التسويق الدولي للخدمات المصرفية : دراسة حالة بعض البنوك الأجنبية في الجزاىر

(1)

ّﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣﺑﻟاو ﻲﻟﺎﻌﻟا مﯾﻠﻌّﺗﻟا ةرازو

فﯾطﺳ سﺎّﺑﻋ تﺎـﺣرﻓ ﺔﻌﻣﺎـﺟ

-1

رﯾﯾﺳّﺗﻟا موﻠﻋو ﺔّﯾرﺎﺟّﺗﻟاو ﺔّـﯾدﺎﺻﺗﻗﻻا موـﻠﻌﻟا ﺔّـﯾّﻠﻛ

موﻠﻌﻟا ﻲﻓ موﻠﻋ ﻩاروﺗﻛد ةدﺎﻬﺷ لﯾﻧﻟ ﺔﻣدﻘﻣ ﺔﺣورطأ

ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗﻻا

ناوﻧﻋ تﺣﺗ

:

رﺛأ سﺎﯾﻗ

فﯾﻟﺎﻛﺗ

يدﺎﺻﺗﻗﻻا ءادﻷا ﻰﻠﻋ ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا تﺎﺑﻠطﺗﻣ قﯾﻘﺣﺗ

ﺔﯾﻋﺎﻧﺻﻟا تﺎﺳﺳؤﻣﻠﻟ

–

ةرﯾﺑﻛﻟا نﯾﻋ تﻧﻣﺳا ﺔﻛرﺷ ﺔﻟﺎﺣ ﺔﺳارد

-:بﻟﺎطﻟا دادﻋإ نﻣ فارﺷإ تﺣﺗ : يوارﺣﺻ جﺎﺣ يدوﻣﺣ .د .أ شوﺣدوﺑ نﺎﻣﺛﻋ ﺔــﺷﻗﺎﻧﻣﻟا ﺔـــﻧﺟﻟ بﻘﻠﻟاو مﺳﻻا ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا ﺔﺑﺗرﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟﻟا ﺔﻔﺻﻟا يدﻬﻣﻠﺑ بﺎﻫوﻟا دﺑﻋ ﻲﻟﺎﻋ مﯾﻠﻌﺗ ذﺎﺗﺳأ ﺔﻌﻣﺎﺟ فﯾطﺳ -1 ًﺎﺳﯾﺋر يوارﺣﺻ جﺎﺣ يدوﻣﺣ ﻲﻟﺎﻋ مﯾﻠﻌﺗ ذﺎﺗﺳأ فﯾطﺳ ﺔﻌﻣﺎﺟ -1 ًاررﻘﻣو ًﺎﻓرﺷﻣ ﻲﻗوﺷ دﯾﻌﺳ روﻗﺎﺷ ﻲﻟﺎﻋ مﯾﻠﻌﺗ ذﺎﺗﺳأ لﺟﯾﺟ ﺔﻌﻣﺎﺟ ًﺎﺷﻗﺎﻧﻣ ًاوﺿﻋ نﺑ ﻟا نﯾﺳﺣ رﻫﺎط ﻲﻟﺎﻋ مﯾﻠﻌﺗ ذﺎﺗﺳأ ﺔﻠﺷﻧﺧ ﺔﻌﻣﺎﺟ ًﺎﺷﻗﺎﻧﻣ ًاوﺿﻋ نﻣﺣرﻟا دﺑﻋ بﯾﺎﻌﻟا رﺿﺎﺣﻣ ذﺎﺗﺳأ -أ فﯾطﺳ ﺔﻌﻣﺎﺟ -1 ًﺎﺷﻗﺎﻧﻣ ًاوﺿﻋ يدﯾﻬﻣ يداوذ رﺿﺎﺣﻣ ذﺎﺗﺳأ -أ فﯾطﺳ ﺔﻌﻣﺎﺟ -1 ًﺎﺷﻗﺎﻧﻣ ًاوﺿﻋ

ﺔﯾﻌﻣﺎﺟﻟا ﺔﻧﺳﻟا

:

2016

-2017

(2)

B

$

B

(3)

V

و

V

ا ر ث ا م او ة ا ً و ًا _{و آو ً وأ ّٰ ا} و

s

ة أ

d

" س ا " ّٰ ا او ا ب ي ا هاور م أ او ا تار اد يوا ج يد د أ ف ا ذ ار ا و إ ا ا ا ز ا . ة ا ا ن ا م ا ا أو م او او ا ةد ا : ا ش سر ّٰ ا د يد ا ؛ ز م أ ا و ا ء أ ةد او ا تار ا و ةءا ا ء ا ي ب ا ر ا ذ ا :ص ا ر ا ر ا ذ ا ر ا ذ ا ا ا ر ا ا يداو ا ي ر ا : ا ش د ن

(4)

V

ءا

إ

V

ي او ور إ

ﷲﺍ ﺎﻤﻬﲪﺭ

ا ا

ا ا ز ا ء و ار إ

ة

ا ا

:

ا و ا

ﻯﻭﺭﺃ ﻡﺃ

:

ﻯﻭﺭﺃ ﺔﺗﻮﻜﺘﻜﻟﺍ

ﻱﺪﻬﺟ ﺓﺮﲦ ﻱﺪﻫﺃ

ﻊﺿﺍﻮﺘﳌﺍ

(5)

تار

ا لو

ا ا ا ا ر ا او ا ا

World Commission on Environment and Development

WCED

ا و ا د ا

Union Internationale pour la Conservation de la Nature UICN

او و ا ا

International Institute for Environment and Development IIED

ا ا تارد و ا ا

International Council for Local Environmental Initiatives ICLEI

Massachusetts Institute of Technology

MIT

ة ا ا

United Nations Environment Programme

UNEP ن ا وأ Carbon dioxide CO2 ن ا Methane CH4 زو ا أ Nitrous oxide N2O ا ر ا Sulfur hexafluoride SF6 ن ا ر ر Chlorofluorocarbons CFC ور ا ر ا ت ر Hydrofluorocarbons HFC ة ا ا

United Nations Development Programme UNDP

او ء و ا ا

International Bank for Reconstruction and Development IBRD

و ا ا

International Development Association

IDA

د ا او نو ا

Organisation européenne de coopération économique OCDE

ا و ا

International Organization for Standardization ISO

ا او ا

Occupational Health and Safety Assessment

OHSAS

ا و ا ا

Social Accountability International

SAI

و ا ا

International Labour Organization ILO

ر ا دا ا ةرد ا

Global Reporting Initiative GRI

ا د ا ا

Economic Value Added

EVA

ا ا ا

Market Value Added

MVA

ا ل ا سأر

Coût Moyen Pondéré Du Capital

CMPC

ا ل ا سأر ا

Return On Invested Capital ROIC ا ل ا سأر CAPITAUX INVESTIS CI ا ا ا

Net Operating Profits After Taxes NOPAT

ا ل ا سأر ت ا

Besoin En Fonds De Roulement BFR ا ا Résultat Net RN د ا ا Résultat Economique RE و ا د ا

International Federation of Accountants IFAC

ت ا Data Envelopment Analysis

(6)

(7)

ب : ت ا ا ا ا ت او ، ا د ا ت ا ا فو ى أ ت إ أ ة ت رو ت ر إ تدأ او د ا ا ه و ، ا ت ا و ا ر و ت ا أ فو يد ا ح ا ةد ا ا د ة ةرو لو ا ما ا ا ل ا إ را او ث ا ل أ ي ا د ا ا ل إ ت ا ه م أو ، ادأ ذا ا و ، ا ار ا ةد ا و اء و ح ر ا ا ا فو ص ا ا ث ا إ ةر ا ر ت ا ه ء و او ا درا ا ما ا م او ، ج إ ت إ يد نأ ر و و ا ي ا ت ا داد ذ إ ،فا ا إ ) ا خ ا و يرا ا س ا ا ذ إ ،( ت ا ا ا ا ب او ل ا و ا ى ا ءا ي ح ا ه ن ل ا ى ا وأ ةو ا و ز ا د و م ا ى ا وأ ا د ا ت ا ا ، ا ، ا ، ا و … ر ا ه و ، ءا ا أ ا ا و ا ا و ا ت او ت ا د ت ز ا ا ا ذ ا ةرو ت ا إ ف تاء و تا ا ا را ا و ، ا ا ا و ا إ ا ا ا د أ ج دإ ت ا ه إ ا : نإ ا ا هد أ جارد و ا ا ا م ا ةرو ا ى و ر او ا ت ا ة ا ا ي او ، نأ إ أ ا ت ءا ا ا رو ا

(8)

ت د ا ت ا او ا ا م ا ا إ و ا ا ز : ا لؤ ا ا ل نأ ى يأ إ ا ت ا ا ءاد ا يد ا ت ا ا ا ؟ ت ؤ جر حو ا لؤ ا ا إ و ة ا ا و ا : و ا ا ا ت ؟ -ا ا ا ت ا ا ا ؟ ا ا ا ت ا ت و ا ؟ ه ا ة ا ا يد ا ءاد ا ا ؟ : ا ت ا ف ا ف ، ا ع و ت ا ارد ا ت يد ا ءاد او ا ا ا د أ ا ا و ، ر و : ا : و ا ا نأ ت ا ا ا ا د ا : ا نإ ج دإ ا ا ا ا ا ا ادأ إ ت ا يد ا و ا ه ( ا) ث ت : ا ا ه ة ا ا نإ ت ؛ ة ا ا نإ ا ه ا ا د ا ا إ أ ؛ ة ا ا نإ ا ه ا ا ادأ إ ت ا

(9)

ث : ا أ او ا ا ا ى إ ار ا ا ا ا م ا ا ا إ ا ا ا ا لو ا م ا ةرو ا و ، ص ا ع ا ا و ا م ا ه و و ، د ا و ع ا ا ا او ا ةا ا ا ر و و ر او ا ا ه لو ا ا ا ى أ و ، ح ر ا دو ا دأ إ : أ ا ا أ ، ء و -ا ت ا ا ا ا د أ ةرو ارد -د ا ادأ ذ أ ن ي ا فا أ : ف ا ا ت ص و ا ت يد ا ءاد ا ي ف ا إ :ل ذو ، ا ا ا د أ ا -م ن اوو ا ا ا ا ا يد ا ءاد او ا ا ا ا ن ا ا ا -ا ف او ا هر آو ا ا ا يد ا ءاد ا ة ا ا و يد ا ل ا آ ر ا ا : : م و ،ه ا ا ع ا : ا : ا او ا فا أ ف -ا ا و ا او ت ا ي ا ء ا ارد ا ، ار ا ذو ارد ءا إ ل ا ا تاذ ا ا ا أ ا و ه د ف او ت ا

