• Aucun résultat trouvé

Comprendre et construire les environnements d'apprentissage

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Partager "Comprendre et construire les environnements d'apprentissage"

Copied!
197
0
0

Texte intégral

(1)

HAL Id: tel-00136069

https://tel.archives-ouvertes.fr/tel-00136069

Submitted on 12 Mar 2007

HAL is a multi-disciplinary open access archive for the deposit and dissemination of sci-entific research documents, whether they are pub-lished or not. The documents may come from teaching and research institutions in France or abroad, or from public or private research centers.

L’archive ouverte pluridisciplinaire HAL, est destinée au dépôt et à la diffusion de documents scientifiques de niveau recherche, publiés ou non, émanant des établissements d’enseignement et de recherche français ou étrangers, des laboratoires publics ou privés.

Comprendre et construire les environnements

d’apprentissage

Bernard Blandin

To cite this version:

Bernard Blandin. Comprendre et construire les environnements d’apprentissage. Education. Univer-sité de Nanterre - Paris X, 2006. �tel-00136069�

(2)

Université Paris X – Nanterre

Centre de recherche éducation et formation (CREF)

Comprendre et construire

les environnements d’apprentissage

NOTE DE SYNTHESE POUR L’HABILITATION A DIRIGER DES RECHERCHES

(3)
(4)

Sommaire ! """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" # $ % & ! %!! ! %!! """""""""""""""""""""""""""""""""""""""" '# ! " # $ ! %% & " ( % %) %!% * """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" + ' ( #) " ,! - """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" .( ' !& ! """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" / " # * + " , ' $' ' *- . " 0 1 %!! """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" #2 / ) ) ' * ' % 0 1 + % 0 & 0 1 - 3 ! """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 2$

(5)

$

!

(6)

(

Introduction

4 5 6 7 8 9 : ; < : 66 = : : < 7 6 7 66 7 = : 7 7 > 66 5 5 ? : 5 5 7 6 4 66 : 5 4 5 : ; : @ 5 4 5 " 4 5 5 : 5 =8 7 5 7 8 6 5 6 " A 0 B 5 5 7 7 5 : : 9 9 5 5 : ' ' * 2 3: )<) C ) 4 D('E " ; >9 5 = 5 =8 7 = 7 6 : 5 5 9 > > " 5 : 8 < 6 $: 5 5 6 56 4 >5 7 7 F 5 > > : 6 6 F 7 7 5: 47 8 5 5 > < = 7 5 5 " 6 9 = = > " G 5 5 9 A B 5 >9 H > (I" ; >9 665 > 6 D 5 J G ) : $//'E"

(7)

' 5 : 5 56 4 : 7 5 5 : 7 = = $" ; 6 : 7 8 5 K 7 6 665 6 : = ) 56 4 5 : 7 7 : > 6 7 7 ; 5 : : > 4 ; 6 5 : = 5 >5 " $ 6" = 5 L = > "

(8)

# G > 5 6 7 : 7 < 6 6 6 7 ( 4 5 6 4 ; 9 ': 8 5 5 5 5 ? 9 7 7 5 4 > : 8 6 5 5 5 = 5 6 7 < > : 7 7 7 H : I 5 " > M 5 > 8 5 > ) N O -5 5: 5 : < 7 6 7 : 8 7 9 5 > N 5 7 7 5 5 H %I 6 5 : 8 ; 5 7 < 5 7 57 5 7 " > 6 7 5 5 : < : > > 5 % 9 6 7 : 9 5 5 5 5 7 5 : 6 " G 6 5 < 5 < 5 4 5 5 : 9 5 : 8 8 4 57 7 " G ; 5: K 5 > : > > 5 O 7 5 5: ; : : 7 : 6 : : 6 7 : < 5 < 5 : 4 : < 5 : < : < 5 5 7 : < ; > : < ; > : < O 6 5 > 7 5 " 7 5 66 5 7 % 4 7 57 : ( L 5 : ; > ) >; 7 ' - 4 5 5 - & > ) >; 7 5 < 3% !: : 5 6 : 5 9 5 > 7 5 5 : < 5 5 6 7 = 7 : 6 5 4 ; 9 O 5 7 H L (2/: (+/I"

(9)

2 6 5 5 < 5 7 9 P : 4 5 7 6 9 > > 47 8 5 ? 4 5 : 6 4 7 4 5 7 5 5 6 " A B N 5 5 " : 5 6 : = < = 8 < .Q+: % : - : % ! : % $ : %! -% - 0 ! : 6 ) ! !&#O = 5 < < 4 < = " 6 5 : : 7 : < = 4 4 5 4 4 ; 7 H ! I > > H - I: 5 - 3% ? 5 ) 5 % < > 6 5 : 6 : 5 ) > > ; : 7 7 " 5 5 : : < " - 9 5 : 8 5: : 665 5: 7 = 5 < 6 56 4 A F > > B: > 7 H 7 I < = H I ) 4 > > >5 7 2: ) 4 5 : 5 5 > > >5 7 +: ) > > 6 5 5 : 7 ; > > >5 7 5 # ; 4 5 4 " 2 5 4 ; 9 4 : 0 1 : 6 L 5 5 7 : 5 - D2EO 5 4 ; = 5 < >9 " + ; 5 5 5 5 A % B: 5 9 >5 7 H : 0: OI: 5 47 8 5 H I H3 : .Q+ ? & : .Q+I 5 H 0: I D': Q: .E"

(10)

+ 5 4 = 5 7 4 5 5 5 : Q : ) 5 : 9 .: ) 6 6 /: 7 4 > > 5 5 5 P 6 =8 A 7 B H > : .Q# ? ;: ..(I" : : 9 : 8 : 8 > : < 7 R H 5 8 I: 56 4 >5 7 < 5 5 : 8 > > : 6 6 " = N 5 : 7 8 = 5 4 > > A ! B 6 5 -5 5 < $ : 8 5 7 7 5 8 >9 : 7 7 5 5 5 4 7 7 ; 5 7 6 5 5 4 5 7 =8 > 7 5 ) 5 D$#: $2: ((E S 7 : = : 7 7 5 5 66 5 5 ) = 5 5 = S >9 D('E 5 5 = 7 7 4 NN 5 5 4 47 8 5 7 8 : Q : 5 5 7 % ) H I: %& ) H 7 I % %) H 5 7 I: 5 5 .Q+ ../ 6 = < 8 5 A 7 9 B: ;5 6 5 % H 8 ! < 6 5 I D': QE" . 5) 5 6 5 < H 8 ! I ? 5 5 -5 5 < 6 6 6 = 5 6 6 : 5 3% D < #E" / : : -5 5 < 6 6 H-3 I: 6 6 4 4 5 D+: /E" 9 5 4 < ) 9 ( : 9 5 8 6 < 5 %! -% 0 ! : 8 5 5 7 5 5 7 5 7 : 5 5 D +: .: /: E: 56 4 >5 7 " $ 4 R 5 5 "

(11)

Q 5 >5 7 " 5 : > : 6 8 > 7 : 7 A 4 B D#$E: A 6 B D' : '.E: A * B D'#: 'Q: # : #$E: 4 7 A > 6 B H I: ) = 5 5 4 : 6 H I" = P: 5 = 4 > > 5 6 7 A B: T 8 7 7 > : 7 6 5 5 5 6 5 5 7 " -58< 5 < 5 7 >9 : 4 7 5 6 D$.: (/: (#: (+E 5> 5 6 6 7 5 A 6 < H3% -I B ? 5 ) ) < 7 665 : < ; 9 665 S 4 5 8 < 5 5 8 : : < ; ; 9 6 : < >; >9 A B 665 D' E" >; >9 5 = 5 66 5 6 5 5 7 7 = 5 4 6 ; 6 7 7 A = 7 B D #: $/E ? 4 7 5 6 5 7 6 5 6 : A B 7 9 5 5 H- < : $//$ ? D''EI 5 6 6 5 " 4 < 7 : ) <: = 5 7 4 4 6 " 9 4 7 : 5 5 0&5 > > 9 : 5 5 > 5 6 > > D : +: /: $+: #/E" K 7 : 6 5 5 > : 7 ( 7 8 * 6: 5 < : 7 5 5 < 5 =8 5 < 6 5 6 5 5 "

(12)

. 6 >5 7 : <: 4 4 5 5 : < = = 5 7 6 : 5 5 = ; 9 6 : 9 : " )5 7 5 5 : 7 5 > 5 " 7 9 4 7 5: = 9 : 4 : 56 4 7 8 5 < : D$ : $$: $(: $'E K 4 7 D($: #$E" = 7 < : : > >; >9 A B 6 : ; 7 < C : 4 = 5 : 6 = 5 7 7 4 6 R < " 4 7 6 5 " ; >9 7 8 : 5 : 5 4 7 6 5 " 5 4 : 9 = < 5> : 4 9 < " - > : 8 = ; > > : 7 : 5 = 7 > = 5 = 4 > 5 : 7 6 : A 6 7 > H I B: A 5 5 B: A 5 B 6 " ; >9 5 5 5 >7 A B 5 5 5 5 >5 7 : = 5 7 > > 7 9 "

(13)
(14)

Première partie : Comprendre les environnements d’apprentissage

9 > ; >9 " > 5 A 6 B 5> 7 8 5 : 6 7 - 7 - 8 4 A B: A 5 B A B H- 8 4: $//'I" A = B 5 " 66 : =8 > > 5 5 = 5: 5 : < 665 5 > : : 7 = 5 < > 7 6 5 6 7 = 5 7 : 9 5 5 7 8 : ? 5 5 5 5 : 7 7 : 7 : 7 A B: U 9 " 6 : 665 5 > 5> 5 5 5 < : 6 5> 5 7 8 : 5 > 7 5 - 7 - 8 4 ; >9 H$//': " 2I ) 5 > A 7 B: A - ' ' ' 6 ) ' B H " "I: 7 8 A B ? ) 5 > A 7 ' $ ' 8 ' ' 6 ' 8 ' 9 D;E - ! 6 * ' B H " "I" 7 8 A 5 B" 4 G 6 565 < > < 665 6 = 5 : 4 D$2: ((E: 565 4 4 > > 7 57 - 7 - 8 4 H- 8 4 J " ..2I"

(15)

$ A B: : 7 < = : A = B: 5 5 $? ) 5 > A 7 B: 7 A ' ' 9 6 * B H " "I" 7 8 A B" G 5 5 : 7 8 5 A B: >5 9 >; 7 = 7 : 7 5 " G 565 5: > 5 5 5 ; : 5 >5 9 6 A B: < 6 " 4 5 < > 4 5 665 5 " ) > : A B: 5 5 5 4 5 > : 4 ; 9 4 7 5 = 8 : =8 7 8 " ) > : A 5 B: 5 5 5 4 : 4 4 H A BI 7 9 " ) 9 > : A B: 5 5 5 4 )5 7 : 4 ; : 7 ; 7 5 5 " $ 5 5 7 A B: & 66 H .QQI: )<) 5 ; 4 " R > 5 A < B 5 5 : T: : : 6 > H : >5 9 A BO 6" "(I" = 5 7 : < >; 7 ; > 7 " 7 6 7 : : A 5 B: A B"

(16)

( > > 5 6 @ 7 : 9 4 5 5 7 > H : 5 : I ? 4 9 5 T8 >5 7 < ? 9 5 7 > > 7 5 : = 5 7 " ; >9 9 >5 7 7 > > 7 5 5 5 < > 7 : "

(17)
(18)

#

Chapitre 1 : Aspects matériels et humains

> A B ; " : = >; 7 R > 4: 6 : : =8 > 7 7 ; " 4 5 5 5 5 : 9 >5 7 : 5 5 5 >9 " > 5 5 9 " 5 5 5 5 7 5 9 5 7 8 5 " 4 9 5 56 4 5 : 5 > > 5 < A B < 5 : 7 8 7 5 >9 " 9 5 4 6 5 5= : 7 5 : 7 6 : > > : 4 5 5 " R 5 66 : 6 # ! ! H 3I 7 5 5 5 > 7 7 A 6 B 7 6 5 5 ; 0 8 ; > 7 5 5 5 A : ; ) 6H V I B ) : 5 > 6 ; > 6 : U 5 5 G 66 - N " = > 7 5 < 5 5 7 A B 8 5 9 5 3: 5 5 5 9 A < 6 B $Q .#Q H W: ..2I" > 7 3: : 5 5 H W: ..2I"

(19)

2 U ; 5 5 = 5 : 5 7 5 : V 5 > : R 5 5 = = > : 7 6 5 665 9 $" * N : 9 5 9 4 )> 5 6 5 9 5 (: < & 6) ), 6 H A 3 BI 5 5 5 : 7 5 A 5 B H : .+2I: < 5 " : 5 5 > 6 A 3 B: @ 5= 5 4 ) 4: 5 7 8 6 5 : 5 : 5 5 5 : 6 9 " 6 = < 5 5 5 > 665 < .Q' 5 - 5 < 5 5 ? 5 = ? 5 R = 6 5 7 : -5 5 < : 5 = 6 5 5 5 7 7 5 " 5 R -5 5 < 6 6 : 4 : 4 > > A 5 6 5 'B H I" -9 6 .Q': 8 > > 5 : A % B 55 5 " 4 7 8 5 < = 57 7 " - = 8 : R 6 6 5 : 5 : %" 5 = 7 > > 9 5 5: 9 5 : =8 6 = < 5 # > > $ 5 5 > N- < .2$ H W: ..2I" ( %T 6 5 - 6 " 6 < 5 & : 8 7 5 5 5 R > 6 " ' 4 6 4 4: : 4 7 : 5 G ) H$//'I: A ; > 5 B A 5 5 7 B" G > 7 : = 5 > $" # 6 < 6 6 H W: ..2I"

(20)

+ > 7 6 5 = = 5: 5 4 < 5 6 5 7 2 H A 3 BI: > > H 5: : OI" G =5 56 5 5 4 9 6 = > > 9 5 : H 5 : = 5 7 6 5 OI: +: 6 < = > > "

$%&'()%*

+$, &%(--'&$%*

,,(.&

6 45 -5 5 < 4 > > 7 6 @ 7 =8 6 6 6 5 = : 6 5 : ; % " % : 4 = 5 = : >5 5 5 5 5 5 6 8 6 H W: ..2I: 5 @ 6 ; " 5 6 5: 5 8 : > 4 5 7 5 @ 57 > > % 6 8 : : 6 R 7 : 4 7 = " ! 9 : 5 8 5 7 4 " : 7 H ../I: 7 7 " ! 5 5 5 < 5 > > 7 : 6 5 4 5 : 6 4 6 5 5 : @ 5 5 % H I >; >9 " 5 > 7 5 4 6 5 -5 5 < 2 7 6 >5 7 8 " + 5 0 1 : L : : 5 5 6 7 5 8 - ! H 5 : 6 5 9 5 9 A 6 7 B: 6 5 I"

(21)

Q 4 < A B > 6 : )<) ; > 5 7 " C 4 > > 7 6 =8 6 5 " > 5 4 5 6 7 : 7 > > " 7 9 6 6 -5 5 < 6 57 5 5 = : 7 > > 4 5 : X 4 > > 55 9 : 4 = 7 5 5 6 5 : = -5 5 < 6 6 H 3% I: 5 H %! -% 0 ! I: 6 - H 5 7 I" 8 > : : U 6 5 7 > > 7 8 5 > 6 7 : 7 5 5 = : : =8 6 : 6 " 4 : .Q+: 5 5 5 % 5 5 5 4 5 5 9 = " 4 5 6 =8 = ; 5 7 " -; >-;9 5 ) < D$E: 8 7 A -58< 5 4 5 % H = 3 QI: = 7 < 4 K DOE > : DOE: 6 H I DOE 7 5 U = 7 7 7 ) H 5= I: 7 5 6 5 % )G . < ;DOE Q 5 H 5 > I 5 5 : 7 =8 6 = 6 6 : 5 9 > 5: 5 6 66 H;Y 4I" : ; 8 : 9 5 4 : 5 5 8 A B" . = 5 H 5 5I 5 > 7 < 5 > A L F 8 6 B = 5 7 < < 6 : < 5 5 = 4 5 :

(22)

. : ZZ = 6 : = 4 58< 5 5 )<) : 6 = 6" /B - K5: 6 = 8 5 : 56 4 8 6 : : 6 5 : > N 6 6 " F =8 F 5 5 58< 5 : 7 7 4 < 4 >9 5 58< < : 5 7 : : " 7 5 4 66 : 5 9 .Q# > > L 5 5 7 HL I 6 $: 5 = 6 5 9 =8 6 " 4 5 < 4 N = 6 H 6 ) I 6 5 5 : ; 5 A % ! & ! (B D$: (E: < ; < ; 0 : 0 D.E 66 > 4 = < $ " 4 5 5= > A B 7 > 6 6 H 5 = X 7 6 5I: 6 7 5 5 " 4 > 5 4 5 6 < 5 > = F 8 6 " < 6 5 5 > 7 ) R 4 9 5 " / 4 A 6 66 6 > [ B > A 6 B ; >9 .Q+ D$E" % 6 5 > > ; 5 : 6 4 ) 5 9 5 : 7 < 5 7 56 4 5 7 " L 3 " $ ! 4: ; 4 : < 5 5 6 " ( = 7 5 = 5 5 5 D$E" 7 (// 7 6 5 = 5: 5 < Q( 9 9 N : 5 5 < (+/ 6 5 L " 9 ; 7 5 5 = 5 > " 4 5 5 ) <: 7 5 5 6 5 3 3 ! " ( 0 5 - = 57 > > : > > H .QQI"

(23)

$/ > < 5 7 H 9 7 I 5 5 = 5 6 7 5= > 5 = : 6 = """ 6 : 5 < 6 = 5 = 5 < 9 : 5 5: : 5 = 5 > 4 5 " 9: U < : = >5: 6 : = 5 6 = 9 < 6 " 5 6 = 5 < > > 5 >5 9 D$E A ! 9 5 7 5 7 % 7 >5 9 8 7 ) < 5> 5 9 < : >5 9 >; 7 < 5 > 7 [ < 5 H 4 6 45 9 I" = 5 >5 9 < 5 > 7 : 5 : ZZ : < 7 : = 9 6 5 " 7 5 % K 7 DOE'B >; >9 : 7 ) 4 % 5 #: 6 : 7 N : < 5 ) > > 66 A 5 66 = 5 5> ; 7 >5 9 6 7 DOE 5 5 6 665 >5 9 665 9 7 5 5" 6 5 7 7 4 >5 9 5 5 6 6 5 5 8 " B HG : $//$I 8 5 5 5 < A 8 5 B .Q+ 2 7 5 5 < 5 >; >9 6 5 ' 4 A % 5 B > A 6 B ; >9 .Q+ D$E" # 5 5 5 5 A 7 7 > > R 5 7 ; 7 B D(E" 2 < 8 : 5 : 5 5 H J : .QQI"

(24)

$ 5 > 7 5 7 5 7 % ) H = I: %& ) H 7 I % %) H 5 6 = 7 I D': #: Q: E" : < 8 5 % < 6 5 ;5 H 8 ! I 5 < 5 6 6 5 A % )- B 6 4 9 5 < : 7 6 6 < 8 ! 5 < 6 ; ) : = ! > : ) 6 - W" = 5 6 6 6 @ 4 = : 5 5 5 5 5 = 9 5 5: 7 4 9 A % )- B " A >; >9 5 4 7 665 5 4 : 7 ) : ) 6 " DOE ! 5: = 5 5 = 5 > 6 : = 6 < : 66 " 5 R A B R 6 6 = +" B D(E < 5 9 6 6 6 5 7 Q - W 6 5 5 7 6 7 8 < 5 7 5 A B D(E 8 ! : 5 > = : 66 5 7 5 < " : U 7 8 ! : = 7 7 5 5 : 6 5 5 4 ; > 5 + 4 A 0 B > A 5 5 6 B ; >9 .QQ D(E" Q A 5 5 65 5 B H 7 8 > A ) BI < ; 9 6 : % % " 5 5 5 5 9 : 6 5 < 6 5 .Q/ ; " 3 : < 5 7 : @ < 9 : 5 5 7 < 5 H ! I 6 O

(25)

$$ 6 5 7 : )<) 4 4 5 7 H 5 G ) : $//'I" .: 4 5 5 4 7 8 5 K5: : : 5 5 : < A > B: 7 $/ H ../I 66 6 : 5 4 5 9 ? 6 6 6 < : 7 5 " 7 9 : = 5 7 5 5 7 8 = 5 8 D'E A - 66 5 5 6 5> < 6 7 = 5 > H >5 7 : 4 4 7 I: 5 5 ! ! " 66 : : R = >5 >5 9 =8 7 " 9 ! ! ! ?. @9 ) $ ! ) " 7 5 7 : 6 < 6 < 7 9 < 5 > 9 9 : 6 : 4 5 =8 " : : 5 5 >7 = = 5 < 56 " ! >5 < : 5 7 : > 5 7 5 9 : R 7 56 5 5 7 5 4 "$ B 6 57 : ;5 5 7 5 H : 4 5 I 4 7 5 : 6 4 5 5 6 . 5 H 5 I: 6 =8 ; 9 " ; > > < 5 : 6 5 : 7 5 5 7 O 5 3% -" $/ > : @ < 6 A ; B: = 6 5 : R =8 > 7 6 A 7 B: 5 A B 665 R > " $ G 7 7 5 5 4 "

(26)

$( 5 6 7 ! ; .Q. H (I: 5 5 5 7 H $I" 7 7 %& ) : 5 : 5 F > > 5 ! ; 7 5 7 : = 4 5 D#E A 5 = = : 7 7 5 > 5 : U 7 ; 5 5 > = 5 < 7 7 6 5 ZZ 56 4 5 : )<) < = 9 : < : 7 7 : 7 8 6 < " : 6 : 5 2/\ ; 5 7 5 7 : '/\ ; K HL - I 5 7 " 9 7 ; 5 5 : 665 6 = 4 5 5 8 " 7 ; "$$B - 5 7 < 7 : 5 > 5 > 7 5 5 5 5 6 = 7 % %) : 5 5 D E" 4 5 5 < 9 4 5 < 5 7 : 7 5 5 5 P : 6 5 7 5 5 4 6 = 7 " G 5 5 4 5 5 5 7 5 65 & DQE" A 5 4 : >5 9 >; 7 5 6 = 7 $(: < R 6 5> " 66 = 5 = < : 6 ; K 5 4 : 7 5 > ; 5 = 9 " $$ 4 A 0 = 5 7 3( B > A 6 B ; >9 .Q. D#E" $( 4 5 6 : 4 4 "

(27)

$' 5 8 < 5 7 : = < 5 < 5 H > 5 I: 5 7 H P 5 I = 7 > 7 : < 7 > = ; 9 > 7 " 5 5 5 7 7 7 5 5 > 5 > 7 7 5 5 = 9 : 5 : 6 5 6 : : DOE 7 5 6 : % %) 6 > 5 5 > 7 < 5 > 5 " B DQ: " $/.)$ /E 4 5 7 7 66 7 7 H ../I 5: : A 5 B : : 5 5 6 ? 66 5 = 56 4 $'? 9 565 6 " 5 5 : 4 5 % )G : 5 6 5 5 6 5 % )- : 7 5 5 5 A 4 9 B > > 5 8 ! : 7 8 = " - 4 6 6 U 5 5 = 6 7 5 7 5 A < B" 5 ; = 5 > 7 6 H % ! & ! 5 > I 5 ; 9 4 5 = 5 6 5 56 : 9 7 56 ; 7 : > 7 9 4 = 9 7 R O 6 = > > > " $' % < ; 4 5 5 ] = H .Q'I"

(28)

$# ../: 6 5 5 8 ! < 5 5 5 7 5 7 5 < 6 6 : 6 5 < : 7 8 ) 5 5 5 " 5 7 < 6 5 > H : 6 : OI 5 : 5 T 7 < 5 " 5 7 : > 7 C 6 5 5 = : 5 5 7 < 5 H ! I 6 : 5 5 5 4 > > " 5 5 : ; = 5 5 6 5 $#: 6 7 A > ZZ6 : ZZ : ZZ ZZ 5 < 5 7 : 5 4 : : 5 " ! = 7 5 6 5 5 5 < 5 7 5 5 " B D (E 5 7 6 H>5 5 7 5 A 5 BI: 6 < = 6 5 5 : 5 6: 5 4 5 : >5 7 : 4 = 5 7 7 5 $2" : : R 5 5 6 6 < " 5 < 6 6 8 ! : < 6 4 5 5 5 7 ; > < : G " 5 6 6 = $+ 5 5 5 7 < 5 $# % 5 5 5 5 6 6 < = 7 4 L : ! ! 3" 6" A 6 5 B > A 6 B ; >9 .. D (E H3 - : .. I" $2 4 ; > 5 5 & 9 V > - : & = ; 9 " $+ = 5 A F 5 B" 5 ; > 5 6 5 = 6 = 5= ! < 5= " 5 7 :

(29)

$2 ; > 5 " ! 5 4 ; >: 5 5 5 $Q ! : 4 5 5 5 4 ! : 5 5 5 5 5 5 : 6 6 < 5 ; A B" C 5 6 H $/ I = " 6 5 5 5 6 : 7 7 65 6 R 5 : 6 $." 7 : 5 .. : 5 6 4 5 6 =8 = D (E = = 6 6 5 7 5 < : 5 7 7 5 < 6 < " 9 6 5 = < > > 7 5 5 5 = 4 5 > 7 D 2: Q: .E 4 7 : 6 : 8 7 < ; 9 4 V ^ _ 7 5 7 5 7 9 8 6 ; 9 4 5 5 O 5 : 7 : 6P 4 9 6 5 > > : < K5: 5 5 5 = 5 > < 4 5 7 6 5 6 A B 5 5 7 5 5 = : 57 9 > = O 8 > : 6 5 9 45 5 6 7 5 5 4 5 6 M $Q L ? 5 R 5 5 5 , : A 8 B 7 5 5 < > > " ! > > 7 5 665 5 665 6 " 6 9 7 5 5 7 6 66 R 6 5 = A B 4 : 9 ! 6 ..2" $. 6 ; 7 5 : 5 = < 5 5 "

(30)

$+ 5 = H 5 5: = 5 5 I: 9 = < ) <: 7 565 5 6 R 5 5 ? : 4 5 7 O >5 9 5 : < 5 7 5 5 ; 5 : >; >9 7 8 5 < 4 = 5 D# E 7 8 : 8 > 5 6 7 : 6 < : A 5 B D# : " (2'E = 7 : 7 : R < " - K5: 7 5 = A B > : 6 > 6 4 5 6 = 7 6 66 6 C < A B: 7 5 58 5 56 = )<) ? 58 5 7 : 5 7 K5 5 5 5 5 < : 6 U " ! 5 7 > : 7 < =8 > 7 : 7 5 : 5 " < =8 > 7 5 6 5 7 5 < > < M 6 7 8 A = 5 B =8 5 7 =8 < = 5: < =8 5 : 7 : " 5 >5: < ..#: 5 4 > > : 7 ; : ; : =8 " 4 6 =8 = D$#: $2: ((E" 5 5 < >9 : 7 8 5 7 >5 5 5 4 =8 D('E: )<) 5 5 7 : 6 5 5 7 4 =8 > 7 : 9 < 4 " -7 7 5 5 56 4 5 5 7 : 5 >5 5

(31)

$Q : 5 5 9 >9 : 4 < 6 7 5 5 5 D(.E" 4 7 8 5 > ; > 5 7 : 5 5 5 5 5 : 7 5 5 5 7 7 ; 5 : 7 > 6 6 6 : 7 8 = 5 < 8 " 5 7 "

+/01

&, / *

$%&'()%*

+$, &%%'*

($.1

&-2/(.+.*

34&

5 5 5 5 5 5 5 >9 5 < 4 @ : 5 >; >9 7 ; : 9 7 5 D$#E" > 4 T 6 66 6 : : = 7 A = 7 B H 4 7 5 7 ; S 7 < SI ? = C ; > >7 : 7 8 7 6 5 A B D$'E: )<) 7 5 A 5 B 7 7 ; =8 6 6 5 : 6 7 8 5 8 7 ) <" 5 > > 5 5 < 5 7 7 5 5 5 5 5 8 ; D$': $#E: 7 6 ? 4 = 6: < D$#E" = 5 < : >; >9 7 4 =8 5 > >9 : 4 = 5 9 : 7 5 4 =8 D(2E" 5 5 6 : 4 >9 D(': 6 " E: 6 A B 4 5 =8 "

(32)

$. 3 ;5 : 7 6 7 5 5 6: < > 7 A B =8 " - < < 7 >5 5 5 5 5 7 7 =8 : ; 7 : 7 8 5 5 < 6 > 9: 5 5 < =8 5 9 5 = < 9 5 =8 7 R A > B" 9 5 =8 5 : ; 5 < 5 : 5 5 =8 5 " 5 R =8 5 66 : 5 7 ; >5 5 : 5 5 > 9 5 =8 : =8 5 : < 5 " 4 ; 7 6 : 5 H 5 5 (/I" 5 >9 7 5 < =8 " (/ 6 ] = H .Q'I: 4 5 > = H 56 4 I 4 5 " 6 $ < 2 4 5 65 5 < 5 & 9 H3 5 ; > 5 I [/([$//': 5 A < * ! B" Valeurs, pratiques, règles, usages, etc. Processus « apprendre » lié à la rencontre Carte N de l’objet Carte N+1 de l’objet Sujet Autrui Processus de Socialisation

(33)

(/ l’inconnu moi s’intéresser découvrir instrumentaliser construire socialisation catégories, valeurs, émotions « connaissance de sens commun » « manières de faire » les autres représentations savoir opérationnel 3 $ 7 4 >5 6 $" 7 9 >9 5 < 6 5 5 8 : 6 : ; =8 : 4 =8 O >5 4 7 665 > : 7 5 : 7 9 : 7 A 5( B : : 5 > 5($" 7 5 < : 5 5 4 A 5 7 B ; H .QQI: >5 A B: 4 A 6 B: 5 4 5 665 5 : 5 A B: 7 >5 ) H6 (I" ( G 569 4 4 > A 5 B: 5 5 > ' >9 D('E ($ % < 5 7 A B 5 = 4 57 A B 1: 5 ; >5 5 3 @ > H$//#I"

(34)

( savoir opérationnel l’enseignant l’inconnu Relations au savoir de l’enseignant Médiations au savoir Relations au savoir de l’apprenant

l’apprenant les autres

Médiations culturelles 3 ( >5 < 5 6 5 >5 5 5 " 4 7 : R 5 5 R : H 6 I R 9 5 R : : 5 < > : 665 : 7 5 5 5 665 " [6 ) R 5 : : T 6 7 A B 5 5 >5 " U A *- ' $ ' ) B H > : $//#: " (QI" 5 5: 4 : 6 7 A 5 B = < 5 : : " 8 5 =8 H : =8 I 8 H6 : I 6 ' ) 9"

(35)

($ l’inconnu l’apprenant s’intéresser découvrir instrumentaliser construire socialisation catégories, valeurs, émotions « connaissance de sens commun » « manières de faire » les autres représentations savoir opérationnel l’enseignant Les autres apprenants 3 ' G 9 5 5 = 6 5 : 8 4 5 > 7 ; >5 : 5 5 7 5 6 #" savoir opérationnel l’inconnu Relations au savoir des autres apprenants Collaboration / Confrontation (conflit socio-cognitif…) Relations au savoir de l’apprenant l’apprenant les autres Culture du groupe d’apprenants Les autres apprenants 3 # % 6 U : = [ 6 : 5 6 6 5 R " U= : : = H > : $//#: " # I: ;

(36)

(( < = > 8 : A 5 5 5((B: )<) A B D' E 7 8 " < 5 4 =8 7 5 5 5 5 >9 D('E" !5 : 57 5 7 6 2: =8 H : = R ; OI R =8 : < 5 5 5 6 7 < =8 7 : 7 5 7 =8 A B: ) <) 7 R 5 ? 7 R 5 =8 " R 7 =8 : )<) 7 5 < A >9 B D('E 8 : 7 5 >9 8 : < 5: >9 7 =8 < =8 ? : : 7 8 @ = 5 H = 5 ('I: 7 M Instrument chose moi s’intéresser agir explorer socialisation catégories, valeurs, émotions « connaissance de sens commun » « manières de faire » les autres objet 3 2 (( A ) A B 5 ) B: 7 5 & = H .('I: = 4 : G L " (' 6 7 5 =8 5 7 =8 5 7 & = H .++I A !! B: < >9 " = 7 =8 5 "

(37)

(' : 5 5 5 : 5 : 8 5 : 8 66 9 7 H ..'I: 6 7 ; A B" < ; 9 4 8 : : : : 6 : : H I H I 665 " ; 7 ; 9 A (#B 8 : T > R : 5 : > 5: 8 : 5 : 66 H$// ? $//'I" 8 = < ; 9 T =8 5 < =8 5 < : R 5 H I: 5 " 7 T =8 : H < A 5 5 5 BI < ; 7 ; 9 : 4 > H6 : : 6 OI " = : 8 5 9 *- D(.E: 7 4 =8 ; = " 66 : =8 A B D(.: " $2$E: 4: = 7 5 : 7 " : 7 < 66 6 =8 : A 6 B 7 ; 5 : 5 6 5 : : 5 >7 6 H ...: > " .I ? 3 @ V 7 6 6 7 : > : : 5 < 6 6 5 > = (2H$//(I" =8 (# ; : 4 5 - 8 4 H$//'I A B: 5 5 7 ; ; ; > ; > ; ? A 5 B: 8 = : 7 ; ; ? : ; 9 4: 5 ; 5 5 : > : 5 OI" (2 G 569 < > A 9 = B: T = 665 6 5 > 4 < 9 6 7 < 665 : > >5X A ! B 5 = "

(38)

(# ; 9 > 7 5 H I ; 9 5 " 4 A 7 7 > 5 6 55 Q2Q: 4 5 =5 5 > 6 = : 6 7 665 ZZ @ 7 5" : 7 5 = 7 > 4 = " 7 : : 5 > 7 > 7 : 6 - ;: 7 ZZ < C 7 > ? 8 ZZ! 5 5 : T > 4 = < : T 7 X < R = < K5 4 7 " B HV 7 : $//(: " 2 I 7 R : < : 7 5 5 H " .$I: A ! B: 5 6 ;(+ H " .#I: 6 6 5 5 5 < > >5X : 6 6 5 > 5 5 " 7 7 < 6 9 5 $/ 9 : A 8 CC ?. @ B: TA CC ! ! ?. @ CC 8 6 $ 6 $ B H " $//I" 7 < 6 5 5 6 A B: O 7 < 66 5 7 @ < R ;5 665 ; : ; < K A !B < A CC ! B H " $/$I" % < 7 7 4 : 6 : 6 7 " 4 6 > : 7 8 ;5 : 665 6 5 7 5 5 9 5 5 3 D' E" G : > (: : : A B: 56 5 5 5 ; 9 4 6 : =8 7 : : : : 5 7 8 5 A ; 9 6 B D(+: ' : '#E" (+ %T 5 9 5 > 7 6 < ;= 5 7 H- ;: ..'I"

(39)

(2 7 5 5 5 : T8 5 7 7 57 4 4 =8 7 4 : 6 7 > >5 5 7 : 7 R > " : 57 7 > > : 7 8 5 7 "

$%&'(.*

'(5&)&%/($, 1

&6+$/& 34&,%*

+$, +45&'%&,

5 5 >9 D('E >5 5 7 (Q? : : > >7 > 5 5 " G 6 >; >9 7 A B =8 5 57 A B: 6 5 = 7 8 =8 5 R 7 8 : 7 < =8 R 9 7 " G : : 4 5 4 5 : < 5 7 : 6 5 5= : 5 O 6 > 6 7 " 6 U : : 7 >5 5 5 9 > 7 > > >; D(': > " # ? (.: > " 'E 5 5 5 : 5 < > 7 R " = 6 7 5 5 8 7 7 8 7 ; = 5 5 > : 8 5: < 5 7 : 5 5 7 6 = 7 < >; >9 " 5 >; 6 : 5 : X 4 > 7 5 5= : >5 9 A B 5 = > N ..$: 5 5 > N > 4 7 = 7 45 R HG : $//$=: " ./ ? L > N: ..+: " $+I: 7 6 4 5 A ' * ' -8 $ B HG : $//$=: " . I: (Q >`N 5 9 L W 7 5 5: ) ;: >; 7 D(': (.E 5 5 "

(40)

(+ : A B HL > N: ..+: " +I" R 7 45 HG : $//$ : " .' ? " #() #2I: 5 7 = : 6 : 6 : : >; 7 : R " >5 9 8 > 6 5 HG : $//$=: " .$) .+I N 5 5= 5 5 4 : 5 5 < ; 4 : 7 8 K 8 5 : 7 4 7 5 9 5 9 > N 7 ) R 5 A ' -8 B HG : $//$=: " .#I" 5 5 57 " = : = >; 7 5 < =8 5 X < 5 : 8 4 9 < 6 7 8 = : 6 7 8 4 : 7 = 66 < 5 > : : >9 7 ; (." G 4 : 7 8 4 5 = : = : 57 " G 4: R : : 7 = 66 7 H 5 I 5 > 5 " A 5 5 9 = T 8 H I < 5 ) R " 6 : 5> 7 : 5 6 > 7 5 < ZZ : 5 ; > " B HG : $//$=: " .2I R > : 5 5 = : 5 5 = : 7 5 >; 7 7 : 4 : < 9 > : 9 A '/B 9 7 4 5 " =8 5: 7 (. ; <: < 5 : : = >; 7 : 4 5 7 < 6 A B 7 5 6 5 A * B HG : $//$=: " . I '/ = 3 0 H ..'I : : A B 56 5 7 R "

(41)

(Q " 56 : : 5 5 5 >9 H6 +I" G ; 5 5 3 @ A ! $ B H ../: " 2.I" 5 : ; : 5 : 5 " 5 : : R 5 5 : 7 A 6 B ? R 5 : 5 H 9 5 5: : 5 OI: = > > < H 4 7 I ? 6 R A ! B A B H 4 > I"

28 mars 2001 Bernard Blandin 2

REEL

EGO AUTRUI

Aliénation mentale

Aliénation sociale

Aliénation culturelle Figure 2 - d’après [Sigaut (1990), p 170-171]

3 + 6 >5 >; " 4 9 < 6 >; >9 6 ) 6 : 66 : A ' 787 * ) )6 B HL > N: ..+: " $.I: > = < 9 : 5 5 5" 9 : 7 6 9 : A < D > 7 9 B HL > N: ..+: " +I: 7 5 = A 8 * B < ; = : L > NH ..+: " '.I" 9 : A >9 B: : >9 4

(42)

(. 5 : 5 A ; B H ..+: > " +I = A 7 ) B H " +2I" % 7 4 6 : : 5 > 4 56 >9 0 ' 6 4 5 ; > 5 7 : 7 8 : 6 >; >9 W G > : 5 >9 '$ D('E: < 4 5 4 5 : A >9 B: 7 5 A B 7 5 > 4 5 5 : = H 5 : OI 7 4) R 4 4 4 5 4 7 ) H : = OI" 6 : 7 9 665 > 665 : 8 : >5 7 5> : : 8 - 8 ' E 2 >9 3 E ) ) 9 ' ' !F - 8 ) , ) ' - 1 9 1 $ -' ) -- $ 8 9 7 6 5 " G 56 : >9 : ) 4 D('E ? 8 > 8 < 56 ) - : 7 8 5 5 5 5 H6 $I" 665 5 9 ' 6" H0 : ..2 ? $//'I: 7 >9 5 5 A ; B 4 C 6 5 H ) ) : >5 9 ) ) I" '$ ! "$ > #: 9 "

(43)

'/ 5 H 66 : : : : : OI 5 < =8 7 7 ? 7 = 5 6 8 5 [ : 7 < '( " < 6 : 5 : 5 6 H 5 : OI 7 5 " =8 : : 66 = 7 5 : 5 R < 9 " 5 57 5 ; > 5 7 7 7 6 =8 > " : > < 7 5 9 7 58< 5 H .+'I: < 7 A 5 B 5 9 A B: 7 4 7 7 6 5 9 4 7 R 9 5 6 F A B F 5 > : A B 5 =8 7 ''" R : 5 7 6 A B R > '#: 7 > 4 5 7 : : : 6 5 C " 6 : 6 = 5 4 = R > : >5 : < : : 7 8 > = ; > A Y B: 5 5 7 H ../: ..'I" '(

6" 4 L > NH ..+I: & NN J " H$// I: 5 J ? H$//$I: G H$//$ : $//$=I

7 7 7 5 : = 4 7 : : 5 : - H ..#: ...: $//(I" '' 6 : 5 H ... : ...=I 57 A 5 B A 5 4 B 5 " '# >5 A B L H .+ I 6 "

