"النزوح الریفي كظاھرة مؤثرة في تشكل المدینة الجزائریة " - دراسة لتمثلات النازحین في فترة التسعینات بمدینة سعیدة - إعداد

(1)

ﺟ

ــــــ

ﻣﺎ

ــــــ

ﻌ

ــ

ھو ﺔ

ا ﺮــــــ

ن

–

ﻟا

ــ

ﺴ

ــ

ﻧﺎ

ــ

ﯿ

ــــــ

ﺔ

ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا مﻮﻠﻌﻟا ﺔﯿﻠﻛ

عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ﻢﺴﻗ

ﻞﯿﻨﻟ ةﺮﻛﺬﻣ ةدﺎﮭﺷ ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻤﻟا ﻲﻓ عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ةﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﺎﯿﺟﻮﻠﺑوﺮﺘﻧا عوﺮﺸﻣ رﺎﻃا ﻲﻓ

"

ةﺮھﺎﻈﻛ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا

ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻞﻜﺸﺗ ﻲﻓ ةﺮﺛﺆﻣ

"

ﺔﺳارد ﻟ تﻼﺜﻤﺘ ﻲﻓ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا تﺎﻨﯿﻌﺴﺘﻟا ةﺮﺘﻓ ةﺪﯿﻌﺳ ﺔﻨﯾﺪﻤﺑ داﺪﻋإ ﺔﺒﻟﺎﻄﻟا : ذﺎﺘﺳﻷا فاﺮﺷإ ﺖﺤﺗ : ﻨﯿﺴﺣ ﻲ ﺔﻤﻃﺎﻓ أ. د . ﻊﺠﻘﻟ ردﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ ﺔﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﺔﻨﺠﻟ : ﺲﯿﺋﺮﻟا : ﺔﻌﻣﺎﺟ ﻲﻟﺎﻋ ﻢﯿﻠﻌﺗ ذﺎﺘﺳأ ﻦﯾﺪﻟا لﺎﻤﺟ ﺪﯾﺮﻏ ناﺮھو رﺮﻘﻤﻟا : ﺮﺿﺎﺤﻣ ذﺎﺘﺳأ ردﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ ﻊﺠﻘﻟ – أ ناﺮھو ﺔﻌﻣﺎﺟ ﺶﻗﺎﻨﻤﻟا : ناﺮھو ﺔﻌﻣﺎﺟ ﻲﻟﺎﻋ ﻢﯿﻠﻌﺗ ةذﺎﺘﺳأ ﺔﻣﻮﻠﺣ ﻒﯾﺮﺷ ﺶﻗﺎﻨﻤﻟا : ﺮﺿﺎﺤﻣ ةذﺎﺘﺳأ ناﺮﻘﻣأ ﺪﻨﺤﻣ ﺮﺼﻨﻣ – أ ھو ﺔﻌﻣﺎﺟ ناﺮ ﺶﻗﺎﻨﻤﻟا : ﺮﺿﺎﺤﻣ ةذﺎﺘﺳأ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻧﺪﻣ – أ ناﺮھو فﺎﯿﺿﻮﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﺔﻨﺴﻟا ﺔﯿﻌﻣﺎﺠﻟا : 2009 -2010

(2)

ءاﺪھا

اﺬھ ﻲﻠﻤﻋ يﺪھأ ﻲﺘﻠﺋﺎﻋ ﻞﻛ و ﻦﯿﻣﺮﺘﺤﻤﻟا يﺪﻟاو ﻰﻟإ . ﻰﻟإ ﻞﻛ ﻼﯾﻮﻃ ﻞﻤﻌﻟا اﺬھ اوﺮﻈﺘﻧا ﻦﯾﺬﻠﻟا .

(3)

ﺮﻜﺷ ﺔﻤﻠﻛ

رﻮﺘﻛﺪﻟا فﺮﺸﻤﻟا ذﺎﺘﺳﻸﻟ يﺮﻜﺷ ﺺﻟﺎﺨﺑ مﺪﻘﺗأ " ﺪﺒﻋ ﻊﺠﻘﻟ ردﺎﻘﻟا " ﮫﺗﺎﮭﯿﺟﻮﺗ ﻰﻠﻋ ﻰﻠﻋ لﺎﻤﺟ ﺪﯾﺮﻏ رﻮﺘﻛﺪﻟا ذﺎﺘﺳﻷا ﻰﻟإ ، ﺔﻤﯿﻘﻟا ﺮﯿﺨﻟا مأ ﻲﻣﻮﺗ ةذﺎﺘﺳﻷا ﻰﻟإ ، ﺔﻤﺋاﺪﻟا ﮫﺗﺎﻌﯿﺠﺸﺗ ﻰﻠﻋ ةﺮﻤﺘﺴﻤﻟا ﺎﮭﺗﺪﻧﺎﺴﻣ . ﻒﯿﺷرأ ﺮﯾﺪﻣ ﺪﯿﺴﻟا ﺮﻜﺷأ ﺎﻤﻛ ﺪﯿﺴﻟا، ﻲﺿﺎﻗ ﺪﯿﺴﻟا ةﺪﯿﻌﺳ ﺔﯾﻻو ﺔﯾروﺮﻀﻟا ﻖﺋﺎﺛﻮﻟﺎﺑ يﺪﯾوﺰﺗ ﻰﻠﻋ ﻞﺼﯿﻓ ﻲﻨﯿﻄﻨﺴﻗ ﺪﯿﺴﻟا، ﻲﺑﺮﻌﻟا يداﻮﻠﺑ ةﺮﻛﺬﻤﻠﻟ .

(4)

1 ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا ﺎﯿﻣﻮﯾ ﺎﮭﯿﻓ ﺎﻨﮭﺟاﻮﺗ ﻲﺘﻟا ﻞﻛﺎﺸﻤﻟا ﻞﺣ ﺔﻟوﺎﺤﻣ و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻲﻓ ﺎﻨﻛﺮﺤﺗ لﻼﺧ ﻦﻣ حﺮﻃ لاﺆﺳ ؟ ﻲﮭﺘﻨﺗ ﻦﯾأ و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا أﺪﺒﺗ ﻦﯾأ ﺎﮭﺿﺮﻓ و ﺎﻨﯿﻠﻋ ﮫﺴﻔﻧ ، ﺎﻨﻧﻷ ﻰﺘﺣ دﺎﻌﺘﺑﻼﻟ ﺪﻨﻋ ﺎﮭﻨﻋ نإ ﻞﺑو نﺎﻜﻣ ﻞﻛ ﻲﻓ ﺎﮭﻧﺪﺟو لﺎﺒﺠﻟا ﻰﻟإ ﺪﺘﻤﯾ ﺎھﺮﯿﺛﺄﺗ . ھ ﻞﺋﺎﺳو ﻲھ ﺎﻣ ﻦﻜﻟ ﺬ داﺪﺘﻣﻻا ا ھ ﻞ مأ ءﺎﻀﻔﻟا ﻮھ نﺎﺴﻧﻹا ﻮھ ؟ ، مأ ﻦﻛﺎﺴﻟا ءﺎﻀﻔﻟا ﻮھ نﺎﺴﻧﻹا ﻲﻓ ﺎﻤﻛ ﻦﻜﺴﯾ نﺎﺴﻧﻹا ءﺎﻀﻔﻟا ؟ . اﺬھ ﺔﺤﺻ ىﺪﻣ كرﺪﻨﻟ ﺎﮭﺳرﺪﻧ نأ ﺎﻧﺮﺘﺧا ﺎﮭﻨﻜﺴﻧ ﺎﻤﻛ ﺎﻨﻨﻜﺴﺗ ﺎﻨﻧﺪﻣ نأ ﺎﻨﻣ ادﺎﻘﺘﻋا ،ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻲﻓ ﺮﺛﺆﻧ و ﺮﺛﺄﺘﻧ ﻒﯿﻛ و دﺎﻘﺘﻋﻻا عﻮﺿﻮﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا نأ ﺎﻧﺪﺟو ﺚﺤﺒﻟا مﺪﻘﺗ ﻊﻣ و ﺢﻤﺴﯾ ةﺪﻋ حﺮﻄﺑ تﻻؤﺎﺴﺗ ﺔﺻﺎﺧ تﺎﯿﻟﺎﻜﺷإو ،ﺔﻣﺎﻋو ﺔﯿﺠﮭﻨﻣ ﺴﺑا و ﺔﺻﺎﺧ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﻤﺘ و يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟﺎﺑ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻻا ﻰﻟإ ﻻﻮﺻو عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻌﺑ . رﻮﻠﺒﺘﺗ يﺮﻀﺤﻟا ءﺎﻀﻔﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﺘﺳارد ﻢﺘﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺮھاﻮﻈﻟا ﻢﻈﻌﻣ ، ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ﻂﺳﻮﻟا اﺬھ ﺔﯿﻛﺮﺣ تﺎﻣﺰﻨﻜﻣ كاردإ و ﺎﮭﯿﻠﻋ هﺮﯿﺛﺄﺗ كاردﺎﺑ ﺢﻤﺴﯿﺳ ﻜﯾ اﺬﮭﺑ نﻮ كاردإ ﺎﮭﻟ ﺎﻌﯿﻤﺟ و ،ﺎﮭﺘﺳارد ﻲﻓ مﺎﮭﺳإ و ، ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا عﻮﺿﻮﻣ لﻼﺧ ﻦﻤﻓ ﻚﻟذ ﻰﻠﻋ لﺎﺜﻣ ﮫﺘﺳارد ﺪﺤﯾ ﺎﻣ كرﺪﻧ ،ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻲﻓ ثﺪﺤﯾ ﺎﻣ و ﻒﯾﺮﻟا ﻲﻓ ث ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا و ﺎﻣإ و كاذ وأ اﺬھ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ ﻓ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا ﺔﯿﻟﺎﻘﺘﻧﻻا تﺎﺟﻮﻤﻟا ﻲﻓ ثﺪﺣ ﺎﻣ ﻢﮭﻔﻟ ﺢﻤﻄﺗ ﺎﻨﺘﺳارﺪ ﺔﺟﻮﻣ لﻼﺧ ﻦﻣ تﻻﺎﻘﺘﻧﻻا تﺎﻨﯿﻌﺴﺘﻟا تاﻮﻨﺳ -ﻲﻓ ﺖﻤھﺎﺳ ﻒﯿﻛ و ةدﺎﻋإ ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻞﯿﻜﺸﺗ ﺎﮭﯿﻓ ﻦﯿﻠﻋﺎﻔﻟا ﻢﮭﻓو ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا هﺬھ ﻊﻗاو ﺔﻓﺮﻌﻤﻟ . ﺎھرﺎﺛآ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺮﺛﺆﺗ لاﺰﺗ ﻻ و تﺮﺛأ ةﺮھﺎﻇ تﺎﻨﯿﻌﺴﺘﻟا ﻲﻓ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا درﻮﺑ زﺮﺑأ ﺎﻤﻛو ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا و ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟا ،ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ،ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻻا ﯾ ﻮ BOURDIEU ﺻ و دﺎﯿ نﺎﻜﺴﻟ ثﺎﺜﺘﺟا ﺔﯿﻠﻤﻋ ﺖﻧﺎﻛ تاﺪﺸﺘﺤﻤﻟا نأ فﺎﯾرﻷا تﺎﻨﯿﻌﺴﺘﻟا ﻲﻓ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا نﺎﻓ ، ﺪﻌﺑ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﺲﻔﻧ ﻲﻓ ءﺎﺟ ﮫﻨﻜﻟ ﻒﻨﻌﻟﺎﺑ ﺎﻀﯾأ ﻮھ زﺎﺘﻣا ﻲﻟاﻮﺣ ﻞﻜﺑ ﺔﻨﺳ ﻦﯿﺛﻼﺛ ﻦﻣ ﺮﺜﻛأ ﺎﻣ ﮫﺘﻓﺮﻋ ﺔﯿﻓﺎﻘﺛ و ،قﻮﺴﻟا دﺎﺼﺘﻗا و ﺔﯿﻋارﺰﻟا ةرﻮﺜﻟا ، ﻊﯿﻨﺼﺘﻟﺎﻛ ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗا ثاﺪﺣأ ﻦﻣ

(5)

2 ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا ةرﻮﺜﻟﺎﻛ و ،ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا ﺔﯾﻮﮭﻟا ﻢﻟﺎﻌﻣ تﺎﻧﺎھر و ثاﺪﺣأ و لﻼﻘﺘﺳﻻﺎﻛ ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟا ﺔﯿﻨﻣﻷا ثاﺪﺣﻷا ﻰﻟإ ﻻﻮﺻو ﺔﯾدﺪﻌﺘﻟا ﻢﺛ ﺪﺣاﻮﻟا بﺰﺤﻟا ﺔﻠﺣﺮﻣ . يأ تاﺮﯿﻐﺗ ﻦﻣ ﮫﺘﺛﺪﺣأ ﺎﻣ و ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺟﻮﻤﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻊﻣ حوﺰﻨﻟا اﺬھ ﻞﻋﺎﻔﺗ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ ﻊﻣ ﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤ ﻟا يﺮﺋاﺰﺠ ﻟا ﻲﻓ ﮫﻨﻋ ﻒﻠﺘﺨﯾ يﺬﻟا و تﺎﻨﯿﻌﺴﺘﻟا ﻲﻓ و تﺎﻨﯿﺘﺴﻟا،تﺎﻨﯿﺴﻤﺨ ، تﺎﻨﯿﻌﺒﺴﻟا ﻒﻠﺘﺨﯾ ﮫﻧأ اﺬھ ﻲﻨﻌﯾ ﻞﮭﻓ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺟﻮﻤﻟا ﻦﻋ مأ ﺎﮭﻨﻋ ﮫﺗﺎﻣﺰﻨﻜﻣ ﻒﻠﺘﺨﺗ و ﺪﻌﺑ ﻻ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺟﻮﻤﻟا ﻲﻓ اﻮﺣﺰﻨﯾ ﻢﻟ اداﺮﻓأ ﺲﻤﺗ ﺎﮭﻧﻷ رﺮﻜﺘﺘﺳ ةﺮھﺎﻈﻟا نأ ﻢھﻮﻘﺒﺳ ﻦﻣ ﻊﻣ ثﺪﺣ ﺎﻣ رﺮﻜﺘﯿﺳ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و ﻊﯿﻨﺼﺘﻟا ﺪﻌﺑ ﻻ و تاﺪﺸﺘﺤﻤﻟا ، ﻒﯿﻛ و ﻞﻋﺎﻔﺘﯿﺳ ا ءﻻﺆھ داﺮﻓﻷ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻲﻓ ﻢﮭﻌﻣ ﻢﮭﻛﺎﻜﺘﺣا ﻲﻓ حوﺰﻨﻟا ﻲﻓ ﻢھﻮﻘﺒﺳ ﻦﻣ ﻊﻣ ؟ ﺎﻣ ﻢھﻮﻘﺒﺳ ﻦﻣ تارﺎﺴﻤﻟ ﻢﮭﺗءاﺮﻗ ﻲھ ؟ نوﺮﻈﻨﯿﺳ ﻒﯿﻛ و ﻰﻟإ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا ﻢﮭﺗارﺎﯿﺧ ؟ . ﺐﻠﻄﺘﯾ ﻦﻋ ﻢﻨﺗ ﻲﺘﻟا ﻢﮭﺗﺎﺳرﺎﻤﻣ ﻢﮭﻓ لﺎﻘﺘﻧﻻا اﺬھ ﻲﻓ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻠﻟ ثﺪﺤﯾ ﺎﻣ ﻢﮭﻓ ﯿﻠﻋﺎﻔﻛ ﻢﮭﺗﻼﺜﻤﺗ ﻖﻓو ﻞﻜﺸﺘﺗ ﺎھروﺪﺑ ﻲﺘﻟا و ﻢﮭﺗﺎﯿﺠﺗاﺮﺘﺳا ﻦﯿﯿﻋﺎﻤﺘﺟا ﻦ مﻮﮭﻔﻣ ﻲﻓ ﺎﻧﺪﺟﻮﻓ ﺎﮭﺳﺎﺳأ ﻰﻠﻋ ﻰﻨﺒﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻓﺮﻌﻤﻟا تﺎﯿﻄﻌﻤﻟا ﺎﻨﺤﻨﻤﺗ ﻲﺘﻟا ةادﻷا ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻞﺜﻤﺘﻟا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﻼﺜﻤﺘﻟا ﻮھ ﺎﮭﮭﯿﺟﻮﺗ رﺪﺼﻣ تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا ﻖﻓو ﻲﺗﺄﺗ ﻲﺘﻟا و ،تﺎﺳرﺎﻤﻤﻟا . ﺎﻨﻟؤﺎﺴﺗ ءﺎﺟ ﺎﻨھ ﻦﻣ : -؟ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا نﻮﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺘﯾ ﻒﯿﻛ ﯿﺳ يﺬﻟا ﻞﺜﻤﺘﻟا اﺬھ ﻂﺳﻮﻟا ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻊﻣ ﺎﮭﻠﻋﺎﻔﺗ ﻲﻓ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ءﻻﺆھ ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻖﻓو ﻰﻨﺒ اﺬھ ﺪﺻﺮﻧ نأ ﺎﻧﺮﺘﺧا ﻂﺳﻮﻟا و داﺮﻓﻷا ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻊﯿﻤﺠﺑ مﺎﻤﻟﻹا ﺔﺑﻮﻌﺻ ﻊﻣ و يﺮﻀﺤﻟا مﺎﻌﻟا ﻞﺜﻤﺘﻟا نأ ﺔﯿﺿﺮﻓ ﻦﯿﻌﺿاو يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا ﻲﻓ ﺔﻨﯿﻌﻣ ﺮﺻﺎﻨﻋ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻞﻋﺎﻔﺘﻟا ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻮھ ﻂﺳﻮﻠﻟ تﻼﺜﻤﺗ هﺮﺻﺎﻨﻋ . ،ﻞﻤﻌﻟا ﻦﻣ ﻞﻛ ﺎﻧﺮﺘﺧا ﺪﻗ و ﻂﺳﻮﻠﻟ ﺔﻠﻜﺸﻣ ﺮﺻﺎﻨﻌﻛ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﺎﻗﻼﻌﻟاو ﻦﻜﺴﻟا ،ﮫﺼﺋﺎﺼﺨﺑ ﺮﺼﻨﻋ ﻞﻛ ﻞﺜﻤﺗ طﺎﺒﺗرا ﺎﻨﻌﻗﻮﺗ ﻢﺛ،ﮫﻟ ﺔﻠﺜﻤﻣ و ﮫﻨﻋ ةﺮﺒﻌﻣ ﺎھﺎﻨﯾأر يﺮﻀﺤﻟا ﺔﻨﯾﺪﻤﺑ تﺎﻨﯿﻌﺴﺘﻟا ةﺮﺘﻓ ﻲﻓ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ﺔﻟﺎﺣ ﺔﺳارد لﻼﺧ ﻦﻣ تﺎﻌﻗﻮﺘﻟا هﺬھ ﺎﻨﺳرد و ﯾﻻو ﺮﺒﺘﻌﺗ ﻲﺘﻟا ةﺪﯿﻌﺳ ﺔﯾﻻو ﻲﻓ يﺮﻀﺣ ﻊﻤﺠﺗ ﺮﺒﻛأ ﻲھو ةﺪﯿﻌﺳ ﺔﯾﻮﻋر ﺔﯿﺣﻼﻓ ﺔ

