ناﺮ و ﺔﻌﻣﺎﺟ 2 ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟ مﻮﻠﻌﻟا ﺔﻴﻠ ﺎﻴﻧﻮﻓﻮﻃر و ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ﻢﺴﻗ ﺔﺣوﺮﻃأ ﻞﻴﻨﻟ ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ﺺﺼﺨﺗ مﻮﻠﻋ ﻩارﻮﺘﻛد ةدﺎ ﺷ مﺎﻌﻟا ناﻮﻨﻋ ﺖﺤﺗ ﺔﺸﻗﺎﻨﳌا ﺔﻨ ﺑ ــــــــــــــ ﺘﺨﺑ فاﺮ ﻮ ــــــــ يوﺎ ﺎﻌﻟا ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ذﺎﺘﺳا ﺔــــــــــــــــﻌﻣﺎﺟ ناﺮ و 2 ﺎﺴ ﺋر أ. ﻮﻴﻠﻴﺗ د ــــــــــ ﻦ ﺐ ﺒ ا ﺎﻌﻟا ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ذﺎﺘﺳأ ﺔــــــــــــــــﻌﻣﺎﺟ ناﺮ و 2 ﺎﻓﺮﺸﻣو ارﺮﻘﻣ ﺮﻏ ــــــــــــــــــ ﺮﻌﻟا ﺐ ـــــــــــــــــــــــــــــــ ﻲ ﺘﺳا ـــــــــــــــ ﺮﺿﺎﺤﻣ ذﺎ " أ " ﺔــــــــــــــــﻌﻣﺎﺟ ناﺮ و 2 ﺎﺸﻗﺎﻨﻣ ﻤﺤﻣ ـــــــــــــ ﻟا يدﻮ ــــــ يراﻮ ﺘﺳا ــــــــــــــــــ ﺮﺿﺎﺤﻣ ذﺎ " أ " ﺔﺳرﺪﳌا . م . ت ENPO ﺎﺸﻗﺎﻨﻣ ﺔﻨ رﺪﺑ ﻲ ﺮﻌﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﺎﻌﻟا ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ذﺎﺘﺳأ ﻌﻣﺎﺟ ــــــــــــــــ ﺮﺋاﺰ ا ﺔ 2 ﺎﺸﻗﺎﻨﻣ ﺎﺳ ﺪﻤﺤﻣ ﺐﻳﺎﺷ ﺎﻌﻟا ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ذﺎﺘﺳأ ﺔــــــــــــــــﻌﻣﺎﺟ ﻠﻗرو ـــــــــــــــــ ﺔ ﺎﺸﻗﺎﻨﻣ ﺔﻴﻌﻣﺎ ا ﺔﻨﺴﻟا : 2017 – 2018
ءﻮﺿ ﺎ ﻣ ﻊﻓﺮﻟا تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳاو
رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا
ﺔﻴﻓﺮﻌﻣﻮﻴﺳﻮﺴﻟا تﺎ ﺮﻈﻨﻟا
-ناﺮ و ﺔﻨﻳﺪﳌ يﻮﻧﺎﺜﻟا ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ﺬﻴﻣﻼﺗ ﻦﻣ ﺔﻨﻴﻋ ﻋ ﺔﻴﻧاﺪﻴﻣ ﺔﺳارد
فﺮﻃ ﻦﻣ ﺎﻨﻠﻋ ﺔﺸﻗﺎﻨﻣو ﺔﻣﺪﻘﻣ ﺪﻴﺴﻟا ) ة ( ﺔ رﻮﻧرﺎﺒﺻ
« Il ne sert pas à grand chose,…. De multiplier les écoles, de former
Plus de maitres et d’imaginer de Meilleurs méthodes didactiques, si Les élèves ne veulent pas étudier »
« Nous ne voulons pas d’une école ou l’on Apprend à survivre en désapprenant à vivre » ( Jack André 2005 )
أ
ا
او ّاو ا ا ا زإ
او نا اا سا طو إ
و و م م و ما أ أ إ ي ة يأ
، ارا يرا ا
او ااو ا تار أ
...
ا أ إ
إ
يا ا لا و
أو أ ا طو أ و
و
و
طا ا
...
إ
ا أ
إ
‘
و او ة و وو طو أر إ تم اذإ
ا او
...
ا ا إ
"
أ
ء"
إ
ا او ا توا ر ياو يدا اأ
ا ا
...
ا وز إ
"
"
إ
او سا ا باو موا لوا ا ن
ا ا أ إ
"
"
اأ ا وا و د إ
:
د
–
ر
–
–
ى
ةر و او أ إ أ وزو اوزأو دوأو
إو
براو ا
نا إ ا اا اوأ إو
.
فا ذا إ
"
ا
"
ا و ا
جرا ياا ذ ةر ءإو
ااو
ءاا
ب
أ
و م ا
فا ذ ا أ
ذا إو ا
"
ph. Gabriel " ر
ةاو ما ا
CUFFEFن
Avignonم
ذاو
"
Fabien Fenouillet"
مم
Nanterrsم
ا
ا او ا و
تاو
ّا
و
إ
ا
ا
"
"
و د
إو
"
Anne"
ا وا
و
"
F.le portier"
ا ةا
ة
تاءاإ
رادا
.
ةا إو
ا او
ا ت ءاا ا و
نا
.
وطا ه ا ء أ
او ارا يرا ل دو مم إو
ج ﺚﺤﺒﻟا ﺺ ﻣ : ﺎﻨﻛاردإ نإ ﱡ ﻛﺄﺗو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ كﺮﺤﻣو ﺔﺠﻴ ﻧو ﺐ ﺴﻛ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻴﻤ ﻷ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻚﻟذ ﻦﻣ ﺎﻧﺪ اﺬ ﻖﻤﻌﺘﻠﻟ ﺎﻨ ﻴﻌﻓاد ﻦﻣ داز ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ تارﺎﻴﺗ ﻞ ﺔﺜﻳﺪ او ﺔﻤﻳﺪﻘﻟا تﺎ ﺮﻈﻨﻟاو تﺎﺳارﺪﻟا و ﺔﻴﺳﺎﺳأ تا ﻐﺘﻣ ﺔﺛﻼﺛ ﺔﺳارﺪﻟ فﺪ ﺔﻴﻘﺋﻼﻋ ﺔﻴﻘﻴﺒﻄﺗ ﺔ ﺮﻈﻧ ﺔﺳارد ﺖﻧﺎ ﻓ عﻮﺿﻮﳌا : ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ا كارد و ﻂﺒﻀﻟا ﮫﺟﻮﻣو حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﺟﺎ ﻟ ﺔﺒﻴﻛ ﻛ رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ نﺎﻳ سﺎﻴﻘﻣ ﻋ ادﺎﻤﺘﻋا ﻣﺰﻟ ﺮﻧرﻮﻓ رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠﻟ ) QMF6 ( ُ ذ ﺔﺜﻳﺪﺣو ﺔﻤﻳﺪﻗ تﺎ ﺮﻈﻧ ةﺪﻋ سﺎﺳأ ﻋ ﻢﻤﺻ يﺬﻟا تﺮﻛ ﺚﺤﺒﻟا . وﻷﺎﻓ رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻦﻣ ﻊﻓﺮﻠﻟ ن ﺘﻴﺠﻴﺗا ﺳإ ﺎﻤ ﻓ ﺚﻟﺎﺜﻟاو ﻲ ﺎﺜﻟا ﻐﺘﳌا ﺎﻣأ سﺎﺴﺣ ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ و ﺔﻴﻔﻃﺎﻋ ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ و ﺔﻴﻠﻘﻋ ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ ﺔﻴﻧﺎﺜﻟا ﺎﻣأ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ . ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟاو ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ و رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا تﺎ ﻮﺘﺴﻣ ﺔﺳارد ﻻوأ ﺎﻨﻟوﺎﺤﻓ ناﺮ و ﺔﻨﻳﺪﻤﺑ يﻮﻧﺎﺜﻟا ىﻮﺘﺴﳌا ﺬﻴﻣﻼﺗ ﺪﻨﻋ . ثﻼﺜﻟا تﺎﺒﻛﺮﳌا ن ﺑ تﺎﻗﻼﻌﻟا ﺔﺳارﺪﺑ ﺎﻨﻤﻗ ﻢﺛ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠﻟ ﺖﻧﺎ تﺎﺒﻛﺮﳌا ن ﺑ تﺎﻗﻼﻌﻟاو ﺔﻌﻔﺗﺮﻣ إ ﺔﻄﺳﻮﺘﻣ ﻦﻣ تﺎ ﻮﺘﺴﳌا ﺖﻧﺎ ﻓ ،ﺮﻧرﻮﻓ جذﻮﻤﻧ ﺐﺴﺣ اﺬ و ﺔﺒﺟﻮﻣ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا ﺔﺟﺎ ا عﺎﺒﺷإ نأ ﻒﻴﻛو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﺒﻴﻛﺮﺗ ﺎ ﻴﻤ أ ﺪﻛﺆﻳ وأ ﺮﺨﻔﻟﺎﺑ رﻮﻌﺸﻟا ﮫﺘﻴﻤ أو ﺧاﺪﻟا ﻂﺒﻀﻟا ﮫﺟﻮﻣو ﺎ ﻘﻴﻘﺤﺗ ﻦﻣ ﺪﺑﻻ ةروﺮﺿ حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺰ ﻟا ﺔﻴﻤﻴﻠﻌﺘﻟا ﺔﻴﻠﻤﻋ ﻲﻔﻃﺎﻌﻟاو ﻘﻌﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻠﻟ ﺔﻴﻠﻤﻋ ﺔﻴﻨﻘﺘﻛ ﻣﺰﻟا كارد و – َﺘﻟا َﻌ ﱡ ﻠ ِﻤ َﻴ ﺔ . ﺎﻤﻛ ﺎﻨﺳرد ثﻼﺜﻟا تا ﻐﺘﳌا ن ﺑ تﺎﻗﻼﻌﻟا : ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ و رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺪﻨﻋ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﮫﺘﻴﻠﻋﺎﻔﺑ ﺲﺣأ ﺎﻤﻠ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا نأ يأ ﺔﺒﺟﻮﻣ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا تﺎﻗﻼﻌﻟا ﺖﻧﺎ و ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟاو ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳﻹ ﮫﻣاﺪﺨﺘﺳا نأو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﮫﺘﻴﻌﻓاد ﺪ ﺰﺗ طﺎﺸ ﻟﺎﺑ مﺎﻴﻘﻟا ﮫﻤﻠﻌ ﮫﺘﻴﻌﻓاد ﻦﻣ ﺪ ﺰﻳ ﺎﻣ اﺬ و ،ﮫﺴﻔﻨﺑ ﮫﻠﻤﻌﻟ ﻂﻄﺧ ﺎﻤﻠ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﮫﺘﻴﻠﻋﺎﻓ ﺪ ﺰﺗ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا نﻷ رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ اءاﻮﺳ ﺔﻴﻠﻤﻋ تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳﻹ ﻢﻠﻌﳌا ماﺪﺨﺘﺳا ﺔﻴﻤ أ ﻋ لﺪﺗ ﻟاو ﺔﻴﳌﺎﻋ تﺎﺳارد ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻊﻣ ﻖﻔﺗا او ﻒﻴﻜﺘﻟا ﺎ ﻴﻤ أ ىﺪﻣو ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ﺔﻴﻌﻓاد ﻦﻣ ﺪ ﺰﺗ ﺔﻴﻠﻘﻋ وأ ﺔﻴﻔﻃﺎﻋ ﻢﻠﻌﳌﺎﻓ ،ﮫﻟ رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻟ حﺎﺠﻨﻟاو ﻢﻠﻌﺘﻠﻟ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا اﺬ ﺔﻴﻌﻓاد ﻦﻣ ﻊﻓﺮﻠﻟ تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳ ﻊﺠﻧأ ﻦﻋ ﺮﻤﺘﺴﳌا ﺚﺤﺒﻟﺎﺑ ﺐﻟﺎﻄﻣ .
