ﺲﻳدﺎﺑ ﻦﺑ ﺪﻴﻤﺤﻟا ﺪﺒﻋ ﺔﻌﻣﺎﺟ
–
ﻢﻧﺎﻐﺘﺴﻣ
ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟﻻا مﻮﻠﻌﻟا ﺔﻴﻠﻛ
عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ﻢﺴﻗ
LMD
عﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢﻠﻋ ﺺﺼﺨﺗ
ﺔﻴﺑﺮﺘﻟا
ا ةد
ج
ة
نا
ﺔﺒﻟﺎﻄﻟا داﺪﻋإ ﻦﻣ
:
ذﺎﺘﺳﻷا فاﺮﺷإ ﺖﺤﺗ
ة
:
دازﺮﻬﺷ يدﺎﻌﺳ
ﺪﻌﺳأ
ةﺰﻳﺎـﻓ
ﻲﻧﻮﻫرز
ﺔﻴﻌﻣﺎﺠﻟا ﺔﻨﺴﻟا
2012
-2013
ﺔﺸﻗﺎﻨﻤﻟا ﺔﻨﺠﻟ
:
ﺴﻴﺋر
ﺔ
:
أ
ﻢﻴﻫاﺮﺑإ ﺐﻴﻃ
ﺔﻓﺮﺸﻣ
رﺮﻘﻣ و
ة
:
أ
.
شﺮﻴﺣ
ِﻣ
ﺆ
ةﺮﻃ
:
أ.
ﺪﻌﺳأ
ﻲﻧﻮﻫرز ةﺰﻳﺎـﻓ
مار
ا ص أو ر د او ر
ا تار ـ أ
:
هذھ م
د وأ ب ر! ن # د
م ! ن ل إ
& 'او ا &
ّر ا
.
إ ر
ا ص
:
ذ )ا
ة
رطؤ ا
ة
دّ ا
ة
''
ةز . د أ
#/وھرز
''
د أ
0
ن
و 12 3/
& ر ا هذھ ز 4/إ & ط & ّ ! ت 5 4و
.
إ ر
ا ص
:
ةذ أ
يو ر ا ع 4 ا م
إ
ر ط
& 2اد ا سراد ا ةر أ
ل
ا ن
تادو54 او
# & د ا ت و
او ،
.
دّ ا صو3
ر ذأو
& رد ل
و ر د
''
د
لو 5
''
.
&ــ 4ا ّر ا لو ا ةرــ : &ــ 3 ا ق<ــ )ا
د54 ا اذھ ةر : يدھأ
#
و # د
و # ھ .ر ل4أ ن ة
ا &
5 =/ ر ن إ
& > ا # أ ن / ا ? / إ
إ
# أ ح = او ر 3 ا ل :
A ء نإ &ّ/4 ا لھأ ن م5
/ دو ا م إ / او C ن إ
إ
ن ار ا ن
ا
0 ّ/4 1 . م5/ أو A م5 ر
.
ل'= ا 0 ن ن إ
# 4/ م د #.
، #
#/ ر و ،
ز أو
#4وز # !
س / ا
''
ر
''
.
# 2 دار.أ ل ٍ إ ?'او ا د54 ا اذھ يدھأ
.
إو
ُ ا
َ ُ ر
َ
ن
ن
> ا
،
# / إ
''
ِر
ب
''
،
# أ و
ةر >3 ا
''
زور .
''
دار.أ ل إو
ا
2
&
.
ب )او ء !د3)ا ل إ
& ارد ا ء< ز و ،
.
ن ا 5 ت ً&=!و # / 4 إ ت=!و ن إو
رد3 ا 5 ق /إو ،
ةز ز ا # د4
:
''
& ط . &4 ا
''
و
& ر ا ت )ا
:
''
ش
.
ةر'
''
.
# ! مھر ذ م و # ! م5
ن ل إ
.
﴿
ِإ ْﻗ
َﺮـ ْأ
ِﺈﺑ
ْﺳ
ِﻢ
َر ﺑ
َﻚ
ِﺬﻟا
َﺧ ي
َﻠ
َﻖ
)
1
(
َﺧ َﻠ
َﻖ
ِﻹا
ْﻧ
َﺴـ
َنﺎ
ِﻣ
ْﻦ
َﻋ َﻠ
ٍﻖ
)
2
(
ِإ
َﺮـﻗ ْأ
َو َ
ر ﺑ
َﻚ
َﻷا
ْﻛ
َﺮ ْم
)
3
(
ِﺬـﻟا
َﻋ ي
ﻠ
َﻢــ
ِﺑ
َﻘﻟﺎ
َﻠ
ْﻢــ
)
4
(
َﻋ
ﻠ
َﻢـ
ِﻹا
ْﻧ
َﺴ
َنﺎــ
َﻣ
َﻟ ﺎــ
ْﻢــ
َـﻳ ْﻌ َﻠ
ْﻢــ
)
5
(
﴾
.
)
1
(
﴿
اَﺮـﻴـِﻐَﺻ ﻲِﻧﺎـَﻴـﺑَر ﺎَﻤَﻛ ﺎَﻤـُﻫْ◌َﻢﺣْرِا ﻲﺑَر ْﻞـُﻗَو
﴾
) 1 ( ﻢﻳﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا : تﺎﻳﻵا ) 1 -5 ( ﻖﻠﻌﻟا ةرﻮﺳ ﻦﻣ . ) 2 ( ﻢﻳﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا : ﺔﻳﻵا ) 24 ( ءاﺮﺳﻹا ةرﻮﺳ ﻦﻣ .
-ث ا ص . -ءادھ ا و ر ا . -يد ا ل ا : ا ر ط ا . د ا . 01 -ا . 02 ت ر ا . 03 -ا ت -ارد -ا 03 -م ھ ا د د . 06 -عو و ا د د . 08 -عو و ا ر #إ %اود . 08 -ث ا ھأ . 08 ث ا فادھأ . 09 لو)ا ل ا : س رد ا . 10 د . 11 1 س رد ا مو . 11 2 س رد ا +,ط ر او يد , ا - و . 12 3 س رد ا رظ فادھأ . 12 4 -س رد ا -س أ . 13 5 -س رد ا ل ار . 13 6 -س رد ا بو, أ مو . 15 7 -ط س رد ا بو, أ . 16 8 -س رد ا ب أ . 16 9 -س رد ا قرط . 17 10 س رد ا قرط ر #إ ر . 23 11 س رد ا ت 1و . 24 -2# . 25
د . 28 1 -تاء ر ا ة . 28 2 ئد ر ا تاء . 29 3 . 1 ر7از ا 9 تاء س رد ا . 29 3 . 2 -ر7از ا 9 ر ا ق ط اد . 29 4 -ف ر ا يو:, ا 2ط ;ا و . 30 4 . 1.1 -< : ر ا . 30 4 . 1.2 ر ا < 2ط ا . 30 1.2.4 : ةء ا < . 31 2.2.4 ةء ا < 2ط ا . 31 3.2.4 ةء , ف ر ا ض . 32 5 – و عاو أ ةء ا ت و . 35 6 ةء ا ص7 # . 37 7 ةء ا ت ر . 38 8 س أ ةء ا . 39 9 م و ا يو ر ا . 40 1.9 ف ر م و ا . 40 1.1.9 : م و ا ف ر . 40 2.1.9 م و ا ف ر 2ط ا . 41 3.1.9 م و , ف ر . 41 2.9 ف7 ظو م و ا . 42 3.9 تاء ا س أ <,% م و ا . 44 1.3.9 م و ةء ا . 44 4.9 س رد ا 9 م و ا تاء . 45 5.9 ص7 # م و ا . 45
7.9 م و ا عاو أ . 48 10 -ار إ تاء م , ا . 51 11 ح طور ار إ تاء س رد ا . 53 12 تاء س رد ا تاز . 54 -2# . 55 -ط ا ب ا . 56 ث 3 ا ل ا : اد ا ر ط ا . 56 رو ا لو)ا : ارد ا اد ا . 56 1 -@ ث ا . 57 2 -دود ارد ا ) او ز ا .( 57 1.2 . ز ا دود ا . 57 2.2 . دود ا ا . 57 3 -7 ا , و ا . 58 4 -ارد ا % . 58 5 -تاودأ ارد ا . 59 6 ارد ا %2ط ;ا . 60 7 ث ا , و ء . 62 1 و @7 ا ضر% . 64 -# . 82 A ار ا 7 1 . 85 -ق 2 ا . 89
1 د ا : د ىر م ا أ م ا ء أ ، ةء أ لود " ىر ھأ ا ىر ا ، و اذھ % ن' تاء ا ط ر *واد ر ا ل ، تاء ر ا ت+ر و ن د ا ل ," ، و أ د ا ناد ا , د ا ظ و ر ا , . ھأ ر * و ب" يو ر ا ل ا % ر ا هذھ ؛ ل , ت " ا دار 2ا % ةر3 ، م هد أ ف 5 ل63 ا ، ) " " ا و *ا و د 7*ا ( ... ، % ر * ر ن و ا ن2 ھد و و ر ا وظ ا ، ب" 8 مو ل يو ر ا م ظ ا جر 5 ىر5أ و ت ""ؤ + أ . ن اذإ م ھ*ا ْ ب ر7 د, % إ ً ن + ا ن " % ، ا ب ا ن ا ن و و ر ن فر ا ن ذ ا ، ك ذ ر 2ا + د ھر,ظ " نأ 8 و ، ? ار ا ر 6 ىود نذإ "ارد ا ن د ز ا ن ل أ ن ن م A ا ذ تاء ء ن ، "وأ فر ، B ، , و و د ا 7 ا ة ا ل ا ناد و ، وCاد ت " ا ف لA5 ت ط مB فادھ2ا ) فادھ2 ر ا ( . ث ن 7د رB أ يو ر ا ل ا أ و 8Eادآو 8ط ط5 ، % ر ا هذھ نأ *إ , فادھ2 م , م ةد و ، ط ار ر C ةأز فادھ2ا ق م ا ل63 ذإ ) ط ( ، كو " ل د و ذ ا ؛ ر ا هذ, و ر تاد إ ن ل 7 , و ، ةد د ا ر ا ء رظ رور+ , ) تاء ر ا ( ، ن2 ل 3 د7 سرد Eز ا فادھ2ا د , اذ ، ةء تار3ؤ وأ د 7 تاء ، اذإ س ا و ظ A 7 ت ك ذ *إ غ ن . ل ا ط و و ر" روط ا يو ر ا م ظ ا ماد ، ر % ن E ا % ع ط ا نوؤ3 ، ث ا % ?ھ ا و قEارط ا ث د ، و ا او ر ا ةر " و و ر ا ، ن د ا تاء ر ا ) ا و م ا "ر م و إ E ا رط ا ء ـ ( م ا ل ف3 ، ث ب" و د ةر ل 3 م أ 8 +و ) و ر ت ط 3 ( ، دو م ا و هر هد , ا ن أ م أ ل ا % إ 8 ت , و و ، ك ذ ل 8 إ و ر ا ""ؤ ا ن اد . ا : ن ، مو ا روط لE "و، و و ا تاود2ا ، نو ا ل *ا ن ر3 ا نر ا ا ب ر او ،
