• Aucun résultat trouvé

الأداء في المنظمة غير السوقية

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Partager "الأداء في المنظمة غير السوقية"

Copied!
327
0
0

Texte intégral

(1)‫ؾـــــحٓــؼس ‪ٛٝ‬ـــــٍجٕ‬ ‫ًِــــــــــ‪٤‬س جُؼـــــــِ‪ ّٞ‬جالهطصــحو‪٣‬س‪ ،‬ػِـــــــــ‪ ّٞ‬جُطٓ‪ٝ ٍ٤٤‬جُؼـِـــ‪ ّٞ‬جُطؿـــــحٌ‪٣‬س‬ ‫هــــٓــْ جُؼـــــِ‪ ّٞ‬جُطؿـــــــــحٌ‪٣‬س‬ ‫أطٍ‪ٝ‬قس ُ٘‪ َ٤‬ش‪ٜ‬حوز وًط‪ٌٞ‬ج‪ ٙ‬ك‪ ٢‬جُؼِ‪ ّٞ‬جُطؿحٌ‪٣‬س‬. ‫جُٔــــ‪ٞ‬ضــ‪ٞ‬ع ‪:‬‬. ‫جألوجء كـ‪ ٢‬جُٔ٘ظــٔس ؿـ‪٤‬ـٍ جُٓـ‪ٞ‬ه‪٤‬س‬ ‫ئػىجو‪:‬‬. ‫ضكص ئشٍجف‪:‬‬. ‫جُىًط‪ ٌٞ‬ذ‪ُٞ٘ٞ‬جٌ ذش‪ٍ٤‬‬. ‫ـخ‪٣ٝ‬ؼـوـ‪ٞ‬خ ػرى جٌٍُ‪ْ٣‬‬ ‫أػضحء ُؿ٘س جُٔ٘حهشس‪:‬‬ ‫جٍُت‪ : ّ٤‬ػرى جُوحوٌ وٌذحٍ‬ ‫جُٔوٌٍ‪ :‬ذ‪ُٞ٘ٞ‬جٌ ذش‪ٍ٤‬‬ ‫جُٔ٘حهش ‪ٓ :‬صطل‪ ٠‬ذِٔوىّ‬. ‫جُٔ٘حهش‪ ٢ْ :‬ػرى جُ‪ٜ‬حو‪ ١‬ػٍٔ‬. ‫جُٔ٘حهش‪ :‬ذٖ ذ‪٣َٞ‬حٕ ٓكٔى‬ ‫جُٔ٘حهش‪ :‬ئوٌ‪ٌ ّ٣‬ه‪٤‬ن ‪ٓ٣‬ؼى‬. ‫أْطحي‬ ‫أْطحي ٓكحضٍ أ‬ ‫أْطحي‬. ‫أْطحي ٓكحضٍ أ‬. ‫أْطحي‬ ‫أْطحي ٓكحضٍ أ‬. ‫ذؿحٓؼس ٓكٔى ذ‪ٞ‬ض‪٤‬حف ‪ٍٛٝ‬جٕ‬. ‫جُٓــ٘ـس جُؿـحٓـؼ‪٤‬س ‪2011 - 2010 :‬‬ ‫‪1‬‬. ‫ذؿحٓؼس ‪ٍٛٝ‬جٕ‬ ‫ذؿحٓؼس ‪ٍٛٝ‬جٕ‬ ‫ذؿحٓؼس ضِٔٓحٕ‬. ‫ذؿحٓؼس ضِٔٓحٕ‬ ‫ذؿحٓؼس ‪ٍٛٝ‬جٕ‬.

(2) ‫بس س س س سسـ ال سسـ الرحس س س سسـ الرحس س س سسـ‬. ‫ضشـــــــٌٍجش‬. ‫ٌٗ٘ــَ هللا ػِ ‪ٝ‬ؿَ ٓزلــخٗ‪ٝ ٚ‬طؼخُ‪ُٔ ٠‬خ أٓيٗخ ر‪ ٖٓ ٚ‬ه‪ٞ‬س ‪ٛٝ‬زَ ‪.‬‬ ‫‪ٛ‬خ أٗخ هي حٗظ‪٤ٜ‬ض ٖٓ رلؼ‪ٛ ٢‬يح ك‪ ٍٞ‬ح‪٧‬ىحء ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش‪.‬‬ ‫ًِ‪٤‬ش حُؼِ‪ّٞ‬‬ ‫أ‪ٝ‬ى إٔ أهيّ طٌَ٘حط‪ ٢‬حُلخٍس اُ‪ ٠‬أٓظخً‪ ١‬حُيًظ‪ ٍٞ‬ر٘‪ َ٤‬ر‪ُٞ٘ٞ‬حٍ أٓظخً د‬ ‫حٍ‪ٓ ١‬خػيٗ‪ٗٝ ٢‬ـؼ٘‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬حٗـخُ ‪ٛ‬يح‬ ‫ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش‪ ،‬ػِ‪ ّٞ‬حُظٔ‪ٝ َ٤٤‬حُؼـِ‪ ّٞ‬حُظـخٍ‪٣‬ش ً‬ ‫حُزلغ ‪.‬‬ ‫ًٔـــخ أ‪ٝ‬ؿ‪ ٚ‬طٌَ٘حط‪ ٢‬اُ‪ٍ ٠‬ث‪ ْ٤‬حُٔـِْ حُؼِٔ‪ٝ ٢‬ػٔ‪٤‬ي ٓؼ‪ٜ‬ي حُؼِ‪ ّٞ‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪،‬‬ ‫ح‪ٓ٧‬خصس ‪ ٝ‬ػِ‪ٔٓ ٠‬خػيط‪ٝ ْٜ‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٖٓ ْٜٜ٤‬هَ‪٣‬ذ‬ ‫ً‬ ‫ػِ‪ ّٞ‬حُظٔ‪ٝ َ٤٤‬حُؼِ‪ ّٞ‬حُظـخٍ‪٣‬ش ‪ًٝ‬خكش‬ ‫أ‪ ٖٓ ٝ‬رؼ‪٤‬ي ‪.‬‬. ‫‪2‬‬.

(3) ‫جإل‪ٛ‬ــــــىجء‬. ‫اُ‪ٍٝ ٠‬ف حُ‪ٞ‬حُـــي حُطــــــخ‪َٛ‬س ٍكٔــــ‪ ٚ‬هللا ‪،‬‬ ‫اُ‪ٍٝ ٠‬ف حُ‪ٞ‬حُـــــــيس حُطـــخ‪َٛ‬س ٍكٔــــ‪ٜ‬خ هللا ‪،‬‬ ‫ح‪ٓ٧‬ـــــخصس ح‪٧‬كخ‪ َٟ‬حًٍ‪ٓ ٖ٣‬ــخ‪ٞٔٛ‬ح ك‪ ٢‬طٌ‪ِ٤١ ٢٘٣ٞ‬ـــش ىٍحٓظـ‪، ٢‬‬ ‫ً‬ ‫اُ‪٠‬‬ ‫اُ‪ً ٠‬ـــَ حُؼخثِــــش ‪ٝ‬ح‪٧‬كزـــــــخد ‪ٝ‬ح‪ٛ٧‬يهـــــخء‬. ‫‪3‬‬.

(4) ‫جُٔوـــــــىٓس جُؼــــحٓس‬ ‫‪٣‬ظْٔ حُؼوي ح‪ ٖٓ ٍٝ٧‬حُوَٕ حُلخى‪ٝ ١‬حُؼَ٘‪ ٖ٣‬رَٔػش حُظـ‪ٟٝ َ٤‬وخٓظ‪ ، ٚ‬كخطـخ‪ٙ‬‬ ‫حُٔ٘ظ‪ٓٞ‬ش حُي‪٤ُٝ‬ش اُ‪ ٠‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ًٌُٝ ،‬ي حُظويّ حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٢‬‬ ‫‪ٝ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خط‪ٓٝ ٢‬طخُذ حُٔـظٔغ حُٔظِح‪٣‬يس ‪ ٌَ٘٣‬طلي‪٣‬خص ‪ٟٝ‬ـ‪١ٞ‬خ ‪ٝ ،‬طلي‪٣‬خص ًز‪َ٤‬س‬ ‫س‬ ‫ط‪ٞ‬حؿ‪٤ٛ ٚ‬ؤط٘خ حُلٌ‪٤ٓٞ‬ش ‪ًَٗٝ‬خط٘خ حُؼخٓش ‪ٝ‬حُوخ‪ٛ‬ش ‪ ،‬طـ‪َ٤‬حص طٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬ش ػِ‪ٍ ٠‬أٓ‪ٜ‬خ‬ ‫ح‪ٗ٫‬لـخٍ حُؼِٔ‪ ٢‬حٌُ‪٣ ١‬ظ‪ٞ‬حُ‪ ٠‬رٔظ‪ٞ‬حُ‪٤‬ش ‪٘ٛ‬يٓ‪٤‬ش ‪ٝ‬ك‪٣َ١ ٢‬ن ‪ٍ ٫‬ؿؼش ك‪َٓ ، ٚ٤‬ػش طوخىّ‬ ‫حُٔؼخٍف ‪ ،‬حُظط‪ٍٞ‬حص حَُٔ‪٣‬ؼش ك‪ ٢‬طٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ ،‬حُظـ‪َ٤‬حص حُٔظ‪ٞ‬حُ‪٤‬ش ك‪٢‬‬ ‫حُٔ٘ظـخص ‪َ١ٝ‬م أٓخُ‪٤‬ذ حُؼَٔ ‪.‬‬ ‫طلي‪٣‬خص حهظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ٓ٘‪ٜ‬خ ٓ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ ،‬طلَ‪ َ٣‬ح‪٧‬ىحء ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪ٝ ، ١‬طـ‪ َ٤٤‬كو‪٤‬و‪ ٢‬ك‪٢‬‬ ‫ح‪٧‬ىحء ‪ٝ‬ح‪ٍ٫‬طلخع ر‪ٝ ٚ‬حُظ‪ َٛٞ‬اُ‪ ٠‬حُ٘ظخثؾ حُلؼخُش‪.‬‬ ‫إ حَُإ‪٣‬ش حُـي‪٣‬يس اُ‪ ٠‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ ٢ٛ‬حَُكغ ٖٓ ًلخءس طوي‪ْ٣‬‬ ‫حُويٓخص ‪ٓ،‬غ طول‪ ٞ٤‬كـْ حُؼٔخُش ‪ٝ‬ح‪ٍ٫‬طوخء رٔٔظ‪ ٟٞ‬ػخٍ ‪.‬‬ ‫‪ٗ ٫ٝ‬ي إٔ ‪٘ٛ‬خى حطلخهخ ر‪ ٖ٤‬حٌُظخد ‪ ٝ‬ح‪ً٧‬خى‪ٝ ٖ٤٤ٔ٣‬حُزخكؼ‪ٝ ٖ٤‬حُيحٍٓ‪ٍٝ ٖ٤‬ؿخٍ‬ ‫ح‪٧‬ػٔخٍ ‪ٝ‬حُظ٘ل‪ ٖ٤٣ٌ٤‬ػِ‪ ٠‬إٔ حُظٔ‪ َ٤٤‬حُلؼخٍ ُِٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش ‪ُٜ ٌٕٞ٣‬خ‬ ‫طؤػ‪ً َ٤‬ز‪ َ٤‬ػِ‪ ٠‬هيٍس حُٔ٘ظٔش ػِ‪ ٠‬حُ٘ٔ‪ٝ ٞ‬ح‪ُ٫‬ى‪ٛ‬خٍ ‪ٝ‬طط‪ٝ َ٣ٞ‬طلٔ‪ ٖ٤‬ح‪٧‬ىحء‬ ‫‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬ظخؿ‪٤‬ش ‪ ،‬هخ‪ٛ‬ش ك‪ ٢‬ر‪٤‬جش حُؼَٔ حُلخُ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طظٔ‪ ِ٤‬رخُطخرغ حُظ٘خكٔ‪ ٢‬حُ٘ي‪٣‬ي ٓ‪ٞ‬حء‬ ‫ػِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُٔلِ‪ ٢‬أ‪ ٝ‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُؼخُٔ‪. ٢‬‬. ‫‪4‬‬.

(5) ‫طئًي حُي‪٫‬ثَ إٔ حُل‪ َ٠‬ك‪ ٢‬طؤٓ‪ ْ٤‬حُ٘ظَ‪٣‬ش حُؼخٓش ُِ٘ظْ ك‪ ٢‬أ‪ٝ‬حثَ حُؤٔ‪٘٤‬خص اُ‪٠‬‬ ‫حُؼخُْ حُٔ‪ُٞٞ٤ٓٞ‬ؿ‪ ٢‬ك‪ ٕٞ‬ر‪َ٤‬ط‪ٗ٬‬ل‪ )1950( Von Bertalanffy ٢‬حٌُ‪ٟٝ ١‬غ‬ ‫حُوط‪ ١ٞ‬حُؼخٓش ُ‪ ٌٜٙ‬حُ٘ظَ‪٣‬ش ًٔز‪ُ َ٤‬ظلو‪٤‬ن ‪ٝ‬كيس حُؼِْ ‪ٝ‬حُو‪٠‬خء ػِ‪ ٠‬حُظ٘ظض‬ ‫حُ‪ٞ‬ح‪ٟ‬ق ر‪ ٖ٤‬حُؼِ‪٤ٓٝ ّٞ‬خى‪ ٖ٣‬حُزلغ حُٔوظِلش ‪.‬‬ ‫رؼي رَ‪ٗ ُٝ‬ظَ‪٣‬ش حُ٘ظْ ‪ٝ ، Von Bertalanffy‬حٓظؼٔخُ‪ٜ‬خ ٖٓ ‪َ١‬ف ػِٔخء‬ ‫حُظٔ‪ َ٤٤‬ك‪ ٢‬ريح‪٣‬ش حُٔظ‪٘٤‬خص أ‪ٛ‬زلض حُٔ٘ظٔش طؼظزَ ٗظخٓخ ٗخٓ‪ٓ ٬‬ظؼخ‪ٟ‬ي ح‪٧‬ؿِحء‬ ‫طَرط‪ ٚ‬ػ‪٬‬هخص أ‪ٛ‬زلض ىٍحٓظ‪ٜ‬خ طٌ‪ٟٞٞٓ ٕٞ‬ع رلغ ‪ٝ‬ػِْ حُظٔ‪ ، َ٤٤‬كظط‪ٍٞ‬ص‬ ‫حُيٍحٓخص ػِ‪ٌٛ ٠‬ح حُٔ٘‪ٜ‬ؾ ‪ًٗٞٝ‬ض ؿ‪ٞ‬حٗذ حُٔ٘ظٔش ٗظخٓخ هخ‪ٛ‬خ ٖٓ ٗخك‪٤‬ش حُٔ٘خ‪ٛ‬ؾ‬ ‫‪ٝ‬حُؼِٔخء ‪ٗ ،  système de gestion‬ظخّ ح‪ٗ٩‬ظخؽ ‪ٗ ،‬ظخّ ح‪٩‬ػ‪ٝ ّ٬‬رخه‪ ٢‬حُ٘ظْ‬ ‫ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬ط‪ٜ‬ظْ ر‪ٞ‬ظخثق حُٔ٘ظٔش ‪.‬‬ ‫‪ٝ‬هي هيّ حُزخكؼ‪ٓ ٕٞ‬لخ‪ٓ ْ٤ٛ‬وظِلش ػٖ حُ٘ظخّ كِوي ػَك‪: ٚ‬‬ ‫‪ ‬ك‪ ٕٞ‬ر‪َ٤‬ط‪ٗ٬‬ل‪ )1973( Von Bertalanffy ٢‬ػِ‪ ٠‬حٗ‪ٓ ٚ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ‬ ‫حُٔظلخػَ ‪.‬‬ ‫س‬ ‫حُؼ٘خ‪َٛ‬‬ ‫‪ ‬ؿ‪ )1975( Rosnay ٢٘ٓٞ‬ػَك‪ ٚ‬ػِ‪ ٠‬حٗ‪ٓ ٚ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ػ٘خ‪ َٛ‬ك‪ ٢‬طلخػَ‬ ‫ى‪٘٣‬خٓ‪ٓ ٢ٌ٤‬ز٘‪٤‬ش ػِ‪ٛ ٠‬يف ‪.‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪P.Jarniou et P.Tabatoni , les systèmes de gestion P.U.F . 1975‬‬. ‫‪5‬‬.

