HAL Id: halshs-00139963
https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00139963
Submitted on 4 Apr 2007
HAL is a multi-disciplinary open access archive for the deposit and dissemination of sci-entific research documents, whether they are pub-lished or not. The documents may come from teaching and research institutions in France or abroad, or from public or private research centers.
L’archive ouverte pluridisciplinaire HAL, est destinée au dépôt et à la diffusion de documents scientifiques de niveau recherche, publiés ou non, émanant des établissements d’enseignement et de recherche français ou étrangers, des laboratoires publics ou privés.
Ville arabe et modernité administrative
municipaleTripoli (Libye actuelle) 1795-1911
Nora Lafi
To cite this version:
Nora Lafi. Ville arabe et modernité administrative municipaleTripoli (Libye actuelle) 1795-1911. Histoire urbaine, Société française d’histoire urbaine (SFHU), 2001, p.149-167. �halshs-00139963�
!" # $%& '( ) * + , + - ./ . . 0 + * 1 2 3 1 * ** 0 4 , + * * 2 * 25 1 5 1 # ) 15 6 & 7 8 0 ++ 9 2 2 : + 4 8 2 + 1 8 * 5 1 1 2 ++ 1 1 5 8 5 1 5 8 1 ; 2 + + * 1 1 * 8 . . .. 0 , & 8 1 # < * 8 * 1 1 * 1 8 = * 8 = 4 9 + 6 & 1 , = 8 * 8 2 ** + 8 8 = * * => 2 * =>* * + * + * * # < 4 4 7* * 2 ? ++ 2 * 1 ++ 2 * 1 * * , 2 +
, 7 * 8 . . .. 0 # 5 5 * , # <= * 8 : 8 & , 4 * 1 4 7* * = 0 * * , # < *7* * = 0 + * 8 4 = * = 3 1 * = 1 1 5 8 # = 1 @ = ++ 0 = ** : + 5 * 4 8 = ++ * * = & 8 * 5 * + 4 5 5 ** # ) 5 1 8 = 0 , 1 A , = 4 5 * = + 8 8 6 & 8 = 5 1 * # < , 1 5 , * ++ * 4 * 8 1 8 0 # ! < * * : 8 = 1 6 * = * B5 # C 5 5 ** D 5 * 0 5 1 1 ** ++ : * 8 5 ) 1 * # < *7* => 1 ** = * < : # 1 * 8 + + * , D 5 ! "#$# %& ' * B %%%#
" 8 = 1 = 3 1 * # 11 , 5 5 = * # + * = 3 1 * 1 5 * 5 1 1 5 & , * 8 5 5 8 * + * # 25 * * ++ + 27 * 1 25 1 5 1 # - ** + * , 4 * # ++ ++ * E * F , 8 2 , # 4 4 1 2 &,& 2 1 1 2 * + 1 1 1 A 4 5 2 * * 8 , # 3 * 8 2 4 . . .. 0 2 : 8 , 4 5 5 # 8 8 5 1 8 2 G 5 1 * # H 2 & 8 + 2 * * * + * 5 ) 4 * 9 1 ( ( I > %%% "% # : < D 5 J J ) * + $,
"- ' 6& 4&3 &I > &) %%' K$ #
