http://www.isima.fr/
∼
leborgneFontion exponentielle, résumé
GillesLeborgne
9janvier2018
Le théorème de CauhyLipshitz pour
f : (y, z) ∈ R 2 → f (y, z) = z ∈ R
et l'équation diérentielleu ′ (x) = f (x, u(x))
avelaonditioninitialeu(0) = 1
donne:Dénition0.1 Lafontionexponentielleestlafontion
u ∈ C 1 ( R ; R )
quivérieu ′ (x) = u(x)
etu(0) = 1
.Deplus
u ∈ C ∞ ( R n )
(aveu (n+1) = u
).Onnoteu(x) = exp(x) = e x.
Et
g(x) = exp(x) exp(−x)
vérieg ′ (x) = 0
dong(x) =
onstante= g(0) = 1
, donexp > 0
, donexp ′′ = exp ′ = exp > 0
etexp
estroissanteonave.Donl'inverselog : R ∗ + → R
estroissanteonaveavelog(1) = 0
.Etg(x) = 1
donneexp(x) −1 = exp(−x)
dansR
.Puis
h(x) = exp( exp(a) x + a ) vérieh ′ (x) = h(x)
eth(0) = 1
, donh = exp
,donexp(a + b) = exp(a) exp(b)
pour
a, b ∈ R
(d'oùlanotatione x).Donlog(zy) = log(z) + log(y)
pourx, y ∈ R ∗ +.
log(zy) = log(z) + log(y)
pourx, y ∈ R ∗ +.
Développementensérie,
x 0 xé:exp(x 0 ) = P
n∈ N exp n (0)
n! x 0 n
= P
n∈ N x 0 n
n!
,série onvergentear| x ( n 0 +1)! n+1 |
| x n 0 ! n | =
|x 0 |
n +1 < 1pourn ≥ |x 0 |
(règleded'Alembert).Vraipourtoutx 0 ∈ R
:lerayondeonvergenedelasérieest∞
.
Notons:
λ n (x) = 1 + x n
n
,
etµ n (x) = 1 − x n
− n
= 1
λ n (−x) .
(0.1)Proposition 0.2
1)
∀n ∈ N ∗ , ∀x ≥ 0, λ n (x) ≤ e x.Et3)montrera:∀n ∈ N ∗ , ∀x ≥ −n, λ n (x) ≤ e x.
2)
∀n ∈ N ∗ , ∀y ≥ −1, 1 + ny ≤ (1 + y) n (inégalitédeBernoulli).Don1 + x ≤ λ n (x)
pourx ≥ −n
.
3)
∀x ∈ R
, lasuite(λ n (x)) n>|x|est roissanteet onvergeverse x, lasuite(µ n (x)) n>|x|est déroissanteet
onvergeverse x(onvergenesimpledessuitesdefontions(λ n ) N ∗ et (µ n ) N ∗ versexp
).
(µ n (x)) n>|x|est déroissanteet
onvergeverse x(onvergenesimpledessuitesdefontions(λ n ) N ∗ et (µ n ) N ∗ versexp
).
(λ n ) N ∗ et (µ n ) N ∗ versexp
).
exp
).4) À
n ∈ N ∗ xé,e − x −→ x→−∞ 0
,alorsqueλ n (x) −→ x→−∞ ±∞
(polynmededegrén ≥ 1
).
Preuve. 1)
e x = 1 + x + x 2 2 + ... ≥ 1 + x
pourx ≥ 0
.Done x n ≥ 1 + x
n
pourx ≥ 0
etn ∈ N ∗.Etlafontion
y → y n estroissantepoury ≥ 0
,donpourx ≥ 0
etn ∈ N ∗ onae x ≥ (1 + x n ) n.
e x ≥ (1 + x n ) n.
2)C'esttrivialpour
n = 0, 1
.Soitn ≥ 2
.Soitg(y) = (1 + y) n − (1 + ny)
,dong ′ (y) = n(1 + y) n −1 − n
,dong ′′ (y) = n(n − 1)(1 + y) n −2, don g ′′ (y) ≥ 0
pour y ≥ −1
, don g ′ roissante sur [−1, ∞[
; et g ′ (y) = 0
pour
y = 0
,dong
déroissantesur[−1, 0]
,roissantesur[0, ∞[
,dong(y) ≥ g(0) = 0
,don(1 + y) n ≥ (1 + ny)
sur
[−1, ∞[
(prouveBernoulli).Etx = ny ∈ [−n, ∞[
donne(1 + x n ) n ≥ (1 + x)
.