2 ر ظ ق و ةد د م رطأ ن ث م ا ل ل رود ، B ا ا بر ا د " *و ، م ا +او وCاد و ت ار "إ ن +و ، "ورد . ذإ ا ةروB ا , Bد أ ا ھذ ا ?E ا ن د " ذ5أ م ا و و ا ر Lا و ، ، ، 8 E "و ، 8 و ب "أ و 87رط و 5 "A ا ل 32 اد ن ر ا هذھ م ا نأو 3 ا ب ا % إ فر م ھLا ن ث ، ر ن ، م ا و ر ا ب ا % ز ر ا ن ر يرظ ا . ر52ا ب ا % إ ر م ا ل بو "أ ز ر ا اذھو ط ا ل ق ا ، ا % إ ر 2ا , ار م ل ىد ةء ا و ، ر3ؤ ا وأ عو ا ث ن ءاو" . و ب "*ا م ل 3 ر م ل فرط ن ا س رد ا رط % إ د " ا م ا ل اذھو ، ، ن ا " "2ا ، وCاد ا ر د * ھ ن ن و ا و ر ا ناد ، هذھ ر نأ و ر ا ""ؤ ن + ت د ا ، *ا , ر 3 3 ا ا ، ةدو ن " لA5 ن ل أ ? ر5 و , و ا د5 ل+ أ ةرو ھرود "ر % ةرد 7 ، و إ هذھ غو ن اد و ا م, و م, ارد7 و ل ط2ا ت ط و ا ، % و2ا رد + ت 6 ا -" ا ، ر ا ، س ا ر ، *ا و ا . روظ ا اذھ ن و ، ا وCاد لB ء وCاد ا د د ا ل 3أ ن A 3 تا ، أد % س"M يذ ا م ا % ھار ا ، Lا ب 7 8 و لA5 ن ر ا و م ھ : -إ 8 ارد7 و 8 و 8 53 مار . -8 ار3إ 8 وؤ" . ر ا 8 A "ا ر ا و . -داد إ 8 و 8 و 5 ر م ا ء + . هز و 8 ر" ا تاود2ا و لE "و ا ن 8 . نإ س "2ا اذھ % ب ط تارد7 تاذ ل أ داد إ ، ةد د ةرظ “ 8"رد ” و “ سرد ف ” و “ سرد ظو ” و “ 8 مو ت + ” . ا وCاد اء س رد ةد د ر ت ، ز ر وCاد ا ت ار "*ا ن و % ، س "2ا , ھر م ا و ر ا ةدو ن ل ا ، ن لؤ " ا % إ د اذھ و : -لو2ا روط ا تاء ر ا ق ط ح ىد ؟ ت ر : ك ھ تاء ر ا وCاد ن ا فرط ن 7 .
3 -لA5 ن لو2ا روط ا تاء ر ا ق ط ح ر,ظ ىو " ذ A ا . ا ْت ارد ا : ث ا عو+و ا تاذ " ا ت "ارد ا ن ن : أ . ا ت ارد ا : 1 "ارد " ت و م ك ر F.Bobbit" م 1918 : ن و ر ا ر د أ وھ س أ سو *و ق ط , ف و , رد أ ، ط 3 ا ل ش7 و ، رظ ص5 و ، ا ? ار ا ء " ت و " ?, ا نأ -Curriculum- ن " " , م ا ن 6 ء 32ا ، 3 و ت وؤ" ا و ل 2ا ءاد2 م, ارد7 رط , ل 3 ا ، د ل 3 م, ل ءاد2ا % تارد ا هذھ لظ نأ و ، ، ن نو ا 8 مو نأ 6 ل B ت او ىر و ، " –Bobbit-ط 3 ا ل % مE ا ا ? ر ا نأ ، ادأ ن 8 إ يدؤ و د ء يو ر أ " . 1 . ارد م نو" 1997 : ء Rا و ءارد ا و ن ا و بAط ا نأ ىر ، ن و % س رد ا و م ا نو رد . ب . ر$ ا ت ارد ا : 1 " ا ةد و تاء ر ا روظ ن م و ا : و "ارد – داد إ ن " لد و ا " و ر ا وظ ا ةد د ار "إ " ا ل او ا ن ف3 ا % إ "ارد ا هذھ ت دھ م ا ل , ھأ و *ا و " ا ھر Bأ و د ا وCاد ر 5 ضر لA5 ن اذھ و ، س رد ا م و ا ھأ ن % إ + أ ت دھ و ، يو ر ا ل ا " ا س رد ار "إ 5 ، تاء ا وCاد % اء ت و ا ةرازC ل ل 3 ت ھ " , أ "ارد ا هذھ ?E ن و ، و ، ر6 ا ""ؤ ا دودر و ن ل يذ ا "ارد ا ل3 ا ر + أ ت ھ " . هذھ ت د7 و ر ا د ا م و ا م ظ ل M ا و B ا فر ا و " "2ا فر ا ن ز * يذ ا ، ، " "2ا ت ا % ز ر ا ،% 2ا ىو " ا % إ ذ A ا ل ا ) 1 ( . ) 1 ( ر ا لظ Eاد Lا م ا م و ا 7او ، % دو " " ن يرو ، ر " "ر ، تاء " ،رEاز ا ، ط " 2007 ص ، 12 . 2 . تاء & ا و'اد و فادھ ا و'اد : ةذ "2ا داد إ ن " 7ر ير ا " ، " ةز ر " ، " ن " يد7 " ، " % يد " ، " "آ 87و " " .2008/2009
4 " ا ةد وCاد عور3 وھ و ، و B ت د7و ،راردأ *و ر ا ر د " : د ظ ا " و " او ا ي*و يو ھ " ف وT . فادھ2ا وCاد ن ل مو, ن % إ عور3 ا اذھ فدھ , قور ا د د و تاء ا وCاد و ا وظ ا نأ ھ ، , إ ل و ا م ا ?E ا مھأ و ، و ر و ا روط ا ق , % M ن دA ، لA5 ن ، م ا و م ا "ر ن" ا ءاد2ا و تاء ا وCاد % د ا س رد ا روظ . 3 . يو+"& ا ارد 1994 : ت ا ءو+ ن ا ط ا داد L " رد ? ر ء ت 53 " رد ا ت د5 "ا د7 و ، ن و 36 ط و ط ، داد6 د يز ر ا ن ا داد إ د, , ا ر ا ن – خر ا ، و ل ت و ثAB % إ ت ا ت "7 ، *ا مو ا و ر ا 6 ا م"7 12 ط *T ط و : ا و ا % و2ا ر : ت ت رد ا و لB . B ا ر ا و ا : ا ضر ب رد ا لB . B B ا ر ا و ا : د ا رط ب رد ا و لB . ن ,- " ا تر& أ و : % و2ا ر ا و ا ت رد ط"و : 74,42 % . B ا ر ا و ا ت رد ط"و : 73.91 % . B B ا ر ا و ا ت رد ط"و : 73.58 % . ?E ا هذھ لA5 ن + ءادأ ىو " ل ر BM 8 ت ا رط ن ا ط ا ب رد نأ ، ث ا و 3 ا " Eر ا ت ا رط نأ ، ا ب رد ا ر BM ن , ف 5 * ث ا يدر ا ، 5 ا رد ا تاء ط ا ءادأ ىو " ) 1 ( . ) 1 ( -C يد ھز ن 3 ن ، ق و ?ھ ا ء ، ر ا تاء Eاد *ا تاو " جذو م و ا ، يو B ا م ا ةد ,3 ل جر5 ةر ذ ، ، " 2006 -2007 ص ، 14 . د ا رط ا أ رد ا ت ا ن 2 قرط م ، ، م , ا 8ط را ط ا ب يرظ ا ب ، ر + ا " رد ا ت ا م , س رد ا قEارط . 4 . . ةرو" د ا ارد ير :
5 تاء ر ا ءو+ رEاز ا "رد ا % ءو+ ا تط " ، B ا " ر ا 6 ا ب تذ5أ و ط"و ا م ا ن ، ن او ن ا ن % د * ت 7 ث جذو ، م Lا ل أ ن ت A Lا 7او ا او ا ن عو+و ، ةر 52ا وRا و ر ا وظ ا , ر ا ، "ارد ت 7و ل او م و او ر + ا ث ن ق أ ل 3 ر ا 6 ا ةد . ب 5 . ةذ " 1 ارد " د . س " : " ر س رد ا , ت"رد ةذ "V ا "رد ا ن " ا ةد جر5 ةر ذ ز ت 7 يو B ا B B او B ا " ا ىو " " ا ةد تاء ، ن نو % تد ا 30 و ، ذ 30 ا ةد اذ "أ نو7و " 10 د7أ تاو " ) 1 ( . ) 1 ( -C يد ھز ن 3 ن ، ، ص ، هر ذ ق " ر 15 . م ھ & ا د د " : س رد" ا : 1 . 3 : ل ، َس َرَد ل ا ن 3 س رد ا : سرد "ورد ُسُرد ُم"ر ا و ء 3 ا . 2 . +ط4ا : 8 أ % د ا ةرظ ا , ن س رد ا فر : ت و ا و قE ا م د
6 "ارد ا ل ا ل5اد م م ھ ا و . ىر ا رظ ا , و س يذ ا ف ر ا أ س رد ا ، تA ا و ت 7A ا ن وظ 8 ، A5د 8 (Impur) 8 اوط5 و 8 وأ ، (Processes) 8 ر5 و ، (Outputs) س رد ا نأ ىر و " ا تاءار Lا و تاد ا و ص 532ا ن و مز ز إ كر 3 ا ، ل و % س رد ا ضارCأ ق 8 أ % س رد ا % إ رظ ن ك ھ و ، (Interaction) ، ا وأ (Communication Process) م ا و م ا ن . ل 2ا ن م ظ 8 أ % س رد ا فر ن ذ A ا و و م % إ يدؤ نأ 8 د 8 طط5 ، 5 ا م, او د , ا ط3 2ا ن و % ل 3 م ظ ا اذھو ، ، ا و م ا ن ل , مو م BAB ر م ظ ا اذھ ن + و ، : "ارد ج , و م و م ) 1 ( . ف ر$" -ار إ : ھ رط , " در ا ن ل أ م وأ ةد " ر5أ در ، وأ و ن دار 2ا ، ن ل أ ب " ا ت و ا ، فر ا ، تارد ا ا د او . ر ا : ط ا , و " ر ا (approche) ط ر ط 3 " ا ط5 ا وأ ا ا ه و ، فادھM " و "ارد , دار ا وأ ، M 3 ل C غو وأ ، قAط *ا وأ ، عور3 . ) 1 ( ن أ رو أ ، و5 ا "أ ل ،ب ار ل ، 3 ا م ھار إ ، 5 ةرEاد فر + ر مو و ر ا د ا ، ، ط د راد ر ا ، ر ا ةرھ ا ، 1948 ، ص 574 ص، 794 . ط مد5 "ا د7 و ر ا مو, ، ا ت و ن يذ ا بر ا % *د ا ط 7A ق رط ن , ط ر ا ، C ق ل أ ن , زر ، ، ق و +او وCاد و و ر ار "إ .
