• Aucun résultat trouvé

Tamedyazt n taddeyyanit Adekker deg taddart n Yibahllal (tasle

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Partager "Tamedyazt n taddeyyanit Adekker deg taddart n Yibahllal (tasle"

Copied!
15
0
0

Texte intégral

(1)

TIGDUDA TAZZAYRIT TAMGDAYT TA兇ERFANT A兇LIF N ULMUD UNNIG D UNADI USNAN

TASDAWIT AKLI MU END U L AO N TUBIRET AGEZDU N TUTLAYT D YIDLES AMAZI AGEZDU N TUTLAYT D YIDLES N TMAZI T

AKATAY N TAGGARA N TARAYT L.M.D

DEG TUTLAYT D YIDLES N TMAZI T

A

A

S

S

E

E

N

N

T

T

E

E

L

L

Tamedyazt n taddeyyanit

Adekker deg taddart n Yibahllal

(tasle

召t n wammud).

S ur:

LA RIBI SAMIR

BEL IDI YASMINA S lmendad:

mass: BELLAL Noureddine

(2)

ABUDDU

D tezwart , ad nini tanmirt tamuqqrant i kra n win i

-ye awnen

Aselmad i yellan yid-

nne Mass BELLAL Nurddin .

Ad hddu ixxeddim-a I twacult-iw s umata, Baba,

Yemma d wtmaten-iw. HAMID akked d tme

ut-is, melba ma

ttu tafat n uxxam NESRIN, BA RAB, A MIDUC akked d

weltma JILA. mebla ma ttu imdukkal-iw Yuba, Mussa,

Salim….. Lad a L emri wa id, akked emmi Qasi.

Tanmirt tameqqrant i tarfiqt-iw YASMINA d

wekked ggi axeddim-a akked d twacult-is.

SAMIR

(3)

ABUDDU

Le tab ,n uxeddim i ggi ad-tehdu I yimawlan-iw zizen

fell-i

Yessetma Fa ila d urgaz-is, Nadia akked d urgaz-is

,atmaten-

iw layen sa id d samir, arfiq-iw deg tezrawt-a

samir d at wexxam-nsen yal yiwen s yisem-is.

Ad tehdu di I tmeddukal-iw fouzia,roza ,Xalida……

Ad-as in

i tanmirt tameqqrant i mass Bellal Nourddine d

WA ID L emri id a d-yefkan afus n lem awna.

(4)

A awas

T

1. Afran n

2. Iswi n tezraw

3. Tamukrist

4. Turdiwin

1/A

勲ric n tesnarrayt

Tazwart

1.1. Tarrayt n ugemmar

1.2.Assissen n wadeg

1.2.1.Tamna

n Yibahllal

1.2.2.Awal

B

em

1.3.Assisen n yemsul a

1.4.Assisen n wamud

..14

(5)

Tazwart

2.1.Tamedyazt taqbaylit

2.2.Tamedyazt taddeyanit

2.3.Le naf n tmedyazt taddeyanit

2.3.1.Tamedyazt t ufit

2.3.2.lemda addeyani

2.3.3.Tiqesi in n ddin ..

19

2.3.4.adekker

2.4.ase ru ..

..

2.4.1.Tabadut n use ru

2.4.2.Adeg d wakud

2.4.3.Amsiwel d umseflid

.

2.5.Akkat n ufyir

2.5.1.akkat a erfi

2.5.2.akkat asemlal ..

2.6.Tame rut

.

2

T

.

(6)

Tazwart

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐくヲヶ

3.1.Asedru

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐ.ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐヲヶ

3.1.1.Adeg d wakud

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐ..ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐヲヶ

3.1.2.amsiwel d umseflid

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐ..ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐくヲΑ

3.2. Lebnni n usefru

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐヲΑ

3.2.1. Akkat n ufyir

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐくくヲΒ

3.2.1.1.Akkat a

沓erfiぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐヲΒ

3.2.1.2.Akkat asemlal

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐくヲΓ

3.3.Tama

塞rutぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐくくンヰ

3.3.1.Tal

塞a tamenzutぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐンヰ

3.3.2.Tal

塞a tis snatぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐンヱ

3.4.Tutlayt

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐンヲ

3.4.1.Awalen ire

携alen...32

3.4.2.awalen n ta

坐rabt...33

Taggrayt

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐくくンヴ

Taggrayt

ぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐくくくくく...36

Amawal

ぐくくぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐぐくン8

(7)

Tijen

携a空

Amud ...44

(8)

8 Tazwart

Tasekla timawit te ef amkan d ameqqran deg tmetti taqbaylit, amdan seg zik s wawal i d -yemmal ayen yeb a me sub ulac tira. Tasekla timawit teb a ef sin n wanawen igejdanen : tasrit i deg tella tmacahut, tumgist, tullist. Tamedyazt i deg yella usefru, izli...

