ijŁģĭń II İĿĻĹ ŀĪĺŁĪŎĸģĺĿŐţģŁĦ
į ʼnĪĭń 6 ģŁĮģ ŗŁŌĮńĪ ōĸĿ ĤĿĻĩŁĩī ʼnĹĤļĦĸĿįļįĺ ŀģ ĪŃĮŁŏĮŌļńķ ʼnį
1. ģŁĮģ ŗŁŌĮńĪ ōĸĿ ĤĿĻĩŁĩī ʼnĹĤļĦĸĿįļįĺ ŀģĪŃĮŁ
1.1 ĺŁŌĻĪĭńŒijŁŏĻœĸĿįļįĤœŁĭŁĪijŀĦĭĿĸŁĩ
¾Ê¼¤¡Ã½ÆÃÒ¡ÁÊ¢¼ÃÉÇ £¡¢ÉÁÁ£½
¢ÁÈÓ ¡ÁÁÁ¼ÃÉÂÉ¤É ¢¾ ÃÒ¡ÁÊ¢ÒÉÈɤ£¾¡Á¡Ò¾
ÙÒÁÆ¡ÂÒÁ¼Ã III ÄɥʡÅÉ£¾Æ ¡ÅÉÒÉ ÒÇ
ÙÅ ¡ÆʬʼÃɾÁɦ¼ÁÙ¡ÃÃÀÉÈÊÉÒÃÒ¡Á¤É¡ÂÉÁ ¢¾ Á.
Åʡ¡ÃÃÒǣɬÁ £¡ÂÀ, ÁÀ
¢¾ Ê ÀÉÀ¡Ã¥Ê ¡À¾Á¢ÓÆÊÀ (¢Óʼ
Å¡Æʼ¼ÇüÀ¾É¬ÁÆ¡ÂÁÊ¡ÃÒ ¢¾ ÃÀÒ¬ÄÉÀ£¬Ã).
ÒÀÉÈÊÒʼ ¢¾ Ò¡ÅÈʼǥʡÃÄÊÉÓÇ¢Ó ¡ÓÁ
¤ÊÁÆ¡ÃÃÒÁÆÒÇÉÒ. ¤Ã. 476 ££¡Ã (Odoacer) ÆҬʡÆÉ
¢¢Á ¼ÃÉ¡Á¬ÄɤÁÇÉÆÉ¡ÅɼÁÙ¼ÃÉ¥Èɼ¡¬Å¼ÒÃ
¡Ã½Æ¥ÊÇã½¢Á £É¾ÆÊ£½È½Ç ¼ÃÉ¡ÁÁÆÇ¼Ê ¢¾ ¾Æ¾Ê
ÆÁÆ¡ÆÉÁÁÉÂÊ¡Ã ¡ÓÁ¤Ê¾Ê¼¤Æ¡¼¡¾
¡Ã¢½¡ ¥ÊÂÊǾƤà . 476 Á¡ÁâÉÂÊǾ
ʼ¥ÈÓ.
1.2 ģŁĮģ ŗŁŌĮńĪ ōĸĿ ĤĿĻĩŁĩī ʼnĹĤļĦĸĿįļįĺ ŀģĪŃĮŁ
¾Á À¡ÃÄÊÉÈɤ¢¡ÒÁ¼ÒÃà £
¡¢É¡¼Ã¤¾ÒÆÆÊ ¾ÒÉÒÁ¼Ã III É .
ÉÒ¼ÒáýƾÁÂÀ¡ÃÄÊÙÁÁÁ£½¢ÁÁ¼¾¤
Ã. 476.
ÙÁÁÁ£½¢ÁÅÁ¼¾Â¢É¦¼ÃÉ¡ÃÆÈɤÊÀÁ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
82
Á£½¢Á ¤¡ÅÉɥʢÆÒ¡Á¡¾ ¢¾ÊÒ¡Á
ÁÊÈɼÆÉÒ¥ ¢ÉÁ¡ÙÆÉÁÊÆÆÒÈÉÀÉ¥ÊÆ ¡ÅÉÃÈÊÓÆÁ
¡. Á¼ÃÉÇÉÆÊÁÊÄÊÀɥʡÁÁѽÁÉ, ÁÂ, þÃ,
¢Á¢¾Åɦ.
