Autobiographie originale en kikongo de Joseph Vuadi ; tapuscrit inédit (pdf, 9 MB)

•••••••••••••••••••••••••••••••••••

/

MU ~AMU WAWU A L TZINGU LUA TATA, ~I LUATANGA

1. OOUfl]K' ANDI : •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 1

2 TUKU DIANDATUKUNU' AND! KU KIMBABU KU W ALAVALA •••••••••••• •••••• 1 - 2 - 3

3. NDATUKUNu' AND! KU KIMBABU KU M'ALAVALA : ••••••••••••••••••••••••• 3 - 4 - 5

4. NDANDANI AYA BATUKA MU NENKULA-KIPIOKA YE TULENTE _~A~AWU BABAKA

fA..r~A M'UNA KI'MBABU : ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

5 -

6

5.

KlLEKE KIANDI MU MF' ALAVA ATE YE KAKALA A~ALA

•••••••••• 6 - 7 ­

6. LUfANUNU LUANDI

••••••.••.•••••.••••••.••.••••••••••...•.••••.•• 8 - 9 7.

LurAMBULU LUANDI KUA DIBUNDU YE LUVUANG UJANDI : •••••••••••••••• 9 8. NKUEOO ID '

r

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 9 - 10

9.

LUTONONO LUA SALU KIA NZAMBI 10 - 11

BANA BAND! YE NGIELELO' AND! ••••••••••• •••••••••••••••• 11-1 -13-14-15

1 •

ANI A ELA MITUKIDI MU YANDI ••••••••••••••••••••••••••••• 15 - 16

~NI ANZIErELO ZANDI KU, NrIMANSI •••••.••.•.••..•••.•••.•••• 17.

NSAMU WA LUZINGU LUA TATA WONfiO YANDI KIBENI ICAICAMBILA WO KUA VITA EMMANUEL

1. NGUTUKANDI

Tata wa wutuka muria vata diena nkurnbu a NrIMAm:n mu Terr'toire

s»

THYSVILLE. Mvu una kawutuka de utomene zayakana ko, kansi ulenda tezakesua mu 1870~ 'kadi. vana yandi kakuel.a muna mvu a 1899, yandi wakala mu ki ntueni a ki a mvu 20 (nakumoLe},

Nkurnbu' andi kawutukj la j NSIKULUA.

~e d i and.i nkumbu' andf MINA NKANDI yo Ngudj ' andi nkurnbu' andi MAKINU.

Se dia f'ua muna ntangu Tata wakala wanduelo beni , kansi wa al a ye rrtona mu zaya ntangu yi kafua, Yandi wa f'u i La mu surnbula (accident) kj a tjya tua mputu tuasikuanga mu diambu dia Luf'u a Lua nz rtu" andf., Vuna nbangu kazola

si 'otiya, yan i wa via muna tiya toto, ye wa fua vi oka fiIltangu k aka, Tata wamona muna kileke k i and.i vana k i.akaja vo se d'i and.i se kef'ua,

Ngudi'andi ya fua kunima lufua Iua se dfandi , Yand ' wa fuila mu yela kua nitu tanda. Dibanzuluanga vo yela koko kua tanda kuabuka mu indu sa lufua lua yakala d i andâ ,

Tata wa wutuka ngudi moai ye se dimosi ye muana wankaka wa nketo nkurnbu' and'i YIMBUA. Busi k i.arid' kioki 0 k~aka'la nkuluntu kua yandi muna ngutuka.

Yandi wakala mpe ye zimpangi z i babukana mu ki se kaka, kad'i Tat' andt wakala ye bankerrto bab ' ngi , Vana kat' kua zj mpangi zandi za ki se k imosri , yandi wa sjmb; ni na kaka nkumbu ya NZINGA, baka'l a MIANZA, nkent DTMBU, nkento mpe , Kans; DIMBU kasala kunzaya kunbual.a nkatukuIu' andâ ku _NTIMA~J ko, kadi vand'i wasala mu vumu ki a ngud' and'i,

Tusimba diadi vo vana kat ' kua mpangi zandi zozo z'; tatut za k­ se k imosri, MIANZA, nkento, i yandi wawuta MVUNDU

(LmA

Joseph) wa kue I a VUADJ Annette. Iyandi mpe wa vua ngudi ankazi , nkumbu' andi ~ADTAVULA ATUNrA, bawutuka ye ngudiandi, wabaka Tata muna ki mbabu mu kuenda yand; kuna li!' ALAVALA wonso

ln'onsamu ulanda.

Vana se di andf ye ngud' and ' 'bamana fua, Tata katomene zaya ko kua nani kaaal a kanst zeye vo wa kebuanga kua nkulunt' andI wa nkento UMBUA. Tya n d '

nyobe esanga kunlunda mu mamonsono ma kileke k i andd , Mu dto dt o tuka lu fua a se ye ngud'andi nate ye ndatukunu'andi ku MPALAVALA, vandi kasala mona mpasⁱ

nsona nkutu ko, kadi nkuluntu'andi wa nlundanga bonso ngud'andi k i berrî , mpele­

"'andi wakala mpe muana kaka, kansi wavioka yandi nkubu.

Tata wa sakananga ye baleke ba n d i ba se dimosi, kondua kua diambu

. ç. lubangamu. Nkuluntu' andi YIMBU wakal ankengi ' a n d i mu m nsono.

ALAVALA.

nkita.

na

Muna ntangu yina, bantu bazunga bia mpila mu inpila bayendanga ."

Bawu banatanga nkuezo, nkansi, zi mpungi ye basobekesanga ia WUTULUIŒZO mu mi nlele, malavu ye bilekua bia mpila mu mpila

zunga kiok-0 kia NTIMA.~I mpe mua kala ye kabu dia yendan a Muna kabu diodi 0 mua kala MITANA NGONDA, mui S · 'KI m:1JKA, DIAVULA MATUNrA~ MUI~I NTIMANBI , ikilandⁱ kiandi, Paul ..; e TABU) mpe wa yendanp;a yawu.

una kuenda ye vutuka kuna MBOMA, bawu bavi okelanga kuna W ALA­

. muna nzo a NENKULA KIWIOKA (ye vo _L~ALA LUMINGU)

... 1···

Ikuna nzo abeka'l a diodio batambudiluanga mu ndi Lu, mu nduâ nu ye mu ndekolo bonso buakalanga fu muna rrtangua yina.

NENKULA KTItP lOlCA i yandi mpe wayendanga yawu nz; la mos; nate ye kuna MBOMA, kadi iyandi wa zaya KIWurmŒZO k i a nt angu yina. l yand:i wa vovanga ye minsumbi mi a mi ndele mu Kirnpu'tuke zo ye bangu'l anga kua ni' andi muna nd; ng' andi, Iyandi mpe watambulanga minlele ye ma'l avu ye bj a mp; la mu mp i la bi afutuanga kua minkit i mu diambu dia munkit'awu ye yandi wakayisanga kua muntu muntu wonso tezo k i a'l ekua b; and'i, ye wa vutukanga yawu nate ye ku MP ALAVALA ku bal.ekanga ye londoka mu ns iuka wa lumbu kia'landa ku nsi' awu,

Mu na fuku dina, bakaLanga ye fu k i a nua mal avu matukanga yawu kuna MBOMA, bayangaIaIanga ye k ina bonso bubazolele ye nsuka nsuka, koko di antete ba na­

ngunanga mintete mi awu muntu ye wandi ye londokanga kuawu•

•

NENKULA KIWlOlCA wa siamanana beni mu tambula zi nzenza ku nzo" andi

ye kue nda yawu mu kubavovela K' mputukezo kua mi ndele mia MBOMA ye varia bamene tuka ku MBOMA ba vutukanga ku MP ALAVALA ye ba nuanga malavu ma zi nzenza bonso bu kazolele Indandu yoyo k abakanga mu satu k i.oki o,

Lurnbu ki mosi vana bamana vutuka tuka ku MBOMA, baluaka ku ALAVALA mu nzo a NENKULA KIWIOKA wonso d.iakadi Langa ntangu eazonsono, Vana baluaka, badf a bayangaIaIa mu nua mal avu mangolo ma banata leu MBOMA. Fuku dina basala satu k i nua ye k i na mpe, Muna ntangu banuanga, muana WONDA, nlculuntu akabu a tona mona tulu ye wa Ieka.

ana kaleka, wonso uka.l anga madieya ye vo maaobo Io ma wantu bena nuanga ma'lavu, urnosi va kati kua minkiti wananguna sangala b a kal a ma'lavu waningisa kio ye wa sikimi sa muana WONDA kutulu ye wa vova kua yandi : "Ngeye rnuana NGONDA wau oIe Le kaka, malavu se me mana".

MUANA NGONDA WA vtJrULA KUA YANDI VO, "KANBI WEYl 1 MALAVU YE VO MAMANISI KUANDI NGA NIa A MAMBU 1 YE VO

NIruru

MAMBU. 'MADIAVULA­

MATUNrA OTA MO. NOA MONO NTA MO 1" YE WATATAMANA TULU TUANDI.

Tufuete s imba diadi vo mu mvutu yoyo i muatuka ngi zulu a Tata ku ALAVALA mu k imbabu, NENKULA ICIWlOlCA walcala i mbabi wawunene mu rrbangu yina. Vana awa nvutu ya vana muana NGONDA kua ni' andi , kaaa'l a vova diambu di mos i ko, wad" nga­

lala kuandf , kansi k iongo, wa lunda dio mu

rrt

i ma , kadi wa zaya 0 s i kadia nkanu kua muana NGONDA ye vo MADIAVULA MATUNrA mu mvutu yoyo kawa.

Bamanisa nua ye yanga l al a ye kina, muna nsuka-nsuka, koko di antete, a mintete mia.wu ye mi Iondoka mu kuenda kuna ns;' awu. Kuna muana NGONDA wa

B'lumbu biab"ngi bia vioka, zingonde zavioka, kabu diodio dia m"nkiti yer'1.a.nga di a ku MBOMA ko.