(44)

' 9 > 5 3 0 H .Q.I: 7 7 5 6 N < ; > H& NN : ; J : $// ? 5: N ; J N ) N ; : $//$ ? 5: $//'I: 5 7 5 7 7 " !5 : 7 9 : < > > 5 5 " ; <: = ) ) : > > > < 56 >5: = : 7 8 7 = 9 K5: 7 6 5 5 A 5 B: ; : A 7 B 7 66 5 7 5 6 : 7 7 5 ? : 5 A 6 7 > H I B 4 5 : 6 ; >5 5 : ; 5 5 6 : > W H$//$I" % : A >5 5 B: 5 5 : 5 5 C A 5 B 5 5 7 6 HL : ..Q ? 5: ... I" >5 : 5 4 = : : > W H$//$: " ($I: < 5 6 A ) $ 0 &G B: 5 5 : 4 : 7 7 " 66 : : 7 5 > W : < 7 6 >5 7 7 < A 5 5 4 B R 5 6 7 : = 9 " = 9 : 7 = 5 < 6 6 7 A B < 5 9 " 5 5 : )<) =8 7 R 5 9 7 < 7 5 5 : 66 5 7 6 :

(45)

'$ =8 7 6 6 5" - : 6 5 5 ) R : '2 7 9 R 5 7 7 4 >5 : < 5 8 : 5 4 5: 7 A 8 B HL > 66 J & : $//$: " $I" = 5 >5 5 7 : 7 < 9 '+: 7 7 58< 7 ; 4 7 5 8 H : ..'I: 7 6 : : = < 5 9 4 'Q" = 5 6 5 H 6 7 I > = : = 5 7 6 @ = 5 5 7 R > 7 = 5 5 " 5 > 7 5 5 5 7 5 5 5 H > W : $//$ ? > W J ": $//'I A - 4 5 5 7 5 7 < ; 9 6 7 4 : 4 = = 6" % 5 7 ; T 9 ; 9 5 H 6 6 7 : 5 7 55 : 665 K I: ; 6 " B '2 5 < 5 H ..'I" '+ 9 >5 7 9 4 " 7 4 5 : : 4 : A ; 9 8 [ B L > 66 H ..#I L > 66 J & H$//$I: < > : < 7 9 = 7 6 5 A 5 B : 5 = 5 = < 6 5 .+/: 5 5 3 0 " 6" H0 : .Q. ? J 0 : ..'I" 5 A B L > 66: 6 : = A B: = > 5 5 : 4 >5 7 5 4: 5 5> 7 8 : : ) ) H0 : ..2: $//'I" = 7 < 7 6 6 = 5 7 > 5 >5 5 7 " 'Q G 5 > W H$//$: " (I < 5 > > "

(46)

'( 4 : 7 R 7 5 5 : 8 5 : 5 : 7 6 45 =8 A ! ! B H > W J ": $//'I: 5 7 55 = M !5 : = ; A 6 B: 7 A B 7 8 < 7 5 5 : 7 6 M : 66 5 5 : 66 6 5 6 4 5 ; 5 7 '. 8 7 < 8 > " > > 6 = 57 5 5= : 5 9 5 66 5 : 6 4 5 6 66 5 5 H NN : $//#I" 5 : 56 4 5 < : T 5 5 > : 6 5 5 7 5 8 7 : < 5 A B = 5 : 57 : 5 #/: : 665 K " 6 : 4 56 5 = < " ; 5 > I 5 6 9 5 H 5 < A 7 # B < 6 I ? '. 8 < = O : 9 A , * ) , )B" 6 : ; 5 = 4: = H- < : $//( ? $//'I: ) R D'.: # E" #/ 5 : 57 6 7 6 " G 4) A B 5 : 7 ; : 6 7 ; A 9 B H = : ..#I" 6 : < : 6 5 O # 5 H I 4 A 5 5 7 B A 5 B A 7 B: 5 5 < H 5 : 5 : "I"

(47)

'' $I 5 4 D'.E ? (I 66 A 5 5 B 665 D# E 5 5 57 : = 6" =8 6 >5 7 > > 4 6 : : 5 4 5 9 H #$I: 5 8 : )<) < 5 : 5 7 R A 5 5 B A 5 4 5 B H 5: ...=I: ; = = " 5 < ; 9 5 > 5: < 5> 7 8 > = " #$ 6 5 < 7 R 5 : 8 7 5 > "

(48)

'#

Chapitre 2 : Aspects organisationnels et institutionnels

> A 5 B ; " : = 5 5 : 4 5 6 4: 7 : 7 8 5 < < 5 6 = 6 6 " 3 6 7 : > 6 = 4: 7 : ; : 5 5: 7 ) < < =8 > 7 5 7 8 F 6 6 ; 7 F 6 7 6 7 4 5 7 665 5 5 8 : 7 6 U " 9 : < = 5 : ; 7 : : ? 7 5 < 4 7 5 9 : 4 ; 7 : [ 4 : )<) ; 7 7 = 5 > 5 5 " : >5 " 5 56 4 A 5 B: < 4 ; 7 : > 4 : 7 9 < >5 ; >9 4 " 9 6 7 ; 7 : 7 R ; 7 6 : R 5 5 : 565 4 4 5 7 A H D B: > 5 5 > > > : 4 : 7 8 4 7 8 "

(49)

'2

*

,-+,*

%*

7, &%*

$,%*

%4%*

+$,

9 9 5 : 8 P 66 6 > 5 6 5 = < 5 > > 7 " -9 5 5 = : .Q#: 5 < 6 8 < < ; = 4 5 5 : 5 5 5 5 5 R 6 7 5 HA ' ' ' - $ BI ? 8 5 7 HA ! 8 ! #0> BI ? 5 < 5 HA B 1 ! ! #0> BI" 5 C < ) < : 5 5 : 5 H 6" > 5 5 I 5 5 9 < 5 : 6 57 5 9 ; 5 5 < 5 < R > H = 5 = : 8 7 5 5= > 5 5 I" 5 7 : ; > > 5 3 : 8 D+: " +/)++E: 5 A > 7 B: )<) < 5 > 7 4 6 6 : 5 5 6 : ) 5= : 7 H > > = I: H A = >5 BI" G 6 A 6 B < 6 6 = 5 7 5 5 5 6 D+: /E 7 6 6 : 7 5 6 D+E M 9 K 6 5 D /: " 2#E: 5 = A ; 9 B N 3 = H .++I" 5 .Q/: > > 5 : 5 : < 6 > 5 : O " 5 ; >5 5 > W: 9 - H .QQI"

(50)

'+ < 5 9 5 : 5 .. H3 : .. ? D (EI: 7 6 U A 5 7 B A 8 4 665 B 6 5 6 " 6 @ M 4 >5 9 " ! @ 7 7 : 6 : 5 4 = 6 : 4 5 : < >5 > : 4 > H 6 I: 6 6 C 6 6 D 2E" 5 7 : 6 > 5: 9 ! ! ! H ..$I 5 " 66 : = 7 9 ! ' 7 : : ; > 5 7 H I H 5 I = 5 < < < 7 $M 5 9 7 7 : 7 R 5 5 5 66 < 5 ; < 5 > 5 5 ; 7 ; " 6 : 9 5 5 : ; 5 < 6 >; >9 : 6 6 = 6 < ; ; 6 6 H6 I ? < 6 A 6 (B H : 6 : 6 5 OI: < 5 6 6 H 5 F 6 7 5 : 5 4 6 7 OI D QE" G 7 : 7 8 $ > 66 ; > 5 7 : C 7 9 : : D#$E: U 7 > 5 4 ! H ; 9 6 [ 6 5 7 [ 8 : 5 G ) : $//': " '$#I" : : < = a5 A 6 B D' E: 7 7 = < 5 > 5: 7 > 8 : 7 4 A 5 B 7 " ( > 5 A 6 6 5 B A 6 B H$//#: " +QI 5 4 ; "

(51)

'Q < D(+: ' : '#E: 7 8 5 A 6 'B D QE 5 7 " 5 5 = 5 5 5 : : 5 > > A 5 B" 7 8 5 > : ; 7 ; A B 7 8 7 6 5 A B D+: " 2'E 5 = 5 7 > : A ; 7 B H N 3 = : .++I" 5 6 : 5 R > 7 7 5 5 3% -" 4 = 5 5 < 5 : 5 5 = : 5= ..(: < 7 5 5 = 4) ) : ! : : : ; : % 5 : L 4: & ;H ) )3 I" ! 6 >; >9 7 4 ; : 5 5 7 5 = : 5 5 4 6 < 4 < 4 5 5 ; 7 # K5: : A B 5 7 5 A ) B: 6 : 4 6 2 6 ? : 5 = : 7 5 A B 6 < : 5 6 6 5 57 6 5 : 7 5 7 " 7 R 5 7 5 = 7 A B: 6 : 6 5 4 : 4 6 5 4: 7 8 5 4 5 6 6 " 4 ' : 8 A 4 B D' E: D(+: '#E 7 : 5 7 " # 4 : 5 = ; 5 >5 5 - : 5 = " 5 7 : 5 5 8 > > " 2 5 7 : 6 5 : < K5 5 5 : 5 5 = "

(52)

'. 5 = A B 6 7 < " 4 5 = ; A B 6 7 5 5 6 < ? 8 4 5 = 5 > 66 6 5 5 4 6 < ? 4 > 6 5 = 6 5 = 7 5 5" 5 5 5 > 6 8 = 57 < 4 4 6 : 6 8 7 < 5 7 5 A 6 B 5 = D Q: '" E" % 5: : 7 4 5 5 5 = 6 3% - 5 4: 5 6 5 5 : 7 5 5 6 7 < 6 5 = 5 6 5 4 : 5 5 9 5 : =5 56 6 5 = " >; >9 A B: 6 7 : 5 6 5 " 5 = 5 = 57 : 7 7 5 9: 6 9 7 5 4 4 H I: 7 > > 4 6 5 H I" G 5: 5 : 7 4 = A 6 B 6 5 " 7 6 7 = : : 5 6 5 5 4 6 : R 6 : 5 < 9 : R 5 5 5 " H$///I: 8 8 > 7 A 7 B: 5 6 5 > : 7 6 5 : 7 > 6 = : > >5 < : < 56 ; 9 5 7 5 = " 5 6 5 5 = : ) 6 7 H : 5 7 : I 7 6 6 5 :

(53)

#/ " 5 7 8 6 ; ? : : 7 = 5 7 > " - 4 8 5 47 8 = 5 < 6 6 6 = 5 7 5 7 6 5 56 6 6 6 < 6 9 D$/E: > > ; 5 6 6 4 C 5 4 ;+D $: #E ? 5 6 > 6 Q: ; 7 R 5 D +E" 5 5 4 8 : 7 ; : 5 57 : 6 U 6 = 5 6 6 < 4 5 O 5 K 5 6 . " <: 5 5 > 7 5 < : R 7 7 6 " G = 5 7 : + % 5 5 5 5 6 6 $ 4 H > ;I: - 7 66 5 < 6 D $E ? 7 66 5 ; 7 7 @ 5 > 5 : % L > H ]I 5 = 7 >97 : L < ; H ]I 5 3 : 66 5 @ 3 : 5 7 ! ] H ]I 5 ! " Q > > 5 : 5 K A > B = 7 : O G 5 5 5 > = 7 & = 5 : : L 7 5 " . = 5 7 5 5 4 6 H$//$I: 5 7 7 4 = 5 7 5" ; 5 7 R ; ;5 66 6 6 6 "

(54)

#

7 8 : 7 7 9: 5 7 5 5 ; >9

56 4 < ) < 3 8 5 - D$(E"

& > > 6 H& 3I: 8

= / 8 K 5 66 : 6 5 5 R 7 6 : 7 < 4 = > H ../I: 4 5 < 5 7 > 5 H 5: : : ..' ? : ..2I 4 5 6 H : ..': ..#I" < < 6 > 6 " = 5 7 7 5 = 56 4 8 D$ : $$: $(E" 5 7 A 6 B H : ../I: 7 4 R > < : C : < = ) " - : 8 5 6 > " >; >9 7 4 5 7 8 5 4 7 665 " 5 : 7 5 = 56 4 D$': $#: $2: ((E: 6 5 5 5 >9 D('E" 5 7 : 8 5 < 5 4: 6 5 5 : > > 55 9 5 4 H ..#) ..2I A /\ > > $B: 6 ; / G 5 5 5 < 6 5 4 > > $ ; & 3: < ! : ..': 8 = 5 : $ 7 5 6 : 5 < = ..#" 5 5 5 5 6 9 5 >97 = 7 : 6 : 5 5 < = 7 : 6 4 : 5 5 " $ < 5 7 /\ = 6 6 4 > > 55 9 : R 7

(55)

#$ : = > > A 5 6 5 B 5 5 < ..#" 9 5: 8 6 5 -5 5 < 6 6 H-3 I 3% 6 6 >5 4 < C 6 8 6 6 9 (" 7 5 5 6 6: 6 ; 5 : 6 6 H- 3 I 5 : 6 < 5 5 5 ..2 D #E # 5 5 5: 5 < < -& 3 : =8 6 5 5 7 ': = 5 < 9 = : 5 > H 6 5 ? 57 5 = $ I: < 5 5 H ': 2O 8 7 < (. 4 5 5 ? ; @ (#/: '$/: R 9 < > I D #: = " $+E" - 5 < 5 66 5 ; 665 =8 6 : 665 5 4 4 4: = ; C 5 R H (:( #:$ 3: 7 ; 5 5 = : = 5 5 8 ; = 5 I" > 5 5 5 4 5 6 < " 5 5 6 5 = 5 6 5 5 4 < 5 5 < 66 6 6 6 7 5 ; 66 8 7 < /\ " ' $//' 5 = 5" ( 8 6 ..# D $E ? 8 : 65 5 6 H ( 8 ..2 D (E: 2 8 ..+ D 'EI: '/ 6 5 5 ( " ' # 8 5 66 6 N = 5 5 4 5 5 H I"