7 ةء & ا : تار , ا ل "ا % ةرد ا ل 3 م مو, ةء ا 53 ا فر ا و ر طإ ل5اد ةد د ت +و ، , ا 8 ، 8ط ط5 و ل ا م ظ + أ يو ت ط 3 ا ف ا % ةرد ا و ر *ا اذ و ، د ا ر C . % ةء ا فر و " د دراو و E % م ا ةرد7 , أ ، ن + 3 +و ل و دار ا ت +و ا ن " . لو ا روط ا : Eاد ا B ا " ا و % و2ا " ا ىو " م+ ،رEاز م ا ن ر و . عو و د د " ث ا : "او ناد يو ر ا ع *ا م ناد نإ ، ط 8" ث ا د ث + او رھاوظ ا ن لE ھ م م ھA ةر B ا ، ا ث ا ر 5 ار از ل63 و ، ً , اءز لB و ل63 ن Lا م ناد يو ر ا ع ، ر " ا ىو " % ن B و ك ذ و ؛ ر ا عو+و د د م د تاء ، ل 3 و أ ق ط ص5 لو2ا روط ا تاء س رد ا .
8 عو و ا ر "8ا اود : ةد د ا و ر ا ت A Y " , اءز عو+و ا اذھ د ، س " ا ةر ذ , ت 7 ا ، " وظ ا ىو " % فر ا , A5 ن ، و ر ا اذھو د3 ھا و و ث ا او عو+و يو ر ا حA Lا ر يذ ا ، د ا رط ا "ارد ا ص ا ء و س رد ا نا . ةد د ا س رد ا رط تارد7 %3 ،سراد ا E 7 8 و ،8 2 ةد ا ل 2ا داد إ ن ،ر ا د ا ب ط أ ر و ر ،ةد د م ا " "أ ارو م, ل ، " ' تاء و تارد7 ب " ، 5 ا ت د ا ر % , + ن رد 7 ، , أ ث ر هذھ ز اود ا " "2ا ةد ا % ا : -Lا % إ م ء ر 8 إ % " فادھأ ن و او ر طو ا ق B ا ، ك ذو م ظ % إ د " 8 فر ا ل و مC ، ظ ا تار , او تاز *ا ، ت +و ن + ةر 52ا هذھ ، ل م ا ب م ا ، و وCاد ر طإ *إ ك ذ ثد ن ل ، يأ " تاء ر ا " ، ذو ر ا +و ا ل , 2 ك ، روظ ق و , و إ م ا ، " "أ ل 8 دإ فد, يو ر ا ناد ا مد5 ا ت ا ء . ا ھأ ث : 8 ز أ يذ ا عو+و ا اذھ ھأ % ، لو2ا روط ا تاء س رد ا ق ط لB ا و ، م ا بو ىد ن +او ةرو ط هر س رد ا قرط ن رط ا هذھ ، ز ر ا م ا % رB أ ، ا ا س "أ 8 و ، وھ ر ا هذھ ح وھر م ا بو ىد ن رط ا ، ?ھ و ? ار ن ىو ا م ا ل ةدر لA5 ن ر,ظ ك ذو ، "رد ا وأ ""ؤ ا ل5اد Eاد *ا ، ير و ر د ر ن ا اذھ 8 و و . ث ا فادھأ : م ا ن فد, ا نإ لو2ا روط ا تاء ر ا لو "ارد ا هذ, ، ا ط ا لو رو : 1 -تاء ر س رد ا ھ ن ف3 ا . 2 -, و-, ط " و ةد د ا ا هذھ 5 ن ف3 ا . 3 -ط ھأ لو2ا روط ا تاء ر ا ق . 4 -و+ ا ط " ًA ضر د7 ا ت و ا % ء ن ا و ن ا ن ، ا ا ر " تاء ر ا ق و ا .
9 5 -ةد د ا س رد ا ت ط % ط ا ، ن ا ىد ا ا س ةرو .
لو ا ل
ا ت و
:
-د
.
1
-س رد ا مو
.
2
س رد ا ط
ر
او يد
ا و
.
3
س رد ا رظ فادھأ
.
4
-س رد ا -س"أ
.
5
-س رد ا ل ار
.
6
-س رد ا بو "أ مو
.
7
-س رد ا بو "أ
ط
.
8
-س رد ا ب "أ
.
9
-س رد ا قرط
.
10
-س رد ا قرط ر %إ ر
.
11
-س رد ا ت 'و
.
-(%
.
د :
11 ك ذ ، ا ا ت و ن س رد ا ب أ ر هر يذ ا ىو او ، ! ا فادھ ا نأ ن $ ، ھ ا %& نو' ا ( رد %& % ا ب او م! ا ط او $إ و, ، ن ك ذ إ ر -ا ت و و ذ ! -ا ن ل'و -ا ةز ھ 1 س رد -ا ، ن 2 ل 3 ا اذ بو! او ف4او ا % ا , رط او ، م! ا ظ % او ل'6 ا ل اد م % ا ! ا هذھ ل 7 ث ، & ف4او ا ( 6 ت4و ا %& ور 1 و ، ( رد ل 7 نأ م! ا 9!- % ا س رد ا , رط ل: ب:ط ا ىد ( & و;ر !- & ةر 1 ا ل: ن و ، م ط 3 و ذ : ا ، س ا وھ م! ا نأ 9!- د ؤ نأ ن ھ ا ن و ، ت !& بو! أ %ھ إو ، س ا %ھ , رط ا 9 إ ' و ( و! ل 'و م! ا ( ذ : ا . 1 س رد ا مو : ن د د ا ث د, ر ا ء بھاذ 9!- ك ذ %& اود -ا ث ، هد د ءارو او و س رد ا مو 6 %& س رد ا ط 9 إ م ق ر& ل ةرظ و يأر ن ! ت,!ط ا ةدد . ل, ( ? ق 2 ر طإ %& هر' و س رد ا ف ر لو ن لو?& م! ا ن تار ا وأ ت و! ! ، ب:ط! اذھ لاز ل ، ن ز ا ن ! وط ةر & و ر ا ط و ا د يذ ا س رد ! يد !, ا ف ر فر اذھو و ر ا ت ر ا ن د د ا 9!- ( :ظ 9,! مو 6 ا ، ا ر2 ا %& ثد % ، 9 إ (7و مھأ ل و %& ل1 ، د @ ن س رد ! يد !, ا مو 6 ا اذھ أ , 9!- س رد ا ! - ر ' 4إ ن ل ل و ، ت و! ا ! ىر ا ب او7 ا ء إ ! ( &اود و ( و ق! م ، و ( 7 و ( $ 6 ا ( ار و ( 7 ل' و ) 1 ( . مو 6 فر ا و ت و! ! :, ( و 9!- ر' , $ 1 د ا رظ ا 7و ن س رد ا ط,& ف'و إ و ، طط ط 3 ( ? ، ذ : ا ىد & بو;ر ! ت 7 ق , 9 إ فد ، اذھ ط ط م! ا مو, ث ( رادإ و ط 3 ا ) 2 ( . ف4و ( ? س رد ا فر نأ ن ا ن & ( !- و طط ، & بو;ر ! ت 7ر ق , فد ب ر, ا ىد ا 9!-، فد ثاد إ د ا ىد ا 9!- ر ! -و رھ ظ . ) 1 ( . ت 7 ار Aا ، ط- %!- ن ط، ل 6 ا س رد ا %& 1 د ا 1 ص ، ن - ، C زو او ر3 ! ء 6' اراد، 25 . ) 2 ( . رو ' ا د -و قور & % & ط، ! , ا و ةر' ا و ر ا ت د ا 7او %& % وظ ا ل د ا، 9 1 فر اراد، ، ةرھ , ا ، 2001 ص، 36 . 2 . ا و يد ا و س رد ا ط ر : 1.2 . يد ا ر ط)ا *+ س رد ا ط :
رود و 7 A م! ا رود ز و ، ذ : ا لو,- 9 إ فر ا ل, ل7 ط 3 م سرد ا ( مو, نو ، ! م! ا أ !D ا ( 7و ب ط ر ; ذ ! ا ن ، د و ا رد' ا وھ م! ا ن يأر ا ءاد إ و ذ : ! &ر ! ، د !, ا مو 6 ا اذھ نأ $إ تر E & مو ا أ ، م د, ا %& ادD ن س رد ا ! ي فورظ ا ت د و م ھ 6 ا ، س رد ! اد د7 و 6 د7وأ ت$ 7 ا ل % ! ا روط ا ىز; و . 2 . 2 . ر ا و س رد ا ط :
%& ذ ? ، ! 3 و &د ھ و ر ! - وھ روط D , إ , ط !- ( و & 2A ر' ا س رد ا نإ م! ا ن ل : نو و ، م ! ا و م! ! و ا ل او ا & ر -$ا ، رد ا ةرادAا ، ذ : ا 6' ا فرE ا ، ا ق , C 7 ا و ةر و ر ا فادھ 9 ، ! - ك ذ ب 7 9 إ س رد ا و ل- 6 إ ر 6 ا ! و %- 7 ، ساو ا ، E! ا و 6ط ا . ز ف4و س رد ا و 6 %&رط ن ل-، فادھأ ق , ل7أ ن ر راودأ ل اذھ 9 و ، أ ظ $ ، (64و %& ! د م ذ ! ا ن % ? ( أ ذإ ، يد !, ا س رد ا F!ط' %& ةد د- تار ادوز رد ا 9 إ ، ت 7إ 9 إ ج -و ت$ؤ ( د نا ، نأ 9 إ ج ذ ! & ةءار, ا تار م! 9 إ 2 ا 7 %& وھ و ، م! ف م! ، ع Aا ، م ا راد'إ و د, ا . رد ا ف4و & %& ل1 ةد د- ل او- م2 ( أ ر -I ، %! و 9!- ( إ رظ ا ب7 % : م! ا ذ : ا ، ، ا سرد ا ن , , 97ر % ا فادھ ، ارد ا ةد ا ، ح ا ن ز ا ، ص' ا ن ا س رد ا قرط ن م! ا ( د و سرد! ، ن , 1و نو نأ %E % ا 4: ا ب 7 9 إ و رد ا ، ( إ % يذ ا %- 7$ا ط ا و ت ا . 3 . س رد ا رظ فادھأ : ن أ ن &دھ ق , 9 إ س رد ا رظ فد : 1 -س رد ا رظ نأ يأ ر ا ! - و م ! ا ! - ن ةد و ا ق , ، رظ ر ا , , %& %ھ م - (7و ارد ا ' ا %& ر ا و م ! ! . 2 %! ا ق ط ا و رظ ا &ر ا ن ةد و ا ق , يأ رظ ا ن ر ا و ، ل ' ء 6 A & ذ ! ! 'ر& ء ط-إ نود رظ ا فر ا وأ ب ط ا ، C4او ا ضرأ 9!- &ر ا هذھ ق ط ا %! ، ن - 7$ا ( C4او ن- :'6 (! 7 ، هذ ( اد,& 9 إ ب ط يدؤ مد- و &ر ا $ا م ھ ىر أ ن . 4 . س رد ا س"أ : C او ق ط 9!- , ط م ; % ا ا س رد ا س أ ن -و 7 د7و ، س ا ك! مھأ ل1 و % Lا %& س رد ! ا :
13 1 م! ا 9!- م 73 و ذ : ا ث . 2 م ! ا فادھأ نو 6 ذ : ا نأ ن د ? ا ) 1 ( . 3 م! ا 9!- ذ : ا م ھا ز ر ةرور2 . 4 ب ر و F2او ل 3 م ھ 6 ا و د-او, ا و ت و! ا م د, ةرور2 C و %,ط . 5 ت و! ا 7ار و ، تار ا 9!- ب رد ا و ، ت , ط ا ن ر 1 Aا ةرور2 . 6 ت ا 9 إ لو'و ا و م! ا ر1أ ل , إ ! م ھAا ةرور2 . 7 ن د ? ا نإ د د7 ا سرد! , ا ت !ط ا او رد د4 ن ! ا . 5 . س رد ا ل ار : %ھ Dر ل ار ث:1 س رد ا ! - ن 2 : ل ل 3 و ، 7ار ا ذE ا ، م و, ا ، ذ 6 ا ، ط ط ا ل ار ا هذھ ن ! ر ، , إ م! ا 9!- ن % ا تار ا ن -و 7 ، C ط 9 نأ يدؤِ اد 4ا و ةء 6 % رد ا (! -ر ) 2 ( . لو %! %& و 3 1:1 ا ل ار ا ء% ن ل '6 ا : ,وأ : ط ط% ا ر : %! 6 ا ذ 6 ا ط ط ا ! ر ق س رد ! ، هدر6 م! ا س!7 د - ثد %ھو ، ( رد & ر 6 ذ : ! ، ا !D ا 9!- 7Aا ( ب!ط اذھو : أ -؟ سردأ ن ن ذ ا ن ! ق! لاؤ اذھو م رد مو, . ب -هذ : ( رد نأ م! ا د ر يذ ا % ارد ا ىو ا د د م لاؤ اذھو ؟سردأ اذ . ج سرد ا ن م! ا ھ و % ا فادھ ل' & لاؤ ا اذھ أ ؟ سردأ اذ ، %& ر 6 لاز يذ ا ( ط ط ا ) 3 ( . ) 1 ( %!- د دو ، تار ا س رد ا ل 6 ، ، دو ا، C زو ا و ر3 ! C 7 اراد ،ط د 2000 ص، 59 . ) 2 ( ص،هر ذ ق C7ر ا ،9 رو ' ا د -و قور & % & 40 . ) 3 ( يد7 ز ز--و و م ھار إ ، ط د،س رد ا راد ،ةر ا ،ندر ا 2004 ص، 36 . . : ذ ا ر : % إ & م! ا 9 % ا ! ر ا %ھ ز 7 إ ! ر ا %& ( طط و ا 9 ، هذھ ل 3 و !- ! ر ا 9 تار ا ن -و و ةر -و 7 ، م! ا 9!- ن % ا ھد 7 إ ، ن ل ضر- تار ھأ
-ر& تار ن ( 2 و سرد ا ، D ا ةر ، تار 1 ا C و ، سرد ا ق!; ، تار ك ذ و إ ماد 6' ا !D ا ، 7و و ; 'و 6 ' ، &اد ا ةر 1 ا ةر ك ذ ذ 6 ا تار ن و ، ز ز ا تار ، تار 1 ا C و ، و داو ا ماد ا ةر ةز 7 ا ، ةر و ةرادإ ل ا ةر و ل'6 ا % Aا . تار ا ك! مھأ %!- ءو2 ا ط ! م %! &و : 1 D ا : (! 6 و م! ا ( و, ل د', و ، د د7 ا سرد! ذ : ا داد-إ فد ، %& نو 9 ةد 7 7و 6 ا 6 ، ( بو 7 ا و سرد ا %,! ، د7و نأ م! ا 9!- نأ % اذھو &اد ا ن ارد4 ق و3 ا و ، ' ا اد %& م! ا ىد . 2 -إ ماد !D ا : F7 س رد ي Dر ا و ا ت و ا ن !D ا ، ! و و ك ذو 9!- ظ 6 ! & ةر 1Aا ل'6 ا %& ر 6 ا ، ط3 6' ا D ا ل 7 ن- :2& ، ن ل- 6 C ب:ط ا ن و ب ط او م! ا ض ا م 2 ، سرد! 6! ا ل ار ا %& !D ا مد و ، و D ا %& مد % & ةر 1Aا ، سرد ا فادھأ ق , تاءار7إ ء 1أ مد ، 2 أ مد و م و, ا %& . 3 -إ ! ا ةز 7 ا و داو ا ماد : م نأ % ا ر' ا %& % رد ا ف4و يأ رود, د م نود ! ةد ماد ا ، 2 أ ب!ط د4و ماد ا ةد ا ك! ضر ز 7 . و ةد يأ ! ا ةد د', و ل1 ب ا ، -و ا وأ ل1 ت ا طر3أ ، Dر وأ و د 6 ا طر3أ 9!- !7 ... O إ . 4 ةرادإ ف' ا : ا 1:1 ا تار ا م! ا %-ار &و : أ -ر 7 ا ثاد P ه $ا . ب م ظ ا ط 2 . ج -ب:ط ا ! ) 1 ( . ) 1 (
7 ا &ر ا راد، ط د، مو! ا س رد %& ت ا، ةد:4 ن ! داؤ& ، 2004 ص، 45 . 5 -سرد ا ء إ : ت ط 3 ن 2 ةد - % رد ا ف4و ا ن ب:ط او م! ا ، نو C 7 ا ل 7 ف4و ا ك ذ ت4و سر7 ا قد 9 ل ا %& ، ن- فار' $ا 9 إ ب:ط ا عر & م! ا ، وأ م! ا عر 9 إ فار' $ا ف' ا &ر; ن ) 1 ( . 6 -1 -1 : م و, ا ! ر : ةر ا ! ر ا %ھو ، ىر ھأ م و, ! F 'أ ث ، و ر ا ت ر ا %& 1 د ا ، و ن ةر ! - ( أ ( مھأ ، ( د و هء 1أو س رد ا ل 4 ثد و & ، ! ر ل %& و