(6) ‫‪ُٞٔ ‬حٕ ‪ ٖٓ )1977( Le Moigne‬ؿ‪ٜ‬ظ‪ ٚ‬ػَك‪ٜ‬خ ػِ‪ ٠‬أٗ‪ٜ‬خ ٗ‪٢‬ء أ‪٢ٗ ٝ‬ء‬ ‫ٓٔ‪٣ ِ٤‬و‪ ّٞ‬ر٘‪٢‬ء ( ٗ٘خ‪ٝ ، ١‬ظ‪٤‬لش )‪.‬‬ ‫أٓ‪ٜٔ‬ض ػِ‪ ّٞ‬حُظٔ‪ َ٤٤‬اُ‪ ٠‬كي رؼ‪٤‬ي ك‪ ٢‬طط‪ َ٣ٞ‬ػيس ٓلخ‪ ٖٓ ْ٤ٛ‬ر‪ٜ٘٤‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬طو‪ْ٣ٞ‬‬ ‫ح‪٧‬ىحء ‪ٝ‬طلي‪٣‬ؼ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬طؤٓ‪ٜٔ٤‬خ ػِ‪ ٠‬أْٓ ػِٔ‪٤‬ش‪.‬‬ ‫‪ُٝ‬وي ‪١‬زن حُٔل‪ ّٜٞ‬حُلي‪٣‬غ ُظو‪ ْ٣ٞ‬ح‪٧‬ىحء ‪َٓ ٍٝ٧‬س ارخٕ حُلَد حُؼخُٔ‪٤‬ش ح‪ٝ ٠ُٝ٧‬ك‪٢‬‬ ‫حُؼَ٘‪٘٣‬خص ‪ٝ‬أ‪ٝ‬حثَ حُؼ‪٬‬ػ‪٘٤‬خص‪ ،‬ريأص حُٔ٘ظٔخص حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش رخُي‪ ٍٝ‬حُٔوظِلش ك‪ ٢‬ططز‪٤‬ن‬ ‫‪ٌٛ‬ح حُٔل‪ ّٜٞ‬ك‪٤‬غ ‪ٟٝ‬ؼض حٌُِٔٔش حُٔظليس ٗظخٓ‪ٜ‬خ ُظوي‪ ْ٣‬ح‪٧‬ىحء ك‪ ٢‬ػخّ ‪1922‬‬ ‫‪ٝ‬حُ‪٣٫ٞ‬خص حُٔظليس ح‪٤ٌ٣َٓ٧‬ش ك‪ ٢‬ػخّ ‪ 1923‬ػْ كَٗٔخ ك‪ ٢‬ػخّ ‪1949‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪.‬‬. ‫طو‪ ْ٣ٞ‬ح‪٧‬ىحء ‪٣‬ظ‪ ٖٔ٠‬ػ‪٬‬ػش ػ٘خ‪ َٛ‬أ‪ُٜٝ‬خ طلي‪٣‬ي ح‪ٛ٧‬يحف أ‪ ٝ‬حُٔٔظ‪٣ٞ‬خص حٌُ‪٣ ١‬ـذ‬ ‫إٔ ‪٣‬لوو‪ٜ‬خ ح‪٧‬ىحء ‪ٝ‬ػخٗ‪ٜ٤‬خ ه‪٤‬خّ حُ٘ظخثؾ حُلؼِ‪٤‬ش ُ‪٨‬ىحء ‪ٝ‬ػخُؼ‪ٜ‬خ طلِ‪ َ٤‬حُ٘ظخثؾ حُلؼِ‪٤‬ش‬ ‫‪ٓٝ‬وخٍٗظ‪ٜ‬خ رٔخ ًخٕ ‪٣‬ـذ طلو‪٤‬و‪ٝ ٚ‬طلي‪٣‬ي ٓ‪ٜ‬خىٍ حُلَ‪ٝ‬م ‪.‬‬ ‫‪ َٟ٣ٝ‬حُزؼ‪ ٞ‬ح‪٥‬هَ إٔ طو‪ ْ٣ٞ‬ح‪٧‬ىحء ‪ ٞٛ‬ػِٔ‪٤‬ش طو‪ ْ٣ٞ‬حُلَى حُوخثْ رخُؼَٔ ‪ًُٝ‬ي‬ ‫ك‪ٔ٤‬خ ‪٣‬ظؼِن رؤىحث‪ٓٝ ٚ‬ويٍط‪ ٚ‬حُ‪ٞ‬ظ‪٤‬ل‪٤‬ش ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ٖٓ حُ‪ٜ‬لخص حُ‪ُٓ٬‬ش ُِو‪٤‬خّ رخُؼَٔ حُ٘خؿق‬ ‫‪٣‬ظٔؼَ طو‪ ْ٤٤‬ح‪٧‬ىحء ك‪ٓ ٢‬ـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٩‬ؿَحءحص حُظ٘ظ‪٤ٔ٤‬ش حُظ‪ ٢‬طظطِذ طو‪ٔ٤٤‬خ ٌٓظ‪ٞ‬رخ ػٖ‬ ‫حُؼخِٓ‪ٝ ٖ٤‬حُظ‪ ٢‬طؼي ر‪ٜ‬لش ى‪٣ٍٝ‬ش ٓ٘ظظٔش‪. ‬‬. ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫ى‪ٗ /‬خًَ ٓلٔي كظل‪ ٢‬حكٔي – اىحٍس حُٔ٘ظٔخص حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش – ىحٍ حُٔؼخٍف حُوخ‪َٛ‬س – ‪209 ٙ‬‬ ‫ى‪ٜٓ /‬طل‪ٜٓ ٠‬طل‪ً ٠‬خَٓ ‪ٝ‬آهَ‪ – ٕٝ‬اىحٍس حُٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش – ًَِٓ ؿخٓؼش حُوخ‪َٛ‬س ‪185 ٙ 2001‬‬. ‫‪6‬‬.

(7) ‫‪ٌَ٤ُ َٟ٣‬ص )‪)1961( (likert‬‬. ‫‪‬‬. ‫إٔ ح‪٧‬ىحء حُ٘خؿق ‪ ٞٛ‬حُٔ٘لظق ً‪ ٝ‬حُطخرغ‬. ‫حُي‪ٔ٣‬وَح‪ ٢١‬طـخ‪ ٙ‬حُؼٔخٍ‬ ‫‪٤ً ٌُٖٝ‬ق ‪ُِ ٌٖٔ٣‬ظٔ‪ َ٤٤‬إٔ ‪٣‬لون ح‪ٓ٫‬ظويحّ حُلؼخٍ ُِؼ٘‪ َٜ‬حُزَ٘‪ ١‬؟ ‪ٗ ٫‬ي إٔ‬ ‫ح‪٩‬ؿخرش ػٖ ًُي طٌٖٔ ك‪ ٢‬حُؼ‪٬‬هش حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬ ‫ح‪ٓ٫‬ظويحّ حُلؼخٍ ُِٔ‪ٍٞ‬ى حُزَ٘‪ ١‬حٌُ‪ٔ٣ ١‬خ‪ ١ٝ‬ىحُش حُظوط‪ٝ ٢٤‬ح‪٫‬هظ‪٤‬خٍ‪ ،‬حُظ‪ٞ‬ظ‪٤‬ق‬ ‫‪ٝ‬حُظؼ‪ ، ٖ٤٤‬حُظيٍ‪٣‬ذ ‪ ،‬طو‪ ْ٤٤‬ح‪٧‬ىحء ‪ ،‬حُيحكغ ‪ ،‬حُؼ‪٬‬هخص ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش رخ‪ٟ٩‬خكش اُ‪ ٠‬حَُػخ‪٣‬ش‬ ‫ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ش ‪ٝ‬حُل٘‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫إ حُٔٔخص حُظ‪ ٢‬ط‪ٞ‬حًذ ح‪٧‬ىحء طؤهٌ ػيس أٌٗخٍ ‪:‬‬ ‫‪ -1‬طط‪ٓ ٍٞ‬لخ‪ ْ٤ٛ‬ؿي‪٣‬يس ُِؼَٔ ‪ٝ‬ح‪٧‬ىحء‬ ‫‪ -2‬ظ‪ ٍٜٞ‬حى‪ٝ‬حٍ ؿي‪٣‬يس ُِلَى ك‪ ٢‬ح‪ُ٧‬ل‪٤‬ش حُؼخُؼش‬ ‫‪ -3‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ُظلو‪٤‬ن أىحء ‪ًٝ‬لخءس ػخُ‪٤‬ش‬ ‫ٓخ حٌُ‪ٗ ١‬ؼ٘‪ ٚ٤‬رخُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ؟ ‪٘ٛ‬خى حُٔل‪ ّٜٞ‬حُ‪٤٠‬ن حُٔظيح‪ ٍٝ‬أك‪٤‬خٗخ رزؼي‪ ٙ‬حُظوِ‪٤‬ي‪ ١‬؟‬ ‫‪ٝ‬حٌُ‪٣ ١‬و‪ٜ‬ي ٓ٘‪ ٚ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪٣ ،‬وخرِ‪ ٚ‬حُٔل‪ ّٜٞ‬حُ‪ٞ‬حٓغ حٌُ‪ٔ٣ ١‬ظ٘ي اُ‪ ٠‬كٌَس‬ ‫حُظ٘ٔ‪٤‬ش ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش رزؼي‪ٛ‬خ حُ٘خَٓ ‪ًٌٝ‬ح حُلخٍ رخُ٘ٔزش ُلٌَس حُلٌْ حَُحٗي أ‪ ٝ‬حُلٌْ‬ ‫حُ‪ٜ‬خُق أ‪ ٝ‬حُـ‪٤‬ي أ‪ ٝ‬حَُٗ‪٤‬ي أ‪ ٝ‬حُلخًٔ‪٤‬ش ‪ٝ‬حٌُ‪ٗ ١‬خع حٓظويحٓ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُٔ٘‪ٞ‬حص حُٔخروش ‪.‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪likert .r (1961) . new potterns of management mc.gran-hill.new york‬‬. ‫‪7‬‬.

(8) ‫كخُٔل‪ ّٜٞ‬حُ‪٤٠‬ن ‪ٝ‬حٌُ‪ ١‬طل‪ َ٠‬أىر‪٤‬خص حُز٘ي حُي‪ ٢ُٝ‬حٓظويحٓ‪٣ ٚ‬ؼظٔي ػِ‪ ٠‬كٌَس‬ ‫حُظٔ‪ َ٤٤‬حَُٗ‪٤‬ي ري‪ُ٫‬ش حُ٘ل‪ ٞ‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪ ، ١‬ػ٘يٓخ ‪٣‬ظْ حُظطَم اُ‪ ٠‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ‪ .‬ك‪ ٢‬ك‪ ٖ٤‬إٔ‬ ‫حُٔل‪ ّٜٞ‬حُ‪ٞ‬حٓغ ‪َ٣‬طلغ اُ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُٔ‪٤‬خٓش ‪ .‬ك‪٤‬ؼخُؾ ٓٔخُش حُلٌْ ‪ٝ‬حُؼ‪٬‬هش ر‪ ٖ٤‬ػخٓش‬ ‫حُ٘خّ ‪ٝ‬ح‪٩‬ىحٍس حُلخًٔش رٔخ ‪٣‬يهَ ك‪ًُ ٢‬ي ٓٔخُش حَُ٘ػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ٘خًٍش ‪ٝ‬حُظٔؼ‪َ٤‬‬ ‫‪ٝ‬حُٔٔخءُش ‪ ،‬ا‪ٟ‬خكش اُ‪ ٠‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش حَُٗ‪٤‬يس رخػظزخٍ‪ٛ‬خ ٌٓ‪ٗٞ‬خص ُِلخًٔ‪٤‬ش‬ ‫حَُحٗيس ) حُ‪ٜ‬خُلش( ‪ُٝ .‬ؼَ ٗو‪ ٞ٤‬حُلٌْ حُ‪ٜ‬خُق أ‪ ٝ‬حَُحٗي ‪ ٞٛ‬حُلٌْ حُٔ‪٤‬ت ‪ًُٝ ،‬ي‬ ‫ٖٓ ه‪ ٍ٬‬حُٔؼخ‪ َ٤٣‬حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ػيّ ططز‪٤‬ن ٓ‪ َ٤‬حُوخٗ‪ٕٞ‬‬ ‫‪ -2‬ػيّ حُل‪ َٜ‬ر‪ ٖ٤‬حُٔ‪ِٜ‬قس حُؼخٓش ‪ٝ‬حُٔ‪ِٜ‬لش حُوخ‪ٛ‬ش‬ ‫‪ -3‬ػيّ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى هخػيس ٗلخكش ُِٔؼِ‪ٓٞ‬خص‬ ‫‪ -4‬حٗظ٘خٍ حَُٗ‪ٞ‬س‬ ‫‪ -5‬ػيّ ط٘ـ‪٤‬غ ح‪ٓ٫‬ظؼٔخٍ ‪ٝ‬حُيكغ حُ‪ ٠‬حَُرق حَُٔ‪٣‬غ‬ ‫أٓخ ح‪٧‬ىحء حُـ‪٤‬ي ‪ٝ‬حٌُلخءس حُؼخُ‪٤‬ش كِوي كيىص ‪:‬‬ ‫‪ -1‬حُٔ٘خًٍش‬ ‫‪ -2‬كٌْ حُوخٗ‪ٕٞ‬‬ ‫‪ -3‬حُ٘لخك‪٤‬ش‬. ‫‪8‬‬.

(9) ‫‪ -4‬كٖٔ ح‪ٓ٫‬ظـخرش‬ ‫‪ -5‬حُظ‪ٞ‬حكن‬ ‫‪ -6‬حُٔٔخ‪ٝ‬حس‬ ‫‪ -7‬حُلؼخُ‪٤‬ش‬ ‫‪ -8‬حُلٔخٓ‪٤‬ش‬ ‫حَُإ‪ ١‬ح‪ٓ٩‬ظَحط‪٤‬ـ‪٤‬ش‬ ‫ح‬ ‫‪-9‬‬ ‫‪٘ٛ‬خى حطلخم ػِ‪ ٠‬إٔ حُؼ٘‪ َٜ‬حُزَ٘‪ ٞٛ ١‬أ‪ ْٛ‬ػ٘خ‪ َٛ‬ح‪ٗ٩‬ظخؽ ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش ‪ٞٛٝ‬‬ ‫أٓخّ ك‪ٍ ٢‬كغ حٌُلخءس حُٔ٘ظٔش ‪ٝ‬طلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحك‪ٜ‬خ ‪ٌُُٝ،‬ي ًخٕ ‪٫‬ري ٖٓ حُظؤً‪٤‬ي حُٔٔظَٔ‬ ‫ػِ‪ ٠‬إٔ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ ٞٛ‬حُٔ‪ٍٞ‬ى حُلو‪٤‬و‪ٝ ٢‬حُ‪ٜ‬خّ ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش ‪ ،‬ك‪٤‬غ إٔ حُٔ‪ٞ‬حٍى ح‪٧‬هَ‪ٟ‬‬ ‫ٖٓ ح‪ٞٓ٧‬حٍ ‪ٝ‬حُٔؼيحص ‪ٝ‬ح‪٫٥‬ص ٓخ ‪ ٢ٛ‬ا‪ ٫‬ػ‪ٞ‬حَٓ ٓٔخػيس ُ‪ٔٗ٪‬خٕ رل‪٤‬غ ‪٣ ٞٛ‬وط‪٢‬‬ ‫‪٘٣ٝ‬ظْ ‪ٔ٣ٝ‬ظويّ ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٞ‬حٍى ‪.‬‬ ‫‪٘ٛ ٖٓٝ‬خ ًخٕ حُظٔخإٍ ح‪ٓ٧‬خٓ‪ُِٔٔ ٢‬ئ‪ ٖ٤ُٝ‬ك‪ً ٢‬خكش حُٔ٘ظٔخص ‪٤ً : ٞٛ‬ق ٗٔظط‪٤‬غ‬ ‫حَُكغ ٖٓ ًلخءس ح‪٧‬ىحء ر‪ٜ‬لش ػخٓش ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش ؟‬. ‫إ ح‪٩‬ؿخرش ػٖ ‪ٌٛ‬ح حُظٔخإٍ ‪٣‬ظطِذ حُظؼَف ػِ‪ ٠‬حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُٔليىس ٌُلخءس ح‪٧‬ىحء ‪.‬‬ ‫‪ٓ ٝ‬خ ‪ٜ٘ٔ٣‬خ ‪ ٞٛ‬حُظؤًي ػِ‪ ٠‬إٔ حُؼ٘‪ َٜ‬حُزَ٘‪ ٞٛ ١‬حُؼخَٓ حُٔئػَ ك‪ ٢‬أىحء حُٔ٘ظٔش‪،‬‬ ‫‪ٌُُٝ‬ي ًخٕ ‪٫‬ري ٖٓ ح‪ٛ٫‬ظٔخّ ر‪ٝ ٚ‬حُؼَٔ ػِ‪ ٠‬حٓظويحٓ‪ ٚ‬رلؼخُ‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫‪9‬‬.

(10) . ‫ش‬٤ٔ٤ِ‫ حُٔ٘ظٔش حُظؼ‬٢‫ي ك‬٣‫رخُظلي‬ٝ ‫ش‬٤‫ه‬ُٞٔ‫َ ح‬٤‫ حُٔ٘ظٔش حُـ‬٢‫ش ك‬ٛ‫لش هخ‬ٜ‫ر‬ٝ .‫ش‬٤ُ‫ش حُلؼخ‬٤ٛ‫ٓخ‬ٝ ّٜٞ‫ٍ ٓل‬ٞ‫ى حطلخم ك‬ٞ‫ؿ‬ٝ ّ‫ ُؼي‬ٚ٤ِ‫ؿخرش ػ‬٩‫ؼذ ح‬ٜ٣ ٍ‫ٓئح‬ ‫ش‬٤ُ‫ْ حُلؼخ‬٤ٛ‫َح ٖٓ ٓلخ‬٤‫( إٔ ًؼ‬. . 2001 ) Mortimore ٍٞٔ‫ٍط‬ٞٓ َٟ٣. ‫ىحء‬٧‫ح‬ٝ ، ‫خ‬ٜ٣َ‫ طؼ‬٢‫ْ حُظ‬٤‫ّ حُو‬ٜٞ‫ ٓل‬٠ِ‫ش ػ‬ٛ‫د هخ‬٬‫خ حُط‬ٜ‫لوو‬٣ ٢‫ حُ٘ظخثؾ حُظ‬٠ِ‫طًَِ ػ‬ ٌٙٛ ‫خٓخص‬ٜٓ‫ء ا‬ٟٞ ٢‫خ ك‬٠٣‫ٌُٖ أ‬ٝ ‫خ‬ٛ‫كي‬ٝ ‫ حُ٘ظخثؾ‬٠ِ‫ْ ر٘خء ػ‬٤ُ ٚ٤ِ‫ظْ حُلٌْ ػ‬٣ . ‫حُ٘ظخثؾ‬ ، ‫ رخُٔوَؿخص‬ٚ٘‫ظْ ػ‬٣ ‫ىحء‬٧‫إٔ ح‬. . (2001) Mandeville َ‫ ٓخٗيك‬َٟ٣ٝ. ‫ش هيٍس‬٣‫خ‬ٜٗ ٢‫د ك‬٬‫َ ُِط‬٤ٜ‫ حُظل‬٢ٓٞ‫خٍ ٓظ‬١‫ ا‬٢‫خ ك‬ٜٓ‫خ‬٤‫ظْ ه‬٣ ‫طِي حُٔوَؿخص‬ .‫ش‬٤َُٔٓ‫ح‬. ّ‫خ‬٤‫ٍ ه‬٬‫إٔ حُٔوخٍٗش حُؼخىُش ٖٓ ه‬. . ٍّ‫حُظٔي‬. (1991) Mcpherson َٖٓ‫ ٌٓل‬َٟ٣ٝ. َ٤ٜ‫ طل‬٠ِ‫َ هيٍس حُظٔيٍّ ػ‬٤‫ طؤػ‬٢٘‫ؼ‬٣ ‫ٌح‬ٛٝ ، ْ٣ٍ‫ش ُلظَس حُظي‬٤‫خك‬ٟ٩‫ٔش ح‬٤‫حُو‬ . ‫د‬٬‫حُط‬ ، ‫ٗظخؽ ُِٔ٘ظٔش‬٩‫ش ح‬٤ِٔ‫ رؼ‬٢‫َطز‬٣ ‫ش‬٤ُ‫ّ حُلؼخ‬ٜٞ‫ حٕ ٓل‬ (2000) ِ٘٣َ٤ٗ َٟ٣ . ‫ ٓوَؿخص‬٠ُ‫ص ا‬٬‫َ حُٔيه‬٣ٞ‫خ رظل‬ٜٓ‫ظٔخ‬ٛ‫َ ح‬٤ِ‫ٗظخؽ ؿ‬٩‫ش ح‬٤ِٔ‫ػ‬ٝ. Mortimore P (2001) , school Effectiveness And The Management of effective Learning And  Teaching School Effectiveness And Shool Improvement Journal , VOL 4 N 4 Mortimore P (2001) , school Effectiveness And The Management of effective Learning And  Teaching School Effectiveness And Shool Improvement Journal , VOL 4 N 4 MCpherson A ('1999) Measuring Added-value in schools national commission on Education  Briefring N01 february London Sheerens J (2000) Improving School Effectiveness Paris 2 EP . 10.

(11) ‫‪٤ًُٜٞ َٟ٣ٝ‬ي ‪ٍَٟٝ (1995) Lockheed‬س حُظؼز‪ َ٤‬ػٖ ه‪ٔ٤‬ش حُٔيه‪٬‬ص‬ ‫‪ٝ‬حُٔوَؿخص ك‪ ٢‬ا‪١‬خٍ ٓخُ‪ ٢‬ػ٘ي حُظلِ‪ َ٤‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪ُِ ١‬لؼخُ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُلخػِ‪٤‬ش ‪ُٝ ،‬ظلي‪٣‬ي‬ ‫حُلخػِ‪٤‬ش ٖٓ حُ‪ٓ ١ٍَٝ٠‬ؼَكش طٌخُ‪٤‬ق حُٔيه‪٬‬ص ‪ٓ ،‬ؼَ ٓ‪ٞ‬حى حُظؼِ‪َٓٝ ْ٤‬ث‪٤‬خص‬ ‫حُٔؼِٔ‪ٝ ، ٖ٤‬ػ٘يٓخ ‪٣‬ظْ حُظؼز‪ َ٤‬أ‪٠٣‬خ ػٖ حُٔوَؿخص ك‪ ٢‬ا‪١‬خٍ ٓخُ‪ ، ٢‬ك‪٘٤‬جٌ طلي‪٣‬ي‬ ‫حُلؼخُ‪٤‬ش ر٘‪٤‬ش طلِ‪ َ٤‬حُظٌِلش ‪ ،‬حُلخثيس ‪.‬‬. ‫‪ٝ‬ػِ‪ٟٞ ٠‬ء ًُي ‪ٟٞٞٓ ٌٕٞ٣‬ع ح‪َٝ١٧‬كش‬. ‫‪:‬‬. ‫" جألوجء ك‪ ٢‬جُٔ٘ظٔـــــــــس ؿ‪٤‬ــٍ جُٓ‪ٞ‬ه‪٤‬س‬. ‫"‪.‬‬. ‫أ‪ٛ‬ـٔ‪٤‬ــس جُٔــ‪ٞ‬ضــ‪ٞ‬ع ‪:‬‬ ‫طظـِ‪ ٠‬أ‪٤ٔٛ‬ش حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ك‪ ٢‬أ‪٤ٔٛ‬ش ح‪٧‬ىحء ر‪ٜ‬لش ػخٓش ‪ٝ‬ح‪٧‬ىحء ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش حُظ‪٫ ٢‬‬ ‫طٔؼ‪ ٠‬ا‪َُِ ٫‬رق ر‪ٜ‬لش هخ‪ٛ‬ش ك‪ ٢‬طلو‪٤‬ن ًلخءس ‪ًٝ‬لخ‪٣‬ش ك‪ ٍٞ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ‪ٝ‬حُو‪ٜ‬خث‪ٚ‬‬ ‫حُظ‪٣ ٢‬ظ‪َٜٛ‬خ ح‪٧‬كَحى ك‪ ٢‬أىحث‪٨ُ ْٜ‬ػٔخٍ ‪ٝ ،‬ك‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬حهق حُٔوظِلش ‪ٓٝ ،‬ي‪ ٟ‬حُ٘ـخكخص‬ ‫حُظ‪٣ ٢‬لوو‪ٜٗٞ‬خ رٔوظ‪ ٌٙٛ ٠٠‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ‪.‬‬. ‫‪Lockheed M (1995) , the Measurement of Educational Efficiency and effectiveness New orleans ‬‬ ‫‪AERA PAPER‬‬. ‫‪11‬‬.

(12) ‫إ ‪ ٌٙٛ‬حُٔ٘ظٔش ‪ٛ ٌٕٞ٣ ٫‬يك‪ٜ‬خ ح‪ٓ٧‬خٓ‪ ٢‬حهظ‪ٜ‬خى‪ٌُٜ٘ٝ ١‬خ ػِ‪ ٠‬أ‪٣‬ش كخٍ هي طؼظٔي‬ ‫حُو‪٤‬خّ ر٘٘خ‪١‬خص ُ‪ٜ٘‬خػش حَُرق أػ٘خء ٓ‪ٞ‬ح‪ِٛ‬ش ًُي حُ‪ٜ‬يف ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـِة حُزخكؼ‪ٜٓ ٕٞ‬طِق طو‪ ْ٣ٞ‬ح‪٧‬ىحء اُ‪ٌٗٞٓ ٠‬خط‪ ٚ‬ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ‪ ٢ٛٝ‬حُظو‪ْ٣ٞ‬‬ ‫‪ٝ‬ح‪٧‬ىحء ‪ ،‬ك‪٤‬ؼَف حُظو‪ ْ٣ٞ‬ػِ‪ ٠‬حٗ‪ ٚ‬حُظؼي‪ٝ َ٣‬ح‪٬ٛ٩‬ف رؼي حُظؼٔ‪٣ٝ ، ٖ٤‬ؼَف ح‪٧‬ىحء‬ ‫ػِ‪ ٠‬حٗ‪ ٚ‬حُيٍؿش حُظ‪ ٢‬طلون ك‪ٜ٤‬خ حُٔ٘ظٔش أ‪ٛ‬يحف ح‪٧‬ىحء ‪ ٢ٛٝ‬حُ٘‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ‪ ،‬حَُٔػش ‪،‬‬ ‫حَُٔ‪ٗٝ‬ش‪ٝ ،‬حٌُِلش ‪ٝ ،‬حُظ‪ ٢‬طؼَف رٔ‪ٜ‬طِق ح‪ٓ٧‬زو‪٤‬خص حُظ٘خكٔ‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫إ اؿَحء ػِٔ‪٤‬ش حُظو‪ٔ٣ ْ٣ٞ‬ظ٘ي اُ‪ ٠‬هط‪ٞ‬حص ‪: ٢ٛ‬‬ ‫‪ -1‬طلي‪٣‬ي ٓظطِزخص حُظو‪ٝ ْ٣ٞ‬أ‪ٛ‬يحك‪ٚ‬‬ ‫‪ -2‬طلي‪٣‬ي حُطَ‪٣‬وش حُٔ٘خٓزش ُِظو‪ْ٣ٞ‬‬ ‫‪ -3‬طيٍ‪٣‬ذ ٖٓ ‪٣‬و‪ ّٞ‬رؼِٔ‪٤‬ش حُظو‪ٝ ْ٣ٞ‬ح‪٫‬ط‪ٜ‬خٍ رخُوزَحص حُؼخُٔ‪٤‬ش‬ ‫‪٘ٓ -4‬خه٘ش ‪َ١‬م حُظو‪ْ٣ٞ‬‬ ‫‪ٟٝ -5‬غ ٓؼخ‪ُِٔ َ٤٣‬وخٍٗش ر‪ ٖ٤‬ح‪٧‬ىحء حُٔؼخُ‪ ) ٢‬حُطٔ‪ٞ‬ف( ‪ٝ‬ح‪٧‬ىحء حُ‪ٞ‬حهؼ‪ ) ٢‬حُلؼِ‪( ٢‬‬ ‫‪ -6‬حُزيء رؼِٔ‪٤‬ش حُظو‪ ٖٓ ْ٣ٞ‬ه‪ ٍ٬‬ط‪ٞ‬حؿي كَ‪٣‬ن حُظو‪ ْ٣ٞ‬ك‪ٌٓ ٢‬خٕ حُؼَٔ حَُٔحى طو‪ٚٔ٣ٞ‬‬ ‫‪ -7‬طلِ‪ َ٤‬حُٔ‪٤‬خٓخص‬ ‫‪٘ٓ -8‬خه٘ش ٗظخثؾ حُظو‪ْ٣ٞ‬‬ ‫‪ -9‬حُظ‪٤ٛٞ‬ش رخطوخً حُوَحٍحص ح‪٩‬ىحٍ‪٣‬ش ُظؼي‪ َ٣‬حُظؼز‪َ٤‬‬ ‫‪12‬‬.

(13) ‫‪ٟٝ -10‬غ هط‪ ٢‬طط‪ َ٣ٞ‬ح‪٧‬ىحء‬ ‫إ ‪ٟٔ‬خٕ ىهش حُظو‪ٔ٣ ْ٣ٞ‬ظ٘ي اُ‪: ٠‬‬ ‫ ٓؼَكش حُؼَٔ ‪ :‬حُو‪٤‬خىس ‪ ،‬ح‪٩‬ريحع ‪ٞٗ ،‬ػ‪٤‬ش ح‪٧‬ىحء ‪ ،‬كـْ حُؼَٔ ‪ ،‬حُظؼخ‪ٕٝ‬‬‫ حُويٍس ػِ‪ ٠‬حطوخً حُوَحٍحص ‪ :‬حُويٍس ػِ‪ ٠‬كَ حُٔ٘خًَ ‪،‬ح‪٫‬طـخ‪ٗ ٙ‬ل‪ ٞ‬حُؼَٔ‬‫‪ٗٝ‬ظ‪٤‬ـش ُٔخ طويّ ٓغ ٓ‪ٞ‬ح‪ِٛ‬ش حُزلغ حٌُ‪ٓ ١‬زن ‪ٝ‬حٕ ط٘خ‪ُ٘ٝ‬خ‪ ٙ‬ك‪ٍٓ ٢‬خُش حُٔخؿٔظ‪َ٤‬‬ ‫) طٔ‪٘ٓ َ٤٤‬ظٔش ؿ‪ٞٓ َ٤‬ه‪٤‬ش ( حٍطؤ‪٘٣‬خ إٔ ٗ‪ٞ‬ح‪ٌٛ َٛ‬ح حُٔ‪ٟٞٞ‬ع طلض ػ٘‪ٞ‬حٕ‬. ‫) جألوجء ك‪ ٢‬جُٔ٘ظــــٔس ؿ‪٤‬ـــٍ جُٓ‪ٞ‬هـــــ‪٤‬س‬. ‫(‬. ‫جإلشٌــحُ‪٤‬ـس ‪:‬‬ ‫إ اٌٗخُ‪٤‬ش حُٔ‪ٟٞٞ‬ع طي‪ ٍٝ‬ك‪ٓ ٍٞ‬ئحٍ ؿ‪٣ ١َٛٞ‬ظٔؼَ ك‪٤ً ٢‬ل‪٤‬ش حَُكغ ‪ ٝ‬طلٔ‪ٖ٤‬‬ ‫ٖٓ ٓٔظ‪ ٟٞ‬ح‪٧‬ىحء ‪ٝ‬حٌُلخءس ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش ؿ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫‪٣‬ظلَع ػٖ ‪ٌٛ‬ح حُٔئحٍ ػيس أٓجِش ُ‪ٜ‬خ ٌٓخٗظ‪ٜ‬خ ك‪ٌٛ ٢‬ح حُزلغ ‪: ٢ٛٝ‬‬ ‫‪ٓ .1‬خ ‪ ٢ٛ‬حُٔؼخ‪ َ٤٣‬حُظ‪ٞٓ ٢‬ف طٔظويّ ك‪ ٢‬طو‪ ْ٤٤‬ح‪٧‬ىحء ؟‬ ‫‪ٓ .2‬خ ‪ٓ ٢ٛ‬وخ‪ ْ٤٣‬ح‪٧‬ىحء حٌُ‪ ٌٖٔ٣ ١‬ح‪٫‬ػظٔخى ػِ‪ٜ٤‬خ ‪ :‬ؿِث‪٤‬ش أ‪٤ًِ ٝ‬ش ؟‬ ‫‪ٓ .3‬خ ‪ ٢ٛ‬طٌخُ‪٤‬ق ‪ٝ‬ؿي‪ ٟٝ‬طط‪ٝ َ٣ٞ‬ػَ‪ٓ ٝ‬وخ‪ ْ٤٣‬ح‪٧‬ىحء ؟‬. ‫‪13‬‬.

(14) ‫‪ ٌٖٔ٣ َٛ .4‬إٔ ‪٣‬لَ٘ ٗظخّ ه‪٤‬خّ ح‪٧‬ىحء ؟‬ ‫كٍض‪٤‬ــس جُركــع‬ ‫إ ح‪ٌٗ٩‬خٍ ح‪ٓ٧‬خٓ‪٣ ٢‬ي‪ ٍٝ‬ك‪ ٍٞ‬ح‪٧‬ىحء حٌُ‪٣ ١‬ظٔؼَ ك‪ٓ ٢‬ـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٩‬ؿَحءحص‬ ‫حُظ٘ظ‪٤ٔ٤‬ش حُظ‪ ٢‬طظطِذ طو‪ٔ٤٤‬خ ٌٓظ‪ٞ‬رخ ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طؼي ر‪ٜ‬لش ى‪٣ٍٝ‬ش ٓ٘ظظٔش ُـَ‪ ٝ‬طلٔ‪ٖ٤‬‬ ‫ح‪٧‬ىحء ‪ٗ٫ٝ ،‬ي إٔ ًُي ‪٣‬يكؼ٘خ اُ‪َ١ ٠‬ف حُلَ‪٤ٟ‬ش حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬ ‫إ حُٔؼخ‪ َ٤٣‬طٌظذ ُِ‪ٞ‬ظ‪٤‬لش ‪ُ٘ ْ٤ُٝ‬و‪ٓ ٚ‬ؼ‪ ٝ ، ٖ٤‬طٌ‪ُ ٕٞ‬ـش حُٔؼخ‪ُ ٖٓ َ٤٣‬ـش‬ ‫حُؼَٔ ‪ ،‬رل‪٤‬غ إٔ حُل‪ ْٜ‬ح‪٧‬كٖٔ ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬ح‪٧‬ىحء ح‪٧‬ك‪. َ٠‬‬ ‫ٓ٘‪ٜ‬ؿ‪٤‬ــس جُركــع‪:‬‬ ‫ُٔؼخُـش طِي ح‪ٓ٧‬جِش حُـ‪٣َٛٞ‬ش حُظ‪٣ ٢‬ي‪ٓ ٍٝ‬ل‪ٍٛٞ‬خ ك‪ ٍٞ‬ح‪٧‬ىحء ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش‬ ‫حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ٓغ اػزخص أ‪ٗ ٝ‬ل‪ ٢‬طِي حُلَ‪٤ٟ‬خص ‪ ،‬حطزؼ٘خ حُٔ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬ش حُظخُ‪٤‬ش‪ :‬حُٔ٘‪ٜ‬ؾ‬ ‫حُظلِ‪ٝ ٢ِ٤‬حُظـَ‪٣‬ز‪. ٢‬‬ ‫‪ -1‬حُٔ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬ـــش ح‪٠ُٝ٧‬‬ ‫طٌٔ٘٘خ ٖٓ ٓؼَكش ًَ حُيٍحٓخص ‪ٝ‬ح‪٧‬رلخع ‪ٝ‬ح‪٧‬ىر‪٤‬خص حُظ‪ ٢‬ط٘خ‪ُٝ‬ض ٓ‪ٟٞٞ‬ع‬ ‫ح‪٧‬ىحء ػخٓش ‪ٝ ،‬ح‪٧‬ىحء ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ر‪ٜ‬لش هخ‪ٛ‬ش ‪.‬‬ ‫إ حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ؿي ٓؼوي ٖٓ حُ٘خك‪٤‬ش حُٔ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬ش ‪ٓ ٕ٫‬ؼخُـظ‪ ٚ‬طظطِذ ح‪ٍ٫‬طٌخُ ػِ‪ ٠‬ػيس‬ ‫ٓؼخٍف ‪ ٕ٧ٝ ،‬حُؼ٘‪ َٜ‬ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪ٝ ٢‬ح‪ٓ٫‬ظلخىس ٓ٘‪ ٖٓ ٚ‬أ‪ٛ‬ؼذ حُٔ٘خًَ ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش‬ ‫‪14‬‬.

