م ا ا و ا ا م ا ص : ل و م ا ا و ج ة : ةد ــــ ـ ـــ نا :
و و ت اد
ا
و م
ا
ل
ا
ت
ؤ د ا
يو ا م ! ا
ةد د أ ن
ؤ
ناز &
–
ذو
ا دا إ : !" فا إ ذ %ا : م . ير ا و . -ء ) ا *+ ا -ا و ر ا ذ ا ــــــ فر -ـــــــــــ ا ةذ ا ط -أ ا ارد ا : 2014 -2015
ءﴚ ﺎﻣﻮﻳ ﲇ ﻞ ﺒﻳ ﱂ ي ا ﰊٔ ﱃٕا ﻊﺿاﻮﺘﳌا ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ يﺪﻫٔ
ﺔﺒﶈا و نﺎﻨﳊ' ﲏﺗدوذ ﱵﻟا ﱊٔ ﱃٕا و
ﻢﳍ لﻮﻗٔ
:
ﲆ ةٔ5ﺸ7ﻟا و ﻞﻣٔ8ا و ةﺎﻴﳊا ﱲﻧٔ
عﻼﻃ? ﻒﻐﺷ
ﺔﻓﺮﻌﳌا و
ﺎﻌﻴﲨ ﰐﴎٔ و ﰐاﻮﺧٕا ﱃٕا و
ﱊﺎﻣٔ ﻖﻳﺮﻄﻟا ءﴤﻳ ﻪﻗﺮM ﺎﻨNﺳ ﺢﺒﺻٔ ﺎﻓﺮﺣ ﲏﻤﻠ ﻦﻣ ﰻ ﱃٕا ﰒ
ﻲﻤﻠﻗ ﻢﻬﻠﻤﳛ ﱂ و ﱯﻠﻗ ﻢﻬﻠﲪ ﻦﻣ ﰻ ﱃٕا
لﺎﺼﺗﻻا و مﻼ ٕﻻا مﻮﻠ ﻢﺴﻗ بﻼﻃ ﰻ ﱃٕا
قﺎﺸﻟا ﳼراdا يرﺎﺴﻣ ةﺮﲦ ﲂﻟ يﺪﻫٔ
"
ﺔﺸhﺎ
"
ﺮﻜﺷ ﺔﻤﻠﻛ
ا
يﺬﻠﻟ ﺮﻜﺷ ﻢﻈﻋأ و،ﺔﻓﺮﻌﻤﻟا و ﻢﻠﻌﻟا برد ﺎﻨﻟ رﺎﻧأ يﺬﻟا ﷲ ﺪﻤﺤﻟ
و، ﻦﻴﻜﻤﺘﻟا و ﻖﻴﻓﻮﺘﻟا ﻦﺴﺣ ﻰﻠﻋ ﻪﻧﺎﺤﺒﺳ ﻩﺪﻤﺤﻧ ،تﺎﻨﺋﺎﻜﻟا ﻪﻟ تﺪﺠﺳ
ﻊﺒﺗأ ﻦﻣ ﻰﻠﻋ و ﻦﻴﻌﻤﺟأ ﺔﺑﺎﺤﺼﻟا و ﻦﻴﻠﺳﺮﻤﻟا فﺮﺷأ ﻰﻠﻋ مﻼﺴﻟا و ةﻼﺼﻟا
ىﺪﻬﻟا
ﻰﻟإ
ﻦﻳﺪﻟا مﻮﻳ
.
ﻞﻳﺰﺠﻟا ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ مﺪﻘﺘﻧ
ﻰﻟإ
فﺮﺸﻤﻟا ﺎﻧذﺎﺘﺳأ
"
ﻟا
يرﺎــــــــــــﻤﻌ
"
يﺬﻟا
ذﺎﺘﺳﻷا ﻞﺒﻗ بﻷا نﺎﻛ
ﺎﻨﻴﻠﻋ ﻞﺨﺒﻳ ﻢﻟ و ﺪﻨﺴﻟا و ﺪﺷﺮﻤﻟا ﺎﻨﻟ نﺎﻛ ﺪﻘﻟ
ﺘﻟاو ﻊﻴﺠﺸﺘﻟﺎﺑ
ﻪﻴﺟﻮ
ﻢﻴﻴﻘﺘﻟا و
.
ﻲﺋاﺪﺘﺑﻻا رﻮﻄﻟا ﻦﻣ ﺎﻨﺗﺬﺗﺎﺳأ ﻞﻛ ﻰﻟا ﻞﻳﺰﺠﻟا ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ مﺪﻘﺘﻧ ﺎﻤﻛ
ﻲﻌﻣﺎﺠﻟا رﻮﻄﻟا ﻰﻟا
.
ﺮﻜﺸﻧ نأ ﺎﻨﺗﻮﻔﻳ ﻻ ﺎﻤﻛ
ﻦﻣ ﻞﻛ
ﻲﻓ ﺎﻧﺪﻋﺎﺳ
زﺎﺠﻧإ
ةﺮﻛﺬﻤﻟا ﻩﺬﻫ
.
2 د : ل ل ا ةرد ا د او ء وو ء إ ت و ا وھ ر ا م ن ط و$% ا ن ر ا ر ن نود ر% و ط & ق ا ء ط إو ر ا ل ل(او او ث د او ، ر كو ا ب و ضر.او ل(او / د او ز او /و ق1ط2ا . د3و تد$ و4ا ر% تاروط ةر 5.ا 3و % ر 6و هذھ زر أ ة ا تاروط ا تر % او 3و ، ا ل ا $ ر ا د ا ھ ، و و ا ك ( 5 ت و ا ا وأ $: و ت و ا و و فر < (أ د از ا د /او او و ف: $ %ا ةو $= ظو و ر ا ط .ا مظ ن او ضر= نأ 3و ا / دو $ رط % م م ا ك ذ ق م ةر ر% مد $ ق ر= ر ا . رود د از و ر& ا 6 ( : د ا و و ا ء و،ل % ا ل و روط ? إو مظ ء م د @1 ل3أ $ د ا ت و ا ت و ا . ماد5 %ا $ م ل ةر & ا ? ھر و و اد ا اد م ا < (أ د ةر ا ل ا ل ت ا يدر= ا ر /او لو(و ا ل أ ن ف 5 إ % % ا ة ا ت/ ھر 6و او د ( 3/او /او .... تروط د3و ر% ل و و ا هذھ / أ تذ5أو لھذ و ةدد ت $% و و ل ( /ا دار .ا ن ت او م ا لود ف 5 دود ا ت? أو لود ا ن ا تار او ةدد ب %B ر ا ل ةد د قرط تد وأ $ : ا ب ور 2ا ت1 او ور 2ا ت ر /ا 3او و ... C ا . ت د3و م ا ر وط ةد د ق آ و و ا ةرو: ھ % او 1 ن ر : ل $ او د ( 5 ن : ا ف( ا و ر ا ا ةد ت طو?& ن ن ر ا نر ا و ،ت د ر ا ر = % ا ر = /او ت/ ( /ا ةرو:و &2 ت1(او او إ ةرو: ا و و ا ب ر و ا ر% ن $ ر ا ل %%ؤ ا ط?& ل او $
3 و ر ا ب ط ا دادز و ر ا ط ا ب % إ إ /و(و $ او ا تار نر ا $ و د او ا ن ر او . و ةدد ر( م& وظ وأ ظ $=(و م ا و و ا إ رظ ا ن ث فادھأ ق ل: و و ر ا وظ ا د ا ر( ا و ر ا ر( ا و و = ا ن د ز ل أ ن و ر ا ت ار %/ا و ا داو ا و ت/4ا و ىو ا تB د و تار ? ا هذھ ةار د د ا و ثاد %/ا ت ا هذھ ماد5 %ا إ م ا لود ةد د ت @ ق 5 و ( ا ت د ا و ت طو?& ا $ او و = ت رد ن م ذ ا لو(= ا و &ار /ا سراد ا و &ار /ا 3او ا ل: ل 3 ن ھد$ &2 إ ض او د3 ا ل 3ار ا م6ر ر ا ل ر وط إ ىدأ ا 3ر ا ت .ا لود ا روط ا و ر ? ا ىد و يد ( 3/ا و : ا ىو % ا تو = ارظ ىر5 /إ نأ ن & و ل15 ن م ا و و ا هذھ ق ط ةدھ % م ا لود مظ ا ر ا .
94
ت ــــــــــــــــــ
و ا
ت ار
او
1 -ا د ةد د -ا م ا د ا و و ا ماد ا ا . 2 -ب ا داد و بو ا ةز أ ر و ط ا دد . 3 ط او ةذ ا ن ل رد تارود د ) راد*او ا ت ؤ ا , ور *ا م ا و و ) ظو و م ا د ا . 4 ز ز م و ) ا ا ت ؤ ا ور *ا . 5 -تارر ا ث د ارد ا /ھ او و و ) ظو و د ا . 6 -ا ت ؤ ا د ا و و ا ف ظو ا ا ا ر و ) ا . 7 و و ا ر و از ر و ا ت ؤ ا ف د ا . 8 س رد ا ب أ ث د ء ر4او د ا و و ا ر 5 , , ز ر او ا ل ر 5 ا اذھ ب ا , ةرد 6 نو ا رد ا ب إ ل و . 9 ن ةد ) 8 ) ا ا ت ؤ ا ن ل9او ا تاو 6 : و ت 68 6إ د ا و و ا ف ظو ن ر ;ا بر . 10 ن نأ ور *ا م ا ق= 5 ا نو ا ھ يد ا م اذ ، ا ت ؤ ا , ماد ا إ ر و و و ماد ا و 5 ن ر أ إ سراد ا ھر ا 5 ت و ار ا . 11 -ر ا د-راو ا -ر وط ت -ر 4ا ماد ا و و ل ) .
[Tapez un texte] Page 1
د
:
ت و ا و و ر ش ن ا أ يذ ا ت او ت ا مظ د ت ا ر !" د# ا ! مظ و! ا ر $%او ب او# !ط ر ا ت و ا () ش نأ * ب ا ن +,و () ر, # ا ر ا () د * أ ث # ! ور ا ت ا + () . / ط تر ا ( ا ! و و ا ل1 و ا هذھ ن لز !) و () لو و و ا . و !" د# ا و و ا لو# ! م ھ 5 لو%ا ل 5 ا زر أ ث# ا ناو لو%ا ر 6 ا ت و () ل7د ر و د$و () : • ث# ا لو%ا : مو.5 !" د# ا و و ا !" د# ا و و ا روط !" د# ا و و ا ص1 7 • ث# ا ( " ا : ل ا * او أو ت و ا و و ! $ر ا ل ا و و • ث# ا ث " ا : ت ر ا ) ت د7 او! ھ ( س ا س و د 5 او ف . ا ( س 5 او
5
س
ا
:
د ا و و ا إ ا ا ر ظإ ر ل مھ ة ا د نإ و ر ا ؤ ا فادھأ ق و د% ر ا & ھأ ار او ارود ب ( ىو ا ن * + , -( ا . ت و( ا و و ا ر/+ م ( ا نأ د / %-ا ر/+و ت- / -او د ا و ر أ ط( ح ( د و ر ةو%و ،ر & ( (+ ب * أ كرد نأ م ا ن ك ذ ةر م ( ا 5 ل نأ نأو د ا و و ا ف( 6 ف ظو ا ن 5 ر ا هاو .