(6)

3 ﺮﻈﻨﻟﺎﺑ ﻰﻟإ ﻂﻤﻧ جﺎﺘﻧﻹا ﻦﻣ ﺎﮭﺗدﺎﻔﺘﺳا ﻢﻏر و ﺚﯿﺣ ﺎﮭﺑ سرﺎﻤﻤﻟا طﺎﺸﻨﻟا و يدﺎﺼﺘﻗﻻا ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻻا ﺞﻣاﺮﺒﻟا ﻻإ رﺎﻓ ﮫﺒﺸﻟا ﻦﯿﺘﯾدﺎﺼﺘﻗﻻا ﻦﯿﺘﻘﻄﻨﻤﻟا نأ ﻏ ﻰﻠﻋ ﺮﯿﺒﻌﺗ ﻦﺴﺣأ ﻦﯿﺘ ﺎﮭﺑ ﻲﻋﺎﻨﺼﻟا طﺎﺸﻨﻟا ﺮﯿﺼﻣ . ﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ﺔ ﻰﻟإ و ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻓ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ةﺮھﺎﻇ ﺔﯿﻤھأ ةﺪﯿﻌﺳ ﻰﻠﻋ يﺮﺴﺗ ﻲﺘﻟا ،ﺎﮭﻨﻣ ءﺰﺠﻛ ءﺎﺟ ﻰﻟوﻷا ﺔﺟرﺪﻟﺎﺑ عﻮﺿﻮﻤﻟا اﺬﮭﻟ ﺎﻧرﺎﯿﺘﺧا ، ﺔﯿﻣﻮﯿﻟا ﺎﻨﺗﺎﻈﺣﻼﻤﻟ اﺮﻈﻧ نﺎﻜﺳ ﻦﻣ ةﺮﯿﺒﻛ تﺎﻋﺎﻤﺟ لﺎﻘﺘﻧا ﺎﮭﯿﻟإ ىدأ ﻲﺘﻟا ﻻوأ ﺔﯾدﺎﻤﻟا تاﺮﯿﻐﺘﻟا و تاﺮﯿﺛﺄﺘﻟا لﻮﺣ ﻒﯾﺮﻟا ﻰﻟإ تﺎﺟﻮﻣ ةﺪﻋ ﻰﻠﻋ ةﺪﯿﻌﺳ ﺔﻨﯾﺪﻣ إ ﻞﻛ ﻲﻓ ﺲﻤﺗ ﺖﻧﺎﻛ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻨﻣﻷا ثاﺪﺣﻷا ﺮﺛ ةﺮﻣ ىﺪﺣإ ، ﺔﯿﻔﯾﺮﻟا ﺎﮭﻘﻃﺎﻨﻣ ﺎﮭﻧﻷ ﻞﺜﻣ ةﺎﯿﺤﻟا ﺐﻧاﻮﺟ ﻊﯿﻤﺟ ﺖﺴﻣ : ﻦﻜﺴﻟا – ﻞﻘﻨﻟا – ﺔﯾرﺎﺠﺘﻟا تﺎﻃﺎﺸﻨﻟا – تﺎﺴﺳﺆﻤﻟا ﺔﯿﻤﯿﻠﻌﺘﻟا . ﻤﻣ ، ﺎ ﺎھرﺎﺛآ ﺢﺿﻮﯾ ﻊﯿﻤﺟ ﻲﻓ تزﺮﺑ ﻲﺘﻟا تﻻﺎﺠﻤﻟا ﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ،ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻻا ﺔ . لﻼﺧ ﻦﻣ ﺣ ﺔﺻﺎﺧ و لﻼﻘﺘﺳﻻا ﺪﻌﺑ يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﺔﺳارﺪﺑ ﺖﻣﺎﻗ ﻲﺘﻟا ثﺎﺤﺑﻷا لﻮ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻦﯿﺑ لدﺎﺒﺘﻤﻟا ﺬﺧﺄﺗ ﻢﻟ تاءﺎﻀﻔﻟا هﺬھ نأ ﻰﻠﻋ تﺰﻛر ﻊﯿﻨﺼﺘﻟا و ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ﺎﮭﺑ ﻂﺒﺗﺮﯾ ﺎﻣ ﻞﻛ و ﺔﯿﻔﯾﺮﻟا ﮫﻟﻮﺻأ ﺔﺻﺎﺧ يﺮﺋاﺰﺠﻟا دﺮﻔﻟا تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ رﺎﺒﺘﻋﻻا ﻦﯿﻌﺑ تارﻮﺼﺗ ﻦﻣ ﺎﮭﻨﻋ ﺞﺘﻨﺗ تﺎﺳرﺎﻤﻣ ،ﺔﻨﯿﻌﻣ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻚﻟذ و مﻮﮭﻔﻣ ﻒﯿﻜﺘﻟا يﺬﻟا ﻟا و ﺔﯾدﺮﻔﻟا تادﻮﮭﺠﻤﻟا ﻦﻋ ﻒﺸﻜﯾ ﺔﯿﻋﺎﻤﺠ ﺪﻗ ﻞﺜﻤﺘﻟا مﻮﮭﻔﻣ نأ ﺮﯿﻏ ﺮﺜﻛأ ﺔﯿﻠﻋﺎﻓ زﺮﺒﯾ ﮫﺗﺎﺤﯾﺮﺼﺗ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺚﺤﺒﻟا ﻲﻓ ﺮﺒﻛا رود و ثﻮﺤﺒﻤﻠﻟ . ﻰﻟإ قﺮﻄﺘﻟا ءﺎﺟ ةﺮھﺎﻇ ﻦﻣ لﺎﻘﺘﻧﻻا ﻦﻣ و تﺎﺳارد ةﺪﻋ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻰﻟإ ﻒﯾﺮﻟا ﺔﺳارد ﺎھﺮﮭﺷأ ﻞﻌﻟ و تﺎﻘﻠﻄﻨﻣ ةﺪﻋ لﻼﺧ " ﺎﻜﯾﺮﻣأ و ﺎﺑروأ ﻲﻓ ﻲﻧﻮﻟﻮﺒﻟا حﻼﻔﻟا " ﻮﺸﻨﻤﻟا ﺔﻨﺳ ةر 1916 سﺎﻣﻮﺗ ل THOMAS ﻲﻛﺰﯿﻧﺎﯾز و ZNANIECKI ﺔﺳارد و Pierre BOURDIEU و ناﻮﻨﻋ ب دﺎﯿﺻ ﻚﻟﺎﻤﻟا ﺪﺒﻋ

"Le déracinement la crise de l’agriculture traditionnelle en Algérie"

لﺎﺠﺗرﻻا و راﺮﻄﺿﻻا ﻞﻣﺎﻋ نﺈﻓ تاﺪﺸﺘﺤﻤﻟا ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻰﻠﻋ ةﺮﯿﺧﻷا هﺬھ تﺰﻛر ناو ﻰﺘﺣ ﺸﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﺪﻋﺎﺳ ﺎﻣ ﻢھأ ﻦﻣ ﺎﮭﻟ ﺎﻨﺗءاﺮﻗ ﺎﻨﻠﻌﺟ ﺎﮭﺑ مﻮﻘﻧ ﻲﺘﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﻦﯿﺑ و ﺎﮭﻨﯿﺑ ﺔﻛﺮﺘ

(7)

4 ﺔﻓﺎﺿإ ، ﺎﻨﺘﺳارد ترﻮﻠﺑ ﻰﻟإ ﻦﻣ ﺎﻤﮭﺘﻨﻜﻣ ﻲﺘﻟا و ﻦﯿﺜﺣﺎﺒﻟا فﺮﻃ ﻦﻣ ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا ﺔﯿﺠﮭﻨﻤﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻢﺛ ﻲﺣﻼﻔﻟا مﺎﻈﻨﻟا ﮫﻓﺮﻋ يﺬﻟا لﻮﺤﺘﻟا ﻰﺘﺣ و ﺮﯿﯿﻐﺘﻟا ﻦﻣﺎﻜﻣ ﺲﻤﻟ و كاردإ ﺘﻔﻟا ﻚﻠﺗ ﻲﻓ اﺪﺑ يﺬﻟا و ،ﻞﻜﻛ ﺖﻠﺗ ﻲﺘﻟا ثاﺪﺣﻷا ﻞﻋﺎﻔﺗ ﺐﺴﺤﺑ ﺔﻔﻠﺘﺨﻣ ﻻﺎﻜﺷأ ﺬﺧﺄﯿﻟ ةﺮ ، ﺔﯾﻮﻤﻨﺗ ﺞﻣاﺮﺑ ، ﻊﯿﻨﺼﺗ، ﺔﯿﻋارز ةرﻮﺛ ، لﻼﻘﺘﺳا ﻦﻣ ةﺮﺘﻔﻟا ﻚﻠﺗ .... ﺦﻟا . ﺎﺟ ﺪﻗ و ء ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﻛ ﺖﻋزﻮﺗ لﻮﺼﻓ ﺔﺴﻤﺧ ﻲﻓ ﺔﺳارﺪﻟا ت : ﻞﺼﻔﻟا لوﻷا : عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ ﺔﻣﺎﻌﻟا تﻻؤﺎﺴﺘﻟا حﺮﻃ ﮫﻟﻼﺧ ﻦﻣ لوﺎﺤﻧ ﺎﯿﺠﮭﻨﻣ ءﺎﺟ و ﻊﻓﺪﺗ ﻲﺘﻟا ﺬھ ﻲﻓ ﺚﺤﺒﻠﻟ ﺎﻨﺑ ا و صﺎﺧ ﻞﻜﺸﺑ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا عﻮﺿﻮﻣ ﻲﻓ و ﻲﻓﺮﻌﻤﻟا لﺎﺠﻤﻟا بﺎﺒﺳأ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﻲﻓ ﺎﻨﺘﯿﺠﮭﻨﻣ و عﻮﺿﻮﻤﻟﺎﺑ ﺎﻨﻣﺎﻤﺘھا ﮫﻌﻣ . ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا : لﺎﺠﻣ ﺎﮭﻓﺮﻋ ﻲﺘﻟا تﻼﻋﺎﻔﺘﻟا كاردﻷ لﺎﺠﻤﻛ ﻞﻤﻌﻟا ﺔﺳارد ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺗ و تاﺮﯿﻐﺘﻟا ﻒﻠﺘﺨﻣ و ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا ﻢﮭﺗﺎﻃﺎﺸﻨﻟ ضﺮﻌﺘﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا تﺎﻃﺎﺸﻧ ﻲﺘﻟا ﺑ لﺎﻤﻋأ ﻰﻠﻋ ﺔﺻﺎﺧ ﺰﯿﻛﺮﺘﻟﺎﺑ رﻮﺟﺄﻤﻟا ﻞﻤﻌﻟا ﻰﻠﻋ فﺮﻌﺘﻟا ﺮﺒﻋ ﺎﮭﺘﻓﺮﻋ ﻮ ﻮﯾدر BOURDIEU دﺎﯿﺻ و . ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا : ﻦﯿﻠﻋﺎﻔﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا ﮫﯿﻓ رﻮﻠﺒﺘﺗ صﺎﺧ ءﺎﻀﻔﻛ ﻦﻜﺴﻠﻟ ﮫﯿﻓ ﺎﻨﺿﺮﻌﺗ ﻞﺠﺴﻛ و ﻦﯿﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا registre ءﺎﻀﻔﻟا ﺔﺳارد لﻼﺧ ﻦﻣ ﻢﮭﺗﺎﻌﻠﻄﺗ و ﻢﮭﺗﺎﺟﺎﺤﻟ ﻣ مﺪﻗ يﺬﻟا ﻲﻔﯾﺮﻟا ﻞﺣاﺮﻤﻟﺎﺑ اروﺮﻣ ﮫﺑ اوﺮﻘﺘﺳا يﺬﻟا يﺮﻀﺤﻟا ءﺎﻀﻔﻟا ﻢﺛ نﻮﺣزﺎﻨﻟا ﮫﻨ راﺮﻘﺘﺳﻻا اﺬھ ﺎﮭﺑ ﺮﻣ ﻲﺘﻟا . ﻊﺑاﺮﻟا ﻞﺼﻔﻟا : لﻼﺧ ﻦﻣ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻠﻟ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﺎﻗﻼﻌﻟا ﺔﺳارد ﻰﻟإ ﮫﯿﻓ ﺎﻨﻗﺮﻄﺗ راﻮﺠﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟا و ﺔﮭﺟ ﻦﻣ ﺔﯾﺮﺳﻷا تﺎﻗﻼﻌﻟا ) ناﺮﯿﺠﻟا ﻊﻣ ( ﻚﻟذ و ىﺮﺧأ ﺔﮭﺟ ﻦﻣ ﺎﻀﯾأ ضﺮﻌﺘﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ﻟا تاءﺎﻀﻔﻟا ﻣﺎﻌ ﻲﻓ ﺔﺌﺸﻨﺗ تﺎﺴﺳﺆﻤﻛ ﺪﺠﺴﻤﻟا و ﻰﮭﻘﻤﻟﺎﻛ ﺔ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ةﺎﯿﺣ ﻲﻓ ﮫﺒﻌﻠﺘﺳ يﺬﻟا روﺪﻟا ﻦﻋ لؤﺎﺴﺗ . ﺲﻣﺎﺨﻟا ﻞﺼﻔﻟا : ةﺪﻋ ﮫﺑ ﺖﻄﺒﺗرا دﺮﻓ ﺎﮭﻧﻮﻜﻟ ةأﺮﻤﻟا عﻮﺿﻮﻤﻟ ﻞﺼﻔﻟا اﺬھ ﻲﻓ ﺎﻨﺿﺮﻌﺗ ةأﺮﻤﻟا ﺎﮭﻠﻤﻌﺘﺴﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳﻻا كاردإ ﻦﻣ ﺎﻨﻨﻜﻤﺗ ﮫﺘﺳارد و ةﺮﺳﻷا ﻲﻓ تارﺎﺒﺘﻋا ﺗ ﻲﻓ ﺎﮭﺗﺎﺟﺎﺣ ﺔﯿﺒﻠﺗ و ﺎﮭﺗﺎﺣﻮﻤﻃ ﻖﯿﻘﺤ .

(8)

5 ﻀﺗ ﺮﯿﺧﻷا ﻲﻓ ﻲﻧاﺮﻤﻌﻟا رﻮﻄﺘﻟا ﺢﺿﻮﺗ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻦﻋ تﺎﻄﻄﺨﻣ و رﻮﺻ ﻖﺣﻼﻤﻟا ﻢ ﺎﺜﻤﻛ ةﺪﯿﻌﺳ ﺔﻨﯾﺪﻣ ﮫﺘﻓﺮﻋ يﺬﻟا ل ﻦﻋ ا ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻓ ﺔﯾرﺎﻤﻌﺘﺳﻻا ةﺄﺸﻨﻟا تاذ نﺪﻤﻟ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ لﺎﺜﻤﻛ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ةﺮھﺎﻇ ﺖﻟوﺎﻨﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻔﺤﺼﻟا تﻻﺎﻘﻤﻟا ﻦﻣ جذﺎﻤﻧ ﻰﻟإ ﻦﻋ ﻟا وﺎﻨﺘ ل ﻲﻣﻼﻋﻹا ةﺮھﺎﻈﻟا هﺬﮭﻟ .

