SCHEUTBOS
BEGRAAFPLAATS CIMETIÈRE
PARC DU KARREVELD
PARK
PARC MARIE-JOSÉ
PARK
PARC HAUWAERT
PARK
SENTIER SEBRECHTS-BÉNÈS
PAD
ALBERT PARC PARK
DE LA FONDERIEPARC PARK PARC
DES MUSES / MUZENPARK PARC
DU PÉVENAGE
PARK PARC
DU CHÂTEAU KASTEELPARK
VANDENHEUVELPARC PARK
JARDIN QUATRE-VENTS VIERWINDENTUIN
PARC
PARK PLAINE DE JEUXL28 JEAN DUBRUCQ SPEELTUIN
PARC ST-REMY
PARK
JARDIN URBAIN
PARC BONNEVIE
PARK
JARDIN MA JORELLLE
TUIN
PIERRONPARC PARK
PETITE SENNEPARC ZENNETUIN PARC
DES FUSCHIAS PARK
Rue de l’Accord Akkoordstr.
R. Albert Vanderkinderestr.
Rue Alfred Duboisstraat AmendelbomenlaanAvenue des Amandiers
Engelsestr.
R. Anglaise
R. A.d. Saulnierstr.
Rue des Ateliers Werkhuizenstr.
Rue de l’Aubadestraat
Toekomststraat Rue de L’Avenir
Schipstraat Rue du Bâteau
Boulevard Belgicalaan
Rue de la Belle au Bois Dormant Schoonslaapsterstraat
R. d.
Berchem Str.
R. Bonneviestr.
Bougainvilla’sstraat Rue des Bougainvillés
Avenue Brigade Piron Laan Rue de Bruges
Bruggestraat
R. Cail Et Halotstr.
R.Calliopestr.
Klokbloemenstr.
R.d. Campanules
R. de la Campine Kempenstr.
R. d. Caprice Grilstr.
Rue de la Carpe
Karperstraat
R. de la Cavatinestr.
R. de la Célidée Klaproosstr.
Zwart Paardstr.
Rue du Cheval Noir
R. du Chien Vert Groene Hondstr.
R. du Cinemastr.
Rue de La Colonne Kolomstraat
Graaf Van Vlaanderenstr.
R. d. Comte de Flandre
K. Courtoisstr.P. R. Courtois
Rue de la CourtoisieHoffelijkeheidstraat
R. Darimonstr.
Av. du Daringln
Rue de Bonnestraat
R. d. Geneffestr.
Avenue de Rooverelaan
R. des DéménageursVerhuizersstr.
Dilbeekstraat R. de Dilbeek
Rue de Dilbeek R. Docteur Charles Beudinstr.
Doyen Adriaens Deken Adriaens
Rue Dubois-Thorn R. Duydellestr.
SQUARE EDMOND MACHTENS
SQUARE R. de L’Elégie Elegiestr.
Olifantstraat
Rue de L’Eléphant
Scheldestraat
Rue de l’Escaut
HoopstraatR. d. l’Espérance
R. Eugène Degorgestr.
R. Eugène Laermansstr.
R. Eugène Pavouxstr.
Rue Euterpestraat
R. Evariste Pierronstr.
R. Fik Guidonstr.
Toverfluitstraat Rue de la Flute Enchantée
Gieterijstr.
R. d. l. Fonderie
R. de la Fraîcheur Frisheidstr. R.F.
Van Meulecom str.
Gekweelstraat Rue de Gazouillis
Rue du Géomètre
Land
terme
aastr
t
R. de Gosseliesstr.
R. de Groeninghestr.
Rue du Gulden Bodemstraat
R. Haubrechtsstr.
R. Hélène Ryckmansstr.
R. Henri de Saegherstr.
Av. H. Hollevoetln.
Rue des Hippocampes Zeepaardjesstraat
R. d. Hooogboschstr. Koolmijngraversstr.R. des Houilleurs
R. Houzeau de Lehaiestr.
Nijverheidskaai
Nijverheidskaai
Quai de l’Industrie
Quai de l’Industrie
Nijverheidskaai
Hovenierstraat
Hovenierstraat Rue du Jardinier
R. Jean Verbieststr.
Rue Jennartstraat Steenwe
g Op J ette
Chau ssée d
e Jette Rue Joseph Genotstraat
Rue
J.Dion grestr.
R. Joseph ScholsSt.
Rue Jules Vieujantstraat
Av. Julien Hanssens Ln
Avenue du Karreveldlaan
Avenue du Karreveldlaan
R. Kindergelukstr.
Rue L. Delacroixstraat
Rue de la Borne
Paalstraat
Rue Levallois-Perretstraat
R. Louis de Gunststr.
R.du Madrigalstr.
Quai de Mariemontkaai
Quai de Mariemontkaai R. de la
Mélodiestr.
R. d. Ruisseau
Sint-Mariastraat Rue S
te-Marie Jettesteenweg
Engelenbergstr.
Rue Montagne Aux Anges
St-Juliaanstr. Rue St-julien
R. Michel Zwaabstr.
Rue de la Meuse
R. de l’Ourthestr.
Maasstraat
R. d. l. Sambre Samberstr.
R. Pierre Gasséestr.
Rue
Vanderstichelenstraat
Rue de Mexicostraat
Voorspoedstr.
Marokijnstr.R. du Maroquin Beekstraat
Rue Edmond de Grimberghestraat R. d.l. Vermicellerie
Rue Van Hoegaerdestraat
Rue Saint-Joseph Sint-Jozephstraat R.Wauters-Koeckxstr.
R. d. Presbytere
Ch. de Merchtem Vermicellifabriekstr.
Stw.op Merchtem
Pastorijstr.
ST-JAN-BAPTIST VOORPLEIN
Rue des Quatre-Vents
Rue Vandermaelenstraat R. de la prospérité R. d. Facteur
Rue du Niveau Briefdragerstr.
Rue Van Male de Ghorainstr.
R. du Pradostr.
Waterpasstraat Parelstr.
R. d. l. Perle Wissenstr. R. des Osiers
Vier-Windenstr.
Vier-Windenstr.
Schippersstraat
R. Verrept-Dekeyserstr.
Rue Ransfortstraat
Chaussée de NinoveNijverheidskaai R. Saint-Martin
Sint-Maartenstr.
Ninoofsesteenweg Rue Ransfortstraat
R. d. Mariniers Rue de la Savonnerie
R.des Quatre-Vents
Zeepziederijstr.
Prinsesstraat
RechthoekstraatRue du Rectangle Rue de la Princesse
R. de Manchesterstr.
CANAL DE CHARLEROI KANAAL VAN CHARLEROI R. Révérend Père Pire
Eerwaarde Pater Pirestr.
R.M.Betbèzestr.
Rue M.Grünerstr.
R. M. Pfeifferstr.
Rue Melpomène
straat
Rue
de la
Mélopéestraat
R. Ostendaelstr.
P.J. Demessemaeker R.
str.
R. du Sonnetstr.
Cour- St-Lazare St-Lazarushof
Vier-Windenstr.
R. de la Semence Zaadstr.
Rue Vandermeerenstr.
Rue Verheydenstraat
Fernand Demetskaai Avenue du Thym Tijmlaan
Clos de RosacéesRozengaarde
Rue Van Kalckstraat R. Osseghemveldweg
Kindvriendelijk Huisstraat Rue de la Cité Joyeuse
Wilde Tijmstraat
Minnezangerslaan
Melkerijstr.
R. d. l. Laiterie Rue du Serpolet
Missionarissenlaan Av. des Missionnaires
Rue du Scheutboschstraat SQUARE
DOCTEUR DECROLY DOKTER DECROLYSQUARE R. Charles de Gronckelstr.
Gelukkige Grijsheidstraat R. de la Vieillesse Heureuse
Nestelingstraat
R. Sleutelplasstr.
Rue de l’Oiselet
R.d.l. Serenadestr.
Rue du Menuetstraat
Rue Van Souststraat
R. Potaerdenbergstr.
Rue de la Pastorale Herdersliedstraat R. Van Wambekestr.
Avenue des Ménestrels
R. Pierre Van Hum beekstr.
Rue Nicolas
Doyenstraat Rue L.Corhaystraat
Klimops tr.
Rue Jean-B aptiste
Janssenstraat Rue
Jules
Delhaizestraat Rue
Tazieauxstr.
Rue Edmond Van Cauwenberghstraat
Rue P.-V. Jacobsstr.
Menenstraat
Rue de
ninMe
CHAUSSÉE DE
GAND
STEENWEG
OP GENT
CHAUSSÉE
DE GAND
STEENWEG OP
GENT
CHAUSS ÉE
DE GAND
STEENW EG
OP GENT
Rue
Ulensstraat Rue
Van Meyelstraat Rue
Le
Lorrainstraat
Rue Adolphe
Lavalléestraat R. Desch ampheleertstr.
Ruede l’Escaut Rue G
abrielle Petits
traat R. Francois
Musstr.