(15) ‫حُظٔ‪ ، َ٤٤‬ك‪٤‬غ ‪ٔ٣‬ظل‪٤‬ي ػِْ حُظٔ‪ ٖٓ َ٤٤‬حُؼِ‪ ّٞ‬حُِٔ‪٤ًٞ‬ش رٌَ ؿِث‪٤‬خط‪ٜ‬خ ٓؼَ ػِْ حُ٘لْ‬ ‫‪ٝ‬ػِْ ح‪٫‬ؿظٔخع ‪ٝ‬ػِْ حُ٘لْ ح‪٫‬ؿظٔخػ‪ٝ ٢‬ػِ‪ ّٞ‬حُظَر‪٤‬ش ‪ٝ‬ػِْ ح‪ٗ٫‬ظَ‪ٝ‬ر‪ُٞٞ‬ؿ‪ٝ ٢‬حٕ‬ ‫حُِٔ‪ٞ‬ى ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪ ٢‬ىحهَ حُٔ٘ظٔخص ‪ٝ‬حُـ‪ٞ‬حٗذ حُِٔ‪٤ًٞ‬ش ك‪ ٢‬حُظٔ‪ٓ ٞٛ َ٤٤‬خ ‪٣‬طِن ػِ‪ٚ٤‬‬ ‫حُِٔ‪ٞ‬ى حُظ٘ظ‪ًُٝ ٢ٔ٤‬ي ك‪ ٢‬ػ‪٬‬ع ٓٔظ‪٣ٞ‬خص حُلَى ‪ ،‬حُـٔخػش ‪ ،‬حُٔ٘ظٔش ‪ ،‬ك‪٤‬غ ‪٣‬ظؼٌٍ‬ ‫حطوخً هَحٍ ك‪ ٢‬حُظٔ‪ َ٤٤‬ري‪َٓ ٕٝ‬حػخس حُؼ٘‪ َٜ‬ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪ ٢‬حٌُ‪ِ٣ ١‬ؼذ حُي‪ ٍٝ‬ح‪ ٍٝ٧‬ك‪٢‬‬ ‫ٗـخف حُوَحٍحص ‪.‬‬ ‫‪ -2‬حُٔ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬ـــش حُؼخٗ‪٤‬ش‬ ‫ىٍحٓش ٓ‪٤‬يحٗ‪٤‬ش ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬ؿخٓؼش ‪َٛٝ‬حٕ طو‪ ٚ‬حُط‪٬‬د ر‪ٞ‬حٓطش حٓظز‪٤‬خٗ‪ٚ‬‬ ‫ٗخِٓش ُٔـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ ح‪ٓ٧‬جِش ُويٓش أ‪ٛ‬يحف حُزلغ ‪ٝ‬هي ط‪٘ٔ٠‬ض ح‪ٓ٫‬ظز‪٤‬خٗش ػ‪٬‬ػش أؿِحء‬ ‫ًٔخ ‪: ٢ِ٣‬‬ ‫حُـــِء ح‪٣ : ٍٝ٧‬ظ‪ٓ ٖٔ٠‬ؼِ‪ٓٞ‬خص ػخٓش ػٖ حُطِزش ٖٓ ك‪٤‬غ حُٖٔ ‪ٝ‬حُـْ٘ ‪ٝ‬حُلخُش‬ ‫ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٌٓٝ‬خٕ حٌُٖٔ ‪ٝ‬حُـخٓؼش حُظ‪٣ ٢‬يٍّ ر‪ٜ‬خ ‪.‬‬ ‫حُـــِء حُؼخٗ‪٣ : ٢‬ظ‪ ٖٔ٠‬ػيى ٖٓ ح‪ٓ٧‬جِش ك‪١ ٍٞ‬ز‪٤‬ؼش حُٔ٘خًَ حُظ‪ ٢‬ط‪ٞ‬حؿ‪ ٚ‬حُطِزش ‪،‬‬ ‫ٓ‪ٞ‬حء ًخٗض ٓ٘خًَ ٓخُ‪٤‬ش ‪ٓ ،‬ؼ‪٤٘٤‬ش ‪ ،‬حؿظٔخػ‪٤‬ش ‪٘ٓ ،‬خًَ طظؼِن رخُٔ‪ٞ‬ح‪٬ٛ‬ص ُِطِزش‬ ‫حٌُ‪ ٌٕٞ٘ٔ٣ ٖ٣‬هخٍؽ حُٔي‪٘٣‬ش ‪ ٖٓ ،‬ك‪٤‬غ ط‪ٞ‬حكَ‪ٛ‬خ ٖٓ ؿ‪ٜ‬ش ‪ٝ‬حٍطلخع ٖٓ ؿ‪ٜ‬ش أهَ‪. ٟ‬‬ ‫حُـــِء حُؼخُغ ‪ُ :‬وي طًَِ ‪ٌٛ‬ح حُـِء ك‪َ١ ٢‬ف ح‪ٓ٧‬جِش ُِظؼَف ػِ‪١ ٠‬ز‪٤‬ؼش حُؼ‪ٞ‬حَٓ‬ ‫ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش حُٔئػَس ك‪ ٢‬أىحء حُطِزش ك‪ ٢‬حُـخٓؼش ‪ًُٝ ،‬ي ٖٓ ‪ٝ‬ؿ‪ٜ‬ش ٗظَ حُطِزش أٗلٔ‪. ْٜ‬‬ ‫‪15‬‬.

(16) ‫ض٘ظ‪٤‬ــــــــــــْ جُؼٔـــــــــــــــــــَ ‪:‬‬ ‫‪ُٝ‬وي ه‪ٜٜ‬ض ‪ ٌٙٛ‬ح‪َٝ١٧‬كش ُؼَ‪ ٝ‬هْٔ ك‪: ٍٜٞ‬‬ ‫جُلصَ جأل‪ : ٍٝ‬طٔخإ‪٫‬ص أٓخٓ‪٤‬ش ط٘خ‪ ٍٝ‬رخر‪: ٖ٤‬‬ ‫جُرحخ جأل‪ٝ ٍٝ‬طْ ك‪ ٚ٤‬طوي‪ٓ ْ٣‬ويٓش ك‪١ ٢‬ز‪٤‬ؼش حُٔ٘ظٔخص ‪ ,‬ىٍحٓش ٗظَ‪٣‬ش حُٔ٘ظٔش ‪,‬‬ ‫أٗ‪ٞ‬حػ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬ه‪ٜ‬خث‪ٜٜ‬خ ‪ٓ ,‬يهَ اُ‪ ٠‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ٝ‬حُلَم ر‪ٜ٘٤‬خ ‪ٝ‬ر‪ ٖ٤‬حُٔ٘ظٔش‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش‪.‬‬ ‫أٓخ جُرحخ جُػحٗ‪ ٢‬كوي ه‪ ٜٚ‬حُِٔ‪ٞ‬ى ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪ٝ , ٢‬حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُٔئػَس ك‪ٝ , ٚ٤‬طٌ‪ٌٛ ٖ٣ٞ‬ح‬ ‫حُِٔ‪ٞ‬ى ‪ٝ‬ه‪ٝ , ٚٔ٤‬ح‪٫‬طـخ‪ٛ‬خص ‪ٝ‬حُويٍحص ‪ٝ‬حُظ٘زئ رخُِٔ‪ٞ‬ى ‪ٝ‬حُظلٌْ ك‪ٝ ٚ٤‬طلِ‪ َ٤‬حُظؼخَٓ‬ ‫ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪ٝ ٢‬طط‪ٝ ٍٙٞ‬حُلخؿخص ‪ٝ‬حُي‪ٝ‬حكغ ‪ٝ‬طٌ٘‪ َ٤‬ح‪٫‬طـخ‪ٛ‬خص ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حهق حُِٔ‪٤ًٞ‬ش ُ‪٨‬كَحى‬ ‫حُ٘و‪٤ٜ‬ش ‪ٝ‬ه‪ٜ‬خث‪ٜٜ‬خ ‪ٝ‬ح‪ ْٛ‬حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُٔئػَس ك‪ٜ٤‬خ ‪.‬‬. ‫جُلصَ جُػحٗ‪٣ : ٢‬ي‪ ٍٝ‬ك‪ ٍٞ‬ح‪٧‬ىحء ‪ُٝ‬وي هْٔ ٓخر‪: ٖ٤‬‬ ‫جُرحخ جأل‪ ٍٝ‬حٌُ‪٣ ١‬ظ٘خ‪ٓ ٍٝ‬لخ‪ٝ ْ٤ٛ‬طط‪ ٍٞ‬ح‪٧‬ىحء ‪ ,‬أ‪٤ٔٛ‬ظ‪ٝ ٚ‬ه‪ٜ‬خث‪ ٜٚ‬حَُث‪٤ٔ٤‬ش ٓغ ُٔلش‬ ‫طخٍ‪٣‬و‪٤‬ش ػٖ طط‪ ٍٙٞ‬كظ‪ َٜٗ ٠‬اُ‪ٓ ٠‬لخ‪ ٚٔ٤ٛ‬حُلخُ‪٤‬ش ُظلو‪٤‬ن كخػِ‪٤‬ش ح‪٧‬ىحء‪.‬‬ ‫أٓخ جُرحخ جُػحٗ‪ ٢‬كو‪ُٔ ٜٚ‬ؼخ‪ َ٤٣‬طو‪ ْ٤٤‬ح‪٧‬ىحء ‪٣ُٝ‬خىس ح‪ٗ٩‬ظخؿ‪٤‬ش ‪َ١ٝ‬م حُظو‪ٝ ْ٤٤‬طوخٍ‪َ٣‬‬ ‫ح‪٧‬ىحء‬. ‫‪16‬‬.

(17) ‫جُلصَ جُػحُع ‪ :‬حٗظَٔ ػِ‪ ٠‬حُلٌْ حَُحٗي أ‪ ٝ‬حُ‪ٜ‬خُق أ‪ ٝ‬حُلخًٔ‪٤‬ش حٌُ‪ٔ٣ ١‬ؼ‪ ٠‬اُ‪٠‬‬ ‫طَٓ‪٤‬ن حُي‪ٔ٣‬وَح‪٤١‬ش ‪ٝ‬حُلن ‪ٝ‬حُظؼخ‪ٝ , ٕٝ‬حُظؼيى‪٣‬ش ‪ٝ‬حَُهخرش ‪ٝ‬حُ٘لخك‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٫‬رظؼخى ػٖ‬ ‫ح‪ٔٗ٧‬خ‪ ١‬حُظٔ‪٣َ٤٤‬ش حُظوِ‪٤‬ي‪٣‬ش ‪ٝ ,‬حُؼَٔ ػِ‪ ٠‬حُلي ٖٓ حُلٔخى ٓغ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ٗظخّ ٍهخر‪ ٢‬كؼخٍ‬ ‫‪ٔ٣‬خٍّ ٗ٘خ‪ ٖٓ ٚ١‬حؿَ حُظؤًي ٖٓ ‪ٛ‬لش ح‪٩‬ؿَحءحص ‪ ٖٓٝ‬حؿَ حُظط‪ٝ َ٣ٞ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش‬ ‫‪ٝ‬حَُكغ ٖٓ ح‪٧‬ىحء‪.‬‬. ‫جُلصَ جٍُجذغ ‪٣ :‬ظ٘خ‪ٌٛ ٍٝ‬ح حُل‪ َٜ‬حُ٘ظَ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُزلغ حُؼِٔ‪ ٢‬ك‪ ٢‬كٖ حُظير‪ َ٤‬حُظَر‪,١ٞ‬‬ ‫حُلخؿش اُ‪ ٠‬حُلٖ حُظير‪ َ٤‬حُظَر‪ , ١ٞ‬طؼَ‪٣‬ق حُٔ٘ظٔخص حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش ‪ٝ‬ح‪ٓ٫‬ظلخىس ٖٓ حُ٘ظَ‪٣‬ش‬ ‫‪ٝ‬حُزل‪ٞ‬ع‬. ‫جُلصَ جُهحّٓ ‪ٜ٣ :‬ظْ ‪ٌٛ‬ح حُل‪ٝ َٜ‬حٌُ‪٘٣ ١‬ؤْ اُ‪ ٠‬رخر‪:ٖ٤‬‬ ‫جُرحخ جأل‪ٝ ٍٝ‬حٌُ‪٣ ١‬ظ٘خ‪ ٍٝ‬حطـخ‪ٛ‬خص ح‪٧‬ىحء ‪ٝ‬رَحٓـ‪ٓٝ ٚ‬ؼخ‪ٝ َٙ٤٣‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص حُظٔ‪٣َ٤٤‬ش‬ ‫حُ‪ُٓ٬‬ش ‪ٝ ,‬ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حُٔئػَس ك‪ًُ ٢‬ي ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُـخٓؼش ‪.‬‬ ‫أٓخ جُرحخ جُػحٗ‪ ٢‬ك‪٤‬ظ٘خ‪ ٍٝ‬حُـخٗذ حُٔ‪٤‬يحٗ‪ ٢‬حٌُ‪١ ١‬زن ػِ‪ ٠‬هطخع حُظؼِ‪ ْ٤‬حُؼخُ‪ ٢‬ػخٓش‬ ‫‪ٝ‬حُـخٓؼش هخ‪ٛ‬ش ‪.‬‬ ‫‪ ٖٓٝ‬ه‪ ٌٙٛ ٍ٬‬حُل‪ٓ ٍٜٞ‬ؤر‪ ٖ٤‬إٔ ح‪٧‬ىحء ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش ػخٓش ‪ٝ‬ح‪٧‬ىحء ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش‬ ‫حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش هخ‪ٛ‬ش ُ‪ ٚ‬طؤػ‪ً َ٤‬ز‪ َ٤‬ػِ‪ ٠‬هيٍس حُٔ٘ظٔش ػِ‪ ٠‬حُ٘ٔ‪ٝ ٞ‬ح‪ُ٫‬ى‪ٛ‬خٍ ‪ٝ‬طط‪َ٣ٞ‬‬. ‫‪17‬‬.

(18) ‫‪ٝ‬طلٔ‪ ٖ٤‬أىحث‪ٜ‬خ هخ‪ٛ‬ش ك‪ ٢‬ر‪٤‬جش حُؼَٔ حُلخُ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طظٔ‪ ِ٤‬رخُطخرغ حُظ٘خكٔ‪ ٢‬حُ٘ي‪٣‬ي‬ ‫ٓ‪ٞ‬حء ػِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُٔلِ‪ ٢‬أ‪ ٝ‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬ح‪٩‬هِ‪. ٢ٔ٤‬‬. ‫‪ٗٝ‬ـيػـــ‪ ٞ‬هللا إٔ طٌـــــــــ‪ٛ ٕٞ‬ـــــٌ‪ ٙ‬ح‪١٧‬ـَ‪ٝ‬كـــش ا‪ٟ‬ــخكــش ؿي‪٣‬ـيس ُؼِـْ‬ ‫حُظٔ‪٤٤‬ــَ ‪.‬‬ ‫‪ٝ‬حُلٔـــــــــي هلل أ‪ ٝ ٫ٝ‬أه‪٤‬ـــــــــــَح‬. ‫‪18‬‬.

(19) ‫جُلصـــــــــــــــــــــــــــــَ جأل‪ٍٝ‬‬ ‫ضٓـــــــــــحؤالش أْــــــحْ‪٤‬س‬ ‫جُرـــــــــــــحخ جأل‪ٍٝ‬‬ ‫جُٔ٘ظٔـــــــس‬. ‫‪ٓ -1-1‬خ ‪ ٢ٛ‬حُٔ٘ظٔش‬ ‫‪ٓ -2-1‬خ ‪ٗ ٢ٛ‬ظَ‪٣‬ش حُٔ٘ظٔش‬ ‫‪ -3-1‬حُٔ٘ظ‪ ٍٞ‬حُ٘ظٔ‪ُِ٘ٔ ٢‬ظٔخص‬ ‫‪ -4-1‬أٗ‪ٞ‬حع ح‪ٗ٧‬ظٔش‬ ‫‪ -5-1‬أٗ‪ٞ‬حع حُٔ٘ظٔخص‬ ‫‪ -6-1‬ه‪ٜ‬خث‪ ٚ‬حُٔ٘ظٔخص حُٔؼخ‪َٛ‬س‬ ‫‪ٓ -7-1‬خ‪٤ٛ‬ش حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش‬ ‫‪ -8-1‬حُلَم ر‪ ٖ٤‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ٘ظٔش حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش‬ ‫‪ٓ -9-1‬يهَ ُيٍحٓش حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش‬ ‫‪ -10-1‬حُ٘ظ‪٤‬ـش‬ ‫‪19‬‬.