حرط
ل
ا
:
ھ (+ ثو ا ز ا :ر ا ت ا ن نأ ةدد ( تاذ نو يد/ ا م و ث فر ( ل ( او * مو يذ ا رود ا (+ ضو ا د ا و و ا ( ا ةرور= ا ت= %ا ر:از يو ا ( ا ىو إ >ا ةر إ ا :
ماد
ا ىد
ت
ؤ
يو ا م
ا
و و
؟ د ا
هذھ ت جرد >ا ا +ر@ ا ت-ؤ ا : ت"ؤ ا : 1 -و د/ اذ ؟ د ا و /: /6 ھ و ؟ 2 -؟م ( ا د ا و و ا فادھأ و ف: ظو ھ 3 -؟ ( ا ت ؤ ا اد6 ا ن ا د ا ت ا مھأ 4 -د6 ةدو ن و ر ا ؤ ا * د ن د ا و و ا %B+ ؟ ( 5 -مھأ ھ ؟ و ر ا ت ؤ ا د ا ت ا ماد6 ا * او ا ت %و ا 6 -؟ و ر ا ( ا د ا و و ا ت و ر ا ت ؤ ا مد6 لھ6 ت #ر$ ا : 1 Cا 5 د ا ظ أ ھر +ا ن د ا . 2 ىو ن د ا و و ا مھ م ( ا . 3 -د% ( ا ت ؤ ا مد6 ا ت ا مھأ ن نو . 4 -@ ا ةد ز & ارود د ا و و ا ب ( 5 ر او ن م ( ا ىو . 5 -ا مھأ ن ھ د -ا در-او -ا (% نو نأ ن ماد6 ا * او ا ت %و ( ا ؤ ا د ا ت ا . 6 د% مد6 ت ا و ر ا ت ؤ ا ط&= ن ف @6 ( د ا و و ا يو ر ا ل ا .
ھأ
ث ا
:
ؤ ا د ا و و ا ماد6 ط ر ا ب او ا ض ر ث ا اذھ نإ د ا داد+>ا لB6 ن م ( ا @ ا ن و ا و ر ا ار B 6 ا ص وظ ا و ر ا ، 6 و ؤ ا هذ ن ( ا = أ م م + ل ا ط&= ف@ . عو=و ا ھأ د ا ن و ر F ث د ا و و ا ماد6 ا * ( يذ ا ؤ ( ( ا ىو ا ن و ر ا ل و ل ا يراد>ا ن عو ق(6 ت ؤ ا 5 س و ؤ ا دار أ ن ل/او ا م ( ا ل ( ا . م د ك ذ (+ B= د ا و و ا لو د ارد ازإو س ( ا اذھ ن+ ر روط F /أ يذ ا F(ط/ ا ر & و ب ت ظ ا ط B 6او ب و ، هر ھ * دد *@: ظوو .
ارد ا فادھأ
:
و د ا و و ا مو @ م + ر طإ 5=و . د ا و و ا زار إ ؤ يأ رود او و ر ا ( ا * ( يذ ا .
7 ةد د 5 ار ا د /ر ا ءار إ عو=و لو ارد ا . -و -و ا 5%ا-و (+ فر ا د ا ؤ ا اد6 او و ر ا .
عو#و ا ر
إ ب
أ
:
-ا -ارد -ا ةد ز عو=و -ا -اذھ -ارد ( -ا ,ر -ا . ن ىد و و و ا ھI اردإ م ( ا . ق( ر ا ر ل أ ن لو= ماد6 د ا و و ا ؤ ا ( ا . ر ا ل @,إو عو=و ا اذھ ت ارد ا ص ت ل6د د% ا تار & ( م ( ا د ا و و ا . -ف( 6 د ا و و ا لو6د 5 / 6 م عو=و ا اذھ نو ت- ا .
ارد ا ت و ,
:
ء أ ل ا و / ث ا ( + . -ء أ نو ا مد ل %ار ا ض ضر ا 5 زو ( + تار -ا . -يو ا م ( ا عو=و ص6 ا 5 ار ا (% .
-
ا ت ارد ا
:
و د عBطB تار ذ ا (+ ت ارد ا ض ك ھ نأ د و ةدو و ا م ( ا ارد ت ھا ا ا ت اد6 او و و ا / 6 @/ د ا ىد و ھأ (+ ل ا ؤ ا ىد يد ل و ( : جر6 ةر ذ ناو + ت : " ر:از ا ت و( ا 5 2003 -ق آ و ( / " ن آ، د + ت ،* ر ةذ Iا فار إ " د رو ة ار + " و ا مو( ا ( ر:از ا ، مB+>ا و مB+>ا مو(+ م % ل / -ا 5 روط ل ار ةر ذ ا هذھ ت و د%و ، ت و( ا و ر ا ر:از ا مد و( ا ل B ا و ا ا دراو ا تاوط6 ا د د و B ا ت و( 5 ق ز زاو ،ن ل ارد ا هذھ ت و و ت و( ا 5 ص6 و ر ا دراو ا (+ ھر أ ؤ د / %-ا .
8 -قور ر،يز ر ر ت ناو + " رود و و ا د ا ت- / B ق فادھأ ار إ ا ر ا اد ا ر:از ا -ارد ؤ ت- / ا ر:از " ت ، فار إ " نار ع ر " ، ت ر س + ف ط ( مو( ا د / %>ا مو( او ر ا مو(+و ا،ر ا ا 2010 / 2011 .
.ار ا م ھ $ ا
:
ؤ ا : ر ا ل: و ا ن +و ضر@ F / 6 وأ + ظ ھ د او ق د6 وأ ت ج إ ( ا ادھأ . و و ا د ا : مو( ا ق ط مو ( ( + فر او ل ن د مظ ضار,أ ق ةد+ 5 ( % تاذ فر و و و ا K ماد6 -ا ( ا ر ( ل Iا ط و وط و د6 * ھ رو ن >ا . يو ا م ا : ا : ا س Iا م( ا ب إ B6 ن م ظ ( + يو ا م ( ا ر ةدو/ رط ر ( ظ و وھوةدد و م ( ا ن ل/و ( I م ( ا ل ار مھأ ن ل& ا م +و ن ا م= ،ىر6أ م ( ا ن ( ر ا هذھ ن ن ر6 ا ط و ا .
مد
ا /0 ا
:
L ا إ قرط ا ل % د - ،مد6 ا ل نأ إ ةر >ا ن طور L ت (ط و تارد%و ةدود ث ا / او ، ت- اد6 ا ث ا (+ ضر@ ، نإو رط م - * L ث ا ر 6ا ( + ، ط +ا ط إو ،عو=و ا * يذ ا * +و و ھ ر6آ (+ L ل =@ ث ا (+ ضر@ ا .
9 ةK =ر لB6 ن 6 ر ا L ا د6 ا ل روط و د ا و و ا ن و ر ا ؤ ا و " د أ ن هد6 " وھ 6 ر ا L ا نأ ك ذو، " د يذ ا L ا (+ +و%و د 6 ر ا رھاوظ ا ر= ا ر @ و م = ا ن د @ و " (1) . د ا و و ا ت اد6 ا (+ فر ا لو أ ن %Bط او و ر ا ؤ ا ، و ا ا ط ( و ن راد>ا و ا ا (+ ءو= (طو ن ( او يو هذ ت ا . ل@ ا @/و ا ت ارد ا د6 ا د ن ن رد% ر أ 5 وأ L ا مو ، ھر @ و ت ا ماد6 ا و ل ( ضر& زB ا ت و( ا ا ت ارد ،5%او ا ف/و @/و ا L ا نأ يأ 5: %و د و ا ت %B ا و فورظ ا د د 5 ل @/و ا ( % ر Iا L ا ماد6 B >ا رو ا ارد د + ر Iا د ، ثو اد6 ا ث ا ةرور= و مB+>ا يذ ا ا بو( Iا (+ د +ا ت ا ل ( و 5 (+ د ظ B ا وأ ةر - تاودأ ق رط ن+ ل أ ن ت و( ا (+ لو/ ا رط وأ B F ا اذھ نو نأ ن و ارد ا تار & ن+ ا .
ت
ا 1 تاودأ
:
د ( ر ت ا 5 ( ر ر ،ث ا ن ةر + إ ج ا نI ث ا فرط ب: / ا ر 6-ل Iاو ةادM 5 د ا ،ت ا (+ د+ رد% ر K ت ا 5 ،ن مظ نأ د اذ ن ا ر أ نو د6 ،ةادأ ن وھاذھو ارد ه د +ا يذ ا ء ا .
ث ا تاودأ
:
ظ 3 ا : ب ق رط ن+ ارد ا ل ةرھ ظ ا ةدھ ھ ( ا ث ا ظ B ا ت ر/ %ار ن ث ا ن ث ط ا ورظ ق و ز ا ھر طإ (1) ن ن + ، L ث ا 6 ر ا ، راد فر ا ، ةرھ ا ، 1980 ، ص 16 .
10 ن و B+ @ و ط أ ن ،م %رطو و ( ا ث ا تاودأ مھأ ن ر ب او ا ص @ ث ( F ثو ا + بر% ن . ن "ا : ءازإ ( ا / ( ةر ھ ،دار Iا و رط م او F و م او ب = ر ت %B+ د إ فد م او ت ر %ر . دار M * و ا (: Iا ن +و م= جذو أ (+ فر لو/ ا د/ (+ ت ل او و ارد ا عو=و مھر 6ا م ن ذ ا ص 6 Iا إ م( م إ ةدراو ا (: Iا (+ د +إو .