Rue du
Laekenveldstraat
Avenue Jean
Dubrucqlaan
Opzichterstraat
Rue de
l’Intendant
Opzichterstraat
Rue de
l’Intendant Rue
Vandernootstraat
Rue Bouvierstraat Rue
Haeckstraat
Rue
Piersstraat
Rue
Piersstraat
Rue de
Ribaucourtstraat Rue
de Ribaucourtstraat
Rue du Choeur
Koorstraat
Rue Mommaertsstraat R. d. Flessingue Vlissingenstr.
Rue
Vandenboogaerdestraat
R.
de l’École
Schoolstr.
Rue des
Etangs Noirs
Zwarte Vijversstraat
Rue Vanderdussenstraat Oostendestraat
Rue
d’Ostende
Rue de Courtrai Kortrijkstraat Rue
Delaunoystraat Rue
de
l’Indépendance
Onafhankelijkheid straat
Rue
Vanderstraetenstraat
Rue Finstraat
Rue Fernand Brunfautstraat Av.
Joseph Lemaireln.
Rue du
Paruck straat Rue
des
Fuchsiasstraat Av. Seg
hersln
Avenue Mahatma
Gandhilaan
Rue
Dubois-Thornstraat
Rue
Alphonse
Vandenpeerenboomstraat
Rue Isidoor
Teirlinckstraat Avenue
desTamarisTamariskenlaan
Condorlaan Avenue
du
Condor
AvenueduScheutboschlaan
Rue
Osseghemstraat
Rue
Osseghemstraat Rue
de
Normandiestraat
Avenue Brigade
Piron Laan
Rue de
Rudderstraat Rue
De
Koninckstraat Rue
Charles Malisstraat
Rue Reimond
Stijnsstraat
Rue Jean de
la Hoesestraat
R. H .Nogen
tstr.
Begijnenstraat Rue des Béguines
Avenue
Carl
Requettelaan Avenue
Edouard
Bénèslaan Avenue
François Sebrechtslaan
Rue
Potaerdegatstraat Begijnenstraat
Rue des
Béguines
Rue Ferdinand Elbersstraat
Square Auguste Smets
Square
Rue
Heyvaertstraat
Rue de Liverpool Rue
de
Birminghamstraat
Rue d’Enghien
Edingenstraat
Rue Van
Malderstraat R.
Jean-Baptiste Decockstr. Rue de
Lessines Lessen
straat
Rue Edmond
Bonehillstr.
BOULEVARD
EDMOND
MACHTENSLAAN
BOULEVARD
EDMOND
MACHTENSLAAN Rue du Bon Pasteur Goede
Herders straat
Rue
de Moort ebeekstr.
Rue de la Sonatinestr.
Avenue du
Port Havenlaan Leiestraat
Rue de
la Lys
Rue Picardstraat
Rue
Picardstraat
JUBELFEESTLAAN
BOULEVARD
DU
JUBILÉ
BOULEVARD
LÉOPOLD
II
LAAN
NINOOFSESTEENWEG
CHAUSSÉE
DE
NINOVE
NINOOFSESTEENWEG CHAUSSÉE
DE NINOVE
Rue
Kasterlindenstraat
Rue des Dauphins Dolfijnenstraat Avenue
des Myrtes
Mirtenlaan Rue
Auguste
Van Zandestraat
Avenue du
Château
Kasteellaan
Av. M.V
an Hem
elrijck ln.
Rue
Palokes traat
Rue
Palokes traat
Rue de la
Tarent elleTar
entellas traat
BOULEVARD LOUIS
METTEWIELAAN
BOULEVARD
LOUIS
METTEWIELAAN
Avenue Edmond
Candrieslaan
Rue de Rotterdamstraat
Avenue Jean
Dubrucqlaan
Avenue
Joseph
Baeck Laan Rue
du
Korenbeekstraat Rue
du
Korenbeekstraat
Rue de l’Idyllestraat
Avenue
du Sippelberglaan
R. du Lierre
Deken Fierensstr.
R.Doyen Fie
rens Rue
Courtoisstraat
†
†
†
Avenue
de la
Liberté
Vrijheidslaan
Rue Antoine Dansaertstraat
— BOURSE/BEURS
→
Boulevard d’Anvers Antwerpselaan Boulevard Baudoin Boudewijnlaan ROGIER
→
SAINTE-CATHERINE / SINT-KATELIJNE
→
Henegouwenkaai Quai
du Hainaut
Rue
des
Quatre-Vents
Vier-Windenstraat
Quai
des Charbonnages
Koolmijnenkaai
PL ACE JEF MENNEKENS
PL AATS PL ACE
EDMOND LEROY PL AATS
PL ACE DU CHANT DE L’ALOUETTE
LEEUWERIKSLIED PL AATS
PL ACE DE L A DUCHESSE DE BRABANT
HERTOGIN VAN BRABANTPL AATS PL ACE DU TRIANGLE
DRIEHOEKPLEIN
PL ACE COMMUNALE
GEMEENTE PL AATS
PARVIS ST-JEAN BAPTISTE PL ACE
VOLTAIRE PL AATS ZWARTE
VIJVERSPLEIN PL ACE DES ETANGS NOIRS
PL ACE VAN HOEGAARDE
PLEIN PL ACE
SAINCTELETTEPLEIN SQUARE DES LIBERATEURS
BEVRIJDERSSQUARE
PL ACE DE L’OUEST WESTPLEIN
PL ACE DES MENTEURS
LEUGENAARS PL AATS
PL ACE DE NINOVE NINOOFSEPLEIN
PL ACE DE LIVERPOOL
PL AATS
PL ACE DE L A MINOTERIE MEELFABRIEKSPLEIN PL ACE
MUSPL AATS
COMTE DE FLANDRE GRAAF VAN VLAANDEREN ÉTANGS NOIRS
ZWARTE VIJVERS OSSEGHEM
OSSEGEM
GARE DE L’OUEST WESTSTATION
DELACROIX
SIMONIS (LÉOPOLD II)
BELGICA
BEEKKANT
RIBAUCOURT
†
Piscine Zwembad
6 5
4
9 8
1
12
17
2
3 25
10
14 20
21
18
13
15 16
22 23
19
26
24 24
27
100 m
500 m
Molenbeek-Saint-Jean Sint-Jans-Molenbeek
1 2
3 4
5 6
Centres Culturels/Culturele Centra Château du Karreveld/Karreveldkasteel Maison des Cultures et de la Cohésion Sociale Huis Van Culturen en Sociale Samenhang Gemeenschapscentrum Vaartkapoen Centre Communautaire Maritime Gemeenschapscentrum Maritiem Académies/Academies
Académie de dessin et des arts visuels Académie de musique et des arts de la parole Hôtels-Auberges/Hotels-Herbergen Hôtel Meininger/Meininger Hotel Auberge de jeunesse Génération Europe Waterman pour groupes/Waterman voor groepen Espace Hôtelier Bellevue/Hotelvoorziening Bellevue
7 8 9 10
13 14 12 11
Bibliothèques/Bibliotheken Bibliothèque francophone 1 Bibliothèque francophone 2 Bibliothèque Z.E.P
« De BoekenMolen » Nederlandstalige bibliotheek
Cambio
Villo ! Metro
†
Église/Kerk
Poste/Post Police/Politie
SCHEUTBOS
BEGRAAFPLAATS CIMETIÈRE
PARC DU KARREVELD
PARK
PARC MARIE-JOSÉ
PARK
PARC HAUWAERT
PARK
SENTIER SEBRECHTS-BÉNÈS
PAD
ALBERT PARC PARK
DE LA FONDERIEPARC PARK PARC
DES MUSES / MUZENPARK PARC
DU PÉVENAGE
PARK PARC
DU CHÂTEAU KASTEELPARK
VANDENHEUVELPARC PARK
JARDIN QUATRE-VENTS VIERWINDENTUIN
PARC
PARK PLAINE DE JEUXL28 JEAN DUBRUCQ SPEELTUIN
PARC ST-REMY
PARK
JARDIN URBAIN
PARC BONNEVIE
PARK
JARDIN MA JORELLLE
TUIN
PIERRONPARC PARK
PETITE SENNEPARC ZENNETUIN PARC
DES FUSCHIAS PARK
Rue de l’Accord Akkoordstr.
R. Albert Vanderkinderestr.
Rue Alfred Duboisstraat AmendelbomenlaanAvenue des Amandiers
Engelsestr.
R. Anglaise
R. A.d. Saulnierstr.
Rue des Ateliers Werkhuizenstr.
Rue de l’Aubadestraat
Toekomststraat Rue de L’Avenir
Schipstraat Rue du Bâteau
Boulevard Belgicalaan
Rue de la Belle au Bois Dormant Schoonslaapsterstraat
R. d.
Berchem Str.
R. Bonneviestr.
Bougainvilla’sstraat Rue des Bougainvillés
Avenue Brigade Piron Laan Rue de Bruges
Bruggestraat
R. Cail Et Halotstr.
R.Calliopestr.