(20) ‫تســـــــــــــــــاؤالت أســـــــــــــــــاسٌــــــــــــــــــة‬ ‫‪ٓ -1-1‬ح ‪ٛ‬ــ‪ ٢‬جُٔ٘ظٔـــس‬ ‫‪ ٌٖٔ٣‬طؼَ‪٣‬ق حُٔ٘ظٔش رؤٗ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬كيس حؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٛ‬خىكش ‪ ،‬اٗ‪ٜ‬خ طٌ‪ ٖ٣ٞ‬حؿظٔخػ‪ٔ٘ٓ ٢‬ن‬ ‫ٗ‪ٞ‬ػ‪٣ ٢‬ظلخػَ ك‪ ٚ٤‬ح‪٧‬كَحى ‪ ٖٟٔ‬كي‪ٝ‬ى ٓليىس ‪ٝ‬ح‪ٟ‬لش ٗٔز‪٤‬خ ٖٓ حؿَ طلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحف‬ ‫ٓ٘ظًَش ‪ٌٛٝ .‬ح حُظؼَ‪٣‬ق ٍؿْ حطٔخػ‪٣ ٚ‬ئَٗ ُ٘خ أٍرغ كوخثن أٓخٓ‪٤‬ش ‪: ٢ٛ‬‬ ‫ح‪ -‬إ حُٔ٘ظٔش ٓ‪ٞ‬حء ًخٗض ٓيٍٓش أ‪ٜ٘ٓ ٝ‬غ أ‪ٔٓ ٝ‬ظ٘ل‪ ٠‬أ‪ُٝ ٝ‬حٍس ‪ٞ٣‬ؿي أكَحى أ‪ٝ‬‬ ‫ٓـٔ‪ٞ‬ػخص ٖٓ ح‪٧‬كَحى ‪٣‬ظلخػِ‪ٓ ٕٞ‬غ رؼ‪ٝ ْٜ٠‬حٕ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى‪ ْٛ‬ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش كيى ‪ٝ‬كوخ ُؼي‬ ‫ػَٔ ‪٣‬وظَٕ رلظَس ُٓ٘‪٤‬ش ٓؼ‪٘٤‬ش ‪ٓ ْ٤ُٝ‬ي‪ ٟ‬حُل‪٤‬خس ‪.‬‬ ‫د‪ -‬إ ٓزذ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى حُٔ٘ظٔش ‪ ٖٓ ٞٛ‬حؿَ اٗـخُ أ‪ٛ‬يحف أ‪ ٝ‬أؿَح‪ٓ ٝ‬ليىس ًٔخ إ‬ ‫ٓزذ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ح‪٧‬كَحى ك‪ٜ٤‬خ ‪ُ ٞٛ‬ظلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحك‪ ْٜ‬حُ٘و‪٤ٜ‬ش ٖٓ ه‪ ٍ٬‬طلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحف‬ ‫حُٔ٘ظٔش ‪.‬‬ ‫ؽ‪ ٖٓ -‬حؿَ طلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحف حُٔ٘ظٔش ‪٣‬ظلخػَ ح‪٧‬كَحى ك‪ٔ٤‬خ ر‪ ْٜ٘٤‬طلخػ‪ٝ ٬‬حػ‪٤‬خ ‪ٔ٘ٓٝ‬وخ‬ ‫رٌَ٘ ٓٔزن ٖٓ هزَ حُظٔ‪ ٢ٌُ َ٤٤‬ط‪ ٖٔ٠‬طلو‪٤‬ن ح‪ٛ٧‬يحف رٌلخءس ػخُ‪٤‬ش ‪ٝ‬طوَِ ك‪٢‬‬ ‫حُ‪ٞ‬هض ٗلٔ‪ ٖٓ ٚ‬حُظلخػ‪٬‬ص حُؼ٘‪ٞ‬حث‪٤‬ش أ‪ ٝ‬حُـ‪ َ٤‬حُٔ٘ظـش‪.‬‬ ‫ى‪ًٔ -‬خ طٔظِي حُٔ٘ظٔخص ر‪٤‬جش طؼَٔ ك‪ٜ٤‬خ ‪ٝ ٢ٛٝ‬ح‪ٟ‬لش حُٔؼخُْ ٗٔز‪٤‬خ أ‪ ٌٖٔ٣ ١‬حُظؼَف‬ ‫ػِ‪ٜ٤‬خ اُ‪ ٠‬كي ٓخ ‪ ٌٙٛٝ‬حُٔؼخُْ أ‪ ٝ‬حُو‪ٜ‬خث‪ ٚ‬ػَ‪ٟ‬ش ُِظـ‪ َ٤٤‬ػزَ حُِٖٓ ‪.‬‬ ‫‪ ‬ى‪ٓ /‬ئ‪٣‬ي ٓؼ‪٤‬ي ٓخؽ – ٗظَ‪٣‬ش حُٔ٘ظٔش حُ‪ٝ ٌَ٤ٜ‬حُظؼٔ‪ – 23 ٙ ْ٤‬ىحٍ ‪ٝ‬حثَ َُِ٘٘ ‪2000‬‬. ‫‪20‬‬.

(21) ‫‪ٓ 2-1‬ح ‪ٗ ٢ٛ‬ظٍ‪٣‬س جُٔ٘ظٔس‬ ‫حُ٘ظَ‪٣‬ش ػزخٍس ػٖ ٗظخّ ٓلخ‪ ْ٤ٛ‬أ‪ ١‬ػ‪٬‬هخص ر‪ ٖ٤‬حُٔلخ‪ٝ ْ٤ٛ‬حُٔظـ‪َ٤‬حص حُٔوظِلش‬ ‫ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ٓؼ‪.  ٖ٤‬‬ ‫ك‪ ٢ٜ‬إً ُ‪ٔ٤‬ض ٓـٔ‪ٞ‬ػش حُو‪٠‬خ‪٣‬خ حُٔ٘ٔوش ك‪ٔ٤‬خ ر‪ٜ٘٤‬خ ‪ٝ‬حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬حُظؤًي ٖٓ ‪ٛ‬يه‪ٜ‬خ أ‪ٝ‬‬ ‫حهظ‪٤‬خٍ ٓلظ‪٣ٞ‬خط‪ٜ‬خ ػٖ ‪٣َ١‬ن حُزلغ حُٔ‪٤‬يحٕ ‪ ٝ ،‬اٗٔخ ‪ ٢ٛ‬حُٔلخ‪ٝ ْ٤ٛ‬ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص‬ ‫حُظ‪٣َ٣ٜٞ‬ش حُظ‪ ٢‬ربٌٓخٗ‪ٜ‬خ طوي‪ ْ٣‬هخٍ‪١‬ش ٓزخَٗس ٌُِٔ٘‪٬‬ص ك‪٤ٓ ٢‬يحٕ ٓؼ‪ ٖ٤‬طل‪٤‬ي حُزخكغ‬ ‫ك‪ ٢‬ىٍحٓظ‪ ٚ‬حُؼِٔ‪٤‬ش اكخىس ٓزخَٗس ‪ ،‬حُ٘ظَ‪٣‬ش ‪٘ٛ‬خ رٔؼخرش حُيُ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ُِ ٚ‬زلغ ‪١‬خُٔخ‬ ‫ًخٗض طويّ ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حُظ‪٣َ٣ٜٞ‬ش ‪ٝ‬أِٓ‪ٞ‬د ٓؼخُـظ‪ٜ‬خ ٖٓ ه‪ٔٗ ٍ٬‬ن كٌَ‪ٓ ١‬ظٌخَٓ‬ ‫‪ٝ‬ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٧‬خّ كخٕ ٗظَ‪٣‬ش حُٔ٘ظٔش ‪ ٢ٛ‬حُ٘ظخّ حٌُ‪٣ ١‬يٍّ ‪ ٌَ٤ٛ‬حُٔ٘ظٔش ‪ٝ‬ط‪ٜٔ٤ٜٔ‬خ‪،‬‬ ‫‪ ٢ٛٝ‬ط٘‪ َ٤‬اُ‪ ٠‬حُـ‪ٞ‬حٗذ حُ‪ٛٞ‬ل‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬يحٗ‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُ٘ظخّ رٔؼ٘‪ ٠‬اٗ‪ٜ‬خ ط‪ٜ‬ق ً‪٤‬ق ‪٣‬ظْ‬ ‫ر٘خء حُٔ٘ظٔخص كؼِ‪٤‬خ ‪ٝ‬طويّ ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض ٗلٔ‪ ٚ‬حُٔوظَكخص ‪ٝ‬ح‪ٍٗ٩‬خىحص ك‪٤ً ٍٞ‬ل‪٤‬ش ُ‪٣‬خىس‬ ‫ًلخ‪٣‬ش ‪ ٌٙٛ‬حُٔ٘ظٔخص ‪ُٝ‬وي َٓص ٗظَ‪٣‬ش حُٔ٘ظٔش رظط‪ٍٞ‬حص ػي‪٣‬يس ه‪ ٍ٬‬حُؼو‪ٞ‬ى‬ ‫حُٔخ‪٤ٟ‬ش اُ‪ ٠‬إٔ ‪ِٛٝ‬ض اُ‪ٓ ٠‬خ ‪ ٢ٛ‬ػِ‪ ٚ٤‬ح‪. ٕ٥‬‬ ‫‪3-1‬جُٔ٘ظـ‪ ٌٞ‬جُ٘ظٔــ‪ُِ٘ٔ ٢‬ظٔـحش‬ ‫هيّ حُٔ٘ظ‪ ٍٞ‬حُ٘ظٔ‪ُِ٘ٔ ٢‬ظٔخص ‪ٝ‬حُٔٔ‪ ٖ٣َ٤‬ر‪ٍٜٞ‬س هخ‪ٛ‬ش ٍإ‪٣‬ش ؿي‪٣‬يس ك‪٢‬‬ ‫ً‪٤‬ل‪٤‬ش طلِ‪ َ٤‬ػَٔ حُٔ٘ظٔش ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ف ػِ‪١ ٠‬ز‪٤‬ؼش حُظلخػَ ر‪ ٖ٤‬أؿِحث‪ٜ‬خ أ‪ ٝ‬أٗ٘طظ‪ٜ‬خ‬ ‫‪ٝٝ‬ظخثل‪ٜ‬خ ‪.‬‬ ‫‪‬‬. ‫ى‪/‬حكٔي كٔ‪ ٖ٤‬حَُكخػ‪٘ٓ ٢‬خ‪ٛ‬ؾ حُزلغ حُؼِٔ‪ ٢‬ططز‪٤‬وخص اىحٍ‪٣‬ش حهظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ) ًخٕ ىحٍ ‪ٝ‬حثَ َُِ٘٘ ‪ٝ‬حُظ‪٣ُٞ‬غ ‪(1998‬‬. ‫‪21‬‬. ‫‪52 ٙ‬‬.

(22) ‫معنـى النظــام وطبٌعتـه‬ ‫ٗ‪ٜ‬ي حُ٘‪ٜ‬ق ٖٓ حُوَٕ حُؼَ٘‪ ٖ٣‬طط‪ٍٞ‬ح رخٍُح ك‪ ٢‬كٌَ حُظٔ‪ٗ َ٤٤‬ظ‪٤‬ـش ‪٫‬رظٌخٍ ٓخ‬ ‫‪ ٠ٔٔ٣‬رؼ‪ٍٞ‬س حُ٘ظْ حُظ‪ ٢‬طٔو‪ ٞ‬ػ٘‪ٜ‬خ ط‪٤‬خٍح ٖٓ ح‪٧‬كٌخٍ حُلي‪٣‬ؼش ك‪ ٢‬ىٍحٓش حُٔ٘ظٔخص‬ ‫أ‪ِ١‬ن ػِ‪ٓ ٚ٤‬يهَ حُ٘ظْ حُٔظلخػِش ‪ ،‬أ‪ٗ ٝ‬ظَ‪٣‬ش حُ٘ظْ حُؼخٓش ُوي أكيػض ‪ ٌٙٛ‬حُ٘ظَ‪٣‬ش‬ ‫هلِس ٗ‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ًز‪َ٤‬س ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُيٍحٓخص حُؼِٔ‪٤‬ش ُِٔ٘ظٔش ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ً ،‬خٗض ك‪ِ٤ٜ‬ظ‪ٜ‬خ‬ ‫طل‪ ٍٞ‬ػِ‪ ّٞ‬حُظٔ‪ َ٤٤‬ك‪ ٢‬طلِ‪ِٜ٤‬خ ُِٔ٘ظٔخص ‪ِٞٓٝ‬ى حُؼخِٓ‪ ٖ٤‬ك‪ٜ٤‬خ ك‪ ٢‬كخُش حُظؤًي حُظخّ‬ ‫اُ‪ ٠‬كخُش ػيّ حُظؤًي ‪ٝ‬ح‪٫‬كظٔخ‪٫‬ص حُٔظؼيىس ‪. ‬‬ ‫‪٣ٝ‬ؼَف حُ٘ظخّ رؤٗ‪ٓ ٚ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ‪ٝ‬كيحص أ‪ ٝ‬ػ٘خ‪ٓ َٛ‬ظَحرطش أ‪ٓ ٝ‬ظلخػِش ٓغ رؼ‪ٜ٠‬خ ٖٓ‬ ‫حؿَ طٌ‪٘ٓ ًَ ٖ٣ٞ‬ظْ طٌ‪ ٕٞ‬ه‪ٓ ْ٤‬وَؿخط‪ ٚ‬حًزَ ٖٓ حُو‪ ْ٤‬حُٔ‪٠‬خكش اُ‪ ٖٓ ، ٚ٤‬هزَ‬ ‫حُ‪ٞ‬كيحص حُٔ٘خًٍش ك‪ٜ٤‬خ ُ‪ ٞ‬ػِٔض رٌَ٘ ٓٔظوَ ػٖ رؼ‪ٜ٠‬خ حُزؼ‪ًٔ ٞ‬خ ‪ ٌٖٔ٣‬طؼَ‪٣‬ل‪ٚ‬‬ ‫رؤٗ‪ٓ ٚ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ػ٘خ‪ٓ َٛ‬ظلخػِش ك‪ٔ٤‬خ ر‪ٜ٘٤‬خ ٖٓ حؿَ طلو‪٤‬ن ‪ٛ‬يف ٓليى أ‪ ٝ‬إٔ حُ٘ظخّ‬ ‫رزٔخ‪١‬ش ‪ٓ ٞٛ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُ٘ظْ حُٔظلخػِش ‪.‬‬ ‫كخٌُ‪ٗ ٕٞ‬ظخّ ‪ٝ‬ح‪ٗ ٍٝ٧‬ظخّ ‪ٝ‬أٗض ٗظخّ حُؼخثِش ٗظخّ ‪ٝ‬طٔ‪ َ٤٤‬حُٔ٘ظٔش ٗظخّ‬ ‫‪ ُٞٝ‬ك‪ِٜ٘‬خ أٗظٔش حُٔـٔ‪ٞ‬ػش حُ‪ٞ‬حكيس ‪ً٫‬ظ٘ل٘خ أٗظٔش كَػ‪٤‬ش ح‪ٛ‬ـَ ط‪ ْ٠‬ري‪ٍٛٝ‬خ‬ ‫ع ح‪ٛ‬ـَ ‪ٌٌٛٝ‬ح ‪.‬‬ ‫أٗظٔش ح‪ٛ‬ـَ ّ‬ ‫‪ٝ‬ر‪ٌٜ‬ح ‪ٝ‬ؿي حُزخكغ ٗلٔ‪ ٚ‬أٓخّ ٓٔظ‪ٓ ٖ٤٣ٞ‬ظٌخِٓ‪ُِ ٖ٤‬ظلِ‪ َ٤‬ح‪ٔٓ ٍٝ٧‬ظ‪ ٢ًِ ٟٞ‬ػِ‪٠‬‬ ‫ٓٔظ‪ ٟٞ‬حُ٘ظخّ ‪ٝ‬حُؼخٗ‪ ٢‬ؿِث‪ ٢‬ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُ٘ظخّ‬ ‫‪ ‬ى‪ٓ /‬ئ‪٣‬ي ٓؼ‪٤‬ي حُٔخُْ‬. ‫حُلَػ‪. ٢‬‬. ‫ى‪ /‬ػخىٍ كَٗ‪ٛ ٕٞ‬خُق اىحٍس حُٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش ) رـيحى ٓطزؼش ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى ‪27-2 ٙ (1991‬‬. ‫‪22‬‬.