Ma nerra lwelha-nne er wanaw-a n tmedyazt ad tt-naf muca et te fen amkan meqqren deg tmetti taqbaylit, yes i d yemmal umdan i ulfan-is d wayen i t-ice ben deg tudert-is n yal ass, deg yal tagnit. Anaw-a yes a le naf yemxalafen akken yemxallaf yeswi-ines. Ad naf, tamedyazt n tyemmat, tamedyazt n lweqt uxxeddim tin n lfuru , azenzi n l enni, tamedyazt n um e bar, tadeyyanit d tin n tegrawliwin.

Ma nefren enf-a n tmedyazt taddeyyanit i yes an azal ameqqran deg tudert n umdan aqbayli ad t-id-naf ye a tim emrin deg yal tamna t, yes iqerreb er win it-id-ixelqen. Y.Nacib, ibeggen-d azal n tem emrin deg tmetti taqbaylit yebder-d tid yufraren “tim emmart n Sidi abed a man deg At Sma il, sidi li U-Ye ya deg at Kufi, sidi Men ur di Fri a, CCix Mu end di Taqqa”(1). Tamedyazt taddeyyanit ula d nettat teb a d le naf: ta ufit, lmed addeyyani, tiqsi in n ddin. Adekkar i d enf agejdan, ttawin-tt-id tlawin akken it-id-ttawin yergazen yezmer ad yelli d agraw yezmer yiwen umdan iman-is. M,DJELLAOUI deg udlis-is “tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit” yenna-d « Adekkar d awal i d yekkan seg tutlayt n ta rabt addikr deg unamek-ines d asiwel s yisem n uxellaq ilmend n usmekti d cfawt ef yinna-ines imi me deg rebbi ur yecmit,lqe ra-ines d tameqqrant ccafu a d e ma-ines yettazen itt-i d mebla tilas ef lmumnin i d-yettabdaren isem-is i d-yesmektayen wiya nin ef ubrid-is.” izen n udekkar di llsas-ines d asmekti n le bad ef tidet n liman ye fan ».2

Tamedyazt udekker am nettat am le naf- nni en n tmedyazt yes a tignatin ideg d-yettili, ama d adeg-is, deg uxxam ne deg berra, akud-is, s ba ne deg yi , amsiwel d umseflid.

1 Y,NACIB.,poésies mystiqueskabyles,Alger,éd Andalouses,p.36.

(9)

9 Afran n usentel

Ayen i da -ye an anextir asentel n udekkar deg taddart n ibahlal ,d tuksa n enf – agi seg tatut imi tasekla taqbaylit tamensayt ur te i ara tira ,nekkni ass-a ne ra ad nawi isefra n udekkar i yellan deg temna t n ibahlal wa ad ten- naru e waya i d-qqaren ,Ilaq-a ,Ilaq-ad nessemne ,Ilaq-ayen umi nezmer deg id –yeqqimen seg yidles –nne skud ur iru ula d netta.Dayen i d-a ye an ad d –negmer isefra am wekken neb a ad f en ula ar tudrin

nni en .

Iswi n tezrawt

Deg tezrawt-a neb a ad d-n er ma mazal enf-a n tsekla deg tmetti taqbaylit ? Deg-s da en nra ad d-nsekfel, yerna ad n- se biber wa ad d negzu tignatin n temna n tewsit-a deg tizi n wass-a .Timental n iswi n tmedyazt-a d tuksa-ines deg tatut ,d asiwe n yizen i tes a tmedyazt,s waya ad nessiwe er tira i yellan d tarrayt n u raz n timawit akken ad tt- id-afent tsutiwin i d-iteddun .

