ا ـــــــ ا ـــطار د ا ــ ر از ا رو ــ ــــ ا ثـ او ا م ـــــ ا ةرازو س د نــ د ا د ـــ ا موـــ ا ــــــ ســ!" ا مــ مــــ#$ ر # ا ةد ل " جر' ةر ذ ص*' + : ا ت ط ا ل س!" ا م + ! او ـ و#و ا : ط ا داد إ ن : فار ا ت : د ار د أ / د ير $ " ا " ء 0 أ • أ / ر دو ر • أ د / ر د ير • أ / فر ور ا "# ا : 2013 – 2014
رد + س
ر و # ا ص *' ا
–
م
ا ب #3 ن و و#
0! ردو
(ILS) اد ارد ن م س د ن د !ا د " طأ ا أ ك أ ز أ إ يد ةر يدھأ ةرھ ط ا يد او حور إو ظ ط و ! "ر # " ا " $ ر " $ %&أو $" ' &( "او)أ و "و)إ ل% إو !ر +أو &ارد ا ( " , د- و "ذ" &أ ن م (ر أ ن ل% إ س د ! ن! د ا د! 2 ! ط ل% إو م "& ! ! ا
ب ر أ % ًار % ًاد ن 2 ا بر 5 د ا ، ، ر%7 ن ةد ز ! ل % ا وھو هر%7 و أ نأ د2! ،ر7! ا ر ) $! -و $ آو ط- ا د م &أو -أو ز أ ن: ,(وو ،هد ن ل; ! هذھ ةر%ذ ا ير%7 ص )! ،مد,"أ نأ ب ط ، " او إ ذ "&:ا رو"%د ا د ير , ; ا $ د+ ةر%ذ ا هذھ فر7 ا ءاز ا ر ) هاز ( + ت و" ن . م و!+ 7+ ا ء ; أ ةذ" &:ا إ ن (ر2 ! @و-و ر%7 ! مد,"أ % "&:ا ل 2 ا اذھ 7+ ير%7 مد+أو ، فر 7 ور% ذ "&:ا و دو ر ذ
( ش ةذ "&:او د أ مود + ذ "&:او ن ط رو"%د ا ةذ" &B " او ر"! م + يذ ا ةز " د أ ذ "&:ا إ ص ) ا ير%7 مد+أ نأ "و @و "&:ا & أ @ % ، ءاز ا ر ) هاز ( س , ا م % "و رد و+ د أ ن! ذ س ا م م&+ س Cر . ث ! ا اذھ ز إ ء أ ةد & ا مد+و نو2 ا د د ن ل% و ! ا
ج ث ا ص رد ( س , ر" و% & ا صC -) ا فر2" ا ا &ارد ا هذھ ت(دھ – ب &F و و& ن ىد ; " ردو م 2" ا م" ث ،م "& ! س د ! ن! د ا د! 2 ! ط لF) ن ك ذ م"و م "& ! 2 ا ! ط ن رCاز ا C ! س , ا اذھ ر وط" ر , ا قد-و )اد ا ق &"@ا قد-و ىو" ا قد- ا ماد)"& ! $" ! و $+د- ن ق, " ا ماد)"& ! ت ! او ، (رط ا , رط Cز " ا ا نوار! ن ر !& ل 2 ! أ ل 2 و ن و% &ارد ا ةادأ ت,!ط ث ،خ ! ور% ) 243 ( ! ط ن ! طو ! ط &ارد ا JC " تر ظأو ،م "& ! 2 ا ت % ا : 1 رد ( س , K" " –
ت ! و قد- ن ةد ر" و% & صC -)! م 2" ا ب &: ن و و& . 2 بو &:ا نأ بو &:ا وھ ! ط ا ىد ل; ا ) & ا -&د ا ( بو &:او ، ) ير-! ا – ظ ا ( م 2" ا ب &: ز " ا ب "ر" ا ب& ك ذو ، . 3 ء "& ! س ا ر " ءو; ( ! ط ا ىد ; ا م 2" ا ب &أ ( فF")ا دو و مد د2! ا ) & ا – &د ا ( و%ذ ا ن ! فF")@ا اذھ ر ظأ يذ ا ث @او ر . 4 ء "& ! 2 او !د:ا ت % ا ! ط ىد ; ا م 2" ا ب &أ ( فF")ا دو و مد ) ير-! ا د2! ا – ظ ا ( ت % ا ن ! فF")@ا اذھ ر ظأ يذ ا ، . 5 -س & و ر"& ىو"& ا ! ط ىد ; ا م 2" ا ب &أ ( فF")ا دو و مد . ار إ ! ا حر","و ء 1 -ءار إ س &ارد ا ن% ماد)"& ! ء ! ا 2 ا س , . 2 -ءار إ س &ارد ا ن% و نأ نو%" ( ن ر %أ 2 . 3 -2" ا ب &:ا ن ! +F2 ا ن ! ت &ارد ءار أ – ! ط ا ن ! 2" ا م &رد و . ت و" ا C + - ا ت و;و ا
د أ ءادھLا ب ر د,"و ر%7 ج ث ! ا ص) د ت و" ا C + ز لواد ا C + ي ل %7:ا C + ك ق F ا C + 01 د, ا لو:ا ل- ا : &ارد ا ل)د 04 "@ؤ &"و &ارد ا %7 - 01 05 &ارد ا ت ;ر( - 02 06 &رد ا فادھأ - 03 06 &ارد ا ھأ -04 07 &ارد ا دود -05 08 &ارد ا ت ط- -06 10 ,! & ا ت &ارد ا -07 ل- ا ا : مـــ 2" ا 16 د " 16 م 2" ا -01 17 م 2" ا ف ر2" 1-1 18 م 2" ا ئد ! 2-1 18 م 2" ا طور7 3-1 20 م 2" ا صC -) 4-1 21 م 2" ا ( ةر ؤ ا ل او2 ا 5-1 24 م 2" ا ب &أ 6-1 25 م 2" ا ب &أ جذ 7-1 37 م 2" ا ب &أ ( ةر ؤ ا ل او2 ا 8-1 37 م 2" ا ت رظ 9-1 ث ا ل- ا : ر" و% & ا صC -) ا 55 د " 58 قد- ا -01 58 قد- ا ف ر2"-1-1
ه 59 قد- ا عاو أ -02 59 (ن % ا) يرھ ظ ا قد- ا 1-2 59 (ىو" ا) نو ; ا قد- 2-2 60 ك ! ط!"ر ا قد- ا 3-2 60 يؤ! " ا قد- ا 1-3-2 61 زF" ا قد- ا 2-3-2 63 ( ;ر ا ن و%" ا) ء ! ا قد- 4-2 65 ر !")@ا قد- ر ؤ" " ا ل او2 ا -03 65 ر !")@ا لوط 1-3 65 ك ا وأ ر !")@ا ت ! 2-3 66 2 ا ت ! 3-3 66 ت ! ا -04 67 ت ! ا ف ر2" 1-4 67 ت ! ا عاو أ 05 67 ر !")@ا ت ! 1-5 67 ' - ا ت ! 2-5 68 ' -" ا م ظ ت ! 3-5 68 ت ! ا ب & قرط -06 69 رار,"&@ا ل 2 1-6 69 ؤ( %" ا ل 2 2-6 70 ؤ( %" او رار,"&@ا ل 2 3-6 74 ت ! ا ةر ؤ ا ل او2 ا -07 75 ت ! او قد- ا ن ! +F2 ا -08 K!ار ا ل- ا : &ارد ا تاءار إ 77 د " 77 Fط"&@ا &ارد ا -01 77 س , ا ر" 1-1 77 Fط"&@ا &ارد ا و K " 2-1 77 Fط"&@ا &ارد ا ةادأ 3-1 84 C - @ا ب &@ا4-1 85 , !ط" ا &ارد ا -02 85 &ارد ا J 1-2 85 , !ط" ا &ارد ا و K " 2-2
و لواد ا C + م+ر - ا لود ا ناو م+ر لود ا 78 ن !"&Q و% ا 2!ر:ا د 2!:ا ن ! ط !"ر@ا تF 2 (و - 01 79 رد ا و K لو:ا د2! ا تار,( عو ط !"رإ ل 2 02 88 , !ط" ا &ارد ا ةادأ 3-2 89 C - @ا ب &:ا 4-2 س ) ا ل- ا : ھر & "و JC " ا ضر 92 د " 92 JC " ا ضر -01 92 و:ا ;ر ا - ر !")ا 1-1 99 ا ;ر ا - ر !")ا 2-1 101 ا ;ر ا - ر !")ا 3-1 102 2!ار ا ;ر ا - ر !")ا4-1 106 & ) ا ;ر ا - ر !")ا 5-1 111 &د & ا ;ر ا - ر !")ا 6-1 115 JC " ا ر & " 7+ -02 115 و:ا ;ر ! , 2" ا JC " ا ر & "و 7+ 1-2 116 ا ;ر ! , 2" ا JC " ا ر & "و 7+ 2-2 117 ا ;ر ! , 2" ا JC " ا ر & "و 7+ 3-2 118 2!ار ا ;ر ! , 2" ا JC " ا ر & "و 7+ 4-2 119 & ) ا ;ر ! , 2" ا JC " ا ر & "و 7+ 5-2 120 &د & ا ;ر ! , 2" ا JC " ا ر & "و 7+ 6-2
121 JC " ا ص) -03 122 ت -و" ا -04 123 ت ار"+@ا -05 124 -F) ا 125 K ار ا 130 ق F ا