[−1, ∞[
; etg ′ (y) = 0
poury = 0
,dong
déroissantesur[−1, 0]
,roissantesur[0, ∞[
,dong(y) ≥ g(0) = 0
,don(1 + y) n ≥ (1 + ny)
sur[−1, ∞[
(prouveBernoulli).Etx = ny ∈ [−n, ∞[
donne(1 + x n ) n ≥ (1 + x)
.3) Soit
x 0 ∈ R
.Pourn > |x 0 |
onax n 0 > −1,don1 + x n 0 > 0
,donλ n (x 0 ) =
notéλ n > 0
.
Et
log(λ n ) = n log(1 + x 0
n )
pourn > |x 0 |
.Posonsϕ(a) = a log(1 + x a 0 )
quanda > |x 0 |
.Don
ϕ ′ (a) = log(1 + x a 0 ) + a −
x 0 a2
1+ x a 0 = log(1 + x a 0 ) + −
x 0 a
1+ x a 0 = log(1 + x a 0 )−1 + 1+ 1 x 0 a
=
notéψ(z)
,oùz = 1 + x a 0 ∈ ]0, 2[
etψ(z) = log(z) − 1 + 1 z.Onaψ ′ (z) = 1 z − z 1 2 = z 1 2 (z − 1)
,donψ
déroissantesur]0, 1]
etroissantesur
[1, 2[
.Don ψ(x) ≥ ψ(1) = 0
sur]0, 2[
:ψ
est positivesur]0, 2[
. Donϕ ′ est positivesur ]|x 0 |, ∞[
, donϕ
est
]|x 0 |, ∞[
, donϕ
estroissante sur
]|x 0 |, ∞[
. Donϕ(a) ≤ ϕ(b)
pourb > a > |x 0 |
.Etlafontionlog
est roissante,donλ n ≤ λ n+1
pour
n > |x 0 |
: la suite(λ n ) n> | x 0 | = (λ n (x 0 )) n> | x 0 | est positive et roissante. Don la suite (µ n (x 0 )) n> | x 0 |
donnéepar
µ n (x 0 ) = λ 1
n (− x 0 )
est positivedéroissantepourn > |x 0 |
.Et
µ n (x 0 ) − λ n (x 0 ) = 1 − x n 0 −n
(1 − 1 − x n 0 n
1 + x n 0 n
) = 1 − x n 0 −n
(1 − 1 − ( x n 0 ) 2 n
)
, don, pourn > |x 0 |
on aµ n (x 0 ) − λ n (x 0 ) ≥ 0
ainsi queµ n (x 0 ) − λ n (x 0 ) ≤ µ n (x 0 ) x n 0 2 (Bernoullipour y = ( x n 0 ) 2). Don
µ n (x 0 ) −λ n (x 0 ) −→ n →0 0
.Donlessuites(λ n (x 0 )) n>|x 0 |et(µ n (x 0 )) n>|x 0 |sontadjaentes,avel'uneroissante
µ n (x 0 ) −λ n (x 0 ) −→ n →0 0
.Donlessuites(λ n (x 0 )) n>|x 0 |et(µ n (x 0 )) n>|x 0 |sontadjaentes,avel'uneroissante
etl'autre déroissante: ellesonvergentversunréelnoté
g exp(x 0 )
.Vérions que
exp g ′ (x) = g exp(x)
, don queg exp = exp
(arg exp(0) = 1
). (Intuitivement : on aλ n ′ (x) = 1 + n x n−1
= 1 + x n n
1 + x n −1
est
≃ λ n (x)
quandn ≃ ∞
...).Pourelamontrons:
h g exp(x) ≤ g exp(x + h) − exp(x) g ≤ h exp(x+ g h)
pourh > 0
,h
petit.Onaλ n ′ (x) = 1 +
x n
n−1
et
λ n ′′ (x) = n−1 n 1+ x n n−2
≥ 0
pourn > |x|
,donλ n ′
estroissanteauvoisinagede
x
pour|x| < n
.Donlethéorèmedesaroissementsnisdonne
λ n ′ (x) ≤ λ n ( x + h h )− λ n ( x ) ≤ λ n ′ (x +h)
,donλ n (x) ≤ λ n ( x h(1+ + h )− x λ n ( x )
n ) ≤
λ n (x+ h)
pourn > |x[
eth > 0
,h
petit.Don,x
xéetn → ∞
donnentexp(x) g ≤ exp(x+h)− g h exp(x) g ≤ exp(x g + h)
auvoisinagede
x
,ommeannoné.Don
(1 + h) exp(x) g ≤ exp(x+ g h) ≤ g exp(x) 1− h pour|h| < 1
.Donexp g
estontinueenx
etg exp
estdérivableenx
dedérivée elle-même;ettrivialement
exp(0) = 1 g
.Donexp g
est lafontionexponentielle.Pourunautrepointdevue/présentation,voirPerrin: