• Aucun résultat trouvé

Td corrigé düsseldorf, kunstmuseum - Manuscripta Mediaevalia pdf

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Partager "Td corrigé düsseldorf, kunstmuseum - Manuscripta Mediaevalia pdf"

Copied!
1
0
0

Texte intégral

(1)

UNIVERSITÄTS- UND LANDESBIBLIOTHEK DÜSSELDORF

Universitätsstr. 1, Gebäude 24.41, 40225 Düsseldorf http://www.uni-duesseldorf.de/WWW/ulb/sosa.html

Vorgänger der Universitätsbibliothek war die 1770 von Kurfürst Karl Theodor als

"Öffentliche Bibliothèque" gegründete Landes- und Stadtbibliothek, die in ihren An- fangsjahren auch Dubletten der älteren, 1731 nach Mannheim verlegten "Bibliotheca palatina Dusseldorpiensis" erhielt. 1970 wurde sie mit der (bereits 1966 als Univer- sitätsbibliothek bezeichneten) Bibliothek der 1923 gegründeten Medizinischen Akade- mie vereinigt. Kern des von der ehemaligen Landes- und Stadtbibliothek übernomme - nen Altbestandes bildet das Anfang des 19. Jh.s in diese gelangte Säkularisationsgut.

Es stammt überwiegend aus 22 rechtsrheinischen Klöstern, Stiftern und Konventen.

Grundsätzlich gelangten nach Düsseldorf die Buchbestände der geistlichen Korpora- tionen des Herzogtums Berg, des rechtsrheinischen Teils des Herzogtums Kleve, der Grafschaft Mark, der unter klevisch-märkischer Vogtei stehenden Reichsstifter Essen und Werden. De facto sind aber die Buchbestände etlicher der hierin einbegriffenen Klöster nie oder nur zu einem sehr geringen Teil wirklich nach Düsseldorf gelangt.

Zusätzlich finden sich in Düsseldorf aber auch Werke, die aus den Bibliotheken eini - ger linksrheinischer Klöster stammen (u.a. Benediktinerabtei Groß St. Martin in Köln, Cistercienserabtei Kamp, Cistercienserpriorat Bottenbroich). Doch existieren keine größeren Bestandseinheiten linksrheinischer Herkunft. Bezeichnenderweise ist bei den Werken dieser Provenienz anders als bei den rechtsrheinischen Beständen keine exklusive politisch-territoriale Zuordnung möglich. In einigen Fällen läßt sich die Übertragung aus linksrheinischen in rechtsrheinische Klöster als Schenkung nachweisen, die von älteren und besser ausgestatteten Häusern an jüngere und ärmere Konvente erfolgte. In der Mehrzahl handelt es sich aber wohl um Bücher, die nach der Besetzung des linken Rheinufers durch das revolutionäre Frankreich 1794 von einzelnen Mönchen und Mendikanten, die in scheinbar noch unbedrohte rechtsrheinische Konvente übersiedelten, mitgebracht wurden. Ohne klar erkennbare Rechtsgrundlage (wahrscheinlich durch die Integration des Münsterlandes in das napoleonische Großherzogtum Berg) kamen auch Bestände des Augustinerchorfrauenhauses Coesfeld nach Düsseldorf. Das Bild wäre unvollständig, wenn nicht auf die in die Universitätsbibliothek Düsseldorf gelangten Buchbestände kleiner religiöser Frauengemeinschaften hingewiesen würde, die in den genannten Territorien bestanden haben. Es handelt sich dabei meist um Beginen-"Klöster", später um Konvente regulierter Tertiarinnen. Der geringe Umfang der einzelnen ehemaligen Hausbibliotheken verbietet die namentliche Erwähnung, doch haben die nun in Düsseldorf vereinigten Bestände durchaus ihr - kulturhistorisch besonders bedeutendes - Gewicht. Zu den bedeutendsten Handschriften der im Mai 1993 auch wieder zusätz- lich zur Landesbibliothek gewordenen Düsseldorfer Universitätsbibliothek zählen besonders diejenigen der folgenden Vorbesitzer: Reichsunmittelbare Benediktinerabtei St. Ludger in Werden, Reichsfürstliches Kanonissenstift Essen, Cistercienserabtei Altenberg. Besonders umfangreiche, spätmittelalterliche Handschriftenbestände stammen aus mehreren niederrheinischen Kreuzbrüderkonventen.

(2)

Testamentum Vetus

Pergament, 134 Bll., 39 x 34,5 cm

Jeweils zu Beginn der einzelnen Bücher mehrfarbige Initialen mit Flechtband- ornament.

Köln, Benediktinerabtei Groß St. Martin: 3. Viertel 11. Jh.

- fol. 1r-87r Regum I-IV cum prologo Hieronymi; fol. 87r-134r Paralipomenon I-II cum prologo Hieronymi -

Incipit praefatio s(an)c(t)i Hieronimi in libros Regu(m)...-...id est Paralypomenon. hoc est verba dierum habet versus II.C.

Sign.: Ms. A 2.

Biblia Sacra

Pergament, 269 Bll. (+ je 1 vor- bzw. nachgeh. Bl.), 48 x 33 cm, zweispaltig Zahlreiche mehrfarbige Ornament- und Miniaturinitialen.

Köln: 3. Viertel 12. Jh.

- fol. 1r-26v Hieremias cum prologo Hieronymi; fol. 26v-29v Baruch; fol. 29v- 32r Lamentationes; fol. 32r-39v Apocalypsis cum prologo Hieronymi; fol 40r Prologus Hieronymi in Epistola Iacobi; fol. 40r-47v Epistolae catholicae; fol.

47v-63v Actus Apostolorum cum prologo Hieronymi; fol. 64r-75r Proverbia cum prologo; fol. 75r-79r Ecclesiastes; fol. 79r-80v Canticum canticorum; fol.

80v-88v Sapientia; fol. 88v-108v Ecclesiasticus; fol. 108v-121r Iob cum prologo Hieronymi; fol. 121r-126r Tobias cum prologo Hieronymi; fol. 126r- 132v Iudith cum prologo Hieronymi; fol. 132v-139r Hester cum duobus prologis; fol. 139r-151r Ezras I-II cum prologis Hieronymi; fol. 151r-178v Macchabaeorum I-II; fol. 178v-203r Hiezechiel cum prologo Hieronymi; fol.

203r-214v Danihel 1,1-14,41 cum prologo Hieronymi; fol. 214v-237r Duodecim prophetae minores cum prologis variis; fol. 237r-258v Isaias cum duobus prologis; fol. 258v-265r Glossarium in libros Veteris et Novi Testamentum; fol. 265r-269v (Pseudo-)Marcellus: Passio sanctorum aposto- lorum Petri et Pauli; fol. 269v Prologus in passionem sanctorum apostolorum Petri et Pauli (BHL 6663a) -

Incipit p(rae)fatio s(an)c(t)i Iheronimi pr(es)b(yte)ri in Iheremiam p(ro)phetam...-...ab ipso principe apostolorum petro sumamus exordium expli(ci)t

Zwei Hände.

(3)

Vorbesitzer: Köln, Benediktinerabtei Groß St. Martin; Düsseldorf, Stift St.

Marien und St. Lambertus.

Sign.: Ms. A 3.

Testamentum Vetus

Pergament, 166 Bll., 52 x 35,5 cm, zweispaltig

Einfarbige rote oder grüne Zierinitialen mit Rankenornament.

Altenberg, Cistercienserabtei: Ende 12. Jh.

- fol. 1r-30r Paralipomenon I-II cum prologo Hieronymi; fol. 30v leer; fol. 31r- 43v Proverbia cum prologis variis; fol. 43v-47v Ecclesiastes; fol. 48r-50r Canticum canticorum; fol. 50r-58v Sapientia; fol. 58v-82v Ecclesiasticus; fol.

82v-97v Iob cum prologo Hieronymi; fol. 97v-102v Tobias 1,1-13,12 cum prologo Hieronymi; fol. 103r-110r Iudith 2,1-16,31; fol. 110r-117r Hesther cum duobus prologis; fol. 117r-131v Ezras I-II cum prologo Hieronymi; fol. 131v- 164v Macchabaeorum I-II cum prologo Hieronymi; fol. 165rv Nota; fol. 165v Prologus Hieronymi in Ecclesiasten -

Si septuaginta int(er)p(re)tu(m) pura et ut ab eis in g(r)aecum v(er)sa est...-...fonte veritatis omisso opinionu(m) rivulas consectarer. Explicit prologus

Düsseldorf, Universitäts- und Landesbibliothek Ms. A 3 und A 4 (Nr. 445) sind zwei Teile einer mehrbändigen Abschrift des Alten Testaments aus der Cister- cienserabtei Altenberg.

Sign.: Ms. A 4.

Testamentum Vetus

Pergament, 187 Bll., 47 x 33 cm, zweispaltig

Zwei- bis dreifarbige Zierinitialen mit vegetabilen und zoomorphen Motiven.

Altenberg, Cistercienserabtei: Ende 12. Jh.

- fol. 1r-2v Hieronymus: Epistola ad Paulinum presbyterum (ep. 53); fol. 3r-26r Genesis; fol. 26r-47r Exodus; fol. 47v-62r Leviticus; fol. 62r-81r Numeri; fol.

81r-99v Deuteronomium; fol. 99v-111v Iosue cum prologo Hieronymi; fol.

111v-124r Iudicum; fol. 124r-125v Ruth; fol. 125v-187v Regum I-IV -

Incipit ep(isto)la s(an)c(t)i ieronimi p(res)b(yte)ri ad paulinum...-...p(er) singulos dies omnibus dieb(us) vitae su[ae]. Explicit liber regu(m) quart(us)

(4)

mehrbändigen Abschrift des Alten Testaments aus der Cistercienserabtei Al- tenberg.

Sign.: Ms. A 5.

Testamentum Vetus

Pergament, 404 Bll., 48,5 x 34,5 cm, zweispaltig

Fol. 6v Miniatureninitiale, die sich über die gesamte linke Spalte der Seite er- streckt. Dargestellt ist die Schöpfungsgeschichte in sieben aneinandergereihten Medaillons. Darüber hinaus zahlreiche rot-blaue Zierinitialen mit filigranem Ornament.

Köln (?): um 1310

- fol. 1r-5r Hieronymus: Epistola ad Paulinum presbyterum (ep. 53); fol. 5r-6r Prologus Hieronymi in Pentateuchum ad Desiderium; fol. 6v-131v Penta- teuchus; fol. 132r-148v Iosue cum prologo Hieronymi; fol. 148v-165r Iudicum cum prologo Hieronymi; fol. 165r-167r Ruth cum prologo Hieronymi; fol.