15 ن ل ار ا هذھ ، 6! فD ظو م و, ا يدؤ ، ھ م و, ! ن Dر ن -و ن و ر ا ز ك ذ و : م و, ا ل 3 ا م و, ا و %' 3 ا . 6 . س رد ا بو "أ مو : 9!- س رد ا , رط ن ھ ف ر : " بو! أ وأ ط أ -هرار ن ء 3 او س ا ! %& 7و ثاد او ً -اوو ًادو', ً 7و فدھ ق , و " ، س رد ا , رط ً - ف ر ا اذھ ن? د7 . 6 ! ا &ر-و 4د ر1 أ ل 3 : '' م! ا ل 4 ن ً 6! ةر ا س رد ا تاءار7إ ن -و 7 ? س رد ا ذ 6 د - اد $ طط % او ، & 9'4? ةو7ر ا رد ا فادھأ ق, ، ت Aا ءو2 %&و ، '' ) 2 ( . تاءار7Aا و ط3 ا عو 7 ? &ر نأ ن و ر ; د !, ا ، ا ذ : ا C نو م! ا مو, % ، ف4او ا ف! %& و ر تار ةد- ن ! ا ب إ فد ! ا ، !' م !- ھر 1آ ر ظ ! او و ر ا ! ! و ، س رد ا , رط م! ا لو % ا 6 ا وھ س رد ا بو! أ ، ( 4 ء 1أ ا ! ! س رد ا , رط ذ 6 %& م! ا ( يذ ا بو! ا وھ وأ ، ، ن- هز ةرو' 6 نو د ن ذ ا ن ! ا ن هر ; س , رط ا ، ' 3 ا صD ' أ ةرو' ط ر م1 ن و م! ! . ر آ 9 إ م! ن ف! د4 س رد ا بو! أ نأ ف ر ا اذھ د 6 و ن م;ر ا 9!- ، ا م اد , رط ا س6 ذ ل 1 ، ك م! ا نأ د7 أ ) س ( ةر2 ا , رط مد م! ا نأو ، ) ص ( , رط ً 2 أ مد ةر2 ا ، م : ذ : ل ' ت و %& اد ً 4ور& د7 د4 ك ذ C و . ا ( يذ ا س رد ا بو! أ 9 إ ب نأ ن قور6 ا ك! نأ % اذھو م! , رط 9 إ ب $و ، س رد ا ، 9!-ا ر -!- ق6 او ةدد ا اوط و 'D ' س رد ا قرط نأ . ) 1 ( ء 7 ا ، ن داؤ& ، ا (4رطو ( ار و س رد ا ت أ ، ھ ا راد ، ن -، 2001 ، ص 43 . ) 2 ( & ير ن ن ر ، س رد ا ،(&ادھأ ،( أ ،( أ م و, (7D و ( , ط ، ط 4 م - ، ،ب ا ،ةرھ , ا 1990 ص ، 73 . 7 . س رد ا بو "أ ط : وھو ،م! ! ' 3 ا ت او صD ' او ت 6' أ ةرو' ط ر س رد ا بو! أ نأ لو, ا ق س رد ا ب ةدد د-او4 دو7و مد- 9 إ ر 3 ، م! ا 9!- %E إ س رد ا ! ( 4 ء 1أ -، س رد ا بو! أ ط نI& % و ، ظ وE! ا تار و ( اذو ( ' 3 و م! وھر ل ، 7 ا ت ر او ت$ 6 $او ، (7و ا تار و ، تو' ا E و ، فور ا جر و ،
، تار 3Aا تاء Aاو او ، م , ا ن- ر ھر ;و ، % ا در6 ا ' 3 ا ت 6' ا ھرھو7 %& ل1 ، م! ا ز ن ! ا ن هر ; ن-و ، ( د يذ ا س رد ا بو! أ ز ً ,&و ، ( ط دد و (ط أو . هذھ د !, ا س رد ا ب أ %& رظ ا ةد -إ ةرور2 هد او ا ىر ، ر 1 % ا 1 د ا ب ذ او &اد ا ، % اذ ا م! ا %& ء ', $او م 6 ا . 9 ا ىر و : ل & رود ر وط ! نأ دو ا ىر و ، د, ! D 9!- لو' ! ( أ ر وط و %-اد Aا ل او !, ا تار ا %& ھأو ) 1 ( . 8 . 0او أو س رد ا ب "أ : س رد ا ب أ ً 2 أ عو س رد ا قرطو س رد ا ت 7 ار إ عو نأ د ؤ نأ %E ن و ، س رد ا بو! ?& ،ةدد ر وأ طور3 ً ,&و ر $ أ ،تاوط ا ت س رد ا ب أ ' و ( و م! ا ' 3 أ ةرو' ط ر نأ ق ('D بو! أ د7و $ ( ? ! C و ، ب ا ن هاو - (! 26 ن دد هر ; ن- % رد بو! أ ل 26 ? نأ ر -ا 9!- ، وھر لظ عو2و ت و % ا ث او ت ارد ا مظ نأ د7 أ $إ ،وھ (!26 و ( 6 م! ، س رد ا ب أ ، ل ' ا 9!- ھر1أو ب ا هذھ ن تط ر د4 $ س رد ا بو! أ نأ واز ن ك ذو ، ( !- م ا ن ، ذ : ا ىد ل ' ا 9!- ر ظ يذ ا ر1 ا ل: ن $إ ) 2 ( . 1.8 . أ س رد ا ب " ةر2 ا : س رد ا ب أ ن عو ا ك ذ ( ? ر3 ا س رد ا بو! أ فر ، م! ا ر &أو ءارآ ن نو يذ ا اذ ا ) ' ا ( ، مو, وھو ( و! د, و ذ ! ا ل - ( 7و زر % ا ب ا ن بو! ا اذھ د و ، إ % ارد ا ل'6 ا ل اد ط! ! م! ا ماد . ) 1 ( ء 7 ا ،ن داؤ& ،هر ذ ق C7ر ص، 52 . ) 2 ( ب7 د أ د ،% ارھز ا ، %& او ' 3 ا ر ا إ لو ? او C4او ا ن يو ر ا فر3 ا ر ، ر 7 ر ةرو3 ر ; ر ا ،ىر, ا مأ 7 ، ، 2002 . ! ا تار او تار ذ : ا د وز 9 إ 9 بو! ا اذھ %& م! ا نأ د7 ث ، وھ ىر % ا أ م ! ' ت و م و, مو, ، ، A ً ,&و فد ةدد تار ، ىد 9!- فر ا ر ذ ت و! ! ذ : ا م د4 % ا 9 و ا -و 7 ا C مء: بو! ا اذھ نأ ود و ، ، قرط ن ةد , ا 34 او ةر2 ا , رط ' س رد ا . 2.8 . ر 3 س رد ا بو "أ ر2 ا : ذ : ا ر &أو ءارآ ص ' ا %& ل1 يذ ا بو! ا ( ? فر ، م! ا ل 4 ن F2او C 73 C
17 ، ! ا ! ا %& م ار3A ، مھر- 3 لو 4 %& ك ذ و . ذ : ا ت: 3 و ءارآ 9!- فر ا 9 إ 9 م! ا نI& بو! ا اذھ %& أ ! 1 لو و ، -د م1 ، و ت: 3 او ءارLا هذھ ارد %& ر 3 ا 9 إ ذ : ا ، و ا لو! ا C2و % ا قرط ا ن و ، بو! ا اذھ مد ، , رطو ت: 3 ا ل , رط $ا ف 3 (7و ا . 3.8 . ا م ىد و اد% "ا بو "5 ر2 ا بو " او ر 3 ر2 ا : ظ $ د4و ) زود :& ( ر3 ا بو! ا ماد ا 9 إ نو! ن ! ا نأ ، ر3 ا ر ; بو! ا ن ر1 أ ف' ا ل اد فور ا ( و 4 ك ذ ً ضر &او ، ، نو , ) ن 1!1 ا ( % Lا و ا 9!- هر & يذ ا : " %1!1 م! ا ث د ث!1و ـ م! ا (!E3 ث د ا اذھ %1!1و ـ ث د ! ص' ف' ا %& ت4و ا ر 1? ن نو ر3 " ، د7و د4 ن 1 ا د أ نأ $إ ، او ذ : ا ىد ً - نو م ا ل ' او يوE! ا و ا نأ ، ن ذ! ا نو , ن ذ ا م D: ز ر , ،ر3 ا ر ; بو! ا ر 1? ت نو , ( . 9 . ط س رد ا قر : 1 . ةر2 ا , رط ) ء , Aا ( . 2 . 34 ا , رط . 3 . % و ا م! ا . 4 . تر ر ھ , رط . 5 . ت: 3 ا ل , رط . -م! ا د % ا قرط او ب ا -و 7 %& س رد ا قرط ل1 ، ق, ط 3 س رد %& ( ھد د م 4 % ا (&ادھأ !ط و ، ب تار او ف4او ا ن دد- 9 إ ط 3 ا 7ر م! ا مو, نأ ك ذ ةد 6 $ا ق, ذ : ا 9 إ د, و . -، دد و س رد ا قرط عو و ، ىر أ ن ل2&أ , رط ك ھ د7و $و ط ك ذ دد يذ ا إو ، % ! ا ف4و ا ! ( ر3 مو, فو يذ ا عو2و ا ك ذ و ذ : ، لوؤ ا وھ م! ا لاو ا ل 9&و ، ط 3 ا س رد ا , رط ا د د ن-، د او ا سرد ا ل: , رط ن ر1 أ مد د4و نأ ق و م ق 6 $ا ء ! ا ن ، ب ا ف4و ا %& ا , رط ا ر ا C ط يذ ا وھ F7 ا م! ا نأ . ا قرط ن و س رد ا %& اد ا ن % ا س رد " ء , Aا , رط – 34 ا , رط – ت ا , رط – ت: 3 ا ل , رط – ف 3 $ا , رط – ةود, ا , رط – ', ا , رط – راود ا ل 1 , رط – اد ا تار ز او ت: ر ا , رط – ر 7 ا ثاد ا , رط -اذ ا م! ا , رط ،% د4 ا ر 6 ا , رط – %-اد Aا ر 6 ا , رطو – 7 ار إو % و ا م ! ا – ل 1 ا , رطو ) حر ا ( .