NENKULA KIWIOlCA walcafalala beni mu diodio kadi yand' mpe imomo banza mambu mamengi, kansi wa vingila kaka. Vana mink~ti miomio mia

'1' ... a M'BOMA, kabu dia Iondoka diaka mu kuenda ku ita, ye wawu, nkulu­

abu VULA. MATUNTA wa vingana vana fulu k ia muana mONDA wa fua.

Kansi mu kuma k 'lembolo zayak ana, MADIAVULA MATUNI'A ye kabu diandi kondua kua viokela ku MPALAVALA kua NENKULA KIMPIOKA ye kuenda wonso diakadilanga vana k intete yo muana NGONDA.

Ba nt u bamona kabu diodio vana diavuka, bayi za zayisa nsaron wowo

or

Banzayisa vu mink iti miviokel kuna MBOMA ye.ntandu a M'OZO

"'PU ~raj) i _b~awuJcjdi.

ana NENKULA KIWIOlCA kawa nsarnu wowo wateza vo ntangu ya leuba ya wakulumuka kuna WOZO antandu, kuna Bousin wa.wu, mu kubavi.ngi dila

••,."'V, ....".

. ... / ...

••••••

- 3 ­

Vana MADI AVULA MATUNI'A ye kabu diandi bamanfaa ta munkit' awu, bas;­

mba nzi l a mu vutuka leu nsi'awu. Vana bakulumukanga mi o ngo mu luak leu s imu dia OZO antandu (Bousin) yandi wa barnona ntama kuanda ye wa basuami rrt na mu kubavf ngt La

basawuka. Vana bamana sawuka W OZO , NENICULA KIWIOKA wayiza kubakiki La ye bonso vo wayit uku a mu kubamona, wa vova kua bawu : K~arnbote ! - Minkiti. mi a vutula : K' ambote ,

Vana katadisa kua MADI AVULA MATUNTA, wanyuvula : Nga ke ngeye ko MADIAVULA 'MATUNTA ?, yandi wa vutula : Inga, i mono kuand'i yuyu. NENKULA KIWIOKA vo ngeye kuandd tuakala ye muana NGONDA ? ~.ADI AVULA MATUNTA va i nga, i mono.

NENKULA KIMPIOKA vo, muana NGONDA kue keria ?, MADIAVULA MATUNTA wa vutula vo muana NGONDA wa fua.

NENKULA KMIOKA wa yitukua mu ngolo ye wa vova, wa fua ! Nga ngeye zeye kuaku mana mavova muana NGONDA vana tuakala muna nzo' arne mu ntangu tuanuanga mal avu ?

MADIAvtJLA MATUNI'A wa vutula vo, k izeye ko,

NENKULA KIlt'PIOKA vo, muana NGONDA wa vova mima ntangu kazayisua nsamu a ma.lavu vo , Vo marnbu metuka muna mal.avu ngeye MADIAVULA MATUNI'A ot a mo, ke yandi ko, nga zayi di wo kuaku ?

MADIAVULA MATUNTA va : Inga ya wa wo.

NENKULA KIWIOICA varia kawa mvutu yoyo watelama kua MADIAVULA MATUNI'A ye wa vova kua yandi : Ebila vele, ngeye MADIAVULA MATUNTA Lua viokele kuna MBOMA kondua kua luakila ku nzo' arne wonso dikadilanga? MADIAVULA MATUNI'A kaaafa baka mvutu ya sikila mu vana kua NENKULA KIftIlIOKA ko, mu d.io d.io NENKULA KJ1IPIOICA watelama mungolo beni kua MADIAVULA MATUNTA. Ye bakala yandi baka'l a bonso makesa kua MADTAVULA MATUNTA mu kumpami aa mu mambu ma yingi. Nzonza miayiza ka'la ngolo va kati.

Vana tuzeye vo mpese kalendi funda nkanu kalunga wo vana kat; kua zinsusu ko , wana MADIAVULA MATUNI'A abedusua kua awonsono bakota muna nsamu wowo, ye wallengolua wantu 4 kua besi WALAVALA mu vana kua NENKULA KIWIOKA mu mant sa nsamu wowo. Vana nzengoIo yo ya vanua, MADIAVULA MATUNI'A wa lomba kua besi M'ALAVALA b bika kavutuka kuria vata mu kuenda tomba 0 wantu yana kazenge lua.

Bawawan wuna bawawa ne na, MADIAVULA M !TA a. b iku a ka ,. ye lumbu ki abul aaana mu kuiza fil 'owantu k isikudukusua.

3.

NDATUNUNU A TATA MU KIMBABU KU ALAVALA.

Mu n yoyo Tata wakala kuand'i kuna vata diandi ku NTIMANm:, ye aleke bandi kazaya diambu nkutu mu nsamu wowo wa bua leu ALAVALA k o,

Mu lumbu biob jo mpe nkuluntu' andi wa nkento TIMBUA wankebanga, wa

• :'1dez i kua Tata nkento wakala zj na dia NTENDA ku ata dia BOTONG , nanga a moneka mu vengomona busi ki andi mpasi kalembua zaya ndatunu anleke' andi

a, ka i de di tomene zayakana ko vo i.wowo.

Tat a kazayanga MADIAVULA MATUNTA ko , kadi kebakalanga belo k:imosi nsi;l i e e zayakana vo MADIAVULA MATUNrA imp a ngi kibeni kua nkento wankaka

dia."Tata, ondu wawuta MIANZA(busi k' a Tata mu ki se) ingudi kibeni ya MV1JNDU e h ) wayi r. a kuela VUAD! Annette, mua tuka MENA Théophile ye bankaka.

TUNTA ingudi ' a nk a zi k'beni kuaMVt.JNnJ

(LEM!

Joseph).

lJ DIAVULA MATUNrA wa konda Tata ntuadi ye ntaudi zankaka za vata.

e il mu m'; a MBOMA, wa vova kua bawu va MBOMA i nsi yantoko beni, bantu be na kC na, bevuatanga b ima ku nsi atambi (nsarnpatu) . e bena nsuki zanda, ye b $0 bo••• ndinga yarnpila nkaka bevovanga.

fa bazayisa vo ndonso ndonso ozolele mona mambu momo mu mandi meso enda ku nda yawu vana bekuenda ta MroMA di aka.

Vana Tata kawa minsamu mi a mp; la yoyo m"a ntoko, wabakama kua nsatu ya kue nda mona makawilu, mu mandi meso k i bern., kadi mu ntangu yina muria zunga yoyo ke muamoneka mundele nkutu ko, Diodio diakala di anzenza ben; mu wa ye mu mona. Mu

diodio wabazayiki sa vo yandi si kazola kuenda yawu nz' la moai nate ys kuna MBOMA ye vutuka yawu varia kavui di mona mana ma kaw i Lu,

Vana lumbu k i al ondoka ki fuana, Tata wa kota mu buka k'i ami nki t~.

Bantu batatu belondoka yawu.. Dizayakene vo bantu bobo batatu mpe babakua mu nsamu wowo. Nkumbu zaw'U. i z azi : MtJDZUE, bakala (yandi .mui si ba'lar-i.) KUNDENGA, bakala ys NIŒMJ3I, nkerrto , Bantu bobo ye muant ankento bav i o a ben i Tata mu nkubu, Umosi mu bawu, MUTIZUE, wakala nkutu ye zindevo zand.i., Tata wakala ye nkubu tulenda tezekesa mu mvu 12 (12 ans).

Muna nz i la bayendanga kuawu kondua kua diambu dimosi d.ia'lubangamu, Tat a kanatusua zitu ko, Wa vanua kaka f nkutu fianduelo muna fiawu muatuluanga

enkuta ya nzi.La, Ka kuamusua nkutu ko ye wa toma kebuanga mu nzi La kua ya bayenda.­

nga yandi wonso wuna ukeboluanga muana muna nzietolo•

•

Muna nzila,

ba~ana

ye mundele, wankento, wakala ye f irnuana fi a ndue l,o; Wa mona dio d' angitukulu 'berri , kadi yi nkumbu yantete kamona mmde l.e, Nan a wakala Madami ma mundele wa Mis-orri, Ba'leka ma fuku marnengi f iuma mu nzila ye _b~

luaka kuna ndambu za WALAVALA. Vana balueke vana fulu k i bi kuanga vo TALA-MBANZA if u l u kiavatilanga muntu mosi nkumbu' andi NTUBI KILENDELE, Tata wa mona vo kabu dia tona k ayana mu ndambu zo l,e : Ndambu yankaka ntuadi ye NIŒMBI, muan nkento wa tatamana landa nzi La M'OZO antandu kundambu za SALAWU mu tatamana nz i La yi kuenda­

nga nate ye kuna MOO'f,'lA. Ndambu yank aka , i yakala Tata ye nzole an;' and.i ankaka ntuadi ye MADIAVULA MATUN.rA ye mink iti nri ankaka mi a sadidila vana fulu ;ok;o vana baai M'AIAVALA babavingi dilanga bonso bu diawawanena ye MADIAVULA MATUNrA.

Zinzenza vana baluaka varia fulu k i oki 0 ntuadi ye Tata, bavuanda ku ntuala yana 'bawana, Tata kazaya diambu dimosi nkutu mu nkutiakam yoyo ko, Fintangu ntangu fia v i oka, Tata wa mona MADIAVULA MATuNTA wa tona vova kua bes' WALAVALA mu mpila y ikalembua toma v isa, kadi k i Leke k tngi , kanat wa v tea vana MADIAVULA MATuNTA kasonga Tata muna s insu ki a nua, ye k i a meso kua besi ALAVALA, ye kiamakilu wayiza bumbua kua muis; WALAVALA mos;, nkumbu'andi TULENTE MA U, ye yandi wasala tula Tata vana mavembua mandi ye kondu kua vova di ambu di ankaka, wa s isa awonsono bakala vana fulu k' oki 0 ye wa londoka mu nsualu ben; beni mu vutuka ku vata.

Tata vana mavembua ma TULENTE MASAWU wa tona bo a ye d "l a mpasi 'vo katulua ye bikua, kansi TULENTE MASAM'U wansimbid;la mu ngolo beni vana vembua

ve tatarne.na nz il' andi, ki ufuta kiamv ayik a ben·, nate ye kayiza vayika mu NKONZI bebakilanga onlangu e kondua kuatelama nkutu wa yendanga kaka nate ye kab-­

a kuna vata dia KITULENrE.