168r-244v Regum I-IV cum prologo Hieronymi; fol. 244v-283v Paralipomenon I-II cum prologo Hieronymi; fol. 283v-284r Oratio Manasse; fol. 284r-298v Ezras I-II cum prologo Hieronymi; fol. 299r-308r Ezras III; fol. 308r-313v Tobias cum prologo Hieronymi; fol. 313v-321v Iudith cum prologo Hieronymi;

fol. 321v-329r Hesther cum duobus prologis; fol. 329r-344r Iob cum duobus prologis; fol. 344v leer; fol. 345r-359r Proverbia cum prologo Hieronymi; fol.

359r-364r Ecclesiastes cum prologo Hieronymi; fol. 364r-366v Canticum canticorum cum prologo Hieronymi; fol. 366v-377r Sapientia cum prologo Hieronymi; fol. 377r-404v Ecclesiasticus cum prologo Hieronymi; fol. 404v Prologus Hieronymi in Isaiam (fragmentarisch) -

Incipit epistola sancti Ih(er)onimi ad Paulinu(m) p(res)b(yte)r(u)m...-...nec habe(n)s quiq(ua)m in eloquio rusticitatis

Vorbesitzer: Köln, Benediktinerabtei Groß St. Martin; Düsseldorf, Stift St.

Marien (und St. Lambertus).

Sign.: Ms. A 6.

Testamentum Vetus

Pergament, 216 Bll., 31 x 21,5 cm

Braune und braun-rote Initialen mit Flechtbandornament.

St. Amand, Benediktinerabtei (?): Anfang 9. Jh.

(5)

- fol. 1rv Federproben und Besitzvermerk; fol. 2r-48v Hiezechiel cum prologo Hieronymi; fol. 48v-71v Danihel cum prologo Hieronymi; fol. 72r-118r Isaias cum prologo Hieronymi; fol. 119r-173v Hieremias cum prologo Hieronymi;

fol. 173v-177v Lamentationes; fol. 177v-215v Duodecim prophetae minores;

fol. 216r Federproben. Auf fol. 50r befindet sich zudem eine altsächsische Glosse von einer Hand des 10. Jh.s -

Hiezechiel propheta cum ioachim rege iuda captivus ductus est...-...Explict liber prophetarum feliciter amen

Verschiedene Hände.

Vorbesitzer: Essen, Kanonissenstift.

Sign.: Ms. A 7.

Testamentum Vetus

Pergament, 152 Bll. (+ je 1 vor- bzw. nachgeh. Bl.), 25,5 x 19,5 cm, zwei- spaltig

Zwei- bis dreifarbige Zierinitialen, zum Teil mit Filigranornamentik bzw. ve- getabilen Motiven und Verwendung von Blattgold.

Mitte 15. Jh.

- fol. 1r-17v Proverbia cum prologis Hieronymi; fol. 17v-23v Ecclesiastes; fol.

23v-25v Canticum canticorum 1,1-7,4; fol. 26v fehlt; fol. 27r-38v Sapientia cum prologo; fol. 38v-72v Ecclesiasticus cum prologo; fol. 72v-90v Iob cum duobus prologis Hieronymi; fol. 90v-97v Tobias cum prologo Hieronymi; fol.

97v-106v Iudith cum prologo Hieronymi; fol. 106v-115v Hester cum duobus prologis; fol. 115r-152r Macchabaeorum I-II cum prologo; fol. 152v leer -

Incipit praefatio sancti Iheronimi presbiteri in Proverbia Salomonis...-...Hic ergo erit co(n)sum(m)atus.

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. A 8.

Biblia Sacra

Pergament, 136 Bll., 25,5 x 18,7 cm, zweispaltig Rot-blaue Zierinitialen mit filigraner Ornamentik.

2. Hälfte 14. Jh.

(6)

prologis; fol. 25r-39r Proverbia cum prologo Hieronymi; fol. 39r-44v Eccle- siastes cum prologo Hieronymi; fol. 44v-47r Canticum canticorum; fol. 47r-57v Sapientia cum prologo (Stegmüller 468); fol. 57v-87r Ecclesiasticus; fol. 87v- 96v Epistola Pauli ad Romanos; fol. 96v-104v Epistola Pauli ad Corinthios I 1,1-16,10; fol. 105r-106v Epistola Pauli ad Ephesios, ab 3,10; fol. 106v-108v Epistola Pauli ad Philippenses; fol 108v-110v Epistola Pauli ad Colossenses;

fol. 111r-113v Epistola Pauli ad Thessalonicienses I-II; fol. 113v-117v Epistola Pauli ad Timotheum I-II; fol. 117v-118v Epistola Pauli ad Titum; fol. 118v- 119r Epistola Pauli ad Philemonem; fol. 119v-125v Epistola ad Hebraeos; fol.

125v-126r Prologus (Pseudo-)Hieronymi in Epistolas catholicas; fol. 126r-135v Epistolae catholicae; fol. 136rv Confiteor, Gloria, Oratio -

Incipit prolog(us) s(upe)r libru(m) Tobiae....-...in saecula gloria pro

Vorbesitzer: Düsseldorf, Stift St. Marien (und St. Lambertus); Johannes von Deutzenfeld, Scholaster des Chorherrenstiftes St. Severin in Köln.

Sign.: Ms. A 9.

Isaias cum glossa Hugonis de S. Caro

Pergament, 100 Bll., 34,5 x 24,5 cm

Fol. 4r Schmuckinitiale mit Goldgrundierung; fol. 5r Miniaturinitiale mit Verwendung von Blattgold.

Nordfrankreich (?): um 1240/50

ut cum pace sua...-...dicet sic libellus [i.f. unleserlich]

Vorbesitzer: Düsseldorf, Stift St. Marien (und St. Lambertus).

Sign.: Ms. A 10.

Theologische Sammelhandschrift

Pergament, 137 Bll., 33 x 24 cm, zweispaltig

Fol. 1r gerahmte Spaltbreitinitiale mit vegetabilen und zoomorphen Motiven;

fol. 5r-7v Kanontafeln; rot-blau-grüne Zierinitialen.

Altenberg, Cistercienserabtei (?): Ende 12. Jh.

- fol. 1v-2v Hieronymus: Epistola ad Damasum; fol. 2v-3v Ders.: Prologus in Commentariis in Evangelium Matthaei libris IV; fol. 3v-4v Hieronymus: Epi- stola ad Cyprianum; fol. 4rv Prologus in Evangelium secundum Matthaeum;

(7)

fol. 4v Verzeichnis der Wundererzählungen in den 4 Evangelien; fol. 5r-7v Kanontafeln; fol. 8r-103r Evangeliar mit Konkordanzvermerken auf den Blatträndern. Jedem einzelnen Evangelium ist der sog. Prologus monarchianus vorangestellt. fol. 103v theologisches Fragment, von einer Hand des 14. Jh.s nachgetragen; fol. 104r-116r Paschasius Radbertus: Epistola ad Paulam et Eustochium de assumptione Mariae; fol. 116r-118v (Pseudo-)Ildefonsus Toletanus: Sermo 3; fol. 118v-124r Petrus Damiani: Sermo 63; fol. 124r-129v Ders.: Sermo 64; fol. 130r-132v (Pseudo-)Augustinus/Anselmus Cantuariensis:

De assumptione Beatae Mariae Virginis liber I, cap. 1 (Anfang und Ende fehlen); fol. 133r-137v (Pseudo-)Amphilochius: Vita Basilii Caesariensis, von einer Hand des frühen 13. Jh.s nachgetragen -

Incipit praefatio sancti Iheronimi presbyteri ad Damasum...-...est impiu(m) eicere orthodoxos ex eccl(es)ia eor(um) et co(n)stitutis

Sign.: Ms. A 11.

Evangelium secundum Matthaeum cum glossa ordinaria

Pergament, 94 Bll. (+ je 3 vor- bzw. nachgeh. Bll.), 34,5 x 25 cm Fol. 1r, fol. 2r rot-blaue Zierinitialen mit filigranem Ornament.

Frankreich: 1. Hälfte 13. Jh.

- fol. 1r-2r Prologus monarchianus in evangelium secundum Matthaeum; fol.

2r-94v Evangelium secundum Matthaeum cum glossa ordinaria -

Mathaeus ex iudea sicut in ordine primus ponitur...-...ibi eum videbitis ecce p(rae)dixi vob(is) et exier(unt)

Vorbesitzer: Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent; Johannes und Bruno Rodeneve de Dyngeden (15. Jh.).

Sign.: Ms. A 12.

Evangelium secundum Lucam et secundum Iohannem cum glossa ordinaria

Pergament, 186 Bll., 28,5 x 20 cm Fol. 111r, 112r Schmuckinitiale.

Norditalien: Mitte 13. Jh.

(8)

186r Evangelium secundum Iohannem cum glossa ordinaria; fol. 186v leer -

Lucas de omnib(us) que fecit Jesus...-...hic liber est scriptus qui scripsit sit benedictus

Vorbesitzer: Pastor von St. Dionysius in Essen-Borbeck; Werden a.d. Ruhr, Benediktinerabtei St. Ludger.

Sign.: Ms. A 13.

Evangelium secundum Johannem cum glossa ordinaria

Pergament, 93 Bll., 26,5 x 17 cm Fol. 4r, fol. 6r Miniaturinitialen.

Nordfrankreich: 1. Drittel 13. Jh.

- fol. 1rv Auszüge aus einem zeitgenössischen Sakramentar; fol. 2v-3r Eides- formeln für verschiedene kirchliche Ämter, von einer Hand des frühen 16. Jh.s nachgetragen; fol. 3v leer; fol. 4r-5v Prologus monarchianus in Evangelium secundum Iohannem; fol. 6r-90v Evangelium secundum Iohannem cum glossa ordinaria; fol. 90v Nota; fol. 91r-92r weitere Eidesformeln für verschiedene kirchliche Ämter, von einer Hand des 18. Jh.s nachgetragen; fol. 93rv weitere Auszüge aus dem o.g. Sakramentar -

[sa]lutaris potabit illu(m) do(mi)n(u)s n(oste)r...-...quam in usum humani generis

Vorbesitzer: Nideggen, Kollegiatstift (Ende 15. Jh.); Jülich, Kollegiatstift (1569); Michael Frissemius aus Friesheim, Pastor an der Pfarrkirche in Ober- zier.

Sign.: Ms. A 14.