) + 0 B . , ##/ I B 5 %%%# < 0 1 2) 21 3 * J %%L "(' # 3 =M ( %%' < & ) " # $ # %' N # # B5 <# : # B I ># O J )# P O Q&/ O # )# / # 3 =M % %%L < - 3 + 4 " # %$#% ' 3 # Q#B P B Q& 5P # / 8 ) )# B #
$ 8 2 * 2 * * * * " R H 2 & 8 * * 8 * 8 R B ** * 4 & : 4 1 6 * 4 R ) 2 6 8 , + S ++ , + + 4 . . .. 0 # 8 25 1 1 2 9 2 1 8 4 * . . 0 8 * : + 6J * 5 * 1 , * . . 0 8 8 + * * * + * * * 8 * 2 4 # ) ** Q * 4 * 8 * 8 0 * * 5 6 5 + * 5 5 1 = ? * 5 2 $ 8 5 + * 5 , 7 6 0* # < 1 5 + * 5 5 + 2 * * 8 + 8 "/ , : 9 B 8 6&/ 5 B 5 O 1 '1 $ 7 & 8 "#% $## & ) 2M * %%' " + T * 3 4 1 + U B I 5 ) 9 I L'L& % T / (9 : D , S # 85 D 6 , 5 5 + , 5 B * 1 C 6 ) %%% ' # D * 8 * 9 V B6 W B '1 * 5 * $( 5 - ( ) $ ) < W ) %% $ L # X 6 M '1 , ; 6 1 - 1 5 -( <=>?$<=<? V 6 C 6 + B + ) %%( K" # ) 15 * * 6 * .. 0 9 I 1 & 1 <?@>$<=<A . ) 2M * %%' " # $D < 5 + . 4+ C 6 ) %%L # #"'& "(# = * 1 * + I * 8 = 5 5 1 = * , 7 , 7 = * #
K 2 0 1 R & * * 4 2> 8 * 1 1 * R ) 8 0 8 * 5 1 8 2 7 8 = = 3 1 * > 8 = , = 1 & 8 + 2 + * # < 6 50 1 2 8 * 1 * ** & , 2 2 * + 5 1 1 * 5 , = ? 6 0* * 2 8 2 01 A K# 4 * = * ** + 1 * , * 6 0* 4 ++ + * ** # Q , * , 2 4 * I 8 + * = 1 , + * 4 * & , : * 6 0* = * 8 6 2 . . 0 , E + * F 1 * # H 1 A : 50 8 1 * ** 4 2 3 6* B # ) => 1 * * 3 * B * *7* 8 2 5 5 1 = 2 * 5 = 6 0* = K 1
' 1 * '# ) * * * 8 2 , 1 * * 8 * 8 * # <2 * 0 1 8 ? * 5 = * 8 * Y 2 1 8 * 2 , + , 1 A (# 1 * * + 1 6 0* * 5 = ? * * * # 4 * Q * ./ 0 L# B *7* 4 50* 5 1 5 8 4 # & + * = 1 4 * 5 = &,& => * %R = 4 56 50 8 = 1 * 4 + * = 1 6 E ** F 9 2 , * 5 , # 5 5 * 8 * 6 E ** F * 5 + * 2 , + 2 * ** 8 '3 6* , B 0 #% / & < * %($ B 3 * C 5 ) 5 =>>$<D>> B * 1 C 6 ) %%$ " # # "K# ( 9 M 6 * 6 + <@>> 5 ) ) , ++ 1 + 5 D6 C 6 ) %%L % # X5 6 < 3 JV C + 5 - ( * 1 <DE>$<?AE B * 1 C 6 ) %%( K" # L = < , + 5 ) F 5 <@>> D C 6 + W&Z V ) %%' KL # # K$ # % , : 9 O5 J 5 ) TI5 O 9 W * 6T M 6 I5 D D * C 6 B ) %%K L # #' &($# I M E * , 1 , 2 8 * G1 H * 5 %L( # '(& % # M 4 * E I 4 + 2 1 , 2 8 8 F -** %L" # %&"%