(9)

7 ﺔﻣﺪﻘﻣ : ا و ﻲﺠﮭﻨﻤﻟا هرﺎﻃإ ﻲﻓ ﮫﻌﻀﻧ نأ ﻰﻟإ جﺎﺘﺤﯾ ﻲﻤﻠﻋ عﻮﺿﻮﻣ يأ يﺮﻈﻨﻟ ، و ﮭﻟ ﻼﺼﻓ ﺺﺼﺨﻧ نﻷ ﺔﺟﺎﺤﻟا اﺬ ءﺎﻔﺘﻛﻻا لﺪﺑ ﺐﻧﺎﺠﻟا ﻰﻟإ ﺎﻧﺮﺷأ ﺎﻣ ﮫﯿﻟإ ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا ﻲﻓ ﺔﻣﺎﻌﻟا ، ﺎﻨﻟ ﺢﻤﺴﯿﺳ ﻞﺼﻔﻟا نأ و عﻮﺿﻮﻤﻠﻟ ﺎﻣﺎﻋ ﺎﻤﯾﺪﻘﺗ ﺖﻧﺎﻛ ةﺮﯿﺧﻷا هﺬھ نأ ﻮھ ﻲﻓ ﺎﻨﺘﺳارد عﻮﺿﻮﻣ ﻊﻀﻨﻟ ﻊﺳﻮﺘﻟﺎﺑ رﺎﻃﻹا يﺬﻟا ﻧ ﺮ ﯾ ﺪ ﮫﻟ ه . عﻮﺿﻮﻤﻛ ﺔﻨﯾﺪﻤﻠﻟ ﺎﻧرﺎﯿﺘﺧا ﻟ ءﺎﺟ ﺔﺳارد قﺮﻄﺘﻠ ﻰﻟإ ﺔﻣﺎﻋ ﺔﻠﺌﺳأ ﺎﻨﻤﮭﺗ عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﺚﺤﺑ ﻲﻓ هرﺎﺴﻣ و ، ﺎﺟذﻮﻤﻧ ﻞﻜﺸﯾ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﮫﻧأ ﺎﻨﯾأر ﺚﯿﺣ ﻞﻋﺎﻔﺘﻟ ﺮﻈﻨﺗ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺳﻮﺳ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﺞﺘﻨﯾ ﻲﺑﺎﺠﯾا ﻰﻟإ ﻰﻟا جﺎﺘﺤﻧ فﺮﻄﻛ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻞﻋﺎﻔﻟا ﺎﮭﻟ ﮫﻤﮭﻓ و ﮫﺗﺎﺤﯾﺮﺼﺗ ، ﻖﻓو ﺎﮭﻠﻜﺸﻧ مﺎﺧ ةدﺎﻤﻛ ﮫﻨﻣ ﺮﺜﻛأ تاودأ ﻲﮭﻓ ، ﺔﯾﺮﻈﻧ تﺎﻌﻗﻮﺗ ﺎﻨﻨﻜﻤﺗ تﺎﺤﯾﺮﺼﺘﻟا هﺬھ ﺎﮭﯿﻓ ﺐﺼﻧ ﺐﻟاﻮﻗ ﻻ ﮫﻤﮭﻓ ﻦﻣ . ﻞﺼﻔﻟا اﺬھ ﻖﻠﻄﻧا اﺬﻟ ﺎﻨﻣﺪﻘﻓ ﺎﻨﺘﺳارد عﻮﺿﻮﻣ ﺎﻧدﺪﺣ ﺎھءﻮﺿ ﻰﻠﻋ تﺎﯿﻣﻮﻤﻋ ﻦﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻞﯿﻜﺸﺗ ﻲﻓ ﺎﮭﺘﯿﻤھأ ﻦﯾزﺮﺒﻣ ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻓ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ةﺮھﺎﻇ ﻮھ و ﺎﻨﻋﻮﺿﻮﻣ ﻚﻟذ ﻲﻓ ﻦﯿﻣﺪﺨﺘﺴﻣ ﺎﮭﺑ تﺮﻣ ﻲﺘﻟا ﻞﺣاﺮﻤﻟا ﻞﻛ ﻲﻓ رﺮﻜﺘﻣ ﺮﺼﻨﻋ ﻲﮭﻓ ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻞﻋﺎﻔﻠﻟ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻞﺜﻤﺘﻟا مﻮﮭﻔﻣ . ﺎﻨﺿﺮﻌﺗ ﻢﺛ مﻮﮭﻔﻤﻟا اﺬﮭﻟ عﻮﻨﺗ و ﺎﮭﻤﺠﺣ ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ثﺎﺤﺑﻷا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ دﺪﺠﺗ فﺮﻌﯾ يﺬﻟا مﻮﻠﻌﻟا ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻲﻓ ﺎﮭﺠﺋﺎﺘﻧ و ﺎﮭﻌﯿﺿاﻮﻣ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا و . ﻲﺘﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﻲﻓ ﺔﻣﺪﺨﺘﺴﻤﻟا ﺔﯿﺠﮭﻨﻤﻟا ﺐﻧاﻮﺠﻟا ﺎﻧزﺮﺑأ اﺮﯿﺧأ ﻻﺎﺠﻣ ةﺪﯿﻌﺳ ﺔﻨﯾﺪﻣ تﺬﺨﺗا ﺎﮭﻟ ةﺮﺘﻓ ﻲﻓ ﺎﮭﯿﻟإ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ﻦﻣ ﺔﻨﯿﻋ ﺔﺳارد لﻼﺧ ﻦﻣ تﺎﻨﯿﻌﺴﺘﻟا .

(10)

8 -ﮫﻓاﺪھأ و ﺚﺤﺒﻟا ﺔﯿﻤھأ : ﮫﺟاﻮﺗ ﻲﺘﻟا ﻞﻛﺎﺸﻤﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ﺎﯿﻣﻮﯾ داﺮﻓﺄﻛ ﺎﻨﯿﻠﻋ ﮫﺴﻔﻧ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟﺎﺑ مﺎﻤﺘھﻻا ضﺮﻔﯾ ﻰﻟإ ﻻﻮﺻو ﻦﻜﺴﻟا ﺔﻣزﺄﺑ اروﺮﻣ ﺎﮭﺘﻓﺮﻋ ﻲﺘﻟا تﺎﻤﻛاﺮﺘﻟا و ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻓ نﺪﻤﻟا ﺮﯿﯿﺴﺗ ﺔﯾﺮﯿﻤﻌﺘﻟا تﺎﺳﺎﯿﺴﻟا ﻒﻠﺘﺨﻣ ) ﺎﻧﻮﻤﻀﻣ و ﻼﻜﺷ عﻮﻨﺘﺗو ﻒﻠﺘﺨﺗ تﺄﺘﻓ ﺎﻣ ﻲﺘﻟا .( ﺴﻔﯾ ﮫﻧأ ﺎﻤﻛ ﻞﺋﺎﺳﺮﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ءاﻮﺳ عﻮﺿﻮﻤﻛ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﺖﻟوﺎﻨﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﺪﯾاﺰﺗ ﺮ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻷا ﻲﻓ ثﻮﺤﺒﻟا ﺰﻛﺮﻤﻛ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا تارﻮﺸﻨﻤﻟا و ﺚﺤﺒﻟا ﺰﻛاﺮﻣ وأ ﺔﯿﻌﻣﺎﺠﻟا ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا و ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا CRASC داﺪﻋأ ةﺪﻋ ﮫﻟ ﺺﺼﺧ يﺬﻟا لﺎﺜﻤﻟا ﻞﯿﺒﺳ ﻰﻠﻋ 1 ، ﻤﺘھﻻا ﻦﻋ ﺮﺒﻌﯾ نأ ﺎﻤﺋاد لوﺎﺤﯾ ﻲﻤﻠﻌﻟا مﺎﻤﺘھﻻﺎﻓ ﮫﺑ ﻦﯿﻤﺋﺎﻘﻠﻟ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا مﺎ 2 . ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ةﺮھﺎﻈﻟا نإ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺎﮭﺒﻧﺎﺟ ﻲﻓ ﻲﻓ ثﺪﺤﯾ ﺎﻣ ﻢﮭﻓ ﺔﻟوﺎﺤﻣ ﻦﻣ ﺎﻨﻨﻜﻤﺗ تﺎﺳﺎﯿﺴﻟا ﻦﻋ ﺖﺠﺘﻧ ﻲﺘﻟا تﺎﺳﺎﻜﻌﻧﻻا ﻒﻠﺘﺨﻣ كاردﺈﻛ ﺎﮭﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻣ ﺮھاﻮﻇ ﻦﻣ نﺪﻤﻟا تﺎﺟﻮﻤﻟ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا تﺎﺳﺎﻜﻌﻧﻻاو ،ﺔﮭﺟ ﻦﻣ نﺪﻤﻟا ﺮﯿﯿﺴﺗ و ناﺮﻤﻌﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺔﻌﺒﺘﻤﻟا ﻻﺎﻘﺘﻧﻻا ﻊﻣ لﻼﻘﺘﺳﻻا ﺪﻌﺑ و رﺎﻤﻌﺘﺳﻻا ءﺎﻨﺛأ و ﻞﺒﻗ ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا نﺪﻤﻟا ﺎﮭﺘﻓﺮﻋ ﻲﺘﻟا ت ﺎﮭﻓوﺮﻇ فﻼﺘﺧا . ﺔﯿﻠﻤﻋ تاءاﺮﺟإ و تﺎﺳﺎﯿﺳ ﻰﻟإ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا لﺎﻤﻋﻷا ﺔﻤﺟﺮﺗ ﺖﻤﺗ ءاﻮﺳ و ﻢﺘﺗ ﻢﻟ وأ ،ﺔﺳارﺪﻠﻟ ﺖﺿﺮﻌﺗ ىﺮﺧأ وأ ةﺮھﺎﻇ ﺎﮭﺣﺮﻄﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﻞﻛﺎﺸﻤﻟا ﮫﺟاﻮﺗ ةﺮھﺎﻈﻠﻟ تﺎﺳارﺪﻟا دﺪﻌﺗ نﺈﻓ ،ﺎﮭﺘﻤﺟﺮﺗ و ،ﺔﮭﺟ ﻦﻣ ﺔﻔﻠﺘﺨﻣ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧإ مﻮﻠﻋ ﻦﻣ ةﺪﺣاﻮﻟا ﺎﺒﯿﻛﺮﺗ ﺎھﺪﻘﻋأ ﻰﻟإ ﺎﮭﻄﺴﺑأ ﻦﻣ ﺔﺳورﺪﻤﻟا ﺮھاﻮﻈﻟا دﺪﻌﺗ -ﺸﻜﺗ ﺐﻧﺎﺟ ﺎﻤﮭﯿﻠﻜﻟ و ﮫﻨﻋ ﻒ ﻊﻗاﻮﻟا ﻦﻣ ﻲﻤﻠﻋ ﻢﻛاﺮﺗ ﻰﻟإ يدﺆﯿﺳ وأ دﺮﻔﻟا ﮫﻟﻼﺧ ﻦﻣ و ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻢﮭﻔﺑ ﺎﻨﻟ ﺢﻤﺴﯾ مﻮﻠﻌﻠﻟ فﺪھ ﻢھأ ﻮھ و ﺲﻜﻌﻟا مﻮﻠﻌﻟا و ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا . - 1 ﻼﺜﻣ ﺎﮭﻨﻣ " نﻮﻜﺴﻤﻟا ءﺎﻀﻔﻟا " ، تﺎﯿﻧﺎﺴﻧإ ، دﺪﻌﻟا 02 ﻒﯾﺮﺧ ، 1997 ، ََو " ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا نﺪﻤﻟا " ، تﺎﯿﻧﺎﺴﻧإ ، دﺪﻌﻟا 05 يﺎﻣ توأ 1998 ، " ﺔﯿﻧاﺮﻤﻋ ثﻮﺤﺑ " ، تﺎﯿﻧﺎﺴﻧإ ، دﺪﻌﻟا 13 ، 1997 َو " ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻦﻣ ﺔﻨﯾﺪﻣ ناﺮھو " ، تﺎﯿﻧﺎﺴﻧإ جودﺰﻣ دﺪﻋ ، 23 -24 ﻲﻔﻧﺎﺟ ، – ، ناﻮﺟ 2003 و

« éléments d’analyses urbaines »,cahiers du CRASC n°14,et « Constantine une ville en mouvement » ,Insaniyat n°35/36

2_{- Larbi ICHEBOUDENE, présentation de la ville dans tous ses états, ouvrage collectif,} collection reflexions, Alger : éditions Casbah,1998, p 03

(11)

9 ،ﺔﯿﺑﺮﻐﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا ﺮﯿﻏ تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻠﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ ىﺮﺧأ ﺔﯿﻤھأ ﮫﯿﻟإ فﺎﻀﺗ فﺪھ ﺔﯾﺮﻜﻔﻟا و ﺔﯾدﺎﻤﻟا ﺎﮭﺗﺎﻣﺰﻠﺘﺴﻣ ﺞﺘﻨﺗ تﺎﻌﻤﺘﺠﻣ نﻮﻟوﺎﻨﺘﯾ ﺔﯿﺑﺮﻐﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻠﻟ نﻮﺳراﺪﻟﺎﻓ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا ةدﺎﻤﻟا ﻢھ نﻮﺠﺘﻨﯾ و ،ﺔﻨﯿﻌﻣ ةروﺮﯿﺳ و فوﺮﻈﻟ ﺎﻘﻓو ﺔﺻﺎﺨﻟا ﺎﮭﺗﺎﺒﻠﻄﺘﻣ ﺐﺴﺣ ارد مءﻼﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻘﯾﺮﺒﻣﻷا تاودﻷا و ﻦﻣ ﺎھﺮﯿﻏ ﻰﻠﻋ ﻰﻟوﻷا ﺖﺿﺮﻓ ﺎﻤﻨﯿﺑ ،ﮫﻠﻛ ﻚﻟذ ﺔﺳ و ،ﺔﯿﻣﻼﻋإ و ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗا فوﺮﻈﻟ ﺎﯿﻟﺎﺣ و لﻼﺘﺣﻻﺎﻛ ﺔﯿﺨﯾرﺎﺗ فوﺮﻈﻟ ﺎﻘﺑﺎﺳ ،تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا مﻮﻠﻌﻠﻟ ﺔﯿﺑﺮﻐﻟا ةﺄﺸﻨﻠﻟ اﺮﻈﻧ ﺎﮭﻟ ﺖﺿﺮﻌﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﺳارﺪﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ﺎﮭﯿﻠﻋ ﺔﯿﻧﺎﺜﻟا ﺖﺿﺮﻓ ﺚﯿﺣ ﺎﯿﻧﺎﺛ ﻦﯿﺜﺣﺎﺒﻠﻟ ﻰﻟوﻷا تﺎﻌﻓﺪﻟا ﻦﯾﻮﻜﺘﻟ و ﻻوأ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا و تﺎھﺎﺠﺗﻻا ﺖﻧﺎﻛ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا تﺎﻣﺎﻤﺘھﻻا ﻲھ ﺎﮭﺴﻔﻧ ، هﺬﮭﻟ ﻦﯿﯿﺑﺮﻐﻟا ﻦﯾﺮﻜﻔﻤﻟا ﺲﯾرﺪﺗ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ تﺎﻌﻓﺪﻟا 1 . ﻲﺑﺮﻐﻟا ﻂﻤﻨﻟا نأ ﻻإ نﺪﻤﻠﻟ ىﺮﺧأ طﺎﻤﻧأ دﻮﺟو ﻢﻏﺮﻓ ﻚﻟذ ﻰﻠﻋ ﻻﺎﺜﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻞﻜﺸﺗ ﻲﻓ ﺮﺼﺤﻨﯾ دﺎﻜﯾ يﺬﻟا ﻲﻠﺤﻤﻟا ﻂﻤﻨﻟا تاذ ﺔﻤﯾﺪﻘﻟا نﺪﻤﻟا بﺎﺴﺣ ﻰﻠﻋ ﺮﺸﺘﻨﯾ و ﻊﺴﺘﯾ ﻷا ﻲﺑﺮﻐﻟا ﻂﻤﻨﻟا ﻖﻓو ﺎﺳﺎﺳأ ﺖﺴﺳأ نﺪﻣ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ ،ﺔﯿﺣﺎﯿﺴﻟا نﺪﻤﻟا وأ ﺔﻤﯾﺪﻘﻟا ءﺎﯿﺣ ) ﺔﯾرﺎﻤﻌﺘﺳﻻا ةﺄﺸﻨﻟا تاذ نﺪﻤﻟا ( ءﺎﯿﺣﻸﻟ ﻰﻤﻈﻌﻟا ﺔﯿﺒﻠﻏﻷا نأ ﻮھ مﺎﻤﺘھﻼﻟ ﺮﯿﺜﻤﻟا نإ ﻞﺑ ﺎﯿﻟﺎﺣ ﻰﻨﺒﺗ ﻲﺘﻟا و لﻼﻘﺘﺳﻻا ﺪﻌﺑ ﺖﯿﻨﺑ ﻲﺘﻟا ، ﻲﺑﺮﻐﻟا ﻂﻤﻨﻟا ﻊﺒﺘﺗ . ﻰﺤﻨﻤﻟا ﺢﺿﻮﯾ عﻮﺿﻮﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا نأ ﺎﻤﻛ كردأ ﺚﯿﺣ لﺎﻜﺷﻹا اﺬھ هﺬﺨﺗا يﺬﻟا ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا مﻮﻠﻌﻟا ﻢﻈﻌﻣ و ىﺮﺧأ ﻊﯿﺿاﻮﻣ راﺮﻏ ﻰﻠﻋ ﮫﻟ نﻮﻟوﺎﻨﺘﻤﻟا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا و اﺬھ تﻼﻋﺎﻔﺘﻟ لوﺎﻨﺗ و ﻲﻤﻠﻋ يﺮﻈﻧ ﺐﻧﺎﺟ ﻦﯿﺑ ﻖﯿﻓﻮﺘﻟا لوﺎﺤﺗ تﺎﺣوﺮﻃأ تﺮﮭﻇ و ﺐﻧﺎﺠﻟا ﺎﯾدﺎﻣ ﺎﺠﺘﻨﻣ نﺎﻛ ءاﻮﺳ ﮫﺟرﺎﺧ ﻦﻣ ﮫﯿﻟإ دﺮﯾ ﺎﻣ ﻊﻣ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ) ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﻨﻜﺗ ( ﺎﯾﻮﻨﻌﻣ وأ و تاذ ﻢﮭﺗﺎﻨﻜﺳ ﻰﻠﻋ داﺮﻓﻷا ﺎﮭﻠﺧﺪﯾ ﻲﺘﻟا تﻼﯾﺪﻌﺘﻟا ﺖﺤﺒﺻأ لﺎﺜﻤﻟا ﻞﯿﺒﺳ ﻰﻠﻌﻓ ؛ﺎﯾﺮﻜﻓ ﻟ داﺮﻓﻷا ىﺪﻟ دﻮﺟﻮﻤﻟا رﻮﺼﺘﻟا و تﺎﻨﻜﺴﻟا هﺬھ ﻖﻓاﻮﺗ مﺪﻋ ﻦﻋ ﺮﺒﻌﺗ ﻲﺑﺮﻐﻟا ﻂﻤﻨﻟا ﻠ ﻦﻜﺴ و ﺎﯾدﺎﻣ ارﺎﻤﺜﺘﺳا ﻞﺜﻤﯾ و ،ﺪﯿﻟﺎﻘﺗ و تادﺎﻋ ﮫﻤﻜﺤﺗ و ،ﺔﻨﯿﻌﻣ راودأ ﮫﻟ صﺎﺧ ءﺎﻀﻔﻛ ﺎﯾﻮﻨﻌﻣ .