ث ا 1
:
ةدود ر ,و ةدود +و وھ ن تادر@ ا ب/ ث تادد ا وأ ر/ ا وأ يأ ارد ا مو يذ ا تادر@ ا 5 ث ا 5 نأ ث ا ارد د/ و تادر@ نو ا Iا ءز ا ث ا ا 5 ( و ا ءاز Iا يأ ا 5 ( . ر/ ا ماد6 F ا بو( أ ق ط ا د%و ) *( K ارد ا 5 (: يأ ( تادر@ ت&( ث ارد ا 17 ؤ ن راد>ا نو( ةدر@ و ر ا هد6 د أ ن و 46 ل/أ ن ةدر@ 56. نو( ع - ك ذو و ر ا ؤ ةذ Iا نو ا م دد+ M تار -ا وأ م :ارK ء-د>ا ا =إ ؤ ا رار I ء إ ك ذ ن د ب/ م اد ن م و6 ر ن م,ر تار -ا هذھ M نأ م ( + (+ ضر& وھ -ر , . ر أ ا 5 ر 6ا م و (+ ص/6 يو ا ا ذ B (+ ارد ا ت ارد ا + اذ و د/% رط د ا وأ د/ ا " مو ا ا ھ و ر 6 ث ا ن د/( ل - ، رط ادر@ و ق ا * رادا لB6
11 ةد ا * ر هر 6 /6 مو و ا هر/ و ث ا 5 ( " د% و ت ا ل 95 (/Iا 5 ا ن ةدر@ ب أ ث ؤ ( 60 ا و ةدر@ % ا 5 ك ذ ت -ا ةر بار %ا 5 تار -ا 5 زو ن از => ةد مھر = إ رو ا . ط ارد ا : ثB إ عو=و ا م م د ،لو/ يرظ ا ب ( ن (/ ت//6 ذإ ل/@ او ر 6Iا ب ( ، ط ا ت /و ا 5 6 ا K م ت ار %-او د%و م % هذھ ن ل/ ل ث B إ لو/@ ا ل و ث إ م ر/ + . لو و ص: /6 (+ ز ر ث د ا و و لو + م ھ @ ل/@ ا و و ا و (+و ت ا ھر + ل/@ ل مھأ نو ، و و ( و لوIا ث ا د ا و و ھ و ث ا ا ت أ ث ا أ و و ا ث ا و و ا رھ ظ * ء و و . ( Iا م ھ @ ( ص/6 د ا ل/@ ا أ * لوIا ث ا %رط ت م ( م ( ا ھ و ث ا لو ن * ر 6Iا ث ا أ م ( ا و و + رود و و م ( ا ر وط ث د و م ( ا . ل/@ او ث ا اد ق لB6 ن اد ارد ا إ * %رط ( ر ا د و ر ا ؤ ا لو ا وأ ارد و ظ B ا (+ وIا " ةد6 د أ ن " + @/ اد6 ا ىد (+ فو%و( / 6 @/ د ا و و ا ت و د ا و و ( ار -ا فادھIا ق م ( ا ىو ن 5 ر ا و . (1) ،ر:از ا،ت +و ط او د،ل / -او B+- و( @ ( ھ ، ( ر د أ 2005 ص، 196 .
12 ا %رط د و ر ا ؤ ف ر لوIا ث " ةد6 د أ ن " د% م ا ث ا ةذ Iا ن ل (+ +زو ا ت -ا تB ( ذ B او ن راد>او ار 6أو L: تء ث ا ث ا B ا ت -ا ل ( +زو ا .
ر
ءادھإ
د ا
... 2 ا ر ط ا ... 4يرظ ا ر ط ا
لو ا ل
ا
: : د ا و و ا ... 14 د ... 15 •لو ا ث ! ا
:
د ا و و ا ھ ... 16 د ا و و مو ……… 16 د ا و و روط ل ار ……… 17 د ا و و ص ……… 18 •" ا ث ! ا
:
و و ا ت أ . . . 21 او أ و ل ا ... 21 ت و!" ا و و ... 23 #ر ا ل ا و و ... 24 •ث " ا ث ! ا
:
و و و و ا رھ ظ ت ر ا ... . 26 س و د ا و س ! ا ... 28 &! ا و ف ا ... 26ل
ا
#
... 31" ا ل
ا
:
م %& ا
.
1لو ا ث ! ا
:
م !" ا ھ ... 34 م !" ا مو ... 34 !" ا ل و ا روط . ... 35 م !" ا &( د ا و و ا ت ) *ط ... 37 •" ا ث ! ا
:
م !" ا و و . . . . . 40 م !" ا و و مو ... 40 و*ر ا ؤ ا &( تاود, د ا د ا ت ) ا ... 42 م !" ا &( د ا و و ا ماد ا د او( ... 43 •ث " ا ث ! ا
:
ث د و ر وط &( م !" ا و و رود م !" ا ... 46 م !" ا و و ماد * م ھ ا تارر* و & اود ... 46 م !" ا &( د ا و و ل دإ &( " ا دو ا ... 48 رد ا *ر ا &( م !" ا و و ق *ط ت #و" ………… .... 50ل
ا
#
:
... 52!ط ا ر ط ا
ث " ا ل
ا
:
و*ر ا ؤ * اد ارد " ةد * د أ ن* " و* ناز !3 ... 54 د ... 55لو ا ث ! ا
:
و*ر ا ؤ ا ن ... 56 ؤ ا ف ر" ... 56 ؤ ! & ظ ا ل ا ... 57 ؤ ! راد4ا م #5ا ... . 58 2و*ر ا ؤ * ن !" * ص ا ن * ا ل ! ... 70 و*ر ا ؤ * ن راد4 * ص ا ن * ا ل ! ... 80
ث " ا ث ! ا
:
9 ا ... 88 ذ 8 * ا ن * ا 9 ... 88 ن !" * ا ن * ا 9 ... 88 ن راد4 * ص ا ن * ا 9 ... 89ل
ا
#
: ... 90# ا
... 91 ت ار ()ا و ت و ا ... 94 * ار ا و رد ا + ( ... 95 ق - ا ... 99 سر ا ... 111 316
.Ι
لو ا ث
ا
:
د ا و و
ا ھ
ود و يد ا نطاو ا ل ن ر اد ا و و ظ ا ر أ ن د " ناذ$ ا س $ ا و ضو ' ا دادز رد) رو ذ ا ظ $ ا ماد ا عو دادز رد) " أ د) ظ $ ا مد ب -. و - $ و ةر ء أ 1و و ا ظ 2 أ . .Ι 1 / د ا و و ا مو : لو ا 3ط) ا ن ط) ن نو ھ و ل ا - و - $ ھ 1و و - $ ل أ نإ Techno ا أ ةر 6 وأ ن Logy - $ ن7 ھ ن و - ارد وأ م$ ق ط ا م$ وأ ءاد ا م$ 1و و ا 9 1و و ا س - ط فر ثو $ 16 ا ق ط ا - $ يذ ا م$ ا ن ن ل 1 - ر ر < و - ر ر ف ظو و ت رظ ا و . " > -1 ، 6 و) و 6 رادإ و 6 اد ا و ھر وط و 6 - ا - $ ا لو$ ا م و ةدد فادھأ ق ) (1) . فر ا - و 1 ةر او - ار ا - او تاود او ل@ و او - د ا - ظ او - رادAاو ا - و ا " ل 1 - ظو وأ ل ءادأ ن Aا 6 د ت 1 ا ع A - و او - د ا $ در ا جو 3 1 او . جو 3 - ز> ا تار 6 ا و تار ا و فر ا - و 1 ن (2) . - Aا فر ا ن ةد) - و 1 ن و تCDا تاود او ن و ك> Cا @د ا ل ا م ظ $ ج F . ت > $ ا ق ط ا ت ار Cاو - $ ا $ ا ث $ -1 تء 1 ا ك ا ... 1و و او . ك ظ - ر ا -'$ ا - ط$ و Technique 1و و ظ و Technologie -) رط ا وأ بو$ ا وھ ك ث د ا و م د ظ لو ا و (1) - ط ا ، ر ، 3 زو ا و ر ا و - ط$ ب ا راد ، م$ ا و م $ ا ، 1و و ، س - ط د 2 - ، 2009 ص ، 2 . (2) - ط نود ، ةرھ ) ا ، 3 زو ا و ر $ ز ا ، ير ھ 1 ا ل Cا - و ت و$ ا 1و و ، ن د ا م$ دو - ، 1990 ص ، 15 .17
، $ ا ھ 1و و ا أ - $ وأ ل ز 1 ا ن Aا ن Aا 6 د ا
ن6 ا و نو ا م$ 6
la science des artes et metiers
ص@ - ارد و ا ظ ماد ا ر6ظ د) تاد ا و تCDا 6 3 ا ةد ا رو ا 1و و ص و - د ا و ةد ا 6 ھأ ذ 9 - Dا تأد د - ر ا ةرو ا رو6ظ د ا ج Aا ل 1 ةزر ا 6 (1) . ن و - د ا 1و و ا ف ر " ا تاود ا ك$ 6 9 ء مد ا ت و$ ا مظ 6 1 ا م د ا ت و$ ا ماد ا $ ةرادAا د م )$ و رار) ا ذ ا ف$ ت $ ا - ا H ار ا 1و و ا هذھ ن . و ،- ؤ ا - $ ' ا ) hardware ( و، ةزھ 1 ا H ار ا ) software ( ت ا د او و ) data bases ( ت و ) network ( د او) ا تاذ ىر ا ر ا وأ ب او ا ن د د ا ن ط ر ا " (2) . .Ι 2
/
و و روط ل ار
د ا
:
- ا - ا بر ا ب ) أ د1 تأد ا Dا ب ا ةرو ھ تارو ا هذھ لوأ نإ ت ط)$ و - و$ ا - ا و - و ا ت ط)$ - وأ - - تروط و ا ت و$ ا ةرو 6 - ا ةرو ا أ ، ىر ا - 1Cا ةرو 3 - زاو تء 1 د1و هذھ أ ت$ أ اذإ . أ - ا - ا بر ا ب ) أ Dا ب ا ھ و - ر ث> ا تارو ا ر آ تر6ظ د و ، ت و$ ا $ اد 2 أ د و 3 1 ا ةرو (3) ل و تC Cا ن رو إ 3 1 ا نأ لو) ن ر آ ج ا مو ا هار رظ ر 6 فو ت ف $ تC Cا و ت و$ ا و - Dا ت ا ت ا اذإ ةر< ن . اروط تC Cا تروط د) ار . رو6ظ تر أ تC Cا و ت و$ ا 1و و ل 1 -$@ ھ تاروط ت$ د) و$ ت د د ا ت 1 - $ إ 1 فد6 و و ةد د -ن ، ت و$ ا ن (1) ص ص ، ق ا 31ر ا س ، ن د ا م$ دو 15 – 17 . (2) ناو ت ر 1 - ر ،يز ر قور " - ا - 1 ار إ فادھأ ق ) تC > - د ا 1و و ا رود ر@از1 ا - اد ا - ر ا -ر@از1 تC ا - ؤ - - ارد " فار إ ت ، " ر نار) ع " ت ر - 1، ،ر ا مو$ و - ر 1 ا مو$ او - د Aا مو$ ا - $ ف ط س - 1 ا - ا 2010 / 2011 ص ص ، 13 ، 14 . (3) د6 ك$ ا - -$1 ، - و$ ا - ؤ ا $ 6 ا و تC Cا و ت و$ ا 1و و ، و$ د ح ج ، - طو ا 6 ع ، 2 ب1ر – -1 ا وذ 1421 ـھ / ر و أ 2000 – سر 2001 ص ، 60 .18 تاز 1 ا - ق ر ا و - ا 6 19 ب او ا رو6ظ تاروط ا هذھ ت$ 1و و ا هذھ ت أ د) ، - د ا - ) ا و - $ ا ةرو ا ن إ اد1 ةر ت ن ز ت ا ن - - $ و اد1 -$@ ھ - ر 6 و ت و$ ا 6 1ر ا و 6 1 و تC Cا ل 1 6 اد ا و ، ب او ا هذھ ل ' مظ -$@ ھ تاروط ت$ ھ 6$ ا ىر ا ر ا ل) ا ل د) ) ا روط ا Digital Transmission $ ا ل) ا ن Cد Analog Transmission ن Cد ور Cا ل و ا و - @و. ا ف ا ر و ك ور Cا Optical Fibres ن ةر ھ اذإ از > د تار ن مز ل و $ -)@ ةرد) 6 - 1 1ز تار إ 6 7 - @و. ل رإ يذ ا ت و ا ل. أ ل و ت> اد نود ةز 1و ةر ل> ت و$ ا ن -$@ ھ ت رط) ا نو ز $ ا ك$ ن ) ش إ إ ( ل) ن 1002 ة . هذھ ت أ ث ن ز ا ن د) ل> 3 ر ل - @و. ا ف ا - ) تروط د) و اذإ - @ر ا ل Cا ة - ) ا ت و - 6 ا ت ا ار و 6 تد1 ت ا - Dا ف ض ت ھ و ھر < و ت و$ ا مظ و ،تC Cا و - ) ا هذ6 3 و نأ و يد ا نر) ا ل> ت ور Cا رود يدؤ ،ن ر ا ل@Cد ا ر ذإ ور Cا ر ل و ر 1و و ا نأ إ 2 يذ ا ت ر ا ر إ ت ا ةز61 ا و تCDا ل ) ا 6 < Cو - رور. ا - @و. ا - ا $ -ب ر) ا . نأ ن م<ر ا $ و ف ا مو6 - 1 1ز ا ) - @و. ا ( د) ، - د ا م ھ ا ن د ل - ر1 ا روط ف ا هذھ ت 10 Cإ تاو ل) ط@ و ر أ مو ا ت أ 6 أ ز ت - ر ا ت> ار ا (1) .