¤ÁÊ, Á¼ÃÉÀÁÒÉÈÉ¢ÉÁ¢½Á(Franks)¼ÃÉÁÊÈɼ¼Â¡¬Å
Á£ (Gaul) ÁÇÁ¢É¡¼Ñ½ÁÉ. ÁÃÊÊÁÊÄÊ£ £¾ Ò (Clovis, . 481-511) ÃÈÆÈɽà ¢¾ ÆÒ¡¡Á
¾ÒÆ ¡Ã£½Òá (Merovigien) ¼ÃÉÃÀÈÇ¢ÉÁ¢½Á £¥ÓÁ
¬Á¬È¬½Â£¡¢ÉÁ¢¾ÁÒ¤
¢ÒÊ£. ¢ÉÙÁ¡ÃÒ £¾Ò ¢¾ÊÒ Á¢½Á ¥ÊÃ
¢¢¡ÅÉ ÒÁ¢É¤. ¢ÉÓà . 771-814 ¤Ê
Æ¡ÆÊ¡¾Ã Á¢½Á ¥ÊÁÅÈÉÒ¡ÁÊ¢ ¢¾ ÓÇÉ
¡ÓÅÃÁʬÄÉ. ¤¥¡¾ÃÃÊ ÀÈ¥ÊÃÀÁÁ¬Æ
Á¥ÊÁʤʡ¾ÃÒÉ¡Á “ÁÁ£½¢Á¡ÒÁÆ”.
2. ĸĿį ʼnįģŁĮİʼnģĥļĦĺ ŀģĪŃĮŁŏĮŌļńķ ʼnį
ÙÁÁÁ£½¢Á¡ÒÁÆÅÁ¼¾¤Ã . 476 ¡Ã½Æ¡ÒÁÆ
ÊÒ¡ÆÊÈÉÇ¢ÉÒÁÆÒÇÉÒ ¡ÅÉ¡Ãâɡ¡ÂÉÁ
¢¾ Á. ¤ÉÒ¡Ò¾ÁÉÉÒÁʥʡÃÃÓȢƬÄÉÄʤ¡Ã½Æ¡ÃÊÒÉ
¾ÆÁÂ(Feudal System) ¡ÂÉ¡ÃÄʤѽÁÉÉÈÉÒÁ¼Ã V ¢¾
ÙÁÁÊÀ¥¼ÆÉҡýÆ.
ÓȢƤÉÁÊ Ã¢É¤ʢÉÈÊ¡ÆÊÓÉÒÆ ¡ÅÉ
Á¥ÊÓÁ¥¤Æ. Á¢ÉÒÁ¼Ã VI ¡ÁÆÊ Á¢½Á (Franks)
¥ÊÀÆ¡ÁÙÁ£¤ÊǼÇÆÊÃÒÆÓÁÁÃÀÉÁ¢¾ÈÊÓÆ
¡ÅÉÁ. ÁÉÁÊ, ¡ÅÉÀÒÇÄÉ¥ÊÃʼÁƤÊÃÒ
¡ÁÊ¢ ¡ÆÊÓÉÒÈÊÓÆ¡ÅÉÆ£ÁÉÉÒ. ÉÒÇÈÊ¤É ¡ÅÉ¥Ê
¢¼ÃÉÒʤÉÀ¢É¢ÉÒ¤ÊÁÁÓÆ (ÈÊÓÁ¤ÊÙÅÁÒÂ)
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
83
ÆÀÁ¡ÅÉ¡Á¢¼¼ÃÉ¡Æ¥ÊÓÁ¤ÊÆ¡¤¾ÁÔÒÁÁÓÆÀ
¢É¼ÃɤʼÁÊӾƥÃ.
¤¥ ÁÀÉþҡ¼¡ÁĢɢ¬Ê¬¡Âɢɾ¡¼¥Ê
âɡÁ¢ÒÊ¡¾Á¢ÒÊÊ ¼ÃÉÆ£ÒÉ ÆÄÉÃ
ÒÈÁ¢¾ÆÓÁÁÃÀÉÈÊƤ¢É¼ÃÉÆ¡¥ÈÉ£Æ.