(10)

ج ارد ار ا ا او ا ا ا ط إ ف -ج دإ و يد ا ءاد ا ر نر ا ا ا ا ا د أ :ت ا ض و أ : ا رد ا ا ت ا -ي ا ر ا :  ا ث او ت ار ا تر ع تاذ تاو و ت و ت رود ، : ار ا  ت تارا إ ا  ا تارا و ر -ا ا : ،  ا ا ر و و ا ت او  ا تار إ ت ا  ا ت ا و ا ا رد GICA ا و ة ا .SCAEK  ت ر ا ت رو ا ا  MDEAP2 : ا ت ار ا ت ار ا ا ك او ا ع ا تاذ ا ت ار ا ه ز أ و ، : ، د او ع ا

(11)

ح

ارد Michael Ruth, Ernst Worrell, and Lynn ) July 2000 :( نا ار ا ه تدرو :

"Evaluating Clean Development Mechanism Projects in the Cement Industry Using a Process-Step Benchmarking Approach "

إ ار ا ه و ما ا ر ا ا ا ا ت آو ر ا ) Lampang ( إ ر ر حا ا إ ، دا إ ، ا ا أ ت ث ا و ، ا ك ا ص س ،م ا دا ا ا و ، ا ج ا ا ت و ا ر ا نأ إ ار ا ةر ا ا تاذ ن ا ت او ا ك ا ل ت ر ا أ ه ا ا ا ا نأ ّ إ ، ر ا ارد Philippe Barla & Stefan Ambec ) Mars 2001 ( : ار ا ه تدرو :نا

"Productivité et réglementation environnementale :une analyse de l'hypothèse de Porter " نأ او ر ار ا ت را ت ا تاذ ر ا ا ا او ت ا ما ا أ ارد ن ا لو ،ت ا إ إ ت ا ا او ا ارد ، ض ز أ ض او ، ا ءارآ ما ا أ ارد و ا ث ا ت ا أ او ا ا ا او ا ارد Patry Michel & Lanoie Paul & Richard Lajeunesse ) Montréal 09/2001 ( : ار ا ه ترو ا ار :نا

"Environmental Regulation and Productivity: New Findings on the Porter Analysis" ا أ دود ا ت ما ا أ س ار ا ه و

ج ا (TFP) ا ع ا ت ا

(12)

خ : ا ث ر ر ا ، ن ا لو ، دروأ ا ار ً ، ا ا ر ( ا ا) ء ا ل دإ ة ت ا ر ا ا ر ا ا ت ا ا ر ا ، ا ار ا ت أ و ا ه س أ يد ا ا جذ ا ل ا و ك ن اذإ أ ، اذ ا نأ ة ا تا ة او ء إ ى أ ن آ ر ا ا نأ و ى أ إ ار ا د ا ن ر ا أ ا ت ارد )نو آو نا ز د ا ء 2003 ا ( : د ا ا ا نا تدرو " ا ت ا ر ا ا او ا س ح " ا او ق ا و إ ار ا ه أو ا س ا ا ا ث ا ا او ا ، ا ع و ا ع ا ن ا لو ، و ض جذ ء جذ و إ و ل ا ا ءاد ا ا ل ا ث ا و را ا س ةرو ت او ت ا ا را او ا ض ث ا ا و دأ إ ا ارد Stefan Ambec & Paul Lanoie ) 2009 :( :نا ار ا ه تدرو

" Performance environnementale et économique de l'entreprise "

ا ت و ا

" Economie & prévision " د ا 2009/4 (n° 190-191) ارد ن ا لو ا ى ا ءاد ا و يد ا ءاد ا ءا ارد ر ث ا ن ى ي ا درا ر إ ، ت إ ن ا و ذ ل ع ا و ا او ا ت ار ا ز أ ضا ا ، ا ر و ارد ا ا ا ،ت ا و ، ا ا ما ا ا أ

(13)

د و ار ا ر ا ا نأ إ رأ ر رد ا ت ا ت ح ل ر و ، ا لا ا سوؤر ب او ا ارد ا ا هار د ر ، ) 2010 / 2011 ( : ت ا ا د ا ا ءاد ا ا " نا ار ا ه تدرو " ا ا ا إ ار ا ه ا ا ا د ا ت ا ا ا ا او ارد و ، ا ادأ ذ س ا ى ف او ا ي ا ا ح ا نأ إ ار ا ور ا ت ا ا ا إ ء ا نأو ، ا ا ي ا ذ د ار ا ه م ا ت ا ض ا ت او ا ا ا ر ا ل ا ا و ا ت ار ا أ ر ا ى ا ع و ى أ ا ارد

Robert W. Rutledge, Khondkar E. Karim ,

Mark Aleksanyan and Chenlong Wu ) 2014 :( او ا ت 5 :

Advances in Environmental Accounting & Management

و :نا

"AN EXAMINATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY AND FINANCIAL PERFORMANCE: THE CASE OF CHINESE STATE-OWNED ENTERPRISES"

و ، ا ادأو ا و ا ا ر ا إ ار ا ه ت 66 و د او ا ت ا ر ر او ى Shanghai و Shenzhen ، ا ق ا د ا ROE ه ت أ و ، ا ءاد ا د و إ ،ة ا ت ا ت ارد إ ار ا ا و ما او ا ق ا ه ن ل ا ً آ ا ا ا ت ار ا ل ار ت ار ا و ا تا ا ر ا ا ت ار ا ، ر ا ارد) ت ا ا او

(14)

ذ ا و ا ا ار ا ف ا و أ (يد ا ءاد ا ا ا " ة او يد ا ءاد ا تا ة ر ل ا اردو ،"ة ا ة 2006 -2016 ا ا ا م ) ( ة ا ة ا 2000 -2005 : ا ا ا ي أ : : م ا ر ا ض أ ، ، ا إ : ، و ، ا أو -:لو ا ء ا ءاد ي ا ر ا لو او ا ا : إ ع و ،  د ا اودو ، ا ا ا ا :لو ا ا  ا ا ا ا ا د أ ج دإ ر آو ،ءاد ا ا : -: ا ء ا ا ار ، ا ا ا ا ة ا ا أو : إ هرو ع و ،يد ا ادأ  : ا ا ت ا ا ا ة ا ا  ار ا يد ا ءاد ا ا ا ا د أ ج دإ أ سر : ا ا ا

(15)

(16)

2 : ا يد ا ط ت ا لو او ا ،عر ا ا او ا ا ا ر و ا ت او او د م ر إ ىدأ ، او ا و و ع و ا ه ار ى أ ا ا ا ا ، ل ء ا لو ي او ض و ر ق ا ا أو د هد أ زا ا إ ،هر و هر ا ر ا ت ا ز أ أ ر ت آو د ا ت ا م ا ا ج دإ لو ا ا ه ر

(17)

3 ا ا ا ا :لو ا ا لو ، ا م ة ا تا ا ل ا ا ا ع ا ى ا و ، ا وأ ا ى ا ءا ، ت ع ا و ، ا ،درا ا ما ا ا را ، آ إ ى ا ا ا م ا ه ا و ت ا ما ا ،ل ا ت أ ، ا ا ،ث ا او ا و ا :لو ا إ يد ا ا ا ا ا ا نأ ا م ر ا نإ ، او تا أ م ا او ا ا ا م م ا ن ا ا أ ذإ ، ا و ا تا ا و ت ا ا إ م ا م و ،يد ا ا ب ا فو ن ي او ا ر ل ا ا ل ا لو ا د ا و إ ا م ا داد و م ا م ا ،ت ا ا يد ا ا ا و ا ن ا ت ل او يد ا ا إ ا ا ا ا ا :يد ا ا ا ا داد ا ا " يد ا ا ف ا يد ا م " ز ة ل 1 ، ي ا ا يد ا ا ا ةد ا" أ ف و "د ا وأ يد ا د ا م ا ل و ، ا وأ تا ثو ةرو 2 ، أ يد ا ا و ا ا د ا و 3 إ ا ا يأ ن ا د : أ ط ث يد ا ا نأ ل 1 دﺎھرﻓ دﻣﺣﻣ ،ﻲﻣﻼﺳإ روظﻧﻣ نﻣ ﺔﻠﻣﺎﺷﻟا ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗﻻا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا ،ﻲﻠﻋ ،ةرھﺎﻘﻟا ،رﺷﻧﻟاو ﻊﺑطﻠﻟ نوﺎﻌﺗﻟا راد ،ﻰﻟوﻷا ﺔﻌﺑطﻟا 1994 ، ص 64 . 2 -،ىوﺳﯾﻌﻟا مﯾھارﺑا رﯾﻐﺗﻣ مﻟﺎﻋ ﻲﻓ ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا موﮭﻔﻣ ﻲﻓ ﺔﺳارد ،ﺎﮭﺗارﺷؤﻣو ،ةرھﺎﻘﻟا ،قورﺷﻟا راد ،ﺔﯾﻧﺎﺛﻟا ﺔﻌﺑطﻟا 2001 ص ، 17 . 3 -ص ،قﺑﺎﺳﻟا ﻊﺟرﻣﻟا سﻔﻧ 13 .