Vana kalueka vana vata, wa yenda tudila Tata vana va vuandila i nlcumbu' andi MALTA MANSONI, ye vana kasala vov kaka vo, " I muan' aku 'a", TULENTE MASAM'U wavila mu meso ma Tata. Tata wa beb n;tu ben; ben;

; ngi k dila muna nzila vana mavembua ma TULENrE MASAWU, ye wa vuanda

~a a sisua.

una nkokela wa mona vo MUDZUE ye KUNDENGA aya basadidila vana Ja asana ye esi 101' AIAVALA batomboka mpe ku vata ntuadi ye es; M'ALAVALA.

ala mona di aka MADIAVULA MATUNTA mu meso ko.

Vana NENKULA KIM' IOKA kaluaka muna nzo yandi wazayi sa Tata vo tuka kiokiO . andi wabaka ye bokudulua nkumbu ya V U A D l.

Tuka mu lumbu k iokio, Tata wakitka muana k" ben; vana nzo a NENKULA kua MALTA MANSONI. Nkento wowo wakeba Tatabonso ngudi kekebelanga muant andi o ala mu mvu wa 1890•

... ^/ ...

-5

Wakala vana vata ntuadi ye MUDZUE ye KUNDENGA, kans i bau 'boLe bobo bu bakata ye nkubu aki muntu ye nbona, bayi za s i sa WALAVAlA

au

rrtual.a, kans; Tata watatamana leu WAlAVALA nate ye lumbu b i abi , bo nso wuna nsamu u l.anda,

4. NDANDANT AYA BATUKA MU NENKULA Kn'PIOKA YE TULENrF­

MASAW U BABAKA TATA MUNA KIMBABU.

Ku ntual'ankambulu a nsamu waluzingu Lu a Tata ku WAlAVAlA, si tua tanga ndandarri a yena batuka mu NENKULA KIM'lOKA ye TULENrE MASA U.

A. NENKULA IrnflIOKA (ye vo UJSALA UJMINGU )

NENKULA KI IOKA waka a muisi KITULENTE ye vo KIMAZEBO . e aka'l a bonso duk ' dia mfumu TuLENTE DIADIA. Muan' ankaz i BINDA KIANSUNDI, nkerïto a KAPITA MOYO i wa.wuta BIDINGA mua tuka LINA FOKO (nkerrto a THO S ' BA LA . LUSAlA

KI IOKA). Yandi NENKULA KI IOKA wakal.a ye bakento bole vana nduaka Tata kuna WALAVALA Bakerrto bobo i MALIA MANSONT ye MELI NANT VONA. Ku ntualla nduaka Tata ku M'ALAVAlA , NENKULA KIWIOKA ateka kaï a ye nkento mosi ^j WUMBA, nkasumba ye wa yi z a ki tuka nkento' andi kunima ye mu yandi mua \oI'Utuka NrSIAMA BlAMA ye WOLA-! on.

Mu TSIAMA BIAMA mua tuka - NSIKITI . se dia NTOMBOKO, nkenbo a Ll1I'ErE NrUMBUDILA, bawuta NELI FUENE , i nkento wa VUADI Jér8me-.C)arnuel (Anne) ye • KITI G;lbert.

fi

- NELl wurA'nkento a JOSUA KAPITA , wawuta Axel VANGU - Nror.mE Thomas

- TUBANZANA

5NIŒNTO

A VUNGA muana

TULENTE

MA U).

Mu SIP _OL.~ MVOn mua tulca Boniface

taro,

Yo nkento' andi MALIA MA ONT, bawuta LINA NKUMA. ye ZOANl NTONDO. Mu LINA NKUMA mua tuka :

- MELI MANZO ingudi . a ISAKI NSIMBA, ZOANT NrONDO , - KINDUŒE (bawuta yo Thomas RrO E).

- WAMBU Goliath, bakala dia NGUNGA mua tulca LurErE, NICUMA., MANZO, KINDIETE, Hypolite KITENGE

- MUZINGA.

- HYPOLITE KITENGE (bawuta ye bakala dia NtUBA..

u ZOANT NTON1Xl mua tuka : - L lA mo

- SAVU. Yo nkento' andr MELI NANT VONA bawuta NELI­

LUA, ngudi a MAlAND DIOKO vana KITADILA..

Tuzaya MALIA MANSONT wa ngudi aneanat a Tata wakala e busi

"ld i kia nleke nk:umbu' andd LUZEBErE KANDA, ingudi ya wuta SOSANA LUZOLO, nkerrbo ANT NGONDE. Yoyo i ndani a yana batuka m NENKULA KI IOlCA ^j ondu wabakana ye MADIAVULA. MATUNTA wasala y i.y a Tata.

~ MASAM'U.

TuLENTE MASJ\W U wakala mvingidid' wa kimfumu kua TULENTE DIADIA.

R • ntuenia, yandi wakal a keaa mu m; nsamu mia k imbabu mi a mp; la yoyo ^j a Yandi wakalanga kifidi-fid i ben; ye NENKULA KI TOKA mu mi nsamu vo nsumbulu abarrtu, Iyandi wakala kesa umbu Tat kayekolua kua mi vi DI TLA MATUNTA ye ani' andi kuna TALA-MBANZA kua NENKULA :ECIWIOKA ye bas;

akal a vana fulu kiokt o.

Yandi wakala ye nkento nkumbu' and'

MILAMI

ro. Mu . andi mua tuka

: - 'Y"f'E1'E NrUMBUDILA (NDONGOBA) nkento' andd NrOMBOKO muana N'SIKITI

a tuk : NSIKITl Gilbert ye NELl FUENE, nkent a VUADIJérBme-Sarnuel.

nk e nt o ' andi SOSANA NL.o\Nm i muawu mua tuka :

- SULI BANGU i Mfumu INA (actuel fumu TULENrE BANGULA) - BILAMI ro, nkento a Maurice NICISI.

- NELI NZINGA ELlZA

a d'a TUBANZANA muana TSIAMA BI~t muana NENKULA KIWIOKA~ MALIA NDAL.o\

TOMBE (Mfumu Ne roNGO) bB.\o1U.ta MAS U, MALIA YAWU , NTU'B1 •

... 1 ...

NELl FUENE, nkento Ha David lOKA, bawuta : UTErE KIANDU Barthèlemy - LIDIA 8AMUNA

- LINA NTArŒU.

MELI TurOMENUANGAMO, bawuta Thérèse DIO, , nkento a KIABILUA-~OYO Beno t (se Axel BUENGO).

NI.»ffiAMI wawuta, MALIA fLUANGU, Thérèse MATONOO , nkento a MATA Daniel) _MA~A U, LTJrE.rE Nl'UMBUDILA.

'fu ze ye vo TULENfE MASAJ 1] a yiza ..ra a KITULENTE kuniraa fumu TULENl:E MABONlX>, wavi ngana TULENrE DIADIA.

fruLENTE MASAWU wa f'ua mu mvu a

1936.

5.

KILEKE KIA TA'rA KU ALAVALA NATE YE NKUBU A8ALA.

Wonso tutangidi ku rrtual a nsamu wawu, tuka Lumbu ki alueka Tata

..

kuna WALAVALA, andi ayekoltua kua LIA _MA~NI walc"tuka. bonso ngudi'andi k i beni • Kevena di.ambu dimosi nkutu k dina kamona diambi muna nkerrt wow din difuet vo­

vua mu MALIA MANSONI k o, Busi k iandi mpe yandi ALlA MA~ONI nkumbu' andi LUZEBErE­

KANDA, ngudia SOSANA LUZOLO watoma kunyanga'l al anga beni beni. Mu df o d'io kakal.a ye ngi n zambi nkutu ko mu di ambu dia nkadulu'andi ku WALAVALA• .

Kansi rrbangua kua ya "oka, Tata wa filua kt nde zi kuna vata dia KINOSO kua kue Lel a muan" ankazi NENKULA KDFIOKA, nkumbu' andi BINDA KIANSUNDI, ;v-i nkento a ICAPITA OYO, se dia ILUIDI KIANGALA (TULEN.rE KIANUALA). Yandi wa :venda mu k i.n de zi kia BIDINGA vana kawutuka.

una ntangu yoyo aka'[a indezi, Tata wa mona mpesi beni ben;

kua nkento wowo BINDA KIANSUNDI mu bulua, kans; mu marnbu ma madia kamona mpas i beni ko kadi bedilanga va kimosi ye bakal,a dia nkento wowo , i KAPITA OYO. Yandi yakala wayangalalanga Tata beni.

Vana kamo na mpasi z bulua a nkento wowo BINDA KIANmlNDI sa sakanga kalca, yandi wa tona baka ngindu za tuka leuandi leu NTlMAN0I, kansi e;v-i kafuet vanga baka. nzi La yoyo ?

Lum kimos ' wabaka nzila yayendeluanga nate ye wa luaka kuna, yandi osi nate ye ku MFINDA MASUNDA. Kuna waleutana buka ki a m^î nk i t i , besi ndambu za gombe kansi de beei NT NSI ki be i ko, batuka leu MATADI mu ta munkita, ye bavuanda mu tezo k i a mi dt mu diambu dia dia.

Vana kabaeana badian a, yandi wa yuvula kua bawu vo bazeye vata nkumbu a NI'IMANSI, varia bayuvasana una bakadi La, umosi mu bawu Wa tambud'la .ye dio kans' ba: bevtokel anga mu nzi La NrIMA~ ko, kadi vata diawu dina , aka. ·

Tata wabatatamena mpasi vo banata nate ye kuna bekuenda, kansi bu mi azaya mavanga ma esi WALAVALA, kababambudi La " '0 nkutu ko , Kansi bu

~ ta at amena beni mu diod:io, minki t i mi ormo mi abaka Tata mu ngolo ye yandi nate ye kuria ALAVALA ye bayenda yandi ku.na KI 0 leu baluaki­

zazonsono vana nzo stephane NICANGA ye vana baluaka kuna bawana a ane NKANGA kaka, nku.mbu' andi MALIA NTEBA ye vana bansonga ntau di tu atamene vo tuenda andi konso kuria tukuenda, kans ; wau . t o tulembolo zola ana R1lIbu e eei ALAVALA idianu tui zi kumvutudila, Tata wakangudulua mun nzo ate ye akala diandi stephane NKANGA kalualca mu. nkokela.

Vana bakala kamana wa nsarnu wowo, wa s imba Tata vana nzo t andi nsamu wa luaka leua ICAPITA MOYO va 0 VUAD! kuna nzo a stephane NKANGA ikena, amene 0 za.wula kans;

awu

bezidi leumvutula.. .a ana ICAPITA OYO kamona vo .e N1{ANGA KAVIKA KUENDA vt1rULA Tata kua yandi ko , wa fuema beni kua stephane

bazonza beni nkutu mu. "nsarnu wowo ye KAPITA MOYO abaka Tata ye kumvutula NEt-lIKUIA KlW lOKA kuna KITULENTE.

... 1 ...

Kanai NENKULA KIM'IOKA wazala kaka va Tata uete kala k i n ezi kuna kua muan' andi ankazi BINDA KIANSUNDI, mu diadia _~-T mvutul a d' aka kuria KINOg) vana nz a KAPITA MOro, ye mpas i zandi za bu l u a zayi za saka diaka beni nate ye Tata wabaka di aka ngi.ndu zatina, kansi l e l o e mu vutuka ku NTIMAN~ ko , kansi mu

kuenda sala kuna Compagnie k.awi Lu v mindel e mi ayi zi tim i se nzi la i di att l a mas ' ni.

Yand'i k i beni Tata ye ankaka bamonanga zi nz zatenta za mi ndeLe mi001; 0 vana kena kuna vata ye tala kuria ndambu za WONDANI .

Lumbu k i_alo ndoka bu k i af'uana wasimba nz i a mu kuend kun ONDA ye mu di am u dia ndiata k i Leke yafuk i, yandi wayi za bakuduIua lama kua wantu baT zanga man; ma baka'l kuendanga pe kuna 'f!PONDANI atimuanga nzi la mas; ni mankulu Mu bantu boba mua kala LUSALA MBAMBI , _~IKU MUINI, KINKELA KI8ALU. Ba,olU bazaya Tata zol e l.e zawula di aka., i di anu 'bankorida benda yandi nz i la mosj ye vana bamarr' sa mana bayendela, bavu'tuka yand' nzi la mos; mp nate ye kuna vata, Vana bavutuka,

bayenda yandi nate ye kua NENKULA 'Kl"WIOKA. Vana yandt kamana wa nsamu wowo , wa bakua ye wakangua mok yo malu ye mu aakanerrua, wavu ikua mpu ya nsala zansusu, varia yan i kibeni NENKULA KIWIOKA KAYIZA ana ns amu wowo, wa kenda papayi, wa tobola k i.o ye watula kulu kua Tat muna leu, waka'La muna ku k tokvo tezo k i a lumbu tatut ye NENKULA KIM'IOKA WAKATULA KIO YE WAVOVA KUA YANDT va : Lumbu di aka otoniia zawula, nkisi a nkosi ukud.ia, Diodio dia vova kaka mu kump ami aa mpasi kalembua tina di aka ye kasala kumvutula diaka kuna KINOro ko, kadi wata ngana v : "Kt kuvubu l a diaka leu KINOse ko , kadi nkani vankerrto yivitumunanga nkani ambakal a, mbabu ko vo mui zi tuka nzonaa,

Mu iodio Tata kavu'tuka di aka kuenda leu KINO~ mu k~ndez~ ko , wavutuka di aka muna moko ma MALIA _MA~ONJ. Tuka tangu yoyo, Tata wayendanga fi­

s i di nga mua morisono mua yendanga NENKULA KIM? IOKA. Baveridanga yandi kuria NKAMBA kua kala yitu ian di

mm,

^t kuna kua sansuki La TSIAMA BTAMA ye _~OLA MVOvr , ba yendanga mpe kuna KINZAU kua ka.l anga se diandj dia ento MABENGI M'UKU ye bonso bobo. Tata wa al a na tangu 10, tezo k iamvula 16 (16 ans) ye wa tona ka'la ve nsatu za kue nda sala kuria Compagnie, kuatimu anga nz i l a maai ni , Wa Lomb luv lolo kua NEN1CU1J\. Kn'PIOKA, ye yandi wa tarnbudHa dio, kansi ankamba kateka leuenda kumfila kuna KINZAU kua se diandi di a nkento MABENGT UKU. Vana kamana leuenda kumf il a, NENKULA KD'PIOKA wamvana enzila mu kuenda sala wonso kalombela dio.

Mzila yakala lualcanga kutezo k ia TOMBAGADIO muna nta yoyo.

Tata a yenda sonama kuna TOMBAGADIO ye wasalanga kuna klntuad' ya bankaka. Kansi mu di Ou dia kintuen ia kiand i, havana kua Tat a yi nsalu-nsalu bi a nkundani bonso

enda bakanga rati on ya b' sadi b' ankaka ye sadi sa mu di ambu di a ndambulu amadi a m'an'andi b'sad'. l'la futuluanga kuandi mu b insalu-nsalu biobi o ntuadi ye an~andi

ankaka bakala ye nkubu asalu bi angolo bonso nata ma traverses me tentekuanga _m~

nlayi, bukumuna ntoto mu nzila ya tunguanga ye bonso bobo.

Nsadulu ya ntangu :vina yalcala tezo kia"!""umingu tole mu saIu, tan vo y' fuene bafutuang ye vutulcanga ku vata. Mf ut u wakalanga ke mbongo ko,

~""'i m'nlele, malavu, ye lekua b'antoko bia mpila mu mpiIa.. 'B~lekua biob;o kafu­

lJ'lga , vana ka tulcid" lama vata biayendanga k ia makilu muna nzo a NENKULA ;ra

• + anga bonso vo b" vu i lu kua nzo. Moma makala mu mvu a

1895 .

Mun ntangu yoyo TUNDU wakala mu mfundu kua bula.-Matari ku TADT. Mundele wa bu a-Matari b~ kua yand mu kuenda baka zingamb lama M'ALAVALA ye vutuka leu ATADI

:i amba zozo, ibo s ; nkanu' ndi ulenda zengua.. Kansi yandi 'layenda

},,,,,~",-t-.·},a diaka ku MATADI ko. Mu diodio undele wa fuema ben' ye "la

ode. kuna vata mu kanga LEMA matundu ye aka zi ngarnb a zavua mfunu mpa.."l';

. awu nz; la mosi. una ntangu yoyo mpe Tata bu bavu t uk a nga tuka mu k; salu Jagnie mu ku; za vunda ku vata, NENKULA KIM'IOKA abakarna yela ye wa fua mu Ntangu yad'.luanga emvumbi ; ntangua ~na mpe ma ~o a aluaka ata, ye alembua mona ye kanga L~ MATUNDU wagi la Zi ngamba kua Mundel

atari, batona anga kikangi-ldkang ' wantu mu leubnata kua bula-matari. u want awonsono bamuangana ye bat ' na w ntu . nz il' a , babik d ' vat ye ,.. T ta ye ankaka bavua ma fua ebalendi tina ko, mu di odi o vana ma Soda luaki a vana badilanga emvumbi, habakanga ye kuend yawu kuna l'I'ATADI bonso

ba undele a bula-matari.

.. 1···

-

- 7 ­

Kansi NENlCU1A KIM'IOKA wazola kaka va Tata fuete k a'l a kindezi kuria kua muan' and.i ankazi BINDA KIANSUNDI, mu diodi wa mvu'tul a d.i aka kuria KINOSO ana nzo a KAPITA MOYO, ye mp asi zandi zabulua zayi za saka di aka beni nate ye Tata ,.,a bak a di aka ngindu zatina, kansi lelo de mu tuka ku NTrnANSI ko, kans i mu

kuenda sala kuna Compagnie kawiLu vo mindel e mi ayi z t "mi se nzi La i di atila masi ni.

Yandi k i beni Tata ye 'bankaka bamonanga zi nzo zatenta za mi ndele miom' 0 vana kena kuria vata ye tala kuna ndambu za M'ONDANT. '

Lumbu k i a'lo ndoka bu }ci af'uana wasimba nzi a mu kuen a na WONDA ye mu diambu dia ndiata ki Ieke yafuki, yandi wayiza bakudulua lama kua wantu ba:r­

zanga ku marri ma bakal a kuendanga mpe kuna MPONDANI kuatimuanga nzi l a masini manku Iu Mu bantu bobo mua kala LUSALA MBAMBI, m::IKU MUINI, KINKELA KISALU. Bawu bazava vo Tata zo LeLe zawula iaka, i di anu bankonda benda yandi nzi La moat ye vana 'bamanvaa mana bayendela, bavutuka yandi nz; la mosi mpe nate ye kuna vat a, Vana 'bavu'tuka, bayenda yandi nate ve kua NENlCULA. KIWIOKA.. Vana yandi kamana wa nsarnu wowo, wa bakua ye wakangu moko yo ma'lu ye mu sakanerrua, wavu ikua mpu ya nsala zansusu, vana yandi ki beni NENKULA KI!oPIOKA KAYI~A ana nsamu WO'\'l , wa ken papayi, wa tobola ki o ye watula kulu kua Tata muria ku, ,...aka'la muna ku ki ok ' 0 tezo kia lumbu tatut ye NENKULA KIM'IOKA WAKATULA 00 YE WAVOVA KUA YANDI va : Lumbu d iaka oton1ia zawula, nk i a i a nkosi ukud.ia, Diodio di vova kaka mu kump arni aa mpas ' kalembua tina diaka ye kaaa'la kumvu'tul a diaka kuna KINOft) ko, kadi wata ngana vo : "Kikuvutul diaka ku KINOse ko, kad.i nkarri yankerrt yivrtumunanga nkarri àmbaka'l a , mbatu ko mui z - tuka nzonaa,

Mu diodi o Tata kavirtuka df aka kuenda ku KINO~ mil k';ndezi ko ,

wavirtuk a diaka muna moko ma MALIA MAlmONT. Tuk a ntangu yoyo, Tata wayendanga fi­

s i di nga mua monsono mua yendanga NENKULA. KIWIOKA. Bayendanga vand.i kuna NKAMBA kua kaï a yi kiandi BUYI, t kuna kua eansuk i La TSIAMA BIAMA ye ~OLA