( 4 * 4 , => * + * # ) D I J 1 8 1 ./ 0 V * * 8 ? * 5 5 1 * 1 # * 1 + = * # 3 6* * 1 * B * 1 6 0* * * 5 1 * 5 * 1 * * 5 2 1 # < *7* * : 8 & , 5 5 & , * 8 27 1 2 + 6 0* 2 + * 2 * # I * = 5 5 = 1 4 . . .. 0 # I ++ 1 S : 8 2 L"K 6 H *A S 4 * 5 8 * 2 5 : 8 2 % * 4 15 , * 6 & , 2 * * # I 1 2 . . 0 # 1 2>* * KK # H *A S ( , L"K 5 ** * * 2 + 8 4 S 8 J * 8 8 * 6* 8 2 # (%K * 8 2 1 H *A S 01 Z + 5 # > L"K + * , 8 6 8 * + 4 * V 5 6 C 7 6 D & D %%( K" # 3 6* #
L * I ) * # < L"K , % 2 * ** + * 1 8 & + 0 2 1 I "# L"K * 8 8 2 * 8 ./ 0 : * * 2 * * 6* 8 8 2 : *7* 2 * ++ * B # *7* * . . 0 + 4 * + * 2 5 * 4 , 2 * + * * * + * $# " < 4 ++ * ./ 0 K 9 * 4 $ * = J 1 + * 1 ++ = 5 65 $ 5 + '# > 2 I 2 I &O5 # 15 1 2 # " 5 * 5 2 4 * 2 (%K , 2 # ) * 4 2 4 5 1 * 8 ++ , , * # $/ 4 * 9 5 C ) + 1 <?A>$<=?> ) C 6 ) %L' " K # KE * F G * : 8 2, 8 5 8 2 4 5 1 & * + 2 * # I < I# ' + K 1 & 1 <L=D$<=<<
I50 4& &) %%% '$ # 2 *
7 * ? I # < *7* 5 8 * 5 + * 5 65 $ , # I 9 5 6 <A 5+ JA S I < I D : & A 66 # 9 V V - * &* 5 I # C 5 2 * 5 , ++ 0 ++
% B , 7 M) ? * 5 5 1 = 5 * : # A = # D * = 1 * * 0 + 5 1 * ? # 5 * * * = * 0 1 * H * S = , L"K * # 5 65 $ 1 * 1 * * + * # < ./ * 0 * . . 0 4 4 7* * 5 5 65 $ # * . . 0 = 1 1 + * * * # I 0 8 15 , 5 ++ ** 1 * , , = * * * 6 = * + * * # I * 6 H * S ( & L"K * 5 1 * 8 - = * 0 = = 1 + * 6 * 8 = + * Y + * * . .! 0 # * L"K + 5 * 1 4 + * 4 ** ++ * ) # 4 ++ , I 1 5 * : 8 =, + * * 8 5 5 8 * + * 10 ) D BBB # # / 0 ++ 10 4& & ) 3 * 5 D < * D #
= = 4 + * * 8 = . .! 0 , I , 1 # I * 0 (L + * 4 = * * = * 5 # B 6 0* = * 0 * + * = # + 4 $ &*7* 1 5 65 $ # # $ % 5 T 1 T 5 + 7* # B= , 8 ++ * 1 * 1 => # * 5 65 $ 5 5 # / 5 + 8 5 65 5J 5 (# 1 * 5 1 6* 8 5 5 65 $ ? * 0 * 1 # I 7 N5 8 * 1 5 5 65 $ L# B & 1 * * 5 + N # ++ * 5 1 2 7 * * + 5 65 $ 5 5 4 5 # 5 65 $ 4 * * * 8 8 9 (%' Z@ + ) 5 * 4 * # ) * 1 6 9 Z@ + ) 5 * 5* (D 8 * * : + + K 1 &
1 <L=D$<=<< I50 4& &) %%% '$ #
L / 4 * 2 5 8 2 * 5 9
M D & H M M , $; O + $ N N+ 7 =D?$<PE?5 Q<DD<$<?AP I 5@ A QA* [A & A 5 V J Q 5A %L$ %(( #