(23) ‫‪ 4-1‬أٗــ‪ٞ‬جع جألٗـظٔــــس‬ ‫ط٘ؤْ حُ٘ظْ اُ‪ٞٗ ٠‬ػ‪ٍ ٖ٤‬ث‪ٔٛ ٖ٤٤ٔ٤‬خ حُ٘ظْ حُٔـِوش ‪ٝ‬حُ٘ظْ حُٔلظ‪ٞ‬كش ‪:‬‬ ‫كخُ٘ظخّ حُٔـِن ‪ ٞٛ‬حٌُ‪ ٍٜٞ٣ ١‬حُ٘ظخّ ػِ‪ ٠‬حٗ‪٢ٗ ٚ‬ء ًِ‪ٓ ٢‬ظَحر‪ ُٚ ٢‬حٓظو‪ ٍ٬‬طخّ ‪ ،‬أ‪ٝ‬‬ ‫حٍطزخ‪ٟ ١‬ؼ‪٤‬ق ٓغ حُز‪٤‬جش حُوخٍؿ‪٤‬ش رٔؼ٘‪ ٠‬إٔ حُ٘ظخّ حُٔـِن ‪ ٞٛ‬حُ٘ظخّ حٌُ‪ٔ٣ ٫ ١‬ظِْ‬ ‫‪١‬خهش ٓغ حُٔل‪ ٢٤‬حُوخٍؿ‪ٜ٣ ٫ٝ ، ٢‬يٍ أ‪١ ١‬خهش اُ‪ًُ ٠‬ي حُٔل‪. ٢٤‬‬ ‫أٓخ حُ٘‪ٞ‬ع حُؼخٗ‪ ٢‬حُ٘ظخّ حُٔلظ‪ٞ‬ف ك‪ ٜٞ‬حٌُ‪ ٍٜٞ٣ ١‬حُ٘ظخّ أ‪٘٣ ٝ‬ظَ اُ‪ ٚ٤‬ػِ‪ ٠‬حٗ‪٢ٗ ٚ‬ء‬ ‫ًِ‪٣ ٢‬ظلخػَ ٓغ حُز‪٤‬جش طلخػ‪ ٬‬طزخىُ‪٤‬خ‪ٌٛٝ ،‬ح حُظلخػَ ‪ٔ٣‬ؼَ ح‪ٓ٧‬خّ ك‪ ٢‬طـ‪ٓ َ٤٤‬ؼخُْ حُ٘ظخّ‬ ‫‪ٝ‬طلي‪٣‬ي ٓ‪ٜ‬خٍحط‪ٝ ٚ‬كًَظ‪ًٔ ٚ‬خ حٗ‪٣ ٚ‬وٍَ روخء حُ٘ظخّ ٖٓ ػيٓ‪ ٖٓٝ ٚ‬حُ‪ٞ‬ح‪ٟ‬ق إٔ ‪ٌٛ‬ح‬ ‫حُ٘ظخّ ‪ ٞٛ‬حٌُ‪٣ ١‬ـٔي حُظلخػَ حُلًَ‪ُِ٘ ٢‬ظخّ ٓغ ر‪٤‬جظ‪ٝ ٚ‬ػِ‪ ٚ٤‬ك‪ ٜٞ‬أًؼَ ‪ٝ‬حهؼ‪٤‬ش ُيٍحٓش‬ ‫حُٔ٘ظٔخص ‪ٔ٣ٝ‬ؼَ حٌَُ٘ ح‪٧‬ط‪ًُٞٔ٘ ٢‬ؽ رٔ‪ُِ٘ ٢٤‬ظخّ حُٔلظ‪ٞ‬ف ‪.‬‬. ‫جُ٘ظحّ جُٔلط‪ٞ‬ـ‬. ‫حُز‪٤‬جش‬ ‫حُٔيه‪٬‬ص‬. ‫حُ٘ظخّ‬ ‫=<‬. ‫ػِٔ‪٤‬ش حُظل‪<= َ٣ٞ‬‬. ‫حُٔوَؿخص‬. ‫حُز‪٤‬جش‬. ‫‪23‬‬.

(24) ‫‪ 5-1‬أٗــ‪ٞ‬جع جُٔ٘ظٔحش‬ ‫حهظِق حُزخكؼ‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔ٘ظٔخص‪ًُٝ ‬ي ‪٫‬هظ‪٬‬ف ًَ ٓ٘‪ ْٜ‬ك‪ ٢‬حطوخً‬ ‫حُٔؼ‪٤‬خٍ حٌُ‪ ١‬حٓظ٘ي اُ‪ٝ ، ٚ٤‬حطوٌ‪ ٙ‬أٓخٓخ ُِظ‪٤ٜ٘‬ق كٔ٘‪ ٖٓ ْٜ‬حطوٌ ٗ‪ٞ‬ػ‪٤‬ش حُ‪ٜ‬يف حٌُ‪١‬‬ ‫طٔؼ‪ ٠‬حُٔ٘ظٔش اُ‪ ٠‬طلو‪٤‬و‪ ٖٓ ْٜ٘ٓٝ ، ٚ‬حطوٌ ٗ‪ٞ‬ع حُ‪ٞ‬ظ‪٤‬لش حُظ‪ ٢‬طو‪ ّٞ‬ر‪ٜ‬خ حُٔ٘ظٔش‬ ‫‪ ٖٓ ْٜ٘ٓٝ‬حطوٌ ‪١‬ز‪٤‬ؼش حُ٘خطؾ ‪ ٖٓ ْٜ٘ٓٝ‬حطوٌ حُظزؼ‪٤‬ش ‪ ٖٓ ّٚ٘ٓٝ‬حطوٌ حُٔٔظ‪ٟٞ‬‬ ‫حُــَحك‪ ٖٓ ْٜ٘ٓٝ ٢‬حطوٌ ‪ٝ‬كيس حُؼَٔ ‪ ٖٓ ْٜ٘ٓٝ‬حطوٌ ‪١‬ز‪٤‬ؼش حُؼٔ‪٬‬ء ‪ ٖٓ ْٜ٘ٓٝ‬حطوٌ‬ ‫ٓ‪ٞ‬هغ حُويٓش ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ٓ٘‪ٜ‬خ ًٔؼ‪٤‬خٍ ُِظ‪٤ٜ٘‬ق‪. ‬‬ ‫‪ -1‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔ٘ظٔخص ‪ٝ‬كوخ ُِ‪ٜ‬يف حٌُ‪ ١‬طٔؼ‪ ٠‬اُ‪ ٠‬طلو‪٤‬و‪: ٚ‬‬ ‫أ ‪٘ٓ -‬ظٔخص ٓظؼيىس حُٔ٘خكغ‬ ‫د ‪٘ٓ-‬ظٔخص ح‪٧‬ػٔخٍ حُظـخٍ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش‬ ‫ؽ‪٘ٓ -‬ظٔخص حُويٓخص حُوخ‪ٛ‬ش‬ ‫ى‪٘ٓ -‬ظٔخص حُٔ‪ِٜ‬لش حُؼخٓش‬ ‫‪ -2‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔ٘ظٔخص ‪ٝ‬كوخ ُ٘‪ٞ‬ع حُ‪ٞ‬ظ‪٤‬لش حُظ‪ ٢‬طو‪ ّٞ‬ر‪ٜ‬خ حُٔ٘ظٔش ‪:‬‬ ‫‪٘ٛ‬ق رخٍٓ‪ Parsonz ِٗٞ‬حُٔ٘ظٔش طزؼخ ُ٘‪ٞ‬ع حُ‪ٞ‬ظ‪٤‬لش حُظ‪ ٢‬طو‪ ّٞ‬ر‪ٜ‬خ حُٔ٘ظٔش اُ‪٠‬‬ ‫أٍرؼش أٗٔخ‪: ٢ٛ ١‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫ارَح‪ ْ٤ٛ‬ػزي حُ‪ٜ‬خى‪ ١‬حُِٔ‪٤‬ـ‪ ٢‬حٓظَحط‪٤‬ـ‪٤‬خص ‪ٝ‬ػِٔ‪٤‬خص ح‪٩‬ىحٍس ‪ 247-244 ٙ‬حٌُٔظذ حُـخٓؼ‪ ٢‬حُلي‪٣‬غ آٌ٘يٍ‪٣‬ش ‪2002‬‬ ‫ٓخ‪ َٛ‬أر‪ ٞ‬حُٔؼخ‪ ٢١‬ػِ‪ ٢‬اىحٍس حُٔئٓٔخص ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪69-67 ٙ‬‬. ‫‪24‬‬.

(25) ‫ح‪ -‬حُ٘ٔ‪ ٢‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪ ) ١‬حُز٘‪ٞ‬ى حُٔ‪ٜ‬خٗغ(‬ ‫د‪ -‬حُ٘ٔ‪ ٢‬حُٔ‪٤‬خٓ‪) ٢‬ح‪٧‬كِحد حُ٘وخرخص(‬ ‫ؽ‪ -‬حُ٘ٔ‪ ٢‬حُظٌخِٓ‪) ٢‬حُظ٘ٔ‪٤‬و‪ ْ٠٣ٝ (٢‬حُٔ٘ظٔخص حُٔٔئ‪ُٝ‬ش ػٖ ط‪٤ٜ‬جش حُظؼخ‪ ٕٝ‬ر‪ٖ٤‬‬ ‫حُٔ٘ظٔخص كَ حُ‪َٜ‬حع ٓؼَ ح‪٫‬طلخىحص ‪.‬‬ ‫ى‪ -‬حُ٘ٔ‪ ٢‬حُٔلخكع ‪ ْ٠٣ٝ‬حُٔ٘ظٔخص حُٔٔئ‪ُٝ‬ش ػٖ حُللخظ ػِ‪ ٠‬حُـْ٘ حُزَ٘‪١‬‬ ‫‪ٝ‬ػِٔ‪٤‬خص حُظ٘٘جش ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ٓؼَ حُٔيٍٓش حُٔٔـي ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔ٘ظٔش ‪ٝ‬كوخ ُطز‪٤‬ؼش حُ٘خطؾ ‪:‬‬ ‫أ ‪٘ٓ -‬ظٔخص اٗظخؿ‪٤‬ش ‪ٛ ٌٕٞ٣ٝ‬يك‪ٜ‬خ اٗظخؽ ِٓغ ‪.‬‬ ‫د ‪٘ٓ -‬ظٔخص هيٓش ‪ٛ ٌٕٞ٣ٝ‬يك‪ٜ‬خ طوي‪ ْ٣‬حُويٓخص ٓؼَ حُويٓخص حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش حُؼ‪٬‬ؿ‪٤‬ش‪.‬‬ ‫‪ -4‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔ٘ظٔخص ‪ٝ‬كوخ ُظزؼ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ‪:‬‬ ‫أ ‪٘ٓ -‬ظٔش كٌ‪٤ٓٞ‬ش ‪ٝ‬ط‪ٞٓ ْ٠‬ظل‪ ٕٞ‬ػٔ‪ ٝ ٕٞ٤ٓٞ‬طٔ‪ُٜٞ‬خ حُلٌ‪ٓٞ‬ش ٓؼَ ٌٓخطذ‬ ‫حُ‪ٔ٠‬خٕ ‪ٌٓٝ‬خطذ حُؼَٔ ‪.‬‬ ‫د ‪٘ٓ -‬ظٔخص أ‪٤ِٛ‬ش طو‪ ّٞ‬ػِ‪ ٠‬حُـ‪ٜٞ‬ى ح‪٤ِٛ٧‬ش ‪ٝ‬طٔ‪ُٜٞ‬خ حُـ‪ٜٞ‬ى حُظط‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ٓؼَ‬ ‫حُـٔؼ‪٤‬خص ‪.‬‬ ‫ؽ‪٘ٓ -‬ظٔخص ٓ٘ظًَش ‪َ٘٣ٝ‬ى ك‪ ٢‬طٔ‪َٛ٤٤‬خ ‪ٝ‬طٔ‪ِٜ٣ٞ‬خ حُلٌ‪ٓٞ‬ش ‪ٝ‬ح‪٤ِٛ٧‬ش ‪.‬‬. ‫‪25‬‬.

(26) ‫‪ -5‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔ٘ظٔخص ‪ٝ‬كوخ ُِٔٔظ‪ ٟٞ‬حُــَحك‪: ٢‬‬ ‫أ ‪٘ٓ -‬ظٔخص ٓلِ‪٤‬ش ‪ ٢ٛٝ‬ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُ‪٣٫ٞ‬ش ‪.‬‬ ‫د ‪٘ٓ-‬ظٔخص ‪٤٘١ٝ‬ش ‪ ٢ٛٝ‬ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُي‪ُٝ‬ش ‪.‬‬ ‫ؽ‪٘ٓ -‬ظٔخص طؼِ‪٤ٔ٤‬ش هطَ‪٣‬ش ‪ ٢ٛٝ‬ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ٓ ٟٞ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُي‪ ٍٝ‬طَرط‪ٜ‬خ ٍ‪ٝ‬حر‪٢‬‬ ‫ٓؼ‪٘٤‬ش ٓؼَ ؿخٓؼش حُي‪ ٍٝ‬حُؼَر‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫ى‪٘ٓ -‬ظٔخص ى‪٤ُٝ‬ش ‪ ٢ٛٝ‬ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُؼخُْ ٓؼَ ‪٤ٛ‬جش ح‪ ْٓ٧‬حُٔظليس ‪٘ٓٝ‬ظٔخط‪ٜ‬خ‬ ‫المختلفة ‪.‬‬. ‫‪ -6‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔ٘ظٔخص ‪ٝ‬كوخ ُ‪ٞ‬كيس حُؼَٔ ‪:‬‬ ‫أ ‪٘ٓ -‬ظٔش ُويٓش ح‪٧‬كَحى ك‪٤‬غ ‪ ٌٕٞ٣‬حُلَى ‪ ٞٛ‬رئٍس ح‪ٛ‬ظٔخٓ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬طوي‪ ْ٣‬حُويٓش ‪.‬‬ ‫د ‪٘ٓ -‬ظٔخص ُويٓش حُـٔخػخص ك‪٤‬غ طٌ‪ ٕٞ‬حُـٔخػش ‪ ٢ٛ‬رئٍس ح‪ٛ‬ظٔخٓ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬طوي‪ْ٣‬‬ ‫حُويٓش ٓؼَ ح‪ٗ٧‬ي‪٣‬ش حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش ‪.‬‬ ‫ؽ‪٘ٓ -‬ظٔخص ُويٓش حُٔـظٔؼخص ك‪٤‬غ ‪ ٌٕٞ٣‬حُٔـظٔغ ‪ ٞٛ‬رئٍس ح‪ٛ‬ظٔخٓ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬طوي‪ْ٣‬‬ ‫حُويٓش ٓؼَ ؿٔؼ‪٤‬خص ط٘ٔ‪٤‬ش حُٔـظٔغ ‪.‬‬ ‫‪ -7‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔ٘ظٔخص ‪ٝ‬كوخ ُٔ‪ٞ‬هغ حُويٓش ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪:‬‬ ‫أ ‪٘ٓ -‬ظٔخص أ‪٤ُٝ‬ش ‪ :‬هيٓخص حُ‪ٔ٠‬خٕ ح‪٫‬ؿظٔخػ‪. ٢‬‬ ‫د ‪٘ٓ-‬ظٔخص ػخٗ‪٣ٞ‬ش ‪ :‬حُٔيحٍّ حُٔ‪ٜ‬خٗغ ‪.‬‬ ‫‪26‬‬.

(27) ‫‪ 6-1‬نصـحتص جُٔ٘ظٔــحش جُٔؼحصٍز‬ ‫ُِٔ٘ظٔخص حُٔؼخ‪َٛ‬س ه‪ٜ‬خث‪ٓ ٚ‬ظؼيىس ُؼَ أ‪ٜٔٛ‬خ ‪:‬‬ ‫‪ -1‬طؼيى ح‪ٛ٧‬يحف ‪ :‬طٔظخُ رظؼيى أ‪ٛ‬يحك‪ٜ‬خ ح‪ٗ٩‬ظخؿ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُويٓ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظـخٍ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش‬ ‫‪ٝ‬ح‪ٓ٫‬ظَحى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ٜ‬ي‪٣َ٣‬ش ‪ٝ‬حُظٔ‪٣ٞ‬و‪٤‬ش ‪ٝ‬هيٓخط‪ٜ‬خ حُوخ‪ٛ‬ش ‪ٝ‬حُؼخٓش ٓٔخ ‪٘٘٣‬خ ػ٘‪ً ٚ‬ؼ‪َ٤‬‬ ‫ٖٓ حُٔؼ‪ٞ‬هخص ُظلو‪٤‬ن حُظٌخَٓ ر‪ٓ ٖ٤‬وظِق أهٔخّ ‪ٝ‬كَ‪ٝ‬ع حُٔ٘ظٔش ‪٘ٛٝ‬خ طظ‪ َٜ‬أ‪٤ٔٛ‬ش‬ ‫حُظٔ‪ َ٤٤‬ك‪ ٢‬طلو‪٤‬ن ًُي حُظٌخَٓ ‪.‬‬ ‫‪ً -2‬زَ حُلـْ ‪ :‬طٔظخُ رٌزَ كـٔ‪ٜ‬خ ر‪ٍٜٞ‬س ٓظؼخ‪١‬لش ك‪٤‬غ ط‪ٓ ْ٠‬جخص ح‪٫٥‬ف ٖٓ‬ ‫حُؼخِٓ‪. ٖ٤‬‬ ‫‪ -3‬ىهش حُظو‪ ٜٚ‬ك‪ٝ ٢‬ظخثل‪ٜ‬خ ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اكيحع حُظـ‪ٞٓٝ َ٤٤‬حؿ‪ٜ‬ظ‪. ٚ‬‬ ‫خصائص منظمات الخدمة االجتماعٌة‬ ‫أٓخ ػٖ ٓ٘ظٔخص حُويٓش ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش كخٗ‪ ٌٖٔ٣ ٚ‬طلي‪٣‬ي أ‪ٓ٬ٓ ْٛ‬ل‪ٜ‬خ ك‪: ٢‬‬ ‫‪ -1‬إ ‪ٛ‬يك‪ٜ‬خ ح‪ٓ٧‬خٓ‪ ٞٛ ٢‬اٗظخؽ هيٓخص ٖٓ حؿَ حُ٘خّ أكَحى أ‪ ٝ‬ؿٔخػخص أ‪ٝ‬‬ ‫ٓـظٔؼخص ‪.‬‬ ‫‪ -2‬طوظِق ػٖ حُ‪٤ٜ‬جخص أ‪ ٝ‬حُٔ٘ظٔخص ح‪٧‬هَ‪ ٖٓ ٟ‬ك‪٤‬غ حُؼٔ‪٬‬ء ‪ٞٓٝ‬هغ حُويٓش‬ ‫ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ك‪ٜ٤‬خ ‪.‬‬. ‫‪27‬‬.