1_-_{Djamel GUERID , "Société algérienne et sciences humaines" ,in Mouvement social et}

modernité sous la direction de D.DJERBAL et M. BENGUERNA, Alger : édition NAQD – SARP, 2001, p25 -26

(12)

10 ﺴﺘﻟا نﺎﻛ اذإ قﺎﯿﺳ ﻲﻓ ﺔﺠﺘﻨﻤﻟا ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا تﺎﺟﺎﺘﻧﻻا ةرﺪﻗو ﺔﯿﻠﺑﺎﻗ ىﺪﻣ لﻮﺣ لؤﺎ تﻻؤﺎﺴﺘﻟا ﻢھأ ﻦﻣ ﺢﺒﺻأ ﺪﻗ تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا ﻦﻣ ﺎھﺮﯿﻏ ﺔﺳارﺪﻟ ﺔﯿﺑﺮﻐﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا ﺔﺳارد ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ةﺮھﺎﻈﻟا و ﺔﻨﯾﺪﻤﻠﻟ ﻢﮭﻨﻣ ﻦﯿﺳراﺪﻟا نﺎﻓ ﺎﻣﻮﻤﻋ عﺎﻤﺘﺟﻻا ءﺎﻤﻠﻋ ﺎﮭﺣﺮﻄﯾ ﻲﺘﻟا ﯿﺻﻮﺼﺧ ﻦﻣ ﻢﻏﺮﻟا ﻰﻠﻋ ﻚﻟذ و ةﺪﻋﺎﻘﻟا ﻦﻋ اوﺬﺸﯾ ﻢﻟ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻲﻓ ﻞﺜﻤﺘﻣ ﻢﮭﻋﻮﺿﻮﻣ ﺔ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻨﻜﺴﻟا و ﺔﯾرﺎﻤﻌﻤﻟا جذﺎﻤﻨﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ﻲﺑﺮﻐﻟا ﻂﻤﻨﻟا سﺎﺒﺘﻗا فﺮﻋ لﺎﺠﻣ ﺮﺒﻛﺄﻛ ﻰﺘﺣ وأ تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا هﺬھ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺎﮭﺘﻓﺮﻋ ﻲﺘﻟا ﺔﯾرﺎﻤﻌﺘﺳﻻا تاﺮﺘﻔﻟا لﻼﺧ اءاﻮﺳ تﺪﯿﺷ ﺨﺴﻧ ﺎھرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا لوﺎﻨﺗ ﻞﮭﺴﯾ ﮫﻧأ ضﺮﺘﻔﻧ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و ،ﺎﮭﻟﻼﻘﺘﺳا ﺪﻌﺑ ﺔ و ﻖﻓاﻮﺘﻟا ﺮﺼﻨﻌﻓ ﺔﯿﺑﺮﻏ تﺎﺠﺘﻨﻣ ﺎﻀﯾأ ﻲھ تاودأ و ﻞﺋﺎﺳو ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﻲﺑﺮﻏ جﻮﺘﻨﻤﻟ ﺎﻣ ﺪﺣ ﻰﻟإ ﺮﻓﻮﺘﻣ ﺔﻤﺋﻼﻤﻟا . ﺔﯿﻧاﺪﯿﻤﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻆﺣﻼﻤﻟا نأ ﺮﯿﻏ ﺔﻓﺮﻌﻤﻟا ﺞﺘﻨﺗ ﻢﻟ ةﺰھﺎﺠﻟا ﺔﯿﺑﺮﻐﻟا ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا ﺮﻃﻷاو ﺔﯿﺠﮭﻨﻤﻟا تاودﻷا نأ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﺘﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا هﺬﮭﺑ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺳﻮﺴﻟا ﻟا ﺎﮭﻌﻗﻮﺘﯾ نﺎﻛ ﻲ ﻟإ ىدأ ﺎﻤﻣ ثﺎﺤﺑﻷا هﺬﮭﺑ نﻮﻤﺋﺎﻘ ﻰ رﺎﮭﻇﺈﺑ ﺢﻤﺴﺗ ةﺪﯾﺪﺟ ﺮﻃا و تاودأ جﺎﺘﻧإ ةروﺮﻀﺑ ﺐﻟﺎﻄﺗ ﻲﺘﻟا تاءاﺪﻨﻟا رﻮﻠﺒﺗ ﺎﯿﻋﺎﻤﺘﺟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا هﺬھ ﺺﺋﺎﺼﺧو ﺔﯿﺻﻮﺼﺧ . تارﻮﺼﺘﻟا ﻊﺿو ﺔﯿﻠﻤﻋ ﻲﻓ عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻟﺎﻋ ﺶﯿﻤﮭﺗ ﻦﻣ ﺎﻗﻼﻄﻧا ﻼﺜﻣ ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻔﻓ ﻻﻮﺻو و ﺔﯿﻧاﺮﻤﻌﻟا ﻊﯾرﺎﺸﻤﻠﻟ ﺪﺠﻧ ﺔﯾدﺮﻓ ةﺮﻣﺎﻐﻤﻛ ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ثﻮﺤﺒﻠﻟ ﮫﺿﻮﺧ ﻰﻟإ لاﺆﺴﻟا : ؟ عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻟﺎﻋ نذإ ﻮھ ﻦﯾأ ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻓ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا 1 ﺎﺣوﺮﻄﻣ . ﺖﻣﺪﻗ ﻲﺘﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ةرﻮﻠﺒﺘﻤﻟا ﺔﯿﻧﺪﻤﻟا هﺬﮭﻟ ﻢﻟﺎﻌﻣ دﺎﺠﯾإ ﺖﻟوﺎﺣ ﻲﺘﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﻦﯿﺑ ﻦﻣ ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑوﺮﺘﻧﻻا ﻲﻓ ﺚﺤﺒﻟا ﺰﻛﺮﻤﻟا ﻲﻓ ﻞﻋﺎﻔﻟا ﻦﻣ ﺖﻠﻌﺟ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟاو ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا

1_- _{Eljounid HADJIJ, " Ville et société en Algérie : où est passé le sociologue ? ,in sociologie}

et société en Algérie , sous la direction de LAKJAA Abdelkader, Alger : éditions Casbah, 2004, p 87.

(13)

11 ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا 1 اﺬھ ﺢﺒﺼﯾ ﺚﯿﺣ ﺚﺤﺒﻟا ﮫﻟﻮﺣ روﺪﯾ يﺬﻟا ﺰﻛﺮﻤﻟا ﮫﺗارﻮﺼﺗ و ﮫﺗﺎﺤﯾﺮﺼﺗ ، ثﻮﺤﺒﻤﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻓ ﻰﮭﺘﻨﻤﻟا و ﺎﮭﯿﻓ ﺚﺤﺒﻧ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻟوﻷا ةدﺎﻤﻟا ﻮﮭﻓ ﻖﻠﻄﻨﻤﻟا ﺮﯿﺧﻷا ﻟا ةﺪﻘﻌﻤﻟا ﺮھاﻮﻈﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻟا ﻲﻓ نﻮﻜﯾ ﺔﺳورﺪﻤﻟا ةﺮھﺎﻈﻟا ﻲﻓ ﮫﺘﯿﻌﺿﻮﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا ﺔﯿﻔﻠﺨ ﺔﯿﺠﮭﻨﻣ ﺮﻃأ و ﻞﺋﺎﺳو ﻊﺿﻮﻟ ﻞﯿﺒﺴﻟا ﻮھ اﺬھ نﻮﻜﯾ ﺪﻗ و ﺎﻨﺜﺤﺑ ﻲﻓ ةﺮھﺎﻈﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟ ﺔﺳورﺪﻤﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟا ﺔﯿﺻﻮﺼﺨﺑ ﺔﻃﺎﺣﻹا و بﺎﻌﯿﺘﺳا ﻰﻠﻋ ةردﺎﻗ ﺔﯾﺮﻈﻧو . ﺎﮭﺘﺳرﺎﻤﻣ و ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ةﺎﯿﺤﻟا ﻰﻟإ قﺮﻄﺘﯾ يﺬﻟا ﺎﻨﺜﺤﺑ عﻮﺿﻮﻣ ﻲﺗﺄﯾ قﺎﯿﺴﻟا ﺲﻔﻧ ﻲﻓ ﺎﺳرﺎﻤﻣ و ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ةﺎﯿﺣ ﻦﻣ ءﺰﺠﻛ ﻟ ﻻإ ءﺰﺠﻟا سرﺪﯾ ﻻ ﺚﯿﺤﺑ ﮫﺗ ﺐﻠﻄﺘﯾ اﺬھ و ﻞﻜﻟا ﻢﮭﻔﯿ ﻨﻣ ﺎ ﺎﻤھذﺎﺨﺗا و لﺰﻨﻤﻟا و عرﺎﺸﻟا ﻲﻓ يأ مﺎﻌﻟا و صﺎﺨﻟا ﻢﮭﻄﺳو ﻲﻓ داﺮﻓﻷا ﻦﻣ بﺮﻘﺘﻟا ﺔﯿﻧاﺪﯿﻣ ثﺎﺤﺑأ نود ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ةﺮھﺎﻈﻟا ﻲﻓ ﻦﯿﻠﻋﺎﻔﻟا ﻞﻋﺎﻔﺗ ﻢﮭﻓ ﻦﻜﻤﯾ ﻼﻓ ،ﺔﺳارﺪﻠﻟ ﺎﻧاﺪﯿﻣ ﺒﻟ ناﺪﯿﻤﻛ ﺎھﺎﻧﺮﺘﺧا اﺬﻟ ﺎﮭﻟ ﻻﺎﺠﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻦﻣ ﺬﺨﺘﺗ لوﺎﻨﺘﯾ ﻞﻤﻋ ةرﻮﻠ تﻼﺜﻤﺗ و داﺮﻓﻷا ﺎﮭﺘﻓﺮﻋ ةﺮھﺎﻇ حوﺰﻨﻟا ةﺮھﺎﻈﻓ ،نﺪﻤﻟا ﻰﻟإ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ﺔﺌﻓ لوﺎﻨﺘﺑ ﻚﻟذ و ،ﻢﮭﺗﺎﺳرﺎﻤﻣ ﺎﮭﻨﯾﻮﻜﺗ ﻞﻣاﻮﻋ ﻢھأ ﺪﺣأ ﺖﻠﻜﺷ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و ﺎﮭﻠﺣاﺮﻣ ﻦﻣ ﺔﻠﺣﺮﻣ ﻞﻛ ﻲﻓ ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا نﺪﻤﻟا ﻢﮭﻓ نأ ﺎﻤﻛ ،نﺪﻤﻟا ﻞﻜﺸﺘﻟ ﻢﮭﻓ ﺎﮭﻤﮭﻓ و، تﻼﺜﻤﺗ ﺸﺗ ﻢﮭﻔﻟ ﺔﻟوﺎﺤﻣ داﺮﻓﻷا ءﻻﺆھ ﻞﻜ تﻼﺜﻤﺗ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا نﺎﻜﺳ مﺎﻋ ﻞﻜﺸﺑ . تﺪﺟو ﺎﻤﻠﻛ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا لﻮﺣ ثﻮﺤﺒﻟﺎﺑ ﺔﻠﺼﺘﻣ ﺖﻧﺎﻛ ﺎﮭﺣﺮﻄﻧ ﻲﺘﻟا تﻻؤﺎﺴﺘﻟا نأ ﺪﺠﻧ حﺮﻄﺗ ﺚﯿﺣ تاﺮﯿﻐﺗ ﺔﻠﺣﺮﻣ ﻲﻓ ﺎﮭﺴﻔﻧ ةﺮﯿﺧﻷا هﺬھ J.Clyde Mitchell تﻻؤﺎﺴﺘﻟا ﺔﯿﻟﺎﺘﻟا " ىﺪﺣإ ﺮﺋاز لﻮﺤﺘﯾ ﻰﺘﻣ و؟ ﻼﻌﻓ ﺮﺟﺎﮭﻤﻟا ﻮھ ﻦﻣ؟ نوﺮﺟﺎﮭﻤﻟا ءﻻﺆھ ﻦﻣ ﻦﻜﻟ و ﺢﺒﺼﯾ ﻞھ و ؟ ﺎﯾﺮﻀﺣ ﺎﻧﺎﺴﻧإ ﺮﺟﺎﮭﻤﻟا ﺢﺒﺼﯾ ﻰﺘﻣ و؟ ﺎﮭﺑ ﻢﯿﻘﻣ ﻰﻟإ ىﺮﺒﻜﻟا نﺪﻤﻟا هرﺎﺒﺘﻋا ﻦﻜﻤﯾ ﻞھ مأ ؟ ﮫﻟﻮﺻﻮﻟ لوﻷا مﻮﯿﻟا ﺬﻨﻣ ﺎﯾﺮﻀﺣ ﺎﻧﺎﺴﻧإ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﺮﺋاز وأ ﺮﺟﺎﮭﻤﻟا ردﺎﻏ ﺎﻣ اذإ ﺎﯾﺮﻀﺣ ﺎﮭﯿﻓ ةﺮﯿﺼﻗ ﺔﻣﺎﻗإ ﺪﻌﺑ لﺎﻤﻟا ﻦﻣ ﻼﯿﺌﺿ ارﺪﻗ ﺮﺧدا نأ ﺪﻌﺑ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا

1 _-_{Abdelkader LAKJAA , " l’habiter identitaire :Eléments pour une problématique d’une}

urbanité en émergence" ,Insaniyat, n°02,Automne 1997, P77.

Et Mohamed MADANI, " l’habiter : contrainte ou liberté ?une recherche sur la maison individuelle oranaise ",Insaniyat ,n°02,Automne 1997, P105.