نو ر قرط ا يأو ، نو د قرط ا ي?& ةر %& ن ! ا عو4و 9 إ س رد ا قرط %& عو ا ىدأ د, و %& م! ا C, $ 9 و ، ھر ; ن ل2&أ قرط ا يأو ، د - ر ا ن -و 7 9-ار نأ ( !- ةر ا ك!
ا س رد ا , رط هر ا
.
؟ ا س رد ا , رط كر ا د - -ار نأ ك !- ب7 % ا ر ا -3 ا فادھ نو نأ ط . -ارد ا و ل 6ط ا م ھ$ ةر 1 نو نأ . ل 6ط ا 2 نو نأ . -ىو ! نو نأ . ف4و ا ب!ط اذإ ل د ! ! 4 نو نأ % رد ا ك ذ . -ذ : ا ن در6 ا قور6 ا 9-ار نأ . % ! ا ف4و ! نو نأ . ر 6 ا 9!- ل 6ط ا د- نأ . -34 ل 6طP F نأ راو او . -ت - 7و ىدار& ل ل 6طP F نأ . % اذ ا م و, ل 6طP F نأ . -اد تار ز م , ا 'ر& ل 6طP F نأ . % رد ا ب ا ر ; ىر أ ب ماد ا 'ر& ب:ط! F نأ . طار, د ا حور ل 6ط ا %& 9 نأ . * اذھ ل7ا ن و ، ر1 أو مھأ و ا عاو ا اد ل ا ناد %& : 1.9 ء )ا رط : نو ! ا د ا % ا س رد ا قرط مد4أ ن ء , Aا , رط د ، يو ر ا ل, ا %& ، !- ل' ا ت و! ا ل آ ن- ةر - ةر2 & ، F & وأ ر E نود % ارد ا ج ا ن ذ ! ! ل 7 ا ، ( أر ءاد إ ل7أ ن ، ( !- 9! % ا ت و! ! %,! و ل وھ إو ، ص' ا ل %& ارد ا ، ىو ا ن- لوؤ ا وھ م! ا نو , رط ا هذھ %6& ، و 1 ا ! ر %& $و ، $ % ا 9 و ر نو از نLا ، ر Aا , رط ا أ !- ق!ط و ، 9!- فر و أ 9 و % ا , رط ا % 63 بو! ? عو2و ا ضر- م! ا & ، مء: فادھأ وأ فدھ ق , ل7أ ن ن ! ا ت و سرد ا . 9 و د 7 ا ء , Aا , رط ن 2 ، طور3 ا وأ ل او ا F 2و مو, نأ د $ ن ، ا م! ا 9!- ب7و % -ار : ق " ا داد0)ا ) ر 7 ا ( : عو2و ! ق ا ر 2 م! ا مو, ، ن ! ا 9!- هء , إ د ر يذ ا ، -و2و مد % ا ت و! ا C 7 م! ا مو, & ، ( ً ! نو 9 ق! ل ، سرد ل 'و ل7أ ن ن ! ! ! ت و! ا ، هذھ %& ط,& ن ,! ن- ةر - م و , رط ا . ا ضر ا *+ جرد : ر ا ء !- د - ن ة و ا , رط ا هذھ %& F2 ، ل 1 أ " نود! ن ا " د أ يذ ا س رد ا %& ر' ا اذھ ، رد ت و! ا ء , I م! ا مو, & ، ن م! ا ل,- شو3 $ 9
19 م د, او ر ? ا ت و! ا ن ، ب ' ا 9 إ ب ' ا 9 إ ل ا ن جرد ا م! ا 9!- ب7 إو ، C وأ O ر ا سرد %& O راو ا %& جرد ل 1 ا ل 9!-، وأ ء ا ص'4 ل: : Aا ر ا ةد وأ ھر ; . ضر ا *+ نزاو ا : ضر ا %& نزاو ا 9!- ظ& نأ م! ا 9!- ب7 ، ل 'و ن 2 ل7ا ن 9 إ ت و! ا ن ! ا . ت,ؤ " ا ةر .إ : ;وار ا ( 3 بو! أ مد نأ م! ا 9!-، ن ! ا ىد ت$ 6 $ا ةر 1I فر مد وأ ، ن ! ا ه ا د3 9 سرد ا %& ضو E ا ض كر اذھو ، م &د و 9 إ ن- لؤ ا ل 3Aا يذ ا هود7و ، 9 ا ن- ث ا نود ر و وأ عو2و ! %, , ا ىزE ا ، 9!- لد إ ن ! ا ز ر و ه ) 1 ( . ا ل< "و ا ماد% "إ : م! ا 9!-إ ماد ر ا ل1 سرد! ا ! ا لD و ا ، % ا رو' ا ض م! ا ( & مد 9!- م! ا د-ر ا ، عو2و ا ن- جور ا نود د 7 ل 3 ، 9!- دو ا 9!- هد- % و ط 2 $ا عو2و د , او ، ( - ر ا د ر يذ ا ، ك ذ و إ ت 3 ا و ت ' ر, ا ماد %& م! ب ا ، ! ا لD و ا ن ھر ;و . ) 1 ( 7 ر 7 د اد - ر ، م! او س رد ا ت 7 ار ا ، ط 1 ، ةرھ , ا ،% ر ار 6 ا راد ، 1999 ، ص 120 . 2' ا ر : ارد ا ' ا %& 34 ا ل7أ ن م! ! ر ا كر نإ ، و ا ( ارد4 %& عاد A ذ ! ! F (! اد ، ث او م! ا ب ( & % ر س A & ، اذھو ل 7 ا %& ز 6 ل - , ا هذھ ل 7 م! او م! ا ىد % ! ا . او م و ا : ن ! ا C م , ا ل اد م! ا ( مو, ل - ل نإ ، (-او أ ل م و, ا ( ل' ارد ص' ن ، ل ن !- ل' ا D ا &ر ل7أ ن اذھو سرد ، 7و ا 63 ا !D ا وأ ن ر ا ل: ن ذ : ! ، ل: ن وأ ت $ا D ا و ! ! ر ل ل: ) 1 ( . 2.9 . إ ء )ا رط ت = :
1 ن م! ا ن ت -و2و ا حر3 ' او 2 E ا . 2 %& ةدو7و ا ء ط ا ض F ' ن م! ا ن ا تادر6 . 3 -ةدد ا C7ار ا ن ةد 6 ا ت و! ا C 7 ن م! ا ن . 4 و ت و! ا ماد ا ن ! ! F . 5 -ب:ط ا ن ةر داد-أ ط F!' . 6 -ن 6! ر ; ا د ' 4$ا . 3.8 . رط ت " ء )ا : 1 -م! ا د - ل- 6 ا !4 ( ! و . 2 ل! رو 3 ا دؤ ي 9 إ ل E3 ا سرد ا ن- ن ! ا . 3 مد-ة -ار در6 ا قور6 ا . 4 -هد و %&ر ا ب 7 م ھ$ا . 5 -ن ! ا ن %- 7 ا ل ا ف 2 . 2.9 . 2' ا رط : ر 3 ! ل 7 ا م! ! F 34 ا , رط - 6 او ل % ! ا ف4و ا C ، %ھ ? فر اذھ ءو2 %&و هذ : C كر 3 ن? م! ! F % ا ،
! 3 وأ ةر & وأ عو2و م & %& ، ! ! و ، و ھر 6 و, ، و نطاو ن Aا ف: Aاو ق 6 و . ) 1 ( ،هر ذ ق C7ر ر 7 د اد - ،ر 7 ص، 121 . 9 . 1.2 > 2' ا رط *+ ر " ا : 1 -ش , ا %& ن ر 3 ا ةدھ 3 ن C 7! F ةرو' ن ! ا م! ا س!7 نأ . 2 -&ادھأ ن- جر $ 9 34 ا ر م! ا C نأ . 3 ن ! ا م! ا C73 نأ ن د ا ش , ا %& ر 3 ا ن-. 4 4و م! ا F نأ عو2و ا م و, . 9 . 2.2 . 2' ا رط ت = إ : 1 34 ا ل 3 ن ! ا ض م ھا ) ف' سو!7 ا 2و ةرDاد ، 3 ل فر u ( . 2 ءارأ مار ا م! ن ر Lا ط , نود م ع $او . 3 ن ! ا ه ا د3 9 إ م! او سرد ا . 4 -F د 7 إ يذ ا ط و ا ل ا ، ت و! ا O ر ! - %& C 7 ا %2ر . 5 %-ار 4 ور6 ا ت ل: ن ذ : ا ن در6 ا ءاد إ يأر ا م! ل ص ا .