د ﺮﻜﺷ ﺔﻤﻠ ... ... ... ... ... ب ﺚﺤﺒﻟا ﺺ ﻣ : ... ... ... ... ... ج تﺎ ﻮﺘﺤﳌا ﺔﻤﺋﺎﻗ ... ... ... ... ... د جذﺎﻤﻨﻟا ﺔﻤﺋﺎﻗ ... ... ... ... ... ط لﺎ ﺷ ﺔﻤﺋﺎﻗ ... ... ... ... ... ك تﺎﻄﻄﺨﳌا ﺔﻤﺋﺎﻗ ... ... ... ... ... ك لواﺪ ا ﺔﻤﺋﺎﻗ ... ... ... ... ... ل ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻣﺪﻘﳌا ... ... ... ... ... 1 لو ﻞﺼﻔﻟا : ﺚﺤﺒﻟا ﻢـــﻳﺪﻘﺗ 1 / ﺔﻴﻟﺎ ﺷ ﺪﻳﺪﺤﺗ : ... ... ... ... ... 6 2 / ﺚﺤﺒﻟا تﺎﻴﺿﺮﻓ : ... ... ... ... ... 10 3 / ﺚﺤﺒﻠﻟ ﺔ ﺮﻈﻨﻟا ﺔﻴﻌﺟﺮﳌا : ... ... ... ... 10 4 / ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻴﻤ أ : ... ... ... ... ... 14 5 / ﺚﺤﺒﻟا فاﺪ أ : ... ... ... ... ... 15 6 / ﺚﺤﺒﻟا دوﺪﺣ : ... ... ... ... ... 15 ﻲ ﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا : ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺎ ﺎ ﺮﻈﻧو ﺪﻴ ﻤﺗ : ... ... ... ... ... 18 I. ﺔﺤﳌ ﺔﻴﺨ رﺎﺗ ﻦﻋ رﻮﻄﺗ مﻮ ﻔﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ... ... ... .... 20 1 . ﺔﻣﺪﻘﻣ : ... ... ... ... ... ... 20 2 . ﺔﺤﳌ ﻦﻋ رﻮﻄﺗ مﻮ ﻔﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ... ... ... ... 20 II . ﻒ ﺮﻌ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا رﺎﻃإ ﻢﻠﻋ ﺲﻔﻨﻟا ... ... ... ... 26 1 . ﻒ رﺎﻌ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻣﺎﻋ : ... ... ... ... 26
ه 2 . ﻒ رﺎﻌ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻴﺳرﺪﳌا : ... ... ... ... 29 III . تﺎ ﺮﻈﻧ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻋ سﺎﺳأ جذﻮﻤﻨﻟا ﻣﺎ ﺘﻟا نﺎﻴﺑﺎﻔﻟ ﮫ ﻮﻨﻓ : ... ... 31 1 . جذﻮﻤﻨﻟا ﻣﺎ ﺘﻟا ﺔﻴﻜﻴﻣﺎﻨﻳﺪﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا نﺎﻴﺑﺎﻔﻟ ﮫ ﻮﻧﻮﻓ FABIEN FENOUILLET ... ... 31 2 . ﻢﻴ ﺎﻔﻣ ﺔﻄﺒﺗﺮﻣ جذﻮﻤﻨﻟﺎﺑ ﻣﺎ ﺘﻟا ... ... ... ... 33 3 . جذﻮﻤﻨﻟا ﺮﻐﺼﳌا : F.FENOUILLET : ... ... ... ... 36 IV . ﻒﻴ ﺼﺗ تﺎ ﺮﻈﻧ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا : ... ... ... ... 38 أ . تﺎ ﺮﻈﻧ ىﻮﺘﺤﳌا
THEORIES DES CONTENUS
: ... ... ... 38 1 . ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا ﺔﻴﻤﻴ ﺎﻔﳌا " ﻊﻓاود ﺔﻴﻟوأ :" ... ... ... ... 38 1 . 1 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا ةﺰ ﺮﻐﻟا INSTINCT : ... ... ... ... 38 1 . 2 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا تﺎﺟﺎ ا BESOIN : ... ... ... .. 39 3.1 . ﺰﺋاﺮﻐﻟا ... ... ... ... ... ... 41 1 . 4 . تﺎﺟﺎ ا ... ... ... ... ... 42 ب . تﺎ ﺮﻈﻧ ةرو ﺴﻟا
THEORIES DES PROCESSUS
... ... ... 47 1 . ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا ﺔﻴﻤﻴ ﺎﻔﳌا ) ﻊﻓاود ﺔ ﻮﻧﺎﺛ ( ... ... ... ... 49 1 / تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﺔﻴﻓﺮﻌﳌا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠﻟ : ... ... ... ... 49 1 . 1 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا ﺔﻤﻴﻘﻟا : VALEUR ... ... ... ... 49 1 . 2 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا فﺪ ﻟا : BUT ... ... ... ... 56 3.1 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا ةﺪﺋﺎﻔﻟا ) مﺎﻤﺘ :( INTERET ... ... ... 66 1 . 4 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا كﺮﺤﳌا DRIVE : ... ... ... ... 71 1 . 5 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا ﺮﻓﺎﻨﺘﻟا : DISSONANCE ... ... ... 72 1 . 6 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا لﻮﻀﻔﻟا CURIOSITE : ... ... ... 74 1 . 7 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا ﺔﻴﻨﻟا INTENTION : ... ... ... ... 75 1 . 8 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا ة ﻣ ﺔﻴﺼ ﻟا TRAIT DE PERSONNALITE ... ... 76 2 / تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﺔﻴﻓﺮﻌﻣﻮﻴﺳﻮﺴﻟا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠﻟ : ... ... ... .... 80 2 . 1 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا ﺮﻳﺪﻘﺗ تاﺬﻟا ESTIME DE SOI : ... ... ... 82 2 . 2 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا ﺔﻔﻃﺎﻌﻟا : EMOTION ... ... ... 84 2 . 3 . ﻒﻨﺼﻟا ﻴ ﺎﻔﳌا ﺚﺤﺒﻟا ﻦﻋ ﻂﺒﻀﻟا RECHERCHE DE CONTROLE ... ... 88
و 4 . ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا ﺔﻴﻤ ﺎﻔﳌا ﺬﺧأ راﺮﻘﻟا PRISE DE DECISION : ... ... ... 101 5 . ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا ﺔﻴﻤ ﺎﻔﳌا تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳ STRATEGIES ... ... ... 104 6 . ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا ﺔﻴﻤ ﺎﻔﳌا كﻮﻠﺴﻟا LE COMPORTEMENT ... ... ... 108 7 . ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا ﺔﻴﻤ ﺎﻔﳌا ﺔﺠﻴ ﻨﻟا : RESULTAT ... ... ... 110 V . تاﺮﺷﺆﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻴﺳرﺪﳌا ... ... ... ... 112 1 . تاﺮﺷﺆﻣ عﺎﻔﺗرا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻴﺳرﺪﳌا ... ... ... ... 112 2 . تاﺮﺷﺆﻣ ضﺎﻔﺨﻧا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻴﺳرﺪﳌا ... ... ... .. 113 VI . ﻞﺋﺎﺳو سﺎﻴﻗ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻴﺳرﺪﳌا ... ... ... ... 114 ﺔﺻﻼﺧ يأرو ﺔﺜﺣﺎﺒﻟا : ... ... ... ... 116 ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا : ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻦﻣ ﻊﻓﺮﻠﻟ ﺲ رﺪﺘﻟا تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳا ﺪﻴ ﻤﺗ : ... ... ... ... ... 121 I. تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳ ﺔﻴﻠﻘﻌﻟا : ... ... ... ... 122 1 . ﻢﻠﻌﺘﻟا ﻲ وﺎﻌﺘﻟا : ؟ﻒﻴﻛ ... ... ... ... 122 2 . راﻮ ا ﺎﻤ ا : ... ... ... ... .... 126 3 . ﻒﺼﻌﻟا ﺬﻟا REMUE MENINGES : ... ... ... .... 129 4 . ﻢﻠﻌﺘﻟا ﻢﻈﻨﳌا ﺎﻴﺗاذ : ... ... ... ... 130 5 . تﻼ ﻟا ﺔﻴﻤﻴﻠﻌﺘﻟا : ... ... ... ... 146 6 . ﺐﻌﻟ راود LE JEU DE ROLES : ... ... ... ... 150 7 . تﺎﻤﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﻧﺎﻴﺒﻟا LES ORGANISATEUR GRAPHIQUES : ... ... ... 153 8 . ﻞ تاءاﺮﻘﻟا : ... ... ... ... ... 157 9 . ﻢﻠﻌﺘﻟا ﺔﻣﺪ ﺎﺑ L’APPRENTISSAGE PAR LE SERVICE
: ... ... ... 158 10 . ﺔﻠﺌﺳ ةﺰﻛﺮﳌا ﻋ فﻼﺘﺧ : LES QUESTIONS AXEES SUR LES ENJEUX
: ... ... 162 11 . ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ مﺮ ﻟا ﻴﻠﻌﺘﻟا : ... ... ... ... 167 12 . ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳا ﺔﺗﻮ ا ءﺎﻗرﺰﻟا : ... ... ... ... 169
ز 13 . ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳا ﺔﺒﻠﻋ ﺔﻠﺌﺳ : ... ... ... ... 169 14 . ﻒﻠﳌا رﺪﳌا ك ﺸﳌا : ... ... ... ... 169 15 . ﺨﳌا ) ﺔﺷرﻮﻟا ة ﻐﺼﻟا :( ... ... ... ... 170 16 . ﺔﻘﻳﺪ ا ﺔﻴﺳرﺪﳌا : ... ... ... ... 170 17 . مﺎﺴﻗ ﺔﻠﻘﻨﺘﳌا : ... ... ... ... . 170 18 . ﺔﻋاذ ﺔﻴﺳرﺪﳌا : ... ... ... ... 171 2 . تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳ ﺔﻴﻔﻃﺎﻌﻟا : ... ... ... ... 171 1 . ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳا سﺎﺴﺣ ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ ﺔﻴﺗاﺬﻟا : ... ... ... 171 2 . ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ ﺔﻌﺘﳌا ﺔﻴﻤﻴﻠﻌﺘﻟا : ... ... ... ... 184 3 . ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳا ﻢﻠﻌﺘﻟا ﺐﻌﻠﻟﺎﺑ : ... ... ... ... 186 4 . ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ لﺎﺼﺗ ﺔﺑﺎﻋ ّﺪﻟﺎﺑ L’HUMOUR ... ... ... 187 ﺔﺻﻼﺧ : ... ... ... ... ... 188 ﻊ اﺮﻟا ﻞﺼﻔﻟا : ﺔﻴ ﻨﳌا تاءاﺮﺟإ I . ﺔﻴﻋﻼﻄﺘﺳ ﺔﺳارﺪﻟا : ... ... ... ... 191 1 . ﺎ ﻓاﺪ أ : ... ... ... ... 191 2 . ﺔﻴﻋﻼﻄﺘﺳ تاءاﺮﺟ : ... ... ... ... 191 3 . ا ﺲ ﻳﺎﻘﻤﻠﻟ ﺔﻳ ﻣﻮ ﻴﺴﻟا ﺺﺋﺎﺼ : ... ... ... 192 أ . ﺲ ﻳﺎﻘﳌا تﺎﺒﺛو قﺪﺻ : ... ... ... ... 192 ب . رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا سﺎﻴﻘﻣ ﺔﻴﺣﻼﺻ ﻦﻣ ﺪﻛﺄﺘﻟا ... ... 194 ج . يدرﻮﺒﻟ ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا سﺎﻴﻘﻣ ﺔﻴﺣﻼﺻ ﻦﻣ ﺪﻛﺄﺘﻟا PURDIE ﻢﻴ اﺮﺑإ ﺔﻴ ﺮﻌﻟا ﺔﺌ ﺒﻠﻟ ﺔﻤﺟ ﻟا ﺪﻤﺣأ 2007 ... ... ... ... 198 د . ﺔﻨﺳ يﺪﻟﺎ ﻟ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ سﺎﻴﻘﻣ ﺔﻴﺣﻼﺻ ﻦﻣ ﺪﻛﺄﺘﻟا 2000 ... 203 II . ﺔﻴﺳﺎﺳ ﺔﺳارﺪﻟا : ... ... ... ... 206 1 . ﺔﻴﺳﺎﺳ ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﻨﻴﻋ : ... ... ... ... 206 2 . ﻲ اﺪﻴﳌا ﻖﻴﺒﻄﺘﻟا تاءاﺮﺟإ : ... ... ... 206 3 . ﺺﺋﺎﺼ ا ﺲ ﻳﺎﻘﻤﻠﻟ ﺔﻳ ﻣﻮ ﻴﺴﻟا : ... ... ... 206