(14)

12 ﺮﯿﻏ ﻰﻟإ ﻟإ ﺎﯾﺮﻀﺣ ﺢﺒﺼﯾ ﻻ ﮫﻧأ مأ ؟ ةدﻮﻋ ﻰ نوﺮﻘﺘﺴﯾ و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻲﻓ لﺎﻔﻃأ ﮫﻟ ﺪﻟﻮﯾ نأ ؟ ﺎﯿﺋﺎﮭﻧ ﺎﮭﯿﻓ ﻦﻛﺎﺳ نذإ ﻮھ ﻦﻣ ؟ ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻞﯿﺠﻟا ﻲﻓ ﻻإ ﺺﺨﺸﻟا ةﺮﺳأ ﺮﻀﺤﺘﺗ ﻞھ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا : ؟ ﻚﻟﺬﻛ ﺢﺒﺻأ ﮫﻧأ لﻮﻘﻟا ﺎﻨﻨﻜﻤﯾ ﻰﺘﻣ " 1 . حﺮﻄﺗ لاﺰﺗ ﻻ ﺎﮭﻨﻜﻟ ﻦﯾﺮﺸﻌﻟا نﺮﻘﻟا ﻦﻣ تﺎﻨﯿﺴﻤﺨﻟا ﻲﻓ ﺮﯾﺮﻘﺘﻟا اﺬھ تﻻؤﺎﺴﺗ ﻲﺗﺄﺗ أﺪﺒﯾ ﺎﻨھ دﺪﺤﻧ نأ ﻊﯿﻄﺘﺴﻧ ﻰﺘﻣ ؟يﺮﻀﺣ ﻮھ ﺎﻣ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺎﻨﻣ ﺐﻠﻄﺘﺗ ﺎﮭﻧﻷ ﺎﻨﯿﻠﻋ ﺎﮭﺴﻔﻧ ﺎﻨﺘﺳارد ﻲﻓ ﺎﮭﻨﺘﮭﺟاو ﻲﺘﻟا تﺎﺑﻮﻌﺼﻟا ﻢھأ ﻦﻤﻓ ،ﻲﮭﺘﻨﯾ ﺎﻨھ و ،يﺮﻀﺤﻟا ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻲھ ﺎﻣ أ ﺎﻣ ﺎﻓﺮﺼﺗ ﻒﺼﻧ نأ ﺎﻨﻟ ﺢﻤﺴﯾ يﺬﻟا يأ ﻰﻠﻋ ، ﻲﻔﯾر ﮫﻧأ وأ يﺮﻀﺣ ﮫﻧأ ﺎﻣ ﺎﻔﻗﻮﻣ و ﺎﻨﻔﯿﻨﺼﺗ نﻮﻜﯿﺳ سﺎﺳأ . ﻰﻟإ ﺔﻟﺎﺣ ﻦﻣ اروﺮﻣ نﻮﻜﯾ ﺚﯿﺣ اﺮﯿﯿﻐﺗ هﺮﺒﺘﻌﻨﺳ يﺬﻟا ﺎﻣ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ ىﺮﺧﻷا اذإ حﺮﻃ مﺪﻋ ﻦﻜﻤﯾ ﻞھ لاﺆﺴﻟا ﺎﻨﺣﺮﻃ ﺎﻨﻧإ ﻞﺑ ﻦﯿﺘﻟﺎﺤﻟا ﺎﺘﻠﻛ دﺪﺤﻧ ﻢﻟ ﺔﻟﺄﺴﻣ ﮫﻣﺪﻘﯾ ﺎﻣ ﻒﺻﻮﺑ ءﺎﻔﺘﻛﻻا و ﻼﺻأ ﺪﯾﺪﺤﺘﻟا ﻮﺛﻮﺤﺒﻤﻟا ن ةروﺮﯿﺳ ﻲﻓ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟﺎﺑ راﺮﻘﺘﺳﻻا حﺮﻃ و ﮫﻟﻮﺣ تﺎﻈﺣﻼﻤﻟا ﻢﯾﺪﻘﺗ ﻊﻣ ﺗﻼﺜﻤﺗ ﻖﻓاﺮﯾ لؤﺎﺴﺘﻟا اﺬھ ﻞﻇ و ﻞﻜﻛ ةﺮھﺎﻈﻠﻟ ﻢﮭ ﻞﻜﻛ ﺎﻨﺜﺤﺑ . ﻢﯾﺪﻘﺗ و ﻦﯿﺛﻮﺤﺒﻤﻟا ﻒﯿﻨﺼﺗ ﻰﻠﻋ دﺎﻤﺘﻋﻻا ﻦﻜﻤﯾ ﻞھ اﺬھ ﺲﯿﻟأ ، ؟ﻢﮭﻣﻮﮭﻔﻣ ﻦﻣ فﺪﮭﻟا ﻮھ مﺎﯿﻘﻟا دﺪﺼﺑ ﻦﺤﻧ ﻲﺘﻟا ﻢﮭﻔﻟا ﺔﻟوﺎﺤﻣ ﺎﮭﺑ : ثﻮﺤﺒﻤﻟا ﺮﯿﺴﻔﺗ و ﻢﮭﻓ ﻢﯾﺪﻘﺗ ةﺮھﺎﻈﻠﻟ . ةﺮھﺎﻈﻟا هﺬھ سرﺪﻧ ﻲﺘﻟا ثﻮﺤﺒﻤﻟا ﺎﮭﻟﻼﺧ ﻦﻣ ، ﮫﻟﻼﺧ ﻦﻣ ﺎﮭﺳرﺪﻧ ﻲﺘﻟأ يأ ﻦﻣ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺳﻮﺳ تﺎﻤﻛاﺮﺘﻟ ﮫﺟﺎﺘﻧإو ﮫﻋﺎﺴﺗﺎﺑ يدﺆﯾ ﺪﻗ يﺬﻟا ﺮﻣﻷا دﺎﺠﯾإ عﺎﻤﺘﺟا ﻢﻠﻋ يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻠﻟ 2 . يﺮﻀﺤﻟا ءﺎﻀﻔﻟا و ﻲﻔﯾﺮﻟا ءﺎﻀﻔﻟا ﻦﯿﺑ ﻂﺑﺮﯾ ﺎﻨﺘﺳارد عﻮﺿﻮﻣ ﻦﯿﺑ ﻊﻤﺠﯾ يأ عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ ﻦﯿﺼﺼﺨﺗ : ﺪﻗ و يﺮﻀﺤﻟا عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋو ﻲﻔﯾﺮﻟا عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ

1_{- J.Clyde Mitchell. « Urbanization, Detribalization and stabilisation in South Africa : a}

problem of definition and measurement », Report of international African institute, London prepared under the auspices of UNESCO. Social implications of industrialization and urbanization in Africa South of the Sahara (pars : UNESCO, 1956).

ﺪﻤﺤﻣ ﻦﻋ يﺮﻜﺷ ءﺎﯿﻠﻋ و يﺮھﻮﺠﻟا . يﺮﻀﺤﻟا و ﻲﻔﯾﺮﻟا عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ، ﺔﯾرﺪﻨﻜﺳﻹا : ، ﺔﯿﻌﻣﺎﺠﻟا فرﺎﻌﻤﻟا راد ، ط ب 1994 ، ص 422

2_-_{Abdelkader LAKJAA, " Algérie : une société en attente de sa sociologie " ,in sociologie et} société en Algérie , op.cit, p 42

(15)

13 ﮫﻧﻮﻛ لﻼﺧ ﻦﻣ تﻻﻮﺤﺗ ﻦﻣ ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻓ عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ﮫﻓﺮﻋ ﺎﻣ ﺎﻤﮭﻨﻣ ﻞﻛ ﺪﺴﺟ ﺲﯾرﺪﺗ عﻮﺿﻮﻣ 1 ﺔﺳارد لﺎﺠﻣ و 2 ﺮﻈﻧ ةدﺎﻋإ و تﻻؤﺎﺴﺗ ﻦﻣ ناءﺰﺠﻟا فﺮﻋ ﺎﻣ ﻞﻜﺑ . -ﺪﯾﺪﺟ ﻂﺳو ﻰﻟإ لﺎﻘﺘﻧﻻا نأ ﺎﻤﺑ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻰﻟإ هروﺪﺑ يدﺆﯾ يدﺎﻣ ﺮﯿﯿﻐﺗ ثوﺪﺣ هﺎﻨﻌﻣ ةﺎﯿﺣ ﻲﻓ ﺎﮭﺴﻤﯾ ﻲﺘﻟا ﺐﻧاﻮﺠﻟا و تاﺮﯿﻐﺘﻟا هﺬھ ثوﺪﺣ ﺔﯿﻔﯿﻛ ﻢﮭﻓ ﺔﻟوﺎﺤﻣ نﺈﻓ يﻮﻨﻌﻣ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا ﻲﻓ ةﺎﯿﺤﻟا ﻢﻜﺤﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﻣﺰﻨﻜﯿﻤﻟا ﺾﻌﺑ ﺢﺿﻮﯿﺳ تﺎﻋﺎﻤﺠﻟا و داﺮﻓﻷا ﺎﻋﻮﺿﻮﻣ ﺖﻠﻜﺷ ﻞﻜﻛ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﺖﻧﺎﻛ نإ و يﺮﻀﺤﻟا عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻌﻟ عﻮﺿﻮﻣ ﻲھ و ﻲﺘﻟا ﺔﯾواﺰﻟا ﻦﻣ ﻞﻛ ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا مﻮﻠﻌﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻠﻟ مءﻼﺗ ،ﺎﯿﻓاﺮﻐﺠﻟﺎﻛ ،ﻢﻠﻌﻛ ﮫﻋﻮﺿﻮﻣ ﻢﻠﻋ ،ﺦﯾرﺎﺘﻟا ، دﺎﺼﺘﻗﻻا ،ﺔﯿﻧاﺮﻤﻌﻟا ﺔﺌﯿﮭﺘﻟا و عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻊﻤﺠﺗ ﺮﺒﻛأ ﻲﮭﻓ ،ﺎﯿﺟﻮﻟﻮﺑﺮﺘﻧﻷا ،ﺔﻋرﺎﺴﺘﻣ ةﺮﯿﺗﻮﺑ و ةﺪﯾﺪﺟ ﺮھاﻮﻇ رﻮﮭﻈﻟ لﺎﺠﻣ ﺎﮭﻧأ ﺎﻤﻛ نﺎﺴﻧﻹا ﮫﻓﺮﻋ يﺮﺸﺑ لﺎﺼﺗﻻا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺖﻧﺮﺘﻧﻹﺎﻛ . ﻞﻤﺸﺘﻟ ﺮﺸﺘﻨﺗ نأ ﺚﺒﻠﺗ ﻻ ﺮھاﻮﻈﻟا هﺬھ ﺖﻧﺎﻛ نإ و ﻲﻔﯾﺮﻟا ءﺎﻀﻔﻟا لﺎﻘﻨﻟا ﻒﺗﺎﮭﻠﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ لﺎﺤﻟا نﺎﻛ ﺎﻤﻛ . ا ﺔﺳارد لﺎﺠﻤﻛ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟ عﻮﺿﻮﻣ و ﻲﻧﺎﻧﻮﯿﻟا ﺮﻜﻔﻟا ﻲﻓ هﺪﺠﻨﻓ نﺎﺴﻧﻺﻟ ﻰﻟوﻷا تﺎﺑﺎﺘﻜﻟا ﻰﻟإ مﺎﻤﺘھﻻا اﺬھ دﻮﻌﯾ la cité ةرﻮﻠﺑ تﻻوﺎﺤﻣ و ﺎﮭﺑاﻮﺑأ و ﺎھرﺎﻤﻌﻣ ،نﺪﻤﻟا اﻮﻔﺻو ﻦﯾﺬﻟا ﺔﻟﺎﺣﺮﻟا بدﺄﺑ اروﺮﻣ و ﺔﻀﮭﻨﻟا ﺮﺼﻋ ﻲﻓ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺮﻜﻔﻟا ﻰﻟإ ﻻﻮﺻو نوﺪﻠﺧ ﻦﺑا تﺎﺑﺎﺘﻜﻛ ﺎﮭﻟﻮﺣ تﺎﯾﺮﻈﻧ و نﺪﻤﻟا ةرادإ ﻲﻓ تﻻوﺎﺤﻣ و نﺎﻜﺴﻟا ﻢﻠﻋ و ءﺎﺼﺣﻹا ﻲﻓ تﺎﺳارﺪﻟ ﺎﻤﻛاﺮﺗ ﻞﻜﺷ يﺬﻟا ﻠﻄﻨﻣ تﺮﺒﺘﻋا ﻲﺘﻟا و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا حﻼﺻﻹا عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا سراﺪﻤﻠﻟ ﺎﻘ ﺮﺴﻨﺒﺳ تﺮﺑﺮھ لﺎﻤﻋأ و ﺔﯾﺰﯿﻠﺠﻧﻹا ﺔﺳرﺪﻤﻟا ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿإ ﺔﯿﺴﻧﺮﻔﻟا ﺔﺳرﺪﻤﻟﺎﻛ يﺮﻀﺤﻟا ﺔﯾﺮﻈﻧ و ﺔﯿﻧﺎﻤﻟﻷا ﺔﺳرﺪﻤﻟا ﻰﻟإ ﻻﻮﺻو يﻮﻀﻌﻟا رﻮﻄﺘﻟا و ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺔﯿﻨﯾوراﺪﻟا لﻮﺣ ﺐﺳﺎﻨﻤﻟا لﺎﺠﻤﻟا ﺎھرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻲﻓ ﺮﮭﻈﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻧﻼﻘﻌﻟا ﻲﻓ ﺮﺒﯿﻓ ﺲﻛﺎﻣ ﻞﻌﻔﻟا رﻮﮭﻈﻟ

1_{- Nadir MAROUF : La relation ville campagne dans la théorie et la pratique (contribution à} une sociologie rurale des payes dominées ), Alger :O.P.U, sans date.

2_{- Abdelkader LAKJAA , " Algérie : une société en attente de sa sociologie " ,in sociologie et} société en Algérie, op .cit, p 51

(16)

14 ﺰﯿﯿﻤﺘﻟﺎﺑ ﻒﯾﺮﻟا و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻦﯿﺑ ﺰﯿﯿﻤﺘﻟا ﮫﺒﺷ يﺬﻟا ﺲﻛرﺎﻣ لرﺎﻛ و ﻲﻧﻼﻘﻌﻟا ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا يوﺪﯿﻟا ﻞﻤﻌﻟا و يﺮﻜﻔﻟا ﻞﻤﻌﻟا ﻦﯿﺑ ﻢﺋﺎﻘﻟا 1 . ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻜﯾﺮﻣﻷا ﻮﻏﺎﻜﯿﺷ ﺔﺳرﺪﻣ ﻊﻣ نﺎﻛ يﺮﻀﺤﻟا عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻌﻟ ﻲﻘﯿﻘﺤﻟا رﻮﻠﺒﺘﻟا ﻦﻜﻟ ﻊﻣ ءاﻮﺳ ﺎﮭﺗﻼﯿﻠﺤﺘﻟ ﻼﻘﺘﺴﻣ ﺎﻋﻮﺿﻮﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻦﻣ تﺬﺨﺗا و سﺎﻣﻮﺗ وأ ثﺮﯾ و ،كرﺎﺑ ﻲﻛﺰﻧﺎﯾز -ﻲﻧﻮﻟﻮﺒﻟا حﻼﻔﻟا ﺔﺳارد لﻼﺧ ﻦﻣ و ﺔﯿﻧﺎﻤﻟﻷا ﺔﺳرﺪﻤﻟﺎﺑ تﺮﺛﺄﺗ ﻲﺘﻟا و ﻮھ ﻦﯿﻌﻣ يﺮﻈﻧ هﺎﺠﺗا ةرﻮﻠﺑ ﺖﻋﺎﻄﺘﺳا ﻲﺟﻮﻟﻮﻜﯾﻹا هﺎﺠﺗﻻا . ةﺮھﺎﻈﻟا لوﺎﻨﺗ ﻢﺗ ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ﻲﻓ ﻟا ﻦﯿﺑ ﺎﮭﺗﻼﻋﺎﻔﺗ ﻤ ﯾﺪ ﻨ ﻒﯾﺮﻟا و ﺔ لﻼﺧ ﻦﻣ تﺎﻘﻠﻄﻨﻣ ةﺪﻋ ﺎﮭﻨﻣ ﺮﻛﺬﻧ نأ ﻦﻜﻤﯾ 2 : أ ﺔﯿﻟﺎﺜﻤﻟا طﺎﻤﻧﻷا : ﻊﺟﺮﯾ ﯿﻓ ﺲﻛﺎﻤﻟ ﻲﻟﺎﺜﻤﻟا جذﻮﻤﻨﻟا ﺢﻠﻄﺼﻣ ﺮﺒ Max WEBER ﺎﮭﺑ ﻒﺼﺘﺗ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﻣﺎﻌﻟا تﺎﻔﺼﻟا ﮫﺑ ﻲﻠﻘﻋ ﻂﻤﻧ ﻮھ و ﻲﻓ ةروﺮﻀﻟﺎﺑ ﺪﺟﻮﯾ ﻻ مﺎﻋ يﺪﯾﺮﺠﺗ ﻮﮭﻓ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و ، ﺔﺳورﺪﻤﻟا ةﺮھﺎﻈﻟا ﺎﮭﺘﻧرﺎﻘﻤﺑ ﻚﻟذ و ﺮھاﻮﻈﻟا ﺔﺑرﺎﻘﻤﻟ ﻞﻤﻌﺘﺴﺗ ﺔﯿﺠﮭﻨﻣ ةادأ ﻮھ ﺎﻤﻧإ و ﻊﻗاﻮﻟا ﻲﻟﺎﺜﻤﻟا جذﻮﻤﻨﻟﺎﺑ . ب - تﺎﯿﺋﺎﻨﺜﻟا : ﻦﯾﺬﻟا ﻦﯾﺮﻜﻔﻤﻟا فﻼﺘﺧﺎﺑ ﺔﯿﺋﺎﻨﺜﻛ ﻒﯾﺮﻟا و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﺔﺳارد ﺖﻔﻠﺘﺧا و ﻢﮭﺘﺑرﺎﻘﻣ ﻲﻓ ﺎھﻮﻠﻤﻌﺘﺳا ﻞﺑﺎﻗ ﺚﯿﺣ ﻢﮭﺗﻼﺑﺎﻘﻣ : -ﻓ ﺲﻛﺎﻣ ﺮﺒﯿ : ﻲﻧﻼﻘﻌﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا و يﺪﯿﻠﻘﺘﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻦﯿﺑ . ﺮﻜﯿﺑ : ﻲﻧﺎﻤﻠﻌﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا و سﺪﻘﻤﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻦﯿﺑ . ﻢﯾﺎﻛرود : يﻮﻀﻌﻟا نوﺎﻌﺘﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ و ﻲﻟﻵا نوﺎﻌﺘﻟا ﻊﻤﺘﺠﻣ ﻦﯿﺑ . -ﺪﻠﯿﻓﺪﯾر : يرﺎﻀﺤﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا و ﻲﺒﻌﺸﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻦﯿﺑ . 1

- Marcel RONCAYOLO, la ville et ses territoires, Collection Folio essais, Paris : éditions Gallimard, 1990, p 82. 2 ، صﺎﺼﻗ ﻮﺑ ﺪﯿﻤﺤﻟا ﺪﺒﻋ ﺔﯿﻔﯾﺮﻟا جذﺎﻤﻨﻟا – يﺮﻀﺤﻟا ﻲﻔﯾﺮﻟا ﻞﺼﺘﻤﻟا ءﻮﺿ ﻲﻓ ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻢﻟﺎﻌﻟا تﺎﻌﻤﺘﺠﻤﻟ ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ، ﺔﻨﯿﻄﻨﺴﻗ : ﺑ ، ﺔﯿﻌﻣﺎﺠﻟا تﺎﻋﻮﺒﻄﻤﻟا ناﻮﯾد نوﺪ ﺗ ﺦﯾرﺎ .