(18)

4 ا ةد ا ق يد ا ا ةد ز ا و يد ا ا ةد ز ا -د ا ا ا أ د ا ، ا ةد ا و يد ا ا ا ة ي ا ة ةد ا ه ن ا ، ز ة يد ا ا ةد ا را ا ت ا ا ا يد ا ً د ا م ا و ب ا ، ا ن ا سد ا ا ا ا أ ى أو لود ا ا ا ،' د ا لو ا ' ا لو ا ا ا ةد ز ض ا ت ا ا ت و ، ا د ا ت لو ا ، ا و ا ت ت ا ا ل ا سأر ا ا ر ا ت او ةر ا ر ت ا ل ا ل ، ا ا ا ت او د ا 1 ، ا د ا ا " د ا ا د ا ت و ي او ا ا د ا ةد ز ل ، ا لو ا ن ا ت ا ع ا ل إ ا ع ا ا لو ا ه " 2 " ا ل ا ا ا ا ا ا ث ا ا ا ت ا ا ي ي او ،ر ا ا ع او ل ا سأر ةر ي ا ار ا ع ا ب ر ا ةر او " 3 د ا ت ثا ا ا ف او " د ا ا ا ، ا دا ا ا ا ة ا ى او او "ةاو ا م و 4 ل : د ا ا ن 1 -،مﯾﻧﻏ دﻣﺣﻣ نﺎﻣﺛﻋ ط ،ﺎﮭﺳﺎﯾﻗ تاودأو ﺎﮭطﯾطﺧﺗ بﯾﻟﺎﺳأو ﺎﮭﺗﻔﺳﻠﻓ ﺔﻣﯾدﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا ،طﻧزوﺑأ ةدﺟﺎﻣ 1 ، ،ﻊﯾزوﺗﻟاو رﺷﻧﻠﻟ ءﺎﻔﺻ راد ،نﺎﻣﻋ 2007 ص ، 19 . 2 ،ﻲﻠﻋ دﻣﺣﻣ دﺎھرﻓ قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ص ، 4 6 . 3 -ﻋ كﻠﻣﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ ،ﻲﻣﻼ-ﻋﻹا جﺎﺗﻧﻹا زﻛرﻣ تﺎﺳارد ﺔﻠﺳﻠﺳ ،لوﻣﺄﻣﻟاو ﻊﻗاوﻟا نﯾﺑ ﻲﺑرﻌﻟا نطوﻟا ﻲﻓ ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا ،ﻲﻟﻼﻔﻟا ﻲﺣﯾ نﺑ مﺎﺻ-ﻋ دﺑ ،رﺷﻋ يدﺎﺣﻟا رادﺻﻹا ،زﯾزﻌﻟا 1427 ص ، ـھ 20 . 4 مﯾﻠﻌﺗﻟا راد ،ﺎﮭﺗﻼﻛﺷﻣو ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗﻻا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا ،شﺎﻔﻘﻟا رﺣﺳو هدﺑﻋ نﺎﺑﻌﺷ رﯾﺑﻋ ،ﺔﯾردﻧﻛﺳﻹا ،ﻲﻌﻣﺎﺟﻟا 2013 ص ، 82 .

(19)

5 -ز ة ل ة او يد ا ا ةد ا ر يد ا ا ت ا ا ل ، ا و ا لو ا ت د ا تا ثا ا ا ا د ا ار ا و ا ت او -ا ا و ، ا ة ا د ةر ا ز ةد إ ا : ا ن ا ت ا ا و ت ا اوأ ا ا م ع و ر ا ا ا ار ا او ا ا ا د ا او ذ ،ت ر ا ، ا ت ا ا ا و ا ر و ، ا ت ع را ة 1 ، ا م ا ا و فا أو ت ذإ ا ا ً او ً أ ى أ د ا فا ا إ ي ا ا ر ل ا هر ا ، ا ا و ف ا ن و ،ً أ ا ا ز ا دا ا "س و س س ا " ا ا نأ يأ ، 2 . ة ا ا رد ا ا و 1990 " أ ا ا ا ،ة ن ة ن ،س ا تار ا ر او ا "ن ا ق ن و تا ا ما او ا او ،ص 3 ي ا ا در ا ي ا ا ا ا نأ ل ا سأ م ا م د ا ا اذ ، او ا ا ن ر او ل ا ا ت ، ا ر او او او ة ا ا ل ي ا ر ا م و ا ر او ا ا ا : ا ا و ت ا م ا ا ر ة ا ا ت ا ،ت د ي ا ا ،ضر ا ق ة ا ل أ د أ او ، ا درا ا فا او ث 1 -ط ،ﻲﺑرﻌﻟا ن-طوﻟا ﻲﻓ ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾرﺷﺑﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟاو ﺔﻣﻟوﻌﻟا ،ﻲﻣﯾﻣﺗﻟا قازرﻟا دﺑﻋ ﻲﻣﺎﺳ دﻋر 1 ،نﺎﻣﻋ ،ﺔﻠﺟد راد ، 2008 ص ، 46 . 2 -ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،شﺎﻔﻘﻟا رﺣﺳو هدﺑﻋ نﺎﺑﻌﺷ رﯾﺑﻋ 87 .

(20)

6 ه ا ة د و ا م ا و ا ت او ت ،ت ا ا ا ا ا « Sustainable Development » ، ا ل ذ ن ك ا نا ة ا ا أ ي ا « Our Common Future »

1987 او ا ج ي او WCED و ف  ، : ا ا ا ا ا

« Sustainable development is development that meets the needs of the present without

compromising the ability of future generations to meet their own needs»1

ا ا " أ يأ " ا ل ا إ نود ا ت ا و ا د ا ف ق ا و * UICN 1991 " ا ا ا " إ ا ا تار او ت ا ما ا ة ا 2 ا ا ا ف و ا أ ا ا و « Earth Summit » ضر ا ا -Rio de Janeiro -1992 و ا ا ز ا ةرو " او ا ل او ا ت ا 3 ا ا نأو ، و ا و د او ا ً و ، ا 4 " او و ا ا ف IIED س ا ا ا " ا ا ا ا ف ، ا ا أ م ، ا م او يد ا ، ا م ا : ر أ ث " ا م و ا ء إ فا ا ه ا ل ا 5  ﺔﯾﺟﯾورﻧﻟا ءارزوﻟا ﺔﺳﯾﺋر ﻰﻟا ﺔﺑﺳﻧ Gro Harlem Brundtland

.ﺔﯾﻣﻧﺗﻟاو ﺔﺋﯾﺑﻠﻟ ﺔﯾﻣﻟﺎﻌﻟا ﺔﻧﺟﻠﻟا تﺳأرﺗ ﻲﺗﻟا

1_{- UN, Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common}

Future,april1987 , available on the UN website : www.un-documents.net/our-common-future.pdf, p41. * Union Internationale pour la Conservation de la Nature .

2_{- YVETTE Lazzeri, Le développement durable Du concept à la mesure, L'Harmattan,2008, Paris,}

p12. 3 دﻠﺟﻣﻟا ،ﺔﯾرادﻹا موﻠﻌﻟا تﺎﺳارد ﺔﻠﺟﻣ ،ﺔﯾﻣﻼﺳﻹا ﺔﯾﺑرﻌﻟا ﺔﻓﺎﻘﺛﻟا روظﻧﻣ نﻣ ﺔﻣﯾدﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا ،مﯾﻧﻏ دﻣﺣﻣ نﺎﻣﺛﻋو طﻧز وﺑأ دﺟﺎﻣ 36 ددﻌﻟا ، 1 ، ،ﺔﯾﻧدرﻷا ﺔﻌﻣﺎﺟﻟا 2009 ص ، 23 . 4 ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،ﻲﻣﯾﻣﺗﻟا قازرﻟا دﺑﻋ ﻲﻣﺎﺳ دﻋر 51 .

5_{- Mebratu Desta, Sustainability and sustainable development, Environmental Impact Assessment}

(21)

7 ا ا تارد و ا ا ف ICLEI ا ا " ا ا ا ا ا س ا نود ،ن ا ا او او د ا ت ا إ ف "ت ا ه ا او ا 1 . ا و و ،درا ا ل ا ت ةرو وأ " أ ا ا ا ا ت و ا ا او ا ر ا عو و تار ا " ا ت 2 ا ا ا نأ ا ر ا ل : -ا ا فا ا م و درا ا ا ةرو م -ا ب ن أو ا ا ئد ي نا يد ا ا -لد ا ز ا ةد إ أ ا ل ا ء او ه ا م س أ م ا ى ا يد او او ا م ا نزا ا -ا ل ، ا ل ا ا درا او ا تاو ا ع ا ا ا ا رد ر او ،ج ا و ا إ نا _{ًء و} د ا ا ا ا ا ا نأ ا ه او يد ا ا ت ، او او د ا ل ا ق و ا ا درا ا ما ا

1_{- YVETTE Lazzeri , op cit , p12.}

2 -ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،ﻲﺗﯾرﻛﺗﻟا ﻲﻣﺎﺳ دﻋر 65 .

(22)

8 ا ا : ا ا ا ر ا ت ا ز أ ا ا نأ ا أ ا أ نأ ّ إ ا ا ا ة ر لوأ ةدرا ا ت ا ر 1968 : ا ا ا نأ و ، ا تار م ا و ا ا 1968 -1987 : ت ا فا ا _{ًءا ، و ا تا او تاء ا ا} ا ه س تر و ، وا : ، ا و ا ا ل -يد ور Club de Rome 1968 : د او ا ا ث أ ا ، و ا Aurelio Pecci ي او Alexander king أ 1968 ، يد ا ا ، ا دو ل ر ا وأ ،ت ا و ا ا او 1 ا دو " نا ، the limits to growth

" 1972 2 - زو Meadows Rapport 1972 : ا ا ءا م * MIT ارد لوأ ي او " ا دو " نا ور يد ا ر ا إ يد ا ، ا ت عر : أ رو ة لو ء ، ا ا ا ةد ز ، م ا نأ إ و ، ا ر ،ةد ا درا ا ،ب او ل ا ت ا ، ا ا زأ إ د نا ا ( د ا ة ا) ن أ اًر د ث نا ة ، ا د ا ت ا ، ا جذ ا ذ و 3 Stokholm 1972 : ا ا ا ا ة ا ا ر ي او ، ا و ا او يد ا ا لو ل ا ا ةرو أ ا ا ا ث او يد ا ا ي ا ا و ، ا 4 أ ي او ،

1_{- H.Meadows and others , The Limits to growth, A Report for THE CLUB OF ROME'S Project on the}

Predicament of Mankind, universe Books, new yourk, 1972, p9.

2_{- Elisabeth Guingand et autres, Développement durable et entreprises, 2}éme _{édition, Afnor,}

France,2008, p5.

* Massachusetts Institute of Technology .

3_{- Michel Puech, développement durable : un avenir à faire soi-même, Editions le Pommier, Paris,}

2010, p16. 4 -ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،ﻲﻣﯾﻣﺗﻟا ﻲﻣﺎﺳ دﻋر 46 .

(23)

9 ة ا ا UNEP نو ا ي ا إ ، ا ر ا و ا لو ا ا ا ةرازو ثا ا 1 - ا و ا د ا UICN 1980 : د ا و ا ا ف إ ة ا ا و ظ ا ع ا و ، ا ؤ إ ر م ا ا ا ر لوأ ح ا ا ا :نا

"WORLD CONSERVATION STRATEGY: Living Resource Conservation for

Sustainable Development" ا ا ر ا ا أ ا ةر ا ل ا إ او ا ة و درا ا ظ ا ا ى ا د ا 2 ا ا 1987 -1997 ت ا نود ا ى أ إ ا ا و ا د ا ر ، ا ك ا ر ا ه ا تا ا ة ا ا د ا او ا تا ا ت ا ما او ، ا ا ا ا م د ا ،ب او ل ا نو او درا ا ظ ا إ ث ا ا ر ،ت او لو ا : ا ز أ و -و Brundtland 1987 : ، ا ا ا م ا د ا ا ا نا و ا ا "ك ا " ا و ،ة ا ا ا ا ا ا نأ إ و ، ا ا 3 :  ؛را ا ا ا ر ا ِّ َ  ؛ و اد و ارد د ا

1_-_{Karen Delchet, développement durable l’intégrer pour réussir, AFNOR, France, 2007, p4.}

2_{- IUCN, World} Conservation Strategy: Living Resource Conservation for Sustainable Development,

1980, available on the IUCN website https://portals.iucn.org/library/efiles/documents/WCs-004.pdf

,p18.