Wlovr,

ba yendanga mpe kuna KINZAU kua kal anga se di andi dia nkerrbo ABENGT UKU ^yB nso bobo. Tata wa k al, mun ntangu yoyo tezo ki amvul a 16 (16 ans)

:ve

wa tona k a'l a ye nsatu za kuerida sala kuria Compagnie, kuatrimuanga nzila maatni , Wa lomba luv lolo kua NENKULA ICIWIOKA, ye yandi wa tarnbudHa io, kans i wankamba kateka kuenda kumfila kuna KINZAU kua se diandi dia nkento MABENGI UlCU. Vana kamana kuenda ku1nf il a , NENKULA ICIWIOKA amvana enzila mu kuenda sala wonso kalombela dio.

zila yakala luakanga ku ezo . a TOMBAGADIO nnma ntangu yoyo.

ata wa yenda sonama kuna TOMBAGADI ye wasalanga kuna bntuadi ya bankaka. Kansi mu diambu dia kintuen ia ki andi bavana kua Tat a y;nsalu-nsalu bi a nkundani bonso kuenda bakanga rati on ya bi sadi bi ankaka ye sadi sa mu diamb dia ndambulu amadia m'aniandi bisadi. Wa futuluanga kuandj, mu b:insalu-nsa u bio'bi o ntuadi

:ve

aniandi ankalca ba1cala ye nkubu. asalu bi angol0 bonso nata ma traverses me tentekuanga m;

nlayi, bukumu.na ntoto mu nzila . a tunguanga ye bonso bobo.

Nsa ulu ya ntangu yi na yalcal tezo i a um; , tole mu salu, t.angu vo yi fuen bafutuang ye vutukanga ku vata. Mfu t u wakalanga ke mbongo ko, t .~ i 'nl e l e , malavu, lekua biantoko bia mpila mu mpil B;lekua bio'bio kafu­

b~c .nga, vana kavutuki d' kuna vata bi ayendanga k ia maki 1 muna nzo a NENKULA ye

t>uk a~a bonso vo b'vuilu kua nzo. omo maJeala mu mvu a

1895.

Mun ntangu yo,

TUNDU wakala mu mfundu ku bul atari ku TADI. 'Mundele wa bu.la.-Matar' b ë' a yand mu kuenda baka zingamba kuna WALAVALA ye vutuka ku TADI

i ngamba zozo , i bosi nkanu' andi ulenda zengua. Kans ' yand; wayenda tuk dialca ku MATADI ko. Mu diod'o Mundele wa fuema ben' ye wa oda kuna vata mu kanga LEM! matundu ye baka zingam'ba zavua mfunu mpas

o

^{ziz a;} nz a mos i. un ntangu. yo mpe Tata bu bavutukanga tulca mu k i salu Compagn-e leui za vunda ku vata, NENKULA KIWIOKA wabakama yela ye wa fua u

18915.

Ntangu yadi luanga emvumbi i ntangua Vi na mpe ma ~o a a u a ta, ye alembua mona ye kanga L'EMA UTUNIU wasila Zi ngamba kua Mundele a-matari, aton kanga kikang "-k ikang; wantu mu kubnata kua bu.la.-matari. Mu

wantu awo ono barnuangana ye batina wantu, nzi l 'a: ye babika di vata ye

!li T ta ye ankaJca bavua ma fua kebalendi t"na ko, mu diodio ana ma Soda alcila vana badilanga emvurnb' , babakanga ye kuen a yawu kuna MATADI bons

l mba undele a bula.-matari.

1 ·· ·

0

i

- 8­

Mpeleko Mf umu NOS) wa avo ve'la kua ma _~oda mpas i vo bab ikua mu diam u dia bazika emvumbi a se diawu, ka nsi ma So da de bat ambud'i l a '0 nkutu ko, kadi bamona wong mu enda moko ye moko lama MATADI bu bazaya vo undele a bula­

matari wakala wa nganzi beni. Mu diod io Tata ye bankaka 'bayerida kaka kuna ATADJ, ye kebasaja ka'l a vana va zi ami na NENKULA KJWIOKA ko , iJa na wa nt u awonsono amana t ina ma Soda vana vata, ye mun nkangulu aki Tata mu kuenda kuk i aa'lu kua bula­

matari leu MATADI, mvumbi yakang:dulua . awu mos ; muna nzo , ye Mfumu O~ mui s~ v at a diankak wazik isa yo.

Va n esi KITULENT at ona vutuka oku vata, di a moneka vo afuete eeko l a efulu ki.a di vata, ye baton nata zi nzo awu nbuadi ye nzo ya Tata mpe wakala kaka kuria MATADI mu salu k i a bula-matari mu nta yoy • Mu di od.io ana kavutuka tuka MATADI, wa yi za ana von zo' andi, de yasala di aka ana kasala yo

is a ko, ya nat isu anga kua TSIAMA BIAMA kuna kua tungua ata diarnpa dia KITULENTE.

Momo makal a mu mvu a

1896•

• LurANUNU LUA TA'r

..

ana Tat a kavutuka tuka MATADI mu saI kua bula-matari, a anda kuanô i leu vata ntuad ' ye ba'Leke bandi : MAPUATA-NLANDU KILUKUDT.: ~ OZA~I

MBUNGA, ye bonso bobo. Lumbu kimosi ki a Iumi ngu mu sulca, Tata wa t oma vuata minle­

e mi andi mi a ntok ye wayenda ku vula dia is;oni mu tani nu. Vana ka l u aka kuna watelarna kuntuala mueLo anzo anlong:i. wakala kuria i BARNABA LtJrEI'E mu' s~ MBANZA­

NKAZI. Nlongi watelarna ye wa yuvula ndoso ozolele t a n i nu a. Tat a a vubu'la ku a yandi : Mono. Nl ongi wa f~nam ku yandj ye wa nyuvula : Nan; ulongele va f uete tan' nua?

Tat a wa vut u l a : Kilongolo kuame kua muntu ko, mono kibeni ndondokele kuna vata mu kui za taninua.

Mu vi ngjdt La nta a aambu, Tata wasi s a Long' ye \'layenda una KINOSO kua kal a bakala dimos ' nkumbu'andi TSALI BLAKE mu d.i ambu dia. mokaaana- : ndi kuntua a ngunga Nzambj. D a na ntangu ngunga sambu yabul , besi M'A VALA bat ïka mu y i belo ya bayenda ku sam u, Tata wa kota muria, Mu lumbu k ⁱ ok f o Tata atanu ua.

u mvu a

1897.

Kanai mu rrbangu a sambu, long; BARNABA LtJrEI'E mu ntangu kalonge l a­

nga, wavova mamengi mu veki l a Tata mu diambu dvampt La ntoko Tata lavuatHa. Mu mpova zozo za nlongv , Tat a watona ka'la y keti-ket i mu kut za di aka mu sambu, ye mu ntangu yoyo mpe esi KlTULENTE badimbuduluanga beni vuvu nsamu wambo t e a Nzambi;

Kansi '.ana bakal yandi bonso TSALA BLAKE

:ve

bankaka bansiami sa mpasi va kalembua kal a ye ngindu za bjka ku ' za mu nzo a zambi, mu diodi o Tata 'l'la tatamena nzila yoyo nat e ye yandi k ben; nlongi BARNABA LUl'ErE wayi za kala nkundi'

andi beni. Idianu vo muna ntangu kiakala vo nlong" wowo fuete vutuka leuna vata diandi dia MBANZA-NKAZI di ambu di a ki mbevo k i akala yandi , Tata ye 'lta nk alca baka a ye nkumbu a NSADI i yau bayen da rila nlongi nate ye kuna vat a di a ZA-NKAZI.

na ntulc'andi kufila nlongi, Tata wayenda so ama diaka kuna Compagnie ya asalanga nzo a mundele, Monsieur OON, bonso boyi. Mundele wowo waka a ye maho;vi matatu,

1. ~ Tata bukakala ntama ye ntemo , watulua ku nt u a l a ani'andi .

7.

LurAMBULU LUANDI KUA DIBUNDU TE LtMJANGU LUANDI.

Tat a \'lasalanga kuandi kua mundele wowo ye mu umbu kja umingu sambu Lum ingu luna yandi wa zaikusua va una tambulua kua Dibundu t u kilanda. Kansi aweyi Si kasa mu lembua kondua leu k;salu mu lu mbu k io­

venda kuandi ku k isalu k"and' ye lumbu _~ina k "akala kia sukula m;nlel e lln le. Wayenda sukula kuna WONDANI , kans; wa\'lU ki a kala va ofuete kuenda , ua kua Dibundu, wa sukula mu nzalt" -nzaki ye vana kaman' a wa yanika mio leu

is a !)li a kuna, kondua kua nkengedi ye wayenda mu n..cmalu -nsualu ku vata, a Di bundu ye wa vutuka ONDANI van fulu ikayani ka m; nlele mia awana m~o nade de , ke vayjwa urnos; nkutu ka. Nta kua ya viok a tuka luand' kua Dibundu, Tata wa vuangua mu l e

16

juⁱ llet

1898,

'lumbu k' a nbu k iok io kasala kua mundele ko. Wa vuangua mu nlcumbu ya Joseph.

Landila luvuangu luandi, Tat wasala ; umbu b; a fiu ma kaka . undele ye mu umbu biobio watatamena landa nzila Nzambi ye wasongariga. kua t babonsono bakalanga yand·. Ku nima, w~y~za katuka mu k isalu ki a munde le

ye avutuka kuandi ku vata ye watatamena k' nkui _z~ k' andi _a~nda a

mu

sambu

1 zazonsono ye wa 10ngelanlZa .IITPe•. Ba.kull].ntu besi KIT'lTLENTE' bavanga~ala mu

.1 a Tata ye batona l anda-k ' Iuan' k , ana, bayendanga ku nzo a zarilb"•

. .. 1 · ··

8. NKUEOOID ' ANDI.

•

^Nkadulu

^s»

Tata yakala yamfonga mu meso ma wantu awonsono akulu­

ntu ye ani' andi matoko, Mu di 0 dio mbuta mosi ya mu; s; KITULENTE nkumbu" and.i NSAKALA.

