Ts. Per Ronnas, Ts. Bhargavi Ramamurthy Vi~nBac Au Nqhien CUuv~Chau
A,
CopenhaghenTu khi bat dlmd6i
mm
cdcau kinh te' cua Vi~tnam da va dang tdli qua qua trinhchuy~nd6i cdban. Trong h~ th6ng cd si!:Jcua caccuoc cai each, khu Vl,ic conq nqhiep nqoai qu6c doanh non tre da dtt<;>,c giao mot vai tro quan tronq d~tao viec lam, thu nhap va tang trttbng cho toan dat mldc. Tuy nhien cac se>li~u lien quan de'nvi~cthuc hien cua khu vue:nqoai qu6c doanh nqoaitritnonq nqhiep, da dtta ra nhung ke't qua hon hop va nhin chung cho thay rang khu vue:nay van chtta dap ung dtt<;>'c sI.! mong d<;>'i cua conq cuoc cai each trong vai tro nhir mot dQngcdtang trttbng cua minh. Tuyv~y,viec thuc hien cua khu Vl,ic san xuat nqoai qu6c doanh da eo nhung thanh t1,1\J dang k~ ca v~ nhung con s6 cOng nhtt cac pham vichuy~n d6i b cap dQ vi mo. Thap
kY
90da chung kie'n mot sI.! phat tri~nnhanh chonq v~ hQi nhap thi tniO'ng b Viet nam, ke't qua la nhung khac biet giO'a mien Bac va mien NamVi~tNam, giO'a khu Vl,ic nonq than va khu VI,ic thanh thi cOng nhttcac khu vuelien thanh thi va lien nonq than da dtt<;>'c thu hep dang k~ v~quy mo doanh nqhiep, hieu suat va Mn Ittdng.1Trong vonq 10 nam qua da eo mot sI.! thay d6i re r~t v~ nhung ngttdi thanhI~pdoanh nqhiep,
Trttdc day, hau he't cac can bo quan 19 dtt<;>,ctuy~n dung tU dQi ngO nhung ngttdi cang nhan, con trong phan l6'n cac
ea
si!:J thanh I~p tU nam 1991, chu doanh nqhiep lai la nhung ngttdi da rung eo kinh nqhiem tU cac vitri quan 19, chuyen man hoac hanh chinh, Di~u nay cho thay viecchuy~n d6i cua khu Vl,ic san xuat ngoai qu6c doanh trong nhung nam 90da tqO nen sI.! thay d6i v~ dinh tfnh, doi haik9
nang quan 19 khac xa vO'i nhung ki nang can co d~ quan 19 ctta hang. Trong cUQceMu tra nam 1997, khu Vl,ic san xuat ttt nhan b Vi~t Nam re rang da trb thanh ngu8n cang vi~clam cang an Ittdng chli khang phai cang vi~ctt!tqOvi~c lam tqi cac khu VI,ic thanh thj va nang than. So sanh vO'i ke't qua cua eMu tra nam 1991 cho thay, lao dQng 100% thdi gian dtt<;>'c httbng che'dQ thttbng va khang thuQc hQ gia dinh da trb nen ph6 bie'n hdn trong cac 10qi hinh doanhnghi~p k~ca b thanh thj Ilm nang than.
SI.! chenh I~chh9C van giO'a mi~n Bac va mi~n Nam d~ c~pde'n trong cUQcdi~utra nam 1991 nay da dtt<;>'c thu nha Iqi trong CU9c di~u tra nam 1997, tuy nhien trinh dQ h9C van cua Il.!c Itt<;>'ng lac dQng nang than van thap hdn so vO'i thanh thj. Can phai Iw 9 rang khu Vl,ic san xuat ttt nhan cOng da tqO dl1<;>'c nhi~u cd hQivi~c lam cho nhung ngttdi chI hoan thanh chttdng trinhti~uh9C chli khang phai chub'ng trinh ph6 thang, day la nh6m Il.!c Itt<;>'ng lao dQng phan 16'n bj 10qitrittrong cac cdhQivi~clam b khu Vl,ic Nha nttdc. Csmi~n Bac, it nhatmQtntta lao dQngtrttdc day da rung tham gia cangvi~ccua mQt
ngttdi lao dQng san xuat, va co th~ nhi~ungttdi trong se> h9 da rung lam vi~c trong cac doanh nghi~p Nha nttdc. Th~mchi trong cac doanh nghi~pb nang than, kinh nghi~mtrttdc day da rung tham gia lao dQng san xuat dttO'ng nhtt con ph6 bie'n hdn nhung kinh nghi~m kie'n thlic rieng v~ nangnghi~p.Ngtt<;>'c Iqi, kinh nghi~m kie'n thlic rieng v~ nangnghi~pkhang ph6 bie'n lam b ca hai mi~n Bac va Nam. Tren phttdngdi~ntfchcl.!C, di~u nay cho thay rang lac dQng khang bjd~yvao cac hoqt dQng phi nang nghi~p bC1i sI.! khang co kha nang d~ kie'm se>ng trong nang nghi~p. V~ phttdng di~ntieu cl.!c, can phai Iw 9 rang sI.! ke't n6i vi~c lam ngheo nan re rang giO'a nangnghi~pva nganh san xuat nang than cho thay sI.!