Testamentum Novum

Pergament, 147 Bll., 28 x 20,5 cm

Fol. 120v und fol. 121r Federzeichnungen des 10. Jh.s, die Titus als Schrei- benden und Paulus unter göttlicher Inspiration darstellen.

Nordwestdeutschland: um 800

- fol. 1r leer; fol. 1v Kapitelverzeichnis zur Epistola Iudae; fol. 2r Federproben;

fol. 2v-3r Inhaltsübersicht; fol. 3r-5v Prologus Pelagii(?) in Epistolas Pauli; fol.

5v-6r Versus Damasi; fol. 6r-8r Prologus Pelagii in Epistolam Pauli ad

(9)

Romanos; fol. 8r-27v Epistola Pauli ad Romanos; fol. 27v-58v Epistola Pauli ad Corinthios I-II; fol 58v-65v Epistola Pauli ad Galatas; fol. 66r-74r Epistola Pauli ad Ephesios; fol. 74v-80r Epistola Pauli ad Philippenses; fol. 80v-87v Epistola Pauli ad Thessalonicienses I-II; fol. 87v-92r Epistola Pauli ad Colossenses; fol. 92r-100v Epistola Pauli ad Timotheum I-II; fol. 100v-103r Epistola Pauli ad Titum; fol. 103rv Epistola Pauli ad Philemonem; fol. 104r- 119r Epistola Pauli ad Hebraeos cum prologo (Stegmüller 793); fol. 119v und fol. 120v Federzeichnungen aus dem 10. Jh.; fol. 121r-127r Epistola Iacobi cum prologo (Stegmüller 809); fol. 127v-137r Epistolae Petri I-II; fol. 137r-143v Epistolae Iohannis I-III; fol. 144r-145r Epistola Iudae; fol. 145v nachgetragene Prologe zu den Epistolae Petri (Stegmüller 816, 818). Auf fol. 4r und 7v befinden sich außerdem einige ahd. Glossen. -

Incipiunt capitula. De falsis doctrinibus...-...et nunc et in omnia saecula s(ae)c(u)lorum amen;

Zwei Hände.

Der Cod. Reg. lat. 9 der Bibliotheca Vaticana weist Parallelen bei der Text- überlieferung auf.

Vorbesitzer: Essen, Kanonissenstift.

Sign.: Ms. A 15.

Concordantiae evangeliorum

Pergament, 318 Bll., 22 x 15 cm, zweispaltig Mitte 14. Jh.

- fol. 1rv Fragment; fol. 2r Ablässe, von einer Hand des 14. Jh.s nachgetragen;

fol. 2v leer; fol. 3r-308v Concordantiae evangeliorum; fol. 309r-311r Register;

fol. 311r-318v Auszüge aus einem Sakramentar; fol. 318v weitere Bene- diktionsformeln von einer Hand des 16. Jh.s -

Absconditus deus carne...-...quor(um) p(ro)secutio media(n)tib(us) istis c(on)cordantiis studenti patebit

Vorbesitzer: Essen, Kanonissenstift.

Sign.: Ms. A 16.

Petrus Riga <Remensis>:

Aurora cum glossis

(10)

Blau-rote Zierinitialen.

2. Hälfte 13. Jh.

- fol. 1r Praefatio (Der Text entspricht Aurora Petri Rigae Biblia versificata.

Hrsg. von P.E. Beichner. Bd. 1. Notre Dame (Indiana) 1965, Preface VII) sowie Aegidius Parisiensis: Praefatio (P.E. Beichner, a.a.O., Preface IV); fol. 1r-2r Praefatio (P.E. Beichner, a.a.O., Preface V); fol. 2r-3r Prologus magistralis (P.E. Beichner, a.a.O., Preface II); fol. 3rv Petrus Remensis <Riga>: Praefatio (P.E. Beichner, a.a.O., Preface III); fol. 3v-4r Aegidius Parisiensis: Prologus (P.E. Beichner, a.a.O., Preface VIII); fol. 4v-5r Petrus Comestor: Sermo in purificatione Beatae Mariae Virginis (Schneyer 4, 643); fol. 5v leer; fol. 6r Gebetsfragment; fol. 6v leer; fol. 7r-271r Petrus Riga <Remensis>: Aurora. Der Text entspricht im wesentlichen der 1. Aegidiusredaktion und ist mit Glossen versehen, die teilweise von einer Hand des 16. Jh.s stammen. -

Opus metric(um) Petri Rigae utru(m)qu(e) co(m)plectus testamentu(m)....-...per ordine(m) al- phabet[icum] explicit

Drei Hände.

Zahlreiche Nachträge späterer Hände.

Vorbesitzer: Helmstedt, Benediktinerabtei St. Ludger; Werden a. d. Ruhr, Benediktinerabtei St. Ludger.

Sign.: Ms. A 17.

Testamentum Vetus

Papier, 309 Bll. (+ je 2 vor- bzw. nachgeh. Pergamentbll.), 28,5 x 21 cm, zweispaltig

Blau-rot-grüne Zierinitialen.

Münster, Fraterhaus zum Springborn: um 1450

- fol. 1r-5r Hieronymus: Epistola ad Paulinum presbyterum (ep. 53); fol. 5r-6r Prologus Hieronymi in Pentateuchum; fol. 6r-40r Genesis; fol. 40r-66v Exodus;

fol. 66v-85r Leviticus; fol. 85r-111v Numeri; fol. 111v-135r Deuteronomium;

fol. 135r-151v Iosue cum prologo Hieronymi; fol. 151v-167v Iudicum; fol.

168r-170v Ruth; fol. 170v-250v Regum I-IV cum prologo galeato Hieronymi;

fol. 251r-252v leer; fol. 253r-291r Paralipomenon I-II cum prologo Hieronymi;

fol. 291v-306v Ezras I-II cum prologo; fol. 306v-309v leer -

(11)

Incipit prologus s(an)c(t)i Iheronimi presbiteri ad Paulin(am)...-...Memento mei deus meus in bonu(m). Amen.

Vorbesitzer: Coesfeld, Augustiner-Chorfrauenstift Marienbrink.

Sign.: Ms. A 19.

Testamentum Vetus ("Heptateuchfragment")

Pergament, 31 Bll., 30,5 x 21,5 cm (Bl. 17: 13 x 20,3 cm), zweispaltig Werden a. d. Ruhr, Benediktinerabtei St. Ludger (?): Anfang 9. Jh.

- fol. 1rv Leviticus 2,21-4,18; fol. 2rv Leviticus 11,10-13,4; fol. 3rv Leviticus 7,33-9,7; fol. 4rv Leviticus 13,5-51; fol. 5rv Leviticus 4,18-6,10; fol. 6rv Leviticus 9,7-11,10; fol. 7rv Leviticus 6,11-7,33; fol. 8r-9v Numeri 28,17- 31,24; fol. 10rv Deuteronomium, Inhaltsübersicht und 1,1-8; fol. 11rv Numeri 24,7-26,7; fol. 12rv Numeri 33,43-35,12; fol. 13rv Numeri 26,61-28,17; fol.

14rv Numeri 31,24-32,22; fol. 15rv Genesis, fragmentarische Inhaltsübersicht;

fol. 16rv Deuteronomium 3,3-4,9; fol. 17rv Genesis 3,13-4,12 (unvollständig);

fol. 18rv Genesis 33,14-35,6; fol. 19rv Genesis 36,29-37,32; fol. 20rv Exodus 21,18-22,18; fol. 21rv Exodus 29,44-31,6; fol. 22rv Numeri 35,13-36,13 und Deuteronomium, Inhaltsübersicht; fol. 23rv Deuteronomium 4,9-45; fol. 24rv Deuteronomium 4,45-6,5; fol. 25rv Deuteronomium 6,5-7,20; fol. 26rv Deu- teronomium 9,8-10,14; fol. 27rv Deuteronomium 10,15-12,1; fol. 28rv Deu- teronomium 13,6-15,6; fol. 29rv Deuteronomium 15,6-16,22; fol. 30rv Iosue 17,6-18,19; fol. 31rv Iudicum 2,4-3,21. Um 1500 diente die zerlegte Hs. als Buchbindermakulatur, die ursprüngliche Anordnung ist verloren gegangen und die Hs. daher nicht foliiert. Die Zählung entspricht der Anordnung der Blätter, die der Handschriftencensus Rheinland im Juli 1990 vorgefunden hat. -

d(omi)no; quod autem reliquo fuerit...-...fixitq(ue) in ventre eius

Sign.: Ms. B 1.

Albertus Magnus:

Summa theologiae sive de mirabili scientia Dei (lib. II)

Papier, 390 Bll., 28 x 21,5 cm, zweispaltig

Fol. 1r Schmuckinitiale; fol. 166r Miniaturinitiale.

Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent: 1514

(12)

Dei (lib. II); fol. 383r-389r Inhaltsverzeichnis, im Jahr 1548 nachgetragen; fol.

389v-390v leer. Als Textvorlagen dienten ein mittlerweile verschollener Kodex aus dem Augustiner-Chorherrenstift Neuss sowie VD 16 A 1360 -

Exodi t(ri)cesimo q(ua)rto dicitur...-...si archiepicopi no(n) haberent potestatem limitata(m)

Schreiber: Jordanus Traiectensis.

Sign.: Ms. B 2.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 271 Bll. (+ je 1 vor- bzw. nachgeh. Pergamentbll.), 28,5 x 21 cm, zweispaltig

Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent: 1497

- fol. 1r Inhaltsverzeichnis; fol. 1v leer; fol. 2r-95v Guerricus de S. Quentino:

De muliere forti; fol. 96r-98v leer; fol. 99r-106r Ambrosius Mediolanensis: De incarnationis dominicae sacramento; fol. 106v-144v Ders.: De poenitentia libri II; fol. 144v-177v Ders.: De virginibus; fol. 177v-199r Ders.: De viduis; fol.

199v-209v Ders.: De institutione virginis; fol. 209v-232r Ders.: De fide ad Gratianum Augustum; fol. 232r-271r Ders.: De spiritu sancto; fol. 271v-273v leer -

Incipit liber sermonu(m) d(omi)ni Alberti magni sup(er) mulier(em) fortem...-...po(n)tifices ia(m) migravera(n)t cu(m) b(ea)to Anthonio:

Schreiber: Wilhelmus Oerdingensis.

Sign.: Ms. B 2a an: M.Th.u.Sch. 12 (Ink.).

Johannes Castellensis:

De fine religiosae perfectionis

Papier, 7 Bll., 29 x 21 cm, zweispaltig 15. Jh.

- Die Handschrift ist an die Inkunabel GW 678 angebunden. -

Incipit liber Alberti magni de adhaere(n)do deo...-...et ulti(m)a p(er)fec(t)io(n)e ho(min)is i(n) hac vita q(ua)ntu(m) possibile est.