) = S 5 + R O D * S 5 + 5 X5 S ** 5 ** 5 65 $ 5 ** %# : 2 + * 8 5 + * 5 65 $ : = 4 + # B 8 * @ = 8 = , + * * 5 = 0 = # 5 65 $ 4 $ = * * = * 5 # 5 65 $ * , = 8 + * 0 + # =5 , = 4 + 2 5 = * , I # * * * 4 $ 0 1 4 , *7* * 1 , + ++ # 4 = 4 + ++ , = 4 * 1 + * # * 8 = 0 = * J 5 65 $ 8 * 4 8 = = 1 = * , * # D * 8 : 1 + * # D = 4 * * 5 65 $ = + ./ 0 & . . 0 = 4 + * 4 - :, 0 * 1 4 S # < = 4 5 65 $ + ./ , * . . 0 % B+# > 3 DD 8 = 6 T3 T 3I> D # / # %L # 3 DD > C 7 <=<< 3 * = %'L "%L # # '$# B+# M# & H M M D , $; O + T # # # ""( !K(K : % &5A:: $ 5#\ L K# B 6 50 ++ ? 2 5 & 2 5 8 * 5 # I @ 7 , * 0 =56 50 8 5 65 $
(K" (L" * (% (% R & (%K (%'&R * L " L "& L" L" & L" * 0 L ( L$ L$'& LK$ LK$& L'% * L($ M *J # & 3 5 *A M D A D 5 5** H @ 5* 5 5* S+ 5 ** & B5 S+ 5 ** # 5* 5 = S & H 8A S * 8 * 5 65 $ N &* * = * 8 0 L" 4 * 8 = LK 8 5 65 $ * = * "# * . . 0 5 65 $ = S &O 1 S * * 8 4 &* 5 8 1 8 + *7* * 8 6 5* 4 * 9 $ $# C 1 2 2 5 2 + * 1 2 8 # = ++ * + 8 =, * 8 # S+ 5 1 * 8 = 4 + + K * ++ # E 5 65 $ = + * * , 5 8
* = 4 , 5 4 N G# M & H M &Z W* 6A & S S6 ] # # # KL ! K ' " JS &8 = $(5#\ L" # =
&* + + #
" # # #># ++ ! $" $&%& LK # B 4 * + * * 8
+ * = , = 8 #
" 5 65 $ 1 = * + $ * 1 , 5 + 8 # . . 0 = + * 8 8 = 5 # 8 : + ++ 1 , 7 5 + Q + $+ 5J 4 ** + * = # 8 : 1 * , * * * : 5 65 $ # < 4 * + * ? * 6 5 65 $ * 8 : + ** L" G 5 + 4 $ 5 1 5 $ * ? 4 ) K# + 5 ) 4 * + 5 65 $ # < ++ T 4 * + * 4T . . 0 # + 8 1 2 8 2 *7* + + = * 1 6 1 4 ./ 0* 0 6 8 6 '# + , I * 1 5 (# D = 8 + 5 65 $ 5O 5 65 $ =7 6 E * F KM & 8 5 # # ! (K (( # K '&K (# ' C 1 * * 1 + + ** # =6 ? + 8 01 = 8 * # = 4 * I , 4 M# < * &O 1 #O 1 # 0 ) - 1 B 3D # ) %%( L # 6 # D -1 # O 1 # D 8 # I 5 5 B Q#&B# < 3# < 1 5 * < * # O 5 1 # B 15 * # ( * = * 4 + # ) LK( 1 I , + * + 8 ### 8
* 8 =7 1 * # <# #I# B#3#M#I !" &L& LK(#
5 65 $ = 5 1 , = 8 * 5 # # # #>#
++ I 1 !'L (K5\ LKL#
C + . . 0 * *7* ( + # B
B 3 TB5 = * * = J
$ 5 # B + + ** T 5O 5 65 $ T . . 0 * ./ 0 1 8 K ++ L# I 1 A , 5 8 + O ) , + 8 = 8 I # + * * * 4 $ * , + 8 5 + * +# B= 8 = 6 ** =6 6 + 5 # + = 1 = 5 65 $ 5N65 = * 1 # + = ++ = 8 , , = * 8 = & , 4 $ 8 +@ 1 # + = , * 8 ++ * W % 8 =, I O + + 4 $ # D , 1 , + ./ 0 * * * 5 65 $ 8 =56 50 I D5 8 T 5 1 , 5 8 * 5 +65 $ T = * *7* , I . . 0 " # + 5 65 $ 1 1 5 65 $ + 4 0 + 5 + # B = 5 *7* * 0 L'( * T ++ T# + 5 65 $ * 8 2 5 1 * 5 2 # < 8 5 1 * 8 2 , * * 2 + * L 8 = * * + * * =>* * * 1 * ++ * 8 : 8 2, : 6 6* * # %B+ M & H M # # # $ &$ # " I DMC/ , ) #% & 7 ) B 3D ^ %%L # ( # 1 = # QC > :, 8 1 ? + 5 65 $ 9 H,) 1 ! <?A> 3 ) ) 6 %L'#