ز % ا لو:ا د2! 80 رد ا و K ا د2! ا تار,( عو ط !"رإ ل 2 د2! % ا ا 03 81 رد ا و K ث ا د2! ا تار,( عو ط !"رإ ل 2 د2! % ا ث ا 04 82 رد ا و K K!ار ا د2! ا تار,( عو ط !"رإ ل 2 د2! % ا K!ار ا 05 83 2!ر:ا د 2!:ا تار, )اد ا ق &"F خ ! ور% أ ل 2 م 2" ا ب &: 06 86 س ا ر " ب& 2 ا دار(أ K زو" 86 ىو"& ا ر " ب& 2 ا دار(أ K زو" 02 87 ص-)" ا ر " ب& 2 ا دار(أ K زو" 03 88 م 2" ا ب &أ ن !"&ا دو ! K زو" 04 93 ن !"&Q و% ا 2!ر:ا د 2!:ا ن ! ط !"ر@ا تF 2 05 94 رد ا و K لو:ا د2! ا تار,( عو ط !"رإ ل 2 لو:ا د2! % ا 06 95 رد ا و K ا د2! ا تار,( عو ط !"رإ ل 2 ا د2! % ا 07 96 رد ا و K ث ا د2! ا تار,( عو ط !"رإ ل 2 ث ا د2! % ا 08 97 رد ا و K K!ار ا د2! ا تار,( عو ط !"رإ ل 2 K!ار ا د2! % ا 09 98 &ارد ا ةاد: (رط ا ر , ا قد- JC " 10 100 2!ر:ا د 2!:ا تار, )اد ا ق &"F خ ! ور% أ ل 2 ن ! )اد ا ط !"ر@ا تF 2 ت ط&و" و م 2" ا ب &: بو &أ ل% ن ; تار, ا 11
ح 102 ر " 2!ر:ا د 2!@ا لF) ن K زو" ا اد" إ طر7 ن ق, " ا س ا ) رو%ذ – ث إ ( لو:ا د2! 13 103 س ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " ) رو%ذ – ث إ ( لو:ا د2! 14 104 س ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " ) رو%ذ – ث إ ( ا د2! 15 105 س ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " ) رو%ذ – ث إ ( ث ا د2! 16 105 س ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " ) رو%ذ – ث إ ( K!ار ا د2! 17 106 2!رB ا د 2!:ا لF) ن K زو" ا اد" إ طر7 ن ق, " ا ص-)" ا ر " ) !دأ ت % – ت % ( 18 107 ) ص-)" ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " !دأ ت % – ت % ( لو:ا د2! 19 108 ) ص-)" ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " !دأ ت % – ت % ( ا د2! 20 109 ) ص-)" ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " !دأ ت % – ت % ( ث ا د2! 21 110 ) ص-)" ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " !دأ ت % – ت % ( K!ار ا د2! 22 111 ر " 2!ر:ا د 2!:ا لF) ن K زو" ا اد" إ طر7 ن ق, " ا ىو"& ا ) ر"& – س & ( 23 112 ىو"& ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " ر"& – س & ( لو:ا د2! 24 112 ىو"& ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " ر"& – س & ( ا د2! 25 113 ىو"& ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " 26
ط ر"& – س & ( ث ا د2! 114 ىو"& ا ر " ءو; ( ن " ,"& ن " 2 " ت " ر !")إ JC " ر"& – س & ( K!ار ا د2! 27 ل %7:ا C + 39 طار7@ا م 2" ا ( فو ( ! طط) ل%7 ا م+ر 60 ك ! ط!"ر ا قد- ا م &+أ 01 61 يؤ! " ا قد- ا ر د," تاوط) 02
ي 62 زF" ا قد- ا ماد)"&ا تاوط) 03 68 ") ا ت ! ا تF 2 04 69 رار,"&@ا ل 2 05 70 ؤ( %" ا ل 2 06 70 رار,"&@ا و ؤ( %" ا ل 2 تاوط) 07 71 )اد ا ق &"@ا ل 2 08 ق F ا C + م+ر - ا ق ا ناو ق ا م+ر 131 &ارد ا دار(: ث ! ا ةر "&ا 01
ك 136 ن !"&@ا تار,( ل د2" 02 137 ﺔﻴﻔﺼﻨﻝا ﺔﺌزﺠﺘﻝا تﺎﺒﺜﻝا تﻼﻤﺎﻌﻤ 03 138 خﺎﺒﻨورﻜﻝ ﺎﻔﻝﻷ تﺎﺒﺜﻝا لﻤﺎﻌﻤ 04 139 س ا ب& K " ا K زو" ';و" !& ةرCاد 05 139 س ا ب& 2 ا K زو" ';و" !& ةرCاد 140
ىو"& ا ب& K " ا K زو" ';و" !& ةرCاد 06 140
ىو"& ا ب& 2 ا K زو" ';و" !& ةرCاد 141 ص-)" ا ب& &ارد ا K " ( ! ط ا K زو" طط) ) ت % ا ر! K زو" ا ( 07 142 ىو"& ا /س ا /ص-)" ا ب& 2 ا K زو" طط) 08 142 ىو"& ا /س ا /ص-)" ا ب& ! ط ا K زو" طط) 143 /س ا /ص-)" ا ب& ! ط وC ا ب& ا طط) ىو"& ا 09
- 1 - ــــ دـــ م ا عو و ر ــ ت او سراد ا ن ر او ن ا ل ن م ھ ارو قور ! ! ر أ او # نأ $%& ةر او ا ت و ا مھدــ& ! ث ، * ا ــ ن نأ ن ا م ا تار + م # ل د ,%أ - & م ا ب !أ لــ و ، ط ا ل ب! % %ھو د از ط ا مـ ب !أ م, * او ، ط ا ىدــ + ا ب !2ا ن بو !أ ــ ,% ط ا نأ ن دـ 3 ا م ا - & وؤ! ا نـ ــ قرـط ا ـ ر و مـ ا نو او مــ ا - & م, *5 و مـ, د& ! و ،مــ ا ـ $ـ ط ىدـ ـ ا بوــ !3 لــ ، , !و و مــ, ب !أ 6 و% ا - & مـ, *5 ىرـ+أ ـ% أ و ، ــ% أ ل ا م, ،مــ ا & &و% ا ـ در ا ب !7 ـ&او م ـ ا نوـ نأ يرورـ ا ن اذ,
ا ت * ار !:او نأ - & ،بو !أ ل ! % ا ـــ ا !3 &و ا ل; % ـــ ب ز يذـ ا ر 2ا ،$! % م ا - ا م ا ىدــ ا م ا ــ اذ ا $ ار ن د ــ ،$ ن و ـــ ! نأ لو م ـ نأو ،$ ! % ا ت * ار !:ا ل م 3 ــ 6 أ ! ـــ ا ب ــ م ىر+2ا . ــ ب ط ا مــ بو !أ ص +5 & دــ و و ،$ , ا رو 2ا ن ــ م ج قرــط ا ن ; رط لـ و ظ ا و ت % !:ا ,% ةدــ& قرط ص +5 ا & إ ــ ع طإ ب! % ا نـ $%أ ،$*و ل أ - & ,% @ ا ق; قــ او !ارد ا -ص +5 ا & ءار*إ د ل ا $ بو !أ - & ب ط ا . نإ +أ - إ &و * ن ط ا م قرط ن د او بو !أ مد+ ! م, ىر د وأ ن و !أ مد+ ! نور+آ ق او د وأ ، - & د اذھو ت و $ مد; بو !أ يأ 6 ب ط ا , د+ ! ا ارد:ا ر# % ا ، ر # + ا هذھ ن ةد !:ا ن و + ! ا ! !2ا ر# % ا م, ط ا , د ب! ت &و * - & م, زو فد, &د ; ر او # & * ا م, بو !أ . ر و ، در ا قور ا ة &ار اد* م, ط ا ىد ا م ا ب !أ ن& ف5 ب !أ ماد+ !ا - & ارد ذ !2ا وأ م ا ل * ط م ا ب !أ ن د ز ; ! &و و ا فادھ2ا ق; و ا ا ةء ن 6 ر و ،م, .
- 2 - صE #+ ا ر و ىد لو , :ؤ ! و !ارد ا 5 لو2ا $ # ث ا اذھ لو % رد س ; ر و ! ا ن د ا د & * ط ا ىد , *ردو ن و و! ! س د د# ا ن م% @ ق , ھأو !ارد ا فادھأ زار او ت ر ا 6 و 6 ت او ; ! ا ت !ارد ا ار +أو !ارد ا ت ط# ف ر ا م ھدود و . % ا ل# ا أ ل د; و $ ر ،م ا صE #+ و م ا & م ا ب !أ طور5 , ةر ؤ ا ل او او . ار ا ل# ا أ قرط 6 إ قد# ا ن ر و ! ا صE #+ ا ت او . ص+ و !ارد *,% ا تاءار*:ا لو % س + ا ل# ا صE #+ ا و & ط !:ا تاءار*ا اذ و ، ; ط ا !ارد ا ,; ط ل ةاد7 ر و ! ا ; ط ا !ارد ا ل و ث ; ط ا % ; :او E # :ا ب ! د+ ! ا . أ ر +2او سد ! ا ل# ا جور+ ا م ت ر ; ا FE % ا 5 % و ضر& م ت ار :او ت #و ا !ارد ا .