(13)

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 3.

Sammelhandschrift

Pergament, 306 Bll., 23 x 17 cm Nordfrankreich: Anfang 9. Jh.

- fol. 1r Inhaltsübersicht; fol. 1v-24v Excerpta variorum patrum de libro Ge- nesis; fol. 25r-73r Alcuinus: Interrogationes et responsiones in Genesim; fol.

73r-84r De benedictionibus patriarcharum; fol. 84v-95r Collectio sententiarum de libro Regum; fol. 95r-100v Proverbia (Auszug); fol. 101r-107v Canticum canticorum; fol. 107v-134r Tractatus in Canticum canticorum; fol. 134r-160v Gregorius I papa: Expositio in Canticum canticorum; fol. 161r-168v Sententiae de libris Isaiae, Hieremiae et Hiezechielis; fol. 169r-186r Commentaria in Epistolas Pauli; fol. 186r-196v Epistolae Pauli ad Timotheum I,II; fol. 196v- 198r Epistola Pauli ad Titum; fol. 198v-204v Epistola Iacobi; fol. 205r-209v Epistolae Petri I,II; fol. 209v-213r Epistola Iohannis I (Auszug); fol. 213v-215r Epistola Iudae; fol. 215r-228v Apocalypsis; fol. 229r-234v theologisches Fragment; fol. 234v-239v Homilia in vigiliam nativitatis domini; fol. 240v- 252r Vita Euphrosinae (BHL 2723); fol. 252r-255v Vita Marinae (BHL 5528);

fol. 255v-271v Hymnarium; fol. 272r-279v Cantica; fol. 280r-290v Aurelius Augustinus Hipponensis: De opere monachorum liber I (Auszug); fol. 291r- 304v Ders.: De disciplina christiana; fol. 304v-305r Nota; fol. 305v Brief einer Essener Klosterschülerin, 9./10. Jh. ("Domina magistra Fehlin..."); fol. 306r Federproben -

Sent[ent]iae de Libro Genesis. Dixit quoque D(eu)s...-...Valete In d(omi)no

Vorbesitzer: Essen, Kanonissenstift.

Sign.: Ms. B 4.

Alcuinus:

Commentaria in sancti Johannis evangelium

Pergament, 223 Bll. (+ 1 vorgeh. Bl.), 32,5 x 22 cm Fol. 7v einfarbige I-Initiale mit Flechtbandornament.

1. Hälfte 9. Jh.

(14)

1r-2r Epistola famularum Gislae et Rectrudis ad Alcuinum; fol. 2r-5r Alcuinus:

Epistola ad Gislam et Rectrudem; fol. 5v-7r Kapitelverzeichnis; fol. 7v-223v Alcuinus: Commentaria in sancti Johannis evangelium (lib. I-lib. VII, cap. 46) -

Venerando patri nobis que cum summo honori a(m)plectando albino magistro...-...visionis et allocutionis meruit crebra consola[tione revelari]

Vorbesitzer: Essen, Kanonissenstift.

Sign.: Ms. B 5.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 363 Bll., 29,5 x 20 cm Niederrhein: um 1461

- fol. 1r-17r Henricus de Frimaria sen.: Praeceptorium <Expositio decalogi>

(Bloomfield-Guyot 0526); fol. 17v-24r Petrus de Alliaco: Meditatio in septem psalmos poenitentiales; fol. 24v leer; fol. 25rv fol. Nota; 26r-29r De vita Christi; fol. 29v-36r De Johanne Baptista; fol. 36r-38v De blasphemia; fol. 38v leer; fol. 39r-111r Expositio missae. Es handelt sich um eine anonyme Bearbeitung des Rationale divinorum officiorum von Guilelmus Durantus. Fol.

111r-113v Computus calendarii secundum Rationale divinorum officiorum (unvollständig); fol. 114r-116v leer; fol. 117r-343r Albertus de Sigeberg:

Expositio in Biblia sacra; fol. 343v-351r Kapitelverzeichnis; fol. 351v-353v leer; fol. 354r-357r Exzerpte aus verschiedenen Werken des Alphonsus Bonihominis; fol. 357rv Auszug aus Flavius Josephus translat. Rufino Tyrannio

<Aquileiensi>: Antiquitates Iudaicae; fol. 358r-359v Dietrich von Coelde:

Christenspiegel (lat.); fol. 359v-363r theologische Fragmente; fol. 363v leer -

Audi isr[ae]l p(rae)cepta d(omi)ni et ea in corde tuo quasi in libro scribe...-...nullo iure sit p(ro)hibitu(m)

Schreiber: Gerardus de Capella; Arnolt Berck.

Vorbesitzer: Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 6.

Sammelhandschrift

Papier, 244 Bll., 28,5 x 21,5 cm, zweispaltig Fol. 2r blau-rote Zierinitiale mit vegetabilem Motiv.

(15)

15. Jh.

- fol. 1v Inhaltsübersicht; fol. 2r-113v Ambrosius Mediolanensis: Epistolae 7, 65, 67, 27, 4, 28, 37, 39, 59, 38, 29, 30, 31, 33, 59, 76, 52, 88, 81, 70, 71, 77, 34, 35, 36, 82, 53, 54, 58, 50, 43, 44, 48, 49, 45, 83, 2, 47, 55, 46, 32, 87, 86, 3, 68, 85, 66, 25, 15, 16, 91, 64, 8, 5, 6, 14, 84, 90, 89, 19, 73, 74, 75, 78, 26, 72, 56, 17; fol. 114r-116r Symmachi relatio III; fol. 116r-127r Ambrosius Mediolanensis: Epistolae 18, 40, 21; fol. 127r-136v Ders.: Sermo contra Auxentium de basilicis tradendis; fol. 137r-145r Ders.: De obitu Theodosii; fol.

145v-147v Ders.: Epistola 22; fol. 148r-157v Ders.: De Nabuthae; fol. 158r- 159v Ders.: Epistolae 24, 59; fol. 159v-168r Ders.: De obitu Valentiniani; fol.

168r-193r Ders.: De excessu fratris sui Satyri libri II; fol. 193r-205v Ders.: De apologia prophetae David; fol. 205v-209v (Pseudo-)Ambrosius: De dignitate sacerdotali; fol. 210r-240v (Pseudo-)Athanasius Alexandrinus: De sancta trinitate dialogus; fol. 240v-243v Nota -

Ambrosius iusto salute(m). Pulchre admones frater...-...sed cu(m) s(an)c(t)is mereat(ur) regna(r)e p(er)hen(n)it(er). Amen.

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 7.

Johannes Bloemendal de Colonia:

Vocabularius virtutum et vitiorum

Papier, 202 Bll., 21 x 14 cm, zweispaltig Fol. 3r Zierinitiale.

Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent: 15. Jh.

In hoc brevi opus(cu)lo de dictis m(u)lto(rum) dicto(rum)...-...B(e)n(e)d(i)c(tu)m sit nome(n) d(omi)ni

Schreiber: Arnoldus de Vorschelen.

Sign.: Ms. B 8.

Theologische Sammelhandschrift

Pergament, 144 Bll., 27 x 19,5 cm 10./11. Jh.

(16)

Sermo 134; fol. 12v-17r Ders.: Sermo 115; fol. 17r-22r Alcuinus: Commentaria in sancti Johannis evangelium, lib. III, 12; fol. 22r-23r Gregorius I papa:

Praefatio in Ders.: Homiliae XL in evangelia; fol. 23v-24v Ders.: Oratio ad plebem de mortalitate (unvollständig); fol. 25r-144v Homiliae XL in evangelia (Homiliae I-XX) -

In cathedra s(ancti) Petri [H]omilia B(eati) Aug(ustini) ep(isco)pi...-...mi(sericor)diae pignus tenemus.

Vorbesitzer: Essen, Kanonissenstift (?).

Sign.: Ms. B 9.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 144 Bll., 21,7 x 15 cm Fol. 4r rot-blau-grüne Zierinitiale.

Niederrhein: 1459

-fol.1rleer;fol. 1vInhaltsübersicht; fol. 2r-3r Nota; fol. 3v-98rAureliusAu- gustinus Hipponensis: InEpistolam Johannisad Parthos tractatus X; fol. 98r- 143rCaesariusArelatensis:ExpositioinApocalypsin; fol. 143v-144v leer-

Domin(us) ac r(e)demptor nost(er)...-...et r(e)gnat p(er) o)mn)ia s(ae)cula s(ae)c(u)lo(rum).

Amen.

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 10.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 207 Bll., 29,5 x 21,5 cm, zweispaltig Blau-rot-grüne Zierinitialen.

Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent: 1460

- fol. 1r Inhaltsübersicht; fol. 1v-2v leer; fol. 3r-106r Aurelius Augustinus Hipponensis: Confessiones; fol. 106v-109v leer; fol. 110r-172r Richardus de S.

Victore: Explicatio in Canticum canticorum; fol. 172r-204v Bernardus Clarae- vallensis: De gradibus humilitatis et superbiae; fol. 205r-207v leer -

(17)

Confessionu(m) mear(um) libri tredeci(m) et de bonis et mal(is) meis...-...et studii satisfac(er)e volu(n)tati.

Schreiber: Henricus de Werdenborch; Arnoldus de Stipel.

Sign.: Ms. B 11.

Expositio psalmorum Augustini et Hieronymi

Pergament, 217 Bll., 25,5 x 18 cm, zweispaltig 15. Jh.

- Expositio psalmorum Augustini et Hieronymi (Lambert 990) -

o(mn)ia illi(us) p(ro)sperabu(n)t(ur)...-...divinitas dya(lecticam) p(er)forat.

Vorbesitzer: Düsseldorf, Stift St. Marien (und St. Lambertus).

Sign.: Ms. B 12.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 319 Bll., 29 x 20,5 cm, zweispaltig

Fol. 47r Miniaturinitiale, darüber hinaus zahlreiche Zierinitialen mit vegeta- bilen Motiven.

15. Jh.

- fol. 1v Inhaltsübersicht; fol. 2v-45r Aurelius Augustinus Hipponensis: De doctrina christiana libri IV; fol. 45r-82v Ders.: De diversis quaestionibus; fol.

82v-121v Ders.: De libero arbitrio; fol. 122r-157v De sermone domini in monte secundum Mathaeum libri II; fol. 157v-158v Sermo 224; fol. 158v-159v Caesarius Arelatensis: Sermo 46; fol. 159v-160r Ders.: Sermo 63; fol. 160rv (Pseudo-)Augustinus: Sermo app. 97; fol. 160v-161v Petrus Chrysologus:

Sermo 53; fol. 161v-162r (Pseudo-)Petrus Chrysologus: Sermo app. 6; fol.