Klokbloemenstr.
R.d. Campanules
R. de la Campine Kempenstr.
R. d. Caprice Grilstr.
Rue de la Carpe
Karperstraat
R. de la Cavatinestr.
R. de la Célidée Klaproosstr.
Zwart Paardstr.
Rue du Cheval Noir
R. du Chien Vert Groene Hondstr.
R. du Cinemastr.
Rue de La Colonne Kolomstraat
Graaf Van Vlaanderenstr.
R. d. Comte de Flandre
K. Courtoisstr.P. R. Courtois
Rue de la CourtoisieHoffelijkeheidstraat
R. Darimonstr.
Av. du Daringln
Rue de Bonnestraat
R. d. Geneffestr.
Avenue de Rooverelaan
R. des DéménageursVerhuizersstr.
Dilbeekstraat R. de Dilbeek
Rue de Dilbeek R. Docteur Charles Beudinstr.
Doyen Adriaens Deken Adriaens
Rue Dubois-Thorn R. Duydellestr.
SQUARE EDMOND MACHTENS
SQUARE R. de L’Elégie Elegiestr.
Olifantstraat
Rue de L’Eléphant
Scheldestraat
Rue de l’Escaut
HoopstraatR. d. l’Espérance
R. Eugène Degorgestr.
R. Eugène Laermansstr.
R. Eugène Pavouxstr.
Rue Euterpestraat
R. Evariste Pierronstr.
R. Fik Guidonstr.
Toverfluitstraat Rue de la Flute Enchantée
Gieterijstr.
R. d. l. Fonderie
R. de la Fraîcheur Frisheidstr. R.F.
Van Meulecom str.
Gekweelstraat Rue de Gazouillis
Rue du Géomètre
Land
terme
aastr
t
R. de Gosseliesstr.
R. de Groeninghestr.
Rue du Gulden Bodemstraat
R. Haubrechtsstr.
R. Hélène Ryckmansstr.
R. Henri de Saegherstr.
Av. H. Hollevoetln.
Rue des Hippocampes Zeepaardjesstraat
R. d. Hooogboschstr. Koolmijngraversstr.R. des Houilleurs
R. Houzeau de Lehaiestr.
Nijverheidskaai
Nijverheidskaai
Quai de l’Industrie
Quai de l’Industrie
Nijverheidskaai
Hovenierstraat
Hovenierstraat Rue du Jardinier
R. Jean Verbieststr.
Rue Jennartstraat Steenwe
g Op J ette
Chau ssée d
e Jette Rue Joseph Genotstraat
Rue
J.Dion grestr.
R. Joseph ScholsSt.
Rue Jules Vieujantstraat
Av. Julien Hanssens Ln
Avenue du Karreveldlaan
Avenue du Karreveldlaan
R. Kindergelukstr.
Rue L. Delacroixstraat
Rue de la Borne
Paalstraat
Rue Levallois-Perretstraat
R. Louis de Gunststr.
R.du Madrigalstr.
Quai de Mariemontkaai
Quai de Mariemontkaai R. de la
Mélodiestr.
R. d. Ruisseau
Sint-Mariastraat Rue S
te-Marie Jettesteenweg
Engelenbergstr.
Rue Montagne Aux Anges
St-Juliaanstr. Rue St-julien
R. Michel Zwaabstr.
Rue de la Meuse
R. de l’Ourthestr.
Maasstraat
R. d. l. Sambre Samberstr.
R. Pierre Gasséestr.
Rue
Vanderstichelenstraat
Rue de Mexicostraat
Voorspoedstr.
Marokijnstr.R. du Maroquin Beekstraat
Rue Edmond de Grimberghestraat R. d.l. Vermicellerie
Rue Van Hoegaerdestraat
Rue Saint-Joseph Sint-Jozephstraat R.Wauters-Koeckxstr.
R. d. Presbytere
Ch. de Merchtem Vermicellifabriekstr.
Stw.op Merchtem
Pastorijstr.
ST-JAN-BAPTIST VOORPLEIN
Rue des Quatre-Vents
Rue Vandermaelenstraat R. de la prospérité R. d. Facteur
Rue du Niveau Briefdragerstr.
Rue Van Male de Ghorainstr.
R. du Pradostr.
Waterpasstraat Parelstr.
R. d. l. Perle Wissenstr. R. des Osiers
Vier-Windenstr.
Vier-Windenstr.
Schippersstraat
R. Verrept-Dekeyserstr.
Rue Ransfortstraat
Chaussée de NinoveNijverheidskaai R. Saint-Martin
Sint-Maartenstr.
Ninoofsesteenweg Rue Ransfortstraat
R. d. Mariniers Rue de la Savonnerie
R.des Quatre-Vents
Zeepziederijstr.
Prinsesstraat
RechthoekstraatRue du Rectangle Rue de la Princesse
R. de Manchesterstr.
CANAL DE CHARLEROI KANAAL VAN CHARLEROI R. Révérend Père Pire
Eerwaarde Pater Pirestr.
R.M.Betbèzestr.
Rue M.Grünerstr.
R. M. Pfeifferstr.
Rue Melpomène
straat
Rue
de la
Mélopéestraat
R. Ostendaelstr.
P.J. Demessemaeker R.
str.
R. du Sonnetstr.
Cour- St-Lazare St-Lazarushof
Vier-Windenstr.
R. de la Semence Zaadstr.
Rue Vandermeerenstr.
Rue Verheydenstraat
Fernand Demetskaai Avenue du Thym Tijmlaan
Clos de RosacéesRozengaarde
Rue Van Kalckstraat R. Osseghemveldweg
Kindvriendelijk Huisstraat Rue de la Cité Joyeuse
Wilde Tijmstraat
Minnezangerslaan
Melkerijstr.
R. d. l. Laiterie Rue du Serpolet
Missionarissenlaan Av. des Missionnaires
Rue du Scheutboschstraat SQUARE
DOCTEUR DECROLY DOKTER DECROLYSQUARE R. Charles de Gronckelstr.
Gelukkige Grijsheidstraat R. de la Vieillesse Heureuse
Nestelingstraat
R. Sleutelplasstr.
Rue de l’Oiselet
R.d.l. Serenadestr.
Rue du Menuetstraat
Rue Van Souststraat
R. Potaerdenbergstr.
Rue de la Pastorale Herdersliedstraat R. Van Wambekestr.
Avenue des Ménestrels
R. Pierre Van Hum beekstr.
Rue Nicolas
Doyenstraat Rue L.Corhaystraat
Klimops tr.
Rue Jean-B aptiste
Janssenstraat Rue
Jules
Delhaizestraat Rue
Tazieauxstr.
Rue Edmond Van Cauwenberghstraat
Rue P.-V. Jacobsstr.
Menenstraat
Rue de
ninMe
CHAUSSÉE DE
GAND
STEENWEG
OP GENT
CHAUSSÉE
DE GAND
STEENWEG OP
GENT
CHAUSS ÉE
DE GAND
STEENW EG
OP GENT
Rue
Ulensstraat Rue
Van Meyelstraat Rue
Le
Lorrainstraat
Rue Adolphe
Lavalléestraat R. Desch ampheleertstr.
Ruede l’Escaut Rue G
abrielle Petit straat R. Francois
Musstr.
Rue du
Laekenveldstraat
Avenue Jean
Dubrucqlaan
Opzichterstraat
Rue de
l’Intendant
Opzichterstraat
Rue de
l’Intendant Rue
Vandernootstraat
Rue Bouvierstraat Rue
Haeckstraat
Rue
Piersstraat
Rue
Piersstraat
Rue de
Ribaucourtstraat Rue
de Ribaucourtstraat
Rue du Choeur
Koorstraat
Rue Mommaertsstraat R. d. Flessingue Vlissingenstr.
Rue
Vandenboogaerdestraat
R.
de l’École
Schoolstr.
Rue des
Etangs Noirs
Zwarte Vijversstraat
Rue Vanderdussenstraat Oostendestraat
Rue
d’Ostende
Rue de Courtrai Kortrijkstraat Rue
Delaunoystraat Rue
de
l’Indépendance
Onafhankelijkheid straat
Rue
Vanderstraetenstraat
Rue Finstraat
Rue Fernand Brunfautstraat Av.
Joseph Lemaireln.
Rue du
Paruck straat Rue
des
Fuchsiasstraat Av. Seg
hersln
Avenue Mahatma
Gandhilaan
Rue
Dubois-Thornstraat
Rue
Alphonse
Vandenpeerenboomstraat
Rue Isidoor
Teirlinckstraat Avenue
desTamarisTamariskenlaan
Condorlaan Avenue
du
Condor
AvenueduScheutboschlaan
Rue
Osseghemstraat
Rue
Osseghemstraat Rue
de
Normandiestraat
Avenue Brigade
Piron Laan
Rue de
Rudderstraat Rue
De
Koninckstraat Rue
Charles Malisstraat
Rue Reimond
Stijnsstraat
Rue Jean de
la Hoesestraat
R. H .Nogen
tstr.