Tazrawt-nne ad a -tessiwe akken ad d-neg tasle t n yisefra n tmedyazt n udekkar wa d-n er azal-is deg tmetti n wass-a.

Tamukrist

Zik adekkar yes a azal d ameqqran deg tmetti taqbaylit,yes-s yettqerrib umdan er uxellaq , ef waya neb a ad nebnu tazrawt-nne ef ugur-a amek yettili use ru n wanaw-a n tseklwanaw-a (wanaw-adekker deg twanaw-addwanaw-art n Yibwanaw-ahllwanaw-al deg tizi n wwanaw-ass-wanaw-a?

Turdiwin

Deg tezrawrt-a nebna ef turdiwin-a, imi taddart n Yibhalal d tin ye fen deg wansayen-is ihi adekker d yiwen wanaw id-yeqqimen ara ass-a ur-sen.

as akken yeqqim-d wansay n udekker er Yibahlal, maca ass-a ttawin-t-id s udem nni en.

(10)

10

Deg tezrawt-a ad d-neb u leqdic nne ef kra n yi ercen; a ric amenzu d tasnarrayt,wis sin n tezri , anagaru d a ric n tesle .

A巾ric n tesnarrayt

Deg-s ad nawi awal ef taddart n yibehlal anda i d-tezga,taqsi t n jeddi Bahlul a em ,tarrayt n ugmar ,awal ef yisiwal ,dayen ar d nawi mi ara neffe er wannar.

A巾ric n te鶏ri

Ad d-nawi awal ef tmedyazt taqbaylit, taddeyyanit,le naf n tmedyazt taddeyyanit, laba da adekkar imi fell-as i tebna tezrwat ,tabadut n use ru d yi ercen-is, tabadut n wakat akked d tma rut.

A巾ric n tesle矯t

Deg u ric-a ad nawi awal ef use ru n enf n tmedyazt tadeyanit “adekker”, deg-s ara nexdem tasle t n tal a i wammud n yisefra i d- negmar deg taddart n Yibahlal, a d n ar tutlayt,lebni n usefru akked d tma rut n yisefra-a.

(11)

A

槃ric n tesnarrayt

12

Tazwert

Imi leqdic ara ad d-nawi ad telli tessastant deg unnar isefk fell-a ad d-nawi awal ef tesnaryt i ne fer ef waya id-nga deg u ric-a iferdisen n tsenrayt ida ye en ad neg anadin-nne .

1.1Tarrayt n ugemmar

Deg tezrawt nexdem ef udekkar deg temna t n yibahlal ne ra kra yidlisen i d-yewwin ef udekkar di en wid i d d-yewwin ef use ru.

Mi neffe er wannar newwi-d amud n yisefra s ur imdanen i yettdekkiren , amud-a newwi-t-id yettwarun s tutlayt n tamazi t maca s yisekkilen n ta rabt s ur adekkar Ilul mus afa,51n yiseggasen deg uzmam i yura.

Am wakken nesteqsa kra n yemdanen ef temna t n yibahlal, taq i n jeddi Bahlul a em ,amek id yettili udekkar d wayen akk ye nan asentel. imdanen i nesteqsa n taddart qerben-a , as maci a as maca me sub nessawed ad d negmer isallen i neb a .

Nemmuger kra n wuguren deg unadi i nexdem ef udekkar deg yibehlal: -Mači a as n yemdanen i yettdekkiren azal n semmus i yellan deg taddart. -Lex a n yedlisen deg tseddawit lad a wid id yewwin ef use ru d udekker

-Amud i d-newwi uran-t s yisekkilen n ta rabt d ugur i d-nemmuger mi ten i d- nerra er tutlayt n tmazi t.

1.2.Assisen n wadeg

Tamna

矯t n Yibahlal

Taddart n Yibehlal tezga-d tama n usamer n tubirett teb ed fell-as azal n 50Km.Zzint as-d tudrin seg yal tama,seg usamer d taddart n at mlikec ,seg umalu d in l emmam,seg un ul d at emdun seg ugafa tezzi -as d tqarbuzt

Teb a taddart n yibehlal ef kra n tudrin timezyanin : I il azem, cri a,mlal. imezda n yibehlal yal yiwen ansa id yekka, maca yedda zman armi u alen me sub d yiwen udrum ,tezdi ger-asen tegmatt,ftint twaculin armi tes a azal 3500 n yimezde .