ح ﺪﻴ ﻤﺗ : ... ... ... ... ... 211 1 . ءﺰ ا لو : فﺮﻌﺘﻟا ﻋ تﺎ ﻮﺘﺴﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟاو ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﻢﻠﻌﺘﻟاو ﻢﻈﻨﳌا ﺎﻴﺗاذ ﻦﻋ ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ن ﺮﺋاﺰ ا ……… … 212 1.1 ضﺮﻋ و ﻞﻴﻠﺤﺗ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا و ... ... ... ... 212 أ . ضﺮﻋ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا و : ... ... ... ... 212 ب . ﻞﻴﻠﺤﺗ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا و : ... ... ... ... 215 2.1 ضﺮﻋ ﻞﻴﻠﺤﺗو ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺔﻴﻧﺎﺜﻟا : ... ... ... . 215 أ . ضﺮﻋ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺔﻴﻧﺎﺜﻟا : ... ... ... ... 215 ب . ﻞﻴﻠﺤﺗ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺔﻴﻧﺎﺜﻟا ... ... ... ... 217 3.1 ضﺮﻋ ﻞﻴﻠﺤﺗو ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺔﺜﻟﺎﺜﻟا : ... ... ... . 218 أ . ضﺮﻋ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺔﺜﻟﺎﺜﻟا : ... ... ... ... 218 ب . ﻞﻴﻠﺤﺗ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺔﺜﻟﺎﺜﻟا : ... ... ... ... 219 2 ﻲ ﺎﺜﻟا ءﺰ ا : ﺪﻨﻋ ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا و ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟا و ﺳرﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ن ﺑ تﺎﻗﻼﻌﻟا ن ﺮﺋاﺰ ا ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ………. 219 2 . 1 . ﺔﻌ اﺮﻟا ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻞﻴﻠﺤﺗ ... ... ... ... 219 2 . 2 . ﺔﺴﻣﺎ ا ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻞﻴﻠﺤﺗ ... ... ... ... 220 2 . 1 . ﺔﺳدﺎﺴﻟا ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻞﻴﻠﺤﺗ ... ... ... ... 221 2 . 2 . ﺔﻌ ﺎﺴﻟا ﺔﻴﺿﺮﻔﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻞﻴﻠﺤﺗ ... ... ... ... 222 ﺔﺻﻼﺧ ﺔﻣﺎﻋ جﺎﺘ ﺘﺳاو : ... ... ... ... 222 ﺔــــﻤﺗﺎﺧ ... ... ... ... ... 230 ـﺟاﺮﳌاوردﺎﺼﳌا ﺔﻤﺋﺎﻗ ﻊ ... ... ... ... 230 ﻖــﺣﻼﳌا ... ... ... ... ... 230
ط
جذﺎﻤﻨﻟا ﺔﻤﺋﺎﻗ
ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 1 ﮫﻴ ﻮﻨﻓ نﺎﻴﺑﺎﻔﻟ ﻣﺎ ﺘﻟا جذﻮﻤﻨﻟا Modèle intégratif Fabien Fenouillet
... 35 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 2 ﮫﻴ ﻮﻨﻓ نﺎﻴﺑﺎﻔﻟ ﻣﺎ ﺘﻟا جذﻮﻤﻨﻠﻟﺮﻐﺼﻣ جذﻮﻤﻧ ... ... 36 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 3 ﺲﻤﻳﺎﺟ ـﻟﺰﺋاﺮﻐﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ James ... ... ... 42 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 4 ﻮﻠﺳﺎﻣ مﺎ اﺮﺑإ ـﻟ تﺎﺟﺎ ا ﺔ ﺮﻈﻧ Abraham Maslow ... ... 43 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ 5 : تﺎﺟﺎ ﻟ ﻮﻠﺳﺎﻣ مﺮ ... ... ... ... 44 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 6 ﺖﻳاﻮﻟزﺎﺠﻧﻼﻟ ﺔﺟﺎ ا ﺔ ﺮﻈﻧ White ... ... ... 45 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 7 ﻲ اﺬﻟا ﮫﺟﻮﺘﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ Autodétermination ـﻟ Ryan, Deci ... ... 46 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 8 تﻮﻴﻟإ ،ﻚ ود ـﻟ ةءﺎﻔﻜﻠﻟ ﺔﺟﺎ ا ﺔ ﺮﻈﻧ Dweck, Elliot ... ... 47 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 9 ن ﻔﻴﻟ لﺎﺠﳌا ﺔ ﺮﻈﻧ Lewin ... ... ... . 53 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 10 نﻮﻨﺴﻜﺗﻷ زﺎﺠﻧﻼﻟ ﻊﻓاﺪﻟا ﺔﺮﻈﻧ Atkinson ... ... ... 56 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 11 مﺎﺗﻻ فﺪ ﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ Lock Latham ... ... ... 60 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 12 مﺎﻤﺘ ﺔ ﺮﻈﻧ Hidi, Renninger: ... ... ... 70 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 13 ﻞ كﺮﺤﳌا ﺔ ﺮﻈﻧ Hull ... ... ... .... 72 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 14 ﺮﻐﺘﺴ ﻓ ﺮﻌﳌاﺮﻓﺎﻨﺘﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ Festinger ... ... ... 73 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 15 لﻮﻀﻔﻟا ﺔﺮﻈﻧ Curiosité ﺮﻏرﺎﺒﻠﻴ ﺳو نﺎﻤﺘﻴﻟ ـﻟ ... ... 75 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 16 ﺔﻴﻨﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ Intention ﻞ ﻛ Kuhl ... ... ... 76 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 17 ﺔﻴﺼ ﻟا ة ﻣ ﺔ ﺮﻈﻧ Apter ... ... ... 78 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 18 نﺎﻴﺑﺎﻔﻟﺮﻐﺼﳌا جذﻮﻤﻨﻟا سﺎﺳأ ﻋ ةرو ﺴﻟا تﺎ ﺮﻈﻧو ىﻮﺘﺤﳌا تﺎ ﺮﻈﻨﻟ ﻢﻴﺴﻘﺘﻟا ﮫﻴ ﻮﻧﻮﻓ ... ... ... ... ... 81 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 19 ـﻟ تاﺬﻟاﺮﻳﺪﻘﺗ ﺔ ﺮﻈﻧ Leary et Baumeister ... ... . 83 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 20 اروﺪﻧﺎﺑ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ ﺔ ﺮﻈﻧ Bandura ... ... 85 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 21 زﺮﺟور لرﺎ ﺔﻠﻣﺎ ﻟا ﺔﻗﺎﻄﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ C. Rogers ... ... 88 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 22 ﻮﻟ وﺰﻌﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ Weiner ... ... ... 95 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 23 راﺮﻘﻟا ﺬﺧأ ﺔ ﺮﻈﻧ Knaus, Ellis ... ... ... 104 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 24 ـﻟ ﻣﺎ ﺘﻟا جذﻮﻤﻨﻟا ﺐﺴﺣ نﺎﻣﺮﻤ ﺰﻟ ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ F.F ... . 107
ي ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 27 نﺎﻴﺑﺎﻔﻟ يﺮﻈﻨﻟا جذﻮﻤﻨﻟا ﻦﻤﺿﺮﻧرﻮﻔﻟ رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﺒﻴﻛﺮﺗﺮﺻﺎﻨﻌﻟ ﻞﻴﺜﻤﺗ ﮫ ﻮﻧﻮﻓ F. fenouillet ... ... ... ... 116 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 28 ﻴﻠﻌﺘﻟا ﻞ ﻟا ﺔﺤﻔﺼﻟ : ... ... ... 147 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 29 راﺮﻘﻟا ﺬﺧأ ... ... ... ... 156 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 30 ﻀﺤﺘﻟا ﺔﻠﺣﺮﻣ ... ... ... ... 160 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 31 ﻂﻄﺨﻣ داﺪﻋا ﺔﻠﺣﺮﻣ ... ... ... ... 161 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 32 ﺔﻣﺪ ﺎﺑ ﻢﻠﻌﺘﻟا عوﺮﺸﻣ ﻢﻴﻴﻘﺗ . ... ... ... 162 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 33 عﻮﺿﻮﳌا ﺔﺳارد ﺔﻠﺣﺮﻣ ... ... ... ... 163 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 34 راﺮﻘﻟا ﺬﺧأ ﺔﻠﺣﺮﻣ ... ... ... ... 164 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 35 ياﺮﻟا ﻦﻋ عﺎﻓﺪﻟا ﺔﻠﺣﺮﻣ ... ... ... 164 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 36 ﻞﻌﻔﻟا ﺔﻠﺣﺮﻣ ... ... ... ... 166 ﻢﻗر جذﻮﻤﻧ : 37 ﺎﻴﺗاذ ﮫﺠﺋﺎﺘﻨﻟ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا ﻢﻴﻴﻘﺗ ﺔﻠﺣﺮﻣ ... ... ... 167 جذﻮﻤﻧ ﻢﻗر : 38 ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠﻟﺮﻧرﻮﻓ نﺎﻳ ﺔﻟدﺎﻌﻣ ﺎﻨﻤﻀﺘﻣ ﮫ ﻮﻧﻮﻓ نﺎﻴﺑﺎﻔﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠﻟ ﻣﺎ ﺘﻟا جذﻮﻤﻨﻟا . ... 229