162r-163r Sermo de oratione dominica; fol. 163rv (Pseudo-)Augustinus: Sermo app. 56; fol. 163v-164r Aurelius Augustinus Hipponensis: Sermones ad fratres in eremo (Auszug); fol. 164v-169v (Pseudo-)Augustinus/Eucherius Lugdunensis: De essentia divinitatis liber I; fol. 169v-171r Caesarius Arela- tensis: Sermo 100; fol. 171r-181r (Pseudo-)Augustinus: Dialogus quaestionum LXV; fol. 181r-185v (Pseudo-)Isidorus Hispalensis: De fide et doctrina ecclesiastica; fol. 185v-192v (Pseudo-)Augustinus: De vita christiana liber I ad Iulianam viduam; fol. 192v-193r (Pseudo-)Augustinus: De spiritu et anima lib.

I, cap. 35 <De creatione primi hominis tractatus>; fol. 193r-203v Aurelius

(18)

229v Ders.: De vera religione liber I; fol. 230r-281v Julianus Pomerius: De vita contemplativa; fol. 281v-311r Julianus Toletanus: Prognosticon futuri saeculi;

fol. 311r-314v Colloquium peccatoris et crucifixi Iesu Christi; fol. 315rv Nota;

fol. 315v-316v Epigrammata Diogenis Cynici; fol. 316v-317v Epistolae Senecae ad Paulinum et Paulini ad Senecam; fol. 317v-318v Disputatio divitis et pauperis; fol. 319rv leer -

Incipit p(ro)hemiu(m) sancti Augustini ep(iscop)i i(n) q(ua)ttuor libros de doctri(n)a chri- stiana...-...q(uo)d fie(r)i n(on) p(otes)t. A(men)

Zwei Hände.

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 13.

Sammelhandschrift

Papier, 97 Bll., 30,5 x 22 cm Deventer: 1438

- fol. 1r-19r Aurelius Augustinus Hipponensis: Enchiridion, mit Kapitelver- zeichnis; fol. 19v-80v Ders.: Confessiones; fol. 81r Franciscus Petrarcha:

Epistola ad Clementem VI papam; fol. 81r-97v Ders.: Invectivae contra me- dicum quendam -

Incipit liber Encheridion [sic]...-...lacessente(m) oderis et valeas p(ec)c(at)or(em)

Schreiber: Johannes Gebynch.

Vorbesitzer: Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 14.

Aurelius Augustinus Hipponensis:

De trinitate libri XV

Papier, einige Bll. Pergament, 175 Bll., 29 x 20 cm, zweispaltig Fol. 1v rot-blau-grüne Zierinitiale mit filigranem Rankenornament.

1433

(19)

- fol. 1r-174v Aurelius Augustinus Hipponensis: De trinitate libri XV; fol.

174v-175r Ders.: Oratio in librum de trinitate; fol. 175rv Orationes variae -

Incipit praefacio beati Augustini ep(iscop)i in qui(n)decim libros de sum(m)a trinitate...-...si placat(us) a(n)i(m)as copiis non desideriis

Vorbesitzer: Kentrup, Cistercienserinnenkloster.

Sign.: Ms. B 15.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 296 Bll., 29 x 21 cm, zweispaltig Einige Zierinitialen.

Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent: um 1483

- fol. 2r-129v Aurelius Augustinus Hipponensis: De trinitate libri XV; fol.

129v-130r Sermo de trinitate; fol. 130v-217v Aurelius Augustinus Hipponen- sis: De consensu evangelistarum libri IV; fol. 218r-236v Ders.: De spiritu et littera; fol. 237r-273v (Pseudo-)Bernardus Claraevallensis: Tractatus de pas- sione domini; fol. 274r-283r Epistola ad sacerdotem; fol. 283r-289v Gemmae crucifixi; fol. 289v-290r "O pugna mirabilis/o tropheum dignum" (Verse, die vermutlich zu den Gemmae crucifixi gehören); fol. 290r-291v Bernardus Cla- raevallensis: Epistola ad canonicos Lugdunenses de conceptione s. Mariae; fol.

292r-296v leer -

Domino beatissimo et since(r)issi(m)a ca(r)itate venerando...-...sapio p(ar)atus iudicio emen- dare;

Schreiber: Henricus de Werdenborch; Lambertus Bruynkens de Xanten.

Sign.: Ms. B 16.

Sammelhandschrift

Pergament, 176 Bll., 33 x 23,5 cm, zweispaltig

Vereinzelt Zierinitialen mit zoomorphen oder vegetabilen Motiven.

12. Jh.

- fol. 1v-69v Beda Venerabilis: Capitula lectionum in Esdram et Nehemiam;

fol. 70r Ders.: Sententiae (Auszug); fol. 70v leer; fol. 71r-144v Hrabanus

(20)

rabilis: Expositio in Actus apostolorum -

Incipit p(rae)facio venerabilis bedae pr(esbyter)i in ezram...-...p(er) ludos scenicos c(on)templaretur

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 17.

Beda Venerabilis:

Expositio in Marci evangelium

Pergament, 171 Bll., 34,5 24 cm, zweispaltig Diverse Zierinitialen.

12. Jh.

- fol. 1v-129v Beda Venerabilis: Expositio in Marci evangelium; fol. 130r-171r Vita Pachomii (BHL 6410); fol. 171v leer -

Incipit Prologus Venerabilis Bedae Presbiteri in Literam Evangelii secundum Marcum...-...p(er) om(n)ia benedictus d(eu)s qui regnat in s(ae)c(u)la. Amen.

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 18.

Beda Venerabilis:

Expositio in Lucae evangelium

Pergament, 224 Bll., 33 x 23,5 cm, zweispaltig Einige Zierinitialen.

12. Jh.

Reverendo in Christo fr(atr)i et co(n)sacerdoti bedae pr(es)b(yter)o...-...Explicit expositio Be- dae pr(es)b(yter)i in Lucam Evangelistam

Fol. 224rv De amore, von einer Hand des 15. Jh. nachgetragen.

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

(21)

Sign.: Ms. B 19.

Theologische Sammelhandschrift

Pergament, 199 Bll.(+ 1 vorgeh. Papier- bzw. Pergamentbl.), 33 x 23 cm, zweispaltig

12. Jh.

- fol. 1r-75v Beda Venerabilis: Expositio super Epistolas catholicas; fol. 76r- 88r Ambrosius Mediolanensis: De Nabuthae; fol. 88r-151v Anselmus Laudu- nensis(?): Commentarius in Apocalypsin; fol. 151v-152v Aurelius Augustinus Hipponensis: In Johannis evangelium tractatus CXXIV (Auszug); fol. 152v leer; fol. 153r Hieronymus: Commentarii in Danielem (Auszug); fol. 153r-199r Ders.: Commentarii in IV Epistolas Paulinas; fol. 199rv Expositio hymni "Ave maris stella" -

Incipit expositio in septem canonicas ep(isto)las venerabilis Bedae presbiteri...-...vel aliud ali- quid vice eius malo supponitur.

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 20.

Beda Venerabilis:

Opera selecta

Papier, 172 Bll., 29,5 x 22 cm, zweispaltig Ende 15. Jh.

- fol. 1r-95v Beda Venerabilis: Expositio in Marci evangelium; fol. 96r-97v leer; fol. 98r-134v Expositio in Actus apostolorum; fol. 135rv leer; fol. 136r- 172r Explanatio Apocalypsis; fol. 172v leer -

Incipit prologus bedae p(re)sb(ite)ri...-...Explicit lib(er) t(er)tius bedae p(re)sbiter(i) in apoca- lipsin I(o)h(ann)is apostoli

Sign.: Ms. B 21.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 293 Bll., 28 x 21 cm, zweispaltig Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent: 1511

(22)

knappe biographische Notiz über Beda Venerabilis; fol. 3v leer; fol. 4r-176r Beda Venerabilis: Expositio in Lucae evangelium; fol. 176-183v Richardus de S. Victore: De eruditione hominis interioris (lib. III); fol. 184r-232r Ders.: De trinitate; fol. 232v-254r Ders.: De eruditione hominis interioris (lib. II); fol.

254rv Hermannus de Schildesche: Claustrum animae (Prolog); fol. 254v-265r Richardus de S. Victore: Adnotationes mysticae in psalmum XXVIII; fol.

265v-292r Ders.: Beniamin minor; fol. 292v-293r Inhaltsverzeichnis -

Na(m) si vox humana...-...sit lau(s) et gl(ori)a trini. Amen.

Schreiber: Henricus de Werdenborch.

Sign.: Ms. B 22.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 204 Bll., 29,5 x 21,5 cm, zweispaltig Fol. 2r rot-grüne Zierinitiale.

15. Jh.

- fol. 1r Inhaltsübersicht; fol. 1v leer; fol. 2r-58r Beda Venerabilis: Expositio super Epistolas catholicas; fol. 58v leer; fol. 59r-60r Honorius Augustodu- nensis: De praecellentia sacerdotii prae regno (cap. 6-8); fol. 60r-62v Sermo de morte ("Qui saeculum pro deo relinquens..."); fol. 63r-91r Beda Venerabilis:

Expositio in Actus apostolorum; fol. 91r-124r Ders.: Explanatio Apocalypsis;

fol. 124v leer; fol. 125r-153v Aurelius Augustinus Hipponensis: Enchiridion de fide, spe et caritate; fol. 154rv leer; fol. 155r-169v Honorius Augustodunensis:

Cognitio vitae; fol. 170rv leer; fol. 171r-201r Nicolaus Magni de Jawor:

Tractatus de superstitionibus; fol. 201v-204v leer -

Incipit expositio in septem catholicas epistolas vene(r)abilis bedae...-...et p(ro) suppositio(n)e voluntatis;

Zwei Hände.

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 23.

Sammelhandschrift

Papier, 297 Bll. (+ je 1 vor- bzw. nachgeh. Pergamentbll.), 21 x 13 cm

(23)

Fol. 2r, 96r, 106v, 153r rot-grüne Zierinitialen mit floralen bzw. vegetabilen Motiven.

Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent: um 1502

- fol. 1rv leer; fol. 2r-94v Johannes Beleth: Summa de ecclesiasticis officiis;

fol. 95r-126v Micrologus de ecclesiasticis observationibus; fol. 126v-143r Collecta ordinum officiorum; fol. 143v-148v Ordo missae; fol. 149rv De ve- stimentis ecclesiasticis ("Sandaliae dicuntur soleae. Est autem genus calcia- menti..."); fol. 149v-151r De nataliciis sanctorum ("Quaestiones a tua dilectione mihi propositam..."). In der Hs. erscheint Beda Venerabilis als Autor dieses Textes. Fol. 151v-152v leer; fol. 153r-293v Nicolaus de Blonie: Tractatus sacerdotalis de sacramentis deque divinis officiis et eorum administrationibus -

Incipit Sum(m)a M(a)g(ist)ri Joh(ann)is Beleth de divinis officiis...-...deq(ue) censuris ecclesia - sticis canonice observandis

Schreiber: Henricus de Geinssen; Gerardus Gerichen.

Sign.: Ms. B 24.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 188 Bll., 21,7 x 15,5 cm, ab Bl. 42 zweispaltig 15. Jh.

- fol. 1rv Registerfragment; fol. 2r-12v Paulus Hungarus: Tractatus bonus de confessione; fol. 12v-16r Honorius Augustodunensis: Cognitio vitae; fol. 16v leer; fol. 17r-18v De usu rei sine proprietate; fol. 19r-26v (Pseudo-)Augustinus:

De diligendo Deo lib. I; fol. 27r-33r Florigerus <Liber florum Augustini>; fol.

33r-40v (Pseudo-)Augustinus: Manuale; fol. 41rv leer; fol. 42r-180r Matthaeus de Aquis(?): Regimen conscientiae ad institutionem simplicum. Matthaeus de Aquis ist - Angaben auf fol. 186r zufolge - Kompilator und Schreiber des Regimen. Fol. 180r-186r Kapitelverzeichnis; fol. 186v-187v Notae; fol. 188r leer; fol. 188v Registerfragment -

Quonia(m) c(ir)c(a) c(on)fessiones a(nim)a(rum) p(er)icula su(n)t...-...sc(ri)psiss(et) melius si potuisset

Schreiber: Matthaeus de Aquis (fol. 42r-187v).

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 25.

(24)

Theologische Sammelhandschrift

Pergament, 161 Bll., 24 x 17,5 cm Rot-grüne Zierinitialen.

12. Jh.

- fol. 1r (Pseudo-)Ignatius Antiochenus: Epistola spuria ad sanctum Johannem;

fol. 1v-60r Bernardus Claraevallensis: De consideratione ad Eugenium papam;

fol. 60rv (Pseudo-)Bernardus Claraevallensis: Meditationes de cognitione humanae conditionis <De contemptu mundi> (Auszug); fol. 60v-93v Gaufridus Autissiodorensis <Claraevallensis>: Declamationes de colloquio Simonis cum Iesu; fol. 93v-134v Sermones et sententiae, fol. 98rv Sentenz "Peccantes", die in der Forschung (vgl. H.M. Rochais: Enquête sur les sermons divers et les sentences de Saint Bernard. In: ASOC 18 (1962), S. 44) Bernardus Claraevallensis zugeschrieben wird; fol. 135r-136v Hervaeus Burgidolensis:

Epistola libros magistri Hervei vitamque continens; fol. 137r-160v Bernardus Claraevallensis: De diligendo Deo; fol. 161rv Predigtfragmente -

Johanni sancto seniori suus ignatius...-...mu(n)di lib(er)atos velud peni[tentiae]

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 26.

Theologische Sammelhandschrift

Pergament, 129 Bll., 17,5 x 11 cm 12. Jh.

- fol. 1r-65v Bernardus Claraevallensis: Vita Malachiae; fol. 65v-66r Ders.:

Hymnus Malachiae; fol. 66v leer; fol. 67r-81v Gaufridus Autissiodorensis

<Claraevallensis>: Vita prima sancti Bernardi Claraevallensis (lib. V); fol. 82r Epitaphe auf Bernardus Claraevallensis und Eugenius III papa; fol. 82v leer;

fol. 83r-128v Commentarius in Sacram Scripturam ("Quattuor sunt regulae scripturarum..."); fol. 128v-129v De corpore et sanguine domini (unvollständig) -

Hic vita scotie lege pontificis Malachie...-...maritima p(ro)pe monte(m) carmelum

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Textausgabe: fol. 120r-121v in: G. Lobrichon: Notice du Ms Düsseldorf, Universitätbibliothek, Ms B 26. In: La France de Philippe Auguste. Le temps des mutations. Hrsg. von R.-H. Bautier.

Paris 1982, S. 107-110, hier S. 109f.

(25)

Sign.: Ms. B 27.

Theologische Sammelhandschrift

Pergament, 310 Bll., 34 x 24 cm, zweispaltig Altenberg, Cistercienserabtei (?): 1302

- fol 1r-149v Guilelmus de S. Martino Tornacensis: Flores Bernardi <Bernar- dinum>; fol. 149v-163v Florigerus <Liber florum Augustini>; fol. 164r leer;

fol. 164v-310r (Pseudo-)Bonaventura: Pharetra -

Incipit prologus excerpto(rum) b(eat)i B(er)nardi abb[at]is...-...et ab omnibus que voluerit p(ro)hibetur. Explicit Pharetra.

Fol. 310v Auszug aus einem Glossar, von einer Hand des 15. Jh. nachgetragen.

Sign.: Ms. B 28.

Bernardus Claraevallensis:

Opera selecta

Pergament, 184 Bll., 23 x 16 cm 14. Jh.

- fol. 1r-20v Tractatus de effectu sacrae communionis; fol. 21r-22v leer; fol.

23r-41v Bernardus Claraevallensis: De praecepto et dispensatione; fol. 41v-58r De gratia et libero arbitrio; fol. 58r-81v De diligendo Deo; fol. 82r-184v Sermones in Cantica canticorum (Sermones 52-86) -

Incipit sermo b(eat)i berna[r]di de sacramento...-...quaere in quaterne

Sign.: Ms. B 29.

Bernardus Claraevallensis:

Sermones in Cantica canticorum (Auszug)

Pergament, 152 Bll., 32,5 x 23,5 cm, zweispaltig Ende 12./Anfang 13. Jh.

- Der Auszug umfaßt die Sermones 37-83 in Cantica canticorum. -

(26)

in saecula. Amen.

Vorbesitzer; Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 30a.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 222 Bll. (+ 1 vorgeh. Pergamentbl.), 29 x 21 cm, zweispaltig Fol. 7r und 166v Zierinitialen.

Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent: 1473

- fol. 2r-4v Register (unvollständig) zu Bernardus Claraevallensis: Sermones in Cantica canticorum; fol. 5r-6v leer; fol. 7r-164r Bernardus Claraevallensis:

Sermones in Cantica canticorum; fol. 164v-165v leer; fol. 166r-212v Richardus de S. Victore: Explicatio in Cantica canticorum; fol. 212v-213r Ders.:

Explicatio in Cantica canticorum, cap. 41; fol. 213v leer; fol. 214r-222r Ders.:

Adnotationes mysticae in psalmum XXVIII; fol. 222v leer -

Apparuit Christus i(n)firmis ut face(re)t fide(m)...-...i(n) aspi(r)atio(n)e volu(n)tatis. Si p(salmu)s Afferte

Schreiber: Gerhardus Messynck de Dyngeden.

Sign.: Ms. B 30b.

Richardus de S. Victore:

Explicatio in Cantica canticorum (mndd.)

Pergament, 117 Bll., 22 x 15 cm

Fol. 3r Rankenornament mit vegetabilem Motiv, Verwendung von Blattgold.

Niederrhein: 1426

Hyr beghint een Tractaet meyster rychardus van Sunte victoer....-...Hyr endet dit boek. God sys ghelovet.

Vorbesitzer: Coesfeld, Augustiner-Chorfrauenstift Marienbrink.

Sign.: Ms. B 31.

(27)

Bernardus Claraevallensis:

Sermones de tempore et de sanctis

Pergament, 226 Bll. (+ 1 nachgeh. Bl.), 26,5 x 19 cm, zweispaltig

Fol. 122v ganzseitige Doppelminiatur. Dargestellt sind die Kreuzigung und die Auferstehung Christi. Fol. 23r, 51r, 94v und 170r Miniaturinitialen in gedeckten Farben und mit Verwendung von Blattgold. Darüber hinaus befinden sich zahlreiche rot-blaue Zierinitialen mit filigranem Ornament in der Handschrift.

Rhein-Maas-Gebiet: 13. Jh.

- fol. 1v-226r Bernardus Claraevallensis: Sermones de tempore et de sanctis (unvollständig, die Sermones de sanctis sind in die Sermones de tempore ein- geordnet); fol. Iv (Pseudo-)Bernardus Claraevallensis: De interiori domo (Pro- oemium und Auszug aus cap. 1) -

Domus haec in q(ua) habitamus...-...Explicit Liber Sermonu(m) Beati Bernardi Abb[at]is de toto Anno. Sit laus et gl(ori)a Christo.

Vorbesitzer: Heisterbach, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 32.

Bernardus Claraevallensis:

Sermones de diversis

Pergament, 202 Bll., 21 x 13,5 cm Niederrhein: 1446

- fol. 1r-179r Bernardus Claraevallensis: Sermones de diversis 1-32 und 40-42;

fol. 179v-201r Ders.: Parabolae -

Vera o(mn)ino sente(n)tia fr(atr)es...-...et a dextris caritatis decem milia. Deo gratias.

Schreiber: Johannes Rode.

Fol. 201r-202v Notizen einer Hand des 16. Jh.s

Vorbesitzer: Beyenburg (Steinhaus), Kreuzbrüderkonvent St. Maria Magdalena.

Sign.: Ms. B 33.

Bernardus Claraevallensis:

(28)

Opera selecta

Papier, 205 Bll. (+ 2 vorgeh. Bll.), 21 x 14 cm

Fol. 2r Schmuckinitiale mit filigranem Rankenornament.

15. u. 16. Jh.

- fol. 1r-92v Bernardus Claraevallensis: Sermones de diversis (unvollständig);

fol. 93r-108v Ders.: De conversione ad clericos; fol. 108v-119r Ders.: Para- bolae; fol. 119v-120v leer; fol. 121r-205v Commentarius in psalmum CXVIII (Stegmüller 8772), von einer Hand des 16. Jh.s kopiert und den Opera selecta Bernhards von Clairvaux wohl nachträglich beigeheftet. Der Kommentar ist in der Handschrift unvollständig wiedergegeben und umfaßt die Verse 1-132 des Psalms 118. -

Vera omnino se(n)te(n)cia est fr(atr)es...-...luxuria destruit na(tura)lia destruit sci(enti)as de- struit

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 34.

Bernardus Claraevallensis:

Sermones de tempore et de sanctis

Pergament, 217 Bll., 30,5 x 22 cm, zweispaltig

Zahlreiche rot-blaue Zierinitialen mit vegetabilem bzw. filigranem Ornament.

Eine große Zahl weiterer Initialen ist später herausgeschnitten worden.

13. Jh.

- fol. 1r-85r und fol. 87r-194v Bernardus Claraevallensis: Sermones de tempore et de sanctis. Die Sermones de sanctis sind in die Sermones de tempore eingeordnet. fol. 85v-86r Guilelmus de S. Theodorico: De contemplando Deo (Auszug aus dem Prooemium); fol. 86v leer; fol. 195r-217r Bernardus Cla- raevallensis: Sermones in psalmum "Qui habitat"; fol. 217v Makulatur -

Incipiu(n)t sermones b(ea)ti bernardi abbatis de adventu d(omi)ni...-...qui est super omnia deus benedictus in saecula. Amen

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 35.

(29)

Bernardus Claraevallensis:

Sermones de tempore et de sanctis

Papier, 186 Bll. (+ 3 vorgeh. Bll.), 29 x 21 cm um 1470

- fol. 1r-185r Bernardus Claraevallensis: Sermones de tempore et de sanctis.

Die Sermones de sanctis sind in die Sermones de tempore eingeordnet. fol.

185v-186v leer -

Incipiu(n)t sermones beati bernardi abbatis hyemales de tempore et de sanctis...-...et fu- turoru(m) expectatio premiorum. Explicunt sermones beati bernardi

Vorbesitzer: Düsseldorf, Stift St. Marien (und St. Lambertus).

Sign.: Ms. B 36.

Bernardus Claraevallensis:

Sermones de tempore et de sanctis (pars hiemalis)

Pergament, 130 Bll., 28,5 x 19 cm

Fol. 1r Zierinitiale mit filigranem Rankenornament.

15. Jh.

- Bernardus Claraevallensis: Sermones de tempore et de sanctis (pars hiemalis).

Die Sermones de sanctis sind in die Sermones de tempore eingeordnet. -

Incipiu(n)t sermo(n)es b(ea)ti bernardi abbatis de hieme...-...donec requie(m) resurre(ct)io donec sabbatu(m) pascha sequatur

Verschiedene Hände.

Vorbesitzer: Essen, Kanonissenstift.

Sign.: Ms. B 37.

Bernardus Claraevallensis:

Opera selecta

Pergament, 204 Bll., 24,7 x 17,5 cm, zweispaltig Vereinzelt Zierinitialen.

(30)

- fol. 1r-132r Bernardus Claraevallensis: Sermones de tempore et de sanctis (Auszüge). Die Sermones de sanctis sind in die Sermones de tempore einge- ordnet. fol. 132v leer; fol. 133r-179r Ders.: Sermones in psalmum "Qui ha- bitat"; fol. 179r-189v Ders.: Apologia ad Guilelmum abbatem; fol. 189v-204v (Pseudo-)Bernardus Claraevallensis/Johannes Homo Dei: Tractatus de vitae ordine et morum disciplina -

Sermone[s] beati bernardi claraevall(en)sis abb(at)is...-...et flebilis suppletq(ue) tu ora hoc modo

Vorbesitzer: Kentrup, Cistercienserinnenkloster.

Sign.: Ms. B 38.

Theologische Sammelhandschrift

Pergament, 232 Bll. (+ 4 vorgeh. Papierbll.), 25 x 18 cm, zweispaltig Fol. 1r Miniaturinitiale; fol. 162r Zierinitiale.

Kentrup, Cistercienserinnenkloster: 1478

- fol. 1r-161v Bernardus Claraevallensis: Sermones de tempore et de sanctis (pars aestivalis). Die Sermones de sanctis sind in die Sermones de tempore eingeordnet. fol. 162r-232r Isidorus Hispalensis: Sententiae I-III -

Incip[i]unt sermones beatissi(mi) Bernardi de resurrectione d(omi)ni...-...Explicit liber s(an)c(t)i ysidori hyspamensis [sic] archiepiscopi de sum(m)o bono.

Schreiber: Katharina de Westhoven; Anna Kyttelers; Katharina Regis.

Sign.: Ms. B 39.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 132 Bll., 20,5 x 14 cm, bis Bl. 25 einschl. zweispaltig Ende 15./Anfang 16. Jh.

- fol. 1r Inhaltsübersicht; fol. 1v leer; fol. 2r-19r Bernardus Claraevallensis:

Sermones IV in laudibus virginis matris <Missus est>; fol. 19r-21r Jacobus de Voragine: De conversione sanctae Catharinae; fol. 21r-25r Indulgentia Gregorii IX papae (?) (unvollständig); fol. 25v leer; fol. 26r-96v Conradus (Holtnicker)

(31)

de Saxonia: Speculum Beatae Mariae Virginis; fol. 97rv leer; fol. 98r-131r Johannes Chrysostomus: De laudibus sancti Pauli apostoli homiliae VII -

Incipit omilia b(ea)ti B(er)nardi abb(at)is s(upe)r ewa(ngelio) Missus e(st)...-...Explicu(n)t omiliae b(ea)ti johan(n)is crisostomi de laudibus beati pauli apostoli

Vorbesitzer: Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 40.

Bernardus Claraevallensis:

Sermones de tempore et de sanctis

Papier, 153 Bll., 29 x 20,5 cm, zweispaltig

Vereinzelt Zierinitialen mit vegetabilen Motiven und filigranem Ornament.

15. Jh.

- Bernardus Claraevallensis: Sermones de tempore et de sanctis (pars hiemalis).

Die Sermones de sanctis sind in die Sermones de tempore eingeordnet. -

Incipiu(n)t s(er)mones b(ea)ti ber(n)hardi abb(a)t(is) de hyeme...-...done(c) sabb(atu)m pascha seq(ui)t(ur). Ame(n)

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 41.

Bernardus Claraevallensis:

Sermones in Cantica canticorum

Papier, 169 Bll., 29 x 20 cm, zweispaltig 15. Jh.

Incipit sermo p(rimus) b(ea)ti bernardi abb(at)is sup(er) ca(n)tica ca(n)tico(rum)...-...ut filii lucis inquit ambulate.

Zwei Hände.

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 42.

(32)

Bernardus Claraevallensis:

Sermones in Cantica canticorum

Papier, 163 Bll., 28,5 x 20 cm, zweispaltig Kentrup, Cistercienserinnenkloster: 1475

Na dem male dat twe bosheit...-...dar uns got allen vor beware. Amen. Deo sit laus et gl(ori)a i(n) s(ae)c(u)la.

Schreiber: Katharina Regis.

Sign.: Ms. B 43.

Guilelmus de S. Theodorico/Bernardus de S. Bonae- valle/Gaufridus Autissiodorensis <Claraevallensis>:

Vita prima sancti Bernardi Claraevallensis libri V

Pergament, 128 Bll., 23 x 16 cm 12. Jh.

- fol. 1r-39v Guilelmus de S. Theodorico: Vita prima sancti Bernardi Clarae- vallensis (lib. I) (Anfang des Prologs fehlt); fol. 39v-73r Bernardus de S. Bo- naevalle: Vita prima sancti Bernardi Claraevallensis (lib. II); fol. 73r-128v Gaufridus Autissiodorensis <Claraevallensis>: Vita prima sancti Bernardi Claraevallensis (lib. III-V) -

verecundia p[er]hibit(us) sim usque ad huc...-...tu sup(er) om(n)ia deus benedictus in saecula amen.

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 44.

Guilelmus de S. Theodorico/Bernardus de S. Bonae- valle/Gaufridus Autissiodorensis <Claraevallensis>:

Vita prima sancti Bernardi Claraevallensis libri V

Pergament, 126 Bll. (+ je 1 vor- bzw. nachgeh. Bl.), 28 x 19,5 cm, zweispaltig Burtscheid, Cistercienserinnenabtei: 14. Jh.

- fol. 1r-39v Guilelmus de Theodorico: Vita prima sancti Bernardi Clarae- vallensis (lib. I); fol. 39v-74v Bernardus de S. Bonaevalle: Vita prima sancti

(33)

Bernardi Claraevallensis (lib. II); fol. 74v-126v Gaufridus Autissiodorensis

<Claraevallensis>: Vita prima sancti Bernardi Claraevallensis (lib. III-V) -

Praefacio wilhelmi abb(at)is i(n) vita(m) d(omi)ni bernardi p(ri)mi claraevalle(n)sis abbatis...-...et tu sup(er) o(mn)ia d(eu)s b(e)n(e)dictus i(n) saecula Amen. Explicit vita sancti bernardi abbatis

Schreiber: Elysabeth de Strabach.

Sign.: Ms. B 46.

Dietrich Bollick:

Postillae et sermones de sanctis

Papier, 195 Bll. (+ 1 nachgeh. Pergamentbl.), 29,5 x 20 cm, zweispaltig Fol. 17r Schmuckinitiale.

Niederrhein: 15. Jh.

- fol. 1r-4v Vita Gudulae (BHL 3685); fol. 4v Sequentia Gudulae; fol. 5r-15v Register zu Dietrich Bollicks Postillae et sermones de sanctis; fol. 16rv Ka- pitelverzeichnis; fol. 17r-194v Dietrich Bollick: Postillae et sermones de sanctis; fol. 195r Fortsetzung der Vita Gudulae (Schluß fehlt) -

Vita s(an)c(t)ae gudulae v(ir)gi(ni)s gloriosae...-...et gloria(m) d(omi)n(u)s per miracula multa declaravit.

Zwei Hände.

Vorbesitzer: Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 47.

Dietrich Bollick:

Sermones de tempore

Papier, 223 Bll., 29 x 19,5 cm, zweispaltig Niederrhein: 15. Jh.

In adve(n)tu d(om)ni d(omini)ca p(rim)a...-...cu(m) r(e)g(no) suo q(ui) sequitur

Verschiedene Hände.

Vorbesitzer: Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent.

(34)

Dietrich Bollick:

Postillae et sermones de tempore

Papier, 288 Bll. (+ 1 vorgeh. Bl.), 28,5 x 20 cm, zweispaltig Fol. 1r Zierinitiale mit Rankenornament.

Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent: 1503

- fol. 1r-277r Dietrich Bollick: Postillae et sermones de tempore; fol. 277v-287r Register -

In ill[o tempore] dixit Iesus disci(pulis) suis. Eru(n)t signa i(n) sole et lu(na) et stell(is)....-...Ypocris(is) q(uae) detesta(tur)

Schreiber: Henricus de Werdenborch.