(24)

10  ا م ا ؛ ا ا  ؛ ا ة ا ا ا  ؛را ة ل  ا او ةر ا ط أ ز ود -ر و يد Rio de Janeiro 1992 ا ا : Earth Summit ا ضر و يد ة ا ا او ا أ زا ذ ن و 3 نا إ 14 نا 1992 ، ر 172 ود ا و 2400 ت ر ا ا ا ا ، ، ا ه و ي ا ا 27 ا فا ا ت ئ ا أ 1 ، او ا ا ن ا لو ر Agenda 21 د ي او ا رو ا و او ا ا او او د ا ا 2 :  ا د ا ، ا ،ب او ل ا و ا نو ا ل ذ : د او ا ة ا ت و ا ا ، ا ا إ ا ا  راد و م د ا ل : ا ف درا ا ةراد و ، ا ة درا ا ظ ا ، ا ع ا ظ او ار ا م ا ،ف او ا ة ا او ا  ت و ادا أ ، ا ا ا فا ا رود  ا ت آ و : ا و ا ا و ا ا تا ا لد ، ا ف ا او و ا ت ا ، ا ا و ا ، ا ا

1_{- Alain Jounot, le developpement durable, Afnor,France, 2004, p4.}

2_{- UN, Conference on Environment & Development, Rio de Janerio, Brazil, 3 to 14 June 1992,}

AGENDA21, available on the UN

(25)

11 ا ا 1997 : ا ا تا او ا ا ا ه م ا ى ،ة ا د ا ت ا نأ ا ه ّ أو ،ى أ ت ما او ، ا ا ا : ا ز أ و ، ا ا ا ا ا أ ل و Kyoto 1997 : ن 11 د 1997 ا ر 189 ، ود و ل و ا ا ث ا ت ا ا ن ا أ ) د تاز 2 CO ، ن او 4 CH و ا أو ، ز O 2 N ا ر ا و ، 6 SF ، ر ر ن ا FC C ت ر ، ور ا ر ا HFC ( م 38 دو إ تاز ا ه ث ا ود 5 % ل ة ا 2008 -2012 ا ت ا إ 1990 ا ا إ ، ا لو و 1 إ ل و ا ا ف ، يد ا دود او ا ث ا ا و ح ا ا ل ذ ، ا ا ا ت ا أ دأ ت ا ت ا ءا إ ى ، ا تاز ا ح ا ا 2 -غ Johannesburg 2002 ا ه ت ا : 26 توأ 2002 ، ا ب ما ا ، ا و ا ت او لو ا ا كر : ا ه أ ن و ، ا ا ا  ن ا ل أ لو م ا ا و ر ئد ي ا ما ا 21 م ا ى و ، 3  ا ا و ا ا ل نا ا ةء و ا ج ا ر ا ن ت ا ى ا ةد ز ر ا ا إ ا ا ما ا

1_{- YVETTE Lazzeri, op cit, p17.}

2 ،مﯾرﻛﻟا دﺑﻋ ﺢﻟﺎﺻ مﯾرﻛﻟا دﺑﻋ و دﻣﺣﻷا نﺎﻣﯾﻠﺳ دﻣﺣﻣ ثوﻠﺗﻟا صﺻﺣ ﻊﯾﺑﻟ ﻲﻧوﻧﺎﻘﻟا رﺎطﻻا وﺗوﯾﻛ ﺔﯾﻗﺎﻔﺗا لوﻛوﺗورﺑ ءوﺿ ﻲﻓ ﺔﯾﻠﯾﻠﺣﺗ ﺔﺳارد خﺎﻧﻣﻟا رﯾﻐﺗو يرارﺣﻟا سﺎﺑﺗﺣﻻا نﺄﺷﺑ ددﻌﻟا ،رﻛﻔﻣﻟا ﺔﻠﺟﻣ ، 12 ،ةرﻛﺳﺑ ﺔﻌﻣﺎﺟ ، 2006 ص ، 15 . 3 ﻲﻣﻟﺎﻌﻟا ﺔﻣﻘﻟا رﻣﺗؤﻣ رﯾرﻘﺗ ،ةدﺣﺗﻣﻟا مﻣﻷا ،ﺎﯾﻘﯾرﻓا بوﻧﺟ غرﺑﺳﻧﺎھوﺟ ،ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻠﻟ 26 توأ -4 رﺑﻣﺗﺑﺳ 2002 ص ، 9 .

(26)

12  تارد ا ا ت ا ل او ء و ت ا و ا ب أ را ا إ ، ا  ا تاذ ا ب أو و او ا ت او ت ا ت ا ا ا 1 -Copenhague 2009 : ر ا ا ا ه ت ا 7 إ 18 د ا و ،يرا ا س ا ة إ ي ا و ة ا و ا ا تا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا 2 إ ا ه نأ إ ف ا تا ا د ت ا ل تء ت ا 25 % إ 40 % ل 2020 ت ا أ و ، ت ا را ا إ نأ نود ( ا) ة ا ت د ا تاذ لو ا ة ا ت ا تاز ا ت س ) لو ا ه أ ، ا 77 ( 3 -خ ا ر 2015 : فا ا او 21 ا ا أ ، 30 و 11 ر د 195 ، ا تا ا ن ق ا ر إ ود ق ا ى ا ا را ا ا ف تاءا إ را إ ، ا تارد ا 2 رد 4 إ ، او يرا ا س ي ا ن ا لو ا تا را ا إ 100 ل ر ود ر 2020 5 أ نأ و : ا ا ا ا ا ا م ر أ ا ر ا ت ا 1 ص ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ 18 -19 .

2_{- Nations Unies, Convention-cadre sur les changements climatiques, Conférence des Parties}

Quinzième session, 7-18 décembre 2009, Copenhague, p 1-6.

3

:ﻲﻟﺎﺗﻟا طﺑارﻟا ﻰﻠﻋ رﻓوﺗﻣ ،يرارﺣﻟا سﺎﺑﺗﺣﻻا لوﺣ تﺎﺳﺎﯾﺳﻟا عارﺻ نﺟﺎﮭﻧﺑوﻛ ﺔﻣﻗ ،ﺔﯾﺟﯾﺗارﺗﺳﻻا ثوﺣﺑﻟاو تﺎﺳاردﻠﻟ تارﺎﻣﻻا زﻛرﻣ

SR/print/ft.jsp?lang=ar&ftId=/FeatureTopic/ECSSR/FeatureTopic_1201.xml http://www.ecssr.com/ECS

4_{- UN, Convention-cadre sur les changements climatiques, 30 novembr-11 décemb 2015, Paris, p24.} 5_{- op cit, p15.}

(27)

13 ا : ا ا ا ا ا فا ا ،ت ا ،ت ا ، و ا ت ا ا ا ا ا فا ا ا او : و ا ت ا ا ة ا و : ا ه ن ه دروأ أ ا ود و ، او رود و ا وأ ا لو ا ءا و ا د ا ا ا ا ر ة ص و ا ا ا و ا راود ا أ و ، ا ةرا رد ةد ز ن ا لو 21 و و د ا ا ، ا و ي ا لو ا ى ا م ا ر ا دا ا ر ا ا ا : ز أ و  ا ة ا UNEP : ا ا ا ا ا ا ل ا لو ا ة رو م ي او ،ة ا ا اد ا ا ا ا و ، ا ا ا ا ا ا و ، م إ ا ا ا و ةد ا و س ا نود ب او ا و م ا ت ا ل 1 1_{- web.unep.org/about/ who-we-are/overview .} ) ا 1-1 ا ا ا م ر ر ا ت ا ز أ :(

(28)

14  ا ة ا UNDP ار و ت ة ا هرود ز : و ،يرود ا ا ا ا ل ا حا او ا او نو ا فا ا و ت ء ا 1 -ا و ا " هر ود : ا ل أ ع و " : إ  ا و ا ء او IBRD : نا ا ت إ ضو ا ا ا ا نا او ا  ا و ا IDA : إ ً و (تاد ا ) ا نود ً و ا ًا نا ا أ ت 2 -نو ا و ا د ا OCDE : نأ ا ت ا ا ء أ ا ه ا و يد ا ءاد ا 3 : ا ت ا ،ة ا ا ت إ و ود تاذ ت ت ا ه ل و ، ا ى ا دا ا ا ا ل ا ا ا ا ي ا ا ا و و ا ت ي ا تاءا و ب د ا ا ا ن او ا 4 ، او ا و ا إ ، لو ا ل ا ى ا و ود ت و ز أ ت ا ه : -د ا و ا ا IUCN ا درا او ا ود : إ ف ، ا ا ا ل و ا نو او ا ا و و و ت ا ز و ءا ا د ا ا او ا ل يد ا رو ا و ، او 5 1_{- www.undp.org/content/undp/en/home/sustainable-development-goals.html} 2_{- www.worldbank.org/en/about} 3_{- www.oecd.org/fr/apropos} 4 -ردﻟا لﯾﺟ ﺔﻠﺟﻣ ،ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا قﯾﻘﺣﺗو ﺔﺋﯾﺑﻟا ﺔﯾﺎﻣﺣﻟ ﺔﯾﻣوﻛﺣﻟا رﯾﻏ تﺎﻣظﻧﻣﻟا رود لﯾﻌﻔﺗﻟ لﺧدﻣﻛ كﯾﺑﺷﺗﻟا ﺔﯾﺟﯾﺗارﺗﺳا ،ﺔﻣطﺎﻓ ﮫﺗوﻣﺣ تﺎﺳا ددﻌﻟا ،ﺔﯾﻟودﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟاو ﺔﯾﺳﺎﯾﺳﻟا 1 رﯾﺎﻧﯾ ، 2015 ص ،نﺎﻧﺑﻟ ، 52 . 5_{- www.iucn.org/fr/secretariat/à-propos.}

(29)

15 -قو ة ا ا ا WWF ف إ و رود : ا ا ر ا ي ا ا ء و ضر أ ا ن ا م و ا ا ا ا ك ظ ا ا ل ا ع أ ي ا ا ت ا : ا او ت او ا او ا ه ا ، و ةد ا عا أ ى ا ا خ ا و ث ى س و ، ضا 1 -م ا ا Green Peace ل ا ةزر ا ت ا : ،ت ا ،ت او ر ا ع ا ر إ ت ف إ ، و ا ا ل ا ر ا ا ةر ا او ت ا ل ا ر ، ا ا : و ا ما ضو ا ل ذ ،تار ة ا ا ا ا ت ا أ ا ا نو ت ا او ا ر ا ا ت ا وو ، و ا و ا إ ف ا ت ا ما ى أ ا ا ى ا ا ا 2 ي ا دا او ت ا ك م رو ا ض _{ا ًءا ،} وأ ا ا و ز ا درا ا 3 : ا فا ذ ن و ، -ةرازو ا ي ا م ا تد و ا ل ا ا رود : 01 -08 :  ا ا ا ا ا دا إ ا او ا ا او  و ا او ا ل ا ا دا إ  را او ا ر و ث ا ل أ او ا ا او ا ةرد ا ا تاراز ل ا ل ا حا او ر و ا ر و ا ، ا ا ت ا ،ى ا او او 4 1_{- www.worldwildlife.org}

2_{- ORSE, développement durable et entreprises, op cit, p10.}

3_{- Jennifer A. Elliott, An Introduction to Sustainable Development, fourth edition, Routledge, London,}

2013, p172. 4 ،نﺎﺳﻣﻠﺗ ﺔﻌﻣﺎﺟ ،مﺎﻌﻟا نوﻧﺎﻘﻟا ﻲﻓ هاروﺗﻛد ﺔﻟﺎﺳر ،رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﺋﯾﺑﻟا ﺔﯾﺎﻣﺣﻟ ﺔﯾﻧوﻧﺎﻘﻟا تﺎﯾﻟﻵا ،ﻲﺣﯾ سﺎﻧو 2007 ص ، 17 .

(30)

16 -ا ا او ا ا ز ا أ ت ا ر ا ةر : ا م ا ث ا لو ا 94 -465 ةد ا تد و ، 2 1 :  تار ا ا ا ا و ا ى ا ا او ا  ا ا ا را و ا ا او ا ا ا با م  م ا و ا ا ا و ، ا و ا ا ر ت ار ا  ا زو ا ى ا ا ا ت ا  ارا ى و ا ر ا ا م ي ا م ا : ا ا 07 -352 ةد ا 2 ا و 2 :  ع ا ت او ا ا و ل ا او ا  ا ةراز ا ا ف ا درا او او ا ل ا او ا ا  وأ ز ا ر ا ت او تارا ا ا ا و -ت ا ا و ، ا و ا ا ا ل ا ةراد ادا ا : ت ، أ او ا ا ن ذ ا ا ا و ا ا ا ا ا ى أ إ ا ت نأ ، : ا ا هرود و ، ا ا ا س أ ذ و ا ا ا أ ا تا او ت او ا دا او ا و ا ه ا ا 1 مﻗر ﻲﺳﺎﺋرﻟا موﺳرﻣﻟا 94 -465 ددﻌﻟا ،ﺔﯾﻣﺳرﻟا ةدﯾرﺟﻟا ،ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟاو ﺔﺋﯾﺑﻠﻟ ﻰﻠﻋأ سﻠﺟﻣ ثادﺣا نﻣﺿﺗﯾ 01 ، 08 / 01 / 1995 ص ، 4 . 2 -يذﯾﻔﻧﺗﻟا موﺳرﻣﻟا 07 -352 ددﻌﻟا ،ﺔﯾﻣﺳرﻟا ةدﯾرﺟﻟا ،ﺎھرﯾﺳو ﺔﺣﺎﯾﺳﻟاو ﺔﺋﯾﺑﻟاو ﺔﯾﻧارﻣﻌﻟا ﺔﺋﯾﮭﺗﻟا ةرازو ﻲﻓ ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﯾﺷﺗﻔﻣﻟا مﯾظﻧﺗ نﻣﺿﺗﯾ 73 ، 21 / 11 / 2007 ص ، 21 .

(31)

17 أ ا ا ك د او ا ة ا ا ا إ ا ر ظ ا ا ة او ا 1 : د ا ت ا رود ن و ، ا ا را ا ثا إ ا فا ا ز أ ا ا ك ا م ة ت ا ا ل ز ا ا ا ا ا ه ا ا و ا أ يأ ،ى أ (ل ا) ي ا او فو و ا ج ا د ا ل رأ او ا ا ا ا نأ ا ض ا ل ، ا فا ا د ا و ا ا دا ا ل ا و ا و ا و ا ت إ ة ا ه ،تارد ا ه ما ت ا ما إ ت ا ما او ا ما و م ت ا ا و م د و ا ا ا نأ يأ ،دا او ت ا و او ، او ا ى ا 1 ،ﺔﯾردﻧﻛﺳﻹا ،ﺔﯾﻌﻣﺎﺟﻟا رادﻟا ،ﺔﻣﻟوﻌﻟا لظ ﻲﻓ ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟاو ﺔﺋﯾﺑﻟا ةرادإ ،مﺳﺎﻗ ﻰﻔطﺻﻣ دﻟﺎﺧ 2007 ص ، 175 .

(32)

18 ا أو ا ا ا د أ : ا ا ئد ا إ ا ا ا نإ فا ا إ و و نأ ذ م ا د ا إ ق ا ا ا د أ :لو ا ا ةد ا ا ا نإ د ا ر إ او ا ، ا او او در : ا ا ا :يد ا ا وذ س أ ، ت ، ا ا ا و ز . و ةو ا و ة د ا طو ا : ا ط ا ل و ، -ا يد ا ما ا ن و ا تار ا ظ ا س أ م ي او : ا د ج ا أ ل ةء درا ا ما ا ، ما و ت ا -ةء سأر ل ا ل ا سأرو ، ا ا ت م ا ي ا ل ا سأر و : ت او ا ج إ م او ا أ د ا ل ا و ا 1

1_{- Organisation de Coopération et de Développement Économiques, Développement durable, les}

grandes questions,2001,paris, p39. ) ا 2-1 ا ا ا د أ :( ﻢﺋﻼﻣ ﺄﯿﮭﻣ لدﺎﻋ ا ا

(33)

19 -ا -ا د ا ت ار ا ذإ ،درا ا يد ا ك ا و : د ا او نو ا OCDE تا ا أ ا لو ا د ا نأ إ إ ، ا نا ا و نا ا ا ث ا و إ ا ا ت ث ا ا ، ا درا ط ا ل ا ا إ ف ا نأ نا ا ا درا ا ا او او ا ةرا ا ما ا ت أ ل او درا ا ةء أ و ، د ا ا او ا و ، ب أ إ ع ةاو ا ا او ل إ د ا ص ا ت او ا اد . ذ إ إ درا ا ا او ا ا ا نا ا ى ا ا ر نأ ذ ر ا د ا 1 - ع إ ت ا ا : ت او ت او درا ا ل ا ص و ةاو ا إ ب أ ا اد دا ا ، ا ل ا و ا ص ت او ذ و ر ا و ى ا ا درا او ار ا و ا ، ا ق ا ه ا م أ ا رو ا يد ا او ا ةاو ا ا ت 2 : ا ا ا و ا ا ، ا و ا ن ا نأ ا و او ا ا ت ا و درا ا ز ةاو او ا ا ا ذ ا ب ا ر م ا إ ،ة ا ا ت ا ل او تار دو 3 : ا ا لو ف ا و ، -ةاو ا ا ة ا ة ر ، ا ا ا أ : ة ا ص ا و ا ر ا و او ا ا ر ، ا ت 1 ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا ،كرﺎﺑﻣ ﺔﺷﻋوﺑ -،مﯾھﺎﻔﻣﻟا ﺔﯾﻟﺎﻛﺷإ ﻲﻓ ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗا ﺔﺑرﺎﻘﻣ :ﻲﻟودﻟا ﻰﻘﺗﻠﻣﻟا دراوﻣﻠﻟ ﺔﯾﻣادﺧﺗﺳﻻا ةءﺎﻔﻛﻟاو ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا ،ﺔﺣﺎﺗﻣﻟا لﯾرﻓأ ،فﯾطﺳ ﺔﻌﻣﺎﺟ 2008 ص ، 7 . 2 -ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،مﺳﺎﻗ ﻰﻔطﺻﻣ دﻟﺎﺧ 28 . 3 -رطﺎﺧﻣ ﻊﯾﺑﻠﻟ سﯾﻟ مﻟﺎﻌﻟا ،مدرو ﻲﻠﻋ دﻣﺣﻣ رﺗﺎﺑ ،نﺎﻣﻋ ،ﺔﯾﻠھﻻا راد ،ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻣﻟوﻌﻟا 2003 ص ، 190 .

(34)

20 إ ف ةاو و ، ا ت ا ل ا إ ا و ،درا ا ز ا ا ةاو ا و ،ل ا ص ا ا و ا ز ةد و ا ا ا 1 -ا ءا او بو ا ء ا و ، ا ا و را ا ا : ا ا ع و ا ر ا ا ا ت ا و ا ا و ، ةز ا ت و ا و او ا ضا ا ا ج 2 -ا ا درا ا أ أ و ، ا ا ا ر هرا أ ا : ا م ا ى و ،ة ا ح ا دا ا نأ ن ا ل أ لو درو فا أ ل ر و ، و يد او 21 ةد إ ا ت ا ل ا ا ةد زو ر ا ص ةد ز ، ا ا ا ا 3 -ز ا ا و ط را ا ا ل نإ : داز ، ا ا ا و ا ا ا ت ةد زو ا درا ا ك ا ةد ز ا ىدأ ل ا ا ا نأ أ فو ا و ،ة ر إ ا يد ما يد ا او ا ا ا ة او د ا ت ن ا ا ة ب د ا ت ا ، ا ج ا ض ا ، او ا ةد ز ، ا ز ن ا ت ا ن ا 4 : ا ا ا ا نأ فر و يد ا ط ا أ ا ا نأ ت ا أ ا درا ا ا ك وأ ج ا ءا ا درا ا درا ا ه نأ إ ؛ ا ا ( ت و ا ،ند ا)

1_{- Nicola Dempsey et al, The Social Dimension of Sustainable Development: Defining Urban Social}

Sustainability, Sustainable Development, Volume 19, Issue 5, 2011, p293.

2 -رﻘﺗ ،ةدﺣﺗﻣﻟا مﻣﻷا ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،ﺎﯾﻘﯾرﻓا بوﻧﺟ غرﺑﺳﻧﺎھوﺟ ،ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻠﻟ ﻲﻣﻟﺎﻌﻟا ﺔﻣﻘﻟا رﻣﺗؤﻣ رﯾ 51 . 3 ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،مدرو ﻲﻠﻋ دﻣﺣﻣ رﺗﺎﺑ 213 . 4 ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ 214 .

(35)

21 (د و ا ت ا ) ه ة ل ا ا . ن و ا ا ا ي ا ع ا و درا ا ا فا ا ا درا ا ة ج ا ي ا نا او أ ، ا ا درا ا ل ا نأ ل ا أ ، ه فا ا ءا ر ذ ة ا نود ، ت وأ درا ا ا أ ا ا او ا ) ( ا ث او درا ط ا ل ا يد ا عو يأ ء ا وأ ا أ و ر ا : ة ة ا ا م ا نإ -تا ا ا ا و ا ا ا تاذ ا : و ا ا ن ا او ث او يرا ا س ا أ و ، او ن ا ل أ لو لو و ، ا م ا نزا را او 21 ت أ او ا ه و ا ةرو ت ا ا و يرا ا س ا ة ي ةد ا ت ا ما ا إ ،ءا ا ا ت ا 1 -ه ا أ تاذو ة أ ت او ر ا ه وأ ا ه ا _{ًءا :} ،ث او فا او ا ةد ا ا درا ا ز أ و ، ً و ً در ا ا ا ا ا 2 -درا ا ا ب ا ا ا ، ا ا ا ا ت ا أ أ : ا را او ، ا تادا ا (ي ا ا) ى ن فو ا ا ،درا ا ه ا ا ا ا ا ك ا طا ا او ا ت ل ا ك ا ةد زو ، د ى أ ةد ا ا درا ا د ا 3 -ع ا ي ا ت ء او ا ت او ت ا ا ي ا ع ا نأ و : ا ا ، او ا ا نأو ر ا ا ا أ 1 ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،مدرو ﻲﻠﻋ دﻣﺣﻣ رﺗﺎﺑ 214 .

2_{- Patrick d'humières et autres, le développement durable, éditions d’organisation, paris, 2005, p28.} 3_{- Jennifer A. Elliott, op cit, p66.}

(36)

22 إ أ 85 % نزا ا او ، ود او ا تا ا ن ا ا ت ا إ خ ا را او ا 1 و ا ا ا د أ نإ و ا و ا أ إ ةر ا ر ) ا 2-1 :نأ ( ،درا ا ا ا ت ا ةرو او يد ا ا ا ا ا ة ا ا ا د ا ا و د ا ل ا ت ه ا ا ا ا و ةرو او ا ا ا ا أ دا ا ى ا ا ةد زو ا درا ا ر ي ا ا ك ا و ، ا ا ا ا ا ً ا ا ا ةرو او يد د إ ن ا ا ما او ي او ا ز ا ا و ، ً و ى أ ا ن ا ا ا : ا ا ا فا أو ئد ا ا ا إ ا ه ا ما ا أ ر ئد ا إ ا و ا ء ا إ ا ا ا فا ا ا فا ا د و او ا ل ا و او ا لو ا ةاو ا و ء ا : ا ا ا ئد ا ا ا ئد ا تد ا ر ا ت ا ز أ ضر ا ، ا ا تا ا ر و د ا و : ا ا ا

-أ ا Précaution ةرو و ا ا ا ئد أ أ ا ا : ا را ا ا فا ا و ا ت مأ ،دا أ ا د ا ل ذ ن و ، ا ا أ م او ا ر ا ا إ د أ ا » ث ا – ا ا « وأ » payeur -pollueur « ي او ، ا ل ا او و ا ا ث 2 1 ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،مدرو ﻲﻠﻋ دﻣﺣﻣ رﺗﺎﺑ 217 .

2_{- Geneviève Férone et d’autres, Ce que développement durable veut dire, 2}éme_{édition, éditions}

(37)

23 -أ ر ا Participation و ، ا ا أ ط ا ا : ار ء د ت او دا ا ا ا ت ا 1 -أ ا ء او او رو ا ت ا ل ا ا ب أ و : او او و ما ا ل ز ا ت ا و ا و ، ا تاد ا ء و ا و 2 -أ ا Rationalité : ا ي و أ ا ر ا ن ا ا ا ا د ا تارا ا : ا ت ر ث ا و ،  : ا ا ا را :تا ر ، ر اذ ؟ ؟ و ا ا ؟  évaluative : س أ ا د ا فا ا او را ا ة ا ا  ا إ procédurale ز ا تاءا ا ر ا إ د : ا تارا ا ذ او 3 -أ ا Solidarité ما ا إ ،ر ا او و ا ت ا : د ا ل ا ت 4 ا ا ا فا أ ا ث ا ا ا ا ت أ ا أ و ا فا ف فا ا ه و ا ا ا ود ى ج او 5 : ا ءا ا د ق ا و او ا ء ا 50 % 1990 و 2015 هر د ن ا ن ا د و 1 ر ود ا م ا ف ا ا و إ وأ ا ار ذ ل ا ا ا ا ن 2015

1_{- ORSE, Développement durable et entreprises, 2}éme _{édition, Afnor, France, 2008, p7.}

2

-ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،ﻲﻣﯾﻣﺗﻟا قازرﻟا دﺑﻋ ﻲﻣﺎﺳ دﻋر 55

.

3_{- Geneviève Férone et d’autres, op cit, p24.}

4_{- ORSE, developpement durable et entreprises, op cit, p7.} 5_{- www.un.org/fr/millenniumgoals/}

(38)

24 -ا -ا ث -او ر -ا -ا ع يأ ء إ ر أ ا ل ت ا 5 تا 2 / 3 2015 ت ا د و ت ا ا % 75 -ا و -او ض-ا ا و لو ا ذو ا ن ت ا ا درا ا ظ ا ا طا ا م و ةد ا ا ا ن ا د ل ا ا ا درا ا 50 % ع ا ظ ا فا ا ه ا ا ا فو و ا تاء ا ء او ا 100 ن 2020 نو ت آ و ة ا فا ا أ ة ا لو ا و لو ا ا ا : ل ا سأرو ا ا

ا ا إ ،ت ، ، ّ 1 ، _{ا ارد ًء ا و} و او او يد ا م ا ى ظ ا ذ زا إ د و ، ا أ ل ا سأر ا ا ع و ل ا سأر عا ق ا عا أ سأر ل ا : ، ا تار و ت و ج ا ا أ ل ا سأ ا إ و ف ا 2 :

سأر ل ا ا ي ) ج ا و و :( و ، تا او ا او ا ا ا إ ، ا أ ا ا ل ا ا و ج ا ط و او ا ج ا ا تاذ ا ل او م ا يد ا -سأر ل ا ا ا درا ا و : ت ا م ا ةد ا و ةد ا ي ا ء ا و ا ا ا ا ا إ ، ا ت ا ا و ، ا م

1_{-karen delchet, op cit, p39.}

(39)

25 -سأر ل ا ا ي ا ار و ادأ ى و دا ا تار ا و : ، ر او ا إ -سأر ل ا ا و اد و ة ا ا ا و : . ا م ا ن ا ا أ ا ا ت : ّ أ ا عا ا ل ا سأ ا نو ا نأ ن ا ا و ، ا رو ع ل إ ردو ، ا ل ا سأر ت _{ًء ا} ا رد د ا - ا ا ا : ر ا نود يد ا ل ا سأ و ا ، د ا ا ا ى ا ف و ، او ا م ا ء إ ل ا سأر ل يد ا ا نأ أ م د ا و ا ا ث و ،يد ا ل ا سأر إ ا ا ل ا سأر ا ا يو ا ن ا ا 1 م ل ا ا ى ا ق ا ل ا سأر ن اذإ أ ا درا ا فا ا و ا ا - ا ا ا : ا ع ا ا ا م ا ن ت سأر ل ا د ا و ا او ) ل ا سأر ع ي وأ يأ ء إ نود ، او ف و ،(نزا ا ا ى ا -ا ا ا ًا : ر ا و ا ل ا سأ و ا ا ،(درا ا ) ا درا ا ما ا ا ى ا ف و دو م نأ او' ا دو ا' م ا ا ه م ا نأ يأ ، زو ط أو ا ث او ا او ك ا م أ دو و ا ار ا ار او ت ا ف او او ه ا فا او د ا ج ا 2 : ا ا لو ا ذ و 1 -ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،مﯾﻧﻏ دﻣﺣﻣ نﺎﻣﺛﻋ 46 . 2 -ص ،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣ ،مدرو ﻲﻠﻋ دﻣﺣﻣ رﺗﺎﺑ 190 .

(40)

26 ا لو (1-1) : ا ا ت ا ا م ا ا م ا يد ا م

ر écosystémique ا ر consensuelle د ا ر وأ د ا وا ا ا ا ا ا ا ّا ا ا ا ا ا ا . réussir, afnor,2007, France,p39 , développement durable l’integrer pour

karen Delchet :

Source

(41)

27 ا : ا ت ا ا ا ا ج دإ ا ا ا ا فا ا أ د ا ت ا ا ل ن ا ا ا ا ت ر ن و ، او ا ر أ ا ا و ا م ا و ، او ا ه ا و ة ا ه ذإ ،ت " ا ا ا ا ا " ة ا ه 1 لو ف و ، ت آو او ا و ا ا ا :لو ا ا ت ا و ا ا و ا م ا ا لو ا ب و ت :ت ا و ا م ا و ا ر ا تد د و ت : -ا و ا ا ORSE : ا " ر ر ا أ ل ذ ، ا ا ا ا فا ا إ ل ا م ا " ا ا ا فا أ ف ا او او د ا 2 -: ورو ا ا ت ا و ا ورو ا ا CSR " " ا و ا " ل ا و ا ن و ، ا ا ا ا دو ت ا او او ا او ن ا ق و ا ا و 3 ف ا تاذ فا ا و نو ن نأ ا ن ذ 4 :  ر أ ا ا ، ا ا ا ا ر و ي ا ا ا ا ب ا ا ؛  ا ا ا ر ا ا او أ او

1_{- Solange Tremblay et des autres, Développement durable et communications, Presses de}

l’Université du Québec, 2007, Canada, p64.

2_{- ORSE , développement durable et entreprises, op cit, p11.}

3 - _{https://ec.europa.eu/growth/industry/corporate-social-responsibility_en}_{. Consulted on 07/02/2018.} 4 - The_European_Commission_,_{Corporate Social Responsibility: a new definition, a new agenda for}

(42)

28

Source : Anderé Sobczak, responsabilité globale manager le développement durable et la responsabilité sociale des entreprises, Vuibert, 2011, Paris, p17.

و ا ا أ " ل ا ا ا ر ا ت ا ب أ ما ا او نآ او د ا م ب ا ى ا ف ا ا نو ا " 1 : ص ا ا ر ا ل  و ا دار ا ما ا ا ت ا ما ا أ ة ا ا ي ا ا إ ا ى  و ا ا ا و ا ر آ ثو ا ةر ا ى ا ن  و ا ا ير ر وذ ما تاذ  ا نأ ر ا ا ا ا م ا ما ا ا و ا او ا ت ا ا نود و ةو ا ر و ا د ا ( ، ا ، د ا)  و ا ا ا يوذ فا ا ت ا إ ف ا و ا ت ت : B.Carroll : ا ا ا ت رأ إ ا و ا ) 0 -3 ( : ا و ا م carroll

1 -ورﺧآو ﻲﺷﯾﻋ نﺑ رﯾﺷﺑ ،ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا رﺎطا ﻲﻓ ﺔﯾدﺎﺻﺗﻗﻻا تﺎﺳﺳؤﻣﻠﻟ ﻲﻋﺎﻣﺗﺟﻻا ءادﻻاو ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻻا ﺔﯾﻟوؤﺳﻣﻟا ،ن ءادأ :ﻲﻟودﻟا ﻰﻘﺗﻠﻣﻟا رﺑﻣﻓوﻧ ،ﺔﻣادﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗﻟا لظ ﻲﻓ ﺔﻣظﻧﻣﻟا ﺔﯾﻟﺎﻌﻓو 2009 ص ،ﺔﻠﯾﺳﻣﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ ، 49 . و ا ا ا و ا

ا و ا

د

ا و ا

(43)

29 -و ا : د ا ن و ،ن ا ر و ، د ا ح رأ ا ا ّ ا ة ا ل ذ ق واز ا ، و ا وأ ا ةد ا ّ ُ ا -و ا : ا ا ت او ا ا ا ا ا ءا ق او ا وأ ا ا -و ا ا : و و ،را ا ل م ا ر ظ او ة ا ا ا ل ر د ) س ا يرا ا ( ا ع ا ، و ا ا فا ا نأ و و ا ة ر ا ا -: ا و ا ، ا ا ا ا ا ن و ا ل ذ نود ا ق ما ر ا يأ وأ ر ى ُ ّ او ،د إ ا و ا ت : ا ب ا و ا او و ا ب أ إ ق ا ه -: ا ب أ ن Freeman ا ب أ ا ةراد ق لوأ 1 " و ا فا أ نأ ا دا او ت ا " 2 و ، Donaldson و Preston ن " ا ب أ نودّ ُ و ا ا و " 3 و ، ر ا SD 21000 رد ا AFNOR ن ا ب أ " ا ت او دا ا نأ وأ ، ا ا ا ى ا ، وأ ، تاءا ا ،ت ا ، او ا ا ا أ

".

4 -: ا ب أ ةدرا ا ت ا أ Carroll و Näsi (1997) ي او ت ، ، ) ر فا أو ،(ل او او ا) اد فا أ إ

1_{- ÉRIC PERSAIS, Les rapports sociétaux Enjeux et limites, Revue Française de Gestion, 2004,}

volume 30, N 152, p 169.

2_{- Le débat sur le gouvernement d'entreprise en France : un état des lieux,}_{revue d’économie}

industrielle, 2002, volume 98, Issue 1, p10. 3- Genevieve Ferone et des autres, op cit, p103. 4 - Karen Delchet, op cit, p 38.

(44)

30 ا تا أ فا أ إ ق ا و ،( ا ت ، فا أو ، او ل ا ، در ا ، ا ت ا ، ا ت ، ا ، ا ا 1 ) ا و ر ت 1 -4 :( -أ ت ا ا ب ء او ا أ م ا و ا نإ : دو ا و ا نأ ذإ ، ا تاذ فا ا إ ا ى ا م أ ا او ، ا ة و ، ر ز أ ا ا ةرد ا ا ،ص ا و ا دا أو او ء ا ى ا ا و ا تاذ فا ا ت و ت 2 ، ت ا ه أ ا ا لو او 1 - Samuel MERCIER, l’apport de la théorie des parties prenantes au management stratégique, 10eme

conférence de l’association Internationale de ManagementStratégique ,2001, Faculté des Sciences de l’Administration, Université LAVAL, Québec, p5.

2 روﺻﻧﻣ نﺳﺣﻣ رھﺎط ط ،لﺎﻣﻋﻻا تﺎﯾﻗﻼﺧاو ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻻا ﺔﯾﻟوؤﺳﻣﻟا ،يرﻣﺎﻌﻟا نﺳﺣﻣ يدﮭﻣ ﺢﻟﺎﺻو ﻲﺑﻟﺎﻐﻟا 1 ،نﺎﻣﻋ ،لﺋاو راد ، 2005 ، ص 52 . ا ك ا ت و ا _ن _ا او نو ن ز ا او نودر ا نو او ن ا ا ت ا ت ا ا Eco-indistrie ت ا وو م ا ت ا ا

Source : Geneviève F et des autres, Ce que Développement durable veut dire, éditions

d’organisation, France, 2004, p 106. ) ا 0 -4 ا ا ب أ :(

(45)

31 ل ا فا ا ما او ا و ا ن ل ا : و را ا ن و ا ار  ا تاء او تار ا نأ ذإ ، ادر ا :ل او ا ةر خ إ يد ا ه ا م ا نأ ، ة يوذ ب او اء او را ا و ا او نو ا حور و ا د تاء ا لو ) 2-1 ( ه ا ا ب أ ت : ت ا ا ا د ا ق ا د ا ةر ا ا ق ا ما ا أ درا ك ا ، و ا ما ا م ا ا ،ةد ا ،ن ا ا / ن ا ا ، ا ةر ا ا ا ا ، ا ا ، ما ا ا ا ، ا ا ا ا ت ن ا ت ا ا ا ت و ج ا طو ط أ او ا ا ت و ت ا ت ة ا ت ، د ا و ا ل را ا نو ا نو ا ن ا ا (Sous - traitants) ا ت ا و د ا ا ت ا ا ا ت ا نودر ا ا ةد إ ت ا ق ا ا ا ا ا ر ا و ا ر آ ا ا را د ، ج ا ا ل أ ا ن ا ا ت ا ا ت و ا أ ر ا ا ا ا ا ، ا ن ز ا ا ،ةر ا ر و ا ت ز ا ق ا ، ر ا ا و ا ا ا ن ا ن او ا ا ما ا ا ا ما ا ا ةو ا ا ا و ات ا ت ا ر ا ا ، ا ة ا ر ا ، ا ا و م ا ا را ا ا را ا او ات ا ، ا ا ما ا ق ا ا ا ما ا Benchmarks ن ا ا ثدا ر ا ا و ح ا ن ا

(46)

32  او ا م ا نإ : ا ، او ب او ة ذا ا إ و ر ا ز و د ز  ا در و ا لد ا ما ا ا ا نإ : در ا ةر ا أ ةد او د و ا ا ا ا ه را ا نأ ، ا در ا ا ضو ا  و ر ا و ا نإ : ا ت و ا ت ا ا ا و ، ا ف ا و ، و ةرو ض را ا ا ا ا و ا : ا ج ا ا او ،ن ا ق ا ا ن و ة ا ا و ا نإ ا فو ،ت ا لو أ إ ،ت ا ت ر ا ا و ا و ل ذ ن و ذ ا ا ا ا ه ا ا و و ا إ ق ا ا ج ا ،ث ا ،درا ا ا ا و :ث ا ث ا ز أ ر ا ة ا د ا و ا ت ا ة ت او ، و ا ا ا ا ه ءارو ن ير او او ا م -ا ةو ا ا ء ا ا م : ف ا و ، او د ا ا )ي ا lithosphere ) ا ف او( hydrosphere ي ا ف او ( (atmosphere) و ا ا ت ا 1 .

1_{- Basic Concepts Nature, Ecology, Environment; Institute Of Distance And Open Learning, University Of}

(47)

33 ء او او ءا او ا ا درا ا ع " أ ا ي ا ا ع ا ف و و ضر او ضر ا ا و ،درا ا ه ا ل أو ، ار ا ثا ا ذ ،نا او ت او ا " ا او او 1 ا ل ا نأ ا ا ى او ن ا ا ا د ا و د ا او ، ي ا ءا ي ا ء او و ر و ا ضر او ، او ا ا د وأ ت سر ي ا ر ا ا و -ث ا تد و تدادزا ا ة ا ا ا أ ا ث ا : : ا ث در و ، ا ى ا إ ا ى ا او ، رد ف ا ا ث OECD " م ن ا ،ة وأ ة ل د و ا رد وأ ، ن ا ض ارا أ ث نأ وأ دا ا ا ا إ يد ارا أ ما ا وأ ا عو ع او " 2 . " ا ث ا ي ا ا ع ا ف و ، وأ ن ا و ة و ث وأ ث او ضر او ء او او ءا او نا او ت ا ت او " د او 3 او ا أو أ ا ث ا ا ز أ ا ت ن م و : ر ا  ث ءا ا د ا وأ تاز ا _{ن ًءا ءا ا} يأ ثو ةر : وأ ع ا وأ ا وأ د ا وأ ة ا وأ ت ا ه ءا ا ط ا ذ ث و ، ذ ت او ا إ ،ت او نا او ن ا ارا أ 1 ر ن 03 -10 ةد ا ، ا ا ا ر إ ا 4 ا ة ا ، د ا ، 3 4 ، 20 / 07 / 2003 ص ، 10 2

, second edition, Cambridge Manual of European Environmental Law

Alexandre Kiss & Dinah Shelton, -university Press, 1997, p6. 3 ر ن 03 -10 ةد ا ، ا ا ا ر إ ا 4 د ا ، ا ة ا ، 3 4 ، 20 / 07 / 2003 ص ، 10

(48)