£Ê¼ÃÉÃÓÈÓÉ¢ÃÊ ÊǤÉÃÁÒ ¢¾ ÃÀÒÙÀ
£É¾ÆÊÁ¾Æ¥Ê. ÁÉÁÊ, ÁÊÃÀÙ ¢¾ ¡ÁÊ¢
¡¼ÆÉÁÊÄÉÒÇÁÇ¥Ê ¢¾ Ò¼üÃÉüÃÉǤÒÇÇ¡ÙÆÉÁÊ
ÀÅÊ¡ÓÁÆÁ¡¼¤ÊÔ.
3. ÁơýƥÁÂ
¤¾ÒÉ Ã . 1100-1350 ¡¢Á¡¼¤¡Ã½ÆÃ
ҢɥÁÇÁ¢¾ÅÒÉÆ¡¡ÁÆÆÁʤÆÁÊ
¬ÄÉÁÆ¡ÁÉ: ÆÁÊÒ, ÆÁÊ, ÁÓÆ (ÁÒÂ) ÙÅ ÅÒÉÆ¡
¡ÁÒѽÁÉ ÙÅ ¡¾ÁÀ¥Ê ¡ÒɤÉÒÁÊâÉÁ¡¼ÔÒ¡¼ÆÉÁÊ ¼ÃÉÃ
¡Á¡¼£Á¡ÙÒÉ¡¼É¦¤¡Ã½Æ ¡ÅÉÒÉ¡¼Á
Â¥ÊÒ¡ ¢¾ ¾ÀÁ ÁÁ¤ÊÒǼÀÁ
Æ¥ÊÃÒÉ¢ÉÒÅɦ¡Ã½Æ, ÆÁÂÄÉá¾Ã ¢¾ ÀÉÆÈɤÊ
ÀÒÇ. ¢ÉɤÀÃ, ÁÂÀÆÈɤʾÆÁÂÒÇÒÂÃà ÒÂÈÊÆÅÁ¡Åɦ. ¡Ã½Æ¤¥¼ÁÆ¥ÊÆ¡Á¼Á ¡ÂÉ
¡ÁÆÁÊÆ¢¾¡ÆʼÃÉÂ.
¤ÒÁ¼Ã IX, ÒÁ ¢¾ ļÃÉÂÒ
¡ÁÀÂÉÒÆÒÒÇ¥ÊÆÆÀ¡¾Á. ÁÉÁÊ, ¤ÁÆÁÂ
ÄÉ¥ÊÁ¢É¡Á 2 ÆÁÊÉÁ¡Å: ÆÁÊÁ¢¾ÆÁÊÒ.
ÆÁÊÁÂ: ¥ÊÃÁ¢É¡Á 2 ÁÊÊÒÁÅ:
- ¡ÆÊÃÒ (Á) ¡ÁÈÊÃÀÈÇ, ¡ÁÈʤÊÒǼÀ¢¾¡ÁÈʤÊ
ŢɢÉÁǼÁÙ. ÇÈÊ¡ÁÀ¾ÂÒÁʤÊÀÁÊ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
84
Å: “¤ÊÒÉÒ¡ÙÅ¢¾¤ÊÀÄ” ÀÉÁÒɤÊÒÉÒ¡Ùż
¼ÄÉ¡ÁÀÊÂÁ¼ÃÉżÁ¥¡ÂÆÉÒ¾ÈÙ.
- ÒÇ: ¥Ê¢É¡Á 2 ¾ÁÅ: ÇÁÊÈ (Lord, ¡ÆÊÂɤÉ) ¡ÂÉ
¡ÁÒ¼ÃÉáÓżÃɤɣ¢¾Ã¼ÃÉÂÀÒÀÉ¢ÉÇ
ÁÊÀÉ (Vassal,ÈÊÓÁ¤ÊÙÅÁÒÂ) £¥ÈɤÊÆ¢ÉìʼÃÉÓÁ¤Ê¡ÆÊ
ÆÊÒ¡ÓÁÆÁÁÅɦ ÄÉ¥ÊÓÁ¼ÃÉ¡ÆÊ
Æ.