(28) ‫‪ُٜ -3‬خ ‪٫ٝ‬ء ُو‪ ْ٤‬حُويٓش ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬طؼظٔي ػِ‪ ٠‬حُ٘‪ٞ‬حك‪ ٢‬حُل٘‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ُِؼ‪٬‬هخص‬ ‫ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫‪ٝ‬كظ‪ ٠‬ط٘ـق ٓ٘ظٔخص حُويٓش ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪٫‬ري إٔ ٗظٔ‪ِ٤ٔٓ ِ٤‬حص ٖٓ أ‪ٜٔٛ‬خ ‪:‬‬ ‫ إٔ طؼَٔ حُٔ٘ظٔش اُ‪ ٠‬اكيحع حُظ‪ٞ‬حكن ح‪٫‬ؿظٔخػ‪ ٢‬ر‪ ٖ٤‬أكَحى حُٔ٘ظٔش ‪.‬‬‫ إٔ طٔؼ‪ ٠‬حُٔ٘ظٔش اُ‪ ٠‬اكيحع حُظ‪ٞ‬حكن ح‪٫‬ؿظٔخػ‪ٓ ٢‬غ أكَحى حُٔـظٔغ ‪.‬‬‫ إٔ ‪ُ ٌٕٞ٣‬ي‪ ٟ‬حُٔ٘ظٔش حُلٔخٓ‪٤‬ش حُ‪ُٓ٬‬ش ‪ٓ٫‬ظ٘ؼخٍ حكظ‪٤‬خؿخص حُٔـظٔغ ُِؼَٔ‬‫ػِ‪ ٠‬اٗزخػ‪ٜ‬خ ‪.‬‬ ‫ إٔ طٔٔق ٗظٔ‪ٜ‬خ رخ‪ٗ٫‬لظخف ػِ‪ ٠‬حُٔـظٔغ ػِ‪ ٠‬ػِْ ىحثْ رٔخ ‪٣‬لغ ك‪ ٢‬حُٔـظٔغ‬‫ٖٓ طـ‪ُ َ٤٤‬ظـ‪٤ٓ ٖٓ َ٤٤‬خٓظ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬كن ٓظطِزخص حُز‪٤‬جش حُٔلِ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔـظٔغ ‪.‬‬ ‫ إٔ ‪٣‬ظ‪ٞ‬كَ ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش ٗظخّ ؿ‪٤‬ي ُ‪٬‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص ‪ٝ‬حُؼ‪٬‬هخص حُؼخٓش ‪.‬‬‫‪ٓ 7-1‬ح‪٤ٛ‬س جُٔ٘ظٔس جُـ‪ ٍ٤‬جُٓ‪ٞ‬ه‪٤‬س‬ ‫تعرٌف المنظمة الغٌر السوقٌة‬ ‫‪ٌ٤ٓ ٢ٛ‬خٗ‪ِٓ٤‬خص حُظ‪ٞ‬حكن طٔٔق ُظٔ‪ َ٤٤‬حُظ‪ٞ‬طَحص ٓخ ر‪ ٖ٤‬حُٔ٘طن حُٔ‪ٞ‬ه‪ ٢‬كِٓ‪٢‬‬ ‫‪‬‬. ‫ٓظ‪٠‬خٖٓ رظؤػ‪ٓ َ٤‬يٗ‪٢‬‬. ‫طؼيىص آٍحء حُؼِٔخء ك‪ٟٝ ٍٞ‬غ طؼَ‪٣‬ق ُِٔ٘ظٔش حُـ‪َ٤‬‬. ‫حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ًُٝ‬ي حٗط‪٬‬هخ ٖٓ ً‪ٜٗٞ‬خ اكي‪ ٟ‬حُلو‪ ٍٞ‬حَُث‪٤ٔ٤‬ش ُؼِْ حُظٔ‪.. .َ٤٤‬‬ ‫كخُظٔ‪ َ٤٤‬رٔل‪ ٜٚٓٞ‬حُ‪ٞ‬حٓغ ‪ٜ٣‬ظْ رخٓظويحّ حُلؼخٍ ُِٔ‪ٞ‬حٍى حُٔخى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُزَ٘‪٣‬ش ٖٓ حؿَ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪Enjolas 1995 .p.440‬‬ ‫ػِ‪ٓ ٢‬لٔ‪ٞ‬ى حُٔز‪ٝ ٞ٤‬آهَ‪ ٕٝ‬ح‪٩‬ىحٍس حُؼخٓش ‪٤ًِ 27-13ٙ‬ش حُظـخٍس‪ -‬ؿخٓؼش ػ‪2007ْٔٗ ٖ٤‬‬. ‫‪28‬‬.

(29) ‫طلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحف ٓليىس رؤػِ‪ ٠‬ىٍؿش ٖٓ حٌُلخءس ‪٣ ،‬ظطِذ ًُي حُو‪٤‬خّ رظوط‪ٝ ٢٤‬ط٘ظ‪ْ٤‬‬ ‫‪ٝ‬ط‪ٞ‬ؿ‪ٍٝ ٚ٤‬هخرش ٓـ‪ٜٞ‬ىحص ‪ ٝ‬أٗ٘طش ح‪٧‬كَحى ٖٓ حؿَ طلو‪٤‬ن ح‪ٛ٧‬يحف حَُٔؿ‪ٞ‬س ‪ٝ،‬اًح‬ ‫ٗظَٗخ اُ‪ ٠‬حُٔل‪ٗ ّٜٞ‬ـي أٗ‪ٜ‬خ طظؼِن رخ‪ٓ٫‬ظويحّ حُلؼخٍ ُِٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔخى‪٣‬ش ٖٓ‬ ‫حؿَ ط٘ل‪ ٌ٤‬حُٔ‪٤‬خٓش حُؼخٓش ُِي‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬طلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحك‪ٜ‬خ رؤػِ‪ ٠‬ىٍؿش ٖٓ حٌُلخءس ‪ٝ‬حُلؼخُ‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫‪٣ٝ‬ؼظزَ حُؼخُْ« ‪ٝٝ‬ىٍ‪ ٖٓ » oudrou Wilson ُٖٔٝ ٝ‬أ‪ٝ‬حثَ حُؼِٔخء حٌُ‪ٖ٣‬‬ ‫كخ‪ُٞٝ‬ح ‪ٟٝ‬غ طؼَ‪٣‬ق ُِٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ك‪٤‬غ حػظزَ‪ٛ‬خ رؤٗ‪ٜ‬خ حُؼِٔ‪٤‬ش أ‪ ٝ‬ح‪٧‬ػٔخٍ‬ ‫حُٔظؼِوش ر‪ٜ‬يف حُلٌ‪ٓٞ‬ش ‪ٝ ،‬حُظ‪ ٢‬ط‪ٜ‬يف اُ‪ ٠‬طلو‪٤‬ن ح‪٧‬ػٔخٍ حُؼخٓش رؤًزَ هيٍ ٖٓ‬ ‫حٌُلخءس ‪ٝ‬رويٍ حُٔٔظطخع ‪ٝ‬كن ٍؿزخص حُ٘خّ ‪ٝ‬اٍحىط‪. ْٜ‬‬ ‫ك‪ ٢‬ك‪ «َٟ٣ ٖ٤‬حُ‪ٗٞ٤‬خٍى ‪ٞٛ‬ح‪٣‬ض ‪ » leonard hwayt‬إٔ حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش‬ ‫طظ‪ ٖٔ٠‬ؿٔ‪٤‬غ طِي حُؼِٔ‪٤‬خص حُظ‪ ٢‬طلظ‪ ١ٞ‬أؿَح‪ٜٟ‬خ حُ‪ٞ‬كخء رخُٔ‪٤‬خٓش حُؼخٓش أ‪ ٝ‬ط٘ل‪ٌٛ٤‬خ‬ ‫‪٘ٛٝ‬خ ‪٣‬وٍَ « ‪ٞٛ‬ح‪٣‬ض » أٗ‪ٜ‬خ طَ٘ٔ ؿٔ‪٤‬غ ح‪٘ٗ٧‬طش حُؼخٓش ٓ‪ٞ‬حء حؿظٔخػ‪٤‬ش أ‪ ٝ‬حهظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش‬. ‫‪٘ٛ‬خػ‪.٢‬‬ ‫س‬ ‫أ‪ٍُ ٝ‬حػ‪٤‬ش أ‪ٝ‬‬ ‫‪ًٌُٝ‬ي ‪ٓ « َٟ٣‬لٔي ط‪ٞ‬ك‪٤‬ن » ٍِٓ‪ ١‬أٗ‪ٜ‬خ ٗ٘خ‪ُ ١‬ـٔخػخص ٓظؼخ‪ٗٝ‬ش ك‪ ٢‬هيٓش‬ ‫حُلٌ‪ٓٞ‬ش ك‪ ٢‬ح‪٩‬ىحٍس حُظ٘ل‪٣ٌ٤‬ش ػِ‪ٝ ٠‬ؿ‪ ٚ‬حُظو‪ُ ٙ٢ٜ‬ظلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحف ػخٓش َٓٓ‪ٓٞ‬ش‬ ‫‪٣‬ؼزَ ػ٘‪ٜ‬خ رخُٔ‪٤‬خٓخص حُؼخٓش ‪.‬‬ ‫‪ُٝ ْ٤ُٝ « َٟ٣ٝ‬ل‪ » William Wilvy ٢‬أٗ‪ٜ‬خ طؼ٘‪ ٢‬أَٓ‪: ٖ٣‬‬ ‫ح‪ : ٍٝ٧‬حُٔل‪ٜ‬ــ‪ ّٞ‬حُ‪ٞ‬حٓغ ‪ٔٓ َٔ٘٣ٝ‬خٍٓـش حُلٌـــ‪ٓٞ‬ش ُ٘٘خ‪١‬ـخط‪ٜ‬خ كــ‪ ٢‬ؿٔ‪٤‬ـــغ‬ ‫‪29‬‬.

(30) ‫ٓئٓٔخط‪ٜ‬خ ‪ٝ‬كَ‪ٝ‬ػ‪ٜ‬خ ‪.‬‬ ‫حُؼخٗ‪ : ٢‬حُٔل‪ٜ‬ـ‪ ّٞ‬حُ‪٤٠‬ـن ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬حُ٘٘خ‪ ١‬حُلٌــ‪ ٢ٓٞ‬حٌُ‪ٔ٣ ١‬ـخٍّ ٓـٖ ه‪ ٍ٬‬حُٔئٓٔـش‬ ‫حُظ٘ل‪٣ٌ٤‬ش‪.‬‬ ‫‪٣ٝ‬ئًي « كِ‪ٗ ٌْ٤‬ـَ‪ٝ‬ح ‪ » Philiks Negro‬ك‪ ٢‬طؼَ‪٣‬ل‪: ٚ‬‬ ‫‪ -1‬أٗ‪ٜ‬خ ٓـ‪ٜٞ‬ى طؼخ‪ ٢ٗٝ‬ؿٔخػ‪. ٢‬‬ ‫‪ -2‬طـط‪ ٢‬حُلَ‪ٝ‬ع حُؼ‪٬‬ػش ‪ :‬حُلٌ‪ٓٞ‬ش ‪ ،‬ط٘ل‪٣ٌ٤‬ش ‪ ،‬طَ٘‪٣‬ؼ‪٤‬ش‪ ،‬ه‪٠‬خث‪٤‬ش‪ٝ ،‬حُؼ‪٬‬هخص‬ ‫حُٔظيحهِش ر‪. ْٜ٘٤‬‬ ‫‪ُٜ -3‬خ ى‪ٛ ٍٝ‬خّ ك‪ ٢‬طٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪٤‬خٓش حُؼخٓش ‪ ٖٓٝ‬ػْ ك‪ ٢ٜ‬ؿِء ٖٓ حُؼِٔ‪٤‬ش حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫‪ -4‬أٗ‪ٜ‬خ أ‪ ٖٓ ْٛ‬حُٔ٘ظٔش حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ًٔخ أٗ‪ٜ‬خ طوظِق ػ٘‪ٜ‬خ ‪.‬‬ ‫‪ -5‬أٗ‪ٜ‬خ ًلوَ ىٍحٓ‪ًٔٔٝ ٢‬خٍٓش هي طؤػَص ًؼ‪َ٤‬ح ك‪ ٢‬حُٔ٘‪ٞ‬حص ح‪٧‬ه‪َ٤‬س رٔ٘‪ٜ‬ؾ‬ ‫حُؼ‪٬‬هخص ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫‪ -6‬أٗ‪ٜ‬خ طظ‪ َٜ‬حط‪ٜ‬خ‪ٝ ٫‬ػ‪٤‬وخ رؼي‪٣‬ي ٖٓ حُـٔخػخص حُوخ‪ٛ‬ش ‪ٝ‬ح‪٧‬كَحى ك‪٤‬غ طؤى‪٣‬ظ‪ٜ‬خ‬ ‫حُويٓخص حُـٔخػ‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫‪ ٌٖٔ٣ٝ‬طزٔ‪ٌٛ ٢٤‬ح حُٔل‪ ّٜٞ‬ك‪ٔ٤‬خ ‪: ٢ِ٣‬‬ ‫حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش = حُٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش ‪ +‬أٗ٘طش =< طلو‪٤‬ن ح‪ٛ٧‬يحف‬ ‫‪ًُٝ‬ي ك‪ ٢‬ظَ حُظَ‪ٝ‬ف حُٔل‪٤‬طش رخُٔ٘ظٔش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ‪.‬‬. ‫‪30‬‬.

(31) ‫أػٔخٍ ٓخى‪٣‬ش‬ ‫ٓ٘خم ٓخى‪١‬‬. ‫أػٔخٍ كٌَ‪٣‬ش‬. ‫كٌَ‪١‬‬. ‫‪-‬‬. ‫ػِٔ‪٤‬خص‬ ‫ حطوخً حُوَحٍ‬‫ حُظوط‪٢٤‬‬‫‪ -‬حُظ٘ظ‪ْ٤‬‬. ‫جأل‪ٛ‬ىجف جُؼحٓس‬. ‫ ح‪٫‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص‬‫ حُو‪٤‬خىس‬‫ حُٔظخرؼش ‪ٝ‬طو‪ْ٤٤‬‬‫ح‪٧‬ىحء‬. ‫جُر‪٤‬ثس جُهحٌؾ‪٤‬س جُٔك‪٤‬طس ذحُٔ٘ظٔس‬ ‫ٖٓ ٓـٔ‪ٞ‬ع حُظؼَ‪٣‬لخص حُٔخروش ٗٔظط‪٤‬غ إٔ ٗظز‪ ٖ٤‬إٔ حُٔٔخص حَُث‪٤ٔ٤‬ش ًٔخ كيى‪ٛ‬خ‬ ‫كخ‪٣‬ي ‪ٝ‬آهَ‪ ٕٝ‬طظٔؼَ ك‪ ٢‬حُـ‪ٞ‬حٗذ حُظخُ‪٤‬ش ‪: ‬‬ ‫‪ -1‬ح‪ٓ٫‬ظويحّ حُلؼخٍ ُويٍحص حُؼخِٓ‪ٖ٤‬‬ ‫‪٣‬ؼظزَ ٗ٘خ‪ ١‬طٔ‪ ١َ٤٤‬رخُٔل‪ ّٜٞ‬حُؼخّ حٌُ‪٣ ١‬ظؼِن رخ‪ٓ٫‬ظويحّ حُلؼخٍ ُويٍحص حُؼخِٓ‪ٖ٤‬‬ ‫‪‬‬. ‫ػزي حُلٔ‪٤‬ي ر‪ٜ‬ـض كخ‪ ، ِ٣‬ح‪٩‬ىحٍس حُؼخٓش ‪ٓ ،‬طزؼش ح‪ٔ٣٩‬خٕ ‪10-9 ٙ ، 1986‬‬. ‫‪31‬‬.