- 3 - لو ا لــ ا ــــ ارد ا ل دـــ 1 -و !ارد ا 5 , :ؤ ! 2 !ارد ا ت ر 3 !ارد ا فادھأ 4 !ارد ا ھأ 5 !ارد ا دود 6 !ارد ا ت ط# 7 ; ! ا ت !ارد ا 01 -ؤ و ارد ا : د%& # + و ، ر ا س % ا م & ناد اد د* ھ * ا م ا ب !أ ث ا د س ا - & ،$! % م ا رظ% ,*و ن % !%:ا م ا ث أدـــ ل ن ادE ! ن *و - & د ن ث ــــ ه * :ا ك ذ ءو و ،م ا ءادأ م و; ن ر+Iا رظ% ,
- 4 - ؟ ب ط ا م م س و ؟ ب ط ا م ف ر ثو ا ن د دـــ ا ءار*إ مــ د د* ا ن ھ * ا ثو ا هذھ ف %# ن و : لو2ا : 2 ا ل ا - & ز ر ب ط ا ءاد !ارد ا ةرـــ* ل+اد ـــ % او ، ـــ : & ب ط ا ت * !: ا ل ا - & زر ـــ مــھأ ر ــ اد+ !او &و 5 ر 2ا وھ ه * :ا اذھ ن و م ا سـ ; و ت % !:ا 5:ا حرط ن ق ط% ا اذھ ن و م, !ارد ب ط ا , ا ب !2ا ا : -رد س ; 6 لھ -و! ! صE #+ مــ ا ب !2 ن و و قدــ# تاذ ر ؟م% @ ! س د ن د ا د & * ط ن % & ىد ت ــ و &ر E!أ 5:ا هذھ ن جرد% و : 1 -رد س ; ر و لھ ن و ; *رد م ا ب !2 ن و و! ماد+ ! قد# ا و ىو ا قدــ# ا قد# و +اد ا ق! % ا قد# * ط ىد رط ا ــ%ر ; ا ؟م% @ ! 2 رد س ; ر و لھ ماد+ ! ت ا ن و ; *رد م ا ب !2 ن و و! #% ا Eز* ا د نوار ن ر ! خ %ور أ ل و * ط ىدــ دـ & ؟م% @ ! س د ن د ا 3 -؟م% @ ! س د ن د ا د & * ط ىد ا م ا ب !أ ب ر 4 ; و % @ ! س د ن د ا د & * ط ىد ا م ا ب !أ ف + لھ س%* ا ر @ ) ث %إ و رو ذ ( ؟ 5 ا م ا ب !أ ف + لھ ; و م% @ ! س د ن د ا د & ـــ * ط ىد ص#+ ا ر @ ) & ت و ، دأ ت ( ؟ 6 ; و م% @ ! س د ن د ا د & * ط ىد ا م ا ب !أ ف + لھ * ا ىو ! ا ر @ ) س% ! و ر ! ( ؟ 02 -ارد ا ت ر : - & *M و ا ! Eر ا ر ا N # % ورط ا 5Oا : -رد س ; 6 قد# ا ن و ; ر و ! صE #+ م ا ب !2 ن و و! ىد ت او ن % & م% @ ! س د ن د ا د & * ط .
- 5 - ر ت ر ر ا ر ا هذھ ن جرد$ و : 1 ر و رد س ; ماد+ ! قد# ا نــ و ; *رد مـــ ا ب !2 ن و و! قد# ىد رط ا ــ%ر ; او ــ +اد ا قـ! % ا قد#و ىو ا ن % & * ط ! د ن د ا د & م% @ ! . 2 -رد س ; ر و -ـ*رد مــ ا ب !2 ن و و! ت ــ ا نـ و ; ادـ+ ! #% ا Eز* ل نوار ن ر ! + %ور أ ل و ىد ن % & م% @ ! س د ن د ا د & * ط . 3 ر م% @ ! س د ن د ا د & * ط ىد ا م ا ب !ا ب ر ا ت ـــ ار %:او ! ا ت ط!و ــ; و ز % دوــ% ا - & ط ا ت *رد ــ ر م ا ب !أ ن بو !أ ل ط ر ا . 4 ; و م% @ ! س د ن د ا د & * ط ىد ا م ا ب !أ ف + س%* ا ر @ ) ث %إ و رو ذ .( 5 س د ن د ا د & * ط ىد ا م ا ب !أ ف + ; و م% @ ! ص#+ ا ر @ ) & ت و ، دأ ت .( 6 ; و م% @ ! س د ن د ا د & * ط ىد ا م ا ب !أ ف + * ا ىو ! ا ر @ ) س% ! ا و ر ! ( . 03 -ارد ا فادھأ : 1 ت ا و قد# ا ن ر و ! ا صE #+ ا ء #; !ا رد س ; ب !2 ن و و! , *ردو م% @ ! ــ * ط ىدــ م ا ب !أ ص +5 $ & و م ا . 2 ف + وأ ن مــ ا بوــ !أ ن اذإ رـ س%* تار @ ب ط ا $##+ و * ا هاو ! و . 04 -ارد ا ھأ :
- 6 - 1 هذھ ـ ھأ ن مــ ا ب !2ا ن& ف5 &و و ةادأ ر و ,%و !ارد ا وأ !ارد ىوـ ! يأ درــ يأ ل ن , اد+ !ا ن ث ،دار 2ا ىدــ ا ظو 6ـ و يأ . 2 - & مــ, زو دـ& ! * ا ب ــط ا مــ ا ب !أ نــ& فــ5 ا
د 2ا م, ##+ $ %او* قـ او ا ق; اذ, و ب !2ا هذھ ءو م, ! % ا + ا ) & *:ا ، د 2ا ، ! % ا ، ـ # ا ( ب ط ا ىد . 3 ب ط ! % ا م ا قـEارطو ب !أ ر +ا س رد ا E ھ ء &أ ةد& !
+ ا ت ##+ ا . 4 -# ا ت و ! ؤ % ا + ا م, ب !أ ن ب ط . 5 ــ%, ا و د 2ا ص#+ ا - ا مھد 5را د ب ط ا مـ ب !أ ــ ر ! % ا ب !2ا د د & أ م, د& ! د و ، م, ب !2 ب! % ا * !ا دــ و و م, و م,E ز 6 م, & ل ,! نــ د ز م, د E ت م, . 05 -ارد ا دود' : ن ل دد ءو ا ث ا FE % م ن : 1 -رد س ; ھو !ا-رد ا ةادأ – م ا ب !2 ن و و! . 2 ر و ! ا صE #+ ا ن ق; ا ) ت ا و قد# ا .( 2 -ط ن &و * ت ا !ارد ا % & د & * او د2ا ت ا س د ن د ا م% @ ! .
- 7 - 06 -ارد ا ت ' ط : د &ا م !ارد ا هذھ ت @ ت ط# ا ا : مــــــ * ا بـــ أ : تار5ؤ ل او ، ! % ا و %اد*و او ر ا ت و ! ا ن &و * ھ م ا E 6 ب ط ا * !او ل& و كاردإ !% . ل ا م * ا بو أ : ا ب !2ا ن ن م ا & ب ط ا $ يذ ا بو !2ا وھ : ط5% / ! ، 3 / ير# ، !د / ! ! ، ! / و 5 .
- 8 -
د أ - & ب ط ا , & ل# *رد - &3 س ; و ب !أ ل ا !ارد ا ةادأ د أ + ا م ا . 1 – ط $ ا بو ا / , - ا :
وأ ; ط & تاءار*إ ق رط ن& إ , , و ت و ا - & لو# ا - إ م ا ل اذھ ل ا دو% ا - & در ا , & ل# ا *رد س ; و ،ً:وأ ءود, , ر 2ا بو ! . 2 -, ' ا بو ا / , د' ا : ،ت: :ا و ت ا ف 5 ا وأ ل # م ھ:او قE ; ا م - إ إ م ا ل بو !2ا اذھ ل ا دو% ا - & در ا , & ل# ا *رد س ; و . 3 -ير / ا بو ا / ,ظ ا : رو# ا 6 إ ل ا - إ م ا ل ل * او ت ا وأ % ا ت و!ر او ت طط+ او - & در ا , & ل# ا *رد س ; و ، ظ ا ت , *و او و ا صو#% او بو !2ا اذھ ل ا دو% ا . 4 -, ا بو ا / , و ا : أ ، *رد و ! ! تاوط+ ماد+ ! إ م, او ب !:ا - إ م ا ل رور و اذھ ل ا دو% ا - & در ا , & ل# ا *رد س ; و ، E* و ةر تاز ; بو !2ا . ر و ا ص ا : هدو% و س ; ا دو ةدو* ىد ن& E # إ لE:د ھ . ت /2 ا : وھ س ; ا د او ق ! :ا ) ،م & 2000 ( % $%Q ق ! ا مو, ا س % و ، -% 3 د و ،س ; ا & رار ;! و تار د; ط ر +:ا -% 3 د و ،س ; ا & رار د%& *رد ا رار; !ا $ د#; وھو رار; !:ا
- 9 - & ل# نأ ب* در &و و ا ،ن # ا ف + ر; *رد ا س % ) ،ب 1996 .( تد & ا ث ا أ ا - & #% ا Eز* ا ق رط ن& ت ا ن ر ! ل ل و نوار ت ق! % ا و د ق خ %ور أ . قد ا : خ %ور ىر Cronbach ) 1960 :( % ا ! ر +:ا *رد ر ! ل ا رد; $%أ ر +:ا - & *رد ا ن ك ذ ط ر وھو ر +:ا قد# رد; ر ! ا اذھ ; او ر ! ا , رد و . - & ا تد &ا ا ث ا أ قد# وھو , !ارد قد# ا عاو%أ د أ +اد ا ق ! :ا قد# ،ىو ا ) ء % ا قد# ( رط ا %ر ; ا قد# و . 07 -/ ا ت ارد ا :
ء #; !ا - & او & ن ذ ن ا ن ر دد& م ھ م ا ب !أ عو و ظ ن دد&و م ا ب !أ ن ا !اردو ، ,* ن م ا ب !أ س ; صE #+ ضر& و ىر+أ ,* ن تار @ ا ت !ارد ا هذھ ن هؤ #; !ا م زر 2 : 1 4 5 زو جر/$اوز ارد ) Zwanenberg et al..2000 :( م ا ب !أر5ؤ ن %ر ; ا - إ !ارد ا هذــھ فد, " رد -ن و و " ــ% !او ـ م ا ب !أ " در ــ و ,$ھ "
Honey and Mumford's Learning Styles
Questionnaire , م رد م ا ب !أ ر5ؤ ق ط – %و % & - & ن و و! نــ 284 !ارد ا ت و ! ا فــ + نــ % ط ر ا ت * ا ط نــ طو ط ) - &3 رو ـــ ( % !ا ق ط مــ ــ ، ) در %ھ ( ن %و % & - & ) 182 ( و ، ــــ ط و ً ط FE % زر أ ن ن و ،ن ! ; ر و ! ا صE #+ ا ء #; !ا مـــ س ; ح %ور أ د ماد+ ! ت ا ل نأ !ارد ا " رد -ن و و! " د