21 9 . 3.2 . 2' ا رط ت " : 1 -إ و 2 نود 34 ا ل 3 ن ! ا ض م ھ . 2 34 ا ء 1إ ن ! ا ض ز ر ن ! ا , ل ھإ و ن ! ا ن ن 7 ا 9!-. 3 د4 ط 1 ء 1أ ن ! ا ض 34 ا ، م Dار@ ك او ز ا ن -و نود & . 4 -ن ! ا ل - C و (7و هرود ن- ن ا ض %& م! ا %! . 5 , رط ا هذھ F!' $ $إ ةر E' ا ت -و 7 ! . 9 . 3 تر رھ رط : م! ا 7و و س أ 9!- س ا تاوط ا تاذ ( , رط تر رھ C2و ، نأ ىر % ا ن Aا م! , ا وأ د, ا قD , ا ةد- ةد د7 ا قD , ا ، و , ا %& , نأ " تر رھ " C2و C رأ ةز تاوط ، ( رد ذ 6 ن م! ا ن - I ، إ (- أ نأ $ أ ةوط إ و& 2 ، , رط هد فر ت '?& س ا تاوط ا . $وأ : د ا . 1 : ضر ا . 1 1 : زاو او ط ر ا . ار : م ا . : ق ط ا . ق و3 ا و ةر 1Aا 9!- ةر ةرد4 ( نأ , رط ا هذھ ز مھأ ، ت و! ا ب ر و ر و . %! !- ذ ؤ : 1 ر ا د , ( ? م! ا ر 3 . 2 -قD , ا كاردإ %& ل, ا ط ر $ . 3 ز ر ھا قD , ا و ارد ا ةد ا 9!-. 4 -س رد ا %& ر ا ءب & م! ا مو, . 9 . 4 . ت(>2 ا ل رط : ن , رط ا هذھ د مھأ % ا قرط ا ت63 ا ث د ا ا ءو2 %& ، ! ا %& م! ا رود د ؤ يذ ا ! ا ، , رط ا هذ & U م! ! D: ا 'ر6 ا ، ا ط 3 ا عاو ? م ,! % ھذ ، % ر ا و %6ط ا و (7و ا ! 3 . ت 6 ر ةد- ت: 3 ا ل بو! أ فر و : كو! ( أ د-او, ا و م ھ 6 ا مظ ، ! ق % ا , ط 9!- د- , رط ، م! ا (7او يذ ا ل 3 ا ف4و %& . 1.4.9 ت(>2 ا ل رط تاوط% : 1 -س Aا ! 3 .
2 ! 3 ا د د . 3 ت ا C 7 . 4 ضور6 ا C2و . 5 ضر6 ا ' ن ق, ا . 2.4.9 . إ ت = ت(>2 ا ل رط : 1 -م! ا ىد ر 6 ا 9!- ةرد, ا % . 2 ! ا C7ار ا ماد ا تار 9!- م! ا د-. 3 -( ' 3 زار إ 9!- م! ا , رط ا هذھ د-. 10 . س رد ا رط ر %ا ر : ذ ا ب7و أ ر ةد- د7و ، د -إ ب:ط! و سرد! ا س رد ا , رط ر ، ل1 %& : ) 1 ( سرد ا فادھ رط ا <( : ! ا فادھ ا ءو2 %& ا , رط ا م! ا ر نأ اذھ % و سرد! ةدد ا ، فر و قD , م ! وھ فد ا نو د - ل 1 ا ل 9! & ، , رط م! ا مد د4 فد ا اذھ ق , ر3 ا ء , Aا ، ت: 3 ا ل ةر وھ فد ا ن اذإ أ ، ل , رط مد د,& (7و ا ف 3 $ا وأ ت: 3 ا . ) 2 ( *"ارد ا ىو رط ا " : , , دار ا فادھ ط ر س رد ا , رط نأ ، I& ظ بو! أو ارد ا ةد ا طو ىو ط ر نأ %E % ، ط ارد ةد ل ن ك ذ رد قرط وأ , رط ر ا م! ا 9!- ضر6 ' ، يرظ ا C ط ا !- ب!E داو ك & ، % ر7 ا وأ %! ا C ط ا !- ب!E ىر أو . ) 3 ( رط ا <( ن ا ىو " : C2 نأ يأ إ ا , رط! م! ا ر ، ( -و ىد سرد ا عو2و , ا م ار ث ن ن ! ، و إ م 7 و ةد ا و م ھ 7 ، قور& ن م و در& ، !, ا ت ! م! ا م إ ىد 9!- ر $ا اذھ د ، م! ا ء 1أ ن ! ا مو, % ا .
23 ) 4 ( سرد ا *+ ن ا كر2 : و 7 إ م! ا نو نأ اذ د', ، ف4و ا %& ( ار3إ ق رط % ! ا ، رار هر 6 ةر 1 او ، سرد ا ن- (&ار' ا 9 إ يدؤ % ا ر ا ن- د او ، ف4او ا ق! و ( ل' % ا ، ! -و&د ( 6 د7 & . ) 5 ( د = او ت'و ا *+ د ',ا : فدھ ن ر1 أ س رد ا , رط ت,, ! ( أ ك ذ 9 و ، فادھأ ن ر '4 ت4و %& م! ا ، لو, د 7 ، ل4أ و 6! ، و 6 ا ير' - ر&و C ةر 1Aا ، وأ ت َـ 9 ماد $او ر $ ) 1 ( . ) 1 ( ،ب ر; م ر ا د -" و ةدو7 م و, ب أو ت 6 ا ت 7 ار إ " ، 1 1 ا ط ا، ر ا م - تارو3 ، 2003 ص ، 95 . 11 . س رد ا ت 'و : 1 -ل- & مّ! ثاد إ ن د ا تاز 7 ا ر&او !4 ق . 2 -دو, / ( 7و ا ار ف ظو ل ھإ ! - مھ د 3رAاو ، ىد اود ا ت و! ا ةر و د- ' 9 إ !ط ا . 3 -م د % 6 ا رار, $ا !4 9 إ سراد ا ن ن ! ا ل, ! - دو, . 4 -رد ا ن مھرو6 9 إ !ط ا ت 7 ا ! م ھ$ا !4 يدؤ . 5 -صر& ن ل !, ا %& ب ا ر ; % رد ا ء ا C2و ر1ؤ ل 6 ا م! ا . 6 -ب7 ر1 أ رد ء -? م! ا ف! . 7 -ن ! ا ل - ر -ن رد ا ت ! ا د . 8 -ةرادAاو ن ! ا ن رادAا ت 4: ا ن ف 2 ىو دو . 9 -ط 2 $ا ت ! !-ط ا -و ھأ ن رد ا ةرادإ ل!, . 10 ط م ط! رد ا ةرادAا . 11 -ةرادAا ن ! ا ت 4: ا م ) 1 ( .
) 1 ( ، ر 6 ا م! و %-اد Aا س رد ا ،م ھار إ ز ز ا د - يد7 ص،هر ذ ق C7ر 110 . (% : %&و ءو2 ق ، F2 نأ ك ھ ت$و د 2او ب س رد ا ھز ن-ھر ; ن م ھ 6 ا ىر ا ، د,& مو 6 ل'6 ا اذھ لو بو! أ س رد ا 9!-( أ وذ د-م ھ 6 ة ةر' و د !, ، د و ( !- مD 4 س أ و ر ل ار و ، , إ م! ا 9!- ب7و % ا تار ا ن -و 7 ل 3 % ا ، ا طو ب ' 3 ا ( 6' ط ر ا ، عاو أ ك ھ ك ذ و س رد ا ب ، ( 6& بو! أ س رد ا ر3 ا ر ;و ر3 ا ، س رد او مD 4 9!-قرط ا ن د د ا ، ر, , رط ل و ب7و تاوط - إ ، د و إ ت ! و ت 7 ، قرط ر A ر C2و م ء ط $ا %& عو4و ا ب 7 ل7أ ن و س رد ا ، ط ط ا اذھ ل م;رو إ $ أ س رد ا ت 4و د7و ( ، م! او م! ا ن ل 7او % ا ، ك ذ ن أ نإ 7 وأ د 6 !- ن D , ا 9!- ب7و .
26
د
.
1
.
تاء
ر
ا ة
.
2
.
ئد
ر
ا
تاء
.
3
.
1
.
ر از ا تاء
س رد ا
.
3
.
2
.
ر از ا ر
ا ق ط اد
.
4
.
ف ر" ا
يو%& ا
'(ط )ا و
.
4
.
1.1
"
*
% ر
ا
.
4
.
1.2
'(ط ا ر
ا * "
1.2.4
% ةء
ا * "
.
2.2.4
'(ط إ ةء
ا * "
.
3.2.4
ةء & ف ر " ا ض"
.
5
.
و عاو أ
ةء
ا ت و /
.
6
.
ةء
ا ص
1
.
7
.
ةء
ا ت ر
.
27
8
.
ةء
اا س/أ
.
9
.
يو ر ا م و ا
.
1.9
.
م و ا ف ر"
.
1.1.9
.
% م و ا ف ر"
.
2.1.9
.
'(ط إ م و ا ف ر"
.
3.1.9
.
م و & ف ر "
.
2.9
.
م و ا ف ظو
.
3.9
.
تاء
ا س /أ *&4 م و ا
.
1.3.9
.
ةء
ا م و
.
4.9
.
تاء
س رد ا م و ا
.
5.9
.
م و ا ص
1
.
6.9
.
م و ا فادھأ
.
7.9
.
م و ا عاو أ
.
10
.
إ
تاء
م &" ا
ار /
.
11
.
تاء
س رد ا
ار /إ ح طور
.
12
.
تاء
س رد ا تاز
.
(1
.