.Ι
3
/
و و
ا ص
:
ت و$ ا $ لو ا $ - د ا 1و و ا ل - ر ا - و او - $ > او - و او 6 1 و و 6 ز ھر و -ط او ن - و 1 - ور Aا ةز61 ا تC Cاو - $ ا - $ > او ن ر و او - ر أ ت او (1) ص ص ، ق ا 31ر ا س 60 ، 61 .19 - ا ةز61أو ت> ا - رو ا ف او - @و. ا ار أو و د 6 او 9 د ر او ور Aا - و ت ر Cا ف او6 او - و ا .
6 ا - د ا 1و و ا هذھ نأ و ھروط و نو يذ ا ن Aا 2 @اد ر و 3 ل ل1أ ن د د1 ن " $ " رط ةد Cا اذھو ،- و ا " 6 ص@ - ر د ت و 1و و ا - د ا ل و $ : 1 -ا interactivity : راودأ $ - Cا - $ ا نو ر ا ر ؤ ث ا ت و$ ا م6 نو د و مھر أ و ن ر D $ ق$ط و ظ ل C ن @ ) ا ت د ن د د1 عو رو6ظ - ا هذھ ت ھ د و،رد ا ن Cد ن ر ا ) ا راو ا و ل Cا ل@ و 3 > )$ ا ل 1 د ن ل ا و ل ا إ > ل Cا 1 . 2 ر ھ ا Demessification : ن 6 و - د ا ل Cا ل@ و $ ذ ؤ - و ت 1 مء> 6 و ل@ ر ا هذھ د د إ ل ا إ - ر ھ 1 ل@ ر 3 زو - ؤر إ ل@Cد ا ر و، ر أ " ن ھو$ ل ر " ة ا و م ا ةد و - ا ت أ د ت ا د) ل> ير ھ 1 ا ل Cا ل@ و -.6 6 )) ا - - ر ل@ و "1 ث نور ا و يد ا نر) ا و ت ا د) رظ ا ةد إ إ -1 ل 1 إ - د ا 1و و ا ةدھ ا و ع Cاو ةءار) ا تار تار ن ةر ىر - ر تار " و و - وز " ن ھو$ " 1 ا ل) ا طو) د6 ك ذ و تاذ 6 إ ل - ر ھ 1 ر < " 9 ف و ا د د1 ا تC Cا و م> Cا ل@ و ر ث - و 1 وأ - در ت ھ 1 ا (1) . 3 -از ا : C و در $ ب ت و 6 ) ا وأ ل@ ر ا ل را - ا و ور Cا د ر ا مظ ا > ، " ت و ا م ظ ا مد نأ كر ل ن ب$ط ل> ن وأ - ر$ ل ) ا دو1و ا -1 نود ت و يأ 6$ ) إ - ر ا ل ر ا ل Cا ت ) ر 6 دھ م 6 و و H ار ا ل 1 $ و د ا ل - د - ا ت و ا . (1) ص ، ق ا 31ر ا س ، ر ن ، - د و دو ، يد 2 ا د 7 .
20 4 ر ا " ا Mobility : 6 د ن ةر ل ا ل@ و ك ھ نأ ، ل) ا ف 6 ا ل " ر ر أ إ 6$) م ، ن يأ ن ، ل Cا 6 ةد Cا H د ا نو $ ا ت و$ ا ل) - إ - ط دوز ل ) آ ب د ا - و6 و ر ل ر آ إ ن ن . 5 ل و ا # Convertibility : ت و$ ا ل) $ ل Cا ل@ و ةرد ھ و - و ط ل@ ر إ - و ا ل@ ر ا ل و ن ا ت ) ، ر آ إ ط و ن و س $ ا - ظ أ ل ا وھ س ا . 6 ب ر ا و ل و ا # Connectivity : ل Cا تاودأ - ت ر د م د) ض ا 6. ن لز ل ت1 د ا ا تاد و ا و ل ا تذ أ و - ظ ا -$ ا ن و ل Cا تاود ا - - ا ت ر ا 6 تاد و ك ذ $ - اد ا 6 ظو يدؤ 6 ، 3 ا - $ ت> دو 6 1 ن ا ر ) ا @او6 ا "1و ل أ $ - و ز $ ا تار Cا ل ) ا ل 1 . 7 ر % ا و & و ا : ةر ' ل@ و إ ةرو ا هذھ لظ - ر ھ 1 ا ل@ و ا "1 إ ن ن 6$) ن يذ ا ر ا اذھ ك$6 ا فورظ و مء> يذ ا ل و ر آ - ر ا و ل) ا ةر ز . 8 ر ' (ا و عو ' ا : -) ط ل ل اد و م ا لو ل Cا ط@ و ل'$' " و ن و ، ط ا ا د) ا ن و ، ر ' ا إ م . ا ن "1 - د ا 1و و - 1ا يد ا ر و ا ل دد ا إ . 9 -* ا و و ا وأ ل ود ا Globalization : 1و و ا هذھ عر ا روط ا ت و$ ا لد و ل) ل 1 ن ز ا - ا ل ر ا ه 1 ا (1) و مو ا 2 أ د) اد م ير ا ر - ر ) ةر - ر و - آ ت ا ل و م - د ا 1و و ا 10 - ل * ,(ا ور Flexibilité d’usage : 6 از ن - د ا 1و و ا نا 6 $ برد ا ا ج ةد) ر < و -ط 6 أ يأ ل Cا - و6 ا . و و ر (1) ر ن ، - د و دو ، يد 2 ا د ، ص ص ، ق ا 31ر ا س 8 ، 9 .
21 - و$ ا ل ل أ ةد $ ت $ ا ن دد ذ م ل> ن ك ذ و ، دد ق ط ل1ا ن م H ر un Application Précise (1) . 11 - ماد ,(ا - و د "* ا : ماد Cا - م 6 - د) ا تاذ و ل Cا 1و و را و د د ا د ) ا و ل سأر ةد ز ر ث - ر ا -' ذ 9 ك ذ ھ و - $ ا ع يد أ ب أ ذو ا و ةو) ا 3 1 ا د@ ا . 12 - # # ةرط , و ر (ا : دد ز ر م 1و و ا هذھ - نإ اذھ يدؤ و ت 1 ا ةدد ا - ا ت ر ا ن و ىر ا - ا لود ا ن دد ةرط ا إ ز ر ا ير Cا ت ر ا هذ6 -)$ط ا (2) . .Π / ا ث ا : و و ا ت , ,أ ة ا تC 1 ف$ د ت 9 ز ز@ ر $ ،ةد ھ - د ا 1و و ا ل و ز@ ر 6 د ىر ا و 6 $ مو) ل ماد ا دار ا لد - د ا 1و و ا ت ) ن ن أ ن ت و يأ 6$ و و ت و$ ا و ر ا . .Π 1 / ل (ا مو : غو$ ا و -$ ا ن ل يذ ا ل و رد ن -) - $ ل Cا - ر ا -'$ ا وأ غو$ ا 6 ا أ ن رط ا ن ط ر - - > د 1 إ و ن ن و ء 6 Cا إ > ا ل ا ن -) ل ا - $ و - < Communise و 3@ وأ و - ز $1 Cا -'$ ا Communisme و ار ا وأ - ر م6 إ ل) وأ عو 1 ا إ لوؤ ن ر نأ ن - $ $ > ا ل ا ن7 ك ذ - ر ةرو (3) . (1)Robert Reix , Système d’information et Management des organisations , ( Vuibert , France) ,
4eme éditiion ,2002 , p 72 – 73 . (2) ر ن ، - د و دو ، يد 2 ا د ص ، ق ا 31ر ا س ، 9 . (3) ل ا ل Cا ، رو - ھ ) " ار 6 ، " أ ، " ھ ( - ، - ط نود ، - رد Aا ، - 1 ا - ا ، 2000 ص ، 14 .