(56)

#( 5 " 5 6 : 7 5 5 R 665 < A B H : .Q2: .QQI =8 6 4 =8 6 5 ? : : 5 8 < A 6 B 5 : < A 6 B H 5 : : ) = 5 #OI 9 < 5 6 < C = 5 7 " ; 8 R 6 5 4 > 7 6 7 A B =8 6 5 5 7 9 ; : 5 5 8 > 5 8 5 : = ? 7 6 4 7 5 5 H R > 5 2 MI" : 6 : 5 5 A 6 B H N J 3 = : .++I 5 : 8 5 8 > 4 66 < 6 6 4 : = 66 < 4 5 5 : 5 6 5 6 5 : 8 ) : : 7 > 6 8 5 5 7 6 7 7 9 6 : = 5 < +" A 6 B H : $///: > " +I: 7 < 55 : 5 5 5 5 5 < 5 : < 56 5 > # 7 > : 4 >5 : 5 A 6 B H : .QQI" 2 5 5 < 7 7 4 : O 6 5 5 5 < 6 9 5 5 8 : 7 8 5 9 6 U 7 5 4 5 = F 7 =8 7 7 5 7 4 F 9 > O 5 R < M + - : 5 9 : 7 6 5 5: 7 8 5 " : 5 : 5 > 6 8 5 9 @ : 8 R 5 6 : 7 5 O 5 7 7 -& 3 5 5 = 9 5 7 5 5 6 5 : : 7 6 5 "

(57)

#' < 7 6 6 : 7 U 8 > ; 7 = H : $/// ? ] 6 : $// I" ; 7 = 9 5 5 7 M ! 5 : : 7 6 @ 6 " 5 : 7 D 2: QE: < 6 6 @ 8 5 6 6 < F 7 8 F 6 @ 5 5 7 6 " < 6 5 3 6 @ 6 < H333%-I 6 = < 5 7 : : 7 =8 : 56 4 C 4 7 5 = D$.: ($E: 7 = 5 > 5 : 7 8 > (" A 5 B: 4 = 5 7 9 5 4: < 6 5 ./: 4 4 6 5 - 7 - 8 4 H$//'I < : " = 5 7 : K5: 7 4 7 ? : 6 : A B 7 6 " 3 5 : = 7 5 ) 665 H 6 9 : I: 4 = 5 7 8 : 9 " 66 : 7 >5 7 4 : A 4 B R 5 5 A 5 B: 5 : : 4 7 5 ? 4 5 4 7 9 : 7 < 7 ; 5 9 : O

(58)

## G 5 < 5 6 = 5 5 D#$E" G 5 = >5 7 5 "

+$%&8%&, &%7+'6&,

G 7 8 5 5 665 >5 < : A 6 B D QE: 5 7 5 5= > : 7 8 5 6 A ! B HL ^ : J - : .Q.I: 7 4 < " 5 < 6 > = 9 6 : 7 6 : 9 6 )<) 6 A 5 6 5 B 6 9 : 5 > 5 7 : 5 5 7 L ^ : -A B H ) I: A 6 B H 6 I A B H= , I H I 7 5 665 C 7 =8 7 ; 5 " < 7 8 5 7 > 5 5 < 3 @ V 7 H$//(I: )<) 4 5 6 7 7 ; 5 : 5 5 5 @ 6 5 6 @ ; : " G 5 5 5 5 5 7 6 5 T 4 : ; 6 U : 7 R : 7 5 : 7 R C : : 5 : < U " 7 5 5 5 < 7 5 = 6 : < ; 7 " 9 > = 5 : ; 5 7 HL 4: .Q# ? : .QQI: 5 = Q" 7 6 7 57 Q 6 5 > 5 : 6 = 6 < ; : > L 4 H .Q#: ..#I ; 5 9 : 9

(59)

#2 = 5 7 > : : 8 5 5 5 : ; 7 > H ; A BI < ; 7 5 4 8 4 " 5 : 5 5 > " - < 5 R A B: 7 & 3 6 7 6 " 8 ; 5 5 : 7 >5 7 8 S 8 4 : 8 4 K N 4 7 : 6 @ : : 7 " > : = 5 6 ; J >b H .+QI 6 = 4 4 HA B A * BI < : 6 @ 5 5 5 " 5 = 5 5 9 8 H ; J >b : .+Q ? : .QQ ? ; : .Q.I: A B: 5 5 5 5 4 7 " 7 5: ; 5 : 8 6 : >9 : < ; > D(': > (" "'E: 8 : 5= 4 : = =8 5 V > - H ../I: 7 [ 5 [ 5 : 5 L J W H .22I: 7 = A 4 6 B D(': > "("$E: R 5 < 7 " - T 4 =8 : 5 5 < : 7 >5 7 6 > 5 5 D 6" > "$E" 7 5 : 5 7 H J V : .. ? V : ..QI 7 8 6 : )<) 5 6 9 5 5 A 66 6 B 5 4 H 6" : .Q I"

(60)

#+ 5 : 5 5 A 5 .B 4 D#$E" >; >9 7 A 5 B HV = : .$ I: 7 7 : 66 5 4 5: < 6 6 T 8 8 4 6 " : 5 47 : R : 5: 5 7 : )<) A $/ B: ; = 7 : 7 5 5 " 7 5 5 ; 5 7 H N J 3 = : .++ ? ; : .Q. ? : .QQ ? : ..$I: 7 8 4 5 9 5 5 5 5 5 R : A 5 B H R ;5I: 7 6 : < 7 K A ) B 5 H : .QQI" - < < 7 5 5 > 5 : 7 7 5 4 5: 5 7 5 A 5 B 5 : 5 5 ; C = : ; 7 : 7 5 < 6 > G ) ] 6 $ : 0 H$// I: 7 6 . G 5 5 6 H- = : $/// ? - = : $//$: ] 6 : $//'I: A 5 B 7 5 7 : 5 7 R : = < 5 5 H > : $// ? ] 6 : $//'I" 5 47 8 6 565 R 5 6 H 5 7 4 I" $/ 5 5 6 5 7 5 ;5 N > 7 8 & ;L H .Q2: .QQ: ..QI: 7 ; 4" $ = 5 7 ] 6 4 6 5 R 7 : >9 ) = S 5 5 [ 4 5 : 7 5 " : : : =8 : > = : 5 6 > = : >9 D('E M G : 6 : 4 5 6 @ : 5 : 8 ; "

(61)

#Q 7 4 ; = : > = H I > = H I 8 7 ) * : 7 8 >9 $$: 5 >9 5 5: 7 > = 5 " 7 8 5 A >9 B: 7 5 6 ; 6 6 A !! B D(': > ("$E 5: ; 6 6 A > = B: : )<) > = M G 5 7 H I 6 8 7 5 [ 4 5 : = > = > = 5 56 4 >9 5 : < 5 7 9 5" ; 7 5 < 4 4" - = : 5 H 7 : 66 5 4 5OI : 58< 6 5 > : A 4 B H : $/// ? $//$I" T 9 ; 5 ; $(" ; 7 5 : 5 >5 : < : " 7 5 5 = 5 ; 5 7 : 4 >5 5 8 " : ; 6 > = 7 7 > = 5 6 5 5 < 7 ? 6 R 5 = 5: = 56 4 : 6: 7 5 7 6 O > = 6 5 < 5 " : 6 7 ! = : A * ) ) - ' * ! ' B H$//$: " $2)$+I" )<) 7 6 5: : 7 $$ 6 L 5 8 " ] 6 H$// I 4 7 = = a5 A = B 7 6 >5 : 5 < " $( G 4 # 7 8 H$//$I = :) ! $ D) H 6 D#$E"

(62)

#. A B H : $///I: R <: 6 7 7 ; 5 " - 6 : 7 < 4 )5 7 5 = : A 5 5 B H 5: $//#I: = 5 < 7 5 5 : 7 8 > : - 7 - 8 4: A CC ! B B H$//$: " #+I" 5 N : 6 5 9 : 5 " 4 9 5 < 5 5 > > = < 5 5: < 5 : 7 H$///I A 7 B" < 5 5 7 5 5" < ) < 7 5 > 6 5 H .QQI: 7 < 5 5 6 = < 5 6 6 < 6 : " < 9 : R 8 5 < 5 ; 5 7 : 5 5 >5 7 > 5 4 > 7 H .Q2: .QQI" : 8 5 = " : : A B: ] 6 H$// I 5 > >5 7 5 5 > < 6: 7 8 5 : 7 7 > > " 8 >9 : 8 6 : 7 8 : : 9 *- D(.E A R > : 5 8 7 8 4 5 ? 4 5 4 < 7 6 = *- : ' ' $ " 5 > : 8 7 7 6 : 7 = : *- ' ' ) " <: : >9 " * : 66 : > : F ) F : R 5 > 5 7 8 A B S B D(.: " $2/)$2 E

(63)

2/

5: 65 5 8 $//(: >5

H6 QI"

Les relations sociales

moi

l’autre

relations sociales

le langage

les objets

3 Q ] 6 H$// I: 9 665 : > 7 : 5: 7 7 9: < >5 " 56 4 A 5 7 B H " Q+) QQI 7 > 7 9 5 7 6 56 5 > 7 7 8 8 7 : R 7 >5 5 7 8 5 = 8 7 >5 5 H6 $I: 5 9 < 7 : 5 >5 9 4 5 : >9 4 5 7 8 5 : 7 ] 6 : < R 7 : 4 5 )& > H .2#I" 5 6 @ 8 5 5 >5 H6 .I"

(64)

2 l’inconnu

le monde matériel

Acte, rapport au monde et apprentissage

le corps la communauté les représentations ancrage objectivation in co rp ora tio n ex té rio ris ati on déco uvert e app ropriatio n réifica tion banalis ation inten tion habi tude habit us norm es 3 . >5 5 ; 7 : 5 5 H 5 7 I : K : $' H ..QI" : 5 5 : A 5 B: T 8 ;5 5 5 $#" G 8 > 7 A 5 B: : : : : : : 7 5 5 L > N H ..+I > 5 5 H 6" "(I" 7 7 K " - 5 5 : 7 A 6 B 69 ; 7 4 6 = 5 : 7 5 > : ) * : 7 $' : < 6 : < : ) R : 6 5 8 = 5 5 = 7 5 " - TA B >5 A B 7 < > 7 6 8 = 57 = 7 : 5 5 6 57 = " $# G 5 665 5 < >9 D(': > (" "'E: 8 ; " G 7 8 5 : A ; 9 5 B > > 5 H 4 =8 : >9 : "I" R =8 : 4 ; > "

(65)

2$ >9 5 = = ? 4 6 7 7 6 A $2B: 7 < 5 9 " : )<) 7 ; ; : A ) * B 7 8 6 5 " 7 5 < 7 5 5 : 7 7 ] 6 H$// : " 2/I A >9 B: )<) 5 5 >9 5 C $+: 7 5 = 5 6 : 5 5 7 9 5 6 8 H A 57 = BI: : < 56 : 6 7 R 5 9 : > 6 O 7 6 8 : 6 : : R 6 5 5 : X 4 : 7 5 < 4 4 5 : 6 4 9 H >9 : I: 4) 5 : 7 ; 9 5 7 ! 4$Q : ; 6 6 A !! B H =8 $.I ) * H 6 I" ] 6 = 4 4 ; 7 < C 4: >5 7 7 8 569 H$// I" 4 : 5 A = B $2 G : 5 : 5 5 5 5 : 7 5 " ] 6 H$// I: 6 R 6 8 " 5 5 6 5 4 : 4 5 " $+ 7 A 8 6 : @ 7 8 > = 6 B" = 56 4 7 < 7 6 " $Q G 6 5 5 5 =8 5 H >; 7 Y ? ; >7 Y 9 ; = ? Y : = : > OI D(': (.E" G ; " $. L > NH$//(I 6 = > 5 =8 " A = 5 B >9 H " (#I 6 5 = 4 4 "

(66)

2( 5 6 4 : 5 > = > = T 5 7 5 5 : = 7 5 5 5 : > = H 5 I R 7 66 H$// : " $2) $+I" H " +2) Q(I: 7 7 5 4 8 5 5 9 : 5 =8 6 A 5 B > = : A B H " +.I A 5 B H " Q/I: 6 < >9 " 4 ] 6 : >5 R 66 5 5 5 8 6 5: >5 9 5 5 G V H .. I: 7 5 5 4 A B" - 6 : >5 5 8 5 7 : ; 9 5 : 5 > 7 " 4 : 9 4 : 7 A 9 8 B 6 > = 5 7 5 = < < : ; 9 5 : A B 5 " 7 0 H ..'I 5 A 9 B" : 7 A $ * ?. @ 8 B H " Q(I: U 5 5 : 7 4 " * ) 4 9 5 : S 7 A B: 8 4 ; < & 66 : 7 8 5 5 8 5 4 5 5 > > D$#: (': (.: # E: 7 8 7 9 7 R 7 8 K " : 4 : : =8 : 5 D(': (.E 5 > =8 K 7 < : 7 =8 " < A B = 6 : < = : *-! ! ' 787

(67)

2' " : 7 5 5 4 5 7 > H .#QI U 66 : ; 6 665 5 5 8 7 ? : 7 @ ; 5 7 : : 9 5 5 > )5 7 : 7 5 5 7 9 5 5 : 7 7 H >5X I: K 5 : 6 5 5 R > 9 5 7 5 < ; " - : 57 : 8 8 7 < 7 A B 7 6 @ 5 5 4 6 > = 5 5 R 5 8 7 : 7 5 4 6 7 6 5 9 7 6 @ 6 " : ) < ; : 5> >5 9 < : 7 ; 7 5 5 ; >5 5 > H3 .I ? = 5 7 6 4 : 8 7 5 > " 57 > > : "