Á¼ÇÁʾÊÒ¢ÉüÃÉ ¢¾ ÀȤÂÁÊÊÅÁ
Á£Ã¼Á, Æ ¢¾Åʡ¡ÁÆ¡ ¡Âɤ¼ÃÉÂÁÉ
ÉҥʢɡÁ 2 ÉÒÅ: ¡ÆÊÂÉÃÀ£Ó, £, ¡ÅÉ,
Á, ¼ÆÉÊ, ¢ÉÀʾÀ¡, ɥʅ ¢¾ ¡ÆÉ¡Á¼ÃɤÊÉÒ¡ÆÉ¡ÅÉÀ
¡Ã¾Â.
- ÆÁÊÒ: ¡ÁÀ¾Á¢ÓÆÊÀ¤¾ÊÔÁƣìʼÃɼÀ¾Â
¡¼ÂÂÇ¢¾ ¢¼ÅÊÒÆÉƾ¤ʢÉÇ ÙÅ¡ÆÊ
¼ÃÉ ½ ƾ¢¾ÁÃÁ¼¡Ãɦ¡ÁÉ: ÃÉÆÒ, âÉ
¢¾ Åɦ. ÁÊ, ÉÒÁÀÊ¢ÓÓÁ¤Ê¡ÆÊÊÒÊÀ£Ó, ¼ÃÉ
Á¥¢¾ÒÔÅɦ.
¡ÂÒÉÉÒÅÆÃÉÈÓäÙÓÈ¢ ¢ÉÒ¡ÆÀ
ÃÒÉÒʼ¡¾ÁÊ ¡ÅÉÒ¡ÆÃÀÂÉÒÆÒ¤ÄÅÁÆ
Á¡ÁÉ: ¡ÅÉÅ¢Ó, Á¾ÊÔ, ÈÊ ¢¾ äÆÒ.
¡, ÉÒ ÁáҾÀÒ¬ÄÉÀ¾ÁÊ¡ÂÆ¡. ÊÒ¡ÁÊ,
ÉÒÄɥʡƤ¤É¤¾Â ¢¾ÓÈÊÀ¤Ê¡Á¤ɡÁÉ: À¤ÊÑÇÉ, È
ÑÁ¾È, Á¢¥, ¡ÆÀÊ¡ÆÊ¢¾Åɦ.
ÃÊ, ÁÃÒÁÒ¤¬½Â ¡ÂÉÃÀ¤Â¼ÃÉ¡ÆÊà Ò¢ÉÁ¤Ê¡ÅÉ¡ÆÊÃÒ¢¾ÁÒÃÈÊÈ, ¬Á¬È¡ÂÉÁ¢¾
ÁÅ: ¡ÆÊÃÒÂäɬ¡ÅÉÆ¡¼¡ÒÉÆ¡ÅÉÁÁÒ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
į ʼnĪĭń 7 ģŁĮŌĺņŒļĵŎĨĵĤļĦĸĿįļįĺ ŀģĪŃĮŁ ōĸĿ ģŁĮģ ŗŁ ŌĮńĪĸ ŀĪĭŃĭŅĮĮŃĩ ʼnĵ
1. ģŁĮĥ ʼnœĮijʼnįĭŁĦijňĵńĺŁĪ
85
ÙÒÉ¡ÆʬʼÃÉÆ. ÉÒÁÒÀ¥À¡ÆÊÃÒ ¡ÅɡâɼÂ
Æ¢¾ÊÒÓÁÉäʢÉÆ¡.
À:
1. ¡ÁÁ¾Ê¼¤¡Ã½ÆÄÉÁ¼¾¾Æ? 2. ¾ÁÂ¥ÊÀ¡ÃÄÊ¢¾ÆÒ¢Ò¤? 3. ¾ÆÁ¢ÉÁ¢¾Ã¾ÆÆ¢Ò¤?