thie'u dQng ll.!c va linh hoqt ngh~ nghi~ptrong thj trttO'ng lao dQng nang than.
Ti~nIttdng b mi~n Nam dttO'ng nhtt cao hdn mi~nBac va b khu Vl,ic thanh thj thi cao hdn khu Vl,ic nang than, tuy nhien sI.! chenhI~ch v~ ti~nIttdng giO'a cac hinh thlic si!:Jhi1u doanhnghi~pkhac nhau la tub'ng d6i nha. Nhung nam 90da chung kie'n sI.! gia tangcdban trong Ittdng thl.!c te'va sI.! dm bang dang chu 9 v~ ti~n Ittdng giO'a mi~n Bac vami~n Nam, giO'a thanh thj va nang than cOng nhtt giO'a phl,l
IDieu tra nam 1991 bao g6m 932cd s?:J ?:Jkhu III,1c thimh thj (Ha n<)i, Hai phong va T.P H6 chi minh) va khu VVC nang than (Ha sdn binh, Vinh phD, Quang ninh, Long an va Ct'tu long). Dieu tra nam 1997 tie'n hanh tren 371 doanhnghi~pda dttqc dieu tra nam 1991,tren khu VVC thanh thj tvcmghiva?:JHa tay(trvacday la Ha sdn binh) va?:JLong an trong khu VVC nang than. Cu<)c dieu tra nam 1997 cling tie'n hanh tren 500cds?:J?:Jcac khu VVC d6 ma chlia dttqc dieu tra vao nam 1991.
nu va nam gidi.So sanh vdi tinh hinh trong cuoc (Mu tra narn 1991, cho tM·y
tY
tronq cua cac doanh nghiep tro cap xii hQi cho ngl1di lac dQng cua doanh nghiep do dii tang dang k~. Tuy nhien, buc tranh nay khong d6ng nhat. TrCJ cap xii hQi ph6 bien nhieu trong cac doanh nghiep dTp. H6 chi minh hO'11 cac doanh nghi~pcua 2 thanh ph6 phia Bltc va eo ban day vim la hien tuc;1n9 xay ra d khu vt,icthanh thi.Ban be va ngl1di than dong vai tro quan tronq trong tuy~ndunq lao dQng, vai tro trao d6i lac dQng hoac cac bien phap hinh thlic khac v~can d6i lac dQng vim chua ph6bien. MQt 56 it doanhnghi~p vim phan nanv~ nhfing kho khan trongvi~ctim kiem lac dQng lanh ngh~. Nhin chung,
tY
l~ huy dQng lac dQng dliO'ng nhu van con kha thap. Mi;lc du v~y, cac doanhnghi~pdTp. H6 Chi Minh va cacdoanh nghi~ptu nhan noi chung lai nam ngoai quy luat nay bdiho dangkY tY
l~ doanh thu lac dQng cao hO'11 nhieu, Tlidng h!nhuv~y,an toan vi~c lam dliO'ng 0011di~n ra kha t6t dep. Rat it doanh nghi~pthong bao rang hoera
sa thai lao dQng trong namvUaqua.Ro rang sI/.chuy~n d6i khu Vl/.c san xuat ngoai qu6c doanh
era
di~n ra thong qua hai qua trinh song song. Tntdc het do la thong qua sI/. xuat hien cac doanhnghi~pmdi eoquy rno lon hO'11, t~p trung nhieu v6n hO'11 va vdi nang suat lao dQng cao hO'11 cac doanh nqhiep hien tai. Qua trinh thu hai chinh la tang tntbng vachuy~nd6i cac doanh nghi~phien tai. Trong ca hai IOQi hinh doanh nghiep hQ gia dinh va tu nhan, cac doanhnghi~pmdi thanh lap vdi thC1i gian it hO'11 eo xu hl1dng quy rnokmhO'11 cac doanhnghi~pthanh lap tntdc do, ~c biet d khu Vl/.c thanh thi, Cac doanh nghiep hQ gia dinh thanh l~pvdi thoigian it hO'11 dl1dng nhu clingt~ptrung nhieu v6n hO'11 cac doanhnghi~pthanh lap thanh lap lau narn hO'11, di~u do cho thay sI/. khac biet gKta cac doanh nghi~phQ gia dinh va cac IOQi hinh doanh nghiep khac trong linh Vl/.c nay dang giam dan.