K 2 * * . .0 0 2 8 4 + * * * * # 4 4 5 65 $ 9 T 5 ) T 5 * 1 5 65 $ , = * , 1 8 8 # 5 65 $ 5 1 = A # > 8 * 1 ? 1 * ** * T T# = 1 , = * $ J ' + 5 65 $ 1 , 5 # T * & T 1 1 * * * # = 5 65 $ = 8 = # ) + - A * , 0 T T = + 5 65 $ # * 5J 5 8 5 J + 6J 5 + V A * 1 = 8 = 5 65 $ " # + 1 1 * * 5 65 $ # 2 * 6 , * 8 # * 1 + # 8 1 5A # > + 4 * + * , + 4 5 # * * * 4 5 65 $ # B * * + + * * * 0 + = 8 4 * 5 + * " B+# M# & H M M D # # # (# 1 5 < I#
' $ " # > I = 4 = * * 5 , * # < * = * 5 65 $ 8 = 7 *7* 4 # * 7 5 1 = 1 8 ? , = # B N $ * 5 ""# 5 65 $ 4 * ? 4 4 # = + 4 4 $ # * ? + = 5 5# 5 65 $ 4 $ * + 5 65 $ * = 1 # * 8 = * # ? * 5 # 1 * * 8 =, 4 # > + 1 * => # 5 65 $ 1 * 5 = 5 = 4 ** 4 4 8 = + 4 * # 1 65 8 = 1 = * * + "$# $ J 6 = * 5 * 5 65 $ # =, N 1 = * & 5N65 , 8 = " B + * + 8 T &Q S ST + 1 * M * L % + H 1S S5 # B+# M# & H M M D , $; O + T # # # $'K# B 8 15 8 => # "" 5 < * 5 35? D ># $KL I # , : <# #I# B O I (\$\ L '# "$ B+# M# & H M M D , $; O + T # # # $(L# * 8 2 1 2 + - 1 * 6 #
( N L ' S 4 * 5 65 $ "K# 6 N 1 * # = * + 4 * + 5 65 $ # * 7 + # *7* * 6 0* # 5 65 $ + # ) + 5 51 ** 5 # * A 5 * = # 5 65 $ 1 1 : 8 # D ? = * ** N 8 = ++ * 8 = 5 65 $ , = ++ 8 # D 5 65 $ 5 1 *Y = 8 = ++ 7 , * * 0 # ) + N 5 65 $ * G * , , 8 = * 48 = 5 65 $ 7 + # 5 65 $ = + 1 # B5 + 4 $ 1 1 4 4 * = * * * # @ ++ * 5 # 1 * + = 8 8 + 1 01 *Y *0 # 5 65 $ + ** = 4 5 4 1 # 5 1 5 65 $ ** * + * 8 8 = = 3 1 * = 1 1 5 8 # ) * + ? * ** * # > , = 5 "KM & 8 5 M # # "$$#
L * . . 0 = , 8 = * -* = 1 , * 8 6 5 * ** 8 6 * # I ** + * * * 5 65 $ + * = = 4 -* *7* + "'# 5 65 $ + * 1 1 = 8 # = T 5 * ** T 5 65$ $ * . . 0 7 8 + , A 5 * * 4 * * * + 4 * 6 # = 5 1 * = 8 * = , 8 "(& H , 5 65 $ 5N65 = = * * = ** + * * * # :, 8 = 5 * ** 1 : 8 8 5 * 1 1 + # + * * # C 5 = 5 * 5 8 4 0 + 1 4 - # > ** 5 65 $ + :, 5 = + 8 =6 1 1 # 1 6 4 8 "'<# #I# * A+ 66 5 65 $ ' = & V5 # B+# T * ] 3 8 - , I 6 = 5 8 8 3 1 9 $ % B# OCZD # # #> BBB % (%( $ % # KK 8 = ># 3 DD 9 T L '& ( = &D* * D I 5@ ; + &5A11 5 ** 7 &*A T # # # ''# "( <# #I , LK * * 66 * + , + , = * 5 65 $ 1 # <# #I 66 + #