34 ة ت و او و ا ن ا و ي ا ف ا نأ ا و ى ا تاز او ن ر ا أ ا ا ا ا ا ك و ، او ا ت ت او ا ت او تاز ا ث ا ا ث ا ث ،نزا ا ا نزا ا ا ل ا إ يد ت 1  ث ه ا ب ا او دا ا ل دإ : و ت ا ا ن ا و ، او او ا نأ ة وأ ،ت او نا او ا ا ي او ب ا ضا ه و 2  ث ا و : ضر ا ا ا ا ت ا ذ ةد ا ت ا او 3 ت ا ا ا ت ا ، ا ا ا ت ا ا ة ا ما ا ن ا او و عا ا ا ث ا و آ ع جاردإ ا ا  : ا ث ا ز ا ي ا ا ا زو ا ا ةد ا تا ا ا ما ا تاذ ا ا و ،نا او ن ا ة ا ن او ت ت د او -و ا ا : ا ء لو ا و ا ا ا م ة ا ا ى ا ًءا ، ا ة وأ درا ا فا ا را درا ا ر ا عا أ أ أ أ ( ا) ا ج ا إ ت ا اذ ةد ا نأ أ ا ا ن ،ة ا ع را إ يد إ د ةد ا نأو ،ةد ا ن نأ ا ةد ا أ تاذ ى ا تاذ فا او ث ، د ا ا ط و ا ا ب أ ا هر ا ي ا درا ا 1 -،ندر ا ،يروز ا راد ، ا ث ا ، ار 2010 ص ص ، 17 -18 2 ر ن 03 -10 ةد ا ، ا ا ا ر إ ا 4 د ا ، ا ة ا ، 3 4 ، 20 / 07 / 2003 ص ، 10 3 :ءا ا ة ا ،نا ا ،ض ا ،ن ا ،ث ا 2012 ص ، 22

(49)

35 1 ف ا ا ة ا - ةر ا ا " Lose -Win ف م ا ح ا ة را ا و ر ا ع را إ يد Friedman . M ت ا 2 ا و ، نأ م ا M.Porter ف ا ة ا ة ا ة د أ - ر ر (win-win) – ى ا ت ا ن ق آ ز ا اد ة ةد و عا ا ل ا ا ا ت ذ ل و ، أ ّ إ ت و ا ا او 3 ا ا ج ا : ا ح و ،ت او ج ا ةرادإ ا ا ا ا ا أ ا ج ا ة ا ا ل ة لو UNEP 1989 ت او ث ا و و ا ةد ز فا أ و ، ا لو ا و ا ج ا ا ج ا ا ذ و ا ج ت او ا ت تد : : ا ا ض UNEP ت ا ا ا ا ا " ا ج ا " او ن ا ض ا ا او ا ةء ا ةد ت او ت او 4 و OECD ج ا ا ا " ا جا ا ةد تاذ ت ، ا ا ةء ا ر ا او ا درا ا داد ا ةر و ةد و ل أ و ت ا او ا د ا و ، و ا ء أ او ء او ءا ا ت ا " 5 1 -ط ،ل ا و و ةراد ا ت أ ، د 1 ،ن ، قار ا ، 2006 ص ، 285

2 - Milton Friedman, The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits The New York Times

Magazine, September 13, 1970. http://www.colorado.edu/studentgroups/libertarians/issues/friedman-soc-resp-business.

3 - Porter Michael, American's Green Strategy, Scientific American N°264 p. 168, 1991. http://www.worldpolicy.org/sites/default/files/uploaded/image/Porter-1991

4 - WESLYNNE Ashton and others, best practices in cleaner production promotion and implementation for

smaller enterprises, School Of Forestry And Environmental Studies, WASHINGTON, April 2002, p 8.

5 - EC, Analysis of the EU Eco-Industries, their Employment and Export Potential, ANNEX 2 REVIEW OF

(50)

36 ا و ة ا ا ةر ا ج ا نأ ج ا ل و ا و ةد ت و ، او ا ا ا ر ا ا د ا و ، ذ أ درا -ت ر ج ا ا د ا ا ا او ت ر ا ا ك : : و ،ه  ت ر ا ا ة ا ا يراد ا ا او : Housekeeping و ا راد او ا ا ا ا تا ا او ا ت ا او تا و ة درا ا ، ن ةد و ه ا تار ا 1  لا ا دا ا و ا : ا يد و ا دا ا تا إ ج ا ا أو إ ء ج ا ا ا/ة ا دا ا و ا ث ا ت ل د و ت او ا او دا ا تا 2  د ا : ن ا نأ و ة ا ت ا د ا ن و ا ك ا ، دأ إ ت ا و درا ا ةد ز ا ه ن و تار ل ا سأر ّ إ أ نأ ا ا ا .  ةد إ ا : ر آ إ ا يد نأ ا ا ة ةرود و ء أ ى ا دا او ه او ا ما ا وأ ، دا ا وأ نأ ا ت " و ا ةد إ" وأ ، او ا ت وأ ،ما ا و ا نأ ا ا درا ا ك ا ض ا او ، ا ةد زو ، ا و ذ و ر ا ا ا ةد إ ن ء او ىو ت ارد قا 3

1 - UNEP, Understanding Cleaner Production,

p8.http://www.unep.fr/shared/publications/other/WEBx0072xPA/manual_cdrom/Guidance%20Manual/PDF%20 versions/Part1.pdf 2 -إ ، ا ا ةد ا ةرادإ ا ج ا ت ر أو ا ، ا ا ، 36 د ا ، 115 ، ،قا ا ، ا 2014 ص ، 288

(51)

37 ن ل ا و ً ، و ت ا د ا م ا ع ا ا ج ا و ث ا او ا ا ا ر ا ا ِّ ُ و ا ط ا ا ا 1 :  و او و ا دا ا ا ا ةء ل ء ا  ا وأ ا ت ج ا ب ا  دا ة او ا دا ا ا  ج ا ا ت او ت ا ا ى  ا ت ا داد او ل او و ةد ا أ ، أ ا ت او ح رأ ا ت ا  تارود لا او او ا ت ا تا إ ا ج ا ت ا او ا و ا ن ل ا و ا ا ا ا ة ا ر او ا ت ا و ، ث ا و ا ص و ا درا ا فا ا او ا : ا ا ا ا ا ا ا ت ا ا ا ت او ت ا ا ت ا ا ا ز أ و و  ISO ا تاود ا ل ا د ا ا ا د ا ت ا م أ ل ت ، : ا ا ا 1 -ن ص ا ، ً ا و ا ا : ا ج د ا ، او ا ، 54 ، تو ، 2002

(52)

38 ت ا :يد ا ا أ ر ا ا و ، او ةد ا ت ز أ 9000 ISO را إ ا لوأ 1987 ا 1994 2000 ى أ ة ا 2008 ا أو 2015 ز أ ا و ، 9001 ISO و 9004 ISO ف ةد ا ةرادإ أ إ ا ، ر درا و ا تار ا و ا ر و و ةد 1 او تاءا او ت ا ا ت ا ا ه و ةد ا ةرادإ م و او ، ا ت ر و ت او وأ ت ا ةد نأ ا ت ا ا فا أو ا ت ا 2 أ ئد ت ا ا ه و ةد ا ةرادإ م و 3 : 1 - _{www.iso.org/fr/iso-9001-quality-management.html}_. 2 ،يروز ا ،ة ا ةد ا ةرادإ ،نو آو ا ل ا 2009 ص ،ن ، 43

3_{- ISO qualité, Principes de management de la qualité, Disponible sur le site :} https://www.iso.org/files/live/sites/isoorg/files/archive/pdf/fr/pub100080.pdf. ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻻا ﺔﯾﻟوؤﺳﻣﻟا ISO 26000..

ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟا

OHSAS18001

.

ﺔﺋﯾﺑﻟا

ISO 14001..

ةدوﺟﻟا

ISO 9001... Source : http://www.eco-evenement.org/fr/Normes-27.html#haut_page_normes ) ا 5-1 (: ا ت ا ا ا ا ا ا

(53)

39 -ا ا ز ب ا ما ا ءاد ا : او او ا ا ل ا ه و ، ا ا تاذ فا ا إ ا ا -ةد ا م أ فو ا و ، ا ف ا ة و ةد ا رود : ر ا ةد ا فا أ -ر ا و ةد ا س أ ا ء أ د و نإ : ا فا ا ا او دا ا ا ا ، -ت ا ا ن ة ا فا او ة ا ا نإ : ا ا م راد و ا او -ا ا ا ا تا ا ءاد ا ت ا ا أ أ : و ا ةد و ر ا ، ا تاءا او ت ا و ،ة ص و ر او -ا ذ -ا را ا د ا او ، ا ر ن ةد را يأ ذ ا نإ : ا را ا او ا إ يد ا ا ة ا ت ا و ن و -ا ب أ ت ا ةرادإ ا ءادأ : تارا وأ فا ا ه ةرادإ ما ا ح ا و ، ا تاذ فا ا ادأ ب : ا ا ت ا إ ا اد ا ا ا ت ا ا ، ا او ا ت ا ا ه أ و SA8000 ، OHSAS 18001 ت ا 18001 OHSAS : تر ا ا British Standards Institute 1999 ا م 2007 ا ا ا ISO 9001 و ISO 14001 ود فا ، ا و ا ر إ ا او ا ةرادإ م ، ت ر ا أ ن ا تاءا او ا او ت ا ت ا و ا ا ا ن ا

(54)

40 و م و إ ف و 1 :  و ظ ا را ء ا ت  ا ض ا ل ا ء و ثدا ا تا و او ت او ا م ا  ا ب أ ت ا ل در او ء او ا ت و ا و ت  ا ةرادإ ل ا او ا ا و ا ثدا ا ا ز ا ن ا ر -ا ء -ا ت -ا SA 8000 : و و و ا ا ) ا SAI (  لوأ تر ، 1997 ا 2001 2008 ا أو 2014 2 ، ) و ا ا تا م و ILO ن ا ق ا ن او ( ا ق ة ا ا ق و ، و ةد ا ةرادإ م ا ا ا ه ا ISO 9001 ا ةرادإ م و ISO 14001 ا او ا ةرادإ م و OHSAS 18001 و ، ر إ ما ا و ا و ا ا ت ا ا ة ا ا ا و ا ء ر ا ت او طو او ا د ر و 3 :  ل ا نود ا ل ا د ا م ت ا : 15 ، ر ا اود ت جر ب ا د ا ت زو ّ أ 8 ،م ا ت ا طو ا ةرو ، ا ت ل ن ّ أو 1 - www.nqa.com/en-us/certification/standards/ohsas-18001-2007.  nternational I ccountability A ocial S : ن ا ق م 1997 إ و و ا ا و 2 - _{http://sa-intl.org/_data/n_0001/resources/live/SA8000%20Standard%202014.pdf} 3 - SAI, Social Accountability 8000 International Standard, New York, June 2014, p 8-16.