22 ط ا ل (ا : وأ ت و$ ا لد و ل) 6 > ن م - 1ا - $ ل Cا نإ ءارDا تاودأ ن ر أ وأ ةادأ ماد ،ةر ر < وأ ةر -) رط ر أ وأ ن رط ا ن - $ ا فارطأ ن - ر ةر ا ر نأ ضر' (1) وأ ن ن ل ا 6 م ، ةر -ط ار تاوط تاذ - 1ا - $ ل Cا - > ل> ن م - $ ا هذھو ، دد 2.او فدھ ق ) ر أ - إ ن - @ نو د ود ، و ، $ 3 1 وأ ةر ' - 1 ن وأ ن در .... و ل@ و ل Cا م و ، ب أ - $ ا فارطأ ن - ر ةر ا ر نأ ضر' - و و ةر (2) . $ 6 ن ةد عاو أ ل > و : ل (ا / اذ ا : ثد وھ يأ ، " 3 ثد در ا ل اد ل Cا ن عو ا اذھ نا ن يأ " رد و " ر 1 و هر أ و . در ا ل) ل اد ل ا و ل ر ا نو اد او ل ) ا . ل (ا / ' ا : عو ا اذھ م 1و ر أ وأ ن ن ل Cا ن اذ6 "1و 6 . أ ) ا ل Cا و 1ا 6 ( وأ ن ا ن - ا تاء )$ ا و ت> ) ا و ل و ا ل Cا ل@ و ل ا إ ءو1$ ا نود ر ل و ر أ - $ . ل (ا وأ /* ا ل (ا /* ا : - و 1 و ص ن م ل Cا ن عو وھ وأ ةدد ،ةر ' رو أ نو$ ) و نو < ھدار أ ن9 - و 1 ا ف و 2 و ر م6 د و - $ - ا قرط 1 ا ل Cا م و - ر : و سورد ا ، - 1 ا تاء )$ ا ، ت ا بط ا ، تار ؤ ا و تاود ا ، تار. ا ب رد ا H ار ، - 1Cا ت> ا و ت 1Cا . / ظ ا ل (ا : ل اد ل ل - $ ا ل Cا ل@ و ماد ا ل Cا اذھ م ا مد و - ظ ا 6 ادھأ ق ) ت ظ ا ل Cا ، ل Cا اذھ ت ظ (1) ، - رد Aا ، - 1 ا ب - ؤ ، ر ا 3 1 ا - ا ت > ا و ل Cا ، ب ر< 3 ا د ب ر< - ، - ط نود 2004 ص ، 14 . (2) نود ، - رد Aا ، ث د ا 1 ا ب ا ، - 1Cا - د ا و ل Cا ل@ و ، نور آ و ق> د د أ - ، - ط 2004 ص ، 16
23 ور Cا د ر ا و ، ت ر Cا ، ل@ ر ا س ا و س $ ا ، ت ر ا ، ف او6 ا ، ا ... Q ا . ير ھ ا ل (ا : ةر ت ؤ و ت @ ھ 6 مو) ا ت $ ا ل Cا اذ6 إ 6 ط او ن ا تCDا و ةز61 ا مد ر ھ 1 ا 6$) و - ا ل@ ر ا ج ل - د ا 1و و ا $ - ر ھ 1 ا م> Aا ل@ و د و ةدد ةر < ) ، - ط ا ھو دو ا و نو ز $ ا ، - اذAا ، ت ط ت ل 1 ا ، (... / ,ر ا ر 4 و / ,ر ا ل (ا : ظ ا و ت ؤ ا ةرادإ - ل Cا ف ت - $ ا إ ر ر < و ر ل ا ر < ل Cا ن9 ر ا ل > - ، - ظ ا د وھ و "1ر وأ م ظ ا ل اد ءاو ت 1 ا ن @ )$ م ر ا 6 ادھأ ق ) . - ر د او و تاءار1إ و ب أ ق و ر و م ظ ا ر طإ ةد ر ا ل Cا م و ق د ةد و ، - رو - و ةرو ) و نو < " ا - ور و ةدد و ت Cا و ت ط$ $ ر ا م ظ ا و ر ا ل Cا ت و$ ا نأ ن و ف@ ظو ا $ ا إ ل ا ن وأ ل ا إ $ ا ن ر ا ل Cا ر ) أ ل وأ (1) . ت و * ا و و إ ر م 2$ط وھ ماد ا ت ا ء A ةاد9 ب او ا ) ت و$ ا ( نإ 6 و ، 6 1 و ت و$ ا ةرادإ ب او1 ل -ط ر ت و$ ا 1و و ر أ ل اد ب او ا نإ،ةر م أ $ ق$ط ةد و ت و$ ا ةرادإ - 6 ا تاود ا ن و ا ب م ا هذھ $ ق$ط و ت و$ ا 1و و ا م أ وأ ت و$ ا - د م أ م ةرادإ ت و$ ا ت د ، ت و$ ا 1و و ر ةد و (2) . (1) ، ن ، 3 زو ا و ر $ ء ا راد ، - ا ت > ا و ل Cا ، وط ا ن د دو ، ن $ ا ط ر - ط 1 ، -2005 ص ، ص 87 ، 88 . (2) ر ا د Cا و م $ ا ر وط عور ا ل Cا و ت و$ ا 1و و رود ، يدو ز ا د د1 ) ERFKE ( دد ا ، ندر ا ، قو ا ر وط - ر ا -$1 ا ، - در ا - و ا - $ط - ا تار 6 ا -5 - ، 2012 ص ، م 93 .
24 و 6 1 و ت ا 3 1 - د ا 1و و ا ، تCآ ماد ا ھ ت و$ ا 1و و ن ر 6 ر ) جذو 6 9 ناو و يد ا - ظ أ - ار و ر $ ر ؤ د د1 ن -ط ار - و 1 $ د د ا ل ت د ا و ت 1 ر و ج Aا ت اد Aا - 6 ا ر@اود ا ، يد ا ل Cا ، - ار ا - ظ أ ت 1 ر و - ور Cا ب او ا -1 ا ن ز و ف ةر ' ةرو ض ت ا -$ ا ث و - د ا ، ا - د Cا - ا و نو ا - ظ ب و 1و و ا ن ھ ر ا و ت و$ ا ، 3 1 2 ھ و رو وأ ت ط ، تاو أ ل ت و$ ا ل) و -1 ، ن ز م$ و -) د ا ت ور Cا ل ث Cا 1و و ا و ور Cا ىر ا ن7 " $ و و ت ا 3 1 م 6 > ن ا ل@ و ا و ب ا ن - و 1 ھ ت و$ ا 1و و ) و 6 ز و 6 1 ل@ و ا هذھ ن ن و زو ر وأ ت و ر ، تاو أ ل 6$ ت ر Cا - و د ن ل Cا و ت ا د او و ت 1 ر - ور Cا ب او ا (1) ا ل Cا - $ ل> ن "$ و در يذ ا ىو ا وأ نو . ا -1 6 ظو م ، 1 ا وأ ظ ا وأ ا وأ ير ھ 1 ا ن و ت و$ ا 1و و ر ؤ و مد ن م<ر ا $ - و ا ىر1 6 رو (2) . ∏3. / #ر ا ل (ا و و م - اد ا ت 1984 - ر Cا - 1 ا ل ن و نو $ $ - ا فار'$ ا م R تC Cا د و فد6 ةد ا - و $ ا ل ا ن و ، و ، @ ط م 1993 ت ضر - اد م ، 6 ةدد س ) د 1 إ و - ر ا ت د ا د و - ) ) ا - اد ا 1 ت و د ا ر ؤ 6 ن و - ا VideoConferencing - @ر ب 3 رأ S أ م ل Cا م 1و و ا ك$ ماد C ةر -1 ك ھ ن م و ر أ د و ا 1995 ت و ور - ر 6 د ا ن لز ر و ا ةز61أ ل و 6 . (1) م $ $ ةرھ ) ا - 1 ز ر - ط ، ل Cا و ت و$ ا 1و و ، ن د ا م$ $ دو ، يو د ن - ، ر ، حو ا 2000 ص ، 79 . (2) - ، ةرھ ) ا ، 3 زو ا و ر ا و 3 ط$ ل ا ز ر ا، ت و$ ا 3 1 ، س دو قر ط 2004 ص ، 149 .
25 ر ا ' ا ل " رط # : تC Cا ل 1 وھ - $ @ر ا ل ا ن ،- و ا Cإ و - @ر ا و - و ا 6 و 3 1 ت و$ ا لد ل تروط 6 أ ،- و ا 6 أ H د ا صر) ا ت د ا ) CD ( Compact Disk - $ ا ة $ ل د . ل أ ل) - ر تاو ث> إ و $ ا ط ا م ) $ - ر ا - ا ل و - از ةرو ت و$ ا $ ا ط مد ن ق ا " أ ث ،ت و ا س نو ر آو س $ ر آو،نو $ $ إ ج در ا ن ك ذ و ، ن ا س و د ا تار ؤ $ طوط ةد ثد نو -) رط ةد او ة ل Cا تاو H د -) رط ماد و Multiplexing H د م عاو ا 6$) و ةد او ة - ر ا ت ا رد ن ةدد ا 6$ $ -$ ) ا -61 ا إ د او ر ط ، ث إ تو ا ل) - $ تد ا - و ا ةر Aا ل و $ ن ز ا ن ر أ ذ ةد ت إ ةر إ ةرظ - @ ر6 تو ا ةد verying analog ت ا ض ا وأ تو ا 3 را $ ةر Aا - @ ر6 ا ماد ا بو ن ، $ ا تو ا ل ت ا وأ تار Aا ر6 ا -$ ا - @ ل رAا مظ ل ثد يذ ا ش و ا ت و$ ا ضر د ل اد ا ض ثد ث م> ا ء أ ةر Aا ظ > و ، -$ ر < وأ - ر < - و) ا ت و$ ا 2 و ، ل ) ا - حو.و ك ذ تار إ اذإ . أ و ، - د $) ا نو ز $ ا و و دار ا - و) ت ةر Aا - و) ت ط ماد ا ل> ن - @ ر6 ا Relay Stations ل Cا مظ -$ وط ا ت ا تاذ ش و ، إ ل Cا - لوط $ - و) -ط ل ثد - ءو ن د ز ةر Aا ن7 تC ا ض ھ و ، - ا تداز $ ةر Aا -$ او ا ل مو) و - $ ا ةر F ل ل 6 اردإ م C بو$ ا اذھ ر ل رAا ا 3.و ط ا ار'$ ا م ظ ا ك$ ا نو و زو ر ل ت و$ wire ط ر يذ ا و ل رAا ط ة ) ا وھ ل ) Cا chammel سر1 ا " يذ ا ز 61 ا مو) م @ ر6 ا Buzzer ل ) Cاز 61 - ظو Reciver -ط فار'$ ا ل مو) و - $ ا ت و$ ا زو ر إ تاو ا هذھ - 1ر ل ) Cا decoder (1) . (1) ص ص ، هر ذ ق 3 ر ، و$ د ح 73 ، 74 .
26
I
.