(12)

A

槃ric n tesnarrayt

13

1.2.1.Awal

цef jeddi Bahlul ッa群em

Awal i d d-newwi ne issalen ef Jeddi Bahlul a em, yenna-t-id ILLUL Mu afa i yellan d yiwen ger yemsul a i d nesteqsa. as akka ulac issalen a as ef lwali-a la ,maca ne awe ad nawi kra n yissalen fell-as.

Jeddi Bahlul a em d lwali ale si taddart n ssus ladna di tmurt n lmerruk i edda-d ef ssaqiya L amra yekcem-d er tmurt n lezzayer deg tasut tis am ne di tazwara n tasut tis

a iswi it i d yewwin d a iwen lwali ale abd a man ta alibi seg um ezbar i yellan imiren.

yel a a as deg tmurt n lezzayer armi id yewwed er taddart n nif ta iwant n mcedllah tubiret anida yeqqim azal n 21 n yiseggasen syinna i iru er l i deg ubrid –is i edda ef tmurt n ma er d tmurt n be dad anda id yewwi tisura n tba nit s ur llwali ssale abd lqader l ilali syin yu al-d er lezzayer anda iru srid er taddart n yibehlal dinna i yebna l ame deg-s yexdem zzawiya.

Yes a jeddi bahlul a em 07 n warrac,02 n teqcicin yal yiwen anda yen el .Yusef deg taddart n nif , Ali deg yibehlal , M emmed deg taddart n ccerfa, A med deg taddart n yibehlal i yellan ddaw n lareb a n at yiraten (Bgayet), Ya ya deg taddart n le rac di wad ami ur.

Jeddi bahlul a em imi a as n tnebba t d l ikma i yes a iferru cwalat yefra amennu yellan ger snatn tudrin ta rabin dinna i yura lwatiqa deg-s yessers tilisa ger-asen mazal-itt ar ass-agi deg tmdint n wannu a . yen el lwli ale deg taddart n rru a i yellan deg nif.

1.3.Assisen n yemsul

цa

Imdanen ur i d-newwi isallen icudden er usentel n udekker deg temne t n yibahlal d wid yesnen adekker ad naf :

Illul Mustafa illulen ass 09/02/1963 deg u balu d afellah ,yelmed tantala n ta rabt imi d amdan ye ran leqran akked d udekker,yettmeslay taqbaylit akked d tfransist yessen kra seg umezruy n taddart imi d amdan yettnadin ef u ar-is.

Bu kac lma id i yes an azal n 68 n yiseggasen ,yewwe deg leqraya-s er uswir wis 06 deg u erbaz amenzu,yetmeslay taqbaylit d ta rabt, d win ye ran a as seg wawal Rrebi laba da adekker , yes a yewwet n tmusni d ta layant deg leqran.

(13)

A

槃ric n tesnarrayt

14

Ma d waye deg l emer-is azal n 64 n yiseggasen,i wumi qqaren A u umar, ye ra armi d BEM, yessen tutlayt tfransist d ta rabt akked d teqbaylit ,ula d netta d adekkar .

Cemllal l aziz,24 n yisseggasen d anelmad deg yiwwen u arbaz n tenesslemt deg Tizi wuzu,akken ad yeqqel d ccix n l ame .

Akk imdanen-a llemden adekker deg yiwwet n zzawiya n L a Sa id deg u effun.

1.4.Assisen n wamud

Mi i neffe er wannar negmer-d 24 n yisefra i d-yewwin ef udekker deg temna t n yibahlal id yettwadmen seg ddiwan n L a Sa id.

Ger isefra-a ad naf wid ur nes i ara azwel,yal asefru s usentel i ef d yewwi ad d naf 09 wwin-d ef la ef Nnbi,10 wwin-d ef lexwan d lawliya,05 wwin-d ef umdan,ddunit akked d lmut.

Ammud id newwi yettwaru s isekkilen n ta rabt ,deg lwaqt-nni akken ssusreyen i ttarun , mi iten i d-narra er tmazi t nerraten-id akken llan.