Sign.: Ms. B 49.

Sammelhandschrift

Pergament, 158 Bll., 34 x 24 cm, zweispaltig

Fol. 117r Zierinitiale mit zoomorphem Motiv; fol. 140v und 141r Manus computistici (Schaubilder, in denen die Anatomie der menschlichen Hand der Demonstration komputistischer Zusammenhänge dient).

12. Jh.

- fol. 1r-52r Anselmus Laudunensis: Glossa in psalterium; fol. 52rv De tribus sceleribus ("Sunt tria haec quae procedunt cogitatio mala, locutio perversa, operatio prava..."); fol. 53r-77v Eucherius Lugdunensis: Formulae spiritualis intelligentiae; fol. 77v-84v Isidorus Hispalensis: Allegoriae quaedam sacrae scripturae, cap. 1-130 <De nominibus legis et evangeliorum liber unus>; fol.

84v-92r Ders.: De ortu et obitu patrum; fol. 92v-117r Excerpta patrum. Es dominieren Auszüge aus Bernardus Claraevallensis und Hugo de S. Victore.

Fol. 117v-124v Odo II Cluniacensis: Sermo 2; fol. 125r-130r Beda Venerabilis:

Expositio allegorica in librum patris Tobiae; fol. 130r-135v Kompilation hagiographischer Fragmente; fol. 135v-137r Brevis historia Prudentii; fol. 137r- 141r Computus; fol. 141r-146v De eucharistia; fol. 146v-152r "Capitula super quibus dominus Albero [de Merken] convictus est errasse" (Auszug aus dem anonymen Libellus adversus errores Alberonis); fol. 152v-154v Glossar (lat.);

fol. 155r-158v Nota zur Grammatik -

Prophetia est inspirat(i)o divina quae eventus reru(m)...-...ut posco poposci curro cucurri

(35)

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 50.

Hagiographische Sammelhandschrift

Pergament, 323 Bll., 34 x 23 cm, zweispaltig 14. Jh.

- fol. 1r-56v Rufinus Tyrannius <Aquileiensis>: Historia monachorum; fol.

56v-99v Athanasius Alexandrinus translat. Euagrio Antiocheno: Vita Antonii (Auszug aus den Vitae patrum, lib. I); fol. 99v-105v Hieronymus: Vita Pauli;

fol. 105v-110v Ders.: Vita Malchi; fol. 110v-127v Ders.: Vita Hilarionis; fol.

128r-253r Vita patrum (lib. V, VI) <Verba seniorum>; fol. 253r-254v Angelus et eremita; fol. 254v-257r Vita Marinae (BHL 5528); fol. 257v-264v Vita Pelagiae (BHL 6605); fol. 264v-273r Vita Euphrosinae (Auszug aus den Vitae patrum, lib. I); fol. 273r-287v Sophronius Hierosolymitanus translat. Paulo Diacono: Vita Mariae Aegyptiacae (Auszug aus den Vitae patrum, lib. I); fol.

287v-303r Ephraem Syrus: Vita Abrahae eremitae (Auszug aus den Vitae patrum, lib. I); fol. 303r-323r Vita Epicteti et Astionis (Auszug aus den Vitae patrum, lib. I) -

Incipit prologus de vitis sanctorum patrum heremitar(um)...-...et cu(m) sp(irit)u s(an)c(t)o i(n) s(ae)c(u)la s(ae)c(u)lor(um) am(en);

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 51.

Johannes Cassianus:

Opera selecta

Pergament, 230 Bll., 31 x 22,5 cm

Zahlreiche rot-blau-grüne Schmuckinitialen mit vegetabilen und - in geringe- rem Umfang - zoomorphen Motiven.

2. Hälfte 12. und 14. Jh.

- fol. 1r-59v De coenobiorum institutis (14. Jh.); fol. 60r leer; fol. 60v-230r Collationes (2. Hälfte 12. Jh.); die beiden Teile der Handschrift sind nach- träglich zusammengebunden worden -

(36)

tiniano regnantib(us). Amen

Vorbesitzer: Altenberg, Cistercienserabtei.

Sign.: Ms. B 52.

Johannes Cassianus:

Collationes

Papier, 248 Bll. (+ 1 vorgeh. Bl.), 29 x 21 cm, zweispaltig Vereinzelt Zierinitialen.

Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent: um 1478

- fol. 1r-231r Johannes Cassianus: Collationes; fol. 232r-242r Johannes Ca- stellensis: De fine religiosae perfectionis; fol. 242r-244v De novem gradibus ad perfectam vitam; fol. 244v Isidor-Fragment; fol. 245r-248v leer -

Incipit p(rae)fatio Joh(ann)is cassiani i(n) X collaciones egiptioru(m) p(at)r(u)m...-...labore(m) h(abe)r(e) Ysidor(us)

Schreiber: Gerhardus Messynck de Dyngeden.

Sign.: Ms. B 53.

Sammelhandschrift

Papier, einige Pergamentbll., 257 Bll. (+ je 1 vor- bzw. nachgeh. Perga- mentbll.), 21,5 x 14 cm

Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent: um 1469

- fol. 1r-160r Johannes Cassianus: De coenobiorum institutis; fol. 160v-164v leer; fol. 165r-253r Jacobus de Voragine: Legenda aurea; fol. 253v-254r leer;

fol. 254v-255r Sequenzen; fol. 255v-257r Decisio de contractibus emptionis reddituum; fol. 257v Makulatur -

Incip(it) p(rae)facio b(ea)ti cassia(n)i s(upe)r i(n)sti(tu)ta egiptior(um)...-...sufficit eis q(uia) de iure n(on) e(st) dub(iu)m

Schreiber: Gerhardus Messynck de Dyngeden; zwei weitere Hände des späten 15. Jh.s.

(37)

Sign.: Ms. B 54.

Theologische Sammelhandschrift

Papier, 140 Bll., 29 x 20,5 cm, zweispaltig Fol. 1r Zierinitiale.

15. Jh.

- fol. 1r-27r Rufinus Tyrannius <Aquileiensis>: Historia monachorum; fol. 28r- 52v Vitae patrum (lib. III); fol. 52v-72v Palladius Helenopolitanus: Historia Lausiaca; fol. 72v-129v Vitae patrum (lib. V) <Verba seniores>; fol. 129v-138r Vitae patrum (lib. V) (Auszüge); fol. 138r-139v Verba septem abbatis Moysis -

S(an)c(t)i Iheronimi p(ro)logus in vitas p(at)r(u)m...-...et in se(m)piternu(m) est requies. Amen.

explicit.

Zwei Hände.

Vorbesitzer: Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent.

Sign.: Ms. B 55.

Johannes Cassianus:

De coenobiorum institutis

Papier, 119 Bll., 21,5 x 14,5 cm

Fol. 4r Schmuckinitiale mit filigranem Rankenornament.

15. Jh.

- fol. 3rv Gennadius Massiliensis: De viris illustribus (cap. 72); fol. 4r-119r Johannes Cassianus: De coenobiorum institutis -

Gennadius in libro de illustribus viris: de cassiano presbitero et monacho...-...Explicit liber duodecim(us) cassiani eloq(uen)tissimi i(n)titulat(us) de sp(irit)u sup(er)biae. Deo gr(ati)as.

Sign.: Ms. B 56.

Sammelhandschrift

Pergament, 204 Bll., 24 x 17 cm

Rot-blaue Zierinitialen mit filigranem Rankenornament.

14. Jh.

(38)

124v-204v Johannes Cassianus: Flores Cassiani -

in altum se tollere praevalebit...-...ubi splendore s(an)c(t)itatis et humilitatis enituit. Ne [Text bricht ab]

Vorbesitzer: Soest (Westfalen), Dominikanerinnenkonvent Paradies (?).

Sign.: Ms. B 58.

Sammelhandschrift

Papier, 252 Bll., 29,5 x 21 cm, zweispaltig

Fol. 4r, 20r, 215r, 221v blau-rot-grüne Zierinitialen.

Marienfrede, Kreuzbrüderkonvent: 1480

- fol. 1r-2v leer; fol. 3rv Kapitelverzeichnis; fol. 4r-204v (Pseudo-)Johannes Chrysostomus: Opus imperfectum in Matthaeum; fol. 205r-221v Johannes Chrysostomus: De compunctione cordis; fol. 221v-242r Ders.: De reparatione lapsi; fol. 242v-252 Ders.: De eo quod nemo laeditur nisi semetipso (Auszug) -

Incipit p(rae)facio b(ea)ti Johan(n)is Crisostomi i(n) lib(rum) omelia(rum)...-...et sp(irit)u sancto p(er) o(mn)ia s(ae)c(u)la s(ae)c(u)lo(rum): amen.

Schreiber: Hermannus de Bocholt; eine weitere Hand.

Sign.: Ms. B 59.

Johannes Chrysostomus:

Sermones super Matthaeum

Papier, 320 Bll., 28 x 21,7 cm, zweispaltig Düsseldorf, Kreuzbrüderkonvent: 1506

Incipit opus p(er)f(e)c(tu)m Joh(ann)is Chrisostomi...-...tui gl(ori)a et i(m)p(er)iu(m) i(n) s(ae)c(u)la s(ae)c(u)lo(rum). Amen.

Schreiber: Henricus de Gry.

Sign.: Ms. B 60.

Références

Documents relatifs

Il faut donc garder en mémoire, au cours de cette partie qui expose la nature de la notion de calcul principalement du point de vue du concept de machine

En l’espace de trois mois, l’un de ces élèves a passé de deux à six aux grands travaux écrits, et un autre de quatre à huit. Ces bons résultats se maintiennent parfaitement pour

gets lecture d'une chaîne de caractères dans l'entrée standard, putc écriture d'un caractère dans un flot,. putchar écriture d'un caractère dans

Ce module a pour objectif d'amener les étudiants à l'état de la connaissance sur les bases de données et de présenter les méthodes et techniques pour la conception, la réalisation

Le moteur fonctionne en charge ( &lt;i&gt; = 0 ) sous tension constante. Pour limiter cette variation de vitesse, on utilise un dispositif de régulation de vitesse dont le

C'est monstrueusement dangereux et ca embete (ce qui est un mot charmant et delicat) les automobilistes. J'ai mal au pied. Je ne sais plus comment me mettre. Ai eu grosse crise

Réalisation d’une fonction logique à l’aide de portes NAND exclusivement.. TD

Unité d’enseignement : UEF 3.1.1 Matière : Hydraulique générale II VHS: 45h00 (cours: 1h30, TD: 1h30) Crédits : 4. Coefficient