(17)

15 ﻲﻟﻮﻛ : ﺔﯿﻟوﻷا تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﯾﻮﻧﺎﺜﻟا تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟا و . ﻦﯿﻛوﺮﯿﺳ : يﺪﻗﺎﻌﺘﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا و ﻲﻠﺋﺎﻌﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻦﯿﺑ . ت - تﺎﻜﺤﻤﻟا : ﻒﯾﺮﻟا و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﺎﮭﻟﻼﺧ ﻦﻣ ﻢﺘﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﻤﺴﻟا ﻲھ . 1 -ﺪﺣاﻮﻟا ﻚﺤﻤﻟا : دﺪﻌﻛ ﻦﯿﻄﺳﻮﻟا ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﻲﻓ ةﺪﺣاو ﺔﻤﺳ ﻰﻠﻋ رﺎﺼﺘﻗﻻا ﻮھ ﻮھ ﺎﻣ ﮫﻟﻼﺧ ﻦﻣ دﺪﺤﯾ ﺮﺧﻵ ﺪﻠﺑ ﻦﻣ ﻒﻠﺘﺨﯾ ﺪﻗ دﺪﻋ ﻊﺿﻮﻓ ﻼﺜﻣ نﺎﻜﺴﻟا تاءﺎﺼﺣﻹا ﻲﻓ دﺪﺤﯾ ﺚﯿﺣ يﺮﻀﺣ ﻮھ ﺎﻣ و ﻲﻔﯾر ﺪﯾﺪﺤﺘﻟ ﻰﻧدأ ﺪﺣ يﺮﻀﺤﻟا ءﺎﻀﻔﻟا ﺮﺧ آ ﻰﻟإ ﺪﻠﺑ ﻦﻣ ﻒﻠﺘﺨﯾ يﺬﻟا و . 2 -ةدﺪﻌﺘﻤﻟا تﺎﻜﺤﻤﻟا : ﻟا ﻂﺳﻮﻟا ﺔﻧرﺎﻘﻤﺑ مﺎﯿﻘﻟا ﻮھ ﻲﻔﯾﺮﻟا ﻂﺳﻮﻟا و يﺮﻀﺤ كاﺮﺤﻟا ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ﺎﻤﮭﻨﯿﺑ نرﺎﻘﻧ نﺄﻛ تﺎﻤﺳ ةﺪﻋ لﻼﺧ ﻦﻣ ،ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺠﺣ ﻢ ﻦﮭﻤﻟاو ﮫﻠﺧاد تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟا و ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ةدﻮﺟﻮﻤﻟا . .... ﺦﻟا . ث - ﻲﻔﯾﺮﻟا ﻞﺼﺘﻤﻟا -يﺮﻀﺤﻟا : ﺬھ ﻞﺜﻤﺘﯾو ا ﻦﯿﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا ﺔﺳارد ﻲﻓ ﻖﻠﻄﻨﻤﻟا و تﺪﺑ ﻲﺘﻟا ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﻘﻠﻄﻨﻤﻟا ﺲﻜﻋ ﺔﻠﺼﺘﻣ ﺔﻗﻼﻌﻛ ﻦﯿﻄﺳﻮﻟا ﺮﺼﺘﻘﺗ ﺎﮭﻧﺄﻛ ﺬھ نﺎﻛ ا ﺬﻟ و ﺔﻗﻼﻌﻟا ﻦﻣ ءﺰﺟ ﻰﻠﻋ ا ﻲﻓ ﺎﻨﻌﺿو يﺬﻟا ﻮھ ﻖﻠﻄﻨﻤﻟا هرﺎﻃإ ﺎﻨﺘﺳارد . أ ﺎﻤﻛ عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ تﺎﺑﺎﺘﻛ ﻲﻓ ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﯿﺳﻮﺴﻟا تﺎﯾﺮﻈﻨﻟا ﻒﯿﻨﺼﺗ تﻻوﺎﺤﻣ ن ﺔﯾﺮﯿﻈﻨﺘﻟا تﻻوﺎﺤﻤﻟا ﻒﯿﻨﺼﺗ ﻰﻟإ تدأ ،يﺮﻀﺤﻟا ﺮھاﻮﻈﻠﻟ ﺔﯾﺮﻈﻨﻟا تاﺮﯿﺴﻔﺘﻟا و ﻲھ ﺔﯿﺳﺎﺳأ ﺔﯾﺮﻈﻧ تﺎھﺎﺠﺗا ﻲﻓ ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا : هﺎﺠﺗﻻا ،ﻲﺴﻔﻨﻟا هﺎﺠﺗﻻا ﻲﺟﻮﻟﻮﻨﻜﺘﻟا هﺎﺠﺗﻻا، ﻲﻤﯿﻘﻟا هﺎﺠﺗﻻا ،ﻲﻓﺎﻘﺜﻟا هﺎﺠﺗﻻا،ﻲﺟﻮﻟﻮﻜﯾﻻا هﺎﺠﺗﻻا،ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻓ ﻦﻣ ﻊﺳﺎﺷ و ﺪﻘﻌﻣ ﻂﺳﻮﻛ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﺺﺋﺎﺼﺨﻟ ﺎﺳﺎﺳأ ﻦﯿﺘﻌﺟار ﻦﯿﺘﻄﻘﻧ ﺔﻈﺣﻼﻣ ﻦﻜﻤﯿ ﻷا ﺚﯿﺣ ﺔﯿﺳارﺪﻟا دﺎﻌﺑ 1 ﺎﻤھ و : 1 ، فﻮﻠﺨﻣﻮﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﺮﻀﺤﺘﻟا : ﺔﯾﻮﻤﻨﺘﻟاو ﺔﯿﻧاﺮﻤﻌﻟاو ﺔﯿﻤﯿﻈﻨﺘﻟا و ﺔﯾﺮﻜﻔﻟا ةﺮﺻﺎﻌﻤﻟا هﺎﯾﺎﻀﻗو ﻲﻋﺎﻨﺼﻟا ﻦﯿﻃﻮﺘﻟا ، ﺮﺋاﺰﺠﻟا : ، ﻰﻟوﻷا ﺔﻌﺒﻄﻟا ،ﺔﻣﻷا راد 2001 ، ص 82

(18)

16 1 ﻦﻣ ﺎﯿﺳﺎﺳأ اﺪﻌﺑ ﺲﻜﻌﯾ هﺎﺠﺗا ﻞﻛ نإ ﻞﺑ تﺎھﺎﺠﺗﻻا هﺬھ ﻦﯿﺑ ضرﺎﻌﺗ ﺪﺟﻮﯾ ﻻ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا دﺎﻌﺑأ : ﺔﻤﯿﻘﻟا، ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا، ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ، ﺔﯿﺴﻔﻨﻟا ، ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﻜﯾﻹا ﺐﻧاﻮﺟ ﻦﻣ ﻲﺳﺎﺳأ ﺐﻧﺎﺟ ﻰﻠﻋ ءﻮﻀﻟا ﻲﻘﻠﯾ ﺎﮭﻨﻣ ﻼﻛ نﻷ ﺔﯿﺟﻮﻟﻮﻨﻜﺘﻟاو ﻔﯾ نأ ﻦﻜﻤﯾ ﻻ يﺬﻟا، ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ةﺎﯿﺤﻟا يأ ،ىﺮﺧﻷا دﺎﻌﺑﻷا ءﻮﺿ ﻰﻠﻋ ﻻإ ﻢﮭ ﻲﻓ ﺔﻠﻣﺎﻜﺘﻣ ﻞﺧاﺪﻣ ﻲھ ﻢﺛ ﻦﻣ و ، ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا دﺎﻌﺑأ ﻊﯿﻤﺟ ﻦﯿﺑ ﻞﻋﺎﻔﺘﻟا ءﻮﺿ ﻰﻠﻋ ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺮھاﻮﻈﻟا ﻢﮭﻓ و ﺮﯿﺴﻔﺗ . 2 -كﺎﻨھ ﺾﻌﺑ نﻮﻤﻀﻣ راﺮﻜﺗ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺢﺿاو تﺎھﺎﺠﺗﻻا هﺬھ ﻦﯿﺑ ﻞﺧاﺪﺗ ﺎﮭﻠﻣﺎﻜﺗ ﻰﻠﻋ و ﺎﮭﻨﯿﺑ ﻢﺘﺗ ﻲﺘﻟا تﻻدﺎﺒﺘﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻟﻻﺪﻛ ﺎھرﺎﻜﻓأ . ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ةﺮھﺎﻇ ﺔﯿﻤھأ و ﺔﯿﻓاﺮﻏﻮﻤﯾد رﺎﺛآ تاﺮﺠﮭﻟا عاﻮﻧأ ﻦﻣ عﻮﻧ ﺎھرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ةﺮھﺎﻇ ﻦﻋ ﺞﺘﻨﺗ ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗاو ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟا 1 و ﻒﯾﺮﻟا ﻞﻤﺸﺗ ﻓ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻆﺣﻼﻤﻟﺎ لﻼﺧ ﻦﻣ حوﺰﻨﻠﻟ ﺎﻨﺘﺳارد ﻲﻔﯾﺮﻟا و ﻲﺘﻟا نﻷ ﻂﻘﻓ ﺲﯿﻟ ﺎﮭﯿﻓ ﺮﺿﺎﺣ ﺎﻤﺋاد ﻒﯾﺮﻟا نأ ﻻإ ﺎﮭﻟ ﻻﺎﺠﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ترﺎﺘﺧا نﻷ ﻻ و فﺎﯾرﻷا ﻦﻣ نﻮﻣدﺎﻗ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ﺔﻨﯾﺪﻣ ﻊﺑﺎﻃ تاذ ﺔﻘﻄﻨﻣ ﻲھ جذﻮﻤﻨﻛ ةﺪﯿﻌﺳ ﺮﻟا ﻊﻣ ﺔﻗﻼﻋ ﻲﻓ ﻻإ ﻞﻜﺸﺘﺗ ﻻ ﺎﮭﺗاذ ﺪﺣ ﻲﻓ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا نﻷ ﻞﺑ ﻲﺣﻼﻓ ﺎھاﺮﻗ ﺔﻜﺒﺷ و ﻒﯾ 2 . ﺔﻨﯾﺪﻤﻠﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ ﻦﯿﺒﻧﺎﺟ ﻦﻣ ﺎﮭﺘﯿﻤھأ ﺎﮭﻟ ضﺮﻌﺘﻟا دﻮﻧ ﻲﺘﻟا ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ةﺮھﺎﻇ ﻲﺴﺘﻜﺗ ﻢﺳر و ﺎﮭﻠﻜﺸﺗ ﻲﻓ اﺮﯿﺜﻛ ﺖﻤھﺎﺳ و ﺎﮭﻠﺣاﺮﻣ ﻊﯿﻤﺟ ﻲﻓ ﺎﮭﺘﻣزﻻ ةﺮھﺎﻇ ﺎﮭﻧﻮﻛ ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻰﻠﻋ دﺪﺠﻟا ﻦﯿﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻦﯿﻠﻋﺎﻔﻟا ﻦﻣ تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟ ﻼﻋﺎﻔﺗ ﻞﺜﻤﺗ ﺎﯿﻧﺎﺛ و ،ﺔﯿﻟﺎﺤﻟا ﺎﮭﺗرﻮﺻ ا ﻢﮭﻓ و ﻞﻋﺎﻔﺘﻟا اﺬھ ﻞﺣاﺮﻣ ﻊﺒﺘﺗ ﻦﻣ ﺎﻨﻨﻜﻤﺗ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ ﻂﺳﻮﻟا اﺬھ ﻊﻣ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟ ﻲﻓ ﺮﻀﺤﻟا ﺮﺋاﺰﺠﻟا نﺎﻜﺳ دﺪﻋ ﺢﺒﺻأ ﺪﻘﻓ ﮫﺠﺋﺎﺘﻧ ءﺎﺼﺣإ 1998 ﻮھ 16.966.937 ﺔﻤﺴﻧ ﺔﺒﺴﻨﺑ يأ 58,30 % ﻞﺑﺎﻘﻣ 41,70 % نﺎﻜﺴﻟا دﺪﻋ ﮫﯿﻓ زوﺎﺠﺘﯾ ءﺎﺼﺣإ لوأ ﻮھ و ﻊﯾزﻮﺗ و ﺐﯿﻛﺮﺗ ﻲﻓ ثﺪﺤﺗ ﻲﺘﻟا تاﺮﯿﻐﺘﻟا ﺢﺿﻮﯾ ﺎﻤﻣ ﻒﯾﺮﻟا نﺎﻜﺴﻟا دﺪﻋ ﺮﻀﺤﻟا 1 ،ﻲﻠﻋ ﻲﺒﻠﺟ قازﺮﻟا ﺪﺒﻋ نﺎﻜﺴﻟا عﺎﻤﺘﺟا ﻢﻠﻋ توﺮﯿﺑ ، : راد ،ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻀﮭﻨﻟا 1984 ص ، 315 . 2

-Fernand BRAUDEL ,"civilisation matérielle ,économie et capitalisme " , cité par SAIDOUNI

Maouia , éléments d’introduction à l’urbanisme :histoire, méthodologie ,réglementation, Alger : Casbah Editions, 2000, p 25.

(19)

17 ﻦﯿﺒﯾ ﺎﻤﻛ تﺎﻨﯿﻌﺴﺘﻟا ةﺮﺘﻓ ﻲﻓ ﺎھﺮﯿﺛﺄﺗ و ةﺮھﺎﻈﻟا هﺬھ ﺔﯿﻤھأ زﺮﺒﯾ و ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻓ نﺎﻜﺴﻟا ﻲﻟﺎﺘﻟا لوﺪﺠﻟا ﻚﻟذ : ﻢﻗر لوﺪﺟ 01 : ﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻲﻓ ﺮﻀﺤﻟا نﺎﻜﺳ ﺔﺒﺴﻧ رﻮﻄﺗ 1977 -1998 ﻲﻟﺎﻤﺟﻹا دﺪﻌﻟا نﺎﻜﺴﻠﻟ ) ن ( نﺎﻜﺳ ﺔﺒﺴﻧ ﻒﯾﺮﻟا ) % ( نﺎﻜﺳ دﺪﻋ ﻒﯾﺮﻟا ) ن ( نﺎﻜﺴﻟا ﺔﺒﺴﻧ ﺮﻀﺤﻟا ) % ( نﺎﻜﺳ دﺪﻋ ﺮﻀﺤﻟا ) ن ( ﺔﻨﺴﻟا 169.948.000 60,54 10.261.215 39,46 6.686.785 11977 32.038.942 50.33 11.594.693 49,67 11.444.249 21987 29.100.863 41,70 12.133.926 58,30 16.966.937 3₁₉₉₈ رﺪﺼﻤﻟا : ﻦﻣ ﺎﻗﻼﻄﻧا

Office national des statistiques , rétrospective statistique 1970-2002 ,édition 2005. نﺎﻛ نإ اﺬھ ﮫﻨﻣ ءﺰﺟ ﻲﻓ ﺪﯾاﺰﺘﻟا رﺮﻀﺘﻛ ﻞﻣاﻮﻋ ةﺪﻋ ﺮﻓﻮﺘﻟ ﺔﺠﯿﺘﻧ ﺮﺒﻛأ ﺔﻔﺼﺑ ﻒﯾﺮﻟا تﺎﺳﺎﯿﺴﻟا ﻦﻣ ﻻا ﻟﻼﺘﺣ ﺔﯿ توﺎﻔﺘﻟا و تﺎﯿﻓﻮﻟا ةدﺎﯾز ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و ضاﺮﻣأ و ﺮﻘﻓ ﻦﻣ ﺎﮭﺠﺋﺎﺘﻧ و ﻦﻜﻟ تادﻻﻮﻟا ةدﺎﯾز ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و لﻼﻘﺘﺳﻻا ﺪﻌﺑ ﺔﯿﺸﯿﻌﻤﻟا فوﺮﻈﻟا ﻦﺴﺤﺗ ﻦﻣ ةدﺎﻔﺘﺳﻻا ﻲﻓ ﮫﻠﻣاﻮﻋ ﻢھأ ﻦﻣ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ﻰﻘﺒﯾ ﺚﯿﺣ ﺮﯿﺒﻜﻟا ﺪﯾاﺰﺘﻟا اﺬھ ﻦﻣ ﺐﻧﺎﺟ ﻻإ ﺮﺴﻔﯾ ﻻ اﺬھ ىﺮﺧأ ﻰﻟإ ﺔﻠﺣﺮﻣ ﻦﻣ ﮫﺼﺋﺎﺼﺧ فﻼﺘﺧا ﻰﻠﻋ . نﺈﻓ ﻦﻣﻸﻟ ﺎﺒﻠﻃ فﺎﯾرﻷا ﻰﻟإ نﺪﻤﻟا نﺎﻜﺳ بوﺮھ تﺪﮭﺷ لﻼﺘﺣﻻا ﺔﯾاﺪﺑ ﺖﻧﺎﻛ نﺈﻓ عﺰﻧ تﺎﺳﺎﯿﺴﻟ اﺮﻈﻧ ﺔﯿﺸﯿﻌﻤﻟا عﺎﺿوﻷا رﻮھﺪﺗ ﺪﻌﺑ ﺖﺴﻜﻌﻧا ﺎﻣ نﺎﻋﺮﺳ ﺔﻛﺮﺤﻟا ،دﺮﻄﻟا و ﻲﺿارﻷا تزﺮﺑ ﺚﯿﺣ ،ﻞﻤﻋ ﻦﻋ ﺎﺜﺤﺑ نﺪﻤﻟا ﻰﻟإ حوﺰﻨﻟا ﻰﻟإ ىدأ يﺬﻟا ﺮﻣﻷا ﺎﯿﺣأ و ﺔﯾﺮﯾﺪﺼﻘﻟا ءﺎﯿﺣﻷا ﻰﻟوأ دﻮﺟﻮﻟا ﻰﻟإ ﻖﻃﺎﻨﻤﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻟا ﺖﻏﺮﻓأ ﺎﻤﻛ ﻲﻟﺎھﻷا ء ﻲﻓ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟﺎﺑ قﺎﺤﺘﻟﻻا ﻰﻟإ ﺾﻌﺒﻟﺎﺑ تدأ تاﺪﺸﺘﺤﻣ ﻲﻓ ﻢﮭﻌﯿﻤﺠﺗ ءاﺮﺟ ﺎﮭﻧﺎﻜﺳ ﻦﻣ ﺔﯿﻔﯾﺮﻟا ﻚﻟذ ﺲﻣ و ﻚﻟذ ﺖﻠﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻠﺣﺮﻤﻟا 2157000 ﺺﺨﺷ 4 ﻲﻓ اﻮﻌﻤﺟ نﺎﻜﺴﻟا ﻊﺑر يأ