MBUENGO wakala ye muan ' andi ankazi ankerrto nkumbu' andi mONSO. Mbuta muntu ndi ovo watataman vo DIONSO fuete kue lue ku Tata. Vana Tata kawa nsamu wowo, watambud;la wo ye varia ntangu ya fuana ..rayuvudisa muan' ankneto ye yandi mpe ,ratambudila, ye zola leuawu kua ton tuka muna ntangu yoyo. Ka va vioka lumbu b i ab; n~ ko , mamonsono meka­

Langa mu nkuedoLo makubamene, dis' di kaka i bundusua. Kans; Tata Rervey waza;kisa Tata vo yandi una fi dusua k i Longi kuria BUETE. Mu di o di 0 nsamu wa bundusua ye f; Lua kilongi ku BUErE mia 'z a 'buabnana va k i moaf , Bue d'i Le nda kadil ? Tata Herve, w yi za zaisa Tata vo si babundusua mu nzo a Nzamb! k i a Lum' ngu ye Londok a mu kuenda ku BUETE kia monde.

D'io di o d'i avangama, Ba ndusua k~a Ium'ingu . k i a monde Tata wasisa nkent ye wa londoka mu kuerida kuria BUETE kukafilua k i l.ong", Bayenda ye SOIDMONI NGANGA 'bonso nl eke ^t andi., Vana kamam sa tezo k i a ngo nde amvvmba kuna BUErE,

..

^mu lutonono lua ngonda yankaka 'i nl.eko Io

Pl

vu'la dia WALAVALA. ye konso nl.ongi fuete kuenda songa kua mfumu a dibundu satu kisadulu mu ngonda . i mene. Tata ye balongi bia zunga b' ankaka bayend ku WALAVALA mu diodio. Varia bamuangana, yandi wavutuka leu BUETE, LeLo ntuadi yo nkento' andi ,

Momo makal a mu mvu a

1899.

9.

LurONONO LUA SAW KIA NZA'MBI KU VUNDA.

Zingonda zavioka, Tata ye nlongi wankaka nkum 'andi JOANI NKl::Œ!=\I, 'baka'l a ye ngindu za.lualcisa nsamu wa mbote nate ye kuria MBANZA-VUNTh\.

Nkento' and.i wakalanga lumbu kua leu BUErE, lumbu kua leu ALAVALA. Lumbu ki na Tata ye nlongi un wankaka balondok mu kuenda kuna VUNDA di a MONGUA TADI. Vana baluaka kuna, besi vata baka'l a ye

rrt

ima mi a bal.a, mu wa nsamu wa m'bote, ye mu baaakanena, baboka : Oluiza . Oluiza ! bankaka bavutula : nga nk ' ama? nki ama? bankaka vo : Nzarnbi : Nzambi : 01uiza ! "loya yakal a ins u ngi avata mavi Vana vawu, bamona 0

bazungi dHua kua besi vata , bakento basala satu k ' akubaf't nga ye kubasi a-ki La elekua biamp ' l a bonso nsengo, kansi 'babak a'l a bast mb ak' a yet Tata ye nlong; \'lOWO ankaka, nkuba yangol kjbeni ^t nate ys fintama-ntama duki di a vata nkumbu' andi MAY! lLA walual ka vana fuI k' ob 0 bayeteluanga, wa \,zavunikⁱ sa basima balembua oyeta ye tonta ku bavut u l a ku vata, kansi vena bantu batatamena ku ba:y-eta, bawu bati na wonga mu vutuka ku vata mu lembua luta mona z impasi, mu d' odio batatamena t . na nate ye kuna fula di a vat a , besi vata avutuka, ye Tata ye nlong' wawuna iiankak batatamena nzil ' awu mu vutuka ku BUETE.

Tuka vana ntangu yoyo, Tata ye nlong " m~ ankaka bat anga BUEl'E ye bayendanga mu kamba nsamu wa mbote mu b~ zunga bonso LUANTKA, YOYe, NGANDA, WANGU LU VUNDA, Ntal ye bonso bobo, kans; keba uakanga diaka ku VUNDA dia ANaA TADI ko.

J fi yayi ng' ya vi oka, Tata , akala kaka e nsatu ntuad i ye m~ nlong' mi ankaka

i ....a kaka nsamu wa mbote kuna LUANIlCA. Batuka ku BUErE, ye lukanu lua tunga nzo

luakilanga. Tata ye nlongi wankaka nkumbu' and' stephane NOl bayen kuna , ye baluakila vana fulu k~ na nkumbu KILUMBU. Kuna balekanga ye kuenda.

nzo kuna la d" vata. Bamona mpasⁱ ben; tunga nzo yoyo, ad; bakala a, . nlong; mi ankaka m' a sala kubalanda, ke m'a yenda ko. D; anzole nkaka wowo wakala yandi stephane NGIAMBU wakala nkuluntu beni, kalendi

~"" """", a bonso muntu wantuenia ko. Mu d"odio Tata waluta mona mpas" ben;, kadi salu o . . di, nga yandi wasalanga bio, . s ' vata kebateza nkutu mu kubavana lusadu­

ntungulu a nzo yoyo ko, nkutu ha b akanina ng't kak Vana nzo ya zola manisa

"'~ iole . ankaka, JOAN! meurs! ye JAMES M'ITU baluaka kuna mu kubanat 'na

a, ka . bakala tezo kia ngond.e zole, ked'a dia leua mungua ko.

Vana besi vata amona va nzo se y i man; sa, batomba nzj la

.&' ete zomena 00: nlongi m' 000; op M di 0 d; 0 bayenda kua muntu OSi wakala

wab 'ka sala kuna Compagn; e ye watunganga leu ndambu ya BANGU

... ^{/ .}

- 10 ­

Besi vata ban 'l omb a mpaSi keza vumv s a minlongⁱ ve kubati nvaa mu vata diawu, a i wawu kaka a vo mulatre, s i vata bamuenanza bonso vo munr' eLe , mu di od'io muntu wampUa nkaka, Yand] watambudila ye umbu kin , waviza Kun KILUMBU kua Lek anga mi nlongi ye wakala . e s ikoti ki and: van a k oko, Vana k amana vu­

vula mi nlongi kue ba'tuki di , nki asatu bayiza sala kuna,ve 'bawu i 'bananv, ak-i-Tata bansonga vo i bawu i minlong ' mva is i oni, ye vana kawa mpila yovo , murrtu ndondo wa vutuka kuandi kuria fu u k i.arid.i , k ondua kua va ng a diambu di mosi nkutu kua minlonP:"i .

Vana esi vata 'bamona vo avanga di ambu dimos; ko difuete t i n -i s a wantu yoyo, bajanda muntu ndi on kuna nzo ' andi , ye kuria va n di wabakamb! s i vo : Vo bazolele vo minlongi miomio mia t ina, edi bafuete vanga i . ok a nzo voyo yi

ba t u ngid' . Besi ata bamon a vo i wuna, .e muna fuku-sfuku ansuka, bay e n da tula t iya, ye nzo

s»

^{vi a mvi} mba, Tata ye an; ' andi kebazaya Qi ambu dimos i nkutu mu mv i lu a nzo ko, funa nsuk bamona bes i vat bayi z kua yawu y babaku'la muna nzo y;bajekanga kuria KILUMBU. Babakamba bakatuka mu nsual.u , e lembua e iaa Le ku a kimosi nknt; muria

nzo ko, mu di od.io , 'r at a ye an; ' andi bakubama mu naakt benⁱ "e balondoka viokela kuna nzo yi batunga, kansi mu ngitukulu ben i awa na vo nz yimeni vi anza,

Ki amakil balondoka kuenda ayi sa nsamu wowo ua munde e wa Mision' kuna ltIPALAVALA aster roONE wavingana va f'u'Iu ki a Tata HARVEY' wa venda ku

putu mu vunda. Vana Maste roONE kawa naamu wanata wo kuria BOJv'fA _I kuna bankarnba ken da teza ne ne , ye la kua nzo ina ye kubazayi~a. Master BOONF. ntuadi Tata bavends ku n VUNDA, ye vana baluaka kuna wazayik isa kua DUKI dia va t a vo nzo vovo :va MiSi on';

s»

^{yokol yi fu e t futua. DUKI} wa seva beni vana kawa amp t l a v ovo , ve a vova vo esi nsi keba'Iend.i futa nzo VOy ko , kadi wantu atunga yo ke'balomba nsua ko, ve Lekua ya

TIS i

bazenga ns rri anga, m-int ⁱ , minsinga, nga i biawu ? Yawu bakuna b i o?

Ye kunima, ~ wazayisa Ma....s t e r roONE vo muntu wa yokese nzo voyo .; ni' andi munde e yi mulatre na wabokedesua ye vana kayiza, bamonana yo Master roONE ye keba enda wawana mu nsaznu wowo ko, .; di a nu M'aster BOONE wa vut uk a ku WAIAVALA, ve tut kin mpe Tat HARVEY wavutuka putu y . yand' wabaka nsamu wowo nate ye kuna ATADI kua

Commandant.

Va na Commandant kamana 0 wa, yandi k i ben; watelama ye , AKALA muMBA ye ma Pulis; mandi , baba.k:a nz-i la MONOLITE, ye vana bési vat bawa vo bu matari lueke, batinisa 't/u l a t r e wuna, ye kasala rnoneka ko. Vana Commandant kaluaka kuna vata dina, ma Pulisi ma kuarn isa bes i vata ntua i ye DmIT diawu, b bulua beni nate kasindusulua vo besi vata bafuete tungulula nzo yan aka, ya isioni muna lumbu 8 nana). Ke vakala mpaka nkutu ko , kadi mambu makala mu mok o ma bul~atari.NZ o yankaka yayi dulcua mu bil urnbu bia fjuma kaka. Kansi ana zo ke"amene tu ngu a ko be s; LUANIKA bankaka baton'otanunua ye kuendanga ku nzo a Nzambi. l mpas i zozo za mon a rata muna nt ngulu a salu b a Nzambi kuna zunga kia LUANIKA k i n a at ye wawu. omo mak a l a va kati kua mimvu 1899 ye 190 2.