--'&$/'&/($, 4$&$5*

'+$$&6&$% 34&,%*

+$, +45&'%&,

66 : 7 7 5 9 : 7 A B 5 > : 7 R > 5 < 5 : : 5 5 6 7 = < 5 > 7 7 ; 5 : 7 < 6 5 5 : 5 : =8 7 A !! B 7 : 9 7 6 : 7 ; < 5: 4 O R R > 66 7 5 : ; >; 7 H 6 : 5 =8 OI: : < : ; = ; >7 H 5 5 9 : 5 9 : OI H 5 > : 5 6 9 OI 7 "

(68)

2# 7 6 7 ; 6 : 7 !! ! 2 3 J - 7 : 7 < 3 (/: 9 56 > = > H ../I: 5 7 7 6 57 > A B 5 H 5: : : ..' ? 5 J > = : $//(I: 5 5 H 5: $//#I" 5 < 7 : : " = 7 ; 5 = 7 5 5 5 7 5 5 < 5 A B 7 4 A B" 7 ; ( : 7 ; 4 7 ($M : 5 5 5 < 5 5 6 7 F F 9 5 7 7 5 5 < 5 7 ; 5 ! 9 ((: < 6 ) H 5 5 4: OI 7 H 9 6 : ; : OI" =8 H = : 57 OI 5 6 @ " G 6 >; >9 7 ! (/ > 3 : 6 7 7 5 7 % - : ! % L 7 5 A 5 6 B: 8 58< 5 D' : '#E" 6 4: 4 5 7 H J V : .. ? V : ..QI >5 9 " ( - 5 : 8 6 >; >9 7 5 5 5 : 8 : 7 6 5 >; 7 D# E" G ; " ($ = @ ; H ..#I D 5 L5 6 H$//'IE 5 A B 5 5 7 5 < 5 " - 7 : 5 R : = < " (( > 5 ! ! 7 4 T H$//#: ++) Q/I" 7 A 6 B A 6 B: H ...I" 7 5 A 6 B: 7 "

(69)

22 5 5 : < : 7 >5 > 7 66 D(#: (+: ' : '#E" G 6 >; >9 7 ! 5 5 < 7 5 7 < ; =8 > 7 D'#: #$E" > > 5 7 ! $ 6 " : 7 5 > 4 > > 5 H 7 : $//$ ? 5 ) 8 : $//(: J 8 : $//'=I: 7 = " 9 > > 5 : 7 : 7 8 " G 5 < 6 5 5 7 5 6 4 7 5 7 < : 5 5 D(+E: 8 5 7 R 7 = A 6 B D'#E: 7 7 < = 66 : 6 = 5 5 ; 5 7 A > B : ; ; 5 M L 7 5 : 9 A 6 B > 5 H ..$I: 5 < 6 5 7 4 5 9 5 7 7 5 5 5 H 5 J 5 : $//(I: U 8 > : 6 : 4 7 5 6 " 7 8 = 9 C A B: 7 5 5 5 6 66 A 6 5 B: )<) 6 9 5 5 5 5 < 5 " % ; 7 : 6 : 4 9 H : 6 > 5 OI: ; H : 5 7 6 I: 5 6 7 7 5 5 H : 8 :

(70)

2+ 5"""I" = 5 5 5 = 7 8 5 A 6 ! B D(+: ' E: 9 665 5 : 4 : : < 7 < 6 ) H 6 5 [ : [ 5: > ;> 5 [> ;> > OI: ; 5 H [ 5 I: 6 HA B [ 6 4 : 5 [ 5 5: 6 [ 5OI" 6 7 665 9 4 5 47 > ; 9 6 < : 7 < < " 5 : 7 : 9 : = 4 > > < > 7 =8 > 7 < 7 5 !! 5 5 >9 " ; 5 9 > > * "" - 7 4 4 =8 : 8 5 5 < D'#: '.: #$E: 5 : : 5 = 5 5 < =8 7 =8 5 = 5 5 7 < >9 58< U 5 : 6 = " R : = 5 4 >9 ) ) * : 6 8 H 6" 6 .I: 5 < 9 " 7 8 5 A = 5 5 B D'#: #(E " = 5 7 7 5 4 > > = 4 ! H ..'I: : 5 7 5 9 C > H&> : $//(I: H J 6 : $//$I: HL W> : 4: : $//(I" ; : A * * ' * ! ! $ (' A * 6B"

(71)

2Q ! B: < 6 < 5 : < >9 5 6 7 > 7 5 A * 8 B 7 6 4 HL W> : 4: : $//(: " $ .)$$ I" = 5 ; 5 : > > 5 5 > 5 6 (# 5 5 >5 9 HV : $//$= ? V : $//#I" : 7 5 : C H 6" 6 .I: 6 =8 ; 5 : : : 4 : 56 : : 5 = < 5 U " : 7 4 9 4 > > < : < ; > : > : > " 7 5 4 : 7 7 = 5 7 H > W J : $//'I" = : = = : < 7 8 58< > 5 5 : < A 6 B 4 6 5 > > 6 : 5 R : > < 4: 5 " 9 4 > > A 5 B: 66 5 < " > > < 5 < 7 7 5 " V V : 4 : 4 6 HV : $//$ I 8 5 5 7 = 5 " 8 5 : 5 : A 5 B " - 9 5 5 : 5 < A ; >7 B HV : $//#I 5: 7 7 " V >; >9 V ^ > J V ^ > 5 A $ (# - =8 = H 4 > 5 7 I: = H 5 I 5 5 =8 = : 4 6 9 > = = "

(72)

2. B H$//(I" 5 ) " 6 ; H- : ...I 7 @ 5 " >5 9 = 7 " : 5 : = : 7 6 < ) < : 5 A = B" = : 7 < : 6 5 : 5 < 7 = : 5 4 5 " 8 >; >9 7 8 6 < A 5 < B 5 D# E: ; 4 G ) V = H ...I" >5 7 7 < R 5 5 : < HV ^ >J V ^ >: $//( ? ] J 0 )- : $//( ? NN : $//#I 7 8 K5 5 : 5 5 N 66 > = " = 5 5 : : 8 4 5 5 : 5 : " % ; 6 : 5 : : 8 = HV ^ > J V ^ >: $//(I: 7 : : 9 > > 5 > 5 H$// I < : 7 5 > 5 5 " 5 : 7 : > > : < >5 5 5 5 ) 6 H 5 5 7 : 5 : OI 7 (2 7 ; 5 : 7 = 5 7 : 5 ; C 7 = 5 ; 5 ? (2 - 4 4 : 7 4> : H IO

(73)

+/ ) = 5 4: 57 : 665 5 5 7 : = 5 7 5 < 5 5 : 5 ? ) : 5 : : 5 5 : 5 5 < 5 " > > 5 6 ; 5 7 : 5 4) (+: 6 6 = < " : = : 7 8 : < > 5: A B H$//#I" (+ = 66 7 9 6 A B : : 9 L W> : L ;: 4 3 > H$//(I"

(74)

+

Chapitre 3 : Aspects socio-économiques

> A B ; " 5 = 5 : 9 : 7 5 57 > > : 4 5 7 6 5 5 " : = 5 P 665 : > " : 9 : 6 7 > 6 7 5 7 : 7 )8 4 > < 4 5 > R 665 " 5 : 5 7 4 7 6 5 5 : 5 >5 56 4 6 6 : 9 5 7 7 ) : 4 ; 9 )5 7 6 : ; > >5 5 = < : 7 8 6 : 9 : A B 665 D(+: ' E" 9 < : 7 5 = 9 5 7 < A B: 6 >; >9 665 5 6 : 7 5 5 6 7 " 5 5 56 4 A B: 5 5 6 : 5 6 7 : 5 U 5 5 66 < = " 9 5 4 5 A B > > 5 = 6 A >;= B H : ..2I" : ; 5 5 9 5 5 6 4 7 6 4 66 5 > 9 "

(75)

+$

+/01

&, 2)+$+6*

34&, 6+/01

&, )41

%4'&1

,

5 > > A B: 5 6 6 : 6 5 > > 6 5 9 " = 5 7 5 5 5 5 : 56 4 6 6 5 : 6 > 6 : 5 7 7 5 > : ) : < 6 = 5 A 5 B H& J : .Q#I" : 8 5 7 8 5 : 6 " 5 ) < 6 = A 6 B: & : 3 @ U : L 3 @ 0 H .Q#I" -5 5 : 4 > 6 H .QQI" 5 7 > 6 5 7 > > > : T 4 565 " ! 55 ; P : = 5 > ; 7 P 6 : 5 5 5 : P 6 : P : < 6 : P " 9 : = 7 > 5 6 C 5 6 : 5 5 5 = 5 D E" 5 5 C 5 P 9 5 7 8 6 5 < 5 < .Q+: 8 ! 7 8 58< 5 7 5 > " : 7 ; 5 < 6 < : 4 < 8 5 H = 4 5 I: 7 : > : 5 5 5 9 5 : R 5: 6 < : 5 7 : 6 5 7 6 " 5 5 5 9 5 : 7 : 5 < P = "

(76)

+( 5 $: 7 5 5 R < 6 5 : 7 (// 5 9 5 : : < 5 7 : $ D : ("$E M 4 5 < : 8 5 6 5 % : 5 5 5 5 9 ; P 5 = 5 - % ;= 7 : 8 5 : 9 4 5 4 5 &% 5 F G 0 H J > : $//$ ? $//(I: = " 6 7 9 ; 7 7 5 5 5 5 : = 5 5 7 R 5 : 7 6 : 7 < 7 7 6 5 = ; : 7 5 5 : 7 6 5 5 5 = " 6 5 7 5 < 56 4 5 6 " 4 5 P 6 6 U 4 5 ; 9 6 5 7 : 7 5 >7 9 (H6 /I" $ 8 5 >5 < 5 6 : ) 5 > 5 A 6 B: 7 8 > " ( 4 9 5 5 6 5 ..(: 8 : 6 5 % $" 6 : 6 / ..." G 5 5 5 ; 6 3% -65 K 5 5 5 6 5 4 5 5 H$'[/2[..I" G 5 = 6 ; >9 D( E: 8 ; 565 5 4 H D(+: ' EI"

(77)

+'

Deux modèles économiques

coût

nombre

systèmes basés sur le travail systèmes basés sur le capital

nombre coût 3 / - K5: T 5 6 5 4 6 : 7 6 " - 6 : 5 ;5 = " - : A B: = = 4: T 6 5 5 5 : < 5" 5 7 5 5 5 P 66 : 8 7 < 7 5 = : 4 5 5 66 " G 9 5 7 5 >; >9 7 9 5 7 5 5 < 6 @ 6 665 : 7 5 7 5 5 665 = : 7 7 8 7 : ; >5 5 3% D $: (: ': #E 4 5 4 5 9 0 " G 5 >; >9 : ; : 7 7 5 A 3% - B: 7 = 9 >5 5 9 7 9 : 5 : 5 >9 5 7 4 = 5 D$.E" 5 5: : < 6 5 @ 9 A 6 3% - B: < A 5 4 B: 6 6 4 : ; 5

(78)

+# 8 4 H5 5 I" > > 5= >5 9 ; 6 3% -: 4 4 4 5 > : 4 5 > 7 5 D(/E" 5 7 5 5= 7 < 6 3% -" 5 6 < : : 5 56 : : 6 D(/E" 9 : 5 5 5 : 6 < 4 5 5 66 5 " 5 < 5 = < 65 6 " 5 5 5 5 4 6 6 > D(#E" <: 4 ;5 H ! : $// ? ^ J : $// ? L : $//#I" 65 5 $// : 8 6 5 ; ; = A 6 ! 'B D(+: ' E" ; : 7 8 5 A > ) 5 7 B: 5 ; 9 6 : : 5 A 5 B ? : 5 5 66 5 : 5 A < B ? 6 A ^ = #B 5 A B ? 5 5 : 5 5 : 5 : 2 5 A = 6 B" 56 4 6 3% - 5 < ; : )5 7 ) < D( E: 9 ; : 7 665 5 = < ) " 9 ; 5 = 5 : 6 5 7 C 665 5 ' 56 5 5 5 < D(+: ' : '#E" G 5 7 A = 7 B 5 5 7 ; 9 6 = ; 9 6 " # 6 5 A L B: 5 ; 9 9 < 5 7 H 5 5 I" 2 5 < 5 7 5 7 5 > 5 5 " : 9 < 8 A 5 7 B: 5 5: 7 > N 5 665 " 6 5 ; 9 6 "

(79)

+2 5 : 6 @ 5 6 D(+E" Typologie technico-pédagogique                                       !"""#      $ %                                     &      Présentiel

Enseignement à distance Apprentissage en ligne Apprentissage collaboratif Typologie socio-économique  '                                   ( !"""#      $( %                    %     %     &      Artisanat Industrie Service de

proximité Service global

Typologie basée sur les théories de l’apprentissage )*+,-.,/0+(12-3*(4-0)*1121 )*+ ,-. ,/0+(12-3*)0+ ,*+2 .44 -* +5-*64-05 2/-* . 44-*+5 -*6.)72 8-/ -S A V O I R I N C A R N E S A V O I R S U B S T A N C E 9 :;<=>?9 @A== > 9 :;<=BA<9 :<<>= B:?CA?9> 9 :;<=DE@ECFGG;= E=H<ACF:IJ'KMLLLN

