧﻺﻟ مﻮﮭﻔﻤﻟا ﻰﻘﺒﯾ ﻚﻟﺬﻟو ﺮھﺎﻈﻤﻟا هﺮﺴﻔﺗ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﻻ ﻲﺣور ﺐﻧﺎﺟ ن ﻲﻄﻌﺗو تﺎﻛﻮﻠﺴﻟا طﺎﻤﻧأ دﺪﺤﺗ ﺖﻟازﺎﻣو تﺪﻋﺎﺳ ةدﺎﻣ مﺪﻘﯾ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﻲﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا ﻟا ﻤ ﺮﯿﻐﺘﺑ اﺮﯿﻐﺘﻣ ﺎﯿﺒﺴﻧ ﻞﻈﯾ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﺎﮭﻣﻮﮭﻔﻣ ﻦﻜﻟو ﺎﮭﺗﺎﺼﺼﺨﺗ فﻼﺘﺧﺎﺑ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا تﺎﺑرﺎﻘ تﺎﻓﺎﻘﺜﻟا . 1 -ﻖﺑﺎﺴﻟا ﻊﺟﺮﻤﻟا ص ، 36 -47 -2 ﺔﻓﺮﻌﻤﻟا راد، ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا لﻮﺻأ، يرﺎﺒﻗ ﻞﯿﻋﺎﻤﺳإ تد،طد ص، 2 -3

ﻲﻧﺎﺜﻟا ﺚﺤﺒﻤﻟا

نﺎﺴﻧﻹا مﻮﮭﻔﻤﻟ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا

نإو ﻰﺘﺣ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا ﺔﯿﺣﺎﻨﻟا ﻦﻣ نﺎﺴﻧﻹا مﻮﮭﻔﻤﻟ ﺎﯿﻟوأ ﻼﯿﻠﺤﺗ نإ ﻲﻓ ﻖﻤﻌﺘﻟا ﻦﻣ ﻮﻠﺨﯾ نﺎﻛ ﺔﻟﺎﺤﺘﺳا ﺎھدﺎﻔﻣ ﺔﺠﯿﺘﻧ ﻰﻟإ ﻞﺻﻮﺘﯾ نأ ﻦﻣ ﮫﻨﻜﻤﯾ ﺎﯾﺮﻜﻓ ةﺪﻋﺎﺒﺘﻤﻟاو ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ءارﻵاو تﺎﯾﺮﻈﻨﻟا جذﺎﻤﻧ لﻼﺧ ﻦﻣ لوﺎﺤﻧ فﻮﺳ ﻚﻟﺬﻟو ﺐھاﺬﻤﻟاو رﻮﺼﻌﻟا ﻞﻜﻟ ﻞﻣﺎﺷ ﻲﻔﺴﻠﻓ مﻮﮭﻔﻣ دﻮﺟو ﻟا ﺬﻨﻤﻓ ﺔﻄﺴﺒﻣ ﺔﯿﺨﯾرﺎﺗ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﻧوﺮﻛﺎﺑ اروﺮﻣ ﻚﻟذو نﺎﺴﻧﻹا لﻮﺣ ﻢﯿھﺎﻔﻣ رﻮﻠﺒﺘﺗ ﻒﯿﻛ رﻮﺼﻌ ةﻮﻗ ﺎھﺮﺒﺘﻋا ﻲﺘﻟا ﺔﻌﯿﺒﻄﻟﺎﺑ ﮫﺴﻔﻨﻟ ﺔﻏﺎﯿﺻ ﺪﺠﯾ نأ هﺮﻜﻓ لﻼﺧ ﻦﻣ لوﺎﺤﯾ نﺎﺴﻧﻹاو ﻰﻟوﻷا ﺎﮭﺘﻄﻠﺴﻟ ﻊﻀﺧو ﺔﺼﻟﺎﺧ ﺔﯿﻧاﻮﯿﺣ ﺔﻘﯾﺮﻄﺑ ﺎﮭﻟﺎﯿﺣ فﺮﺼﺘﻓ ﮫﻨﻋ ﺔﺒﯾﺮﻏو ﻢﮭﻔﺗ ﻻ ﺔﻗرﺎﺧ ﻊﯿﻄﻘﻟا عﻮﻀﺨﻛ -ﻲﺋﺎﯿﺣﻹا ﺐﻧﺎﺠﻟا ءﻮﺸﻧ ﺪﻌﺑو ) ءﺎﯿﺷﻸﻟ ةﺎﯿﺣو حاورأ دﻮﺟو ( ﻢﻃﻮﻄﻟاو ) ﺔﯿﻌﯿﺒﻄﻟا ﺮھاﻮﻈﻟا ﺲﯾﺪﻘﺗ سﺪﻘﻤﻟا رﻮﮭﻇو ( مﻮﮭﻔﻣ نﺈﻓ نﺎﺴﻧﻹا ﻦﻜﯾ ﻢﻟ ﺔﻠﺣﺮﻤﻟا هﺬھ ﻲﻓ طﺎﺸﻨﻟا ﻦﯿﺑ مﺎﺠﺴﻧا ﺎﮭﺴﻔﻧ ةﺮﯿﺧﻷا هﺬھ رﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﺔﻋﺎﺸﻤﻟا ﺔﯿﻜﻠﻤﻟا ﻦﻋو ﺔﻋﺎﻤﺠﻟا ﻦﻋ ﻞﺼﻔﻨﯿﻟ ﻮھ يﺬﻟا ﻞﻤﻌﻟﺎﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا هﺬھ ﻦﻋ ﺮﺒﻋ ﺪﻗو ﻲﻨھﺬﻟا طﺎﺸﻨﻟاو ﻲﺋاﺬﻐﻟا ﺔﻗﻼﻌﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﯿﻟﺪﺠﻟا عاﺪﺑﻹا ﻖﻘﺤﯾ يﺬﻟاو ﺔﻌﯿﺒﻄﻟاو نﺎﺴﻧﻹا ﺔﺿرﺎﻌﺘﻤﻟا ﻢﯿﻘﻟا ﻰﻟإ ﺔﻄﯿﺴﺒﻟا ةادﻷا ﻦﻣ 1 ﻒﯿﻛ ﻦﻜﻟو نﺎﺴﻧﻹا ﻞﺻﻮﺗ ﺎﻗﻼﻄﻧاو ﻦﯾﻮﻜﺗ ﻰﻟإ اﺬھ يدﺎﻤﻟا هرﻮﺼﺗ ﻦﻣ ﺔﯿھﺎﻣ ﮫﻠﻘﻋ ﻞﻇ ﻞھو ﮫﺴﻔﻧ لﻮﺣ ؟ﺔﯾرﻮﻄﺳﻷا ﺔﯾﺮﯿﻜﻔﺘﻟا ﺔﯿﻨﺒﻟا ﻚﻠﺘﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﺔﻠﺣﺮﻣ ﻲﻓ ﻦﯾﺮﺧﻵاو ﺔﻌﯿﺒﻄﻟﺎﺑ ﮫﺘﻗﻼﻋ ﺞﺴﻧ ﻰﻟإ نﺎﺴﻧﻹا ﺎﮭﯿﻓ ﻞﺻﻮﺗ ﻲﺘﻟا ﺮﯿﻃﺎﺳﻷا ﻦﻋ اﺪﯿﻌﺑ ﺨﯾرﺎﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا تاﺮﯿﺴﻔﺘﻟاو ﺔﮭﻟﻵﺎﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﺘﯿﻤﻟا ﻢﯿھﺎﻔﻤﻟا ﻦﻋ اﺪﯿﻌﺑو ﺔﻣﺪﻘﺘﻣ ﺔﯿ سراﺪﻤﻟا ﻲﻓ ﻲﻧﺎﻧﻮﯿﻟا ﻞﻘﻌﻠﻟ ﻰﻟوﻷا تﺎﺻﺎھرﻹا ﻦﻋ اﺪﯿﻌﺑو ﺎﮭﺑ ﺖﻘﺤﻟأ ﺎﻤﻟأ ﺔﯿﻃاﺮﻘﺳ ﻞﺒﻗ تاﺮﯿﺴﻔﺘﻟا هﺬھ ﺪﻌﺑأ ﮫﻨﻜﻟو ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺘﯿﻤﻟاو ةرﻮﻄﺳﻷا ﻢﺣر ﻦﻣ ﻞﻘﻌﻟا جوﺮﺧ ﺎھﺪﻌﺑ ﺪﺠﻧ ﺚﯿﺣ ﺳﻷاو ﺔﯿﻨﯾﺪﻟا ﻲﻋﻮﻟاو ﺖﻠﯾزأ ﻲﺘﻟا ةرﻮﻄﺳﻷا ﺰﺟاﻮﺤﻓ ﺔﯾرﻮﻄ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا نذإ ﺮﯿﻐﺗ يﺬﻟا ﺔﯿﻘﯿﻘﺣ ﺔﻔﺴﻠﻓ رﻮﮭﻈﺑ -2 نﺎﺴﻧﻹا لﻮﺣ ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا ﻢﯿھﺎﻔﻤﻟا ﺮﮭﺷأو ﻞﻤﻛأ ﻦﻣ ﺎﻣﻮﮭﻔﻣ ﺎﮭﯿﻓ رﻮﻠﺒﺗ يﺬﻟا ﻚﻟذ ﻮھو ﮫﻌﺿو ةﺮﯿﮭﺸﻟا ﮫﺗرﺎﺒﻋ ﻲﻓ ﻮﻄﺳرأ " دارأ اذﺎﻣ ﻦﻜﻟو ﻖﻃﺎﻧ ناﻮﯿﺣ نﺎﺴﻧﻹا ؟ﻖﻄﻨﻟﺎﺑ ﻮﻄﺳرأ ﺐﻧﺎﺠﻟا ﻚﻟذ ﮫﻧإ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﯾو ﻼﻘﻋ ﻰﻤﺴﯾ يﺬﻟا نﺎﺴﻧﻹا ﻦﻣ ثﻼﺛ ﻻوأ ﻲھو : نأ ﻞﻛ نﻮﻜﯾ تارﻮﺼﺗ ﺔﯿﺴﺤﻟا ﺔﯿﺋﺰﺠﻟا ﮫﺗاﺮﺒﺧ ﻦﻣ نﺎﺴﻧﻹا ﺺﻠﺨﺘﺴﯾ ﻻاد رﻮﺼﺗ عﻮﻧ ﻰﻠﻋ ﯿﻟﺪﺟ ،نﺎﺴﻧﻹاو ﺔﻔﺴﻠﻔﻟا ،سﺎﺒﻋ ﻞﺼﯿﻓ ﺔ ةرﺎﻀﺤﻟاو نﺎﺴﻧﻹا ﻦﯿﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا -توﺮﯿﺑ ﺎﻨﺒﻟ ، ن ط ، 1 ، 1996 ص 41 -1 -2 -دو رﺎﻗ ي ﮫﯿﺟور ط،اﻮﻌﻟا لدﺎﻋ ﺔﻤﺟﺮﺗ ،تارﺎﻀﺤﻟا راﻮﺣ، 1 ، 1982 ص 19

ﻲﻓ ﺎﮭﻠﺧﺪﺗ ﺎﯾﺎﻀﻗ ﻲﻓ ﺔﯿﻨھذ تارﻮﺼﺗ ﻂﺑر ﺎﯿﻧﺎﺛ ﺎﻣأ ﺔﯿﻠﻜﻟا ﻲﻧﺎﻌﻤﻟا يأ ءﺎﯿﺷﻷا ﻦﻣ هﺮﺳﺄﺑ ﺎﮭﻀﻌﺑ ﻦﻋ ﺎﮭﻠﺼﻔﺗ وأ ﺾﻌﺒﻟا ﺎﮭﻀﻌﺑ ﺎﺜﻟﺎﺛ ﺪﻗو ﺔﻣﻮﻠﻌﻣ ﺎﯾﺎﻀﻗ ﻦﻣ ةﺪﯾﺪﺟ ﺎﯾﺎﻀﻗ لﻻﺪﺘﺳا تﺎﯿﻠﻤﻌﻟا هﺬھ ﻢﺘﺗ نأ لﺎﺤﻤﻟا ﻦﻣ نﺎﻛ ثﻼﺜﻟا ﻦﯿﻧاﻮﻘﺑ ﻮﻄﺳرأ هﺎﻤﺳأ ﺎﻣ ﻲھو ئدﺎﺒﻣ ﺮﯿﻐﺑ نأ يأ ﺔﯿﺗاﺬﻟا ﺔﯾﻮﮭﻟا ﻲھو ﺮﻜﻔﻟا ءﻲﺸﻟا نأ ﻮﮭﻓ ﺾﻗﺎﻨﺘﻟا مﺪﻋ ﺎﻣأ تﺎﻗﺎﯿﺴﻟا تدﺪﻌﺗ ﺎﻤﮭﻣ ﮫﺗاذ ﻲﻓ نﺎﻌﻤﺘﺠﯾ ﻻ ﻦﯿﻀﯿﻘﻨﻟا ءﻲﺸﻟا ﺪﺣاﻮﻟا ﺚﻟﺎﺜﻟاو ﺔﻔﺼﻟﺎﻓ عﻮﻓﺮﻤﻟا ﺔﺜﻟﺎﺜﻟا ﺮﯿﻏ ﻦﯿﻀﯿﻘﻨﻟا ﻦﯿﺑ ﺎﻨﻣﺎﻜﺣأ ﺪﺤﺗ ىﺮﺧﻷا ﻲھو تﻻﻮﻘﻣ كﺎﻨھو ةدﻮﺟﻮﻣ ﺔﯿﻠﻘﻌﻟا 1 فﺮﻌﯾ ﻲﻔﺴﻠﻔﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا ﻲﻓو تﺎﻨﺋﺎﻜﻟا ﺔﯿﻘﺑ ﻦﻋ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﮫﻧﺄﺑ نﺎﺴﻧﻹا ﻂﺒﻀﻟﺎﺑ اﺬھ حﺮﻃ ﺪﻗو ﻞﻘﻌﻟﺎﺑ فﻼﺘﺧﻻا ﻻاﺪﺟ ﻲﻧاﻮﯿﺣ ﻊﺑﺎﻃ وذ ﻻوأ نﺎﺴﻧﻹﺎﻓ اﺮﻤﺘﺴﻣ ) ﺐﯾﺮﻗ ﻒﻨﺻ ( ﮫﻠﻌﺠﯾ ﺎﻣ وأ نﺎﺴﻧﻹا ﺔﯿﺻﻮﺼﺨﻓ ﻌﺠﯾ يﺬﻟاو صﺎﺧ ﮫﻠ أ ﻲﺳﺎﯿﺴﻟا ناﻮﯿﺤﻟﺎﺑ ﮫﻓﺮﻌﻧ ﻚﻟﺬﻟو ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻺﻟ ﻲﻤﺘﻨﯾ بﻮھﻮﻣ ناﻮﯿﺣ و ﻞﻘﻌﻟﺎﺑ ﻢﺠﻌﻤﻟا ﻲﻓ ﺎﻣأ ) سورﻻ ( يﺬﻟا ﺢﻠﻄﺼﻤﻟا ﻮھ ﺎﯿﻔﺴﻠﻓ نﺎﺴﻧﻹا نﺈﻓ ﺮﯿﺒﻜﻟا ﻲﺴﻧﺮﻔﻟا نأ ﻦﻜﻤﯾو ﻞﻗأ ةرﻮﺼﺑ وأ ﺔﻘﻠﻄﻣ ةرﻮﺼﺑ ءاﻮﺳ ﻢﯿﻘﻟا ﻰﻠﻋأ يأ ﺔﯿﻣﺎﺴﻟا ﺔﻤﯿﻘﻟا ﮫﯿﻓ نﻮﻜﯾ ﻰﻟإ ﺖﻟﻮﺤﺗ ﺔﯿﻓﺎﻘﺛ ﺔﯾﺮﻜﻓ ﺔﻛﺮﺣ ﻲھو ﺔﯿﺤﯿﺴﻤﻟا ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ﺔﻋﺰﻨﻟا صﻮﺼﺨﻟﺎﺑو ﺔﯿﻨﯾد نﻮﻜﺗ ﺬﻨﻣ يﺮﻜﻓ رﺎﯿﺗو ﺔﻔﺴﻠﻓ 1877 ﺐﯾﺮﻗ ﻰﻨﻌﻤﻟا اﺬھو نﻮﻨﻔﻟا ﺔﺳارﺪﻟ ﺔﯿﻓﺎﻘﺛ ةرﻮﺜﻛ ﺎﯿﻟﺎﻄﯾإ ﻲﻓ ﮫﻠﻘﻌﺑ ﻻإ نﻮﻜﯾ ﻻ نﺎﺴﻧﻹا ﺰﯿﻤﺗ نأ ﻢﻏر ﻲﺑدﻷا ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻦﻣ 2 داﺮﻣ ﻲﻔﺴﻠﻔﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا ﻲﻓو نﺎﺴﻧﻹا ﺔﺒھو ﺎﺣﻼﻄﺻا " ﻖﻃﺎﻧ ناﻮﯿﺣ " ﺔﻠﻤﺟ ﻲﮭﻓ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ﺎﻣأ تﺎﻔﺼﻟا ﻞﺼﻔﻟا نﻮﻜﺗ ﻲﺘﻟا ﻺﻟ ﻲﻋﻮﻨﻟا رﻮﺼﯾ نﺎﺴﻧ ' أ ﺖﻧﻮﻛ ﺖﺴﻏو ' دﺪﺤﯾ ﻢﺛ دﻮﻠﺨﻟﺎﺑ ﻒﺼﺘﯾ ﺪﺣاو ﻦﺋﺎﻛ ﺎﮭﻧﺄﺑ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا طﺮﺘﺸﯾ ﮫﻧأ ﺪﯿﺑ ﺐﺴﺤﻓ ﺎﯿﻠﻘﻋو ﺎﯿﻘﻠﺧ داﺮﻓﻷا ﮫﯿﻓ ﺞﻣﺪﻨﯾ ﻲﻌﻤﺟ ﻦﺋﺎﻛ ﺎﮭﻧﺄﺑ اﺮﺒﺘﻌﻣ ةرﺎﺒﻌﻟا هﺬھ ﻢﮭﻧأ داﺮﻓﻷا ءﻻﺆھ ﻲﻓ ﻮﻋﺎﻄﺘﺳا ا نأ ﻮﻌﻀﺨﯾ ا قﻮﻔﺘﯿﻓ ﺎﯿﻠﻌﻟا ﻒﺋﺎﻇﻮﻠﻟ ﺔﯾﻮﻀﻌﻟا ﻒﺋﺎﻇﻮﻟا اﺮﻐﻟا ﻰﻠﻋ ﻞﻘﻌﻟا ﺎﻣأ ﮫﻘﻄﻧ وأ ﮫﻠﻘﻌﺑ ﺰﯿﻤﺘﻣ نﺎﺴﻧﻹا نﺄﺑ ﻮﻄﺳرأ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻰﻟإ ﺎﻨھ ﻊﺟﺮﻧو ﺰﺋ ﺎﺜﻟﺎﺛ ﻂﻧﺎﻛ ﺪﻨﻋ لﺎﺤﻟا ﻮھ ﺎﻤﻛ ﺎﮭﺗاذ ﻲﻓ ﺔﯿﻘﻠﺧ ﺔﯾﺎﻏ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا نأ رﺮﻘﺗ ﺔﯾﺮﻈﻧ ﻲﮭﻓ -3 ﺬﺧﺄﯾ نﺎﺴﻧﻹا ﺔﯿﻔﺴﻠﻔﻟا ﺪﻧﻻﻻ ﺔﻋﻮﺳﻮﻣ ﻲﻓو ثﻼﺛ ﻲھ ﻲﺣﺎﻨﻣ :

ﻊﻧﺎﺼﻟا نﺎﺴﻧﻹا

"La pensée et le mouvante "ﻲﻓنﻮﺴﻏﺮﺑ ﮫﻓﺮﻌﯾ HOMO- FABER " نأ نﺎﺴﻧﻹا ﺮھﻮﺟ ﻦﻣ نأ ﺪﻘﺘﻌﻧ ﺎﯾدﺎﻣ ﻖﻠﺨﯾ و ءﺎﯿﺷﻷا ﻊﻨﺼﯾ نأو ﺎﯾﻮﻨﻌﻣو PAGE 105 نﻮﻜﯾ يﺬﻟا ﻮھو HOMO LOQUAX ﻢﻠﻜﺘﻤﻟا نﺎﺴﻧﻹا ﺎﻣأ ". ﮫﺴﻔﻨﺑ ﮫﺴﻔﻧ ﻊﻨﺼﯾ نأ -1 دﻮﻤﺤﻣ ﺐﯿﺠﻧ ،ﻲﻛز ﺔﯾواز ﻦﻣ اد ،ﺔﯿﻔﺴﻠﻓ ر ﺔﻌﺒﻄﻟا ،توﺮﯿﺑ ،قوﺮﺸﻟا 1 1979 ، ص 96 -97 -2

- LAROUSSE-GRANDE DICTIONNAIRE DE LA PHILOSOPHIE-DIRECT-MICHEL-BLAY-PARIS-CEDEX –2003- CNRS Édition- page485

-3 -اﺮﻣ ،ﻲﻔﺴﻠﻔﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا د ﺪﺒﻋ ،تﺎﺤﻠﻄﺼﻤﻟا ﻢﺠﻌﻣ ،ﺔﺒھو ه اد ،ﺐﯾﺮﻏ ر د ،ﻊﯾزﻮﺘﻟاو ﺮﺸﻨﻟاو ﺔﻋﺎﺒﻄﻠﻟ ءﺎﺒﻗ -ط د ، ،ت ص 110 -111