10. NGurUKULU A BA A

Tata watatamen kaka salu ia Nzamb i, mu zung a kioki o , tuka yendang ye 'nlo ng i miankaka mu long U a nsamu wambote kuna LUANI KA , , KILOID, N'rIA ErE, LUANGU LUA VUNDA , NTAU ye bonso bobo, tu a mvu a 1899

1904. una mvu wa 1900, wawuta muan,andi wantet e wa . akala, .:; ArA JOHN.

wo wawut a ku ALAVArA mu k ia 24 février 1900 . ~na ^m'lU wa 1902 wawuta nzole , wa nkento nkumbu ' andi KUANGU rAMI. Yandi wawutuka ku WArAVArAJ>

nde novembre. Muna mvu wa 1904 wawuta muan ' andi \'lantatu, wabakal a l'lkumbu' u'U:>-tnlA Jacques, yan di wautuka ku WALAVALA ki a ~ 1e Ju;n 1904. Tat a HARVEY

isa Tat a mu skulu kia MBANZA-MANTEKE mu .Jong a *'y a mars mvu a 1904 mu t om a ngoka mambu ma zambi, ye mulcudikila nzay'lu'andi, mu toma sala sa u kia n di . Mu ngua yo, 0 bal onguanga ye asalanga mpe salu kia nata nsamb wa mb ote mu hi, ZUn,c;r8.

f i di anga kua ntuadi$lj mi a di bundu m; antangu yi na.

u mvu 'la 1908 wa.wuta rnuan' andi wanya, wa nkento, nkumbu ' and i Ester. Ya n d i wawutuka rnpe ku WALAVALA. Kunima ngutuka muana wowo wa ny a, a mona mpasi beni mu diambu dj a ngi edolo ankento'andi . inde l e ; a MiSion ; , ['ola vo Tata fuete kaka kuenda kuna KlWrnE mu l ongoka di aka, kanc:d kafu ete

yo nke nt..n-.lc'o-.,.,buk aka l a ve mpas i za yela kua kala ons kua nsambuki la.

ocvo-leu KIft'P &.~~ . " '

kekulendi kota muntu osi Si di nkento' and'i ko, kansi Tata wakota aka kadt di

mo nek a diasungama vo nkerrto ' and'i kakala mavi mpi mu kuerida yandi kuna ko , a ota ku KI ~ mu Janvier 1909, mi n'l ongi m' awu i Tata MOON yo Mfumu LF.WI~. Mu nbangu yoyo, Tata ye bani' aridi batunga bawu kibeni ku KIWESE zj nz zawu zibafuete ka kadi vula d'a k a'l a di ampa, zi nzo n atu. ;ndele mi a tun a Z' nzo zawu, ka ~i za salua kua bantu babakama mu k i salu k i oki o, Tata wad'anga ntuad ' ye ban;' ndi baka a ye bakento bonso Timotie MA~U, Noa ~ IKU, Joseph ABUAKA y e to' awu 1

wa 1910, Tata wabika pdongolo'and' ku KIW~, kadi in ele mt a n ol a mu kuenda vingana Tata HALL kuna vula dia ALAVALA, k adj se kakuenda. ku Mputu vu n da,

Mu mvu wowo, nlongi wakala ku NOKI, ~tephane NGIAM13U wa vendu mu nke l.e , mu diodio Tata wakal a va fulu k i a Tata HALL ku vul a dia ALAVALA, , f et kuenda. aal anga di aka vana fulu ia ko ndu a ril.ongi ku na OKI. di o d.io wa zietan~

u zunga ya ALAVALA ye zunga Va KI, wa mona mo8.S i beni u d'i o d '0 , kansi vibi­

dila nate ye muna vu 1912 k i a 24 décembre Tat HALL wavutuka ku p tu. T ka ntan yoyo wasalanga k i rrtua i ye Tata HALL leu vuï,a, u mvu wowo mpe mua wutuka an' a di wantanu, akala, nlcumbu' and' WILLI HALL. Kunima ampas i zazⁱ np;' saka a mu nkento, way'za f'u a kia le 6 Janvier 1913. ^Bu kaaa'l a ye 'bana ba tanu, mu bawu umoni , Wazⁱ n'na, Wa embua diata, ikuma kafuete zingila mu sola nsadis i wankaka, u d'OMO watonta tomba beni nzi La mu solola nkento wankaka WUna u uete tambud; a zitu _kiok~o.

Yan di walukisua vo le n da solola nkento ku zunga k i a

MU DIOm WAYENDA KUNA. YE WASOLOLA NKEN'rO UKA ,0 A W F'UANANA kua yandⁱ ve watambu­

di l a zitu kia wana, kekui za wani vana nzo abak a'l a, nkent ~owo i a L Vana mambu mamonsono mekal anga mu nkuedolo, mamanf.aa lu ; sua, yawu ba Tata nguankazi RICHARIB ku nzo a Nzambi a MBANZA ANrEKE, mu k i a e Mu k i a le 30 juillet 1913 bawu ba'lo ndoka ku....MBANZA- ANl'EKE mu kue da ku

mu malu, ye baluclka kuria kia le 1er Août 1913, besi ALAVALA rrtuadi ye Tata HA L,

i mundele baaa'l ang yandi, batoma vangal al a beni.

Tuka muna ntangu yoyo, ama wayekamana eal.u k ia wana, aya ka, iza wana vana nzo a aka'l a diandi, watoma leu bakeba wonso ngudi kakebelanga wan ' and;

kibeni, kimbangi k.i oki o kizayakene kua babonsono mu ALAVALA. u k i a le 20 ai 1914 , Tata ye ama bawuta muan' awu wansambanu, i wantete, mu nkerrto anzo ,nkento nkumbu'

andi i MIZlLA Annette, mu lumbu kiokio kia utuka uana ndondo , ik;ok;o mpe ana wa ntanu wasala, LL1 HALL, ikadiata.. aka zaz'ngi zakala ana kati kua Tata ye

nd.ele'and· aki a u, Tata HALL. undele wayel sua kua Zi mfumu za dibundu zantanF-:U vina, mu diodio wavutuka mvimba kuna tu nate ye wawu, moma akala u mvu wa 1916.

T ka mu mvu wowo wa 1916, Tata kazola diaka sala ~alu kua is~on; ko, wayenda onarna kuna Compagnie k1 TADI, nate ye mvu wa 1919, iwuna mpa baw t muan' awu a nCl buad;

i wanzole mu Mama LUF'UMA LIE, bakala, nkumbu'andi VUADI J'ra e ~ el, wa; tukakia le 19 octobre 1919, kuna MATADI.

•

ndus la 25 Jui

VALA

Mu mvu ~owo wa 1919, i s; onj mi a tatarnena Tata va fuete a

alu ki Nzambi, mu diodio wa tambudila mu tuka ye wa filua ku T~""'T:r''T:'I

00 , leu kakala nate mu mvu a 1921. u mvu wowo a 1921 wafj dusua kuna tuka KI ESE, ¹ vala n onP.."î leuna.. Ikuna mpe kua wutuk; a muan' awu wa nana,

1 ama L , ento n.lc bu' a di An Louj e, wawutuka mu ki a le 20 a;

l'ua) a mvutukulu' andi mu ... alu k i a k' ongi, muan ' andi antanu, mu nkento ,l'ILLIA HALL, wa fua mu mvu a 1918. as; zazj ; zakala yandi yand' wasala a kuna, kondua leua lembua , mu d' od io wab a

mu tuka ku ALAVA, Katona ala saI wakala mpe ye nsatu tunga n'zo'andi ku vata dia A LA ALAVALA , yandi watu a ndimba kuasadu ua a saI bia atr~;:j, nd; "ha

C::OKA, ikuna mpe kua wutuk;la muan' awu wa a, wan, a a bu'andi VITA Emmanuel, inson;ki a nsam waWll. Yandi wawut a mu 1925 kuna _~KA (kundimba ampatila mavi a) •

, ":la DIO ...,..n... , a~'

atuka leuna mu mvu WoWa kak:a, kibeni m;a moka,

KU bu

.··1.. ·

12 -

Kurrbual a ngutuka muana wowo , Tata wayenda sonama di aka kuna Co agnie sala saI k i Convoyeur (Garde-train kans ' ndâmbt and'i kewa f'ua ko , wasa a mu Compagnie tuka 1924 nate ye 1928, imvu mpe wawutuka bana bandi 'bakum^{i ,} ye kum ' ye mo s i , wantanu . wansarnbanu m Mama LUFUMA, baaerrto , i zi ns' mba, nkumbu zawu AKAN'ZU

"~arie, ye NSIMBA Henriette, bawu awut uka mu k r a le 9 ai 1928. Kurrtual a n tuka,

zi naimba zozo, mu. vu WO\-lO kaka wa 192

8 ,

Tata watatamenua'd'aka ku a ~s'on~, nIPas; kavutuka mu salu ki andi k' ki Longt , yand watambudil , ye wa filua kuna .i ss.; on mi a MAT DI mu mvu wowo wa 1928. Nkansi bu kaka'l a mu salu k i an di kuna isioni m;a MATADI, mu ki a le 2 décembre'1928, Tata wabakama yela kua k i rrbu'lumukma, ^ï ye 1 kua tulu (maladie du sommet L}, atontasadisuakuna ' s'oni mi a I TADI, kana ' ye1ake kua monekanga ko , mu nzaki ye kuay ' za sakanga k aka,

Mu di o di o , dia moneka vo, fuete kuenda kuna ALAVALA, ku Cl:venda mu

•

utonono lua mvu a 1929, kuria kakal.a umbu b i a f iuma kak ye wafnua ku NZA- MANrEKE, mu toma f impua ye sadisua, kanai yela kekuarnonekanga kaka tuku ko , l1TU dio­

dio avutulua ku M'A4!VALA d ' aka mu mvu wowo kaka, una mpaai zayiza saka beni. Van Tata _OON, kayi za a

ns

u"wowo kuna , wafi disa Timoti e VTNGADI aka'la nlongi

e Infi rmi e r mu d.iambu dia kue nda landa Tata ye nkento ye bana, mu kubanata ku lCIM'ESE. andi wankamba vo onso kaka una kumbuan! na, ye vo mpas' za va mfulu, fuete natua k aka ku KD'P ,ye nkento ye wana, diodio di ak a l a, '1?ata ye marna ye ana bankak bayenda nzi La mos i , e Timotie VINGADIO ku KIW~.