- 10 - ن ت وار - 0.41 0.65 س ; و " در و %ھ 0.59 -0.74 دو*و ن ت *رد ن :د ا ف ط را د 2ا , *رد ن و !ارد ا ادأ - & ط ا . 2 ن او و و$ از ارد ) Zywno et Waalen. 2000 :( لـــ لــ*أ نــ ر ا ط د 2ا ءاد2ا مــ ا ب !أ رــ أ ر + م ث م ا ت E ا ن ن &و% *و و% ا ماد+ !ا : م ، د ; E و طE !و و&د E رد ر5ؤ ماد+ !ا ن % & - & !ارد ا ق ط م و ، م ا ب !2 ن و و! ط ا ن %و ) 94 ( ن &و * - إ ن &زو طو ــــ ط : ر* ا &و * ا ) 94 ( ط ــط ا &و * ا و ) 45 ( ىو ! E # ا :د اذ & را FــE % ا ت% و ــ ط E ا ــ ط ا &و * ــ%ر ; ــــ ر* ا ــ&و * ا دارـــ أ ل ــ# د ; ا طـــ5% ا بوـــ !2ا نــ ط ا ىدـــ ل ــ# ا ع ــ را ىوــ#; ا ــ*رد ا تــ% و و 5 او ! او . ماد+ !ا ب !أ ـــ E # ا ــ :د تاذ قورــ ر,ــظ مـــ % ط ا م بو !2 ىزــ تـ %ر %2ا . م " و$ از " ىر+أ !ارد ءار*Q ) Zywno 2003 ( اذھ قد# ن ق; ا فد, ـ س ; ا - & ت * !:ا 6 * دار 2ا ت *رد ط!و د * Q م ث س ; ا ) 557 ( ت و م ا ب !أ ن بو !أ ل - & دار 2ا ت *رد ط!و د * Q م ــ مـــ ا - & ا *رد ا ن و ,% و تار; ا ن ط ر:ا FE % ا - إ ل#و ث ، س ; م ر لود* ا % ا ) 1 ( م * ا بو أ دد دار ا ط و ت 7رد ا فار'$ ا ير * ا IIC AVE ITC AVE ط5% ا / 3 ا 540 579 237 0118 0264 ! ا / !د ا 539 624 265 0173 0349 ير# ا / ظ ا 544 818 211 0135 0289 ! ! ا / و 5 ا 532 577 219 0093 0217
- 11 - م8ر لود7 ) 1 ( : ط!و و م ا ب !أ ن بو !أ ل - & دار 2ا ت *رد ط!و س ; ا - & ا *رد ا ن و ,% و تار; ا ن ط ر:ا ت . م ر لود* ن ظ ( 1) ً ز % ر ر ا ط ىد م ا ب !أ نأ بــ! ھ , & دار 2ا ءاد2 ! ا طــ!و ا : ير# ا بو !2ا / ـــ! ا بو !2او ، ـــظ ا / ط5% ا بو !2او ، !د ا / ، 3 ا ! ! ا بو !2او / و 5 ا . ر &ر س ; ل % ا تار; ا ن ط ر:ا ت ت ط!و ت وار نــ& ن ـــ م ا ب !أ نــ بو !أ 0.093 ! ! ا بو !7 / و و 5 ا 0.173 ! ا بو !7 / تارـ; ا ن ط ر:ا ت ت ط!و ت وار نــ !د ا ن ــ&ر س ; لـــ - & ـــ ا *رد او 0.217 ! ! ا بو !7 / و و 5 ا 0.349 ! ا بو !7 / !د ا . 3 ارد , " ز و$ 7 ) " ( Genovese ,2004 او قد# ا ء #; !ا - إ ت دھ او رد م ا ب !أ ر5ؤ ت%و ، ن و و! ن !ارد ا % & ( 131 ) ــ د+ ا ء ـــ% أ و د+ ا ل ط ن ـــ طو ً ط م,% يو ر ا س % ا م & ص#+ ) 95 ( ن و ث %Oا ( 36 ) نـ ق; ا م و ،روــ ذ ا ن ، ــ ر2ا &ر ا س ; +اد ا ق ! ـــ أ خ %ور د ل + ن س ; ا ت ! ا يد ن ط را & دو*و !ارد ا تر,ظأو ! ! ا و !د ا – و 5 ا ,% ط ر:ا ل R ذإ ( 0.37 ) ىو ! د%& :د ا ( 0.05) ــ & ك %ھ نأ ، ظ ا و 3 ا ط5% ا يد ن ط را - R ط را ل ير# ا ( 0.21 ) دــ%& :د ا ىو ! ( 0.05 ) يدــ ن ط را & دو*و مدــــ& !ارد ا تر,ظأ ، ! ! ا -و 5 ا ) N د ا ت ا ير +ا و ( نــ 2ا نـ ق; ا م و ،رـ! 2ا ن & د*و ث س ; ا قد# ا : ھ ن د ن نو و لو2ا ل ا ) ط5% ا -3 ا ( و ) ظ ا ير# ا ( ! ا ھ ن د ن نو % ا ل ا أ ، !د ا ! ! ا و ار! د و ، و 5 ا 60.34 % ا ن ا ن س ; . 4 ك و ارد ) Kovacic,2004 :(
- 12 -
- & 5 % ا ت د % ط ا ر 5 ىو ! ن ا ء #; !ا - إ ت دھ ــ او عو و ك ذو ارNو د ا تار @ ا ن &و * و ــ ا م, !أ و ت %ر %2ا % & - & !ارد ا تاودأ ق ط م ، بو! ا م ھ ق دــ ن& $ مــ !ارد
ن %و 245 م ب !أ م ; م ث ، ن !ارد ن # ىدــ - & ـــ طو ــ ط ردـــ رــ5ؤ قـــ و ــ, %# و ط ا $! م د; ـــ ر 5 ا ىو ! ــ أ ،ن و و! ن ر5ؤ مادــ+ ! : ل ا ماد+ ! ك ذو ،ز ــ*%:ا ىو ! و ، !ارد ا ت % ا دد& و يد 2ا ر 5 ا ىو ! E # إ :د تاذ قور تدــ*و دــ و ،راد %:ا ل ن ا ب !2 ىز د 2ا ءاد2او . 5 4 5 زو ر7$ز ارد ) Litzinger,et al,2005( : وھ !ارد ا هذھ ن فد, او رد س ; ر و ! ا صE #+ ا ن قــ; ا -ا % & ت 3 ،ن و و! نــ !ارد ) 572 ( ھ ت ##+ ث ن * ا ط ن طو ط : ،ةر ا نو% او ، !د%, ا ت %ر %M ــ ا ـــ 5 ا ل ــ+ نــ س ; ا ةادأ ق ط مـ و ، ر او (on- line) ، +:ا 6 و ل + ن س ; ا تار; - & * !:ا - إ % ا دار أ ةو&د ت ذإ - & ر ن دوـــ*و ن& ا ل ا FE % تر !أ دـــ و ،ت %ر %Oا 5 8 ! Eر ل او& ھ ! Eر س ; ــ رأ ر 5 ) : ! ا !د ا ( ، ) ير# ا ظ ا ( ، ) ط5% ا -3 ا ( و ، ) ! ! ا -و 5 ا .( أ ; رط ةاد2ا ت ن ق; ا م د و ت ــ ا ت ىد ت وار ث خ %ور ن س ; ا د ــ 2 ) 0.65 -0.77 ( وـ % نو !د%, ا ــ ط نأ !ارد ا تر,ظأو ، و ،ير# ا بو !2ا و % نو% او ر ا ط $* ا ، ! او ! ! ا بو !2ا نأ ــ!ارد ا ت% ن !%* ا ن قور قـ مــ ا بو !أ و % $ــ*و ن, د ث %Oا ظ ا بو !2ا ل ند و سو! ا م ا بو !أ ن ر أ ! ! ا . 6 , ر ھ ارد (Hasirci,2006) : ن ، ــ ا م ا ط ىد م ا ب !أ عو% ىد ء #; !ا - إ !ارد ا هذھ ت دھو ھدار أ دد& R ر ت * ىدــ إ ط نــ %ــ & ر ــ +ا م ك ذ ل*أ ) 202 ( ن ن و ! - & يو ! ن &زو ب ط ا : - و2ا %! ا ط ) ن د* ! ط ( ــ طو ار ا %! ا ) ن د; ط ( ـ م ا ب !أ E ماد+ !ا م د و ، ) ب و ( تر,ظأو ،
- 13 - م ا بو !أ ةد ! !ارد ا هذھ FE % ) ل ا ( !% ℅ 41 بو !أ ب ر ن ــ ن مـــ ا ) Eاو ا ( !% 2ا ث ن ر +2ا وھ ℅ 8.4 مد& FE % ا تر,ظأ ذ قور دوـــ*و %! ا ن و ! ا ط ا ن م ا ب !أ ت E # ا :د تا ار ا %! او - و2ا . 6 نار * ا ارد ) 2006 :( يرـ# ا بو !2ا يوذ ط ا ن قور ا - & فر ا - إ !ارد ا هذــھ ت دھ - & فر ا ك ذ و ،م ا ت و # و ! ا صE #+ ا ــ ر او م ا ب !أ عو% ا ءو ) س%* ا ( ن ا ص - إ ت دھ ، !ارد ا ر او م * ا بـ أ : دــــ و ،م ا ت و # E و ن د ا E ىد !ارد ا ل # ا و ، ر ا و ،ير# ا ن % ا ت%و ) 230 ( ا ر نــ Eاو5& مــھر +ا م ط و ط ! !2ا مــ $ # م يذ ا م ا ت و # س ; مد+ !او ،ن ر ا ــ مــ ا سراد ــ ل ن " نو " $E زو م & 2004 :د تاذ قورــ دو*و FE % ا ت% !ارد ا هذھ و ! ا صE #+ ا ، ر ا و ! او ير# ا ث ا م ا ب !أ E # ا *و ن ـ ، ر ا م ا بو !2ا يوذ ط ا &و * S # م ا ت و # ــ ر أ دو إ لاد ـــ عوــ% E # ) س%* ا ( بو !2 !% !ارد ا ر او عو% ا نــ لـ& و ،ير# ا مــ ا بو !أو !ارد ا ل # ا نــ لاد ر أ دو*وو ، ! ا م ا ط راو E و ن د !% ر ا م ا بو !أو !ارد ا ل # ا ن E # إ لاد ! م ا ت و # . & ق ; ! ا ت !ارد ا -: ت !ارد ا هذھ ل + ن ظ رد س ; ت و % ا ت !ارد ا ن دد& دو*و – ن و و! !ارد ا ن ل دد& دو*وو ،ء #; !:او !ارد ب !أ عو و ت ھا ا ر ا ت ت د+ !ا ا ا م & دود ر ا ت !ارد ا ب N ظ ، و & م ا رد س ; – ن و و! . 6 ر& +!% ر و !ارد مو; ا ل * اذھو !ا ن ث ،م ا ب !أ ن& ف5 ! % ا ر و ! ا صE #+ ر! , اد+ و,!و .
