• Aucun résultat trouvé

2. REOLENNOÙ DIAZEZ SANADUR AR GER

2.2. AN TAOL-MOUEZH

2.2.1. PED TAOL-MOUEZH E BREZHONEG ?

2.2.1.1. Ur stadiad kempleg

2.2.1.1.3. N’eo ket ken simpl an traoù :

Ewid Paskal An INTAÑV (1994) eh eus “daou vod da daol-mouezhiañ ar gerioù e brezhoneg”, mez “dre vras”, ar pezh a c’houlaka en deus simplaet e

daolenniñ. Degas a ra Meriadeg HERRIEU ur remerk ouzhpenn167 :

« Ce qui distingue le KLT du vannetais, c’est spécialement l’accent tonique et les consonnes Z et H. L’accent tonique en K.L.T. est très souvent placé sur l’avant-dernière syllabe, en vannetais sur la dernière syllabe en général, sauf en Bas-Vannetais où il est plus ou moins mobile et moins intense qu’ailleurs.

Exemples : KLT : Brézel Kémer

H.V. : Brezél Kemér

B.V. : Brëzël Këmër. »

Herwez ar pezh a laoske M. HERRIEU da intent e vehe, etre an daou daol-mouezh pennañ-mañ, heni ar KLT diouzh un tu ha heni ar « gwenedeg uhel » (Wu) diouzh an tu arall, tachadoù e-lec’h ma vez mesket an traoù, hag e diabarzh Bro-Wened zokén (Wi).

Estroc’h egetañ a ra anw ag ar fed-se, heb boud akord war lec’h resiz an tachadoù-se :

« (Outre le KLT) il existe deux autres systèmes, tout aussi valables, mais très minoritaires, tant du point de vue du nombre de locuteurs que de l’étendue géographique : le vannetais, accentué sur les finales, et une zone tampon, à l’accent changeant. » (Divi KERVELLA, Le breton de poche, p. 12).

En e hentenn Oulpan e resisa Nikolaz DAVALAN an traoù, heb komz ag ar

Wi :

« En breton l’accentuation est très énergique. L’accent tonique et d’intensité se confondent et frappe (sic) en général l’avant-dernière syllabe en Cornouailles, en Trégor et en Léon. En Vannetais, l’accent tonique frappe en général la dernière syllabe. (…) Il existe une région intermédiaire dans laquelle l’accentuation suit des règles plus complexes (Quimperlé, Saint-Nicolas-du-Pélem & Goélo). » (§ 3).

E 1967, Kenneth JACKSON, da heul studiadennoù F. FALC’HUN a-zivoud an ALBB, en doa merket dija ne oa ket net an traoù etre tachad an TM war ar

silabenn eil-ziwezhañ ha heni an TM war ar silabenn ziwezhañ, é voud ma

kaver un domani ledan etreze, diasur an traoù, dreist-oll e tachad ar Wi168.

Goude ar studiadennoù a-zivoud ar brezhoneg komzet e parrez-mañ-parrez e vez diaez selloud douzh ar brezhoneg evel douzh ur yezh rannet e pewar lod “hengounel” a glotehe mui pe vui gant an eskoptïoù, hag e taer bremañ da lâred e vehe reishoc’h gomz a deir rann, evel ma ra H-L HUMPHREYS :

« C’est une tripartition que je propose ici au lieu des divisions diocésaines traditionnelles, en fait une schématisation de certaines cartes de Falc’hun (…). Il y a deux zones polaires, souvent opposées, parfois unies : au nord-ouest le Léon, au sud-est le vannetais. Entre ces deux zones s’étend une vaste aire centrale, réunissant le Trégor, la Cornouaille, le Goëlo et le bas-vannetais, où se parle un breton moyen. C’est une zone de transition rattachée tantôt au Léon, tantôt au haut-vannetais, mais possédant souvent des caractéristiques originales. » (La Bretagne Linguistique, 1996, N° 10, p. 89).

Notomp e komz HUMPHREYS ag un tachad-kreiz braz-braz (une vaste aire

centrale) pa lâre uhelloc’h Divi KERVELLA e oa « très minoritaire, tant au point de vue du nombre de locuteurs que de l’étendue géographique » ! Mez embann ema ledannoc’h tachad-implij ar KLT n’eo ket ’maed un arguzenn ewid lakaad ar sav-boent-se da arveriñ e levroù kelenn ar yezh : an taol-mouezh muiañ implijet kemeret da daol-taol-mouezh namaetoñ en hentennoù-deskiñ. Ur feson da lakaad ar KLT (ha gouied a raomp pegen pouezuz ema lod ar leoneg e-barzh) da voud ar brezhoneg, dre ma ne vez ket dalc’het kont ag ar gwenedeg pa vez prezantet an taol-mouezh. Kennig a ra Divi KERVELLA

ober gant an taol-mouezh muiañ anavezet, « hag eus a bell »169 .

168 « It seems to show in fact that the usual broad formula of ”L., T., K. with penultimate stress versus V. with ultimate stress” is really an oversimplification (…). In other words, the division between “penultimate stress in the NW versus ultimate stress in the SE” is not a clear cut-line but is a broad intermediate zone where the one type passes gradually into the other, the hesitation beeing most marked in the Bas-Vannetais aerea. » (JACKSON, 1967 : 81-82).

169 « L’accent tonique est très important en breton, et très fort. Dans ce petit guide, nous vous donnons la prononciation et l’intonation selon le système le plus connu -et de loin- en Bretagne, présent dans un large trois-quart nord-ouest du domaine brittophone, et qui se caractérise par l’accent sur l’avant-dernière syllabe des mots (sauf quelques exceptions. (…) Pour vous aider, nous soulignerons dans ce guide les syllabes accentuées. » (Le breton de poche, Assimil évasion, p. 12).

Yann-Bêr KEMENER (2002) en deus dibabet brezhoneg Kreiz-Breizh, an heni komzet tro-dro da Garaez « et plus largement dans une majeure partie de la zone bretonnante au nord-ouest de la Bretagne. » Mar meneg daou

daol-mouezh, un taol-mouezh jeneral hag un taol-mouezh gwenedeg, e skriv er

memez pajennad « L’accent (islinet genin) est marqué par [ ' ] devant la

syllabe accentuée » heb resisaad e choaz, mez n’eo ket an taol-mouezh gwenedeg a zo bet dalc’het, anad eo.

Dre m’ema kreñv an taol-mouezh-se e c’hell ar silabenn didaol-mouezh chom heb boud klewet (DAVALAN, 2000, I : 10). Setu aze just-awalc’h an dalc’h : gelloud a ra ar c’hompren boud lakaet diaez a-gaoz d’an taol-mouezh.

Documents relatifs