Begijnenstraat Rue des Béguines
Avenue
Carl
Requettelaan Avenue
Edouard
Bénèslaan Avenue
François Sebrechtslaan
Rue
Potaerdegatstraat Begijnenstraat
Rue des
Béguines
Rue Ferdinand Elbersstraat
Square Auguste Smets
Square
Rue
Heyvaertstraat
Rue de Liverpool Rue
de
Birminghamstraat
Rue d’Enghien
Edingenstraat
Rue Van
Malderstraat R.
Jean-Baptiste Decockstr. Rue de
Lessines Lessen
straat
Rue Edmond
Bonehillstr.
BOULEVARD
EDMOND
MACHTENSLAAN
BOULEVARD
EDMOND
MACHTENSLAAN Rue du Bon Pasteur Goede
Herders straat
Rue
de Moort ebeekstr.
Rue de la Sonatinestr.
Avenue du
Port Havenlaan Leiestraat
Rue de
la Lys
Rue Picardstraat
Rue
Picardstraat
JUBELFEESTLAAN
BOULEVARD
DU
JUBILÉ
BOULEVARD
LÉOPOLD
II
LAAN
NINOOFSESTEENWEG
CHAUSSÉE
DE
NINOVE
NINOOFSESTEENWEG CHAUSSÉE
DE NINOVE
Rue
Kasterlindenstraat
Rue des Dauphins Dolfijnenstraat Avenue
des Myrtes
Mirtenlaan Rue
Auguste
Van Zandestraat
Avenue du
Château
Kasteellaan
Av. M.V
an Hem
elrijck ln.
Rue
Palokes traat
Rue
Palokes traat
Rue de la
Tarent elleTar
entellas traat
BOULEVARD LOUIS
METTEWIELAAN
BOULEVARD
LOUIS
METTEWIELAAN
Avenue Edmond
Candrieslaan
Rue de Rotterdamstraat
Avenue Jean
Dubrucqlaan
Avenue
Joseph
Baeck Laan Rue
du
Korenbeekstraat Rue
du
Korenbeekstraat
Rue de l’Idyllestraat
Avenue
du Sippelberglaan
R. du Lierre
Deken Fierensstr.
R.Doyen Fie
rens Rue
Courtoisstraat
†
†
†
Avenue
de la
Liberté
Vrijheidslaan
Rue Antoine Dansaertstraat
— BOURSE/BEURS
→
Boulevard d’Anvers Antwerpselaan Boulevard Baudoin Boudewijnlaan ROGIER
→
SAINTE-CATHERINE / SINT-KATELIJNE
→
Henegouwenkaai Quai
du Hainaut
Rue
des
Quatre-Vents
Vier-Windenstraat
Quai
des Charbonnages
Koolmijnenkaai
PL ACE JEF MENNEKENS
PL AATS PL ACE
EDMOND LEROY PL AATS
PL ACE DU CHANT DE L’ALOUETTE
LEEUWERIKSLIED PL AATS
PL ACE DE L A DUCHESSE DE BRABANT
HERTOGIN VAN BRABANTPL AATS PL ACE DU TRIANGLE
DRIEHOEKPLEIN
PL ACE COMMUNALE
GEMEENTE PL AATS
PARVIS ST-JEAN BAPTISTE PL ACE
VOLTAIRE PL AATS ZWARTE
VIJVERSPLEIN PL ACE DES ETANGS NOIRS
PL ACE VAN HOEGAARDE
PLEIN PL ACE
SAINCTELETTEPLEIN SQUARE DES LIBERATEURS
BEVRIJDERSSQUARE
PL ACE DE L’OUEST WESTPLEIN
PL ACE DES MENTEURS
LEUGENAARS PL AATS
PL ACE DE NINOVE NINOOFSEPLEIN
PL ACE DE LIVERPOOL
PL AATS
PL ACE DE L A MINOTERIE MEELFABRIEKSPLEIN PL ACE
MUSPL AATS
COMTE DE FLANDRE GRAAF VAN VLAANDEREN ÉTANGS NOIRS
ZWARTE VIJVERS OSSEGHEM
OSSEGEM
GARE DE L’OUEST WESTSTATION
DELACROIX
SIMONIS (LÉOPOLD II)
BELGICA
BEEKKANT
RIBAUCOURT
†
Piscine Zwembad
6 5
4
9 8
1
12
17
2
3 25
10
14 20
21
18
13
15 16
22 23
19
26
24 24
27
100 m
500 m
Molenbeek-Saint-Jean Sint-Jans-Molenbeek
1 2
3 4
5 6
Centres Culturels/Culturele Centra Château du Karreveld/Karreveldkasteel Maison des Cultures et de la Cohésion Sociale Huis Van Culturen en Sociale Samenhang Gemeenschapscentrum Vaartkapoen Centre Communautaire Maritime Gemeenschapscentrum Maritiem Académies/Academies
Académie de dessin et des arts visuels Académie de musique et des arts de la parole Hôtels-Auberges/Hotels-Herbergen Hôtel Meininger/Meininger Hotel Auberge de jeunesse Génération Europe Waterman pour groupes/Waterman voor groepen Espace Hôtelier Bellevue/Hotelvoorziening Bellevue
7 8 9 10
13 14 12 11
Bibliothèques/Bibliotheken Bibliothèque francophone 1 Bibliothèque francophone 2 Bibliothèque Z.E.P
« De BoekenMolen » Nederlandstalige bibliotheek
Cambio
Villo ! Metro
†
Église/Kerk
Poste/Post Police/Politie B R U X E L L E S
M O L E N B E E K
Cambio Villo Metro Police / Politie
Poste / Post 100 m
≈ 1 min fr Molenbeek-Saint-Jean, c’est toute une Histoire avec un
grand « M ». Commune Multicolore, riche d’un passé industriel florissant, la commune de Molenbeek se tourne aujourd’hui ré- solument vers l’avenir en s’appuyant sur les acquis du Passé.
Le Château du Karreveld, les Cités-jardins, l’Église Saint- Jean-Baptiste, la Fonderie, le Cimetière, autant de lieux qui témoignent d’époques et de situations de vie bien différentes.
Mais Molenbeek est aussi une commune étonnamment riche en patrimoine vert et en rénovations urbaines réussies.
Ville multiculturelle à la croisée des chemins, bienvenue à Molenbeek-Saint-Jean, laissez-vous surprendre!
Ann Gilles-Goris Échevine du Tourisme
nl Sint-Jans-Molenbeek staat voor een kleurrijke gemeente met een welvarend industrieel verleden. Bogend op haar vroe- gere verworvenheden richt de Gemeente zich tegenwoordig vastberaden naar de toekomst.
Het Karreveldkasteel, de Tuinwijken, de Sint-Jan-Baptistkerk, de Gieterij, het Kerkhof… zoveel plekjes zijn hier getuige van ver- schillende leefstijlen door de tijd.
Molenbeek is ook een Gemeente met een aanzienlijk “groen erf- goed”, naast allerlei geslaagde stadsvernieuwingsprojecten.
Laat je aangenaam verrassen op de vele wegen die zich in deze multiculturele stad kruisen!
Ann Gilles-Goris Schepen van Toerisme
Introduction historique
À l’origine, comme les autres faubourgs de Bruxelles, Molenbeek-Saint-Jean était une commune rurale baignée par plusieurs cours d’eau dont la Zavelzinne et le Maelbeek (Molenbeek – ruisseau du moulin).
La commune de Molenbeek-Saint-Jean, surnommée le Manchester belge, connut un essor industriel exception- nel dû à l’ouverture, en 1832, du canal de Charleroi ainsi qu’à la création de la première ligne de chemin de fer pour voyageurs sur le territoire européen, en 1835. La première gare bruxelloise était située sur le territoire molenbeekois.
Plusieurs entreprises importantes s’établirent aux abords du canal et de la ligne de chemin de fer (ici : chantiers houillers et menuiseries).
La commune connut une explosion démographique. Elle fut ouverte aux nombreux Flandriens, chercheurs d’emploi.
Après la guerre 1914-1918, beaucoup d’Allemands, de Po- lonais, d’Espagnols, etc. trouvèrent refuge à Molenbeek- Saint-Jean. Après le deuxième conflit mondial, on fit appel à la main d’œuvre étrangère : Italiens, Espagnols et Grecs pour participer aux travaux de redressement économique du pays. Vers le milieu des années 1960, des Marocains et Turcs répondirent en nombre à un nouvel appel.
Il ne subsiste que quelques traces de ce riche passé indus- triel. La commune connaît une identité nouvelle avec une rénovation progressive et inventive de ses quartiers.