ث ا ث
ا
:
رھ ظ
و و و و
ا
ةد رھ ظ 1و و نإ م 6 > ن ا و - 6 ط أ و 6 تزر ف$ ذ إ لو و$ -ط ا ت ) ن بو$ط ا ح 1 ا ق ) - د ا 1و و .1.ΠΙ
/
ت ر (ا
:
Cا 2$ط 2 أ د) $ ماد Cا - @ ا ت $ط ا ن ت ر نر) ا ن ت ا - اد 3 - -$ $) ا تاو ا راد . ا وأ ت ر Cا ) ت ( Net ن ث ، ر' أ ت ن نو - > - و - ن ةر ھ ل ص ي ت ر - ا هذھ ت و$ ا ل نأ و - ا هذھ لو1 نأ ) ك ذ " 2 اذإ ( م ا ن ن يأ ر آ ص 3 ثد نأ وأ (1) . ت ر 6 اذ -'$ ل و ا - ور Cا ل@ و ا ن - ت ،ب ھ ت ر Cا ت@ أ ت و ا ن ء . وأ م . أ ت و ن ل ةر و - $ فارطأ ل د از (2) . ب " ا ل " 6. -ط ر ا - ور Cا ب او ا ن - ھ ت ر Cا ن7 - ا ر ا ر وأ - ر ا -)@ ا - ر ا ف ت ط ا ل) - طوط ر طوط ا هذھ ن Q ر ا ر وأ (3) . - ن ةر ھ -ط ت ر Cا و ا ن ر دد ن نو ، - . -ط ر ا ت ن ر دد ل - ر -$ و ر و م ا لود ف$ ط ر ا و 6. 6 د و 6 @ ظو مھأ ن و ت و$ ا (4) . 1 / ور (ا د ر ا : ا ةرادإ - د ، سر 6 ا ف$ ر و - ار ل> ن - ت ر Cا ت ء إ ت $ ا لد ، - ا ل Cا - إ - $ ل - ا - 1ر ا 3 او . (1) ط ن ، 3 زو ا و ر $ - اد ا راد ، ت ر Cا 1و و ، ا ةد < ، - ز) ا ن أ 1 - ، 2007 ص ، 21 (2) جر ةر ذ ،" ر د ن - آ " ر@از1 ا ت و$ ا 3 1 2003 -ق آ و -$ " ةذ ا فار إ ت ، " ةد رو ار " م> Aا و - ا مو$ ا - $ ر@از1 ا - 1، ل Cا و م> Aا مو$ م ، ص 26 . (3) - ، ندر ا ، ر ا و - ط ا - ھ راد ، ت و$ ا ةرو ر و ت ر Cا ، ب ) د 1999 ص ص ، 22 ، 23 . (4) - ، ةرھ ) ا ، 3 زو ا و ر $ ف@ ط$ ا راد ، ب@ 1 ا - ت ر Cا ، د 2003 - ط ا ، 1 ص ، 22 .27 / ور (ا د ر ا E- mail : ر أ ن وھ و ور ا 6 ) ا و - ر ا ل رإ ر ىد - ر 1 ا ت ر ا مظ مد و ت ر Cا - ا و - ر 1 ا ت د ا ق ا و ت و$ ا لد نو د ا و نو راد ا و نو ا " د و 6 د ن ر > -$ و - ل أ ةرو ا و تو ل رAا م و ، ةدد1 ت و$ ن ط) - و ا صو ا س و (1) . 2 ت ا ل" : ت $ ا ل) لو و ور
(FTP) Protocol File Transfer
اذھ د لو و ور ا ت ر Cا ر ت $ ا ل) اد ا ر ا و مد ا وھ 3 د* ن ط ر ا : ق رط ن Telnet ب او ا ن ط ر - د ا هذھ مد) ل ا ل $ - 1 ا - . ا ب او $ ةزھ 1 ا H ار ا ماد ا ن ا ن ل 1 د ن - . ا نو ز ا فر C - ا ب او ا ل اد ةدو1و ت و 6$ 1 ل ) Client ( بو يأ $ ل Cا ء أ ر و ل Client ق و مد أد / ن@ ز ا ) Client/ Server ( بو<ر ا H ر ا د بو ا و نو ز ا 3. يذ ا . 4 -* ا ت ا د او# /- ت و * ا ن ث ا ت د : و H ار ا ن ر دد د1و 6 - $ ا ت ا د او ت و$ ا ن ث مو) ا تاود ا : H ر Gopher ا - ر ا و ةد ا م@او) ز . H ر Archie $ ةدو1و ا ت $ ا 3 1 ء أ $ ل ا ت ا ةد وھو - ا ر و ا ةز61أ م ظ ) WAIS (
Wide Area Information Services
مھأ و م ظ ، "$ ق
د د1 ا ا تو ا
Web (www) World Wide
نDا - و ا - ا ل ، ت و ا تر ا 6 اد ا عو و ق>طAا $ ت ر Cا ث ا تاودأ ثد أ ىر ا تاود ا ر. ا . 5 H ر ل ت ر Cا ل> ن ط@ار ا $ - ا 3 او ا د د - د Google Earth . 6 -1Cا ل او ا 3 او و - ا و ر ا لد ت د (1) ، ا ةد < ، - ز) ا ن أ ص ص ، " 31ر ا 22 ، 23 .
28 7 -د ن ق و ا - -د 8 -ر ا ت د ا ھر < و - 6 9 و ز $ ا ث ا - إ ل ) او - @ . ا تاو ) ا (1) .
2.ΠΙ
/
/ ,
ا و ف
ا
)
7, ا ف
ا
(
ف ا : ر ، - ا - $ - واز د ل ) ا و ل ر ا ن ةر ر < ل ا ة د ل Cا رط ةدھ مد إ - ا ث ن ف 6 ا ر) و ءار1إ - 6 ا - ا - ر$ ر أ م6 $ "1و ا ر د ث ، (2) . / , ا ) ف ا 7, ا : ( ا 1و و د - ھأ تC Cا 1و و ر أ ن ل - ر و 6$ و و ق@ و ل) -$ ل $ ةرد) ا 6 اذإ ت ا ت د ق@ و ا $ ت $ط ا د از و ر ا م . ا -1 ت ا ن رد ا . $ ا نإ ) ب ر ت و ا إ و ن ( ر ا ب 1 د و ا بو$ ا وھ ل) 3 ط يذ ا يد ا د ن رو ا و ط - و ا ق@ و ا ل) و ل ر ا ص ا ن ل ءز1 ت و ر ا ل 1 ل ا ت د ن ةد Cا عو.و لو ت ر1أ ا - 6 ا بر 1 ا ذ و ط ر ء أ ف$ - ةر ث> 6 ت ر ا ا - ر1 ا ك$ ت ا ك م ن 1985 - ط ر ا ةر Aا - ت ر د و م ) BLID ( - ر1 ا هذھ دد $ - ر ا ت ا ن -) و فCأ - رأ $ د ز ل رإ م ث - ر ا ن ) زو 1981 ن و 1985 ( د ا ط - و ت ظ > ن -$ ر ا داو ا ت و و ت او ا (3) . ھر < و - $ تC 1 و ت رود و تC ) ت $ط و عار ا . (1) ، ن ، ر ا 3 1 ا - ، ت ر Cا ا - د) ، نور آ و هد د 2 2008 ص ، 22 . (2) - ، ةرھ ) ا ، 3 زو ا و ر ا و - ط$ - ر ا -.6 ا راد ، ھروط و ل Cا ل@ و ة9 ، يزو $ د 2007 ص ص ، 49 -50 . (3) ا 1و و ، و$ د ح د6 ك$ ا - -$1 ، - و$ ا - ؤ ا $ 6 ا و تC Cا و ت و$ ج ، - طو ا 6 ع ، 2 ب1ر – -1 ا وذ 1421 ـھ / ر و أ 2000 – سر 2001 ص ، 69 .
29 س ا Teletxt ) ر ا صو ا : ( - ط ل ) دھ $ 2 م ظ وھ أ د - ور إ 24 ن ن ز و - $ ارط 10 -12 وھ و ةد او ا - $ "$@ و ن )$ ا ل د وأ ل 2 C ط) ل رF م ظ (1) . تC Cا ل> ن ت و$ ل إ م ظ س $ ا م ظ د - $ > ا و - $ ا ماد $ - @ر ت و$ ء ط A و ز $ ا ث ا وأ - رو ا ل او ا وأ - د ا ف 6 ا طوط س $ ا نأ Cإ نو ز $ ا ر < و ه 1 Aا يد أ ظ " و س ود ا ن ف$ ز $ ا ث ا -ط و لز ا 3 ت و$ ا ك وأ ت و$ ا ز ر ط ر و6 ل و ل$ ز 61 ماد ا ب1 ھ و ، يد ا ث ن م ظ ل س $ ا ط ) C ص زو ر ت و$ ت ةر -) " ت و ا ةد او ( رظ ةرر رود اذھ و 2 ا - و ماد - و$ط ا - ا م ر ر و ت و ا - إ د ا ا ل$ مو) 3 .او ن ت و$ ا ضر و 6 رود د - و$ط ا - ا ر زو ر - و و ةر . ل ر م ظ د و ) Prestel ( $ ا - ظ أ د أ ط ر ا " د مو) يذ ا - 6 ا س ن ر أ 20.000 ن كر 135 و - ا ند 3 ط 6 ن ت و$ هدوز -61 تأد د م ذ م ظ ا اذھ ةر 1974 و ط ر ا د ر ا - ؤ 6 ت بر 1 ل م م $ 6 ل ا أد 1978 Cا ت> 6 - ط ر ا تC Cا - ؤ مد) و م و تC - ز> ا ت ا -1 ت و$ ا دوز مو) و Information Providers و ت و$ ا ا كو ن 6 د - ؤ يز ر ا بو ا م ظ 6 ز م ث م6 ت و$ - ط ر ا تC Cا ) BT ( ث د - - رط ةز61أ ت و$ ا دوز مد و ت و$ ت د ط ر ت ا ت 1 ض و - ط ر ا - ا مد) و ، ت ا ط ر ا - طو ا - ا مو) " > ن ت د ن ر ء ط 7 ل ا ل $ ر ا Dا ع 1ر Cا و - ر6 ا (2) . (1) م> Cا و ل Cا ، ن د أ ت و ر 1 د -) ت و$ ا 1و و ( ، - 1 ا ، - ر ا راد ، - ، - رد Cا 2003 ص ، 109 . (2) ص ، هر ذ ق 31ر ، و$ د ح ص 68 -69 .
30 س و د ا : و ت ل ر7 " د ن 2 د ل ور إ م ظ وھ - رط - 6 -ط او س و د $ ن ر آ ن د ن وأ ر و ا ةز61أ ن ت ل ) ا $ ةرد و ر 61 ا تاد ا وأ تاود ا و رو ا و صو ا ضر و - 3 ص ر و وأ ، " - 2 - و 3 و ز $ ز 61 ھ س و د ا لو م ظ ا ك ذ ت د ل و @ر ا ب ا 3 ل وأ - و $ طوط ل H@ ر ا ل - $ ا ت و$ $ - رو ا ر ر ) و - ر ا ت>1 ا و ت ر ا ھر < و و1 ا - و (1) . (1) ص ص ، ق 31ر ، ن د أ ت و ر 1 د -109 -110 .
31 ل ا : - ط ا ل " 1و و ا هذھ رو وھ ير ا ل) ا نإ ،ةدد1 ا 3 1 ن Aاو يذ ا $ ا روط ا - او إ C 1و و او ن ر $ از1 " د1 د د1 ا - او م 6 Aاو " 1و و ا نأ كرد نأ م ا $ د > ھد أ .
33
د
:
إ ا ل ا قو و ط ا تار ا ط ھد ا ر ا تار ا يدؤ أ ةد د" جذ % ر ظ تأد ' ، د ) ا م ا ظ%أ "او ا ت د+ ا م, -ل إ س رد ا / اد /ا ل,أ و م ا / ار 0' د م ا ) ل0 : وأ اذ ا م ا ت و ا ن/ ث+ در- ا تارد) ا ماد3 ا ( ن ' ا ر0'4 ر0'أ ط3 م ا أ ' ، يد ا ز + ا و % ' ا + ا / ل , ن اد /ا ل,أ و ذ 6 د +و ا ار " ا ) 0 ل : ذ 6 ا ن ار ' ادد/ 7 " ا سرد ا / , ( %ھ م ا ظ%أ %ور ا ن د ز " + ك د ) ر 9 :ھ % إ و ذ 6 % - ' ر0'أ نو' وأ ، رد ا ا ر ا دو " ة ةد ا / لو + ) ةدد+ فادھ4 . < /و لو % % % 0 ا ل - ا اذھ م ھ - ن م ا ص3 ل' ت63د او "و و%' ا < + ا ھو > ' : ث+ ا لو ا : م ا ھ م ا مو -يو% 0 ا م او ا ل? و ا روط م ا 0 د+ ا "و و%' ا ت ) ط ث ا ا : م ا "و و%' "و و%' مو -0 د+ ا و ر ا ؤ ا تاود4' د3 ا 0 د+ ا ت %) ا م ا 0 د+ ا "و و%' ا ماد3 ا د?او ث ا ث ا : ر وط م ا "و و%' ا رود م ا ث د+ و /اود م ھ@ا تارر و م ا "و و%' ماد3 ا "و و%' ل 3دإ ا دو " ا م ا 0 د+ ر ا م ا "و و%' ق ط ت ,و رد ا .