- 14 - ا ــ $ 2 ا ل ــــ , : * ا ـــــ م د : 01 -م * ا 1 -1 م * ا ف ر* 1 -2 م * ا ئد / 1 -3 م * ا طور 1 -4 م * ا ص 1 -5 م * ا , ةر2ؤ ا ل او* ا 1 -6 م * ا ب أ 1 -7 م * ا ت رظ$ 1 -8 م * ا ب أ جذ $ 1 -9 م * ا ب أ , ةر2ؤ ا ل او* ا
- 15 - د : دد ف ر 6 و ل,! ا ن س و ،س % ا م & ! !2ا م ھ ا ن م ا ر ف#و س % ا م &و ،م ا & ظ % نأ 6 ط !% : %%أ ك ذ ن و ،م ا مو, اذھ ثد و ءاد2ا وأ ةر + ا وأ كو ! ا ل د وأ ر @ ن& ةر & $%أ م ا ; * % ر @ ا تاد او م ; ا ب ! او ر ا لE ! ا ل ،ن ط 5% ا نE ا م & *:ا ل 5 ا - & ب @ او ) ،يو! ا 2004 : 105 ، 107 .( م * ا ف ر* :
- & د &:ا %% : $%أ ر N ،م ا مو, ف ر ا ن د د ا س % ا ء & حر ا د; و ا هذھ ن و ،د او ف ر ف ر : فر ) ،ن ! %! 1999 ، 16 ( $%أ - & " ر @ ا اذھ ةر !ا ن& F % كو ! ا ر @ ةد; ف او نو د و ، ط ! ت , % ر 2 * % نو كو ! ا ." أ ) ، % ; ا ن ! د أ 1999 ، 16 ( $%3 $ ر " : در ا كو ! مEاد $ 5 ر @ & ةر5 ظ !ر ن 35% و در ا ن رد# يذ ا كو ! ا وأ ءاد2 $ & لد ! ن و در ا ءادأ ر @ ر,ظ ." فر ) ، ط ،م ط 1996 ، 9 ( ةر وأ , % ر# %& ف و ا ر و د%& ثد +آ 6 و - إ ف و ا اذھ ل ن 6 و ن ر @ $ و ! ل * ; رط م ا - & ر ؤ ر ثد د % نأ ج % !:ا - إ % يدؤ وھ ءاد2ا ر @ ا اذھو ،هد . 3 دد# ا اذھ ىر و ) ، د د ! 1983 : 5 ، 6 ( م ا نأ " ت * !:ا 6 * & ل ا $ د#; %إو ، :ا ل ا %ھ د#; :و ر ط 5% ل و2ا ر ا وھ ث ن يو ا يو % ا , ظ %ا , . "
- 16 -
ةر5 $ ظ ن :و در ا كو ! مEاد $ 5 ر @ & نأ ق ! ص + !%و - & و & س % ا ء & ق ا د و !ر ا * % 35% و ،در ا ءادأ ن & لد ! ن و % اذھو ، ا تار @ ا ت جرد% !% ا و ! ا تار @ ا نأ تار @ ا نأ م ا ثود - & د ھر &ا ن : كو ! ا ؤ ا 2 -م * ا ئد / : ھو ئد ! - & م ا مو; : 1 – ل + ن ك ذ نو و -% ا وذ م ا : -ذ ا تار + م ا ط ر . -م, و ذ ا ت ھ م ا ط ر . -ا ل ; ! م ا ط ر ذ . م, !% -% ا يذ م نو ذ ا نأ % اذھو . 2 -داد !:ا وأ ! !2ا ت ط ا : ! !2ا $ ط ل ن; يذ ا عو و ا م م ا ل . 3 – ,' و ا جذو $ ا : هدھ 5 كو ! ا اذھ ءاد2 جذو % دوز ذإ د د* ا كو ! ا ب ! : ذ ا ل وأ هد ; و $ . 4 – حو ا ل او ا : م أ او فد, ا ل * ; رط ظ% ضر ا ; رط ت% اذإ م ا - إ ذ ا ل ل + ن ك ذو ذ ا : -ذ فادھ2ا ح إ . -م, !ا ن د 3 ت او 2ا ماد+ !ا .
- 17 - ن& ث د ا وأ ت @ ا ب%* ةدو*و ا ر N ء 52ا . -ك ذ ن ث ر# او ! ا لE !و ا ماد+ !ا . -ل#او ا ن د 3 ر+I ت و ن E!2ا ماد+ !ا . 5 – 2اد' ا : ; رط ا وأ ىو ا اد د* نو م و ه % ذ ا ل . 6 – ب $ او ط $ ا , * ا برد ا : ا م ذ ا ل *O ،م ا & ط5% ل& رود م ; ا صر م, ر و يذ
ب رد ا ،ت و ا ف %# وأ ب و و ب ر و م ظ% ةد &او ر &اد ا E!2ا ن& ب ر او ل او ء % او م!ر او بر * ا ءار*إو لE ! ا ل - & ا . 7 – عزو ا ب رد ا : ب رد ا 6 زو نإ ل أ ل 5 م ا & ر! ةر # تار - & . 8 – ,7 رد ا ب7' ا : * رد ا ت ا ت ! اذإ م ذ ا ل دادز . 9 – ةر ا فورظ او ب8او* ا : تار + ا ت Nو ا ت * % او ةر ! ا تار + ا تر او اذإ م ذ ا ل دادز ر N ب او او ب %3 او ر+! او ط Oا ل ةر ! ا ) ،يد , ا د & 2007 : 15 ، 16 ( 4 -م * ا طور :
- & هد& ! ةد د* و ! ط %2 $ ! او $ E 6 در ا ل& * % م ا & ثد , ر و % طور5 6 + $% د# ثد : م اذھ - & ء % و ، E ا 6 ف ا
ا د& ! و ر ا $ !ر ءادأ - & م ا د& ! ةد د* تار + ب ! ا - & م
د * م ق ; ز ا طور5 ا مھأو ،د * ل 5 ھر يدؤ و ةرو# :
- 18 - 1 * اد ا : ك ذ $%ود م نأ ن :و ،م ا & ! !أ ء 5 در ا د%& اد ا دو*و نإ ت و 6 اود ةر !ا ةرور ! !أ % , % & ب#% د ا ر ا ذ ا 6 اود ر تار + - & سورد ا ءاو ا ق رط ن& ا ف او ا و % ن ا و % ا نE ا عز% ن و ا نE ا ىد 6 اد ا ن م, Nرو م, * 6 5 و - إ يدؤ ا ط 5% ا و م ا ) ،يو! ا 2004 ، 42 .( $ د د ذ م ا , ط ا ب ! ا 3! ،م ا در ا Nر , د#; اد $ ت أ و م ا - & ةرد; او Nر ا $ د ت% اذإ م در ا ث ل ا ; رط م - إ م م د 5ر:ا $ مد و #ر ا 6 اد نود ) ، س%أ 1999 ، 25 .( 2 ر ا : زز $ *و 6 ط 5% ا بو !أ رار % , ،م ھ طر5 !ر ا ر اذإ :إ م د م ا نأ - & م ا ن :و !ر :إ م ا ثود - & م ا ن ءاد2ا ن! ا ر,ظو ف و ا رر . * !ر ق; تار دو*و ء % أ ت * ! زز ا رار او ةء وذ ل ا ل
ىو ! - إ ةر , ا % - & د& ! و 6 ,Eادأ - إ يدؤ ل &2ا ن ق! % ا م ا S % !رد ر ا داو ا م , & !ر ا د ،م ا ا !ر هذ هد 5رإو $, *و و $ ار5إ ت 5 % او E!2ا ق رط ن& ا ةد & م, رور ر يذ ا F % ا ن ن ىو ! - إ او #و دار أ 6 ل و, م ا ) ،ناد ز 1983 ، 37 .( 3 > $ ا : ل 5 و + ا هرھ ظ ا نE ا مز ا و % ا & ل !* ا و % ا ! !أ & ر ك ذ و ،يو@ او # ا ز ,* ا و %و %:او ; او ر او
- 19 - F % ا ن ىو ! - & در ا ن اذإ :إ ق; : ر +2ا اذھ ث ،م ا & ار ؤ وأ %ا وأ *و و ز وأ ;& نو د و ،م مز ا ط 5% م ; ا $% ب! & *ا $;; دار ا م ا $ ط يذ ا F % ا عو% ) ، %! 1999 ، 38 .( ع 5ا فد, ن ط 5% يدؤ م ا كر +اد ةو اد ا نأ ق ! ص + !%و م ا نو نأو تار ةزز ا !ر ا - & د &:ا ب* ك ذ ق ; و % * ;&و !* F % ا ل م ا & ن ! !أ ن طر5 F % او 6 اد ا ن ل ر و ، م او م ا فرط ن سر ا ل ا , ھأ ر,ظ و . 5 -م * ا ص : ر 5 ) *ور ج 2011 : 12 ( نE ا ل+اد و ثود - إ ر 5 م ا نأ - إ *ر + ا ءاد2او كو ! ا ق رط ن& م*ر و ، ا & م او ،س ; او ظ ل ; ا م ا صE #+ مھأ ن ن و E ا 6 ل& ا ل + ن ة ا لاوط ةر ! : 1 E ا 6 در ا ل& * % ثد & م ا . 2 * رد ار & م ا . 3 -وNر ا تار + او ت و ! ا ل 5 & م ا وNر ا ر @ او . 4 و +2او %:او ; ا رھ ظ ا ن , رھ ظ ا ةدد 5 & م ا و@ ا و ر ا و & *:ا . 5 ف او ا هرو,ظ رر نأ ب* كو ! ا ر @ ا نأ يأ !% ت و مEاد $ 5 م ا ةدد ا . 6 -يوط% & م ا ھ ل 5أ ث ذ+ وأ ةر + ا وأ كو ! ا مEاد $ 5 ر @ - & : -ةد د* ةر + وأ كو ! ب ! ا . -ةر + ا وأ كو ! ا ن& + ا .