ك ﻟا ﻢﻗر ﻞ ﺸ : 1 ﮫ ﻮﻧﻮﻓ نﺎﻴﺑﺎﻔﻟ ﺔﻛرﺪﳌا ةءﺎﻔﻜﻟاو ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ... ... ... 69 ﻢﻗر ﻞ ﺸﻟا : 2 ـﻟ ﺔﺳارد Lieury, F Leury al ... ... ... 94 ﻢﻗر ﻞ ﺸﻟا : 3 ﻲ اﺬﻟا ﻢﻠﻌﺘﻟاو ﺔﺳارﺪﻟا :
Etude et apprentissage autonomes ... .. 135 ﻢﻗر ﻞ ﺸﻟا : 4 ﻢﻴ ﺎﻔﳌا ةﺮ ... ... ... ... 155 ﻢﻗر ﻞ ﺸﻟا : 5 ﻴﻠﻌﺘﻟا مﺮ ﻟا ... ... ... ... 167 ﻢﻗر ﻞ ﺸﻟا : 6 ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻋ ﻩ ﺛﺄﺗو تاﺬﻟاﺮﻳﺪﻘﺗ ... ... ... 183 ﻢﻗر ﻂﻄﺨﻣ : 1 ﻚﻨ ﺷ ،اروﺪﻧﺎﺑ ـﻟ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ و فﺪ ﻟا A. Bandura ; Schuk ... 62 ﻢﻗر ﻂﻄﺨﻣ : 2 ﮫ ﻮﻧﻮﻓ نﺎﻴﺑﺎﻔﻟ ﺔﻴﺟرﺎ او ﺔﻴﻠﺧاﺪﻟا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ... ... 64 ﻢﻗر ﻂﻄﺨﻣ : 3 ـﻟ ﺔﻴﻠﺧاﺪﻟا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟاو ةﺄﻓﺎ ﳌا Lepper, al ... ... ... 66 ﻢﻗر ﻂﻄﺨﻣ : 4 ﻢﻠﻌﺘﳌاﺰ ﻮﻳ ... ... ... ... 93 ﻢﻗر ﻂﻄﺨﻣ : 5 ﺎ رﺎﻣو ن ﻔﻟﺎ ﻟﺎﺣ ﻮﻳ ... ... ... 143 ﻢﻗر ﻂﻄﺨﻣ : 6 ﻂﻄﺨﻣ Venn ... ... ... ... 154 ﻂﻄﺨﻣ ﻢﻗر : 7 ﻜﻔﺘﻟا ةرو ﺳ ﻂﻄﺨﻣ ... ... ... . 176 ﻂﻄﺨﻣ ﻢﻗر : 8 ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا ﺪﺟاﻮﺗ ﻊﻗﻮﻣ زﺮﺟور لرﺎ ﻂﻄﺨﻣ ... ... ... 181
لﺎ ﺷ ﺔﻤﺋﺎﻗ
تﺎﻄﻄﺨﳌا ﺔﻤﺋﺎﻗ
ل ﻢﻗر لوﺪﺟ : 1 ﺔ ﻮﻧﺎﺜﻟاردﺎﺼﳌا ... ... ... ... 48 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 2 قﺎﻔﺧإ ﺔﻴﻌﺿو ﻩﺎﺠﺗ دﺮﻔﻟا ﺎ مﻮﻘﻳ نأ ﻦﻜﻤﻳ ﻟا تاوﺰﻌﻟا ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻞﻴﺜﻤﺗ F. Fenouillet ... 90 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 3 ﻣﺰﻟا جرﺪﺘﻟﺎﺑ ﻲ اﺬﻟا ﻢﻠﻌﺘﻟا رﻮﻄﺘﻟا ... ... ... 136 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 4 ن ﻔﻟﺎ ﺔﻟﺎﺣ ﻮﻳ Calvin ... ... ... 141 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 5 ﺎ رﺎﻣ ﺔﻟﺎﺣ ﻮﻳ Maria ... ... ... ... 142 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 6 لوﺪﺟ PMI ﻢ ﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﻢﻴﻈﻨﺗو ءارآ ،رﺎ ﻓأ ،تﺎﻴﻌﺿو ﺔﻧرﺎﻘﳌ . ... ... 157 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 7 دﺎﻌ أ ﻦﻋ ﺔﻠﺜﻣأ ﺎ ﻠﺌﺳأو سﺎﻴﻘﳌا ... ... ... 194 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 8 سﺎﻴﻘﻤﻠﻟ ﺔﻴﻠ ﻟا ﺔﺟرﺪﻟاو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا سﺎﻴﻘﻣ دﺎﻌ أ ن ﺑ طﺎﺒﺗر ... 196 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 9 ﺾﻌﺒﻟا ﺎ ﻀﻌ ﻊﻣ رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا سﺎﻴﻘﳌ ﺔﺛﻼﺜﻟا دﺎﻌ ن ﺑ طﺎﺒﺗر ... 197 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 10 ﺎ ﻠﺌﺳأو سﺎﻴﻘﳌا دﺎﻌ أ ﻦﻋ ﺔﻠﺜﻣأ : ... ... ... 199 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 11 ﻞ ﻛ سﺎﻴﻘﳌﺎﺑ ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا سﺎﻴﻘﻣ ﺔﻠﺌﺳأ طﺎﺒﺗرا ... ... 200 لوﺪﺟ ﻢﻗر : 12 سﺎﻴﻘﻤﻠﻟ ﺔﻴﻠ ﻟا ﺔﺟرﺪﻟاو ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا سﺎﻴﻘﻣ دﺎﻌ أ ن ﺑ طﺎﺒﺗر تﻼﻣﺎﻌﻣ بﺎﺴﺤﺑ . 201 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 13 ﺾﻌ ﺎ ﻀﻌ ﻊﻣ ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا سﺎﻴﻘﳌ ﺔﻌ ر دﺎﻌ ن ﺑ طﺎﺒﺗر ... 202 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 14 سﺎﻴﻘﳌا ﺔﻠﺌﺳأ ﻦﻋ ﺔﻠﺜﻣأ : ... ... ... 203 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 15 ﻞ ﻛ سﺎﻴﻘﳌﺎﺑ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟا سﺎﻴﻘﻣ ﺔﻠﺌﺳأ طﺎﺒﺗرا ... ... 204 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 16 ﻟا ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا تﺎﺴﺳﺆﻣ عﻮﻤﺠﻣ ﺚﺤﺒﻟا ةرﺎﺘﺨﳌا يﻮﻧﺎﺜ : ... ... 206 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 17 رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻟا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻐﺘﳌ ﺔ رﺎﻴﻌﳌا تﺎﻓاﺮﺤﻧ و تﺎﻄﺳﻮﺘﻤﻠﻟ ... 212 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 18 ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟا ﻐﺘﳌ ﺔ رﺎﻴﻌﳌا تﺎﻓاﺮﺤﻧ و تﺎﻄﺳﻮﺘﻤﻠﻟ ... ... 215 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 19 ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا ﻐﺘﳌ ﺔ رﺎﻴﻌﳌا تﺎﻓاﺮﺤﻧ و تﺎﻄﺳﻮﺘﻤﻠﻟ ... ... 218 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 20 ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟاو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ي ﻐﺘﻣ ن ﺑ طﺎﺒﺗر ﺔﺟرد ... 220 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 21 ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟاو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ي ﻐﺘﻣ ن ﺑ طﺎﺒﺗر ﺔﺟرد ... 220 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 22 ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟاو ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا ي ﻐﺘﻣ ن ﺑ طﺎﺒﺗر ﺔﺟرد ... 221 ﻢﻗر لوﺪﺟ : 23 ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟاو ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟاو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺚﺤﺒﻟا ي ﻐﺘﻣ ن ﺑ طﺎﺒﺗر ﺔﺟرد ﺔﻴﺗاﺬﻟا ... ... ... ... ... 222
ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا
2 ﻧ ﻚﻠﻤﺗ ﺔﻴﻧﺎﺴ تﺎﻌﻤﺘﺠﳌا ﺐﻠﻏأ نإ ﻈ ﺎﻣ ﻖﻓو ﮫﻤﻴﻠﻌ و ﮫﺘ ﺮﺗو ﻞﻔﻄﻟا داﺪﻋإ ﺎ ﻤ ﻣ ﺔ ﻮ ﺮﺗ ﺎﻤ ﻦﻤﻀﻳ ﺔﻴﺑ ﻟا ﻦﻳدﺎﻴﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ لﺬﺒﺗ ﻟا دﻮ ا ﻞ و ،ﻩرﺎ دزاو ﻩرﻮﻄﺗو ﻊﻤﺘﺠﳌا نزاﻮﺗ ﻋ ظﺎﻔ ا رﺪﻣ بﺮﺴ ﻓ ارد ﻞﺸﻓ إ رﻮﻄﺘﻳ ﺪﻗ يﺬﻟا ارﺪﻟا ﺮﺧﺄﺘﻟا ﺔﻠ ﺸﻣ ﻢﻜﺤﺘﻟا ﺎﺳ ﺎ ﻓﺪ ﺔﻴﻤﻠﻌ ﺔﻴﻤﻴﻠﻌ ﺔﺌ ﺑ ﻖﻠﺧ ﺔﻟوﺎﺤﻣوﱡ جاﺮﺧإ ﻢ ﺎﺴ ﺎﻔﻛ ﻟا تﺎﻳﺪﺤﺘﻟا ﺔ ﺟاﻮﻣ ﻋ ةردﺎﻗ تاء ﺔﻴﳌﺎﻌ ﺎ ﻠﻋ ﺔﺿوﺮﻔﳌا . َ ﻓ ُ َ ِّ ﺔ ﻮﺑ ﻟا ﺎ ﻤﻈﻧأ ﺔﻣﺪ ﺔ ﺮﺸ ﻟاو ﺔﻳدﺎﳌا دراﻮﳌا ﺔﻳدﺎﺼﺘﻗ ﺎ ﺎﻴﻧﺎ ﻣإ رﺪﻗ لوﺪﻟا ﺮ ﻠﻌﺘﻟاو ﻴ ﻦﻣ ﻢ او ةﺪ ا توﺎﻔﺘﻟا ﻢﻏر ﺎ ﻗرﺆﻳ يﺬﻟا ﺢﺒﺸﻟا ارﺪﻟا ﻞﺸﻔﻟاو ﺮﺧﺄﺘﻟا ﻰﻘﺒﻳ ﻦﻜﻟ ﺔﻴﻤ لوﺎﺤﺗ ﻢﻟﺎﻌﻟا لود ﻦﻣ ﺎ ﻐﻛ ﺮﺋاﺰ او ،ﺮﺧﻵ ﻊﻤﺘﺠﻣ ﻊﻣ ﺔﻴﳌﺎﻌﻟا ﻢﻈﻨﻟا ﺔﺒﻛاﻮﳌ يﻮﺑ ﻟا ﺎ ﻣﺎﻈﻧ ﺮ ﻮﻄﺗ ةﺪﻳﺪﻋ ﺔﻴﻋﻮﺿﻮﻣ ﻞ ﺎﺸﻣ لﻼﻘﺘﺳ ﺬﻨﻣ ﺮﺋاﺰ ا ﺖﻓﺮﻋ ﺪﻘﻓ ،ﺔﻴﻨﻃﻮﻟا ﺎ ﻮ ﺮﺻﺎﻨﻋ ﻋ ظﺎﻔ ا ﺎﻤﺘﺗ ﺔﻠﻣﺎﺷ تﺎﺣﻼﺻإ ءاﺮﺟإ ﻜﻔﺘﻠﻟ ﺎ ﻌﻓد ﺎﻤﻣ ﺔﻴﻤﻠﻌﺘﻟا ﺞﻣا ﻟاو يﻮﺑ ﻟا جﺎ ﳌﺎﺑ ﺖﻄﺒﺗرا ﻟا ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟ و ﺔﻳدﺎﺼﺘﻗ تﻻﻮﺤﺘﻟاو ﻞﻇ ﻠﻌﻟا رﻮﻄﺘﻟا ﺐﻛاﻮﺗو يﺮﺋاﺰ ا ﻊﻤﺘﺠﳌا ﺎ ﺪ ﺷ ﺔﻴﻤﺴ ا ﺎ ﻧاﻮﺟ ﻞ ﻦﻣ ﮫﺘ ﺼ ءﺎﻨ و ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا لو مﺎﻘﳌا ﺎ ﻛﺮﺗ نﻮ ﻴﻟ ﺔﻴﳌﺎﻌﻟا ﺔﳌﻮﻌﻟا ﻢ ﺎﻗوﺮﻓو ﻢ ﻮﻤﻧ ﺔﻠﺣﺮﻣ ﺐﺴﺣ ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا تﺎﺟﺎﺣ ﻋ ﻛ ﻟا ﻊﻣ ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟ و ﺔﻴﺴﻔﻨﻟاو ﺔﻴﻠﻘﻌﻟاو ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﻢ ﺎﻴﻧﺎ ﻣإو ﺔﻳدﺮﻔﻟا ُﺘﻟ ﻢ ﻌﻓاودو َ ِّﻮ ُﻣ ن ﻟوﺪﻟا ﺔﻣﺪﺧ نﻮ ﻳ ﺎﻨﻃاﻮ ﺔ ﻊﻴﻤﺟ ﺔ ﺮﺋاﺰ ا ﺔﻳاﺪﺑ تﺎﺣﻼﺻ ﻦﻣ ﺔﻠﻤﺟ ﺮﺛإ ﺮﺋاﺰ ا ﺎ ﺪﻤﺘﻋا ﻟا تاءﺎﻔﻜﻟﺎﺑ ﺲ رﺪﺘﻟا ﺔﻘ ﺮﻃ ﺘﻌ و ،ﺎ ﺎﻋﺎﻄﻗ ﻦﻣ ﺔﻨﺳ 2003 ﺔﻴﺟﻮﻟﻮ ﻴﺴﻟا ﻋ ﺪﻤﺘﻌ و ﺔﻴﻠﻤﻌﻟا فرﺎﻌﳌا ﻋ ﺰﻛﺮﺗ ﻟا ﺔﻟﺎﻌﻔﻟا قﺮﻄﻟا ﻦﻣ اﺬ ﺎﻨﻣﻮﻳ إ ﳌا ﺎﻤﻛ ﺬﻴﻣﻼﺘﻠﻟ ﻢﻴ ﺎﻔﳌا لﺎﺼﻳﻹ ﺜﳌا قﺮﻄﻟا دﺎﺠﻳﻹ ﺔﻴﻠﻘﻌﻟا تﺎﻴﻠﻤﻌﻟا ثوﺪﺣ ﺔﻘ ﺮﻄﺑ ﻢﺘ ﻟا ﺔﻴﻓﺮﻌ ﻦﻋ اﺪﻴﻌ مﺎﻤﺘ او ﺐﺤﺑ طﺎﺸ ﻟا إ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا ﻊﻓﺪﻨﻴﻓ ﺔﻴﻘﻴﺒﻄﺘﻟا ﺔﻄﺸ ﻋ ﺔﻘ ﺮﻄﻟا ﻩﺬ ﺪﻤﺘﻌ ﻟا ﻂﻘﻓ ﻂﻘﻨﻟﺎﺑ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا لﺎﻤﻋأ ﻢﻴﻴﻘﺗ ﻋ ﻛ ﻟا مﺪﻋ ﺎ ﺎﻴﺑﺎﺠﻳإ ﻢ أ ﻦﻣو ،ﻞﻠﳌا ﺐﻠﻏأ نﻮ ﺗ ﺪﻗ ﺎﻣ اﺬ و ، ﻛ ﮫﻨﻣ ﻛأ ﻲﻔﻴﻛ ﻌﻣ وذو ﻼﻣﺎﺷ ﻢﻴﻴﻘﺘﻟا نﻮ و ﻢﻠﻌﺘﻟا ﮫﺘﺒﻏر ﻢﻴﻄﺤﺗ ﺎﺒ ﺳ نﺎﻴﺣ ﺮﻜﻓو ﻛأ ﺐﻋﻮﺘﺳا ﮫﻤﻠﻌ ﺎﻣ ﻖﺒﻃ ﺎﻤﻠ ﻓ ﺔﻴﻤﻠﻌﺘﻟا ﮫﺘﻴﻠﻤﻋ ﻦﻋ ﻻوﺆﺴﻣ ﺢﺒﺼﻴﻓ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا ﺔﻴﻌﻓاد ﻦﻣ ﺪ ﺰﻳ ﻛأ حﺎﺠﻨﻠﻟ ﮫﺘﻴﻌﻓاد تداﺰﻓ ، ﻛأ . ﻮﺑ ﻟا ﺔﻣﻮﻈﻨﳌا ﻦﻜﻟ ة ﻋ ﺮ نﻮ ﺗ ﺪﻗ ﻟا تﺎﻳﺪﺤﺘﻟا ﻦﻣ ﺔﻠﻤﺟ ﮫﺟاﻮﺗو ﺖ ﺟاو ﺔﺮﺋاﺰ ا ﺔ ﺎ ﻤ أ ﻦﻣ ﺎ ﻓاﺪ أ ﻖﻴﻘﺤﺘﻟ :
ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻣﺪﻘﳌا 3 ﺮﺋاﺰ ا ﮫﻠﻐﺘﺴ نأ ﺐﺠﻳ يﺪﺤﺘﻟا اﺬ ﻓ ،بﺎﺒﺸﻟا ﺔﺒﺴ عﺎﻔﺗراو اﺮﻐﻤﻳﺪﻟا ﻮﻤﻨﻟا ﺲ رﺪﺘﻟا ﺔﻘ ﺮﻃ ﺎ ﻤ أ ﻦﻣو ﻚﻟﺬﻟ ﺔﻣزﻼﻟا طوﺮﺸﻟا ﻓﻮﺘﺑ ﺔﺳارﺪﻟا ﺐﺣ عرﺰﻓ ،ﺎ ﺎﺼﻟ ﺔﻟﺎﻌﻔﻟا رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا اﺬ ﺔﻴﻌﻓاد ﻦﻣ ﺪ ﺰﻳ ﺔﻴﻠﻤﻌﻟا ﺎ ﺎﻴﻨﻘﺗو ﺎ ﻴﺠﻴﺗا ﺳﺎﺑ ُﻣ ﻖﻠﺨﺗ ﺎﺘﻟﺎ و ﮫﻳﺪﻟ ﺔﻴﻟوﺆﺴﳌا حور ﻨ و ﻮ ا ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟ تﺎﻓ ﻦﻋ اﺪﻴﻌ ﺎ ﺎﺻ ﺎﻨﻃ . ﺔ ﺮﺋاﺰ ا سراﺪﻤﻠﻟ ﺔﻴﻧاﺮﻤﻌﻟا ﺔﺌﻴ ﻟا ىﻮﺘﺴﻣ ﻒﻌﺿ : ﺐﺠﻳ يدﺎﺼﺘﻗ عﺎﻄﻘﻟا ﻂ ر ﻜﻔﺘﻟاو يﻮﺑ ﻟا عﺎﻄﻘﻟﺎﺑ ﺪﺠﺑ ﺔ ﺮﺋاﺰ ا سراﺪﻤﻠﻟ ﺔﻴﻧاﺮﻤﻌﻟا ﺔﺌﻴ ﻟا ﺔﻳ . ﺔﻴﻤﻴﻠﻌﺘﻟاو ﺔ راد مﺎ ﳌا ﻦﻣ ﺪﻳﺪﻌﻟا ﻞ ﺴ ﻟاو ﺔﻴﺟﻮﻟﻮﻨﻜﺘﻟاو ﺔﻴﻤﻠﻌﻟا تﺎﻳﺪﺤﺘﻟا سراﺪﳌا . ﻞﺒﻗ ارﺪﻟا ﻞﺸﻔﻟﺎﺑ ﺄﺒ ﺘﻠﻟ لﻮﺻﻮﻟا إ ﻢﻟﺎﻌﻟا ﻢﻴﻠﻌﺘﻟاو ﺔﻴﺑ ﻟا لﺎﺠﻣ نﻮﻠﻋﺎﻔﻟا فﺪ ﻔﻠﻟ يدﺆﺗ ﺪﻗ ﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻢ ﻓ يأ ﮫﺛوﺪﺣ ت ﺘﻋا ﺪﻗو ،ﺔﻴﺟﻼﻌﻟا ﻞﺒﻗ ﺔﻴﺋﺎﻗﻮﻟا ﻞﺋﺎﺳﻮﻟا ﺎﻣو ﻞﺸ ﻞﻣأ عﺎﻌﺷ ﺔﻴﻓﺮﻌﻣﻮﻴﺳﻮﺴﻟا تﺎ رﺎﻘﳌا رﺎﻃإ ﻢﻠﻌﺘﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻟﺄﺴﻣ لﻮﺣ ﺖ ﺮﺟأ ﻟا ثﻮﺤﺒﻟا ،ﻲ ﻴﻣﺎﻨﻳد مﻮ ﻔﻣ إ ﻛ مﻮ ﻔﻣ ﻦﻣ ﺔﺻﺎﺧ ﻢﻠﻌﺘﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟاو ،ﺔﻣﺎﻋ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا مﻮ ﻔﻣ ت ﻏ ﺎ رﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ُﻳ ﺪﻌ ﻢﻠﻓ ْﻨ َ ﻈ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا إ ﺮ ﺔﻴﺴﻔﻨﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﺎ ﻓ ﻞﺧﺪﺘﺗ ﺔﻴﻜﻴﻣﺎﻨﻳد ﺎﻤﻧإ راﺪﻘﻤﻛ ﻢﻠﻌﺘﻠﻟ ﻞﻤﻌﻟا اﺬ ﺘﻌ و ،ﺎ ﻟرﺪﺼﻤﻛ ﺘﻌ ﻟاو ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟ و ﺔﻴﻓﺮﻌﳌاو : ﻻوأ : رﻮﻄﺗ ﻟاو ﺔﻴﻓﺮﻌﻣﻮﻴﺳﻮﺴﻟا ﺔﺜﻳﺪ ا تﺎﺳارﺪﻟا رﻮﻈﻨﻣ ﻦﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻢ ﻔﻟ ﺔﻟوﺎﺤﻣ ﺎﻴﳌﺎﻋ عرﺎﺴ ﻣ . ﺎﻴﻧﺎﺛ : ﻞﻤﻋ ﺔﻴﻟآ ﻢ ﻓ ﺔﻟوﺎﺤﻣ ﺎﻤﻴﻓ ﺎ ﻣ ةدﺎﻔﺘﺳﻼﻟ ﺎ ةﺮﺛﺄﺘﳌاو ﺎ ﻓ ةﺮﺛﺆﳌا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻢ أو ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ارﺪﻟا ﻞﺸﻔﻟﺎﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﳌا ﻞ ﺎﺸﳌا جﻼﻌﻟ ﺪﻌ . ﺎﺜﻟﺎﺛ : ﺎ ﻧﺪﺗ ﺔﻟﺎﺣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ىﻮﺘﺴﻣ ﻊﻓر ﻢ ﺎﺴ ﻟا ﺔﻴﺴ رﺪﺘﻟا تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳ ﻢ ﻓ ﺔﻟوﺎﺤﻣ ﺎﻨﻤﻗ ﻚﻟذ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻞﺟﻷو ،راﺮﻤﺘﺳﺎﺑ ﻐﺘﺗ ﺔﻴﻠﻤﻋ ﺎ أ ﺔﺻﺎﺧ ﺑ ﻢﻴﺴﻘﺘﺑ لﻮﺼﻓ ﺔﺴﻤﺧ إ اﺬ ﺎﻨﺜﺤ ﻞﻤﻌﻟا اﺬ ﺎ ﻠﻋ ﺰﻜﺗﺮﻳ ﻟا ﺔﻴﻟﺎ ﺷ ﺪﻳﺪﺤﺘﺑ ﺚﺤﺒﻟا ﻢﻳﺪﻘﺘﻟ لو ﻞﺼﻔﻟا ﺎﻨﺼﺼﺧ ﺚﻴﺤﺑ اﺬ ﺎﻨﻠﻤﻋ ﮫﺑ م ﻠﻨﺳ يﺬﻟا ﳌا سﺎﺳ ﺘﻌ ﻟا ﺔ ﺮﻈﻨﻟا ﺔﻴﻌﺟﺮﳌاو ﺎ ﺎﻨﺣ ﻗا ﻟا تﺎﻴﺿﺮﻔﻟاو ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻦﻣ ىﺮﺧأ ﺔﻋﻮﻤﺠﳌ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ) أو ﺚﺤﺒﻟا فاﺪ أ ﺔﻴﺋاﺮﺟ ﮫﻔ رﺎﻌ و ﻩدوﺪﺣو ﮫﺘﻴﻤ .(
4 ﻲ ﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا نﺎ ﻓ ،ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬ ﻟ يﺮﻈﻨﻟا ﺐﻧﺎ ا ضﺮﻌﻟ ﺚﻟﺎﺜﻟاو ﻲ ﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﺎﻣأ ﺺﺼﺨﻣ ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ رﺎﻃإ ﺔﺻﺎﺧ ﺔﻔﺼﺑ ﺔﻴﺳرﺪﳌا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟاو ﺔﻣﺎﻋ ﺔﻔﺼﺑ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا مﻮ ﻔﳌ ﻠﻌﻟا ﻂﺒﻀﻠﻟ ُﻣ ِّ ﻛﺮ ِﺰ ﻤﻴﻓ ﺎﻨﻟوﺎﻨﺗو مﻮ ﻔﳌا اﺬ ﻟ ﺮﻌﳌا رﻮﻄﺘﻟا ﻋ ﻦ جذﺎﻤﻨﻟا ﺮﺧآ ﺘﻌ ﻮ و ﻣﺎ ﺘﻟا جذﻮﻤﻨﻟا ﺪﻌ ﺎ ﻩﺬ ﻢ ﻓ ﻞﻴ ﺴ ﻟ ﺎ ﻟ ةﺮﺴﻔﳌا تﺎ ﺮﻈﻨﻟاو ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا جذﺎﻤﻨﻟا ﻞ ﻊﻤﺟ يﺬﻟا ﻮ ﻓ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠﻟ ةﺮﺴﻔﳌا ﻞ حﺮﺷ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺔ ﻮﻧﺎﺛ ردﺎﺼﻣو ﺔﻴﻟوأ ردﺎﺼﻣ ﻦﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا تﺎﺒﻛﺮﻣ ﻒﻴ ﺼﺘﺑ ﺔﻴﻜﻴﻣﺎﻨﻳﺪﻟا ﺔﻴﻠﻤﻌﻟا ﻊﻣ ،ﮫﻟ ةﺮﺴﻔﳌا تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﺾﻌ ضﺮﻌ رﺪﺼﻣ ﺮﻧرﻮﻓ نﺎﻳ ﺎ ﺪﻤﺘﻋا ﻟا تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﻋ ﻛ ﻟا Y. Forner تﺎ ﻮﺘﺴﻣ سﺎﻴﻘﻟ ﻲﻘﻴﺒﻄﺘﻟا ﺐﻧﺎ ا ﮫﻴﻠﻋ ﺎﻧﺪﻤﺘﻋا يﺬﻟاو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺎ ﺳﺎﻴﻘﻣ ءﺎﻨﺒﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا . ﺎ ﺎﻨﻤﺴﻗ ﻟاو ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻦﻣ ﻊﻓﺮﻠﻟ ﺲ رﺪﺘﻟا تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳا ﮫﻴﻓ ﺎﻨﻟوﺎﻨﺘﻓ ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﺎﻣأ نﺎﻣﺮﻤ ﺰﻟ ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ ﻋ ﻛ ﻟا ﻊﻣ ﺎ ﻤ أ ﺎﻧﺮﻛذ ﺔﻴﻠﻘﻋ تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳﻹ ﺎ روﺪﺑ Zimermman ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ ﻋ ﻛ ﻟا ﻊﻣ ﺔﻴﻔﻃﺎﻌﻟا تﺎﻴﺠﻴﺗا ﺳ و اروﺪﻧﺎﺒﻟ Bandura ﻲﻘﻴﺒﻄﺘﻟا ﺐﻧﺎ ا ﺔﺳارد ﺎﻤ ﻠﻋ ﻦﻳﺪﻤﺘﻌﻣ . ﻟاو ﺔﻴﻋﻼﻄﺘﺳ ﺔﺳارﺪﻟﺎﺑ ﺔﻳاﺪﺑ ﺔﺳارﺪﻠﻟ ﺔﻴ ﻨﳌا تاءاﺮﺟ ﺎﻨﺿﺮﻋ ﻊ اﺮﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﺎﻤﻛ ،ﺎ ﺎﺒﺛو ﺎ ءﺎﻨﺑ قﺪﺻو ﺔﻤﺟ ﻟا ﺚﻴﺣ ﻦﻣ ﺔﻠﻤﻌﺘﺴﳌا ﺲ ﻳﺎﻘﳌا ﺔﻴﺣﻼﺻ ﻦﻣ ﺪﻛﺄﺘﻠﻟ ﺎﺳﺎﺳأ ﺖﺼﺼﺧ ﻮﻟاو ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﻨﻴﻋ ﺪﻳﺪﺤﺘﺑ ﺎﻨﻤﻗ ﺔﻠﻤﻌﺘﺴﳌا ﺔﻴﺋﺎﺼﺣ ﻞﺋﺎﺳ . ن ﺋﺰ ﻞﺼﻔﻟا اﺬ ﺎﻨﻤﺴﻗ ﺪﻗو ﺔﺳارﺪﻠﻟ ﺔﻴﺋﺎ ﻟا ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ضﺮﻌ ﺎﻨﻤﻗ ﺧ و ﺲﻣﺎ ا ﻞﺼﻔﻟا : ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ تﺎ ﻮﺘﺴﻣو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا تﺎ ﻮﺘﺴﻣ ﻋ ﮫﻴﻓ ﺎﻨﻓﺮﻌ لو ءﺰ ا ﺮﺋاﺰ ا ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ﺪﻨﻋ ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا تﺎ ﻮﺘﺴﻣو ﺔﻴﺗاﺬﻟا ن . سﺎﺴﺣ و رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ن ﺑ تﺎﻗﻼﻌﻟا ﻢ ﻔﻟ ﺺﺼﺧ ﺪﻘﻓ ﻲ ﺎﺜﻟا ءﺰ ا ﺎﻣأ ﺔﻤﺋﺎﻘﺑ ﺎﻀﻳأ ﻞﻤﻌﻟا اﺬ ﺎﻨﻘ أ ﺎﻤﻛ ،ن ﺮﺋاﺰ ا ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ﺪﻨﻋ ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟاو ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ ﻖﺣﻼﳌا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣو ﻊﺟاﺮﳌا ﻦﻣ .
1
/
ﺔﻴﻟﺎ ﺷ ﺪﻳﺪﺤﺗ
2
/
ﺚﺤﺒﻟا تﺎﻴﺿﺮﻓ
3
/
ﺚﺤﺒﻠﻟ ﺔ ﺮﻈﻨﻟا ﺔﻴﻌﺟﺮﳌا
ﺔﻴﻓﺮﻌﻣﻮﻴﺳﻮﺴﻟا ﺔ رﺎﻘﳌا
ﺔﻴﺋاﺮﺟ ﻢﻴ ﺎﻔﳌا
4
/
ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻴﻤ أ
5
/
ﺚﺤﺒﻟا فاﺪ أ
6
/
ﺚﺤﺒﻟا دوﺪﺣ
لوﻷا ﻞﺼﻔﻟا
ﺚﺤﺒﻟا ﻢـــﻳﺪﻘﺗ
6
1
/
ﺔﻴﻟﺎ ﺷ ﺪﻳﺪﺤﺗ
:
ﻒﺻﻮﻟ ﺎﻨﺗﺎﻴﺣ ﻞ ﻄﺼﳌا اﺬ ﻞﻤﻌﺘﺴ ﻦﺤﻨﻓ ﺪﻳﺪﺟ ﻢﻳﺪﻗ عﻮﺿﻮﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا عﻮﺿﻮﻣ نإ ﺎ اذ ﺪﺣ ﺔﻴﻌﻓاد ﺔﻤﻠ نأ ﻏ ﺎﻨﺗﺎ ﻮﻠﺳ ﺮﺴﻔﺗ ﻟا ﺔﺒ ﺮﻐﻟا ةﻮﻘﻟا ﻩﺬ Motivation ﻻإ ﺮ ﻈﺗ ﻢﻟ نﺮﻘﻟا ﻒﺼﺘﻨﻣ ﻻإ ﺮﺸ ﻧا ن ﺜﺣﺎﺒﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺎ ﻟﺎﻤﻌﺘﺳاو ﺎﺜﻳﺪﺣ 20 ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ) ﺸ ﻴﻣ ﻴ Mucchielli و كﺎﺸ ﻓ Feertchak .( ) ﮫﻴ ﻮﻧﻮﻓ نﺎﻴﺑﺎﻓ Fabien Fennouillet ، 2012 : 05 .( نإ ﻟا ﺬﻴﻤﻠﺘ ﻟا ﻮﻗ ﺎﻤﺋاد ﺔﺳرﺪﻤﻠﻟ بﺎ ﺬﻠﻟ ﮫﺘﻴﻌﻓادو ﮫﺘﺳارد ﺎﻨ ﺔ ﻞﻣﺎﻋ وأ ، ﻂﻴﺸ ﮫﺘﻴﻌﻓادو مﻮﻳ ﻞ ﻞﻤﻌﻠﻟ بﺎ ﺬﻠﻟ ضﺎﻔﺨﻧاو عﺎﻔﺗرا ن ﺑ ﺔ ر وأ ﻟا ﺖ ﺒ ﻟا ﺖ ﺒﻟا لﺎﻤﻋأ ﺲﻔﻨﺑ مﻮﻘﺗ و ﺔﻴ ﺮﺗ ﺎ ءﺎﻨﺑأ و ،ﺮﺧﻵ مﻮﻳ ﻦﻣ ﻒﻠﺘﺨﺗ ﺎ ﺟرد ﺔﻴﻌﻓاﺪﺑ ﮫﺘﻴﻌﻓادو ﻲ ﺎﻴﻤﻴﻜﻟا جﻼﻌﻠﻟ ﺐ ﺬﻳ يﺬﻟا نﺎﻃﺮﺴﻟا ﺾ ﺮﻣ ﻮﻗ ضﺮﳌا ﻋ ﺐﻠﻐﺘﻠﻟ ﺔ ﻢﻏر ﻤﻠﻋ ﮫ ﺿاﺮﻋأ ﺔﺳاﺮﺸ ﮫ ﺔﻴ ﻧﺎ ا . ﻖﻴﻘﺤﺘﻟ ﺾﻛﺮﻧ ﺎﻨﻠﻌﺠﺗ ﻟاو ﺎﻨﻠﺧاﺪﺑ ﺔﻨﻣﺎ ﻟا ةﻮﻘﻟا ﻩﺬ ﺮﺳ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻠﻟ ﺎﻨﻌﻓﺪﻳ ﻛأو اﺬ ﻞ ﻓاﺪ أ ﻨ ﺪﻨﻋو ﺎ ﺎﻨﻠﺸﻓ ﺎﻣإ ﻋﺮﺼﻧ حﺎﺠﻨﻟا ﺪﻳﺪﺟ ﻦﻣ ﺾ ﻧو ﺐ ﻧ وأ ﺴ ﺴ و ﻟ ﻢﻠ ﻞﺸﻔﻟا اﺬ . نإ نﺎﺴ تﺎ ﻮﻠﺳ ﺴﻔﺗ ﺎﻤﺋاد ﺚﺤﺒﺗ ﺖﻧﺎ ﺔﻴﻛﻮﻠﺴﻟا تﺎ ﺮﻈﻨﻟﺎ ﺔﻤﻳﺪﻘﻟا تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﺪﻗو ﻞﻤﻌﺘﺳأ ةﺰ ﺮﻏ ﻄﺼﻣ Instinct ـﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا تﺎ ﺮﻈﻧ وأ ) ﺲﻤﻳﺎﺟ James ﺔﻨﺳ 1890 كﺎﻣو ود ﻏ لﺎ Mc Dougall ﺔﻨﺳ 1908 ( نﺮﻘﻟا ﻞ ىﺪﻣ ﻋ ﮫﻟﺎﻤﻌﺘﺳا ﺮﻤﺘﺳا ﺪﻗو ﻦ ﺮﺸﻌﻟا وأ ﺖﻧﺎ و ناﻮﻴ ا ﻋ برﺎﺠﺘﻟا ﻟ ﮫﻛﻮﻠﺳ ﺴﻔﺘ ادﺎﻤﺘﻋا ﺔﻴﻟﺎﺘﻟا ةﺪﻋﺎﻘﻟا ﻋ : ) نﺎﻴﺑﺎﻓ ، ﮫﻴ ﻮﻧﻮﻓ 2012 : 6 .( ﺔﺟﺎ ا ﻮ و ﺮﺧآ ﻄﺼﻣ ﺮ ﻇ ﻢﺛ Besoin ﻦ رﺎﻴﺗ غﺰﺑ ﺎﻨ و ﻢﺿ لو ﻮﻳ ﻔﻟا تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﻟﻮﻴ ﺔﻴﺟﻮ Phisiobiologique ﻟا تأر ﺎ نﺎﺴ نأ ﺋ ﻚﻟذو سﺎﺳ اﺬ ﻋ ﮫﺗﺎ ﻮﻠﺳ تﺮﺴﻓو ﻮﻟﻮﻴﺑ ﻦ ترﺎ ﻳد رﺎ ﻓﻷ اﺪﻴﻛﺄﺗ Descart ﻓ يﺬﻟا ﺼ ﻞ نﺎﺴ ﻺﻟ ﺴ ا ﺐﻧﺎ ا ﻩ ﺘﻋا يﺬﻟا ﺔﻴﺟﻮﻟﻮﻴﺑ ﺮ اﻮﻇ ﻔﻨﻟا ﺐﻧﺎ ا ﻦﻋ ﺔﻴﺟﻮﻟﻮ ﺰﻓو ﻘﻌﻟاو . ) ﮫﻴ ﻮﻧﻮﻓ Fennouillet ، 2012 .( ﻲ ﺎﺜﻟا رﺎﻴﺘﻟا ﺎﻣأ ﻢﻀﻓ تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﺔﻴﺴﻔﻨﻟا تﺎﺟﺎ او ﻔﻨﻟا ﺐﻧﺎ ا ﻋ تﺪﻛأ ﻟا ﺔﻴﻧﺎﺴ ﻮﻠﺳﺎﻣ ﺎ داور زﺮﺑأ ﻦﻣو Maslow ﺎ ﺗرو ﺎ ﻔﻨﺻ ﺪﻗو ﻦﻤﺿ تﺎﺟﺎ ا ﻦﻣ اءﺪﺘﺑا تﺎﺟﺎ ﻟ ﺸﻟا ﮫﻣﺮ ] ﺜﻣ ﺔﺑﺎﺠﺘﺳا ﻢﻴﻋﺪﺗ ) ةﺄﻓﺎ ﻣ ( كﻮﻠﺴﻟاراﺮﻜﺗ [
لو ﻞﺼﻔﻟا ﺚﺤﺒﻟا ﻢﻳﺪﻘﺗ 7 ﺔﻴﺟﻮﻟﻮﻳ ﻓﻮﻴﺒﻟا ﺔﻳﺪﻋﺎﻘﻟا تﺎﺟﺎ ا و ا إ و تاﺬﻟا ﻖﻴﻘﺤﺘﻟ ﺔﺟﺎ ﺪﻗ ﺒﻜﻟا ﺮﺛ ﻮﻠﺳﺎﻣ لﺎﻤﻋﻷ نﺎ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا تﺎﺳارد ، ﺰﺋاﺮﻐﻟا ﺐﻧﺎﺟ ناﻮﻴ او نﺎﺴ ﮫﺑﺎﺸ لﻮﺣ ن ﻴﻛﻮﻠﺴﻟا ةﺮﻜﻓ ﺖﻴﻐﻟأ ﺚﻴﺣ نﻷ ﺎﻤ ﻴﺑ ﺔﻧرﺎﻘﻤﻠﻟ لﺎﺠﻣ ﻻ ﮫﻧأ ﺖ ﺛأو ﺮﺴﻔﺗ ﺔﻋﻮﻨﺘﻣو ة ﺒﻛ ﺔﻴﺴﻔﻧ ﺔﻗﺎﻃ ﻚﻠﻤ و ﺮﻜﻔﻳ ﻦﺋﺎ نﺎﺴ ﻦ وراد ﺔ ﺮﻈﻧ ﺎ ﺮ ﺷأ تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﻦﻣ ﺪﻳﺪﻌﻟا ةﻮﻗ ﻦﻣ ﻒﻌﺿأ ﺎﻣ اﺬ و اﺪﻴﻘﻌ ﻛأ ﺎ ﻠﻌﺠﺗو ﮫﺗﺎ ﻮﻠﺳ Darwin ﻦﻣ ﻛأ كﻮﻠﺴﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺚﺤﺑ يﺬﻟا ﺮﻌﳌا رﺎﻴﺘﻟا ﻮ ﻓ ﺪﻌ ﺎ ﻓﺮ ﻇ يﺬﻟا ﺪﻳﺪ ارﺎﻴﺘﻟا ﺎﻣأ ، ﮫﺛوﺪﺣ بﺎﺒﺳأ ﺚﺤﺒﻟا ﺎﻤﻧإو ﻲ ﻮﻠﺴﻟا رﺎﻴﺘﻟا ﻞﻌﻓ ﺎﻤﻛ كﻮﻠﺴﻠﻟ ﺔﻴﻟو بﺎﺒﺳ ﻂﻘﻓ ﺚﺤﺒﻳ ﻢﻟو ﺣ ﻞﺑ ﺔﻴﺋﺮﳌا تﺎ ﻮﻠﺴﻟا ﻋ ﺮﺼﺤﻨﻳ ﻢﻠﻓ ﮫﻣﻮ ﻔﻣ ﻊﺳﻮﺗ كﻮﻠﺴﻟا نأ ﺎﻨ ﺪﻛﺆﻧو ،ﺔﻴﻄﺳﻮﻟا بﺎﺒﺳ ﻜﻔﺘﻟﺎ ﺔﻴﺋﺮﻣ ﻐﻟا ﻼﺜﻣ ) . ، ﮫﻴ ﻮﻧﻮﻓ 2012 .( ﺘﻋا ﺎﻨﻧأ ﺎﻤﺑ ﺮﻌﳌا ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ﻒ ﺮﻌ إ قﺮﻄﺘﻧ فﻮﺳو ﻓ ،ﺎﻨﺜﺤﺑ ﮫﺗﺎ ﺮﻈﻧ ﻋ ﺎﻧﺪﻤ ﻢﻠﻌ ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ﻦﻣ ءﺰﺟ ﻮ ﺮﻌﳌا ﺲﻔﻨﻟا ، فﺪ ﻟ ﻢ ﻔ و فرﺎﻌﳌا لﺎﻤﻌﺘﺳاو ﻢﻴﻈﻨﺗ و بﺎﻌﻴ ﺳا . ﺴ ﻟ ﺔﻓﺮﻌﳌاو ﺖ ﺴ ﻛا ﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﳌا ﻞ ﻦﻜﻟ ﺔﻴﺳرﺪﳌا فرﺎﻌﳌا ﻂﻘﻓ ﺎﻨ ﻊﻣو ﺎﻨﺗﺎﻴﺣ لﻼﺧ ﺎ ﺎﻨﻄﻴﺤﻤﺑ ﺎﻨﻟﺎﺼﺗا ﺔﻴﻟﺎﺘﻟا ﺔﻠﺜﻣﺄﺑ ﻚﻟذ ﻮﻧو : ﺔﻠﻤﺟ ءﺎﻨﺑ ، اﺬﺣ ﻂ ر ء ﺮﺋﺎﻃ ﻒﺻو ، ... ﺎ ﻠ فرﺎﻌﻣ . ﻓ ﻢﻠﻌ ﺗﺎﻃﺎﺸ ﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﳌاو ﺎﻴﻣﻮﻳ ثﺪﺤﺗ ﻟا ةرو ﺴﻟا ﺔﺳارﺪﻟ فﺪ ﺮﻌﳌا ﺲﻔﻨﻟا ﻨ ﺎﻀﻗﺎﻨﻣ ءﺎﺟو ﺎ ﻟ ﮫﺟﻮﺘﻠ ﻲ ﻮﻠﺴﻟا ﻚﻟذ ﻋ لﺎﺜﻤﻛو : ﻻﺎﻘﻣ ﺎﻣ ﺺ أﺮﻘﻳ ﺎﻣﺪﻨﻋ ﻞﺧاﺪﺘﺗ تارو ﺳ ةﺪﻋ ، ةءاﺮﻘﻟا ةرو ﺳ ﻢﻈﺗو ) ﻞﻤ ا ﺐﻴﻛ ﻟا ،زﻮﻣﺮﻟا ﻚﻓ ( ، و ﻢ ﻔﻟا ةرو ﺳ ﳌ ﺎ ﻳ ﺎﻣ ﻂ رو أﺮﻘ ﻳ أﺮﻘ تﻻﺎﺠﻣ ﻢ أ ﻦﻣو ،ﮫﺗا ﺧو ﮫﻌﻗاﻮﺑ ﺔﺳارد ﺮﻌﳌا ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ﺚﺤﺒﻟا ـﻛ ﺔﻴﻠﻘﻌﻟا تارﺪﻘﻟا اردﻹﺎ ك – ﻩﺎﺒ ﻧ – ﺮﻛﺬﺘﻟا – ﻜﻔﺘﻟا . ) ﮫﻴ ﻮﻧﻮﻓ Fennouillet ، 2012 .( ةﺪﺤﺘﳌا تﺎﻳﻻﻮﻟا و ﺔﻴﻜ ﺮﻣ ﻨﻣ ﺬ تاﻮﻨﺳ تﺎﻨ ﺴﻤ ا كارد ﺔﻴﻠﻤﻌ ﻛأ مﺎﻤﺘ نﺎ ﺪﻗو رﻮﺼﺘﻟاو ﺔﻴﻓﺮﻌﻣ ءاروﺎﳌا تﺎﻴﻠﻤﻌﻟا إ ﺎ اﺪﻌ ، ﻴﻓﺮﻌﳌا ﻊﻓد ﺎﻣ اﺬ و ن تﺎ ﻄﺼﻣ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا إ تﺎ ﻮﻠﺴﻟا ﺮﺴﻔﺗ ىﺮﺧأ ﺔﻴﻧﺎﺴ و ﻞﻌﻓ ﺎﻤﻛ تﺎﺟﺎ ا ﻢﻴﻗ ﺑ ءﺎﻔﺘﻛ مﺪﻋ ) Murray يا ﻣ ﺔﻨﺳ 1938 ﻮﻠﺳﺎﻣو Maslow ﺔﻨﺳ 1943 ( ، ﺪﻘﻓ تﺪﻘﻌ ﻦﻣ ﻞ ﺪﻳﺪﺤﺗ ﺪﻌ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا جذﺎﻤﻧ ﻞﺒﻣﺎ Campbell و لوأ Al ﺔﻨﺳ 1970 ن ﻠ ﺷ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠﻟ ن ﺮﻈﻧ : ةرو ﺴﻛ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا Processus ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟاو نﻮﻤﻀﻤﻛ Contenu . ،رﺎﺼﺘﺧﺎﺑ ﺎ ﺣﺮﺸ مﻮﻘﻧ فﻮﺳ ﻟاو ﻛ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا نﻮﻤﻀﻤ : تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﻢﺘ ﻻ ﮫﺟﻮﺘﻟا اﺬ ﻟ ﺔﻌ ﺎﺘﻟا ﺔﻟاﺪﻟا ﺮ اﻮﻈﻟا زاﺮﺑﺈﺑ ﻢﺘ ﻦﻜﻟ تﺎﺒﻏﺮﻟا وأ تﺎﺟﺎ ا ﺎ ﻘﻓو ﻞﻤﻌ ﻟا ةرو ﺴﻟﺎﺑ ﻲﻘﻴﻘ ا ﻴﺒﻟا ﺎ ﻄﺳو كﻮﻠﺴﻟا ﺔﻴﻌﻓاد ﻦﻋ تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﻩﺬ ﻼﺜﻤﻓ ﺪﻨﻋ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻞ ﺎﺸﻣ ﺮﺴﻔﺗ
8 ،ﮫﻄﻴﺤﻣ ﻊﻣ دﺮﻔﻟا ﻒﻴﻜﺗ ءﻮﺳ ﺎ أ ﻋ داﺮﻓ ﺪﻗو ﺮﳌا ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻦﻣ تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﻩﺬ ﺖﻧﺎ و ﻦﻜﻟ ﻞﻤﻌﻟا ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ناﺪﻴﻣ ﺪﻌ ﺎﻤﻴﻓ ﺔﻌﺳاو تﺎﻘﻴﺒﻄﺗ تﺪﺟ ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋو ﻠﻌﺘﻟا ﻴ . ﻟ ﻲ ﺎﺜﻟا يﺮﻈﻨﻟا ﻞ ﺸﻟا ﺎﻣأ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻮ ﻓ ةرو ﺴﻛ ﺮﺗ ى ﻟا تﺎ ﺮﻈﻨ ﮫﺘﺤﺗ جرﺪﻨﺗ ﻟا نأ ﺔﻴﺴﻔﻨﻟا تا ﻐﺘﳌا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻞﻋﺎﻔﺗ ﺔﺠﻴ ﻧ ﻮ كﻮﻠﺴﻟا ﺔﻨﻴﻌﻣ ﺔﻴﻌﺿو ﻞﻇ ﺺﺋﺎﺼ ا ﺐﺴﺣو ﻟا ﺔﻴﺼ و دﺮﻔﻠﻟ ﻞﺜﻣ سﺎﻴﻘﻠﻟ ﺔﻠﺑﺎﻗ ﺮ اﻮﻇ ﻋ ﺪﻤﺘﻌ : كاردإ ىﻮﺘﺴﻣ دﺮﻔﻟا ﮫﺗارﺪﻘﻟ ﻩﺪﻳﺪﺤﺗو ﮫﻓاﺪ ﻷ ﺎﻳ ﺨﻣ ﺎ ﻣ ﻖﻘﺤﺘﻟاو برﺎﺠﺗ ءاﺮﺟإ نﺎ ﻣﻹﺎﺑ ﺢﺒﺻﺄﻓ . ) ،ﺲ ﺮ ﺮﻗﻮﺑ 2013 : 47 .( نإو ةﺮﻜﻓ نﺎﺜﺣﺎﺒﻟا ﺎ ﺪﻛأ ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ةرو ﺳو فاﺪ ﺪﻳﺪﺤﺗ ، د نﺎ ر Deci, Ryan ﺔﻨﺳ 2000 ﺮﻈﻧ ﻤ ﻘﺗ ﺎ ﺮ ﺎﻴﺗاذ ﺼﳌا ﺮ مﻮﻘﻨﺳ ﻟاو ﺮﻌﳌا ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ﺔﻤ ﳌا تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﻦﻣ و ﺔﻴﻟﺎ ا ﺔﺣوﺮﻃ ﻦﻣ ﻲ ﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﺎ ﺿﺮﻌ . ﻊﻓاد ﻄﺼﳌﺎﺑ ظﺎﻔﺘﺣ ﺧ ﻢﺗ ﺪﻗو Motif ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻄﺼﻣ ﻊﻣ ك ﺸ ﮫﻧﻷ Motivation ﻴﺗﻼﻟارﺬ ا ﺲﻔﻧ Mover ﺔﻴﻜﻴﻣﺎﻨﻳﺪﻟا ﻦﻋ ﻌ يﺬﻟاو ﺔﻛﺮ او . ﺔ ﺟﻮﳌا ﺔﻴﻜﻴﻣﺎﻨﻳﺪﻟا ﺔﺒﻴﻛ ﻟا ﺎ أو ،تﺎﺟﺎ ﻟ ﻖﻴﻘﺤﺗو ﺪﻴﺴﺠﺗ ﻊﻓاوﺪﻟا نأ نﻮﻴﻓﺮﻌﳌا ﺪﻛأ ﺪﻗو ،كﻮﻠﺴﻠﻟ ﺔﻴﻓﺮﻌﳌا تﺎ ﺮﻈﻨﻟا و ةﺪﻳﺪﺟ تﺎ ﺮﻈﻧ ﺎ ﻋ تﺪﻟﻮﺗ ةﺪﻳﺪﺟ ةﺮﻈﻧ ﺪﻌ ﺎﻤﻴﻓ تﺮ ﻇو تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﻩﺬ ﻢ أ ﻦﻣو ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟاو ﺔﻴﺴﻔﻧ ﻞﻣاﻮﻋ ةﺪﻋ سﺎﺳأ ﻋ تﺎ ﻮﻠﺴﻟا تﺮﺴﻓ ﻟا ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟ اروﺪﻧﺎﺑ ﺚﺣﺎﺒﻠﻟ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ ﺔ ﺮﻈﻧ Bandura. ﻦﻣ ﻲ ﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﺎ ﺣﺮﺸ ﺎﻨﻤﻗ ﻟاو ﺮﻃ ﻢ أ ضﺮﻋ دﺎﻤﺘﻋ ﻢﺗ ﺪﻗو ﺚﺤﺒﻟا ﺮﻌﻣﻮﻴﺳﻮﺴﻟا ﻩﺎﺠﺗ ﺒﺗ ﻢﺗ ﺪﻗو ﺔﻴﻟﺎ ا ﺔﺣو ﮫ ﻮﻧﻮﻓ نﺎﻴﺑﺎﻓ ﺚﺣﺎﺒﻠﻟ ﻣﺎ ﺘﻟا جذﻮﻤﻨﻟا ﻋ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا تﺎ ﺮﻈﻧ Fabien Fenouillet ﮫﺣﺮﺷ ﻢﺗ يﺬﻟاو ﺮﻧرﻮﻓ نﺎﻳ جذﻮﻤﻧ ﻋ دﺎﻤﺘﻋ ﻢﺗ ﺎﻤﻛ ﺔﻴﻟﺎ ا ﺔﺣوﺮﻃ ﻦﻣ لو ﻞﺼﻔﻟا Yanne Forner ﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻠ ﺪﻳﺪﺤﺘﻟﺎﺑ لو ﻞﺼﻔﻟا ﮫﺣﺮﺷ ﻢﺗو عﻮﺿﻮﻤﻠﻟ ﺔﻴﻘﻴﺒﻄﺘﻟا ﺔﺳارﺪﻟا ﮫﻴ ﺒﺗ ﻢﺗ يﺬﻟا رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻟﺎ ا ﺔﺣوﺮﻃ ﻦﻣ ﺔ ﺮﻈﻨﻟا ﺔﻴﻌﺟﺮﳌاﺮﺼﻨﻋ . حﺎﺠﻨﻟا ﻞﻴ ﺳ ﻞﻴﻗاﺮﻌﻟا ﻞ ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ﺾﻌ ﺔ ﺟاﻮﻣ ﺮﺳ ﻦﻋ راﺮﻤﺘﺳﺎﺑ لءﺎﺴ ﻳ ﻢﻠﻌﻣ ﻞ نإ ﻞ ﻓ ﻞﺸﻔﻠﻟ ﺮﺧ ﺾﻌﺒﻟا مﻼﺴ ﺳاو ﻻ ﻢ ﻠﻏأ ﻦﻜﻟ ﻢﻠﻌﺘﻟا ﺔﻴﻠﻤﻋ ﺒﻜﻟا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا رود كرﺪﻳ ﻢﻠﻌﻣ ﻛﺮﺗو ﻩﺎﺒ ﻧﺎﺑ ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا عﺎﻤﺘﺳا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا نأ ىﺮﻳ ﻢ ﻠﻏﺄﻓ ،ﺔﻴﺤﻄﺳ ﻢ ﻓرﺎﻌﻣو ﺎ ﻋ ﻞﻴﻠﻘﻟا ﻻإ نﻮﻓﺮﻌ ةﺮﺑﺎﺜﳌاو ﻞﻤﻌﻟﺎﺑ ﻚﻟذ ﺪﻴﺴﺠﺗو سرﺪﳌا ﮫﻟﻮﻘﻳ ﺎﳌ ) ﻮﻴﻓ Viau ، 2007 : 2 (.