Geschiedkundige inleiding
Oorspronkelijk was Sint-Jans-Molenbeek, net als de an- dere voorsteden van Brussel, een landelijke gemeente, waardoor enkele waterlopen stroomden, waaronder de Zavelzinne en de Maalbeek (Molenbeek – molenrivier).
De gemeente Sint-Jans-Molenbeek, die de bijnaam Bel- gisch Manchester kreeg, kende een buitengewone indus- triële opleving, dankzij de openstelling, in 1832, van het kanaal van Charleroi en de inrichting van de eerste spoor- lijn voor reizigers op het Europees grondgebied, in 1835.
Het eerste Brussels station bevond zich op Molenbeeks grondgebied.
In de omgeving van het kanaal en de spoorlijn werden een aantal belangrijke ondernemingen opgericht (hier : steen- koolbedrijven en houtbewerkerijen).
De gemeente kende een bevolkingsexplosie. Ze stelde zich open voor de talrijke ‘Flandriens’, die op zoek waren naar werk. Na de oorlog 1914-1918 vonden heel wat Duitsers, Polen, Spanjaarden, enz. hun toevlucht te Sint-Jans-Mo- lenbeek. Na het tweede wereldconflict werd een beroep gedaan op buitenlandse werkkrachten : Italianen, Span- jaarden en Grieken, om bij te dragen tot de werkzaam- heden voor economisch herstel van het land. Tegen het midden van de jaren ’60 beantwoordden Marokkanen en Turken in groten getale een nieuwe oproep.
Van dit rijk industrieel verleden zijn slechts enkele sporen achtergebleven. De gemeente beleeft een nieuwe identi- teit door een geleidelijke en inventieve renovatie van de wijken.
↑ N O R D
↑ N O O R D Tourisme et Patrimoine : un petit
tour par Molenbeek-Saint-Jean
—
Een rondreis door het erfgoed van Sint-Jans-Molenbeek
—
1 Het monument « Aux promoteurs des Installations Maritimes », Saincteletteplein
De « Installations Maritimes » werden geplaatst op terrei- nen van de gemeente Sint-Jans-Molenbeek, die in 1897 bij de Stad Brussel gevoegd zijn. In datzelfde jaar stelt Augus- te de Wever, directeur van de tekenschool van Sint-Jans- Molenbeek, een project voor met een gedenkkolom, die 27 m hoog is. Dit project heeft een aantal wijzigingen onder- gaan. Hiervan maken twee bas-reliëfs deel uit : het éne stelt Jean de Locquenghien voor, die de plannen voor zijn werk voorlegt aan Margaretha van Parma, en het andere het werk van de binnenschippers in de haven. Bovenaan het monument werd een elektrische lantaarn geplaatst. In 1956 werd het afgestaan aan de N.V. “Zeekanaal en Ha- veninrichtingen”. Het staat nu terug op de oorspronkelijke plaats, en het werd ingewijd op 20 mei 2003.
2 Beeldhouwwerk van een « Vaartkapoen », Saincte- letteplein
« Vaartkapoen » is de bijnaam die wordt gegeven aan de inwoners van de gemeente. Het beeldhouwwerk, dat gere- aliseerd is door Tom Frantzen, en waarmee een grappige en stoutmoedige inwoner van Sint-Jans-Molenbeek wordt voorgesteld, werd aangebracht en ingehuldigd in 1991.
3 De Sint-Jan-Baptistkerk, op het voorplein met de- zelfde naam
Met de bouw van deze nieuwe kerk, die gewijd is aan de Pa- troonheilige van de gemeente, en waarbij de plannen van de architect Joseph Diongre werden gevolgd, werd begon- nen in 1930. Deze kerk is een van de drie kerken in beton die in het Brussels gewest gebouwd zijn. De glasramen van het kerkschip zijn het werk van de meester-glazenier Crickx. Oorspronkelijk was de kerk uitgerust met elektri- sche verwarming, die in de vloer ingebouwd was, alsmede met elektrische verlichting.
4 De Tekenacademie, Mommaertsstraat 2A - T 02.414.82.43
Vandaag gebruikt de Tekenschool, die Academie gewor- den is, een gebouw dat opgetrokken is volgens de plannen van Joachim Benoit, een leerling van Poelaert. Het monu- mentaal gebouw, in eclectische stijl, is geïnspireerd door de klassieke stijl.
Een loggia geeft aan waar de ingang van het gebouw is.
De witte stenen en de blauwe steen ter hoogte van de basis vestigen de aandacht op de gevel in rode baksteen. Een schild van de gemeente siert de centrale travee. In de nis- sen die zich onder de kroonlijst bevinden, kan men de na- men lezen van bekende kunstenaars. Een magnifieke trap in marmer en smeedijzer leidt naar de eerste verdieping.
De grote lokalen worden uitgebreid voorzien van natuur- lijke verlichting, dankzij ruime vensteropeningen en een groot aantal vensters. Twee sierplaten herinneren aan de namen van de schenkers. De inrichting werd geklasseerd in 1996.
5 « Mo-Muse », Mommaertsstraat 2A, in de vroegere gebouwen van het koninklijk Lyceum – T.
02.412.08.10
beelden, objecten, bibliotheek, te raadplegen op afspraak 6 Het Huis van Culturen en Sociale samenhang, Mom-
maertsstraat 3 - T. 02.415.86.03
Dit gezellig cultureel centrum, dat ingewijd is in juni 2006, en dat zich bevindt binnen de structuur van het ruime gebouw van het voormalig lyceum werd volledig gereno- veerd.
Het gebouw, dat heel gezellig is, is samengesteld uit een grote hal, een toneelzaal, diverse zalen, een cafeteria en een binnenplaats. Hier worden alle culturen en de sociale samenhang bevorderd. Er worden tentoonstellingen geor- ganiseerd, voorstellingen, concerten, stages voor kinderen en volwassenen, en nog veel meer …
7 De « Vaartkapoen », Schoolstraat 76
Dit centrum, dat gevestigd is te Sint-Jans-Molen- beek, en ook op andere locaties te Brussel, biedt mogelijk- heden voor allen, met als rode draad een unieke en inte- grale benadering van culturen, vorming, welzijn en werk.
In het centrum worden concerten georganiseerd, thea- tervoorstellingen, cursussen, debatten, wijkfeesten, ex- cursies, een naaiatelier, sociaal transport, een sociaal restaurant, kinderopvang, zaalverhuur.
8 Het park Bonnevie
Het park heeft zijn bestaan te danken aan het ini- tiatief van een Buurthuis. Het werd ingericht in 1974, op een ruimte die vrijkwam na de bouw van de metro. Het gebouw, waarin het eerste Gemeentehuis en de eerste school (1843) gehuisvest waren, vooraleer dienst te doen als arsenaal voor brandweerlieden, werd bij de inrichting van het park afgebroken. De structuur van het park werd volledig herzien en verbeterd, zodat een sport- en speel- terrein voor de kinderen kon worden aangelegd. Het park werd ingewijd in 2011.
9 « Aux 100.000 chemises », Graaf van Vlaanderen- straat 38
Erg mooie gevel van een gebouw waarvan de vroegere inrichting bewaard gebleven is. Dit is het soort handels- zaak dat men tot in de jaren ’60 in Sint-Jans-Molenbeek kon aantreffen.
10 Meelfabrieksplein
Charmant pleintje, waar men de mooi gerestau- reerde gevel van een oude graanmolen (meelfabriek) kan bewonderen.
11 Het Gemeentehuis, Graaf van Vlaanderenstraat 20 - onthaal : T. 02.412.37.17
De stijl ervan is eclectisch en neoclassistisch. Het werd in- gehuldigd op 28 september 1889, door de burgemeester Henri Hollevoet. Het werd gerealiseerd door de gemeente- lijke architect Jean-Baptiste Janssens. Het koepelgewelf, ondersteund door ionische kolommen, is voorzien van een koepel, die bedekt is met koper. Aan de monumentale ingang bevinden zich vier Toscaanse kolommen. De bin- neninrichting van het Gemeentehuis werd volledig geres- taureerd in 1958. De Inkomhal werd gerestaureerd in het begin van de jaren ‘60. We merken een zeer grote kroon- luchter op, die werd uitgevoerd door de ‘Compagnie des Bronzes’. Het plafond van het bureau van de burgemeester is versierd met een verdoekt schilderij van Amédée Lynen, met zinnebeeldige voorstellingen over Justitie, Onderwijs, Burgerlijke stand en Sociale ondersteuning.
12 « AJJA », Graaf van Vlaanderenstraat 13-15 Dit gebouw, dat opgetrokken is in 1874, herbergde de tabaksfabriek « AJJA ». Aangezien deze laatste haar ac- tiviteiten heeft stopgezet, heeft de eigenaar het gebouw in 1953 geschonken aan de Commissie van Openbare
Onderstand van de stad Brussel. Het gebouw werd geklas- seerd in 1997.
De locatie werd onlangs volledig gerestaureerd door de gemeente die er, in 2007, alle diensten van de Cel ter Be- strijding van de Sociale uitsluiting (de CBSU) heeft onder- gebracht, en het sociaal restaurant « Les Uns et les Autres
», dat zich iedere middag van de week mag verheugen in een groot aantal bezoekers.
13 Het « Café de la Rue », Kolomstraat 30 T 0473505875
In de inrichting, die gevestigd is in een vroeger café van de Kolomstraat, werd het meubilair en de oorspronkelijke decoratie behouden. De inrichting wordt sinds 1976 uitge- baat door Marie-Noëlle Doutreluigne, die er voorstellingen organiseert. Het lied, muziek met verschillende accenten en debatten volgen er elkaar op, soms voorafgegaan door een gezellige maaltijd, vergezeld van een glas bier of wijn.
14 « La Fonderie » (De Gieterij) (‘Compagnie des Bron- zes’), Ransfortstraat 27 – T. 02.410.99.50
Dit museum voor Arbeid en Industrie in Brussel is onderge- bracht in de voormalige ateliers van de ‘Compagnie des Bronzes’ en geeft een erg volledig overzicht van wat vroe- ger de industrie in het Brussel van medio XIXde eeuw tot medio XXste eeuw was.
« La Fonderie » heeft een originele benadering van dit thema naar voren gebracht : valorisering van de mensen en hun dagelijks leven.
Er werden allerlei activiteiten uitgewerkt : permanente en tijdelijke tentoonstellingen, trajecten met zaken die te ont- dekken zijn, stages, thematische schriften, enz.
Ook worden er geleide wandelingen georganiseerd met een boot, die vertrekt aan de Beco Kaai.
15 Het park van « La Fonderie »
Een fresco om hulde te brengen aan Neel Doff, die in de wijk heeft gewoond, siert een muur van dit zeer delf- stoffelijk park.
16 Brussels Event Brewery, Delaunoystraat 58 T. 02.410.78.78
Deze voormalige brouwerij, die deel uitmaakt van de brou- werij Vandenstock, die Belle-Vue geworden is, heeft haar brouwerijactiviteiten stopgezet.
De locatie, die beschikt over grote zalen, is een centrum geworden voor diverse activiteiten : repetities voor thea- tervoorstellingen, zetel van diverse verenigingen.
17 Het gebouw « Belle-Vue » (voormalige brouwerij Louis en Emile De Coster), Henegouwenkaai 33 De Brouwerij De Coster, opgericht in 1865, heeft haar activiteiten te Sint-Jans-Molenbeek aangevat in 1916. In 1969 werd dit de Brouwerij « Belle-Vue ». De brouwerij « Interbrew » heeft op haar beurt de brouwerij overgenomen in de jaren ‘80, maar op deze locatie werden de brouwers- activiteiten stilgelegd in 1990.
De vroegere brouwerij produceerde uitsluitend Lambic, op basis waarvan ze Gueuze, Kriek en Faro maakte.
Op 1 mei 2013 is in een deel van de locatie het hotel « Mei- ninger » opengegaan, terwijl in een ander deel, dat wordt gerenoveerd, binnenkort, onder andere, een 2de hotel zal worden gehuisvest, een sociaal restaurant, een toeristi- sche informatiepool, en een sauna.
18 Het Marie-Josépark
Dit park, dat gevestigd is in het middengedeelte van de vallei van de Maelbeek, staat bekend als een vroe- gere eigendom van de familie Ostendael, en vervolgens De Roovere.
Aan het begin van de 20ste eeuw had het geheel al de vorm van een park, waar het Sint-Lodewijkinstituut van Brussel schoolfeesten organiseerde, met name met het loslaten van heteluchtballons.
Gedurende de oorlog 1914-1918 verzette de gemeentelijke overheid zich tegen de Duitse bezetter, die het park wilde ontbossen, met het oog op de verwarmingsbehoeften.
Na de aankoop door de gemeente van het domein, werd het opnieuw ingericht door de landschapsarchitect Van- der Swaelen. Het park werd op 15 augustus 1922 officieel ingewijd door prinses Marie-José, de toekomstige koningin van Italië. Nadien werden er in het park voetbal-, basket- bal- en skatebordterreinen aangelegd. In 1952 werd er een monumentale toegangspoort in smeedijzer aangebracht, en vervolgens « Japanse » tuinen, met een watervalletje en lichten onder het gebladerte van de bomen, langs de De Rooverelaan. Een monument, het eerste in Europe, werd opgericht als hulde aan Mahatma Gandhi. Sinds 1998 is het park ingeschreven op de lijst met Monumenten en Landschappen die in stand moeten worden gehouden. Het maakt deel uit van een « groene doorgang » die vanuit het Albertpark wordt doorgetrokken naar het Scheutbosch- park.
19 Het Muzenpark, Brigade Pironlaan
In 1922 heeft de gemeente dit domein terugge- kocht, dat een boerderij, bijgebouwen en groene ruimte omvatte. In 1933 liet ze de vroegere eigendom Crabbe in- richten met tuinen, en met een groentheater, waar plaat- selijke toneelmaatschappijen tot stand kwamen. In 1964 heeft de gemeente er een monument opgericht, als hulde aan de Bevrijdingsbrigade (later Brigade Piron genoemd, naar de naam van zijn commandant). Sedertdien wordt in het Muzenpark jaarlijks een herdenkingsmanifestatie georganiseerd. In 1998 werd, op initiatief van de oudstrij- ders van de Brigade, een plaat aangebracht aan het mo- nument, met de namen van de soldaten van de Brigade die in de strijd omgekomen zijn. Er zijn ook speelruimten, die voorbehouden zijn aan de kinderen.
20 Het Karreveldkasteel en het park - T.02.415.96.12 Het domein, dat gebouwd is in de oude vallei van de Maalbeek, en dat vroeger eigendom was van Graaf de Villegas, werd verkleind van 16 naar 3 hectare.
De locatie, die een kasteelboerderij geweest is, en nadien een melkerij, heeft een wielerbaan gehuisvest, die in 1908 werd ingewijd. De kampioen van België Karel Verbist, die er deelnam aan een wielerwedstrijd, is er op 21 juli 1909 bij een ongeluk omgekomen. De eerste filmstudio in Bel- gië werd ondergebracht in de bijgebouwen van de wie- lerbaan. De wielerbaanactiviteit werd beëindigd in 1916, deze van de filmstudio in 1923.
In 1930 verwierf de gemeente het domein. Het kasteel en de omgeving werden eind 1953 geklasseerd. Met de reno- vatie, of eerder de reconstructie van de gebouwen werd in de loop van hetzelfde jaar aangevangen. De werkzaam- heden werden beëindigd in 1958, met het naderen van de Wereldtentoonstelling. De omgeving van de gebouwen werd charmant ingericht. Men treft er een uitzonderlijk geheel van coniferen aan, Engelse tuinen aan de kant van de vijver, en Franse tuinen aan de achterzijde van het centraal gebouw. Dit laatste heeft gedurende enkele jaren dienst gedaan als hotelcentrum, als onthaalcentrum voor de bezoekers aan de Expo 58, en als retraitelocatie voor de voetbalspelers van de Belgische nationale ploeg.
De plaatselijke overheid voltrekt er huwelijken, en sedert het begin van de jaren ’60 gaan de zittingen van de Ge- meenteraad er door.
21 Het gemeentelijk Kerkhof, steenweg op Gent 539 De site, die vroeger toebehoorde aan de familie de Villegas, werd meermaals uitgebreid. Voor de site, die met bomen beplant is, werden de plannen gevolgd van archi- tect Van Praet. Ze werd ingewijd op 16 augustus 1864. De omheining, en ook heel wat grafmonumenten, waaronder dat van de des Cressonnières, art-nouveaumonumenten en een werk van Victor Horta, zijn geklasseerd. De graf- galerij in klassieke stijl wordt gerenoveerd en zal, net als vroeger, met een glazen dak worden overdekt. Wanneer men door de gangpaden wandelt, vindt men er graven van edellieden, kunstenaars, binnenschippers, industriëlen en, uiteraard, politieke personaliteiten.
22 23 De Tuinwijken
Gedurende de periode tussen de beide wereldoor- logen wordt de bouw van fatsoenlijke woningen voor ar- beiders voortgezet, met name voor de inrichting van twee, met bomen beplante tuinwijken.
De architect Joseph Diongre heeft zijn naam gegeven aan de wijk, die gebouwd werd in 1922, en die gelegen is tus- sen de Louis Mettewielaan, de Begijnenstraat en de Brug- gestraat. Een gravure, waarop de tekens van de dieren- riem, de energie en de beroepen worden afgebeeld, siert de inkomdeuren bovenaan van de eengezinswoningen.
Aan de architect Armand de Saulnier werd opgedragen een nieuwe wijk op te trekken, die begrepen is tussen de straat waaraan zijn naam werd gegeven, de Begijnen- straat en de Potaerdegatstraat. Om de kosten te beperken werd hij verplicht gebruik te maken van minder dure mate- rialen, hoewel hij toch tegemoet gekomen is aan de vraag om fatsoenlijke woningen te bouwen. Met de bouwwerken werd gestart in 1923.
24 De Sippelberglocatie
In de 20ste eeuw werd op de huidige Sippelberglo- catie een aerostatisch station ingericht, in de buurt van de gastanks van de Engelse Compagnie Continentale, waar ballons konden worden opgeblazen.
25 De Sint-Remikerk, Jubelfeestlaan
De eerste steen van de kerk, die gebouwd is volgens de plannen van de Christelijke architect Veraart, werd gelegd op 20 mei 1907 door kardinaal Mercier. Ze werd opengesteld voor de eredienst in 1910. De glasramen van het dwarsschip zijn het werk van de meester-glazenier Tim- mermans. We merken een erg mooi houten plafond op, en magnifieke glasramen in het hoofdschip.
26 Opslagplaats Besse, Scheldestraat 122
Dit industrieel gebouw uit 1908 (architect J. Rau) huisvest een opslagplaats en een winkel, die sinds 1997 geklasseerd is. Het werd opgetrokken als opslagplaats van een wijnwinkel van de firma Besse en Zoon. Boven de koet- singang, die gedecoreerd is met een blazoen, bevindt zich een indrukwekkend glasraam. De fijne structuur in metaal, prachtig smeedwerk, trekt de aandacht.
27 Het Scheutbospark, ingang langs de Louis Mette- wielaan
Officieel ingewijd in 1995, is deze « semi-natuurlijke » site de meest uitgestrekte van het Brussels Hoofdstedelijk Ge- west (56 hectare). Op sommige plaatsen is het water van de rivieren de Molenbeek en de Leybeek zichtbaar.
Het is een opmerkelijk domein, met name omwille van de biodiversiteit : een grote zone blijft braakliggend terrein, zodat er verschillende soorten insecten en planten in stand worden gehouden.
1 Le monument « Aux promoteurs des Installations Maritimes », place Sainctelette.
Les « installations maritimes » furent érigées sur des ter- rains de la commune de Molenbeek-Saint-Jean, annexés à la Ville de Bruxelles en 1897. La même année, Auguste de Wever, directeur de l’école de dessin de Molenbeek-Saint- Jean, présente un projet de colonne votive, de 27 m de hauteur. Ce projet subit plusieurs modifications. Deux bas- reliefs représentant l’un Jean de Locquenghien soumettant les plans de son œuvre à Marguerite de Parme, l’autre le travail des mariniers au port. Une lanterne électrique fut placée au sommet du monument. En 1956, il fut cédé à la S.A. du Canal et des Installations maritimes. Il a retrouvé son emplacement primitif et fut inauguré le 20 mai 2003.
2 Sculpture d’un « Vaartkapoen », Place Sainctelette.
« Vaartkapoen » est le surnom attribué aux habi- tants de la commune. La sculpture, réalisée par Tom Frant- zen, représentant un habitant facétieux et audacieux de Molenbeek-Saint-Jean, a été placée et inaugurée en 1991.
3 L’église Saint-Jean-Baptiste, au parvis du même nom.
La construction de cette nouvelle église, dédiée au Saint Patron de la commune, d’après les plans de l’architecte Joseph Diongre, débuta en 1930. Elle est une des trois églises en béton construite en région bruxelloise. Les vi- traux de la nef sont l’œuvre du maître verrier Crickx. D’ori- gine elle fut dotée d’un chauffage électrique placé dans le sol ainsi que d’un éclairage électrique.
4 L’Académie de dessin, rue Mommaerts, 2A T. 02.414.82.43
Aujourd’hui l’École de Dessin devenue Académie occupe un immeuble construit d’après les plans de Joachim Benoit, disciple de Poelaert. De style éclectique, le bâti- ment monumental est d’inspiration classique.
Une loggia marque l’entrée de l’immeuble dont la façade, de brique rouges, est soulignée par des pierres blanches et de la pierre bleue au niveau du soubassement. Un écusson de la commune orne la travée centrale. Dans des niches situées sous la corniche, on peut lire le nom d’artistes célèbres. Un magnifique escalier de marbre et de fer forgé monte à l’étage. Les vastes locaux bénéficient d’un important éclairage naturel grâce à de larges baies et à de nombreuses fenêtres. Deux plaques ornementales rappellent les noms de donateurs. L’établissement a été classé en 1996.
5 « Mo-Muse », rue Mommaerts 2A, dans les anciens locaux du Lycée royal – T. 02.412.08.10
Images, objets, bibliothèque, à consulter sur rendez-vous.
6 La Maison des Cultures et de Cohésion Sociale, rue Mommaerts, 3 – T. 02.415.86.03.
Ce centre culturel convivial, inauguré en juin 2006, situé dans la structure du spacieux bâtiment de l’ancien lycée a été entièrement rénové. Très accueillant, il se compose
d’un grand hall, d’une salle de théâtre, de salles diverses, d’une cafétéria et d’une cour intérieure. Elle promeut toutes les cultures et la cohésion sociale. On y organise des expositions, des spectacles, des concerts, des stages pour enfants et adultes, et bien plus encore…
7 Le « Vaartkapoen », rue de l’École, 76.
Ce centre propose, à Molenbeek-Saint-Jean ainsi que dans d’autres endroits de Bruxelles, des opportunités pour tous avec, comme fil rouge, une approche unique et intégrale de cultures, d’éducation, de bien-être et de travail.
Le centre organise des concerts, des représentations théâ- trales, des cours, des débats, des fêtes de quartier, des excursions, un atelier de couture, le transport social, un res- taurant social, l’accueil des enfants, la location de la salle.
8 Le parc Bonnevie.
C’est à l’initiative d’une Maison de quartier que le parc doit son existence. Il fut aménagé, en 1974, sur un espace libéré par la construction du métro. Le bâtiment, qui abrita la première Maison communale et la première école (1843) avant de servir comme arsenal des pompiers, fut démoli lors de l’aménagement du parc. La structure du parc a été complètement revue et améliorée permettant l’implantation d’un terrain de sport et de jeux pour les en- fants. Il a fait l’objet d’une inauguration en 2011.
9 « Aux 100.000 chemises », rue du Comte de Flandre, 38.
Très jolie façade d’un bâtiment dont les aménagements antérieurs ont été conservés. Le type de commerce que l’on pouvait trouver à Molenbeek-Saint-Jean jusque dans les années 1960.
10 Place de la Minoterie.
Placette charmante où l’on peut admirer la façade joliment restaurée d’un ancien moulin à grain (minoterie).
11 La Maison communale, rue du Comte de Flandre, 20 - accueil : T. 02.412.37.17
De style éclectique néoclassique, elle fut inaugurée le 28 septembre 1889 par le bourgmestre Henri Hollevoet et est l’œuvre de l’architecte communal Jean-Baptiste Janssens.
Un dôme, soutenu par des colonnes ioniques, est doté d’une coupole recouverte de cuivre. Quatre colonnes tos- canes marquent l’entrée monumentale. Une restauration complète de la décoration intérieure de la Maison commu- nale fut réalisée en 1958, la salle des-pas-perdus restau- rée au début des années 1960. Remarquons un très grand lustre réalisé par la Compagnie des Bronzes. Le plafond du bureau du bourgmestre est décoré par une toile marouflée d’Amédée Lynen et représente les allégories de la Justice, de l’Enseignement, de l’Etat-civil et de l’Aide sociale.
12 « AJJA », rue du Comte de Flandre 13-15
Ce bâtiment, construit en 1874, abritait la manu- facture de tabac « AJJA ». Celle-ci ayant cessé ses acti- vités, le propriétaire fit don du bâtiment à la Commission d’Assistance de la Ville de Bruxelles en 1953. Le bâtiment fut classé en 1997.
Actuellement, l’endroit a été entièrement restauré par la commune qui y a implanté, en 2007, l’ensemble des ser- vices de la Cellule de Lutte Contre l’exclusion Sociale (la CLES) et le restaurant social « Les Uns et les Autres », très fréquenté chaque midi de la semaine.
13 Le « Café La Rue », rue de la Colonne, 30 T. 0473.50.58.75.
Situé dans un ancien café de la rue de la Colonne, l’éta- blissement a gardé son mobilier et sa décoration d’origine.
L’établissement est exploité depuis 1976 par Marie-Noëlle Doutreluigne qui y organise des spectacles. La chanson, la musique aux accents divers et les débats s’y succèdent, précédés parfois d’un repas convivial accompagné d’un verre de bière ou de vin.
14 « La Fonderie » (Compagnie des Bronzes), rue Ransfort, 27 – T. 02.410.99.50
Ce musée du Travail et de l’Industrie à Bruxelles est installé dans les anciens ateliers de la Compagnie des Bronzes et présente un panorama très complet de ce que fut l’indus- trie à Bruxelles de la moitié du XIXe à la moitié du XXe siècle.