(32) ‫حٌُ‪٘٣ ٖ٣‬ـِ‪ ٕٞ‬حُ‪ٞ‬ظخثق حُؼخٓش ُِظلو‪٤‬ن ح‪ٛ٧‬يحف رؤكٖٔ ًلخءس ٌٓٔ٘ش ًٔخ ‪٣‬لون‬ ‫كخؿخص أكَحى حُٔـظٔغ ‪.‬‬ ‫‪ -2‬حُظٔ‪ٝ َ٤٤‬حُٔـظٔغ‬ ‫‪َ٣‬طز‪ ٢‬رخُز‪٤‬جش ‪ٝ‬حُٔـظٔغ حُٔل‪ ٢٤‬رؼَٔ حُـ‪ٜ‬خُ ح‪٩‬ىحٍ‪ُِ ١‬ي‪ُٝ‬ش كخُظؤػ‪ َ٤‬ر‪ٜٔ٘٤‬خ ٓظيحهَ‬ ‫‪ٓٝ‬ظٌخَٓ ك‪٤‬غ ‪٣‬ظؤػَ رخُٔلخ‪ٝ ْ٤ٛ‬حُٔؼظويحص حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُ‪َٜ‬حػخص رـخٗذ حُٔلخ‪ٝ ْ٤ٛ‬ه‪ْ٤‬‬ ‫حُٔـظٔغ ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حٍى حُٔخى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُزَ٘‪٣‬ش حُٔظخكش ُِي‪ُٝ‬ش‪.‬‬ ‫‪ -3‬حُظٔ‪ٝ َ٤٤‬حُِٔطش حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش‬ ‫طو‪ ّٞ‬رظ٘ل‪ ٌ٤‬حُٔ‪٤‬خٓش حُؼخٓش ُِي‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طو‪ ّٞ‬رظلي‪٣‬ي‪ٛ‬خ حُِٔطش ‪ٝ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش‬ ‫ُِي‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬رخُظخُ‪ٞ٣ ٢‬ؿي حٍطزخ‪ ١‬ػ‪ٓٝ ١ٞ٠‬ظ‪ ُّ٬‬ر‪ ٖ٤‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬خٓش‬ ‫‪ٝ‬حُِٔطش حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش كخُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش طو‪ ّٞ‬رظوي‪ ْ٣‬حُويٓخص حُٔوظِلش اُ‪٠‬‬ ‫حُـٔ‪ٝ ٍٜٞ‬حُظ‪٣ ٢‬ظْ طلي‪٣‬ي‪ٛ‬خ ر‪ٞ‬حٓطش حُِٔطش حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش‪.‬‬ ‫‪ -4‬حُزوخء ‪ٝ‬ح‪ٓ٫‬ظَٔحٍ‪٣‬ش‬ ‫طظٔ‪ ِ٤‬رخُزوخء ‪ٝ‬ح‪ٓ٫‬ظَٔحٍ‪٣‬ش ُِويٓخص حُظ‪ ٢‬طويٓ‪ٜ‬خ رـ‪ ٞ‬حُ٘ظَ ػٖ طـ‪ َ٤٤‬حُِٔطش‬ ‫حُظَ٘‪٣‬ؼ‪٤‬ش ‪ٝ‬رخُظخُ‪ ٢‬كبٗ‪ٜ‬خ َٓطزطش ر٘٘خ‪ ١‬حُٔي‪ ٖ٣َ٣‬حٌُ‪٘٣ ٖ٣‬ـِ‪ٝ ٕٞ‬ظخثق ىحثٔش ‪ٝ‬طظَ‬ ‫حُلخؿش اُ‪ُ ْٜ٤‬وزَحث‪ٓٝ ْٜ‬ؼِ‪ٓٞ‬خط‪ ْٜ‬حُٔظو‪ٜٜ‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طـؼَ ٖٓ حُ‪ٜ‬ؼذ ح‪ٓ٫‬ظـ٘خء‬ ‫ػ٘‪. ْٜ‬‬. ‫‪32‬‬.

(33) ‫‪ 8-1‬جُلٍم ذ‪ ٖ٤‬جُٔ٘ظٔس جُـ‪ ٍ٤‬جُٓ‪ٞ‬ه‪٤‬س ‪ٝ‬جُٔ٘ظٔس جُٓ‪ٞ‬ه‪٤‬س‬ ‫‪ َٟ٣‬حُزؼ‪ ٞ‬حٗ‪ ٚ‬ط‪ٞ‬ؿي كَ‪ٝ‬م ؿ‪٣َٛٞ‬ش ر‪ ٖ٤‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ٘ظٔش‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ ،‬ك‪ ٢‬ك‪ َٟ٣ ٖ٤‬حُزؼ‪ ٞ‬ح‪٥‬هَ إٔ حُلَ‪ٝ‬م ط٘ل‪ َٜ‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُؼَٔ كو‪٢‬‬ ‫‪ ْ٤ُٝ‬ك‪ ٢‬حُٔزخىة ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ‪ِ٣ٝ‬و‪  ٚ‬ؿ‪٬‬ىحٕ ‪: Gueladan‬‬ ‫‪ -1‬طؼَٔ حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ػخىس ك‪ ٢‬ظَ‪ٝ‬ف حكظٌخٍ‪٣‬ش ر‪ٔ٘٤‬خ طٔ‪ٞ‬ى حُٔ٘ظٔش‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ٍ‪ٝ‬ف حُٔ٘خكٔش حُلَس ‪.‬‬ ‫‪٣ -2‬ـذ ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ظق حُؼخّ إٔ ‪ٔ٣‬ظ٘ؼَ ٍ‪ٝ‬ف حُويٓش حُؼخٓش كِ‪ ْ٤‬حُٔو‪ٜٞ‬ى ٖٓ‬ ‫حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش طلو‪٤‬ن ح‪ٍ٧‬رخف رَ طوي‪٘ٓ ْ٣‬لؼش ػخٓش ُِٔ‪ٞ‬ح‪.ٖ٤٘١‬‬ ‫‪٣ -3‬ـذ ػِ‪ ٠‬حُوخثٔ‪ ٖ٤‬ػِ‪ٗ ٠‬ئ‪ ٕٝ‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش حُظِحّ هخػيس حُٔٔخ‪ٝ‬حس ر‪ٖ٤‬‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ح‪.ٖ٤٘١‬‬ ‫‪٣ -4‬ؼَٔ حُٔ‪ٞ‬ظق ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ر‪ٜ‬لظ‪ ْ٤ُٝ ٚ‬رخٓٔ‪.ٚ‬‬ ‫‪ٔ٣ -5‬طَ ػِ‪ ٠‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش هخػيس حُٔٔئ‪٤ُٝ‬ش حُؼخٓش ك‪ٔٓ ْٜ‬ئ‪ ُٕٞٝ‬ػٖ‬ ‫ط‪َٜ‬كخط‪ ْٜ‬أٓخّ‬. ‫حُـٔ‪.ٍٜٞ‬‬. ‫‪ -6‬طو‪٠‬غ حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ُوخػيس رٔوظ‪٠‬خ‪ٛ‬خ ‪٣‬ظؼ‪ ٖ٤‬طِ‪٣ٝ‬ي ح‪٧‬كَحى رٌخكش‬ ‫حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص حُظ‪ ٢‬طؼ‪ ْٜ٘٤‬ػِ‪ ٠‬حٓظؼٔخٍ كو‪ ْٜ‬ك‪ ٢‬حَُهخرش ‪ُٜٝ‬يح كخٕ ٖٓ ‪ٝ‬حؿز‪ٜ‬خ اػيحى‬ ‫‪ٓٝ‬خثَ ح‪٩‬ػ‪ٝ ّ٬‬طٔ‪ٜٔٓ َٜ‬ش ح‪٧‬كَحى ُِل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪ٓ ٠‬خ ‪٘٣‬خء‪ٓ ٖٓ ٕٝ‬ؼِ‪ٓٞ‬خص ‪.‬‬ ‫‪ -7‬طظْٔ حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش رؼيّ ه‪ٞ٠‬ػ‪ٜ‬خ ُظَ‪ٝ‬ف حُٔ٘خكٔش حُلَس حُظ‪ٞٔ٣ ٢‬ى‬ ‫‪‬‬. ‫ٓ‪٤‬ي ٓلٔ‪ٞ‬ى حُٔيحٍ‪ ١‬ح‪٩‬ىحٍس حُؼخٓش ٓطخرغ حُ٘وي‪21-14ٙ ١‬‬. ‫‪33‬‬.

(34) ‫حُٔ٘ظٔش حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ُٜٝ‬يح أ‪ٛ‬زق ٖٓ حُ‪ٓ ١ٍَٝ٠‬لخ‪ُٝ‬ش حًظ٘خف حٌُلخءحص ك‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬حٍى‬ ‫حُزَ٘‪٣‬ش ‪ٝ‬حٓظويحّ ًخكش حُطَم ُظلل‪ ِ٤‬طِي حٌُلخءحص ‪.‬‬ ‫‪٤٠٣ٝ‬ق ك‪٤‬لَ٘ ‪ٝ Fifner‬آهَ‪ ٕٝ‬ػ‪٬‬ػش كَ‪ٝ‬م ‪:‬‬ ‫‪ -1‬طليى حُٔخٓش حُؼخٓش ر‪ٞ‬حٓطش حُوخٗ‪ – ٕٞ‬ح‪١٩‬خٍ حٌُ‪ ١‬طؼَٔ ػِ‪ ٚ٤‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪َ٤‬‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ٗٝ‬ظ‪٤‬ـش ٌُُي كخٕ حُ٘٘خ‪١‬خص طٌ‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬ظَ حُظطز‪٤‬وخص حُوخٗ‪٤ٗٞ‬ش ‪٢ٗ ًَٝ‬ء ‪٣‬ؼَٔ‬ ‫ر‪٣ ٚ‬ـذ إٔ ‪ٞٔٔٓ ٌٕٞ٣‬ف ر‪ ٚ‬هخٗ‪ٗٞ‬خ ‪.‬‬ ‫‪١ -2‬خُٔخ إٔ حُلٌ‪ٓٞ‬ش هخ‪ٟ‬ؼش ُِ٘وي حُؼخّ ٖٓ حُـٔ‪ ٍٜٞ‬كخٕ ًُي ‪٣‬ؼَهَ حُٔ٘ظٔش حُـ‪َ٤‬‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪٣ٝ‬يهَ ٗ‪ٞ‬ػخ ؿي‪٣‬يح ٖٓ حُطَم حُظ٘ظ‪ٝ ْ٤‬أٗ‪ٞ‬حػ‪. ٚ‬‬ ‫‪ -3‬ىحكغ حَُرق ؿ‪ٞٓ َ٤‬ؿ‪ٞ‬ى ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ٓٔخ ‪٣‬ـؼَ ح‪ َٓ٧‬ػٔ‪ َ٤‬ػِ‪٠‬‬ ‫حُلٌ‪ٓٞ‬ش ك‪ ٢‬حٓظويحّ ٓؼخ‪ َ٤٣‬حُلؼخُ‪٤‬ش ًٔخ إٔ ًُي ٓؼ٘خ‪ ٙ‬ػيّ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى حُي‪ٝ‬حكغ حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس‬ ‫ك‪ ٢‬حُٔ٘ظٔش حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪.‬‬ ‫‪ ٖٓٝ‬ح‪ٓ٫‬ظؼَح‪ ٝ‬حُٔخرن ٗٔظط‪٤‬غ إٔ ٗظز‪ ٖ٤‬إٔ حُلَ‪ٝ‬م حُظل‪٤ِ٤ٜ‬ش ر‪ ٖ٤‬حُٔ٘ظٔش حُـ‪َ٤‬‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ٘ظٔش حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُـ‪ٞ‬حٗذ حُظخُ‪٤‬ش‪: ‬‬ ‫‪ -1‬ح‪َٗ٩‬حف حُٔ‪٤‬خٓ‪٢‬‬ ‫‪ -2‬ىحكغ حَُرل‪٤‬ش‬ ‫‪-3‬حُظٌِلش ‪ٝ‬حُويٓش‬ ‫‪‬‬. ‫ػزي حُلٔ‪٤‬ي ر‪ٜ‬ـض ‪َٓ ،‬ؿغ ٓزن ًًَ‪17-11 ٙ ، ٙ‬‬. ‫‪34‬‬.

(35) ‫‪١-4‬ز‪٤‬ؼش حُ‪ٞ‬ظخثق‬ ‫‪ -5‬حُٔٔئ‪٤ُٝ‬ش حُؼخٓش‬ ‫‪ -6‬حُٔؼخٓ‪٬‬ص حُٔظٔخػِش‬ ‫‪ -7‬حُؼ‪٬‬هخص حُؼخٓش‬ ‫‪ -8‬كؼخُ‪٤‬ش حُظٔ‪َ٤٤‬‬ ‫‪ -9‬حُظ٘ظ‪ْ٤‬‬ ‫‪ٓ 9-1‬ىجنَ ُىٌجْس جُٔ٘ظٔس جُـ‪ ٍ٤‬جُٓ‪ٞ‬ه‪٤‬س‬ ‫ط‪ٞ‬ؿي ٓيحهَ ٓظؼيىس ‪ ٖٓ ٌٖٔ٣‬ه‪ُٜ٬‬خ ىٍحٓش حُٔ٘ظٔش حُـ‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ٝ‬ى‪ٍٛٝ‬خ ك‪٢‬‬ ‫حٓظويحّ حُلؼخٍ ُِٔ‪ٞ‬حٍى حُٔخى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُزَ٘‪٣‬ش ٖٓ حؿَ طلو‪٤‬ن ح‪ٛ٧‬يحف حُؼخٓش ُِي‪ُٝ‬ش ‪ٌٙٛٝ‬‬ ‫حُٔيحه‪:٢ٛ َ٤‬‬ ‫‪ -1‬حُٔيهَ ك‪ ٢‬حُظٔ‪َ٤٤‬‬ ‫‪ -2‬حُٔيهَ حُوخٗ‪٢ٗٞ‬‬ ‫‪ -3‬حُٔيهَ حُِٔ‪٢ًٞ‬‬ ‫‪ -4‬حُٔيهَ حُز‪٤‬ج‪ ٢‬ح‪ٌُٞٞ٣٫‬ؿ‪٢‬‬ ‫‪ -5‬حُٔيهَ حُ‪٢ٌِ٤ٜ‬‬ ‫‪ٓ -6‬يهَ طلِ‪ َ٤‬حُ٘ظْ‬ ‫‪‬‬. ‫ػزي حُلٔ‪٤‬ي ك‪ٝ ٢ٜٔ‬آهَ‪َٓ ٕٝ‬ؿغ ٓزن ًًَ‪30 ٙ ٙ‬‬. ‫‪35‬‬.

Références

Documents relatifs

In the second case, we compute the Morse invariant for the intersection homology sheaves on a family of toric variety singularities which appear in the Schubert

In recent years, many studies have focused their attention on the role of the ubiquitin system in regulating ion channels and transporters, initialed by the discoveries of the role

Soit pour les maxillaires par 3e systeme des bridges et des dentiers speciaux pour lesion de la voute palatine, soit pour la face par les appareils de caoutchouc, d'argent,

These results indicate that in wt cells, SUMO-dependent recruitment of the THO complex allows this specific subset of mRNPs to escape exosomal degradation, either by directly

مﻋدﻟ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ،ﺔﺿﻔﺧﻧﻣﻟا ﺎﻬﺗﻔﻠﻛﺗو ﺎﻬﻣادﺧﺗﺳا ﺔﻟوﻬﺳ ﻊﻣ ًﺎﺻوﺻﺧو ،لﺎﻣﻋﻷا تﺎﺋﯾﺑ دﺎﻛﯾ ﻻ ثﯾﺣ ،ﺔﯾﻧﻘﺗﻟا ﻩذﻫ رﺎﺷﺗﻧا عﺎﺳﺗاو ﺔﻟوﻣﺣﻣﻟا ةزﻬﺟﻷا تﺎﺟﻟﺎﻌﻣ ﻲﻓ ﺔﯾﻛﻠﺳﻼﻟا

[r]

ﺭﻤﺯﻟﺍ ﺩﺠﺍﻭﺘ ﺕﺎﻴﺌﺎﺼﺤﺇ ﻝﻭﺤ ﺓﺭﻅﻨ ﺀﺎﻁﻋﺇ ﻰﻟﺇ ﻝﺼﻭﺘﻟﺍ ﺍﺫﻫ ﺎﻨﺜﺤﺒ ﻝﻼﺨ ﻥﻤ ﺎﻨﻟﻭﺎﺤ ﻝﻭﺼﺤﻠﻟ ﺓﺩﻴﺠ ﺔﻠﻴﺴﻭ ﻩﺭﺎﺒﺘﻋﺎﺒ ﻥﺎﻴﺒﺘﺴﻻﺍ ﻰﻠﻋ ﺩﺎﻤﺘﻋﻻﺎﺒ ﻱﺭﺌﺍﺯﺠﻟﺍ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟﺍ ﻲﻓ ﺔﻴﻭﻤﺩﻟﺍ ﺎﻬﻌﻴﺯﻭﺘﺒ

يرﺋازﺟﻟا ﻊﻣﺗﺟﻣﻟا تادﺎﻋو تﺎﻣوﻘﻣو يرﺋازﺟﻟا ءﺎﻣﺗﻧﻻاو ﺔﯾﻧطوﻟا ﺔﯾوﻬﻟا ﻰﻠﻋ ظﺎﻔﺣﻟا ﻲﻓ ﺎﺳﺎﺳأ رﺑﺗﻌﯾ يذﻟا ﺎﻬﻧﻣ دﺎﻔﺗﺳا ﻲﺗﻟا ﺔﯾﺑﺎﺟﯾﻻا ﺔطﻘﻧﻟا نﻛﻟ ،ﻲﺳﻧرﻔﻟا مﯾﻠﻌﺗﻟا لﻼﺧ