Kuna KIM'ESE, Tata N ye mi dele mi ankaka, ba'l embane, tomba, y solola mpasi zayela kua Tat a, diakubamena vo ofuete kue nda kuria ,'iU~IR.--II'lt'1R.:

toma f rmpu a kua Docteur TUrrLE, wak a la kuria, adi Docteur FRE , , ku wawanuka ku .p u tu mu vunda ntangu yoyo. Tat a wayenda fi 1ua kuna .

, imoti e VINGADIO, . e kuna bu kafimpua ku a Docteur TUl'rLE, veLa kuandt kua monek , ye Docteur diodio -labaka y i long ya sadidila lusadus lua aster HILL, asadi­

sua mu. yela koko mpe ntumbu 10 (kumi) za sadi d.iLa, bamvana j mos' va fu l u y w tu­

ua leu KIM' ESE tuadi ye ntumbu 9 (vua) za sala.

Kansi rnvutuka

s»

bana ba c asse KI u ya uana, d' a mo neka vo ked.i Lendakana ko mu lunda Tata varia vula dia KIWESE, mu i arnbu di a fulu k i a f'uana k iakondua. u diod io, wa; ru k i akal a vo Docteur f'RE08 i tutu ki na mpe ka: tuka

MBANZA NrEKE, uka ku Mp u tu , df akubama vo Tat a ofuete kuenda ka'l a lukufi y Docteur F~ , kuna MBANZA~NrEKE. Tat a 00 f, walcubika nzi La vangi endo l.o a Tata ye nkerrto ye wana kuna MBANZA- NI'EKE, Camion ki a Mi Si 0 i ~a yenda kubafila kuna,

ntuadi ye ama 00 AR, wa sadisanga ama muna nzila mu nata bana afioti bakala vandⁱ ,

i MAKA ZU arie yo · IMBA Henr' ette. Bu baluaka ku NZA- NI'EKE, Tata atoma ad; ­ sua kua Docteur FRESS mu bakanga zintumbu zay' za yandi, ulca leu , 0 A TA:ve wa bakanga mpe ilongo yankaka.

Ntumbu

4

kaka kayibakila, lusuasuanu lua tona moneka mu yan i , mu Tat a FRΠ,warnona ke diakal diaka mfunu beni ko kakala kaka mu h8p; tal

wowo wayenda ku Tat a MOON, yandi wasumb'la Tata nzo kuna vata dia , kuna MBANZA ~NI' ,ya ua 200 Frs. Mpas ⁱ vo Tata kakalanga ye nkento yo -t e ana kabeki bote. Mpa.si zazi gi z a z ~. 0 a Tat a

A- rANrEKE. Basukama k 'ben' kadi lekua biakala yawu b i amana mu mambu ma:mpi ­ a, e mpasi z'lut'di i mfuil a muan'awu -l nana, ; wantatu muna ama -ento nkumbu' andi MAKINU Lou; se wafua mu. mvu wa 1930 ~a NZA rA EKE,

wasikalal , watula vuvu ki andi mu fumu Nzambi y ··ombi la Tata, vo Si asa' a mubaka diaka avimp i amonsono mamoneka kuna . A-MANTEKE, mu 10 a ata ke ma endi mana arnbakana ko, ye mpe

fie

dina kuand' mfunu ko.

una 19 , iamoneka vo Tata wanie i ye iazengo a vo en and' na ltPALAVALA. indele mja M; sioni kuna NA- ANGU, bons Tata GErL, \'1a

ata mu kuenda keba divula. dia ALAVALA dia sala kondua kua muntu. Mu di od; o marna ye bana bawanuka yawu, ba.ku.bama mu katulca rnv'mba k . NTE1Πye ngand

VU wowo wa 1934 bavutuka ku MlALAVALA•

... 1 ..

LEMA Anne (+)

! LEm.-KIroIA Médard

5

!

LEMA

Raymond 3

! MAn ONA-LEMA Lou ise !

7

! !

7 VUAD! Jér6me Samue ^! VUADI George-Josep ! 7

!

! (+) (1919 - 1990 ) LUFOMA Suzanne ! 3

!

! MIZlLA Anne !

5

! MABIENGA hilibert 1

! TONDA Ester 3

! VUADI Jér6me f ils ¹ TOMBOKO Madeleine !

3

VUADI Adrienne (FIF!) 1 VUADI-D!ONSO Vi cky !

VUAD! Mélanie !

VUADI-NICUNG DAD! 1

VUADI SERGE 1

VUAD! BENA VUADI -VI TA P AKY VUAD!-MENA

VUADI-KINKEIA J é r8me! , !

!

8

MAKINU Lou ise (+) ! !

(20/0 5/1922 - 1930)!

-'

^.!

!

9

VITA Emmanuel LUFUMA Suzanne 5

( 192

5 )

VITA Charlotte

5

VITA Théodore VITA HAVINGUSUA

VITA Annie !

,

³

10 A.KA.NZU Mari LlYrErE-VUADI José p Jr

!

( 192B - , _{MATONDQ Albert ine~+)!}

! MAFUL11rA André !

! LurErE-MAL. Rem ! 1

! BINDA Ida ! 1

! LurErE-LW.A Ma r i e-J . !

5

! NSAKALA MBUm André !

! !

NSIMBA Henriette ( 1928

!

!

!

,

KIAME Hélène

LUF'UMA Suzanne

4

! KI IOKA Casimⁱ 2

!

to

H ie

! VITA Emmanuel

• ! MAVUNGU J os ep h KUA U Béatrice N'SI Chr i st; ne V.AKANZU VUADI Joseph!

K OKA Jea ~ ^{Vl.tn c.} !

!

J Paul ZITANA Ester (Nenet) ! 4

)

MAKANzu-MBAIA Di d' er ! 2

LUFUMA N'cole !

3

LUIŒBAKIO Al i ne 4 ^!

MAKANZU Bi joux ! !

MAKANZU MI MI ! 1 !

MAKANZU Me rvei l l e u x ! !

! !

Hél ne N'SIMBA Chr . st; ne ! 3

1936 ) MAKANZU Gustave ! 3

NLANDU Francisca(+) ! 1

:13

^{TOTAL :}

74

^{TOTAL :}

14

Muna ndnak" andi ku !V1P ALAVALA , Tata a kota i a male; lu mu salu ; a vula kukaka'l anga ye bana band^{i ,} ye mvu wa 1936, Nzarnbi wakayila diaka ngutu ye baWuta 'bana bawu bakumi ye zole ye kum i ye tatu, anaambuad.i ye nana mu marna LUFUMA, °iyaleala ye nkento (ansimba) nkumbu zawu i MAKANZU Paul yo NSIMBA Hélène; bawu babubuk i La kuna nkati vu.Ia dia WALAVALA. Muna mvu wa 1937, Tata wavutukila df.aka ngindu zandi zasala aa.l.u k iampata nsengo k i a yandi ki beni, waz; bu'l.a nd'imba wuna nkumbu a MATUMBI, wasala.­

nga kuand'i kuna vula ye wayendanga mpe kuna ndrmb" andi ^mu sala salu k i ^andf.,

Muna mvu wa 1945, waleatuka kuna vula mu kuenda wanda kuna ata dia KITULENTE, ku katungisa nzo yarnbote, kanai wayenda salanga kuand.i kuna vul.a, ye ntangu aankaka kuna ndimba, nate ye mu mvu wa 1953, n"tu'andi bu yatona beba, mu dia.­

mbu di ale; mbuta, wabika mvimba satu ki andi ki a vu.La ye tuka mu mvu wowo watatamena kaka satu k iampata ^nsengo nate ye ^{Lumbu .iak i ,} Tata wabaka ^"Pension", ^{mu sa'lu} i and; kasa­

mm muna Misioni. Muna ntangu yayi yi na sonaùanga nsamu wawu, Tata Wuna ye rnvu 88 (Lunana ye nana), tuka ngutuk' and'i., Yandi wabuta 'bana

13 :

babaka'la

6,

bakerrto

7,

batatu mu bana bandi 'baf'ua, babakala 2, nkento 1, wantete wabakala, wantanu, wabakal a, wanana ankerrbo , muna ndandani " awu awutuka. .

Ntalu a rniela miam ionsono mituki di mu Tata mina 178, mu bawu 3 baf'ua, Miela miornio miena bonso ebu: Bana 13

Batekolo 63 Ntekololo 101 Ntekololo arrtek, 1

Babo

m

11. NDANDANI A MIELA MITUKIDI MU TATA

MBANDU YANrErE MBANDU YANZOLE MBANDU YANrATU MBANIU YA A ANDANI

NKUImu A MUANA NKUMBU ZA ATEKOLO !NrAW ANTEKOLO LA NrEKoro ANrEKOLOIA

ALAMY Johrn (+)

( 1900 - 1963 ) NDAn Albertine 1

IŒANGU MILlAM! (+) ! (+~ WEMBll. Bd.eleine ,

( 1902 - 1985 ) (+ VUADI Joseph 11

! KIABILUA Dominiquè 10

!(+) KIABILUA Martin ! 8 (+) KIABlLUA Beno t 15

, KlABlLUA M.-José 8

! KIABlLUA Florent.! 3 KIABILUA Béatrice, (Soeur)

Jacques(+ ) VITlKA Samue I 14

- 1976 ) KANZU Frédéri c 9

DIONSO (+) 3

ALAMY John 10

IANDU Florent 14

NSIMBA Christophe, 8

'Ester (+) NICANGl Ma r ce l ! 25

- 1988 ) VUADI Joseph-Ant.!

13

Hall - 1918 )

-v.

Anette(+} MENA Théophile ! 19

- 1987 ) LEM! Joseph , 15

LUFUMA CIémentine~

LEMA Josephine "

••••

1 •••