« La Fonderie » a privilégié une approche originale de ce thème : la mise en valeur des hommes et de leur vie quo- tidienne.
Toutes sortes d’activités y sont développées : expositions permanentes ou temporaires, parcours-découvertes, stages, cahiers thématiques, etc.
Elle organise également des promenades guidées en ba- teau au départ du Quai Béco.
15 Le parc « La Fonderie »
Une fresque en hommage à Neel Doff, qui habita le quartier, orne un mur de ce parc très minéral.
16 Brussels Event Brewery, rue Delaunoy, 58 T. 02.410.78.78
Cette ancienne brasserie appartenant à la brasserie Vandenstock, devenue Belle Vue, a cessé ses activités brassicoles.
L’endroit, disposant de très grandes salles, est devenu un centre d’activités diverses : répétitions de spectacles de théâtre, siège d’associations diverses.
17 Le bâtiment « Bellevue » (ancienne brasserie Louis et Emile De Coster), quai du Hainaut, 33.
La Brasserie De Coster, fondée en 1865, a débuté ses activités à Molenbeek-Saint-Jean en 1916. Elle devint la Brasserie « Bellevue » en 1969. La brasserie « Interbrew » reprit à son tour la brasserie dans le courant des années 1980, mais toute activité brassicole cessa en cet endroit en 1990.
L’ancienne brasserie produisait exclusivement du Lambic à partir duquel on fabrique Gueuze, Kriek et Faro.
Depuis le 1er mai 2013, une partie du site est devenu l’hôtel
« Meininger », une autre, en rénovation, accueillera sous peu, entre autres, un 2e hôtel, un restaurant social, un pôle d’informations touristiques et un sauna.
18 Le parc Marie-José.
Situé sur la partie médiane de la vallée du Mael- beek, il est connu comme une ancienne propriété de la famille Ostendael et ensuite De Roovere.
Au début du 20e siècle l’ensemble avait déjà la forme de parc où l’Institut Saint-Louis de Bruxelles organisait des festivités scolaires, notamment avec la montée de ballons à air chaud.
Durant la guerre 1914-1918, l’autorité communale s’oppo- sa à l’occupant allemand, qui voulait déboiser le parc pour ses besoins en chauffage.
Après l’acquisition par la commune du domaine, il fut réaménagé par l’architecte paysagiste Vander Swaelen.
Le parc fut officiellement inauguré par le princesse Marie- José, future reine d’Italie, le 15 août 1922. Ultérieurement, des terrains de football, de basketball, de skateboard furent implantés dans le parc. En 1952, on réalisa une porte d’entrée monumentale en fer forgé, ensuite des jar- dins « japonais » avec cascatelle et lumières sous la fron- daison des arbres, en bordure de l’avenue De Roovere. Un
monument, le premier en Europe, a été érigé en hommage au Mahatma Gandhi. Depuis 1998, le parc est inscrit sur la liste de sauvegarde des Monuments et Sites. Il fait partie d’un « couloir vert » prolongé par le parc Albert vers le parc du Scheutbosch.
19 Le parc des Muses, avenue Brigade Piron.
En 1922 la commune racheta ce domaine compre- nant une ferme, des dépendances et des espaces verts.
En 1933, elle fit aménager l’ancienne propriété Crabbe en jardins avec un théâtre de verdure où se produisirent les sociétés dramatiques locales. En 1964, la commune y érigea un monument en hommage à la Brigade Libération (ultérieurement dénommée Brigade Piron du nom de son commandant). Depuis, chaque année une manifestation commémorative est organisée au parc des Muses. En 1998, à l’initiative des anciens combattants de la Brigade, une plaque reprenant les noms des soldats de la Brigade tombés au combat fut apposée au monument. Des es- paces de jeux sont réservés aux enfants.
20 Le château du Karreveld et son parc.
T. 02.415.96.12.
Construit sur l’ancienne vallée du Maalbeek, le domaine, auparavant propriété du Comte de Villegas, a été réduit de 16 à 3 hectares.
Ferme-château, laiterie ensuite, le site abrita un vélodrome inauguré en 1908. Le champion de Belgique Karel Verbist, participant à une course, y trouva la mort accidentelle- ment le 21 juillet 1909. Le premier studio de cinéma en Belgique fut installé dans les dépendances du vélodrome.
L’activité du vélodrome prit fin en 1916, celle du studio de cinéma en 1923.
En 1930, la commune acquit le domaine. Le château et les abords furent classés fin 1953. La rénovation, ou plutôt la reconstruction, des bâtiments débuta la même année. Les travaux furent terminés en 1958, à l’approche de l’Exposi- tion universelle. Les abords des bâtiments ont été aména- gés de façon charmante, abritant un ensemble exception- nel de conifères, des jardins à l’anglaise côté étang, et à la française à l’arrière du bâtiment central. Celui-ci servit comme centre hôtelier pendant plusieurs années, accueil pour les visiteurs de l’Expo 58, lieu de retraite des joueurs de football de l’équipe nationale belge.
Les autorités locales y célèbrent les mariages et les séances du Conseil communal s’y tiennent depuis le début des années 1960.
21 Le Cimetière communal, chaussée de Gand, 539.
Le site, appartenant auparavant à la famille de Villegas, fut agrandi à plusieurs reprises. Arboré, conçu d’après les plans de l’architecte Van Praet il fut inauguré le 16 août 1864. L’enceinte ainsi que de très nombreux mo- numents funéraires, dont celui de des Cressonnières, Art Nouveau et œuvre de Victor Horta, sont classés. La galerie funéraire de style classique fait l’objet d’une rénovation et sera, comme auparavant, couverte d’une verrière. En parcourant les allées, on y trouve les sépultures de nobles, d’artistes, de bateliers, d’industriels et, bien évidemment, de personnalités politiques.
22 23 Les Cités jardins.
Pendant l’entre-deux-guerres, la construction de lo- gements décents pour les travailleurs se poursuit, notam- ment par la création de deux cités jardins, arborées, qui se font face sur le territoire de la commune.
L’architecte Joseph Diongre a donné son nom à la cité, construite en 1922, nichée entre le boulevard Louis Mettewie, la rue des Béguines et la rue de Bruges. Une gra- vure, représentant les signes du zodiaque, de l’énergie, de métiers, orne le dessus des portes d’entrée des maisons unifamiliales.
L’architecte Armand de Saulnier reçut la mission d’éri- ger une nouvelle cité, comprise entre la rue éponyme, la
rue des Béguines et la rue Potaerdegat. Afin de diminuer la dépense, il fut contraint de faire usage de matériaux moins coûteux tout en répondant à la volonté de construire des logements décents. Les travaux de construction débu- tèrent en 1923.
24 Site du Sippelberg – gazomètre.
Au 20e siècle, une station aérostatique fut aména- gée sur le site actuel du Sippelberg, à proximité des réser- voirs à gaz de la Compagnie continentale anglaise per- mettant le gonflage de ballons. Le gazomètre n°2, rue des fuschias 113, est un monument classé, construit en 1880, il se situe au milieu d’une friche
25 L’église Saint-Remi, boulevard du Jubilé.
La première pierre de l’église, érigée d’après les plans de l’architecte Chrétien Veraart, a été posée le 20 mai 1907 par le cardinal Mercier. Elle fut ouverte au culte en 1910. Les vitraux du transept sont l’œuvre du maître verrier Timmermans. À remarquer un très beau plafond en bois et de magnifiques vitraux dans la nef.
26 Entrepôt Besse, rue de l’Escaut, 122.
Ce bâtiment industriel de 1908 (architecte J. Rau) abrite un dépôt et un magasin classé depuis 1997. Il fut édifié pour d’entrepôt de bouteille de vin de la société Besse, père et fils. L’entrée cochère, décorée d’un blason, est surmontée d’une imposante verrière. La fine charpente métallique, fer forgé magnifique, retient l’attention.
27 Le parc du Scheutbos, entrée par le boulevard Louis Mettewie.
Officiellement inauguré en 1995, c’est le site « semi-naturel » le plus vaste de la Région de Bruxelles-Capitale (56 hec- tares). À certains endroits, les eaux des rivières Molenbeek et Leybeek sont visibles.
Domaine remarquable, notamment pour sa biodiversité : une grande zone est laissée en friche de manière à per- mettre le maintien de différentes espèces d’insectes et de plantes.
Ed.Resp. / Ver.Uit. : Collège des Bourgmestre et Echevins - College van de Burgemeester en Schepenen • rue du Comte de Flandre - 20 Graaf van Vlaanderenstraat • Bruxelles 1080 Brussel
www.molenbeek.be f I like molenbeek
Tourisme et Patrimoine : un petit tour par Molenbeek-Saint-Jean
fr
M ol en be ek
Een rondreis door het erfgoed van Sint-Jans-Molenbeek
nl
BooQi products are produced under license and are subject to design registrations and trademarks. © BooQi Media Solutions BV www.booqi.com NO 19164/32