O >P9 A= D DE@E9 :;<= 9 @A== >Q F<D;>@@> AD>@F>< 9 >?D<>=C><>= = :;<9>= DE@ED;D:<AD

9 :RR;?A;DE CSABB<>?DF== AT> 9 ARB;=Q F<D;>@ G:<RADF:?>?@FT?> Constructivisme Maïeutique Behaviourisme Didactique 3 ; 5 5 ) 5 H6 I: > 7 5> 7 6 3% - D E: R 9 6 H 9 7 8 I" ; 6 =8 5 6 57 : ; < H 6" ) 9I" : 5 6 4 5 : 6 5 4 4 665 : 5 K5 5 6 < 6 5 C 5 ? 5 < 5 C 5 > 6 < 5 : ; > " 7 4 4 5 5 5 5 5 5 5 < 6 = 7 H J 4: $//(I" ; 7 8 5

(80)

++ 7 : 9 = 6 4 = > 5 7 6 6 : 8 4 : 6 4 6 6 5 : 7 5 H 4 6 3 I < : 7 4 5 5 4 H$//(I 7 " - 6 : ; )5 7 : 4 9 5 7 : : 7 : : < 4 6 = < 4 ; 66 6 : 7 8 5 A B: A B D( : (+: ' E+" 4 9 5 7 H = 5 I: 4 5 5 5 5 " : : 5 7 : 7 8 5 5 5 5 5 5 A B: A B: A 4 5 B A = B D( : (+: ' E" G 5 < 9 " A B ; 9 5 6 : 5 : 5 < H N < I: = 5 9 6 A B H 5 I A B H 5 I" A B ; 9 6 < HA B: 5 5 I ; 9 A 6 B 66 " 6 7 < : 7 5 7 R 7 = " 4 4 7 4 H$//(I 7 5 > ] H .Q2I" 6 5 7 66 6 ; A B: )<) 6 5 : = 5 6 5 : 5 = " 4 = 5 66 6 ; 7 8 5 A B: )<) 5 : : + 5 7 6 : 7 7 6 : A BO > 6 6 : 5 6 57 6 A B" - T A F B: 6 = 6 6 =8 ; 5 7 < "

(81)

+Q 3 : 5 5 5 H I: 7 5 = 4 A $ B" 5 6 5 9 6 A B: T 7 6 5 H 5 J : $//(I" : 6 : 5 5 : A * B: 56 5 6 = 7 A < 6! 6B 7 8 5 9 Q D(/E: 3 : 4 5 A 9 < 5 56 H I B 5 -& 3 $// D QE" 5 6 5 9 5 < 66 6 < : 57 6 : 5 5 < : 6 6 : " ; A 7 B 5 : A = B ; 5 5 5 6 5 " G P 7 9 A B ; 5 A >;= B H : ..2I" ; 66 5 : 8 5 5 : 9 5 D(/E: 5 ; 7 : 7 6 : 6 5 = 4 ; 9 6 D(+: ' E" G ; " = : 6 : 7 9 >;= : 66 6 5 5 5 = 5 56 6 A B: 7 5 > 5 H$//#: " Q'I" 6 : 5 5 : 7 >;= 9 = 7 : 9 >;= : : >;= 7 ; 9 6 5 < H I 7 R 665 " ; 6 5 7 5 5 : > > 5 > 5 7 < 5 : ; = < 6 > 7 : 6 Q - : 6 9 $/// 4: = 5 9 9 < 66 6 .//"/// : = " 6"> [[^^^" " " W[

(82)

+. )8 4 5 " 7 8 5 : 7 7 > > 6 9 "

+$/&,

8 7 5 9 $ ! D' E: 8 = : >5 7 > ) 5 7 : 7 8 5 A B ? : >5 665 4 ; " : < 9 ; >9 > 7 ; 9 5 5 H$// I 7 A 8 B D' E" > > 5 4 ) 4 5 < ; >9 ] H ..2I: 7 6 5 D#$E" 6 : 7 : < : 5 = 5 : R , NN > H ..QI ; 7 7 " : 4 : A 6 B A B D' E: < 56 : 5" A 6 B: 8 5 > $ : 5 : 5 7 5 > 7 5 : > : 57 7 5 7 5 : 7 69 5 5 6 7 " A B 7 5 665 6 5 7 5 5 A 6 B F 7 8 5 A ; 9 6 B D(+: ' : '#: #$E F 5 6 = 5 7 ; 9 : 6 6 : A *- ! B HL W J >5 : .. I""" A B 5 5 5 : 5 : 4 L W >5 A 5 B H .. I 7 8 5 5 7 4 =8 A B H " +.I: 7 8 6 5 9 >9 D(': > " '"$"(E" L W >5 : 7 7 5 < >5

(83)

Q/ 5 5 5 : 5 5 : 7 5 5 5 7 8 6 @ 5 : : ; 9 6 : =8 5 " A B = ; 9 6 5 5 5 7 5 5 7 : 7 H 6" 5 5 I 7 H 6" D' : " $/+)$/QEI: : 8 >9 A >5 4 ; 9 57 5 H 5 : OI: A B < > 9 < 5 " ; 9 57 A B 5 5 > >5 : 5 : 6 < 7 5 : =8 7 B D(': > " '"$"(E - K5: G L A B 4 4 > > ! & HL : .Q2: > " +I 5 : : 5 5 5 5 A B 5 5 " : >5 : ; 5 5 7 R > : : ; 9 5 6: 7 6 7 L : 7 < 58< " 5 6 : : A B" % : 6 : > N L 9 > 5 L W >5 " 5 : 7 8 5 ; )5 7 D(/E: 8 ;5 A B 7 5 5 ; " : 8 5 4 A 4 B D(+: ' E: 7 5 7 6 : 5 6 " 4 5 5 6 5 5 5 ^ L W : 4 6 7 ; 9 5 ; 5 5 5 < 5 4 HL W : .+2: .Q$I: = > = : 5 5 : < 5 H : .+QI" 4 58< 5 5 A ; 4 B 7

(84)

Q 6 < 7 R . H " 3 6 : 3" % ;: " : " > : ..#I: 8 ; " 8 > : 8 A B: : - = : ;5 9 = : = > 7 < 56 : < 56 : < A ) B 6 H ..Q: " /QI" * : 8 > 7 5 " 4 5 5 > "$ $"$ < < A B: 7 L = : 5 5 : > 7 5 5 5 : : " G 58< ;5 4 A B 4 > 5 5 " A B = 665 4: 6 : 5> = < 665 4" G ;5 8 7 : 4 > >5 5 7 " 8 6 7 > 7 5 7 = 7 : ;5 ; 9 : 5 6 5 9 " 7 = R > " > : 5 5 5 >; 7 66 ; 5 6 " A 5 5 B: : 5 7 7 57 6 ) H ) : $//$ ? $//'I" L > NH ..+I V V H$//$ : $//#I : 5 7 8 A 9 > B 5 5 : A < D B: 6 5 = G = 4W` 5 665 5 5 @ 665 9 H .('I > 7 9 @ 5 6 @ 9 : 6 6 6 ) : 7 665 : 5 : " > 7 9 . ; 8 > : 8 @ 7 4 4 7 5 > > F 7 A ; 4 B" = = 5 : >; >9 8 6 5 > < A B L W >5 5 H > +I" : : 5 "

(85)

Q$ 5 A < D B: )<) 5 5 A B @ 7 5 7 9 " = 5 A 6 B 7 >; 7 " 7 : : > > < >; : 8 6 > " 9 : 5 R : 8 : R > : : 7 5 7 - H ...I A 5 B: )<) 5 5 = >7 5 5 4 665 5 : 66 6 6" 7 8 A 4 9 > /B 5 5 < > 7 : < 5 5 @ : 5 : 5 : 5 4 : 5 5 : 5 > $"$ H6 " .I" : 6 5 : A B: < @ : < 5 < 5 " : 7 < 6 > 8 5 4 = 5: 5 J 0 H ..'I A 9 B: 8 7 5 > 5 5 " 5 9 7 L A B: 6 : < D > : A B > : : < 6 9 : 6 5 6 ) : 5 > : 5 : 5 5 5 6 66 6 7 5 : A >9 B: 0 : 7 = < 7 A > = B" ] 6 H$// I 5 : 5 A > = B 6 5 8 " A B: < : R < 5 ; 9 7 8 " 5 7 : / : A > B 6 5 : 9 6 5 : 8 5 >9 D(': > " #E" - 4 : A B : " A 4 9 B ) " 9 9 : 7 A B"

(86)

Q( 4 ; > : ; > : R $ " = 7 : A B 5 6 7 : 7 7 : 8 < 5 ; 9 : =8 5 < : ) 4 = : 6 $: 5 ; 9 665 : 5 =8 = : = 9 7 ; " A B 7 < : L : A 5 B: = 6 @ 5 : = : 5 5 8 5 9 7 = 6 " : 7 5 4 5 = = : = 5 5 6 5 : 7 5 8 " = = ) 5 7 ; 9 : 4 5 > 5 L W >5 4 5 ; A B A 7 5> 5 : R 5 < 5 56 8 H - I: =8 H *-!I: 7 6 6 H I 5 5 = H R I" B H .. : ++I A B U = ; 9 7 8 : 7 8 : =8 : : )<) ; 9 " $ % : ; A B: 7 : 7 A CC CC ?. @ $ *- $ ' ! $ !! * ) " B H .+/: " #2I

(87)

Q' l’« umwelt » l’inconnu appro priation intentio n découvert e normes obje ctivation banalisation in co rp or at io n habitude

le corps habitus

la communauté les représentations réificati on ancrag e exté rioris atio n 3 $ A B: > 7 4 : : : 6 7 8 5 ; 9 5 X 4 7 8 5 > $"$ K5 5 7 = = : 5 5 5 8 " = R =8 " 5 : A B *- 7 ! 4 5 " = : T ; 5 = 8 : 5 ; 9 : 6 : 7 ; 6 5 7 = 8 5 ; 9 " < 4 7 < 5> : > 7 8 9 5 ; 9 F 4 F 7 ; 5 " =8 9 > "

9($.&'/&6+$/& 34&,%*

+$, +45&'%&,

6 =8 > > : ; : :

= 5 R " 6 5 < 7

(88)

Q# 5> 7 8 9 ; : =8 6 5 5 5 6 6 < D(/E" ; 4 < ) <: 5 5 8 5 L %! 6 5 5 - (: 7 5 5 5 > > 5 5 5 7 ': = 5 7 " 5 7 ) 5 5 : 66 < 5 ; 9 6 5 7 " 7 ; 7 8 5 ) : 6 ) 57 > 4 > ) 5 7 : 9 " 9 ; : 7 8 5 A > ) 5 7 B H 6" 3 I 4 5 5 ; 9 6 D(/E 5 > 7 < 4 ; 9 6 : 5 = ; 9 6 665 : 7 G 7 H ..2I 5 5 A >;= B" ; >;= 5 5 5 5 #: 8 5 " - T ; : @ 9 9 D( E: ; ) 5 7 H 6" 3 I: 7 5 4 7 A B = 5 < 4 4 7 5 6 5 5 5 5 > 7 5 : 7 7 >;= 4 : 5 5 : 5 7 9 4 5 : 8 < 5 = 5 5 ? ( ; 5 =X 5 7 ) R F R : R F R " 5 7 = 5 H R : R I: ! $* H R : R I: H R : R I F ; > F H R : R I HL : ..'I" ' 6" 4 H ;: ..'I: = H% : $///I: 4 4 " # 9 5 6 < 5 : A > B 9 4 < : = 5 5 > ? 4 9 5 6 7 5 = 5 9 4 [ < ? 9 = 5 5 6 9 < : 9 4 = 5 5 < H : 5 > : "I"

(89)

Q2 5 5 H7 8 8 7 < A = BI 5 < : 66 = 5 9 9 6 : D(+E" G @ 7 : > > < 56 4 7 : 8 " 8 58< 5: 9 ; H > ) 5 7 I < 6 7 : 5 4 7 5 9 5 65 > 2D(#E" 6 665 ; 9 6 6 U 5 7 5 7 4) = 6 5 5 " 9 ; 5 5 5 < = 5 7 5 $// : 5 7 > D(+E ; 5 6 5 6 5 7 6 5 7 H> : 7 : > 7 I" ; >5 H 6" 3 I 6 U 7 ; 9 6 : = 5 7 9 665 5 > 5 9 4 = 5 7 < ) C M 66 6 = : 7 4 56 ; 9 6 7 8 : 7 5 7 5 5 5 665 " 4 : A 5 B H 5 4 5 5 > ; A 6 B 5 7 I A B H 9 : 5 4 5 > 6 : A > B 9 < 5 I 5 > 5 " 7 5 5 5 5 A 5 7 B: 7 ; 9 2 7 5 A K L M ! ! ) ! ' * ! ) B !! $L ! ' ' $ $ $M J B H 6 > : $// : " (#I

(90)

Q+ 6 " 66 ; 9 6 7 8 5 = D(+: ' : '#: #$E: 8 57 ; " 4 < 6 : = " 7 : : : 7 8 > 5 5 : 7 < 4: 8 5 = >; >9 7 ; 6 ; 7 7 ; 5 " A B : = > : 5 : 5 7 : : 7 6 : " 7 : 7 8 6 4 > > < : 7 5 < ; : )<) 5 5 " 7 : 7 6 =8 = + F 3 : 6 > 5 6 " 8 > > 5 6 5 < = >5 9 7 5 M 3 @ H$//$ ? $//(I > 5 6 : 5 5 6 5 : 5 5: 9 9 9 : = 5 5 < : ;5 > A 6 5 B 5 6 : 6 =8 5: A > B 6 Q" -9 : 5 5= 9 6 7 > > 5 6 : R = 66 5 7 5 5 = 5 : >5 < 6 5 " % 6 5 5= 7 : 7 > 5 6 8 > 7 < > 5 > 5 5 5 : = 4 < : + 3 @ : 7 = 5 8 : = 6 @ A 5 6 < = ? ) R 8 7 < 66 7 4 " B H : $//$: " $ (I" Q : < 5: 6 : = 5 5 4 5 4 < 5 9 5 9 "