- 20 - -ةر + ا وأ كو ! ا ل د ا . م * ا , ةر2ؤ ا ل او* ا : ىر ) ،ق + ا د & 2001 ( $ عار!:ا م,! ل او& م ا ر ؤ $%أ ظ :او ھو ،م او م ةد ل او ا هذھ ر و ،م ر أ #ر در U , و $*E % , ھأو ، اذو &و و : وأ : و و ا ل او* ا : 1 -م * ا ةد : -% ا د& 6ط ; ا ن E م ن ل,!أ ,ظ و ث د ا ر 5 ا ن ةد # م نإ و و & , %ھ ا ةد ،ل,!أ ھر ذ نو - و2ا نأ ، ,& *ر !ا !% # + و # تاذ % !ارد تارر; د*% ار و ،$ اودو م ا &ر! م & ب ط ن دد& ىد ء # Oا رر; ل ا وھ ، , ن ا ن ةر &و *
س % ا . 2 -ا قرط م * : عو و م , E ن ر أ عو و م % ; رط ب! % د و ،- 5 قرط م نأ ، ا ق رط ن& $ظ نرو اذإ - ا ; رط ا وھ ر 5 ا رار ،ر+آ م ا قرط ب!%2ا وھ ن ر ا ل ) ةر اذ ا وأ ( نأ ن - & ،ت ر او ء # Oا رظ% ا تارر; ا ن ر !% ل 2ا وھ ص + ا . م ا لو#3 - ! ،$ &ر!و م ا ةء ار ؤ & $ #و م ا قرط ط ر و $ د; ىد م ا ر و ، اذ ط 5% م ا لذ ةرور ل د * ا ) *ار ا ذ@ ا ( ، ; رط ا وأ ا ; رط ا ع او ل # ا وأ ،م ا ت &و و ن عو و Eز* ا كر و رار او ، اذ ا 6 ! ا ; رط ماد+ !ا ىد و ،عزو م و ز ر م ط!او اذ ھو ىر+أو ةد م ن ار تار .
- 21 - 3 سرد ا : ، * ا ل سراد # + و ا ا اد* م, ل & سرد ا ن U و ،$ قو او م ا ب ط - إ م, د نأو ،هذ ! ر نأ S* % ا سرد ،ب! % ا ماد+ !:ا اد ا ئد مد+ ! و ،ب ط ا ض ف + ب !أ ث و د* ا لE !و م, اد+ !او حر5 م, ; رط ن !رد ا ن ةر ور ك %ھ نأ S او ا ن و إ ىد و ،ح :ا ا ر ؤ ل & #+5 ا م, ! نإ ل ،$%و!رد م,% ; ةرور ا . 4 -ز ا / ا : نQ ،م ا ر 3 ء و او و, او وطر او ةرار او ةء Oا *رد ن ل & د ،ء و ا ن& ةد ءاو, ا ةء Oا ةد * ةر* ب ط ا ةر اذ ر N , س ; ز E ت%رو اذإ ك ذو ،م ا عو و ز ر ا - & د& ! ھ2ا ل $! % ب ط ا ىد فورظ ا هذھ ل . 5 -ر ذ ا : در ا ج د%&و ،ب! % ا ت و ا , اد+ !: ت و ظ :ا - إ م ا فد, ذ يأ , *ر ! و , &د ! , إ - إ م ا , ;& & ر ذ ا نQ %ھ ن و ، ھر $*E % ةر ؤ او $ ھ ! ا ل او ا مھأ ن د و ،ر د . $ 2 : اذ ا ل او* ا : 1 تارد ا و ء ذ ا : ء ذ ا ن + ا ن ا ن ن % : ر او اذQ ،ء ذ ا !% - & م ا *رد د 6 اود او لو ىر+أ ل او& ل+د م ،قو ! ء ذ ھر أ نQ ، , اذ م ا صر
- 22 - عو% و ط ا # + ا تارد; ك ذ و ء ذ $ و ل # ا &ر! ط ر ذإ ، ھر Nو م ا ن ن . 2 -ر * ا : او ،$ # &ر!و م ا عو و $ !ا ىد & م ا ر د - % ز ا ر ; ا ر او F % ا ن ل ط ر ن . 3 * اد ا : ص+5 ىد ىو 2ا 6 اد ا نأ ،6 اد نود م ،م ا طور5 ن طر5 اد ا ر سرد يذ ا ب ط ،ر+آ ىد ف 2ا 6 اد ا - إ %ر ; $ &ر! ن د ز ، ،$! % ت و ا ل و ن ض - & قو $ * و $ اود نو ار !ارد ن Nر ا . 4 -ب رد ا ر2أ ل $او / ا ةر/ ا : اذھو ،$ ط ر ر+آ عو و ب ! ا &ر! ن عو و ; ! ا ةر + ا ر ؤ *%:ا وأ ، ط :ا ن ; ا د !%ر ا م ب رد ا ر أ ل ; % $ !% ةد *إ د ز % ل او& تر او اذإ ق ا م ا ل,! ق ! ا م ا د*% اذ ھو ، % 2ا $ 5 , ھأ م ا ن ن &و% ا . 5 – ل * $ ا : * % 6 و ا ن و ، و! ر N %ا ن اذإ م ا - & ن !%:ا ةرد ض +% ىد م ; ا نو نأ ك ذ بارط :ا ، د - إ ةر 3 ن ! % ا - ر ا م, د . 6 و * ا ل او* ا :
- 23 - ر ا م ;E & و ا ضار 2ا د ذإ ،$ *رد - & در ا # ا ر ؤ ف + ا ت: ض د*% ار ،ز ر ا ةد5و ه %:ا *رد ر ؤ ،ت: ا ن ا F % %أ ن , & ب ر ط ضار أ ن م ا ب #أ , ! ىد س ا ء &أ ك ذ م ا - & ةرد; ا ةر ؤ ا ل او ا ن و ،ه %:ا ز ر م ا . 6 -م * ا ب أ : م, ! ا دار 2ا ن قور ا د 6!او مو, م ا بو !أ نإ ت و ت و ،S*%أ نو ب ط ا يأ م, % و ، E ا 6 ل او تارار; ا ذ + او , * و ب !أو ب ط ا م ب !أ - & فر % نأ ب*او ا ن و د ا ن $%Q فورظ ا يأ ھدرو% ن ا ض م ا ب !2 ف ر ا ن &و * ك %ھو ،م, * !ا : ھ ، , م ; او ، # او ةد د* ا ت و ا - & ز ر م ل , أد ا ; رط ا ، ,& *ر !او م ا ط %أ نأ أ ، ر+آ - إ ص+5 ن ف + ; رط م ل& ا اذھ نأ ار &او نأ ,%35 ن ا روط ا و *و و ا #+5 ا صE #+ او ت # ا ن &و * ھ ن ر+I ل ر Nو ب ط ا ض : $! % م ا ) ،ل ا د & ،ة *% -!و 1998 : 107 ، 108 .( أ ) ، ط 2000 : 587 ( و ر ا ت 5 * ; رط ,%3 , ر
E او ر ا در ا نوز+ ر او ا تار + ا - & د &: & *:او ؤ ا *ر + ا م ا ةر
.