Moi tntdng dang trdnen ngay cang thu~nl<;>'i cho tang tntbng va kha nang 6n dinh lau dai cua eac doanhnghi~ptu nhan; tuyv~yconnhi~uvan de van chtta dl1CJc thl/.Chi~n d~6n dinh sI/. tang tntbng nay. Vdi cd che tuO'11g d6i thoai mai ve gia nh~p hay tUbO linh Vl/.c thau khoan cilng vdi mQt chfnh
quy~nthl,1 dQng, quitnhi~udoanhnghi~p
era
<Mu tu ngu6n v6n tiet ki~mcua minh chu yeu trong eac mi;lt hang Mu dung gia dinh va c6 gtmg ban trong eac thanh ph6, ket qua la rat nhi~udoanhnghi~pera
chjuthat bQi bat k~ quy mo cua doanhnghi~pdo nhl1 the nao do bdico qua nhieu cQnh tranh. SI/. khong 6n dinh nay, th~t khong may lQi kha ph6 bien d6i vdi eac n~nkinh te dang trong qua trinhchuy~nd6i nhl1 Vi~t Nam, hoan to~mkhong th~tranh khoi d~ duy tri sI/. t6n tQi cua cac doanh nghi~phoQt dQnghi~u qua nhat.
Viv~y, mQt quyet dinh chinh siich quan tr9ng phai la tranh xa va IOQi tritt~nQn quan lieu, hanh chfnh hay khltc phl,1c eac trdngQi, vlidng mltc khac trong vi~cthanh l~peac doanh nghi~pmdi, cling nhl1d~cung cap khung phap19va hanh chinh cho vi~cdong ctta cac doanhnghi~pmQt each cotr~th!.
Van d~cap thiet nhat do la tQodi~u ki~n thu~n l<;>'i cho eac doanh nghi~phQ gia dinh d~ chuy~n sang eac hinh thuc sdhuu "tien tien hO'11". Nhu cau v~Cdche thj tntdng lac dQng hoQt dQng t6t, co hi~u suat cao va co kha nang dong vai tro hi~u qua trong vi~ccan d6i lac dQng cling nhl1 t6 chuc eac khoa dao tQo ngltn hQn va tai dao tQo cho ngl1di lac dQng ngay cang tang. Cling co th~co mQt nhu cau t6 chlic dao tQo quan trj kinh doanh ban <Mu va qucln19doanhnghi~pcho cac nha quan19va chu doanh nghi~p hQ gia dinh d~tQO di~u ki~n cho phitt tri~n vamd rQng eac doanhnghi~pnay, bdivikien thuc can thiet d~ di~u hanh hoQt dQng cua doanh nghi~pquy mo "Idn hO'11" v~ nhieu mi;lt khac xa vdi nhfing gl can thiet d~ di~uhanh doanhnghi~phQ gia dinh nho.
Tien si P. Ronnas la GiamD6ccua Vi~nBltc Au Nghien CUuv~ Chau
A,
(NIAS) CopenhaghenTien si Bhargavi Ramamurthy la nghien cUu vien cua TrIiO'ng DQi H9C Stockholm, Stockholm School of economics
30
Cac tac ph~mve Vi'i!t Nam g6m:
Per Ronnas and Bhargavi Ramamurthy ed., Entrepreneurship in Vietnam: Transformation and Dynamics in Manufacturing in the First Decade of Reform, NIAS/Curzon, July 2000
Bhargavi Ramamurthy, "The Private Manufacturing Sector in Vietnam: An analysis of the winners", Working Paper Series in Economics and Finance No. 251, Stockholm School of Economics, August 1998
Bhargavi Ramamurthy, 'The Private Manufacturing Sector in Vietnam 1991-97: An analysis of the deceased", Working Paper Series in Economics and Finance No. 252, Stockholm School of Economics, August 1998
Per
Bonnas,
"The Transfonnation of the Private Manufacturing Sector in Vietnam in the 1990s" , Working Paper Series in Economics and Finance No. 241, Stockholm School of Economics, May 1998Per
Bonnss,
1992, Employment Generation through Private Entrepreneurship in Viet-nam, Ha Noi:ILO
Per Ronnas and Orjan Sjoberq ed., Doi moi : economic reforms and development policies in Vietnam:
papers and proceedings from an international symposium in Hanoi, December 12-15, 1989 , Stockholm: Swedish International Development Authority, 1990.
32
Quan h~