(91)

QQ 5 4 =8 6 7 5 H 5 I 5 5 7 6 H$//#I" 5 : 7 < 5 6 ; 5 : ; : : 5 7 5 7 6 5 > 4 A 7 B H : $///I 5 = : 5 5 A B H : $///I > 5 6 : 6 7 5 4 5 4 5 % 3% " - 6 : 7 9 6 : 6 7 ; 5 5 5 : 5 5 5 6 8 4 ; 66 6 7 : 7 : 7 5 : 66 = 5 5 > " ; A B : 6 = < 5 A B : 7 ; 9 5 6 > 6 : : 66 : < 7 6 5 : 4 7 8 5 A B A B: 7 6 5 H 6" (" I" 5 = A 6 B 6 6 7 6 = < " - K5 A B: 6 A B: A 5 B H- = : .. ? $///I 6 7 [ 5 < ." < 4 > > 6 =8 5 7 5 ? 6 < 6 9 5 " 6 5 A 5 B 5 6 5 4 5 = = U < K 65 5 < M . A 5 B 6 9 7 5 6 5 A B: 6 66 < 6 : 5 56 > > 5 H 5 Q')'( I: < A B ? 6 5 = "

(92)

Q. - K5: : = : = 55 5 7 7 5 " = : 6 5 5 7 : 6 5) 7 = 5 : 7 7 5 7 ; 6 ? 7 4 = 5 5 $/" 5 5 5 : = 7 : > > < 6 5 : 7 6 4 6 $ 9 5 7 H- 5N : .. I" : 665 : 5 : < 6 = 5 " - K5: 6 = 5 6 < 6 5 : 5 5 = 4 H 5 J : $//(I" % ; 9 : ; ) 5 7 : A 4 5 B: 9 6 6 665 4 5 D' E 5 : : : 7 < 6 5 : 5 5 ; R 6 A 5 > B H0 : $//#I ? 6 6 : ) < 665 5 : 7 > 5 A 6 B H$//(I: 7 8 5 A B D' E: 7 4 5 9 : 7 : 4 : < " 7 5 < : = : 7 4 M 7 > > > " $/ 5 = 5 " !5 : 5 7 5 : 0 & W H$//$: " $'$)$''I G ) - 5N : >9 H .. I: T 5 7 4 = 5 5 5 5 9 5 7 : 7 = " $ G 5 > 5: > > 7 5 6 H$// I"

(93)

./ = 9 5 6 665 : = 6 " - 9 7 : = = ) <" 66 : - = H$///I: ; H- = : $//$ ? ] 6 : $//'I: 7 6 ; A B < 6 ; A 5 B: 7 7 6 R 5 : 5 6 =8 5" A ' ! ' ! CC CC ! * - L M 8 -* $ B H- = : $///: " $$'I" % 6 >; >9 : 8 6 : 7 A 6 B: >5 5 : : 9 5 5 : 5 6 5 6 : ; 9 6 : 7 < 7 6 7 < A B 66 = " ; < 5 6 6 " : 6 ) U M 7 > > > 5 6 6 > 5 6 : A B 5" : 4 : 5 A 6 B 6 < 5 5 $$ 5 665 5 6 ? : 5 : 6 6 6 5 5 " > > > = < = 6 5 6 " 66 : < 7 5 > > 5 5 1 F ! H J W;: $//(I: 5 7 : = 5 5 4 < 9 7 : 5 $$ = 5 > 7 5 > 5 5 5 > > 5 5 5 D'$E" 5 665 5 6 = 5 5 5 : 5 < 5 4 6 8 $//#"

(94)

. 4 6 : A > 5 7 $(B D(2E 5 ; 9 6 58< 5" 6 : 9 > > > = 5 < : 8 7 A > N B 5 H : $//$I " % 7 6 = 7 4) R 5 < = : 7 < 5 7 A % B: 4 : ; 5 = V W 5 $'" -> 7 : U 7 5 7 " 7 9 ) ; 7 A > N B S 7 ; 7 ) = < 5 7 > A B 6 5 S ) 5 : 7 S 7 7 7 4 9 > > > " $( 7 < 5 < 6 R > =8 7 : ) R 5 5 ; 9 : 5 7 = " 5 5 6 : 4 : A > B" 5 7 5 7 5 7 5 9 : 5 : 4 : = > > 6 : 7 7 5 9 " $' > [[6 "^ W " [^ W[ 6 @ :> [[ "^ W " [^ W[ c "

(95)
(96)

.(

Synthèse de la première partie

4: 8 ;5 >5 7 " 5 5 7 : 5> > >5 5 7 : 5 4 5 : 7 5 = 665 < 665 4 ; >; ; > ? ; > ? : 6 " - > : 8 5 A > B 5 : 5 = ; > A B: 7 5 : 7 5 7 >; 7 ? > A B: 7 66 6 : 6 6 : 7 5 ; > 7 H ; > : ; > $: ; > OI" 5 8 8 7 A 4 B: 7 8 7 5 ; > H ; > I H : : 6 : : "I" : = 5 : < > 4: = 7 : ; > 7 : " ! 5 : = 5 57 : A B H !! I 7 66 ? ! ! : 9 8 : A > = B 9 665 ? 6 A B: = = 4 A B" G < 7 5 < 57 : 5 ! = : 4 7 6 4 G ) ] 6 : 3 @ ;: R L > O $ G 6 565 4 4 G L H .Q2 ? ../I: 7 ) R = 9 "

(97)

.' 7 56 = : 5 6 : ; 9 9 )5 7 5 7 " > 4 5> =8 A B 7 9 : 7 > > > " 7 6 5 : 5 6 5 7 < A B = 5 5 5 R 7 : K ? < <: = 5 < 5 : 7 7 9 5 : 5 4 H = 5I: 66 A 5 5 B 665 5 5 57 : = 6" 7 6 5 6 5 = : 9 : : 7 57 6 H 7 I 5 5 = 5 " 4 9 5 7 < 9 = 5 6 5 5 : 4 : 4 5 > 5 " 6 : 7 5 5 : 5> 5 : < U > 56 >5: = 5 9 5 7 5 5 " 9 7 A B: 5 7 4 7 5 : 6 : 7 A 6 6 B : )<) 6 7 ; " 4 9 7 7 = A > B < 665 : 7 6 @ 7 5 < 4 : 6 @ 5 " 9 7 : 5 7 : : A > N B 6 5 6 : 5 6 "

(98)

.# 0 < 5 5 : 7 7 : > > 5 7 5 9 " 5 > 7 5 5 : 6 6 9 : 6 < > 7 7 7 7 7 : : " : : 7 R = 5 4 9 "

(99)
(100)

.+

Deuxième partie : Construire les environnements d’apprentissage

9 7 5: > : A N 9 B 5 4 ; =8 : 8 5 5 : 7 " G 5 5 7 8 5 9 : C 6 5 : > A 7 B 5 5 5 > 5 " G 6 4 = : 4 = >5 7 7 6 : 5 5 9 9 : 8 7 8 5$ 5 5 4 4: = 4 ) ) 665 4" 6 5 5 : 7 7 5 > 7 5 4 4" 4 9 : : & ; L 6 H$//( ? $//'I: 7 5 6 : 5 57 5 = 56 7 > U 4 < 5 : 5 : 7 9 < 6 < C 5 : : 9 : < 5 4: 4: 8 5 " > 5 &5 G ) 7 A ) ! ) ' ! $ 6 ) CC 6 $' N 6 7 ! L ! M O ) CC ) $ ) 7 ! L M O ) CC 6 ) L M B H$//': " '$#I $ 8 ! D(: #: : (E 8 %3%- D$+: '/E"

(101)

.Q : 5 > 6 5 5 5 5 5 (: 7 665 5 : 5 5 5 7 : : 7 7 < =8 665 5 > " 5 > : 7 = 4: 6 4 > > 5 5 8 > 9 5 : : 7 7 9 R 5 " - 7 8 4 5 : A 'B: R : < 5 ! H 5: $//'I 5 5 5 > 7 5 5 H3 > J : $//(I: 5 7 8 >5 7 H ; 5: < : "I" 6 7 : 4 : 7 4 3: 6 665 5 6 : 5 5 7 5 #? 7 : 4 5 7 : 7 5 : 9 < 6 8 5 5 6 : A B: 7 K : : = 4 9 5 < : 7 5 7 5 5 5= 6 : ;5 5 5 > 4 " A B >5 9 6 : 7 6 =8 : 6 : 8 5 6 : : ( - K5: 5 > 5 5 * 5= 3 % H 7 : $//$I: 5 > 5 5 < % ; 5 H% )! I A H I B H] : $// I: 65 5 $//$ < ; 5 < 5 6 F - H> [[^^^" = " [ [I: 7 5 5 5 5 < % )! : 5 > > " % d - $//#: 66 = 5 5 5 6 ) -4 > N 7 8 " ' 0 5 = 5 4 5 : G > > W H$//#I" # 7 : H 5 5 > 5 ; 9 I 8 > 5 5 5 > 5 H 6" 7 : $//$I"

(102)

.. 5 5 5 : > 5 > 5 : 6 6 HA B > 4 I" " 665 : 6 5 > 5 =8 5 : 5 5 " G 6 > 4 7 > : > 5 5 : 7 5 4 5 > 5 9 4 7 8 5 5 > 5 ? 4 9 5 T8 >5 7 56 4 9 = 8 D#/E ? 9 5 7 > > 7 5 : = 5 7 8 5 9 = 6 @ ) " 5 4 7 66 6 66 A 5 B 5 > > 5 5 5 5 = 5 7 " : 7 : = 5 : 7 >5 7 : 7 < 5 7 > > 5 6 7 < : 7 6 5 4 5 5 " U < 6 7 > > : > > > : 4 > > 5 > : 5 "

(103)
(104)

/

Chapitre 4 : Ingénieries

: 7 < 6 > 5 6 : A 5 B 5 7 = 5 9 : 7 8 7 5 5 < 6 : 7 8 8 > > T 5 C " 5 5 5 56 G 66 Q[/ [.+( A ! ! ' - ' ' ' P $7 B" 5 : : 5 > 9 5 5 : 7 5 6 7 6 : > 7 ; 7 5 7 < T 5 5 5 5 < > = 5 7 6 5 9 7 5 5 8 6 6 5 4 ; 5 : 5 7 : " : 5 = 5 : > 7 : 7 7 < =8 : 7 = : =X O " * 7 =8 7 7 : = : 56 : 4 5 5 : > 7 ) 9 : 7 < 56 : < 4 5 < 5 6 =8 : 7 8 5 5 > A 5 6 B" % 7 7 5 5 H : $//( ? : $//( ? L 6: ..Q ? $//(I H L 6: $//' ? : $//(I: 8 ) R 5 7 5 8 D /E" = 7 5 6 : 3 : K5: 5 L >^ N: ! ; < 7 5 8 5 8 ? : 5 5 : 66 6 5 : 6 =X : 6 6 6 4: = 5 57 5 5 R 7 6 " = 7 4 ; 5 : 66 L 7 : 7 4 5 > 6 5 : < 5 9"

(105)

/$ A ' ) B: 7 5 6 7 < =8 < ? ) : 7 < : < K 5 8 : 7 8 A ' ) - B: 7 5 =8 5 8 $" 4 5 : 5 > 6 =8 > > < 4 5 5 > 5 ( ? 5 7 H 4 > )- = : ..#I ? 5 5 > H 4 : ..(I" 7 : > > 5 5 5 5 > ? 5 " 4 5 5 9 > "

+$%'*

:4%*

+$,

9 > > A 5 6 5 B 5 6 .Q' 9 8 : < 6 7 4 5 665 : 7 R < 5 8 665 " 8 : A 5 B 5 6 @ : 7 5 9 5" 5 @ 5 5 6 4) ) 7 5 5 : 7 7 5 " : A = 6 B: 5 5 H > 'I $ < 6 H 8 : & : : = 5 : "I: 5 P H : ) 5 : 5 : "I: 7 5 4 5 > 7 5 C 5 >5 H 7 5: 8 : 7 R : """I" ( T > > 5 : = > 5 > 5 H %I: 5 H 5 5 I: 5 6: " ' 5 7 : L ) >7 & 5 ($/4$//: ' 5 = O ; 5 5 5 H : 7 8 U I: P = = >97 >7 >7 = O

Références

Documents relatifs

To test whether the vesicular pool of Atat1 promotes the acetyl- ation of -tubulin in MTs, we isolated subcellular fractions from newborn mouse cortices and then assessed

Néanmoins, la dualité des acides (Lewis et Bronsted) est un système dispendieux, dont le recyclage est une opération complexe et par conséquent difficilement applicable à

Cette mutation familiale du gène MME est une substitution d’une base guanine par une base adenine sur le chromosome 3q25.2, ce qui induit un remplacement d’un acide aminé cystéine

En ouvrant cette page avec Netscape composer, vous verrez que le cadre prévu pour accueillir le panoramique a une taille déterminée, choisie par les concepteurs des hyperpaysages

Chaque séance durera deux heures, mais dans la seconde, seule la première heure sera consacrée à l'expérimentation décrite ici ; durant la seconde, les élèves travailleront sur

A time-varying respiratory elastance model is developed with a negative elastic component (E demand ), to describe the driving pressure generated during a patient initiated

The aim of this study was to assess, in three experimental fields representative of the various topoclimatological zones of Luxembourg, the impact of timing of fungicide

Attention to a relation ontology [...] refocuses security discourses to better reflect and appreciate three forms of interconnection that are not sufficiently attended to