1_-_{Office national des statistiques , rétrospective statistique 1970-2002 ,édition 2005, p 39} 2

- Idem, p 40 3_{Idem, P 41}

-4_{- Pierre BOURDIEU et Abdelmalek SAYAD, Le déracinement la crise de l’agriculture}

(20)

18 ﻒﺼﻧ ﻞﺜﻤﯾ ﺎﻣ ﻮھو ﻢﮭﺘﻣﺎﻗإ نﺎﻜﻣ ﺺﺨﺷ ﻦﯿﯾﻼﻣ ﺔﺛﻼﺛ ﻲﻟاﻮﺣ كﺮﺗ ﺎﻤﻨﯿﺑ تاﺪﺸﺘﺤﻤﻟا ا نﺎﻜﺴﻟ ﻓ ﺔﺣﻼﻔﻟا ﻞﺒﻘﺘﺴﻣ ﻰﻠﻋ تﺮﺛأ و ةﺮﻤﻌﺘﺴﻤﻟا ناﺪﻠﺒﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻟا ﺎﮭﺘﻓﺮﻋ ةﺮھﺎﻇ ﻲﮭ ﺪﻠﺑ ﻦﻣ ةﺪﺤﻟا ﺖﻔﻠﺘﺧا ناو ﻰﻟإ ﺮﺧآ بﺮﻐﻤﻟا ﻲﻓ ثﺪﺣ ﺎﻤﻛ 1 . ﻖﻃﺎﻨﻤﻟا ﻦﻣ ﺎﻗﻼﻄﻧا ةﺪﯾﺪﺟ ﺎﺑﺎﺒﺳأ ﺎﮭﻟ ﻖﻠﺧ ﻞﺑ ةﺮھﺎﻈﻟا هﺬھ ﻒﻗﻮﯾ ﻢﻟ لﻼﻘﺘﺳﻻا ﻰﺘﺣ و دﻼﺒﻟا اوردﺎﻏ ﻦﯾﺬﻟا ﻦﯿﯿﺑوروﻸﻟ ةﺮﻏﺎﺸﻟا لﺪﺑ نﺪﻤﻟا ﻲﻓ ﺮﺠﮭﻤﻟا ﻦﻣ ﻦﯾﺪﺋﺎﻌﻟا راﺮﻘﺘﺳا ﺔﺳﺎﯿﺴﻟا ﻰﻟإ ﻻﻮﺻو لﻼﻘﺘﺳﻻا ﻞﺒﻗ ﺎﮭﻨﻣ اوﺮﺟﺎھ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻔﯾﺮﻟا ﻖﻃﺎﻨﻤﻟا ﻰﻟإ ةدﻮﻌﻟا نﺪﻤﺑ ﺮﻣﻷا ﻖﻠﻌﺗ ءاﻮﺳ ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ﻖﻃﺎﻨﻤﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﺗﺮﻓو ﻲﺘﻟا ﻞﻤﻌﻟا صﺮﻓ و ﺔﯿﻌﯿﻨﺼﺘﻟا ﯿﺒﻛ ﻰﺘﺣ وأ ةﺮﯿﻐﺻ وأ ةﺮ ﻟا ﺔﯾرادإ ﺮﺋاوﺪ ، ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻨﻣﻷا فوﺮﻈﻟا اﺮﯿﺧأ و ﺎﮭﺘﻓﺮﻋ ﻦﻣﻷا ﻦﻋ ﺎﺜﺤﺑ نﺪﻤﻟا ﻰﻟإ ءﻮﺠﻠﻟا ﻰﻟإ فﺎﯾرﻷا نﺎﻜﺳ تﺮﻄﺿا ﻲﺘﻟا و ﺮﺋاﺰﺠﻟا . ﺖﻗﺮﻄﺗ هﺬﮭﻟ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﺖﺴﻣ ﻲﺘﻟا تﺎﺳﺎﯿﺴﻟا ﻒﻠﺘﺨﻣ ؛ةﺮھﺎﻈﻟا ﺎﮭﻠﻛﺎﺸﻣ ﻞﺣ ﺖﻟوﺎﺣ و ﺎﮭﺑ تﺮﻣ ﻲﺘﻟا ﻞﺣاﺮﻤﻟا و بﺎﺒﺳﻷا ﻰﻟإ ﺎﮭﻨﻣ ﺮﺜﻛأ ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا و رﺎﺛﻶﻟ ﺖﺿﺮﻌﺗ ﺎﮭﻧأ ﺮﯿﻏ و دﺎﻌﺑﻷا ةدﺪﻌﺘﻣ ةﺮھﺎﻈﻛ ﺎﮭﻌﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﺗ تﺎﺳارد ﻰﻠﻋ ﺔﯿﻨﺒﻣ تﺎﺳﺎﯿﺳ ﺮﻓﻮﺘﺗ ﻢﻟ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ : ،ﺔﯿﺨﯾرﺎﺗ ،ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟا و ﺔﯿﺳﺎﯿﺳ . ﺚﯿﺣ حوﺰﻨﻟا ﻦﻋ ﺖﺠﺘﻧ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻌﺿﻮﻟا تﺮﺼﺘﺧا ﻰﻟإ ﺮَﻋ ﺎﻤﺑ نﺪﻤﻟا  ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻟا ﮫﻓ ﻦﯿﺳراﺪﻟا ﺾﻌﺑ ﻰﺘﺣ و ﻞﺑ ﻦﯿﯿﻤﺳﺮﻟا ﻦﯿﻠﻋﺎﻔﻟا و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﻦﯿﻠﻣﺎﻌﻟا ﺎﻤﺑ ﺎﮭﻟ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻞﻛﺎﺸﻣ ﻞﻛ ﻊﺒﻨﻣ ﺎﮭﻨﻣ ﻞﻌﺟ و نﺪﻤﻟا ﻒﯿﯾﺮﺗ ةﺮھﺎﻈﺑ ُهْﻮَﻤَﺳ 2 هﺬھ ﺮﺼﺘﻘﺗ ﻢﻟ و ﻓ ﺔﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﻰﻠﻋ ةﺮﻈﻨﻟا كﺎﻨﮭ تﺎﺳارد تﺮﻈﻧ ﻰﻟإ ﻞﻛﺎﺸﻤﻠﻟ رﺪﺼﻤﻛ ةﺮھﺎﻈﻟا ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا و ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺔﯿﺣﺎﻨﻟا ﻦﻣ ﺔﻤﺨﺿ ﺔﯾﺮﻗ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا تﺮﺒﺘﻋا ﺚﯿﺣ ﺎﮭﻠﺣ ﺐﺠﯾ ﻲﺘﻟا 1 ردﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ ،ﺮﯿﺼﻘﻟا ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻰﻟإ ﻒﯾﺮﻟا ﻦﻣ ةﺮﺠﮭﻟا : بﺮﻐﻤﻟا ﻲﻓ ﺔﯿﻧاﺪﯿﻣ ﺔﺳارد توﺮﯿﺑ ، : ،ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻀﮭﻨﻟا راد 1992 ، ص 179 2 رﺎﺷأ ﺎﻤﻛ ﻰﻟإ ﺪﯿﺷر ﻦﯾﺪﻣﻮﺑ يﺪﯿﺳ ﻚﻟذ اﻮﻠﻤﺣ ﻢﮭﻧأ ﻒﯿﻛ و عﻮﺿﻮﻤﻠﻟ ﻦﯿﯾﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻦﯿﺳراﺪﻟا ﻒﻗﻮﻤﻟ ﮫﺤﯿﺿﻮﺗ ﻲﻓ ﻼﺻأ ﺮﻀﺤﺘﻟا ﻰﻠﻋ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ةرﺪﻗ مﺪﻋ ﻦﻋ اﻮﺛﺪﺤﺗ ﻞﺑ ﺎھﺮﻀﺤﺘﺑ و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟﺎﺑ ﻖﺤﻟ رﻮھﺪﺗ ﻞﻛ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا

Rachid SIDI BOUMEDINE, " la citadinité une notion impossible ", la ville dans tous ses états, ouvrage collectif, collection réflexions, Alger : éditions Casbah, 1998, p 32

(21)

19 ﺔﯿﻠﻤﻌﻟا هﺬﮭﻟ ﺔﺠﯿﺘﻧ ﻢﮭﺗﺎﯿﺣ ﺐﯿﻟﺎﺳﺄﺑ ﻦﯾﺮﺟﺎﮭﻤﻟا ﻢﻈﻌﻣ ظﺎﻔﺘﺣا ﻢﻜﺤﺑ ﺎﮭﻟ ﺖﺿﺮﻌﺗ ﻲﺘﻟا ﺚﯾﺪﺤﻟا يﺮﻀﺤﻟا عﺎﻄﻘﻟا ﻲﻓ ﻢﮭﺟﺎﻣﺪﻧا ﺔﺑﻮﻌﺻ و ﺔﯿﻔﯾﺮﻟا 1 . ﻰﻠﻋ ﻲﻨﺒﻤﻟا ﻲﻋارﺰﻟا دﺎﺼﺘﻗﻻا ﻰﻠﻋ تﺮﺛأ ةﺮھﺎﻈﻟا نﺈﻓ ، ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻻا ﺔﯿﺣﺎﻨﻟا ﻦﻣ ﺎﻣأ ﺮﺛﺄﺗ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻰﻟإ ﻢﮭﻨﻣ ءﺰﺟ ﻞﻘﺘﻧا ﻦﯾﺬﻟا ﻦﯿﺣﻼﻔﻟا طﺎﺸﻧ و ﻲﻋارﺰﻟا جﺎﺘﻧﻹا ﻦﻣ اﺬھ ،ﺔﯿﻟوﻷا داﻮﻤﻟﺎﺑ ﺎﮭﻠﯾﻮﻤﺗ ﻲﻓ ﮫﯿﻠﻋ ﺪﻤﺘﻌﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﻋﺎﻄﻘﻟا ﻰﻠﻋ اﺮﺛﺆﻣ ﻲﻧاﻮﯿﺤﻟا تاذ نﺪﻤﻟا ﻲﻓ ﻞﻤﻌﻟا ﻲﺒﻟﺎﻃ و ﻦﯿﻟﺎﻄﺒﻟا ﻦﻣ ةﺪﯾﺪﺟ ﺔﺌﻓ تﺮﮭﻇ ىﺮﺧأ ﺔﮭﺟ ﻦﻣ و ﺔﮭﺟ ءﻻﺆﮭﻟ ةﺪﯾﺪﺠﻟا تﺎﺒﻠﻄﺘﻤﻟا ةدﺎﯾز و ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا لﺎﻤﻋﻷﺎﺑ ﺪﮭﻌﻟا ةﺪﺟ ﺎﮭﻤھأ ﺺﺋﺎﺼﺧ ،ﻦﻜﺴﻟﺎﻛ داﺮﻓﻷا ﺎﻣ ﻞﻜﺑ ﺎﮭﻠﺣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﺢﺒﺻأ ةﺪﯾﺪﺟ ﻞﻛﺎﺸﻣ حﺮﻃ ﺎﻤﻣ ﻞﻘﻨﻟا و ﻢﯿﻠﻌﺘﻟا ةﺪﯾﺪﺟ ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗا ءﺎﺒﻋأ ﻦﻣ ﺎﮭﯿﻠﻋ ضﺮﻔﯾ . ﺔﯿﻟﺎﻜﺷإ ﺚﺤﺒﻟا و ﺗﻻؤﺎﺴﺗ ﮫ : فﺎﻀﺗ ﻰﻟإ ﺐﻧاﻮﺠﻟا و ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ، ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻻا ﻻا ﺔﯿﺴﻔﻨﻟا و ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﺎﺳﺎﻜﻌﻧ ﻟ ةﺮھﺎﻈ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا ﻟا ﺪﻗ تﻼﯾﺪﻌﺗ ﺐﻠﻄﺘﯾ ﻂﺳﻮﻟا ﺮﯿﯿﻐﺗ نأ ﺚﯿﺣ داﺮﻓﻷا ﻰﻠﻋ ةزرﺎﺒ ﻂﺳو ﻲﻓ ةﺪﯾﺪﺟ تﺎﯿﻌﺿو ﻲﻓ ﻢﮭﺴﻔﻧأ نوﺪﺠﯾ ﺚﯿﺤﺑ داﺮﻓﻷا ﺎﮭﺑ ﻰﺿﺮﯾ ﻻ وأ ﻰﺿﺮﯾ ةﺪﯾﺪﺟ ﻒﻗاﻮﻤﻟ ﻢﮭﺿﺮﻌﯾ ﺎﻤﻣ ﻲﻠﺻﻷا ﻢﮭﻄﺳو ﻦﻋ ﺎﻣﺎﻤﺗ ﻒﻠﺘﺨﯾ ﻢﮭﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑ و ﻨﯾ اﻮﻧﺎﻛ ﻲﺘﻟا ﺔﻋﺎﻤﺠﻟا ﻊﻣ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﺎﻗﻼﻌﻟا ﻲﻓ تاﺮﯿﻐﺗ ﻰﻟإ ﻰﻄﻌﺗ ﻲﺘﻟا و ﺎﮭﯿﻟإ نﻮﻤﺘ ،ﺎﮭﯿﻟإ اﻮﻠﻘﺘﻧا ﻲﺘﻟا ﻚﻠﺗ و ﺔﺻﺎﺧ ﺔﯿﻤھأ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﺎﻗﻼﻌﻠﻟ ﺔﻓﺎﺿإ ﻰﻟإ ﺔﯿﺴﻔﻧ تﺎﻃﻮﻐﺿ ﺔﻔﻠﺘﺨﻣ . -ةرﺎﺒﻋ ﺎﮭﻧﻮﻛ ةﺮھﺎﻈﻟا هﺬھ نإ ﻦﻋ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺔﯿﺣﺎﻨﻟا ﻦﻣ ﺎﮭﻧﺈﻓ ﻂﺳﻮﻟا ﻲﻓ لﺎﻘﺘﻧا اﺪﺘﻣا ﻲﺘﻟا تاﺮﯿﻐﺘﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟ د ﺎﮭﻓﺮﻋ ﺚﯿﺣ ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا و ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﮫﺘﯿﻨﺑ ﻲﻓ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﺪﻗ نﺎﻛ نإ و يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا نأ فﺮﻋ حوﺰﻨﻟا ﻲﻔﯾﺮﻟا ﻊﻣ ﻢﺘﯾ نﺎﻛ ﻚﻟذ نأ ﻻإ ﺎﻘﺑﺎﺳ لﻼﺘﺣﻻا ﺎﮭﻣﺎﻗأ ﻲﺘﻟا تاﺪﺸﺘﺤﻤﻟا ﺎﻨﯿﻨﺜﺘﺳا اذإ نزاﻮﺘﻟا ﻦﻣ عﻮﻧ ﻰﻠﻋ ظﺎﻔﺤﻟا ﻲﺴﻧﺮﻔﻟا ، ثﺎﺜﺘﺟا ﻞﺼﺣ ﺚﯿﺣ ﻟ ءﺰﺠ ﻞﻣﺎﻛ ﻞﺜﻤﺘﻤﻟا و ﮫﻧﺎﻜﻣ ﻦﻣ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻦﻣ ،ﻦﯿﺣﻼﻔﻟا ﻲﻓ ﺚﯿﺣ 1 -، ضﻮﻌﻣ ﷲا ﺪﺒﻋ لﻼﺟ " ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻦﻃﻮﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺮﻀﺤﻟا ﺔﯿﻔﯾﺮﻟا ةﺮﺠﮭﻟا " ، ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا نوﺆﺸﻟا ﺔﻠﺠﻣ، ، دﺪﻌﻟا 77 ، ةﺮھﺎﻘﻟا : سرﺎﻣ 1997 ص ، 239

(22)