لو ﻞﺼﻔﻟا ﺚﺤﺒﻟا ﻢﻳﺪﻘﺗ 9 ﺔﻌﺳاو ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻦﻋ ﺔﻓﺮﻌﳌا ﻩﺬ ﻦﻜﻟ ﻦﻣ ﻊﻓﺮﻟاو ﻞﺧﺪﺘﻠﻟ ﺔﻴﻠﻤﻋ ﺔﻄﺧ ﻊﺿو ﻦﻣ ﺎﻨﻨﻜﻤﺗ ﻻو اﺪﺟ ﻐﺘﺗو ﺔﻛﺮﺤﺘﻣ ﺔﻴﻜﻴﻣﺎﻨﻳد ةﺮ ﺎﻇ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا نأ ﻮ ﻢﻠﻌﳌا ﮫﻤ ﻔﻳ نأ ﺐﺠﻳ ﺎﻤﻓ ،ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ﺔﻴﻌﻓاد ىﻮﺘﺴﻣ ﺔﻴﺳارﺪﻟا ةدﺎﳌﺎﻓ ن ﻌﻣ فﺪ غﻮﻠﺒﻟ يدﺆﻳ ﺎﻤﻣ ﮫﻄﻴﺤﻣو ﮫﺗﺎ ﻮﻠﺳو ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا تﺎ اردإ ﻞﻋﺎﻔﺘﺗ ﻦﻳأ راﺮﻤﺘﺳﺎﺑ ﺰﺑ ﺔﻠﻴﻔﻜﻟا ﺎ ﺪﺣو ﺖﺴ ﻟ اﺬ ﻟ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا تﺎ اردإو ،ﮫﺗﺎﻧﻮ ﻣ ﻞ ﺑ ﻲﻔﺼﻟا ﻂﻴﺤﳌا ﻦﻜﻟ ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ﺔﻴﻌﻓاد ةدﺎ ﻂﻴﺤﳌا و ﺔﺳارﺪﻟا ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ﺔﺒﻏر نأ ﻚﻟذ ﻋ ﻞﻴﻟﺪﻟاو ﺎ ﻮﻘ و ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻩﺬ ﻦﻣ ﺪ ﺰﻳ ﻦﻣ ﮫﺴﻔﻨﻟ ،ﻢ ﻌﻣ رﺮﻜﺘﺗو ثﺪﺤﺗ ﺔﻴﻜﻴﻣﺎﻨﻳد ةﺮ ﺎﻇ كﺎﻨ نأ ﻋ لﺪﻳ ﺎﻤﻣ ﺎﻴﻣﻮﻳ راﺮﻤﺘﺳﺎﺑ ﺾﻔﺨﻨﺗو ﻊﻔﺗﺮﺗ نذإ ﺎ ﻮﺘﺴﻣ ىﺮﺧﻷ ﺔﻴﻨﻣز ة ﻓ ﻦﻣ ﮫﺴﻔﻧ ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا ﺪﻨﻋ ﻒﻠﺘﺨﺗ ﺪﻗوﺮﺧﻵ ﺬﻴﻤﻠﺗ ﻦﻣ ﻒﻠﺘﺨﺗ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ت . اروﺪﻧﺎﺑ ﺪﻛأ ﺪﻗو Bandura ﺬﻴﻤﻠﺘﻟا كاردإ ﻢ ﻣ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ نأ ﮫﺘ ﺮﻈﻧ َﻣ ةدﺪﻌﺘﻣ ﻒﻗاﻮﻣ ﻞﻌﻔﻳ نأ ﻊﻴﻄﺘﺴ اذﺎﻣو تارﺪﻘﻟا ﻩﺬ ىﻮﺘﺴﻣو ﮫﺗارﺪﻘﻟ ﮫﺗارﺪﻗ ىﻮﺘﺴﻣ نﺎ ﺎﻤ ﻂ رو ﺘﻋا وأ ﮫﻧﺎﻤﻳإ ﺔﺟرﺪﺑ ﻚﻟذ ﻘ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﮫﺘﻴﻠﻋﺎﻔﺑ ﻩدﺎ ) ،ﮫ ﻮﻧﻮﻓ 2012 ( ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا جذﻮﻤﻧ نﺎ ﺪﻗو ، نﺎﻣﺮﻤ ز ﮫﺣ ﻗا يﺬﻟا ﻲ اﺬﻟا Zimermman اروﺪﻧﺎﺑ ﺔ ﺮﻈﻧ ﻋ ادﺎﻨ ﺳا Bandura ﻦﻣ ضﺮﻋ يﺬﻟاو ﺴﳌا رﺎ ﻓ ﻚﻠﺗ ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟﺎﺑ ﺪﺼﻘﻳ نﺎ و ﺔﻟﺎﻌﻓو ﺔﻤ ﻣ ﻞﻤﻋ ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ ﮫﻟﻼﺧ ﺎﻴﺗاذ ة ﻚﻠﺗو ﺔﻴﻟﺎﺘﻟا ﺔﻴﻟﺎ ﺷ حﺮﻄﻟ ﺎﻨﻌﻓد ﺎﻣ اﺬ ،ﺔﻨﻴﻌﻣ فاﺪ أ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻮﺤﻧ ﺔ ﺟﻮﳌا لﺎﻌﻓ و ﺲ ﺳﺎﺣ : ؟ﺔ ﺮﺋاﺰ ا سراﺪﳌا ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ىﺪﻟ رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا تﺎ ﻮﺘﺴﻣ ﻦﻣ ﻊﻓﺮﻧ ﻒﻴﻛ ﺔﻴﻟﺎﺘﻟا تﻻؤﺎﺴ ﻟا ﺎ ﻋ ﺖﻘﺜ ﻧا ﻟاو : 1 . ؟ ن ﺮﺋاﺰ ا ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ﺪﻨﻋ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا تﺎ ﻮﺘﺴﻣ ﺎﻣ 2 . تﺎ ﻮﺘﺴﻣ ﺎﻣ ﺑ سﺎﺴﺣ اﺰ ا ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا ﺪﻨﻋ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎ ؟ن ﺮﺋ 3 . ؟ن ﺮﺋاﺰ ا ﺬﻴﻣﻼﺘﻟا فﺮﻃ ﻦﻣ ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ لﺎﻤﻌﺘﺳا ﺔﺟرد ﺎﻣ و سﺎﺴﺣ و رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ن ﺑ تﺎﻗﻼﻌﻟا ﻦﻋ ﻒﺸﻜﻠﻟ ﺔﻟوﺎﺤﻣ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ ﺔﻴﻟﺎﺘﻟا ﺔﻠﺌﺳ حﺮﻄﺑ ﺎﻨﻤﻗ ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ لﺎﻤﻌﺘﺳاو : 4 . ﻋ كﺎﻨ ﻞ ﺔﻗﻼ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا ؟ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ و رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ن ﺑ 5 . ﻋ كﺎﻨ ﻞ ﺔﻗﻼ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا ؟ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ن ﺑ
10 6 . ﻋ كﺎﻨ ﻞ ﺔﻗﻼ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإو ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ ن ﺑ ؟ﻲ اﺬﻟا . 7 . ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ و رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ن ﺑ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا ﺔﻗﻼﻋ كﺎﻨ ﻞ ؟ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإو
2
/
ﺚﺤﺒﻟا تﺎﻴﺿﺮﻓ
:
1 . ﺮﺋاﺰ ا يﻮﻧﺎﺜﻟا ﺬﻴﻣﻼﺗ ىﺪﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا تﺎ ﻮﺘﺴﻣ عﺎﻔﺗرا كﺎﻨ . 2 . كﺎﻨ ﺮﺋاﺰ ا يﻮﻧﺎﺜﻟا ﺬﻴﻣﻼﺗ ىﺪﻟ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ تﺎ ﻮﺘﺴﻣ عﺎﻔﺗرا . 3 . ﺮﺋاﺰ ا يﻮﻧﺎﺜﻟا ﺬﻴﻣﻼﺗ ىﺪﻟ ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا تﺎ ﻮﺘﺴﻣ عﺎﻔﺗرا كﺎﻨ . 4 . ﻋ كﺎﻨ ﺔﻗﻼ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ و رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ن ﺑ . 5 . ﻋ كﺎﻨ ﺔﻗﻼ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا ﻌﻓاﺪﻟا ن ﺑ ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإو رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴ . 6 . ﻋ كﺎﻨ ﺔﻗﻼ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإو ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ ن ﺑ . 7 . ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ و رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ن ﺑ ﺔﻴﻃﺎﺒﺗرا ﺔﻗﻼﻋ كﺎﻨ ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإو .
3
/
ﺚﺤﺒﻠﻟ ﺔ ﺮﻈﻨﻟا ﺔﻴﻌﺟﺮﳌا
:
نإ ﺔﻴﻔﻴﻛو ﮫﺘﻣﻮﻤﻳدو ﮫﺗﺪﺷ كﻮﻠﺴﻟا ﻋ دﺎﻤﺘﻋﻻﺎﺑ ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ رﺎﻃإ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻒ ﺮﻌ ًﺮﻣأ ﺘﻌ ﮫ ﺟﻮﺗ ا ًﻴﻤﺘﺣ ﺎ إﺮﻈﻨﻟا ﺐﻠﻄﺘﻳ ﺎﻣ ،ﻲ ﺎﺴ كﻮﻠﺴﻠﻟ كﺮﺤﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا نأ ﻲﻔﻧ ﻦﻜﻤﻳ ﻻ ﻦﻜﻟو كﻮﻠﺴﻟا كﺮﺤﺗ ﻟا ﺔﻘ ﺮﻄﻟﺎﺑ ﺆﺒ ﺘﻟا ﻊﻴﻄﺘﺴ ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟا ﺔﻴﺴﻔﻧ ةرو ﺳ ﺎ أ ﻋ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﻲ ﺎﺴ ن ﻌﻣ فﺪ ﻮﺤﻧ ةدﺪﺤﻣ فوﺮﻇ .
لو ﻞﺼﻔﻟا ﺚﺤﺒﻟا ﻢﻳﺪﻘﺗ 11 ﺎﻨﻴﻠﻋ ﺐﺠﻳ نﺎ ﻦﻜﻟ تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﻦﻣ ﻼﺋﺎ ﺎﻤﻛ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا لﻮﺣ ﺔ ﺮﻈﻨﻟا ثﻮﺤﺒﻟا ﺖﺠﺘﻧأ ﺪﻘﻟو ُ ﺗ ﺎﻣ ﻖﻓوو ﻚﻟﺬﻟ ﺎﺒﺳﺎﻨﻣ ﻩﺎﻨﻳأر ﺎﻣ ﻖﻓو ﺚﺤﺒﻟا اﺬ ﻟ ﺔ ﺮﻈﻧ ﺔﻴﻌﺟﺮﻣ ﺪﻳﺪﺤﺗ لﻮﺣ ﺔﻴﻤﻠﻌﻟا ردﺎﺼﳌا ﮫﻣﺪﻘ يﺬﻟا ﻂﺳﻮﻟا ﺔﻴﺻﻮﺼﺧ ﮫﺿﺮﻔﺗ ﺎﻣ إ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ﺔﻟﺄﺴﳌا ﻩﺬ ﺔﺳارﺪﻟا ﮫﻠﻤﺸ . 1 . ﺔﻴﻓﺮﻌﻣﻮﻴﺳﻮﺴﻟا ﺔ رﺎﻘﳌا : سﺎﺳأ ﻋ ﻲ ﻮﻠﺴﻟا ﮫﺟﻮﺘﻟا ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ و تﺎ ﺮﻈﻨﻟا تﺮﺴﻓ ﺪﻘﻟ ) ﺜﻣ / ﺔﺑﺎﺠﺘﺳا ( ، اﺬ ﺮﺸ ﻧإ ﺮﺗﻮﻴﺒﻤﻜﻟا رﻮ ﻇ ﻊﻣو ﺮﻌﻣ ﻦﺋﺎ ﮫﻧأ ﻋ نﺎﺴ إ ﺮﻈﻨﺗ تﺎ ﺮﻈﻧ ﺪﻌ ﺎﻤﻴﻓ تﺮ ﻇو نﺎﺗﻮﻧﺮﻛﺬﻳ ﺎﻤﻛ ﻦﻜﻟ ﻛأ ﮫﺟﻮﺘﻟا ) Nuttin ( ﻩﺬ نأ ُ ﺗ ةﺮﻈﻨﻟا ِﻘﻔ لﻮﻘﻴﻓ ﺎ ﺎﻨﻌﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺪ " : ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا نإ وأ راﺮﻘﻟا ﺔﻋﺎﻨﺻ ﻞﺧﺪﺘﺗ نﺎﺴ ﺪﻨﻋ ﺔﻋﺎﻨﺼﺑ مﻮﻘﺗ نأ ﺎ ﻜﻤﻳ ﻻ ﺔﻟ نأ ﻏ كﻮﻠﺴﻟا ﻋ لﺎﺒﻗ ﮫﻛﺮﺤﺗ يﺬﻟا ﻦﺋﺎ ﻟا فﺮﻃ ﻦﻣ ﺖﻌﺿو ﻟا تﺎﻄﻄﺨﳌا ﺬﻴﻔﻨ ﺑ ﻂﻘﻓ مﻮﻘﺗ ﺎ إ ،تاراﺮﻘﻟا ﻩﺬ ﻞﺜﻣ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ) ،ﺲ ﺮ ﺮﻗﻮﺑ ﺪ ﺮﻓ 2012 : 16 .( ﮫﺟﻮﺘﻟا نﺈﻓ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺔﻟﺄﺴﻣ ﺚﺤﺒﻟا رﺎﻃإ و ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا ﺴﻔﺗ ﮫﺟﻮﺘﻟا اﺬ ﻒﻌﻀﻳ ﺎﻣ اﺬ ن ﻴﻓﺮﻌﳌا ﺐﺴﺣو ،كﻮﻠﺴﻟا رﻮ ﻈﻟ ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻢ أ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟﺎﻓ ناﺪﻴﳌا اﺬ ﺚﺤﺒﻠﻟ ﺲﺳﺆﳌا ﻮ ﺮﻌﳌا ﺮﻔﻟاو ،كﻮﻠﺴﻠﻟ ﺎﺳ كﺮﺤﳌا و ،تﺎﻌﻗﻮﺘﻟاو تاﺪﻘﺘﻌﳌا ﻦﻤﻜﺗ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا نﺈﻓ ﺔﻟوﺎﺤﻣ د ﮫﺑ ﻂﻴﺤﳌا ﻢﻟﺎﻌﻟا ﻢ ﻔﻟ ةﺮﻤﺘﺴﻣ . ﺪﻗو ،ﻂﻴﺤﳌا رود ﻮ ﺎﻤﺘﺟ ﻢﻠﻌﺘﻟا تﺎ ﺮﻈﻧ ﮫﺘﻓﺎﺿأو ﺔﻴﻓﺮﻌﳌا تﺎ ﺮﻈﻨﻟا ﮫﺘﻠﻤ أ يﺬﻟا ﺮﻣ و ُ ﻃ ِّﻮ َر ﻳ ﺎﻣ ﺎ دﺎﺒﻣ ﻢ أ ﻦﻣ ﻟاو ﺔﻴﻓﺮﻌﻣﻮﻴﺳﻮﺴﻟا تﺎ رﺎﻘﳌا ﻞﻇ ةﺮﻜﻔﻟا ﻩﺬ ت : ﺗ ﻋ ةرﺪﻘﻟا ﺼ ﺔﻤﻈﻧأ ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﻂﻴﺤﳌا ﻞ وﺄﺗو رﻮ تﺎﻐﻠﻟا ﻞﺜﻣ ﺔ ﺰﻣر ) ﺔ ﻮﺘﻜﳌاو ﺔﻗﻮﻄﻨﳌا ( حا ﻗاو ﻢﻴ ﺎﻔﻣ ﻊﺿﻮﺑ دﺮﻔﻠﻟ ﺢﻤﺴ ﻓ ،ﻂﻴﺤﳌا ﺛﺄﺘﻠﻟ ﺔ ﻮﻗ ﺔﻠﻴﺳو ﻦﻋ ةرﺎﺒﻋ ﺔﻐﻠﻟﺎﻓ ﻟاو ﮫﻌﻣ ثﺪﺤﻳ ﺎﻣ ﺴﻔﺘﺑ ﮫﻟ ﺢﻤﺴ ﻢﻠﻌﺘﻤﻠﻟ ﺔ ﻮﻐﻠﻟا تارﺪﻘﻟﺎﻓ ،ﺎ ﺮﺠﺗ نود لﻮﻠﺣ ﻢﻠﻌﺘﻠﻟ ﮫﺘﻴﻌﻓاد ﺎ روﺪﺑﺮﺛﺆﺗ . ﺎﳌا ثاﺪﺣﻸﻟ عﻮﺟﺮﻟا ﻋ ةرﺪﻘﻟا ﻋ دﺮﻔﻟا ةرﺪﻗ نإ ﺎ ﺳﺎﺳأ ﻋ ﻞﺒﻘﺘﺴﳌا ﻊﻗﻮﺘﻟ ﺔﻴﺿ ﺔﻴﻜﻴﻣﺎﻨﻳد ﺎﻨ ﮫﻴﻤﺴ ﺎﳌ ﺋﺮﻟا كﺮﺤﳌا ﻞﺒﻘﺘﺴﳌاو ﺎﳌا ﻦﻣﺰﻟا رﺎﻀﺤﺘﺳا ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا .
12 ﮫﺴﻔﻨﻟ ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا صﻼﺨﺘﺳاو ﻐﻟا كﻮﻠﺳ ﺔﻈﺣﻼﻣ ﻋ دﺮﻔﻟا ةرﺪﻗ ، إ ةرﺪﻘﻟا ﻩﺬ ﺸ ا نود ﺎﻣ ﺎﻃﺎﺸ نوﺰﺠﻨﻳ ﻢ و ﻦ ﺮﺧ ﺔﻈﺣﻼﻤﺑ ﻢﻠﻌﺘﻟا طﺎﺸ ﻟا ﻚﻟذ ﺔﻛرﺎﺸﻤﻠﻟ ﺔﺟﺎ لﺎﺜﻣ : ﺔﻘ ﺮﻄﻟا ﻩﺬ نﻮﻤﻠﻌﺘﻳ ﻲ اﺪﻴﳌا ﺺﺑ ﻟا ﻦﻣ ﺔﻈﺣﻼﳌا ﺔﻠﺣﺮﻣ ن ﺼﺑ ﳌا ةﺬﺗﺎﺳ . 2 . ﺮﻌﳌا ﺎﻤﺘﺟ ﻢﻠﻌﺘﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ : اروﺪﻧﺎﺑ ت ﻟأ ﺘﻌ Albert Bandura ﺔ ﺮﻈﻧ و ﺮﻌﳌا ﺎﻤﺘﺟ ﻢﻠﻌﺘﻟا ﺔ ﺮﻈﻧ ﺲﺳﺆﻣ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ Sentiment d’éfficacité personnel
ﺔﻴﻠﻋﺎﻓ ﻋ ةﺮﺛﺆﳌا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻢﺴﻘﻓ إ تاﺬﻟا 3 و تﺎﻋﻮﻤﺠﻣ : و ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا : ﺔﻴﺼ ﻟا تا ﺛﺄﺘﻟا : ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا ﻩﺬ ﺔﺒﻠﻄﻟا ىﺪﻟ تاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻓ تﺎ اردإ ﺔﻴﺼ تاﺮﺛﺆﻣ ﺔﻌ رأ ﻋ ﺪﻤﺘﻌ : أ . ﺔﺒﺴ ﻜﳌا ﺔﻓﺮﻌﳌا : ﻟ ﻔﻨﻟا لﺎﺠﻤﻠﻟ ﺎﻘﻓو ﻚﻟذ و ﻢ ﻣ ﻞ . ب . ﺔﻓﺮﻌﳌا ءارو ﺎﻣ تﺎﻴﻠﻤﻋ : ن ﻤﻠﻌﺘﳌا ىﺪﻟ ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا دﺪﺤﺗ ﻟا . ج . فاﺪ : تﺎﻴﻠﻤﻋ نﻮﻣﺪﺨﺘﺴ وأ ىﺪﳌا ةﺪﻴﻌ فاﺪ أ ﻋ نوﺰﻛﺮﻳ ﻦﻳﺬﻟا ﺔﺒﻠﻄﻟا نأ ذإ ﺎﻴﺗاذ ﺔﻤﻈﻨﳌا ﺔﻓﺮﻌﳌا ﻋ و تاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻓ كاردإ ﻋ نوﺪﻤﺘﻌ ﻢ ﺔﻴﻓﺮﻌﳌا ءارو ﺎﻣ . د . ﺔﻴﺗاﺬﻟا تاﺮﺛﺆﳌا : ﻗ ﻞﻤﺸ ﮫﺣﻮﻤﻃ ىﻮﺘﺴﻣ ﺔﻴﻌﻓاد و دﺮﻔﻟا ﻖﻠ . ﺔﻴﻧﺎﺜﻟا ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا : ﻞﻤﺸ و ﺔﻴﻛﻮﻠﺴﻟا تا ﺛﺄﺘﻟا 3 ﻞﺣاﺮﻣ : أ . تاﺬﻟا ﺔﻈﺣﻼﻣ : زﺎﺠﻧإ ﻮﺤﻧ ﮫﻣﺪﻘﺗ ىﺪﻣ ﻦﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﺑ ﻩﺪﻤﺗ ﺪﻗ ﮫﺗاﺬﻟ دﺮﻔﻟا ﺔﻈﺣﻼﻣ ذا فاﺪ ﺪﺣأ . ب . تاﺬﻟا ﻋ ﻢﻜ ا : ادﻷ ﺔﻤﻈﻨﻣ ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﻋ يﻮﺘﺤﺗ ﻟا بﻼﻄﻟا ﺔﺑﺎﺠﺘﺳا ﻌ ء ﻊﻣ ﻢ فﺪ ﻟا ﺐﻴﻛﺮﺗ و تاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻓ ﻋ ﺪﻤﺘﻌ ﺎﻣ اﺬ و ﺎ ﻘﻴﻘﺤﺗ بﻮﻠﻄﳌا فاﺪ . ج . تاﺬﻟا ﻞﻌﻓ در : دودر ثﻼﺛ ﻋ يﻮﺘﺤﻳ يﺬﻟا :
لو ﻞﺼﻔﻟا ﺚﺤﺒﻟا ﻢﻳﺪﻘﺗ 13 ﺔﻴﻛﻮﻠﺴﻟا لﺎﻌﻓ دودر : ﺔﻴﻋﻮﻨﻟا ﺔﻴﻤﻴﻠﻌﺘﻟا ﺔﺑﺎﺠﺘﺳ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا ﻢﺘﻳ ﺎ ﻓ و . ﺔﻴﺼ ﻟا ﺔﻴﺗاﺬﻟا لﺎﻌﻓ دودر : ﺠﻴﺗا ﺳا ﻦﻣ ﻊﻓﺮﻳ ﺎﻤﻋ ﺚﺤﺒﻟا ﻢﺘﻳ ﺎ ﻓ و ﻢ ﻴ ﻢﻠﻌﺘﻟا ﺔﻴﻠﻤﻋ ءﺎﻨﺛأ . ﺔﻴ ﻴﺒﻟا ﺔﻴﺗاﺬﻟا لﺎﻌﻓ دودر : ﺔﻴﻠﻤﻌﻟ فوﺮﻈﻟا ﺐﺴ أ ﻦﻋ بﻼﻄﻟا ﺚﺤﺒﻳ ﺎ ﻓ و ﻢﻠﻌﺘﻟا . ﺔﺜﻟﺎﺜﻟا ﺔﻋﻮﻤﺠﳌا : ﺔﻴ ﻴﺒﻟا تا ﺛﺄﺘﻟا : ﺪﻛأ Bandura ﻞﺋﺎﺳﻮﻟا ﻋ اﺪﻛﺆﻣ ﮫﺗاذ ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟ ﻢﻠﻌﺘﳌا كاردإ ﻴﻐ ﺔﺟﺬﻤﻨﻟا عﻮﺿﻮﻣ ﻋ ﺔﻴﺋﺮﳌا . إ كﺎﻨ ن ثﻼﺛ ﺎ ﻟإرﺎﺷأ ﺎﻤﻛ و تاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻓ تﺎﻌﻗﻮﺘﻟ دﺎﻌ أ A. Bandura 1 . ﺔﻴﻣﻮﻤﻌﻟا : ﺔ ﺎﺸ ﻣ ﻒﻗاﻮﻣ إ ﺔﻠﻋﺎﻔﻟا تﺎﻌﻗﻮﺘﻟا لﺎﻘﺘﻧا ﻌ و . 2 . ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟا راﺪﻘﻣ : ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا و ﺔﻗﺪﻟا و ﺔﻴﻗﺎﻔﺗ و ﺪ ا ﻚﻟﺬﺑ و نﺎﻘﺗ ىﻮﺘﺴﻤﺑ دﺪﺤﺘﻳ ﻲ اﺬﻟا . 3 . ةﻮﻘﻟا : ﻟا ةﺮﺑﺎﺜﳌﺎﺑ ﮫﻨﻋ ﻌ ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ رﻮﻌﺸﻟا رﺎﻴﺘﺧا ﻋ ﺐﻟﺎﻄﻟا ﺪﻋﺎﺴ ﻟا ة ﺒﻜ حﺎﺠﻨﻠﻟ يدﺆﺗ فﻮﺳ ﻟا ﺔﻄﺸ . ﺔﻴﻟﺎﺘﻟاردﺎﺼﳌا لﻼﺧ ﻦﻣ تاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻓ ىﻮﻘﺘﺗ و : أ . ُﻣ تا ﺧرﺎﻴﺘﺧا ﺔﻨﻘﺘ : حﺎﺠﻨﻟا ﮫﺗ ﺧ لﻼﺧ ﻦﻣ . ب . ﺔﻴﻟاﺪﺑ تا ا : ﺒﻘﻌﻟا زوﺎﺠﺗ ﮫﻧﺎ ﻣﺈﺑ نأ ﺐﻟﺎﻄﻟا ﺪﻘﺘﻌ تﺎ ﮫﻠﻴﻣز ىﺮﻳ ﺎﻣﺪﻨﻋ ﺎ زوﺎﺠﺘﻳ . ج . ﻲﻈﻔﻠﻟا عﺎﻨﻗ : تﺎ ﻮﻌﺼﻟا ﻋ ﺐﻠﻐﺘﻳ ﺐﻟﺎﻄﻟا ﻞﻌﺠﻳ . ﻔﻟا ﺔﻴﻟﺎﻌﻔﻧ تﻻﺎ ا ﺴ ﺔﻴﺟﻮﻟﻮﻴ : ﻟ مﺎ رﺪﺼﻣ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ ﺐﻟﺎﻄﻟا رﻮﻌﺸ لﺎﺜﻣ : ةﻮﻗ ءﺎﻔﺸﻟا ثﺪﺤﻴﻓ ﺎﺸﻟا ﻮ ﷲ نﺎﺑ دﺎﻘﺘﻋ . ) ،ﻢﻟﺎﺳ ﻒﻴﻠﺧ ﺔﻘﻓر 2009 : 137 -139 .(
14 3 . ﺔﻴﺋاﺮﺟ ﻢﻴ ﺎﻔﳌا : أ رﺪﳌا حﺎﺠﻨﻠﻟ ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا : ﺮﻧرﻮﻓ نﺎﻳ سﺎﻴﻘﳌ ﺎﻨﻘﻴﺒﻄﺗ ﺪﻨﻋ ﺎ ﻠﻋ ﻞﺼﺤﺘﳌا تﺎﺟرﺪﻟا عﻮﻤﺠﻣ Y. Forner QMF6 . * ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ : يﺪﻟﺎ ﻟ ﺔﻴﺗاﺬﻟا ﺔﻴﻠﻋﺎﻔﻟﺎﺑ سﺎﺴﺣ سﺎﻴﻘﳌ ﺎﻨﻘﻴﺒﻄﺗ ﺪﻨﻋ ﺎ ﻠﻋ ﻞﺼﺤﺘﳌا تﺎﺟرﺪﻟا عﻮﻤﺠﻣ 2000 . ب ﻲ اﺬﻟا ﻢﻴﻈﻨﺘﻟا ﺔﻴﺠﻴﺗا ﺳإ : ﺎﻨﻘﻴﺒﻄﺗ ﺪﻨﻋ ﺎ ﻠﻋ ﻞﺼﺤﺘﳌا تﺎﺟرﺪﻟا عﻮﻤﺠﻣ ـﻟ ﺎﻴﺗاذ ﻢﻈﻨﳌا ﻢﻠﻌﺘﻟا سﺎﻴﻘﳌ Purdie ﺔﻤﺟﺮﺗ ﺪﻤﺣأ ﻢﻴ اﺮﺑإ ﺔﻴ ﺮﻌﻟا ﺔﺌ ﺒﻠﻟ ﻞﻳﺪﻌ و 2007 . ج ﺔﻴﻓﺮﻌﻣﻮﻴﺳﻮﺴﻟا تﺎ ﺮﻈﻨﻟا : ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟاو ﺔﻴﺴﻔﻧ ﻞﻣاﻮﻋ سﺎﺳأ ﻋ كﻮﻠﺴﻟا تﺮﺴﻓ تﺎ ﺮﻈﻧ .