- 24 - , ر و ) ،ناد 1985 : 22 ( بو !أ هر N ن& هز ب ط ل ةز # + ,%3 ھ ت E ث %# ا ارد:ا ر# % ا ن دد& ر و ل + ن $ : لE !و
# + ا تار + ا وأ ت و ا * R # و ن ر+Iا 6 ل& ا لE !وو كارد:ا م . أ ) و أ بط 1984 ( , ر ,%3 : نأ يأ ،م ا & ء % أ ت و ا 6 ل ا دار 2ا , د+ ! ا #+5 ا قرط ا ق ! , اد+ !او تار * !:ا ا ب ط ا ; رط - إ ر 5 م ا ب !أ م ا . ا ت ! ا - إ م ا ب !أ مو, ر 5 يأ ب ط ا , ا ا ن& ر م S و ا رو 2ا ن $ ب ط ل ب! % يذ ا بو !2ا ر ر و $ $ ب ط ا , ا ا ن& E 5 7 -م * ا ب أ جذ $ : ر 5 ) ،يو ر5 ا 1996 ( !2 رظ% ا تارو# او جذ % ا ض ك %ھ نأ - & م ا ب , ا قرط ا وأ ب !2ا هذھ طو دد& ث ن ض ا , ن& ف + او ا و % ا - & ,# + ن او م, دار 2ا , و : 1 – ل و $أ جذو $ ءو , م * ا ب أ 1981 Entwistle : ث ،م ا F او% ىو ! و در ا م ب !أ ن ا س !أ - & جذو % ا اذھ مو; % م ب !أ ,%& F % و + 6 اود ط ر ت ,*و ث - & جذو % ا اذھ يو + ت و ! - إ يدؤ و $ & ء % أ + ا م ا ف او در ا , د+ ! ،م, ھ + ا م ا ب !أ ,%& F % ا ت ,*و ا مھأو : % ا و % $*و ا
- 25 - ت ,*و ا هذھ - & اء % و ل # ا و % $*و او ، * %:ا ةد &إ و % $*و ا ، #+5 ا ھ م ب !أ ث ل !و %أ ىر : 1 -1 ق * ا بو ا : م, رد; بو !2ا اذھ ب #أ ز و ل او $ 5 ا ماد+ !او -% ا ن& ث ا نو و ، ; ! ا تار + ةد د* ا ر 2ا ط ر - & ةو & ، ةرو# ر 2ا ف#و م, ن ھار او د2ا ماد+ !ا - إ . 1 -2 ,'ط ا بو ا :
E!2 ط ر او عو و قE ; ا ض ر ذ - & ن رد ; ا ز اذھ ظ او ،ةدد ا Fھ % او او ا ت ا - & م, !ارد نود و ،عو و ا # قE ; ا - إ لو#و ا ;ط% ا بو !2او . 1 -3 ,7 ار ا بو ا : !ارد ا و % ! ا م, ھ * او سورد مھر ذ !ا ت وأ م ظ% - & ن رد ; ا ر N ز و *ر + ا م, ادو ض - & لو# ا Eاد نو و و ،ط; ح *% ا ضر@ م م ا ف و م ا ن تار5ؤ او ت ا . 2 ب و جذو $ ءو , م * ا ب أ 1984 ، Kolb : ىر ) ،نور+آو % % ا 1992 ( - & مو; م ا & ر ! *ذو % 6 و ب و نأ ر* ا م ا رظ% س !أ ل لو:ا د ا ،ن د ن& ةر & م ا نأ $ ىر و % ا د او ، ةدر* ا م ھ , % و ! ا تار + ا ن أد يذ او ت و ا كاردإ
- 26 - ن و ،ل ا ب ر* , % و 3 ا ظ ا ن أد و ت و ا * ل $%أ م ا ن عو% ا اذھ صE #+ م وھو ،ت و * م ا عاو%أ ل أ ن $%أو $ ط ا E ا 6 در ا ف - & ل % د &و ،ةر + ا $! !أ ل# ھ ل ار 6 رأ م اذھ نأو E او ص+5 ا ن ل 2ا ءارو ن : ) أ ( -' ا تار/ ا : نو ء:ؤھ نأو ، ! ا ةر + ا - & % ت و ا * و كاردإ ; رط نأ % و ا ط ! ا ن :د م,E ز 5 % - إ نو م,%أ ، 2ا م,* د%ا ل + ن ل أ ذ@ ا ك ذ و م,E ز 6 م, 5 % ن نود ! و م ا & ء % أ م, ل *ار ا رظ% ا ب !2ا نأ نور م,% و ن ر+Iا و % & *ا $*و وذ وھو ، *ر + ا ر N م ا . ) ب ( -- ا ظ'5 ا : ظ او &و و او ل 3 ا - & ت و ا * و كاردا دار 2ا د ث ا ف او ا نو و ،م ا ف و ل %3 ا م ; #ر ا م, S ا ءاوط%: نو ! م,% و ،ز ا ر N &و و ا ظ ا رود . ) ج ( -ةدر7 ا م ھ ا : در* ا ر او م ا ف و ل - & ت و ا * و كاردا %ھ د &:ا نو و - & نوز ر ك ذ - إ نو ن ذ ا دار 2او ، ;ط% ا م و; او ل او ت رظ% ا و % م,,*و نو ن ء 52ا و % $*و او ط ! ا ق رط ن& م او مظ% ا ن ر+Iا ص +52ا . ) د ( -ل * ا ب ر7 ا :
- 27 -
ر 7 ا ق ط ا ل + ن م ا ف و ل ا ب ر* ا - & %ھ دار 2ا د و او ، !رد ا ل &2ا كار 5:او نو : مھو ،ن ل & ز *%O ةر @# ا ت & *
ل ا و % ط5% ا $*و نو ! م,% و رظ% ا تار ا - إ . ، ; ! ا ل ار ن ن ر در ا *رد - & هء % دد م ا بو !أ نأ ب و ىر و ا و % ا - & ب !أ رأ ةرود ا هذھ F % و : 2 -1 -,/ر ا بو ا : *إ ب ط ا ت 5 او ف او ا ل - & م, رد; بو !2ا اذھ ب #أ ز و او%رو اذإ ء 52ا 6 ل ا نو و !% نو ط & ةد ا دار 2ا ء:ؤھو ،ةد او و ط ا مو ا ص#+ ا - إ نو و ; ةد ا م, ھاو مھر @ !د%, ا . 2 -2 -يد / ا بو ا : ك ذ و 3 ا ظ او ! ا تار + ا ماد+ ! بو !2ا اذھ ب #أ ز و ف او ا ل أ نودؤ و ،ةد د& اوز ن ف او ا ؤرو ، !او ا ; ا م, ھا ، %ھذ ا ف# ا ف او # + و ةد د& ر أ ج %إ ب ط ا ا ك ذ نو ! و نو% او % !%:ا مو ا !ارد نو , و ن ر+Iا 6 ا %اد*و ا ر 5 . 2 -3 -,/ * ا بو ا : م, رد ك ذ و ، 3 ا ظ او ةدر* ا م ھ ا ماد+ !ا بو !2ا اذھ ب #أ ز &و ! و Eار; !:ا ل:د !:ا ب% * - إ رظ% جذ % 6 و - &
ت ظ ا نو نو و ر 7 ا ق ط نو , :و ةرو# ةد& ا ت و او ت ر او مو ا ص#+ . 2 -4 -, ا بو ا :
- 28 - - & م, رد و ،ل ا ب ر* او ! ا تار + ا ماد+ !ا بو !2ا اذھ ب #أ نوز و و ا ق رط ن& ت 5 ا ل و ةد د* ا تار + ا ج د%:او بر * او طط+ ا ذ % او % ا ت: * ا !ارد - إ نو و ،ن ر+Iا ت و - & ن د 3ط+ او . 3 -م * ا ب أ ز7 / جذو $ ءو , 1949 Biggs : ىر ) ، م ھار ا 2007 ( ،ب ط ا م قرط ,%أ - & م ا ب !أ ر! جذو % ا اذھ نأ ن ر#%& م,% ل م ب !أ ث دو*و ز* ىر و " * ار !ا و 6 اد " يدؤ و د ز* ىر*أو ،م ا بو !أ - إ * ار !:او 6 اد ا ن د :ا اذھ لو ةر ت !ار ن ةد ا ةر ا ل + جذو % ا ) 1987 – 2001 ( م ب !أ ث ,% جر+ ث ھ : 3 -1 ,'ط ا بو ا : , ھأ ىر+أ ت N و % م,; رط وھ !رد ا م ا نأ بو !2ا اذھ ب #أ ىر رد ا ىو ا ت ط ز *%ا وھ ! !2ا م, دھو ، ظو - & لو# ا ل + ن !ا ر ذ او ظ ا . 3 -2 ق * ا بو ا : ر ! ا - & ةرد; او ،هو م, او +اد ا اد بو !2ا اذھ ب #أ ز و ر 2ا ط ر نو و; و , !او , , و !ارد ا ةد نو , و ص + او ل او ھا م, د و ، و ا ا تار + رظ% ا !ارد ا و % ةد * ت . 3 -3 , ' ا بو ا :
نوز و ، !ارد ا , - &2 ت *رد ا - &أ - & لو# ا بو !2ا اذھ ز ر ب#% و د,* او ت و ا م ظ% و ةد * !ارد تار , م, .
- 29 - ، * ار !او 6 اد ,% ل م ت & ث - & ھرھو* د ب !2ا هذھو *ذو % ن $ 5 ا ن ر رد ك %ھ نأ ق ! ظ " ز* و !و %أ " $ د أ اذھو ن *ذو % ا ن ت%ر ا ا ت !ارد ا ن د د ا . 4 جذو $ ءو , م * ا ب أ ت$و ر 1996 Vermunt : اد E % ا م ا ت & , & ق طأ وأ م ا ب !2 *ذو % ت%و ر ضر ا د; ن ن :ا رد م ل م, م د; فد, ك ذو م د ا E % ا رظ% ا ,*و - & - & د &او ، اذ ا م ظ% او ر ا ءارو مو, ل +دا ل + م ط5%أ دو*و 6 * ن جذو % 6 و و ھو ر ا ءارو و ، %اد*و او ر ا ھ + ا م ا ب !أ جذ % ةدو*و ا ت ,*و ا . م & ت%و ر ل#و د و 1996 ماد+ !ا ; رط ل + ن ك ذو م ب !أ رأ - إ ھو ا ل ا : 1 --% ا و % $*و ا بو !2ا . 2 -ق ط ا و % $*و ا بو !2ا . 3 * %:ا ةد &ا و % $*و ا بو !2ا . . 4 -$*و ا ر N بو !2ا ھ ت: * ! + ت&زو $ # + رھ ظ ز بو !أ ل و : ) أ ( – م ا ىو ر ب ط ا * ; رط . ) ب ( – م ب ط ا $ *و ; رط . ) ج ( – !ارد ا ل + ر,ظ ا & ا ت ا . ) د ( – ب ط ; ا م ا جذ % .
- 30 - ) ه ( – م, ب ط ا , مظ% ا ; رط ا ) ، ط 2000 .( 5 – درو و ,$وھ جذو $ ءو , م * ا ب أ , Mumford, Honey ) 1992 :( درو و %ھ اروط د; ; رط م ل ار رأ ر او م ا ط %أ ب و ةر ھ ل ار ا هذھو , ا - إ ر ل يدؤ ث ! ! : 1 – ةر + $ د ) ط5% .( 2 – ةر + ا 6*ار ) ل 3 .( 3 – ةر + ا F % ! ) يرظ% .( 4 – ا ةوط+ طط+ ) % .( ةرود ا ك نأ درو و %ھ ن ل ر 5 و ةرود لو+د م ا 6 ط ! ث %ور م! ھ ةد د* ط %أ رأ ر ا ,%أ ، ر أ ن م ا : ،يرظ% ا ،ل 3 ا ،ط5% ا ك د أ - & د & نو دار 2ا نأ ر او ،ب و جذو % ار وط د ا % ا ھو م ا ن طر+% نو%و د%& ط %2ا ناد بط; ا E % ل او& ) ، ط ; ا 2001 .( 6 -) ب أ س ار/ و ند و ند جذو $ ءو , م * ا ) Dunn , Dunn & Price 1989 :( ر 5 ) ،ل ا د & ،-!و 1998 : 11 ( ب !أ % : س ار و ندو ند جذو % نأ ھ م ا ةر +ذ نو و ،م ةر +ذ ق د يذ او م ا ،م ا ت ن ! !أ هذ ر# % ا ن &و * ,% ل م تار ا ن ت &و * س + ن جذو % ا نو ث ھ : E ا تار ا ) تو# ا – ةء :ا – ةرار ا *رد – م # ا .(
- 31 - %اد*و ا تار ا ) اد ا – ةر ا – وؤ! ا – % ا .( & *:ا تار ا ) يدر ا م ا – ء د#2ا 6 م ا – ر ا 6 م ا – م ا + قرط .( ; ز ا تار ا ) اردOا ب !2ا – م ط ا – ت و ا – ر ا .( ! % ا تار ا ) و 5 ا ب !2ا – ا .( 7 -*/ ا م * ا ط $أ : ىر ) ، يو ر5 ا 1998 ( ط %أ ن ةدد عاو%أ ! ك %ھ نأ - إ او #و ء ا نأ $ ب ط ل و ، ر ا ب ! ا ب ط ا , ظو ا ; رط ا وھ م ا ط %و ،م ا ر+آ - إ ب ط ن ف + م ا ط %أو ،م ا ةز ا $ ; رط . م ط % م ر ا د& ! ب ط ا لو نو ا ا ط5%2او تار + ا داد&إ - & ن ف 5 ا وھ ب ط ا م ط % د د و ، & و و -% , نو و ،ب ط ل ت * و ھ ط %2ا هذھو ر أ & ب ط ا اذھ م ف : 1 – يوB ا ط $ ا (Verbal / Linguistic) : رود & ر - %*أ @ ت% ءاو! @ ا ماد+ !ا - & ةرد; ا ك يذ ا وھو ،ر * ا ،نو ا ،ب ا ،ءار 5 ا ل ،ن ر+Iا س % ا م, ل*أ ن ك ذ و $%ھذ ،دE # ل ا ا ت * ار !:ا !ر ط % ا اذھ بNر و نو ا ا ف#و ،ص# راو و 5 % ةد و ةرادإ ،ثاد 2او ء 52 .