Mi i n awed tira i amud-nni yettwarun s yisekkilen n ta rabt, nerra-ten er tmazi t nekkes-d a as n tuc iwin gar-asent:

Amek i yuran awalen Amek i ilaq ad ttwarun

1-Awalen n tjrrumt

F MD: flahwa

A MD:anaf

S MD:yekayas

Di / S MD:dinnuris

ef ef lahwa

Ad Ad naf

As Yefka-as

Deg / Is Deg nnur-is

(14)

A

槃ric n tesnarrayt

15 2-tamsertit

Ll MD:Lla昭san

Gg MD:Yeggit

D+t Ad鯨re召

An MD:anmara昭

N+l N la昭san

Ww Yewwi-t

D+t Ad te鯨re召

Ad+N Ad nemarre昭

(15)

A ric n te ri

17

Tazwart

Timetti taqbaylit terra azal d ameqqran i tmedyazt.tessemras-itt s wawalen iceb en d usfukel yemmal-d d akken tamdayzt d a ebaz,d tigejdit n tmetti taqbaylit

Deg u ric-a ad d-nawi awal ef tmedyazt n teqbaylit , ad nerr lweha tamedyazt tadeyyanit d enf-is mebla ma nettu adekker,ad nemesslay ef use ru tabadut-is d i ercen-is,ad nawi awal ef wakkat d tma rut.

2.1.Tamedyazt taqbaylit

Timetti taqbaylit,d tin yettwasnen a as s tmedyazt, am nettat am tmettiyin

nni en i d-yeddan deg ubrid n timawit ,terra azal i usefru imi yella d tawil n ttrebga i yemdanen .

Imi tamedyazt n leqbayel tebna ef timawit ,ad naf tuget n yisefra ur s in ara ameskar ,M.MAMMERI, deg udlis-is « poèmes kabyles anciens » yebda-tt ef sin i ercan :

« A ric amenzu ;tamedyazt d tin ys an ameskar :tamedyazt-a ttwasnen imawlan-is ,banen imedyazen i tt-id yettawin.Gar wid yettwasnen :Yusef Uqasi,Si MU end um end,Ccix mu end l usin…atg.d ttawin

A ric wis sin ; d win i ye an i tmedyazt war ameskar imi isefra-is ttru un s timawit seg umdan er waye bla ma yettwasen bab-is»(3).

Tamedyazt n leqbayel teb a d tiwsatin.Tin i d -ttawint tlawin d acewwiq ,d azuzen ne d a erqes , tamedyazt i d -ttawin yergazen ama deg lexla ama deg tejma t .

2.2.tamedyazt taddeyyanit

Asefru addeyyani ye ef amkan wessi en deg tudert n umdan aqbayli,ad t id-naf ye a tim emrin deg yal tamna t Y.NACIB. ibeggen-d azal-nsent,yebder-d tid yufraren ;”tim emmert n Sidi ebdarra man deg at sma il , Sidi li U Ye ya deg at kufi ,Sidi Men ur di fr a , Ccix Mu end di taqqa”(4)

3.MAMMERI,M.,(1980),poèmes kabyles anciens,Alger,éd Mehdi,p.103. 4.NACIB,Y.,(2009),poésies mystiques kabyles,Alger, éd Zeriab,p.36-37.

Références

Documents relatifs

Lala aime sa classe... Charlie’s father is

Lala aime sa classe... Charlie’s father is

5.16 and 5.11, it is obser ved that the first peak (corresponding to the first bending mode) is the largest; the second peak (corresponding to the second blind ing mode) issmaller

Les mécanismes de l'action de l' AMP cyclique sur la transcription des gènes eucaryotiques ont été analysés dans un congrès organisé en novembre r985 par l'Académie des

Using Kappa distribution functions for the particles at the exobase, the main result obtained with the MPL model is the fact that the high speed solar wind streams can be

It also addresses methodological developments such as third order expansion, in- clusion of non-covalent interactions, Long-range short range separation to solve the

يناثلا عرفلا : ةعابطلا تانامض ةلمعلا قرو ىلإ ةفاضملا تانامضلا ىلع قلطي ىلإ فاضت اهنلأ ةيباجيلإا تانامضلاب ةيقاولا تايضرلأا ىعدتو ةعوبطملا نامضل هذه ةعابطلا ةيضرأ

Pollen- based climate reconstruction show increasing annual precipitation mainly driven by late spring precipitation .This marks the onset of lower seasonality, related to a change