20 ﺔﯿﻤھﺄﺑ ﺖﻓﺮﻋ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻦﻣ ﺔﺌﻔﻟا هﺬھ نﻷ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا نزاﻮﺘﻟا ﻲﻓ اﺮﯿﺒﻛ ﻻﻼﺘﺧا ﺖﺛﺪﺣأ ىﺮﺧﻷا تﺎﻗﻼﻌﻟا ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻲﻓ ﻞﺧﺪﯾ ﻞﻣﺎﻌﻛ ﺔﯿﻠﺋﺎﻌﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟا ) ،ﺔﯾدﺎﺼﺘﻗﻻا ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟا (... ةﺮﺷﺎﺒﻣ لﻼﻘﺘﺳﻻا ﺪﻌﺑ ﺎﮭﯿﻠﻋ نﺎﻛ ﻲﺘﻟا ةﺪﺤﻟا ﺲﻔﻨﺑ ﻖﺒﯾ ﻢﻟ ﻚﻟذ نأ ﺢﯿﺤﺻ ، ﻌﻨﺻ ﺎﮭﻧأ ﻻإ ﺛﺪﺣأ ﺎﻣﺪﻌﺑ اﺪﯾﺪﺟ ﺎﻧزاﻮﺗ ﺎﮭﺴﻔﻨﻟ ﺖ ﻒﻨﯾ ﻻ تﻻﻼﺘﺧإ ﻦﻣ تاﺪﺸﺘﺤﻤﻟا ﮫﺘ ﻂﺳﻮﻟا ﺲﻣ ﮫﻧﻷ ﻞﻜﻛ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا مﺎﻈﻨﻟا ﺲﻣ ﺎﻀﯾأ ﻮھو ،ﺎﮭﻌﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﯾ ﻦﻜﻟ ﺎھرﺎﺛآ ﺎﻌﻣ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا و ﻲﻔﯾﺮﻟا . نأ ﺮﯿﻏ ﺮﯿﯿﻐﺘﻟا اﺬھ ﻰﻟا تدأ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻨﻣﻷا بﺎﺒﺳﻷا ﺘﺠﻣ ﺎﮭﺑ تﺮﻣ ﻞﺣاﺮﻣ قﺮﺣ و تاﻮﻄﺧ ﻊﯾﺮﺴﺘﻟ ﺎﻤﺑر تءﺎﺟ ﻦﻣ ﺔﺒﯾﺮﻗ ىﺮﺧأ تﺎﻌﻤ ﺔﻠﺛﺎﻤﻣ ﺔﯿﻨﻣأ فوﺮﻇ فﺮﻌﺗ ﻢﻟ يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ، ﺎﮭﻨﻜﻟ ﺮﺼﻤﻛ ةﺮھﺎﻈﻟا ﺲﻔﻧ ﺖﻓﺮﻋ بﺮﻐﻤﻟاو ، ﺪﻗ و ﺒﺘﻋا ﺮ ﻮﯾدرﻮﺑ BOURDIEU ﯿﺻ و دﺎ ﻊﯾﺮﺴﺘﻟا ﻓ ﻼﯾﻮﺤﺗ ﻲ ﺔﻌﯿﺒﻃ ﻲﻓﺎﻘﺜﻟا ﺮﯿﯿﻐﺘﻟا . 1 ﺮﯿﯿﻐﺗ تﺎﻨﯿﻌﺴﺘﻟا ﻲﻓ ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا رﺎﺒﺘﻋا ﻦﻜﻤﯾ ﻞﮭﻓ ا ﯿﻓﺎﻘﺛ ﺎ فوﺮﻈﻟا ﺮﺒﺘﻌﺗ ﻞھو ؟ ؟ﮫﺘﻌﯿﺒﻃ ﻲﻓ لﻮﺤﺗ ﻰﻟإ ىدأ ﺎﻌﯾﺮﺴﺗ ﺔﯿﻨﻣﻷا ﺖﻣﺎﻗ لﻼﻘﺘﺳﻻا ﺪﻌﺑ ثﺎﺤﺑﻷا ﺮﯿﺛﺄﺗ لﻮﺣ ﺔﺻﺎﺧ و يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﺔﺳارﺪﺑ تا ﻊﯿﻨﺼﺘﻟا ةﺮھﺎﻇ و ﻲﻔﯾﺮﻟا حوﺰﻨﻟا و ﻦﯿﻌﺑ ﺬﺧﺄﺗ ﻢﻟ تاءﺎﻀﻔﻟا هﺬھ نأ ﻰﻠﻋ تﺰﻛر ﺔﯿﻔﯾﺮﻟا ﮫﻟﻮﺻأ ﺔﺻﺎﺧ يﺮﺋاﺰﺠﻟا دﺮﻔﻟا تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ رﺎﺒﺘﻋﻻا زﺮﻔﺗ ﻲﺘﻟا تارﻮﺼﺗ ﺐﻠﻄﺘﯾ ﻒﯿﻜﺘﻟا نأ ﺢﺿﻮﺗ ةﺪﯾﺪﺠﻟا ﺔﯿﻌﺿﻮﻟا هﺬھ ﻦﻜﻟ ،ﺔﻨﯿﻌﻣ تﺎﻓﺮﺼﺗ ﺎﮭﻨﻋ ﺞﺘﻨﺗ ﺔﯿﻋﺎﻤﺠﻟا و ﺔﯾدﺮﻔﻟا تادﻮﮭﺠﻤﻟا ﻊﻣ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻠﻟ ﻞﻋﺎﻔﺗ ﻲﮭﻓ ﻊﯿﻨﺼﺘﻟا تاءﺎﻀﻓ . ﻦﻜﻤﯾ ﻒﯿﻜﻓ ﻦﻣ ﺎﻨﻟ نأ ﺎﻨﺘﮭﺟ تﺎﺳرﺎﻤﻤﻟا سرﺪﻧ ءﺎﻀﻔﻟا ﻲﻓ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ءﻻﺆﮭﻟ ﺔﯿﺗﺎﯿﺤﻟا مﺎﻌﻟا و ﻲﻓ تﺎﺳرﺎﻤﻣ ﻲھ و ﻂﺳ ،يﺮﻀﺣ و ﻒﯿﻛ ﻤﮭﻔﻧ ﺎﮭ ﻛ ﺔﺠﺗﺎﻧ تﺎﺳرﺎﻤﻤ ﻦﻋ ﻞﻋﺎﻔﺗ ﻦﯾﺮﯿﻐﺘﻣ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا و حزﺎﻨﻟا ﺎﻤھ ؟ ﻰﻨﺒﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻓﺮﻌﻤﻟا تﺎﯿﻄﻌﻤﻟا ﺎﻨﺤﻨﻤﺗ ﻲﺘﻟا ةادﻷا ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻞﺜﻤﺘﻟا مﻮﮭﻔﻣ ﻲﻓ ﺎﻧﺪﺟو تﺎﺳرﺎﻤﻤﻟا ﺎﮭﺳﺎﺳأ ﻰﻠﻋ ﻲﺗﺄﺗ ﻲﺘﻟا و ، ﻮھ ﺎﮭﮭﯿﺟﻮﺗ رﺪﺼﻣ تﺎﯿﺠﯿﺗاﺮﺘﺳا ﻖﻓو ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﻼﺜﻤﺘﻟا .

(23)

21 لؤﺎﺴﺗ ءﺎﺟ اﺬﻟ ﺎﻨﺜﺤﺑ ﻒﯿﻛ ؟ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا نﻮﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺘﯾ ﺎﻨﻨﻜﻤﯾ ﮫﻟﻼﺧ ﻦﻣ يﺬﻟا و كاردإ ﻢﮭﺴﻔﻧأ نﻮﺛﻮﺤﺒﻤﻟا ﺎﮭﻟ ﮫﯿﻄﻌﯾ يﺬﻟا ﻰﻨﻌﻤﻟا ﺐﺴﺣ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا تﻼﻋﺎﻔﺗ . ﺔﯾاﺪﺒﻟا ﻲﻓ ﺎﻨﻟؤﺎﺴﺗ لﻮﺣ راد ﺔﻨﯾﺪﻤﻠﻟ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺗ ، ﺎﻨﻣ ﺔﻟوﺎﺤﻣ ﻦﻜﻟ ﺎﺠﯾﻹ د مﻮﮭﻔﻣ ﺗ ﮫﺘﻤﺟﺮﺗ ﻞﮭﺴ ﺎﯿﺋاﺮﺟإ ، ﻦﻣ ﺎﻨﺘﺳارد فﺪھ ﺢﯿﺿﻮﺘﻟ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا مﻮﮭﻔﻣ ﺎﻧﺮﺘﺧا تاﺮﺷِﺆﻤﻟاو تاﺮﯿﻐﺘﻤﻟا لﻼﺧ ، نأ ﺎﻤﻛ مﻮﮭﻔﻣ ﻦﻤﻀﺘﯾ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا ﺢﻠﻄﺼﻣ يدﺎﻣ ءﺎﻀﻔﻛ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻚﻟذو، ﺔﯿﻨھﺬﻟا ةرﻮﺼﻟا لﺎﺠﻣ ﻲﻓ ﺖﯾﺮﺟأ ﻲﺘﻟا ثﺎﺤﺑﻷﺎﺑ ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﺔﻨﯾﺪﻤﻠﻟ ﺚﯿﺣ ﻢﺗ لاﺰﺘﺧا ﻦﯿﺛﻮﺤﺒﻤﻟا ىﺪﻟ ﺎﮭﺗرﻮﺻ ﻲﻓ ةﺮﯿﺧﻷا هﺬھ ﻢﻏر ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا نا زوﺎﺠﺘﺗ ٌﺑ ﺬﺧﺄﺘﻟ ةرﻮﺼﻟا ﻰﻄﻌﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تاﺮﯾﺮﺒﺘﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ةﺮﻛاﺬﻟا ﺪﻌ تﺎﺳرﺎﻤﻤﻠﻟ 1 . ﺔﯿﺿﺮﻔﻟا يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا نﻮﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺘﯾ ﻒﯿﻛ ﺔﻓﺮﻌﻤﻟ ﺔﯿﻟﺎﺘﻟا ﺔﯿﺿﺮﻔﻟا ﺎﻨﻌﺿو : -تﻼﺜﻤﺗ ﻦﻣ ﺐﻛﺮﻣ ﻞﺜﻤﺗ ﻮھ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻠﻟ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺗ ﺮﺻﺎﻨﻌﻟ ﺔﯿﺋﺰﺟ ﻟا اﺬھ ﺺﺋﺎﺼﺧ ﺎﮭﻨﻣ ﻞﺜﻤﺗ ﻞﻛ دﺪﺤﯾ ﻂﺳﻮﻟا اﺬھ ﺮﺼﻨﻌ . . و ﺎﻤﺑ ﻧءﺰﺟ ﻊﺳاو مﻮﮭﻔﻣ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻟا نأ ﺎ ه ﻰﻟإ تاﺮﺷﺆﻣ ﺎﮭﻧأ ﺎﻨﯾأر ﺮﺻﺎﻨﻋ ﻦﻜﻤﯾ نأ ﺪﺣاو نآ ﻲﻓ ﮫﻨﻋ ﺮﺒﻌﺗ ﺎﻨﺘﺳارد مﺪﺨﺗ و ﻦﻜﺴﻟا، ﻞﻤﻌﻟا ﻲھ و و تﺎﻗﻼﻌﻟا ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا . و ﻟﺎﺘﻟﺎﺑ ﻲ عﺮﻔﺗ مﺎﻌﻟا ﺎﻨﻟؤﺎﺴﺗ ﻰﻟإ تﻻؤﺎﺴﺘﻟا ﺔﯿﻟﺎﺘﻟا ﺔﯿﻋﺮﻔﻟا : -؟ ﻞﻤﻌﻟا نﻮﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺘﯾ ﻒﯿﻛ ؟ﻦﻜﺴﻟا نﻮﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺘﯾ ﻒﯿﻛ -؟ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﺎﻗﻼﻌﻟا نﻮﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺘﯾ ﻒﯿﻛ

(24)

22 ﻢﺛ ﺖﻋﺮﻔﺗ ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺎﻨﺘﯿﺿﺮﻓ ﻰﻟا ﻟا تﺎﯿﺿﺮﻔﻟا ﺔﯿﻟﺎﺘ : ﻞﻤﻌﻠﻟ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺗ ﻂﺒﺗﺮﯾ ﺑ ﻢﮭﺘﻗﻼﻌ ﺑ ﻲﺣﻼﻔﻟا ﻞﻤﻌﻟﺎ ﻢﮭﻟ ﻲﺳﺎﺳأ طﺎﺸﻨﻛ . ﻞﺜﻤﺗ ﻂﺒﺗﺮﯾ ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ﻦﻜﺴﻠﻟ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟﺎﺑ ﻢﮭﺘﻗﻼﻌﺑ . -ﻦﯿﺣزﺎﻨﻟا ﻞﺜﻤﺗ ﻂﺒﺗﺮﯾ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﺎﻗﻼﻌﻠﻟ و ﻒﯾﺮﻟﺎﺑ ﻢﮭﺘﻗﻼﻌﺑ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا . ءاﺰﺟﻷا هﺬھ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ﻟوﺎﻨﺗ ﺎﻨ ﺎھروﺪﻟ صﺎﺨﻟا ﺎﮭﻠﺜﻤﺗو ةأﺮﻤﻟا ﺔﻟوﺎﺤﻣ ﻲﻓ ﻚﻟذو كاردﻹ دﺮﻔﻟا اﺬھ ﺺﺋﺎﺼﺧ لﻼﺧ ﻦﻣ هروﺪﻟ دﺮﻔﻟا ﻞﺜﻤﺗ لاﺆﺴﻟا ﻦﯿﺣرﺎﻃ : ﻞﺜﻤﺘﺗ ﻒﯿﻛ ؟ حوﺰﻨﻟا ﺪﻌﺑ ﺎھرود ةأﺮﻤﻟا ﺔﯿﻟﺎﺘﻟا ﺔﯿﺿﺮﻔﻟا ﻦﯿﻌﺿاو : مﺎﻌﻟا ءﺎﻀﻔﻟا ﻊﻣ ﺎﮭﺘﻗﻼﻌﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﺎھروﺪﻟ ةأﺮﻤﻟا ﻞﺜﻤﺗ اﺬھ ﻲﻓ ﺎﮭﺘﯿﻌﺿو ﺔﯿﺻﻮﺼﺨﻟ ءﺎﻀﻔﻟا . ﻢﮭﻓ لوﺎﺤﻧ ﺎﻨﻧأ ﺎﻤﺑ و اﺬﻟ ﻟا تﻼﺜﻤﺗ ﻦﯿﺣزﺎﻨ يﺮﻀﺤﻟا ﻂﺳﻮﻠﻟ ﺎھﺮﯿﺛﺄﺗ و ﻰﻠﻋ ﻰﻟإ لﺎﻘﺘﻧﻻا ﺪﻌﺑ ﻢﮭﺗﺎﺳرﺎﻤﻣ ﻟا اﺬھ و ﻂﺳﻮ ثوﺪﺣ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺐﻧﺎﺠﻟا ﺲﻤﺗ تاﺮﯿﻐﺗ تﺎﻋﺎﻤﺠﻟا ﺲﻔﻧ ﺔﯿﻣﻮﯿﻟا ﮫﺗﺎﯿﺣ ﻲﻓ دﺮﻔﻟا ﺶﯾﺎﻌﯾ ﻦﻟ ﺚﯿﺤﺑ ﻲﺴﻔﻨﻟا ﺐﻧﺎﺠﻟا ﺲﻤﺗ ﺎﻣ رﺪﻘﺑ فرﺎﻌﻤﻟا و ناﺮﯿﺠﻟا و برﺎﻗﻷﺎﻛ ةﺪﯾﺪﺟ ﻒﻗاﻮﻣ ﻲﻓ ﮫﺴﻔﻧ ﺪﺠﯿﺳ و ، ةﺪﻋ ﮫﯿﻠﻋ حﺮﻄﺗ ﻧأ ﺎﻤﺑ و ، ﺎﮭﻟ ﮫﺿﺮﻌﯾ ﻲﻔﯾﺮﻟا ﻂﺳﻮﻟا ﻦﻜﯾ ﻢﻟ تارﺎﯿﺘﺧا و تﻻؤﺎﺴﺗ لﻮﺻﻮﻟا لوﺎﺤﻧ ﺎﻨ ﺗ ﻰﻟإ تﻼﺜﻤ داﺮﻓﻷا ﻢﮭﻔﻟ ﻢﮭﺗﺎﺳرﺎﻤﻣ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻢﮭﺗﺎﺤﯾﺮﺼﺗ ﻞﺜﻤﺘﻟا مﻮﮭﻔﻣ ﻰﻟا قﺮﻄﺘﻨﺳ . ﻢﯿھﺎﻔﻣ ﺔﺳارﺪﻟا : 1 ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻞﺜﻤﺘﻟا مﻮﮭﻔﻣ ﺔﻐﻟ : ﻮھ و ﺎھرﺬﺟ ﻰﻟا ﺔﻤﻠﻜﻟا دﺎﻌﺗ رﻮﻈﻨﻣ ﻦﺑﻻ بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ ﻲﻓ ﻞﺜِﻣ : ٍﺔَﯾِﻮْﺴَﺗ ُﺔﻤﻠﻛ . لﺎﻘﯾ : يﺮﺑ ﻦﺑا لﺎﻗ ؛ﻰﻨﻌﻤﺑ ﮫُﮭَﺒَﺷو ﮫﮭْﺒِﺷ لﺎﻘﯾ ﺎﻤﻛ ﮫﻠَﺜَﻣو ﮫﻠْﺜِﻣ اﺬھ : ﺔﻠَﺛﺎﻤُﻤﻟا ﻦﯿﺑ قﺮﻔﻟا