ن E!أ ر وط ،ير +إ ر ر; ء ط&إ وأ ، , 5 ضر& م د; ، ! طر5أ ل &و ; ءار*إ ل*أ . 2 -, ط$ ا ط $ ا : , ر ا ر ا (Logical Mathematical) :
- 32 -
ئد ا م, و ر او ;ط% ا ر ا تارد ك يذ ا وھ م ظ% ا ن ! !2ا
،داد&2 ب& ا نو ط ! م,%إ ،قط% ا ء &و ء ا ل & ; رط ل ، ! ا ،ن و % ق !ا ،سد +رأ ل ،ت ر ا E #+أ م & ل م, ت او ر د ; او ا ا ت * ار !:ا !ر ط % ا اذھ بNر و ن 5% أ ،و * ل ت 5 ا ص#; ;ط% ا ل ا ،ةدر* ا R # او زو ر ا ماد+ !او قE ; ا م ظ% و ود* تار 5 ا ل ، % ا م ظ% ا ماد+ !ا ، ت و او ت % ا ل ،ت ا ف 5 او ) تار 5 ا زو ر ل ل .( ءار*إو ت ر ا ضر و جذ % او ت و!ر ا د * إو ل &و بر * ا . 3 -, و ا ط $ ا (Musical Rhythmic) : ، , ر و ; !و ا 6ط ; ا - إ 6 ! و -; !و ا ر نأ - & ةرد; ا $ د يذ ا وھو ل ب! و,! ; !و ا 6ط ; ا نور ذ : ; !و ا ةرد; ا م, د ن ذ ا ب ط و م,% و م, و;& ار از -; !و ا ل@5 ن و, ك ذ - & ل . ر وط و ء %N وأ ل ا ا ت * ار !:ا !ر ط % ا اذھ بNر و م % لE !و & ; إ جذ % ماد+ !ا وأ . 4 – ,$ 7 ا ط $ ا ) Bodily Kinesthetic ( : $% ءاز*أ وأ م!* ا ل ماد+ !ا - & ةرد; ا $ د يذ ا وھ ) عرذ2ا ،6 #2ا ،يد 2ا ( ف + نو ر ا ل ،ت * % ا ن عاو%أ ضر& وأ ء 5 & %# ، % 5 ل ل & ل ا ا ت * ار !:ا !ر ط % ا اذھ بNر و ،م,ط 5% ناو أ # ار %Nأ ) 6 ت ر ا ( ل & ، د ھ ر! وأ زھ ر! ل ،راود2ا ب ر ! ا نو% ا ل جذ % او م # ا .
- 33 - 5 – , ا ط $ ا / ير / ا ) ر ا ( Visual Spatia :
وأ ةرE ط ا دE ل $ $ ;& E ا م ا رو# نأ - & ةرد; ا ك يذ ا وھ ب # نإا ر ا هد%& ت% اذQ ،مو او نو% ا , ظو نأ ن + ا ةرد; ا ر وأ !د%, وأ % وأ !ر S # ر ن ا و % لو ا . % و & ك %ھ نإ S ر5 ا م & ل ةرد; ا هذھ - & ز ر . ت * ار !:ا !ر ط % ا اذھ بNر و إ ل & ل ا ا ل & ،م وأ و د ط ر5 ل &و ط ط+ ا م!ر او ت % &
ل 52ا و ناو 2ا ماد+ !ا ،ت !* و طEار+ . 6 – تاذ ا لو' ز ر ا ط $ ا (Intrapersonal) : نو ر ،تاذ م, م, د ، #+5 ا م, ھا ن& نو ،م,! %2 م, م, د ن ذ ا مھو ،$ & م,% نو ر و مھ ن ھ و ,%و %* ء 52ا يأو او نأ نو Nر اذ ل ا ا ت * ار !:ا !ر ط % ا اذھ بNر و ، , إ نو ذ*% ا ء 52ا ىد ا وط ا و ةر #; ا $ ادھأ دد* تار ذ وأ # + # ل $%أ . ة ا , !ارد عو و نأ ف و اذ م عو و لو هر& 5 ف# ، ل & ، ; ! عور5 ذ % ،$ #+5 ةو; ا نطاو ف# و $ & م ; ، !ارد ا ماد+ !ا ،ل 3 او ت # ا ر ت و $ د ، # ا ل ا # + ا $ E و $* %ر - & ز ر ا و ا ر ا تار , ماد+ !ا ر ا ارد:ا ت %; ا ،ت !ر ا + ا ر ا ت * ار !ا ف ظو . 7 – , 7 ا ط $ ا (Interpersonal) :
بNر و ،م, &ار# ط!و ا و م, د و ن ر+Iا س % ا م, - & ةرد; ا $ د يذ ا وھ هء ز م ا ط $%أ ل ا ا ت * ار !:ا !ر ط % ا اذھ ذ@ ب ط ا ن ر+Iا 6 فط ا ر,ظ ،ن ر+Iا ر& 5 س ا ق رط ن& رد; ، *ار
*ار ا ذ@ ا ل ; ، %و ا م ا ت * ار ! 6 ، %و تار , 6 ، .
- 34 -
ص +52 ةد د* ء 5أ م ، & * ا 6 ر 5 ا كر 5 ،م, * و ن ر+Iا 6 اود جر + س %أ ن م ،ن ر+آ - & ةرد; ا $ د و هرظ% ت ,*و ن& ر ، !رد ا دود
ت &و * ا ل & د&او دد ،ةرو % ا . 8 – ك / جذو $ ءو , م * ا ب أ (Pask 1976) : , ر5و , #و ن او م ا ت * ار !او ب !2 %# ك! حر ا : 1 – , ا م * ا ط $ ) , ط 7 ا :( ي ا م ا وھو % ا ط % ا ل ن $ # ضو+ ا ل ن ط % ن وھو ط! ا ت ا . 2 – م * ا م * ا ط $ : ر ا ءارو م ا ب !أ ن ر +:ا - & رد ، م ا ط % ن3 م! و . 3 – , ا ,*/ ا م * ا ط $ ) جرد ا :( و ط % $%3 لو2ا م! و ،ل 3 ا ر N م ا ط %و ،ل ا م ا ھ م ن ط % ن $ ;& وذ ،ةوط+ ةوط+ $ ر ! نأ ل يذ ا ن ا ط %أ ن ك ,% $%2 ،ت و ا ىر : م ا ن عو% $%3 % ا م! % ، ا $ *,% ا !ارد ل # ) ، ن ر 1990 : 15 .( 9 يرو د$ م * ا ب أ (1983,Currey) : ھ ت ; ط ث - إ *ر + ا ل او ھر 3 *رد ; و م ا ب !أ ف %# ت : #+5 ا ب !أ : ت ا ن & *رد - & ھو +اد ا ; ط ا ھو . -1
- 35 - 2 -س رد ا ت5 : ; ط ا ھو م ھو م ا E در ا ر +ا ل ھو *ر + ا ل د او ر @ : ا ر 2ا ط %2ا 3 – ت و * ا 7 * بو أ : در ا , F ا ; رط ا ل ھو -ط!و ا ; ط ا ھ % !%:ا ل ا ن ل& ا م ىو ! ا اذھ و $ #+5 ق و , و E ا ن $ و ت و ا * , + ن م ا او ) ،تو ا، يرو ا 2006 : 133 ( 10 -و7 و نو ر ءو , م * ا ب أ Saljo, Marton) ( : ن ل #و " و* !و نو ر " ھ م ن ط % دو*و - إ , !ارد ل + ن : 1 – ,'ط ا ط $ ا : م - & ب ط ا م ھا ب#% ث ل # ا ر ذ و ظ و $ اذ ص% ا
ف ا - & س و ت و ا م - & ز ر م, د م ا مو, نQ اذ و ،قE ; او .
2 – ك ذ ن ب ا فدھو $ :دو ه % و ىو ا - & ب ط ا ء:ؤھ م ھا ب#% ث
و; * % !ا & $%أ - & م ا ن& م, و, ن2 ك ذو ،ص% ا !ارد , + ن نو ن و و ، د2او دھاو5 ا 5 % م ،ض , ص% ا , ر ا ر 2ا ن ا ; ! ا ت و او ص% ا ةدراو ا ت و ا ك ن ط اور ) ،د م ھار ا 2007 : 31 ( 7 -م * ا ب أ , ةر2ؤ ا ل او* ا : ط ا د%& م ا ب !أ ر 3 ,% ل او& ةد : 1 – ،تو# ا ل تار ؤ ن $ و و ةر5 ا 5 ا ر!2ا وأ !رد ا E ا م # ا ،ةرار ا .... V ا .