% 2 3 1 * , + * + , * * + 1 , * * # ' ( + L' ++ = * = 1 4 + , 2 + - [ S 3 ) 5 &: J 6 S + * * 6 * , I "L# B + * 2 * * * * 2>* * 0 * 0 "%# * * * , S * , LK * # B 8 I = 8 * * 4 $ 8 * + * * 1 * 8 1 5 65 $ 8 * * # * 1 * A 2 = * 5 4 # + * # * + * = 15 + &*7* 2 * 1 6 + 2 * 2 : > ** 25 1 5 + * * + * & & = 1 ** 1 8 * * $ # C 1 * I , + * = * # "L V V - I <' # ! $# B + * 4 * * I # "% 1 5 # 6 50 3 H( 6 %L% L # $ B 8 2 26 2 + * 0 * * * * 8 * 0 , # D + 9 3 5 D E 1 * + * 9 LKK& L'K F F ) * $( C %L # (& $K#
C * * S , I 6 0* 1 2 * * 2 1 1 # < = 6 + * 8 = : 4 4 * + 1 = *0 , 8 = 4 = 8 ) 5 & * + * = * * 6 0* * # < 6 = * , 5 8 + Y 5 + 8 4 1 * 5 * 2 2 A 01 A 8 2 # = 5 5 * + * ++ * = = * , + 4 + * # 8 = & , = ++ * , = 6 8 S * * = + * 1 * * 5 1 8 + * = 1 = 3 1 * 8 * = 6 * 5 # B 8 = * 1 = + 8 6 & * 6 = , * * # Q 8 = & ** 0 * * * , + . .! 8 5 * # + 5 , 8 8 = 1 4 * * 8 = * # = * * 0 * * 8 = * 6 7 6 = 1 = = 1 + * * # B *0 1 * , + 5 4
* * * * 8 5 * : * # 6 8 = * 8 + * * 5 * 4 1 = 1 * * * = * L'(# I 4 * * 1 * , * T + * T# 15 6 & 5 5 , * 8 2 *7* $ # < * 0 * T* T + : = 9 5 65 $ & * 1 + * 4 $ & * # & , + 8 * 8 0 4 $ # < *7* 9 * , I * * * * * * 8 + I ? 2 *0 , 8 8 1 + * 8 8 * 5 1 # 1 , * * 5 : + * 2 + 8 5 * 2 0 8 8 + * 8 % % " + , 8 2 1 2 # * % % 8 5 * * , 2 + * # $ / , 4 1 5 5 E * * F + B C * I # C 1 + 4 * I 6 5 Q * J* # $ I < I#
< * 1 15 $" = 1 * = 4 * , = 4 * 4 8 1 1 1 1 # > * 8 , * 1 8 5 5 # H = 6 ** * , I + ** 1 4 1 : * 5 # < *7* 2 * * ..0 0 25 1 1 * 4 * 2 $$# B 3D C3 I > ( 9 $"/ 4 * 9 B 6&D* 5 Q C 1 * 1 1 ", <?>>$<=>E' V 6 C 6 + B + ) %%$# X 1 * J 5 ) C ) C 7 U K 5 O 5 V 66 5 C <= F 5 5 <=AL U_ J 1 > 1 %%% "( # <# D 5 1 * 5 ) ( 7 : C + C 5O * 1 <?EE$<??@ B * 1 C 6 ) %LL $$ : 9 I O 1 $ <?A>$<=@P 1 > %LK (K # I V 5 R 05 65 H-I * * ++ %L %( # D * * 0 4 * 9 5* 5 6 ) + D C 6 + W&Z V ) %%$ # ) I 9 +& 4 * ( ) $ ) ) ) %LL " % #