34
.Ι
ا
لو ا
:
ـــھ
ا
ب ط ا ن' ا ا ةر 3 ا ت 0 % و / ت و ت 0 و ل إ إ م ا فد اد) - يرظ% ا م ا ن ار 0' ن ن' < ح "% ا و ل ا قو و ة + ا ر 9 ضو3 ن و رو و فر و صو % ل' ت و ا ب 9أ نو' ث + ا ةر 3 ا و ر د) ل? و ا ر وط إ 0 د+ ا "و و%' ا ت ق ط% ا اذھ ن و ةد/ ا إ ب ط ا ىو ن 7 ر ا م ا . 1/.Ι
م
ا مو
يو ا
:
/ ل ةدو ) ? م ا رد و م ا ن ل/ - ا 63 ن م ا ا وھ فورظ لظ ةدد+ 'و ط %أ ءادأ / د/ ، طو F و ظ% ثاد+أ وأ تاءار"إ رد 7 ر م نود و هدر- م ا ل/ - د, ، ا ف,و ا % طور و ا تاذ وأ يدر م ا %ھ و ، ا ثاد+Hا وأ تاءار"Iا ' مو) ا م رد ا ا %ھ و تاءار"Iا فد م مو) د, و Teaching س رد م0 ن و ' م ا مو) و م ا رد 7 م ا < ل/ - م ا ل ' أ ن ل' وھ تاءار"Iا ا و ظ% و و'+ ? %أ ءادأ / ن ا د/ طو F ةدد+ 'و ط و % فورظ س رد ا ن ل أ و م/أ م ك ذ / (1) . و تار ا و ت و ا ، % 63 ن م ا ب Hا و ت " ار @ا /و " ر- ا د%/ ت ھ " @ا دو ) ر 9 وأ دو ) ل' ك ذ ن ' اءاو دار Hا ن /و " وأ د هر 9 وأ در- ا ط او (2) . ) رط ر ن م ا < مو) ل63 ن % + وأ م ظ% ءار"إ <%أ / م ا فر فادھHا ك6 ا ةر و <'اردإ (3) . ?ار"إ ف ر < ط % نأ ن' يو% 0 ا م ا أ ط و يذ ا م ا وھو م ظ% ا ا . ل ) و +ر )ھار ا د و ن +ر ا ء %ا ?اد @ا % و د%/ م ا ل3د ا . (1) ص ، هر'ذ ق 7"ر ، ط/ د + 09 . (2) ص ، هر'ذ ق 7"ر ، / د ا د + 32 .(3)Battle & Shannon , the new idea in éducation , library of comgress catalog card number , university of south forida ,
35 و% 0 ا +ر ا د و 060 تاو% فد و م ا ة + م ا داد/Iا إ و / يو% 0 ا داد/Iاو ا +ر ر ذإ " ا م ا او ، رو / +ر ھ ذإ ) و ھد و ,د ب ط +ر %/و ط ط3 ا . ن أد ر ا +ر ا / س-% ا ء / ق طأ 12 ن د%/ % و 22 +ر ، )ھار ا و م ,أ ث60 إ ت , ، ط و،ةر' +ر ا ل ) ا ر ا ةر - ا ھ ط و ا و ةر34 ن يأ و% 0 ا ارد ا 16 إ 18 ل+ار ا مھأ ن ر و ، ر ا س-% ا ء / ھر ذإ د ر ا و %" ا غو ا ھ و د د" د6 ءد (1) .
2/.Ι
ل
و ا روط
ا
:
%' و /و% ةد د/ م ھ - ا ل? و ق)+ % ا ن' و % دو % ا فد ا ل " سرد ا د3 ا ا ف,او ا و ةز "Hا و داو ا %أ / - ر مو - ر - وأ ةر' Fو ص 3 م ظ% و ) رط ا ل @ا د+أ حر وأ ض 9 ةدد+ 'و فادھH ذ ا ق )+ ضر ت /وFو ا . ا ت ا و مو - ا ت0د+ ا تاروط ا 7 ن د @ ا ل? و ا مو - د د+ ر ا ل? و ا مو - نأ إ نو0+ ا ر أ د) ھروط ل+ار ن +ر ل' ت/ +6 تاروط وھ ماد3 ا ط لوأ نأ ث + ر3H ت,و ن ط ا ل د إ تدأ ) ا + / مو) يذ ا ير ا م ا ر ةد د" ت + ط تر ظ ن ز ا رور 7 و 'اردIا م ا و ا ر ا ا ل? و ا و ر ا و ا ت % ا % ىر3أ ا و 'اردIا ت % ا و ل? و ا و تاودHا و + ا تار 3 ا و س رد ا / % ا ل? و ا ل? و ا م0 م ا ت % و ح F Iا ل? وو ا . ح F Iا ل? و اءد ا ل? و ا او"رد ن 3 ا نأ F أ ر'ذ و ل? و ، ر ا ل? و ، ا ا ل? و < % ا ل? و ا م0 ر ا و وأ م ا "و و%' ثد+أ أ + ت ا ت او م0 ا ل? و ا ط (1) ص ص ، د ا د + ن K د / رو 'د دو ا ر ا ' ا يو% 0 ا م د)% ارد 1 ، 2 .
36 ، س رد ا ت % ا ل? و ا ، ح F Iا ل? و % ن و %/ ةد/ ث + و ر ا ت %) ا و ر ا ت %) ا ، ر ا ا ل? و ا م ا "و و%' (1) . ن %Iا دو"و اد إ 3 ر ا و أ دو ل + ا ر ا ةد و ت ا ل? و ا <%أ / لد رو ا مد,أ ذ% ن %Iا ت - 3 نأ إ نو0+ ا ر أ د, و ضرHا ط / 9ور ا ' ل ا ن) أ و @و د / ف ر زو ر ةرو هر ' 4 ر ا ل' ت@و د رو ا ن ت /و " ن نو' %H ل? و /و " ل0 بر " ا / مھذ 6 س رد اود'أ ق ر9Iا ء ا نأ ' ، 3 ر ا ب)+ ا ك 6" رھاوظ ا ارد و ت % ا 7 " هذ 6 ب +ط ا / صر+ ، وط رأ نأ ث + ةر ا ط ا د+أ ب ط د%/ د6 ا ن وHا نر) ا د3 ت% ' ا ل? و وھ و ور ن ا " ن %و' " ت /ر 3 ا 7 " و ب ا ، ن ا ل ا ةرورF % د - + فور+ م ظ ا ن جذ % 7Fو د, و ل د/ ا %' ا نو ا (2) . س رد ا ت % ماد3 ء ا ن د د ا ىد % د, و ، ةز % ' ا ل? و و د /ا <%أ يأ ر H كرد ل ا و ر? كرد م ا نأ إ از ا م Iا ر أ ث + ا ل? و ا / اود /ا ن ذ ا ء ا ن ك ذ' و م ا و م ا / ساو+ ا / ردIا ا ن ن + ا ن ' و F- ا ن صر, / FرHا ةر' م " لوأ 7% يذ ا م ن ر '%@ا ةرھ ظ ل0 / ط ا رھاوظ ا م حر < 6ط 7 ت6+ر جر3 ا ل? و او ھا يذ ا ن ر ا ن ر'- ا " سو ار إ " ذ 6 ا ف 4 ن4 ىد % ث + < و ، ت ر ا و رو ا و ص ) ' ) ا ر 9 ف?ارط ت %او + ا و ء Hا " ل %6 ' " ةزو ، " ، " ل ور " م ھ@ا ةرورF نود % ء ا أد ث د+ ا ر ا و س-% ا ء / و نور'- ا م ھا و م ا / ةر ا و + ا تار 3 ا / د /@ا و ث + Hا و ت ارد ا ن د ا ت ر"أ و ا ل? و ا ل? و ا رود Fو ا تار ا و ر ا م و در- ا قور- ا "او د از ا م ھ@ا إ FI اذھ (1) % ، ر ، ط د % % ط م ا "و و%' و ا ل? و ا ، ن 0/ د + د ت + ا 2005 ج ، 1 ص ، 35 -39 . (2) % ، ن / ، 7 زو ا و ر % قور ا راد ، م ا "و و%' و ا ل? و ا ، د + د ا 1999 م .
37 و ل? و ا ماد3 ا 0 د+ ا ةز "Hا ا ب ' او م6 Hا و جذ % ' " ر و و و دار ا ةز "أ ھر 9 و نو ز- ا (1) ، ھ م ا مھ نأ %درأ اذإ ت +6 Iا ن د 6 ر ا تار ا 7 ق او ا / 7 " ا ةرد, ء % د+ ا و ت - L < " ا 0 0 ا (2) .
3/.Ι
ت
ط
م
ا د ا و و ! ا
:
نر) ا م ا ت " ت " +ا نأ د) /ا 21 نر) ا :ھ % / % ) أ اذإ ق)+ ن 19 / < د/ و, @6 ا م ا ل نا 7 " دارأ ادإ و ،م ا و م ا " ت د+ ا (3) ض % ا ب ) ا ھ 0 د+ ا "و و%' ا نأ ر / و / و، د ,@ ن <%M ر ا <- ' إ ار ا م ا ح6 إ دو " ب 0 د+ ا "و و%' ا هذھ نو' نأ يرورF ا 7 د ,@ا ا ناد ا و % ا ناد ا حو ط ق )+ نأ ذإ ،دراو ا ز ز % د د" ا ر د ,ا تارد) ا ء % ةد ز / ر ' د" إ د لو+ +ر ارد او م ا ل " و % ا "رد د د+ ?ر ا ل او ا ن " ھو، ت و ا إ ذ -% ا و "و و%' ا % ا / ةرد) ا . ل63 ن "و و%' ا و ا ةد/ ) ا ز ز نإ ةرد, ن ھر ) 7 " ا تارد, ز ز م ا ظ% ا تار 3 دار Hا د وز / رورF ا ل @ ل' ت و ا "و و%' سراد ا ز " نأ ك ذ و ق63 و ل و و' ر ل' س م ء ةاد4' < اد3 ا وھ "و9اد pedagogical tool Hا تارازو ن د د ا نإ، م , % ا ناد ا م ا م فد " %ر ب ط ) ةادأ <%ا / ر و ' رظ% ر و ' ا ئد ر 9 ط) و نأ ' ا : د وھ أ بو ط ?د طر @إ س ئد ا هذھ م و ر (1) ' ا ، 7 ط ا و ا ر % دو ك ا " ، ل ) ا و رF + ا و F ا م ا "و و%' ، ن "%آ ير " % ، دو ا ر ا 1425 ص ، ـھ 20 – 24 . (2) ر ا م ا و م ا ، ز - د نود ) 0 0 ا - Hا ت د+ ( و ت ارد تار Iا ز'ر ط ، ثو+ ا " ار Iا ، تار Iا % ، ةد+ ا ر ا 2000 ط ، 1 ص ص ، 63 ، 64 . (3) ص ، < -% 7"ر 97 .