د : و وأ ن ت ت ر و ت رظ تر ظ ،م ا د او ، ر ا ر يذ ا روط ا ءو" # ا ن تط ر ن $ ،م م ھ&ا ھ # ا فر ()او ا ل+ او # ظو و , ةرور"و ،28 ش ا / . ق و س رد ا ن ل &ا 2 ،م ا ق+ارط ىو # وذ ا دو ا تر أ د و فادھ4 ر ا او تاد ا ت ر # ا ، تاء 5 ر ا ق و س رد ا 2 إ ، . 1 -ر ا ة تاء : 5 تر ظ " ةء 5 " # ةر لوأ # 7 ط8 5 ) و . م . أ ( ير5 ا ل ا # ن و5 ا ل 2 إ ت ا م, ، # ا ، ت ا اد # يو ر ا م ظ ا ھ م, ار 5 $ " ق $ يذ ا ، دودر 7 $8 ضر: يو ر ا ذ ; ا ن ءاد ا و ، 1980 ھ ا ا و <ا تاء 5 ا 2 إ # و=اد ا أد ا اذ 2 #= ط ا وھ # ا ط ا ن 5 د ، ن و5 ا ) 1 ( . ك 5 ا # أ و Québec ن اد تاء 5 ا و=اد ت ?دأ د 1999 ، يو , ا م ا 2 إ و # ا و #+اد &ا م ا ، ر ا د8) مو ا ئد ق ط و ةد ا تارد ا و تا ، ( ق او و ا la mondialisation ، ر ا ت ا و 2 إ # # ارد ا لA ا 5A ل$ ت ا # ر ر ا ت و , ا ... # ر ا طو ا ر ا ةرازو تC را و 1992 ت ر ل ا ، او ز4ا # ر ا م ا ط ? # ا ت ، در ا و=اد ا ق ط # وط ن 2" أ نأ د ، +ر ا ب 4ا ن # ارد ا لA ا و ذ ; ا ن س ; ا ل5A و ، # ر ا ر ا ر زو ت د # ا ن و ل و lyonnele juspain. ) 2 ( #+وز ا م ا ن ةد E ) تاء 5 ر ا " ( . # و 1979 ت 5 تاء 5 ر ا ج & اد ، لو8و ا # فادھ4 س رد ا لA تو , د م ، ُ ةرو8 ط $ ( م )C ا 2 إ "ر . #+اد &ا م ا 2 إ تاء 5 ا و=اد ت ?دأ د 5 # أ و 1993 ، ا ج دإ فد ت
( intégration des apprentissages )
َ ا ل ا # د د ه 5 ْ ِ َ ا # َ Lـ ِ # . ) 1 ( ط ،تاء 5 س رد ا ر ، # ھ ن د ا ر ? 1 ع ط ، / ، ر+از ا ،ن 2003 ص، 57 . ) 2 ( ، 2 دو # ن ر ا لظ # #+اد <ا م ا # م و ا ()او ،تاء 5 ،ر ر ط يرو ،ر+از ا، 2007 ص، 143 . 2 ئد ر ا تاء : مو ر ا تاء 5 ھأ ر5ذ ئد ا ن 2 : أ .( ر" ا ء أد : (Construction) + ا رد ا 2 إ أد ا اذھ ل8أ دو ر 4ا ق و ، ت و 2 إ ةدو م 5 ط ر ، وط ا ر5اذ # ظ $ و ةد د ا ك ذ5 # و ، ةد د ت 5 ء و ا ت 5 ا ل .
29 ب .( اذ ا م&" ا أد : ا ا رو$ م ا ل أد ا اذھ ر ا ء # م ا مھ يأ ، ن ز ا 7 اذھ و ، م ا & # اذ ل5A ةء 5 ا ت و5 ك; <ا د8) ك ذ و ت و $ ا و ، ةء 5 # $ ا . ج .( ج د:ا أد : (Integration) ن4 ، A & ض ا " 2 إ ورد ا ر8 ا ط ر 2 ت 5 ا ر , ا 2 ب رد ا صر ذ ; 7 و ،# دإ ل5A و5 ف ظو نو5 ةء 5 ا ء إ ا ) ت 5و ،تارد) ،تار ،ت رظ ،فر ( ةد د ت "و ن " . د .( عور ا أد : نو فر و ج د<ا 2 ز5 ر و ، ق $ "و ل" أ ل, عورA اذ ، د<ا : ا ا ا # # 4ا رو$ ا ل $ نأ م ن5 ك ذ ل" ذإ ، / ا 8 ا و ا ن " ; ار8 نو5 و ، ا ل ا # ر 5 ا و ط ط? ا صر 7 و ، د # هز إ ) و ، د و ، ه . 3 -1 ر از ا تاء س رد ا : تاء 5 ا و=اد ت # ا ر ا ناد ا ن ن ر+از ا تاد د ا ن ءار إ 2 إ ت و ، # # ا ل ا 2 إ # $ ا ل ا ن ل &ا فد ر ا وظ , و # ر ا ر ا لظ # ، ت و ا ، نورA ا و د$او ا نر ا ھد A # ا . و " د) و ر رط تاء 5 ر ا نأ م=ر يرظ ا و # ر ا لواد ، , د$ أ &إ ِ) م=ر ذإ ، ر+از ا و ر ا Pھ اذھ دو و مد ر ط<ا ، فادھ4 س رد ا ط " ? وط ةر و لظ يو ر ا ل $ ا نأ &إ . 3 -2 ر از ا ر ا ق ط اد : إ # ةد د ا ا هذھ 2 تد ا ، 5 ر 4 تاء 5 ا رد8 # ا لود ا هذھ ن ةد$او ر+از ا ر ط و ر ا وظ ا ح;8إ . # ارد ا م و ا # ر ا هذ ل ا أد و 2004 / 2003 روA ا # و5$ ا P ر 2 اء ، م)ر : 489 و . ت . و . # خرؤ ا : 03 / 05 / 2003 ، م)ر يرازو ا روA ا 2 ء و 245 / 2003 2 إ و ا : ر ا ير د لو4ا روط ا #A و ، # , او +اد &ا سراد او ت 5<ا ير د و ، # عورA ا م ، # ارد ا م و ا ن ءاد إ ةد د ا ا ذ 2003 / 2004 . +ز ةد د ا ر ل ا أد د يو , ا م ا # أ ، ءاد إ ُا # ارد ا م و ا ن 2005 / 2006 4ا ا م )أ P ار ص? يو , 2 و ) 1 ( . نأ و د ا ر ا تاء 5 5 ذ P ار ا ، س C5و ق $ فادھ4ا ن 7 8أ ةرط ا ن تاد ا و=اد ا # Pھ ا ر+از ا ةد د ا .
30 لو $ نأ فر 2 اذھ 7 ط8 ا # : 4 -ف ر" ا يو%& ا '(ط )ا و : 4 -1 -1 * " % ر ا : ر ا ن بر) بر )و بر )او ن ، 2 ل8و 2 إ ىو ن وأ دد$ ، ر او #ھ ل5 بر ن ن ر5 ، ن ط) وأ ،ن ھ ا ر او # م ا ھ # ل5 بر ذ ا ن ا . 4 -1 -2 '(ط ا ر ا * " : ر او تاء 5 #ھ ت ا تاوط? او # ا بر ذ ا رد ن ىو ا دد$ ا # Pھ ا نو5 و ;, . ر5ذ ر و #ط نأ لو $ # ا ف ر ا ن د د ا د و : ا ـ أ سور& # ر ا سو ا ب $ ر ( Larousse ) #ھ : وأ عو"و لو # ا 5 ا 5A ) 2 ( . ف ر ب $ ر ا ـ ب ( Legendre) إ ، يو ر ا و ) # : وأ وأ ل5A ارد 5 ، ـــــ = غو يذ ا ير5 ا م ا 2 إ سراد ا ةرظ ط ر و ظ$ # هذ $ ، ر ل5 ز5 ر و ل ار إ 2 ) 3 ( . ) 1 ( ،ت ط ا و د 4ا ،تاء 5 ر س رد ا و=اد ،د ر # $ ،ط د ر+از ا ،( زو ا و رA ود ? ا راد ، 2005 ص، 124 .
Renald Legendre : dictionnaire actuel de l’éducation Larousse , parismonteréal.p421.
-) 2 ( ) 3 ( د $أ ن $ # ا نور?آو ، م ت $ ط8 ا ، و ر ا م ط ،ب 5 ا 2 ، ، ةرھ ا 1999 ص، 136 . ف ر ـ ج " سر أ س رو "( Maurice Angers ): ماد? & ت ز ر = ص ? ل5A #ھ ر ا رظ . ا ن5 ق نC لو ا ـ ر ، ت ار &ا و ئد او تارو8 ا و ن ةر #ھ ، م # ا 5 ا رو8 ;? ن م # ا عو"و و ) 1 ( . 4 -2 -1 * " % ةء ا :
31 # ت دأ : ا ر ا : ء# 5 ا : ء#A ا ،ر ظ ا و ءف5 ا ؤ 5 او ، رد8 او ،ةء 5 ل و ل ر ا ا ءف5 : ،ل, ا &و ةء 5 : & ر ظ ، و ةء 5 ا , ا # ةو ا فرA او ، ةء 5 او # جاوز ا : نأ نو5 ل ر ا و ةأر # $ دو و ر =و ك ذ ، ر A 2 ةء 5 ا اذإ 2 إ , ا يو او ، د5ؤ و Vا ر5 ا : " م و ن5 او 5 د$أ " ، #ھو " أ ل $ 2 5 ا يأ ا . 4 -2 -2 ف ر" ا '(ط )ا : -1 ةر ا " ر أ ر 5 Albert Jacquard . نإ مو ةء 5 ا س C # ظ 2 "و = دد و 2 إ رد أ 7 8أ – ب $ 5 إ ، 5 ص P <ا + A + A داو ا # ا ، د 8 ىر, 5 ةء 5 ل5 م ھ ا # ا ط ھو ) 2 ( . ، ك ذ 4 مو كر A ن ،ن د ةد وھو حوار ن ن رط : ل # ث$ م س ا ل8 ن ل5 ىو $ ط A ، 2 إ ( ر و ةرور ا ر ا اد او ص?A ، ل و # ناد ر ف+ ظو ا ، ( ط نأ بھذ ل $ ا 2 إ ص ? ا ءادX ط ر ا ر ط A # ن ، ن و فرط ا 2 إ ر?Vا ، ت ر ةء 5 ا د ز ن + ر يد 8 )ا # ظ و # د ھو # و . ) 1 ( ص، و ا رو ا ، ر ا # ن و5 ا ن و5 # طو ا ز5ر ا 12،14،31 . ) 2 ( د $أ ن $ ا # ص،هر5ذ ق ( ر ،نور?آو 151 . 4 -2 -3 ةء & ف ر " ا ض" : - 2 ةء 5 ا مو # د ھ ;8أ # ا ن ت;?د ا ت ر? او . - 3 فر د 8 )ا : 2 أ لو8$ ا 2 ر 5أ د+ ن5 ل)C 5 د و ن 5 . -4 فر و # ناد ا # ا : C ةرد ا 2 ا ز ت ط A و عر ن م 8 ? ر$ 2 رد ن ز &ا .