38 و ت%ر %@ا ك ذ نH، ا ا م ا ل6+إ / م Learning ل+ س رد ا teaching و%' ا / م? ) ا ح6 Iا < إ و وھ و إ FI و 0 د+ ا "و م ا ت و ءار0إ م "و و%' ا هذھ نأ < ار % و اذ ا م ا / < رد و ل + ا / < رد, و ر'- ا < -% ن و' / نو' ا د/ %M ، رار ن <%' وھ و و و <'راد 7 ھد د" و ا ل63 ن لو و ت و ا د/او, إ ل @ا ل3اد ن <?ارظ% د ا جر 3 و . م ا ز ز ت و ا "و و%' ھ مھأ " ،ىر3أ + % ن ر ا ظ% informal éducation ت ط و ت ن ر يذ ا د ,@ا ل0 يذ ا و د د" ا د ن/ م ا و ة + ا ىد م ا أ . لود" ا Fو و يد ) ا م ا دو , ك- "و و%' ا هذھ + ا لو + ا مھH 3 و ق آ ر ا م ةد د" ر طإ ظ% Fر ا . (1) ل ، ر ا د ,ا 7 م ا ف ' ل @ا و ت و ا "و و%' رود ناو%/ ت+ ر ا لو+ ود ا ) ر و% ، ن " ، يد 3 " د3 و طو 2005 ص ، 323 .
39 لود" ا : ت و ا "و و%' ماد3 ا ل @او م ا . دو ) ا لو + ا ن ز ا س رد ا / م م او % ز ةر ةدد+ ةرر' و % جاو Hا ف 3 ف 3 ط %أ ل " ا ن ز3 او د%/ ا ب ط ا ن ' ا س ) س-% رار' م %' أ ةد/ س رد ا ن ر " ط ا نأ ' ن ' 7 " ا / ن ل @ا نو' %' ت% ' ت ا ' م ا ن' يأ ن ' ف ' ا نو' م ا ود م ا / ز' ر ا ف ' ا ماد3 ا ق)+ ل @ا "و و%' م ا ت د ,ا ا ن صر ب ر ل' ھ ت /و م ا س دد+ "و و%' ا صر 0 د+ ا م ا ف 3 ر /Hا ا لو + / ت و ا / لو + ا ب ن ر 0' ا ت و ا ) ،ف رHا ر 3 ا (... "و و%' ل صر ت و ا / لو + ا ل' ت و ا ر '
40 يذ ا د د" ا د ,@ا لظ <%إ نأ ظ% ا م ن' @ ر و % @و+ د -ىد م ك ذ ،ت ط ا ' ة + ا life longLearning <%H ةرورF ن ر0'أ ر ل ا ةو) ب رد ا و م ا صر ر و / ل ت ز 7 ف ' ا و روط ا "و و%' ا و ا تاز"% - ظو و ھدد" % ا مو - <% F اذھ و + ا و م 7 " ل' + ب6ط 7 " إ ار ' و ار 7 " ا ل و+ و ر ا م ا اذھ و دو) ا و ل "Hا ر / م م ا نM دد ا "و و%' <" % يذ ا %ور ' Iا ل @ا و ت و ا د % م "ذو % 6' ماود ا / ن Life long learness ود " ىر3أ + % ن "و و%' ر 7 و و م ا ةدو" ن + 0 د+ ا ' د ،<? F ار م ا سورد مد) ت% ناد ا % 0 ا ا بر+ ا ةاد9 % ا ل' وأ ع ذ ا : ار ل63 ن ' ، >ا م6/Iا / مو ا د %M ت /و ط ت%ر %@ا ت ? F- ا و (1) .
.Π
ا ث
ا
:
م
ا و و !
.
إ م ا فد ل إ ت و ت 0 و / ت 0 % و ن' ا ا ةر 3 ا 3 ن ب ط ا ة + ا ر 9 ضو ل ا قو و < ح "% او يرظ% ا م ا ن ار 0' ) ' و ر اد) ةر 3 ا ث + ، ا ل' ت و ا ب 9أ نو' صو % ب ط ا ر) - و إ 0 د+ ا "و و%' ا ت 3د نأ إ ةد/ ا <% ت "و م ا ل " ) ط ر0'أ مھ ا ةر 3 ا + إ ) ط ا تار او ت و ا د د" و ر ' Hا لد و اذھو / د/ ا ر ' @ا . 1/.Π م ا و و ! مو : و،م ا رد و ت 3 ا ت ر ا و ت رظ% ا و مظ% ا ر ا ء % ا ك ذ ھ و % %Iا م ا ل " ) ط ظو ءف' ف ر 9و ر ر % ، ر م ظ% ا ل + (1) ص ص ق ا 7"ر ا س-% ، يد 3 " د3 و طو ل 323 ، 324 .
41 د و ا او ار و ، 6' ھر وط ) م و) و ج %إ ( و رادإ و اد3 ا و م ا ق )+ و < و م ا ةء -' ن + ، و) (1) . م,ر ل' ) 01 ( ف ر ا اذھ Fو (2) (1) ط/ د + ،س 3 ق 7"ر ،هر'ذ ص 14 . (2) ط/ د + ،س 3 7"ر ا س-% ق ا ص، 15 . م ا "و و%' ن نو' ظ% ا ا ر ا ء % و ت رظ% و ثو+ ت 3 ت ر هرد و م ا م ا ظ% ا ر ا ق ط ر هر %/ ف ظو و % %Iا ر ر 9 و 6' ارد و ا ا و م ظ% ا ل + م ر وط ماد3 ا ةرادإ م و) م ا ق )+ < و م ا ةء -' ن + م ا رد و م ا /
42 "و و%' د% و) ا د 'L ا م ا "و و%' %" ف ر %أ / م ا س رد ا م / ق ط ن/ " % ا ر ا م او ل - ا ل3اد ,او ا م ا إ FI ط م ا ث+ ا :ھ % و تاودHا ) ط ا هذھ ةد/ ھر و ت (1) . و و ! ار "ا ف ر ا م ا : /ر وظ% ن /و " ن F م ا وظ% ن د ط ر ا ر % ا ' او - ظو د+او ر طإ " ل ا و ق ط ا فد تاءار"Iا ن4 ذ3 ا تارار) ا /و " مظ% ا ا ت ا و 63 ن م ا % و تار ا و ت و ا ت ھ " @ا د%/ وأ در- ا دار Hا ن /و " ك ذ ن ' ءاو ر 9 وأ ادو ) ل' ط او دو ) ا فادھHا ق )+ هر 9 وأ < -% در- ا ةو"ر ,4 ةء -' ا و - ا ن %' "رد (2) .
2/.Π
ؤ ا تاود%! د&
ا د ا ت
ا
و ر ا
.
بو ا computer : /و " ن نو' ل ' م ظ% بو + ا ا ط ار ا ت %و' ا ن يدؤ ? ظو ف Hا م ظ% ا / ل و ز'ر ا " ا ةد+وو ت % ا ل 3دإ ةز "أ ت "ر3 ا ةز "أو ت اد3 ا بو + و ن ز3 او ث+ ا ةدد ن ود و ا ت و ا ظ-+ رادIا + او ت6" او ،ت - ا .... ا R (3) . د ن) ل * +ا ل و télécommunications : ل' يأ / ت و ا ل رإ / ھ وأ تو ' وأ ةرو ا إ ن ' ن ت و ا و ?وF وأ %ور ' إ ل? و ماد3 ر3آ ت و ا ر? و و ر ا ةرادIا ارود ت@ @ا ب و ط ا ت اد3 ا ل0 ل? و ل @ا ا ت@ " يرادIا ل ا د ن/ .
نوؤ, مظ ل ا : د3 و م ،ت 6 6 ت % ا لد و %ور ' Iا ت ا ط Fو ت % ا ظ-+و ط %Hا ,ار و - 3 ا . (1) ص ، هر'ذ ق 7"ر ، / د ا د + 32 . (2) ص ، ق ا 7"ر ا س-% ، / د ا د + 32 . (3) ص ، هر'ذ ق 7"ر ، نور3آ و يد + - ا د + 47 .
43 مظ% ت / "@ا %ور ' Iا : فر/ و %و ز- ا ت / "@ا د)/ مد3 و ذ 3 ا تارار) ا و ت / "@ا وأ د ن/ ع "@ا ماد3 و د - ا (1) . ور ! "ا ل * +ا مظ : %ور ' Iا د ر ا / ل و و ا د ر او مظ%و س' - او +و ت و ا %و ز- ا ص% او ، ت%ر %@ا ھأو ھد%/ فو,و ا ق+ ا .
3/.Π
م
ا د ا و و ! ا ماد& ا د او
.
ص? 3 ا ض 0 د+ ا "و و%' ا ك ا تاز او ن د د ا ق )+ / ةرد , " م ا د?او- ا : م ا و active Learning : ب6ط 0 د+ ا "و و%' ا مد) 7" / - ? / ب6ط ا ج د%@ا ا ل 0 ا ل ا ن' ب ' ا اوءر) نأ ن @د نأ و و + ةد %ور ' Iا م ا ن ل " يذ ا ر Hا، + ت ط) اودھ و او تاودHا ماد3 ا ل63 ن ك ذ و % تاذو 0 د+ ا 0 د+ ا "و و%' . ب.ط ا ل * ةد ز students achèvement : ب6ط 0 د+ ا "و و%' ا تاودأ لو + /و% و ةدد رد / ت و ا ، ر Hا م /د ل ل' و م يذ ا نو ب6ط ا ض نأ إ ت ارد ا تر أ د) ، - 3 ا ت /وFو ا م و م / ل' ار9و و- ا رو ا و ت % ا د/او, ماد3 ا ن لF أ ' ر / ب و ا . ر ! ا تار ا ت و ا
higher level of thinking skills
: و داد/إ نإ ماد3 ا ا تار ا م /د م نأ ن' ا ن م ا 0 د+ ا "و و%' ا ب Hا 3 ا ت " ر ا ض ك %ھ نأ ث + ،ر '- ا 7 " ب6ط ا تار % و " ت و ا 7 اد3 ا و + و ظ% ، + ا ت6' ا ض ل+ ن ا ل @ا ل? و ھأ télécommunication ط? و ا و )? - ا 6/Iا hypermedia تار % ھ ارود ب ا ر '- ا ا ب6ط ا . (1) "و و%' ا % " ر او ، ت ) ط +" % ا ب Hاو ل @ا "و و%' ماد3 @ ت و او م م و ، ار " ا " م ا ،ت%ر %H دد ا ،س 3 ا سر 2005 ، ص 3 .