4. ÁÆÁ¥ʢɡÁÁÆÁÊ¢¾¢É¾ÆÁÊÃƬʼÃÉ¢Ò¤?
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
86
į ʼnĪĭń 7 ģŁĮŌĺņŒļĵŎĨĵĤļĦĸĿįļįĺ ŀģĪŃĮŁ ōĸĿ ģŁĮģ ŗŁ ŌĮńĪĸ ŀĪĭŃĭŅĮĮŃĩ ʼnĵ
¡ÅÉÒÊҬʼÒ¼, ÒÂÙ¡¾ÅɼÃÉ¡ÃÅÂÁ¤
ÇÅ ¥ÊááÃÈÉÁÆ ¢¾ Âɤɦ¼ÃÉ¡ÃÄÊ¥ÊÆÉƼÆÀÉ
¾ÆÁÆɤÉÙÒ¡ÓÁ¤Ê¬ÀÉ¢¬ÁƤÉɦ¡¾Ã¡Ã£Äʤ
ÔÒÁÓÈ¢¾Â¡ÆÉ (ÁÂ) À¡¾ÃÉáÅÉ£ ¢¾¥ÊÂÊǾÆ
ÊÒÙ¡¼ÃÉ¢ÉÁ.
1. ģŁĮĥ ʼnœĮijʼnįĭŁĦijňĵńĺŁĪ
ÙÁ¼Ãɾ-Ò¼ ¥ÊÓÁÅÊÈ ¥ÊÆÉƤʢ¬É¦
£¡¢¬ÇÀ ¢¾ Ê¥ÊáäÉÆÒÉÀÉ
ÇÁÊ. ¡ÅÉÊÃÆÒÈ ÀÉÊÒ¡Ã½Æ ÄÉÊÙ¡ÅÉÀ
¬ÉÂÊ ¢¾ ¤ÔÒÁÀÊÒÁÇÂÀ¡Æʤ¡¼ ¡ÂÉ
ÙÊ ¢¾ ¢ÙÉÒÁǼÃÉÀÁ¡Ã½Æ¤¡Ò¾Áʢɡ¼Â¡ ¢¾
¡¼É¦¤Ã¡ÒÁ ¢É¡ÁʼÆÆ ¼ÃÉÉáÒÁÆ
¢¾ ¼¡¾¡Ã¢½¡ ÁÊ¡Á¥ÊÒÒ£¼ÃÉÇÊÒÀÉÊÉ¥É
¡ÁÀ.
ÊÒ¡ÁÊ, ÀÉÊҡýÆÄÉ¡Áʼ¤É ¡ÅÉ¥ÈÉ
¡ÒÁÊÒÓÔÓÈÊÉÔÒÁÁÆ, ¼ÀÁÅÊÙÄÊÄÉÆÊÆ¢¾
ÀÉÔÒÁ¡¾ÅÉɦ ¼ÃÉ¡Á¬ ÆÀ¡Ã¡ÃÈÉÁÆ
ÉÒÊÒ £¡¢ÉÒÓÈÊÉÔÒÁ¬ÉÒ£¾ÆÆ, Ò¼¤
¡Ã¡ÓÅ ¢¾ Ê¡Óšü¡¾, ¡Á¼Â ¢¾ Åɦ ¼ÁÆ¡ÙÆÉÁÊ¥Ê
¡Á¡ÅÉ¥¼ÃÉÀÁ¤ÊҡýÆÆÊÆ¡Áʼ¤É¥Ê. ÁÉÁÊ, ÆÊ
ÆÁʤɥʡ¾ÃÉÄʤÒÁ¼Ã XV-XVII ¡ÂÉÈÊÀ¤ÆÊƢɤÉÁÊ
¢ÉÁÇ(Portugal).
¤Ã . 1427 Ò¡ÓžÀ¼À¼ÃÉÀ£ ¡ÆÊ¡Ó½ÃÉ (Henry) ¢ÉÁ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
2. ģŁĮģ ŗŁŌĮńĪŌĺĪĬĿģŃĪĭŅĮĮŃĩ ʼnĵ
87
ǥʡüÀÙÒ ¢¾ ¥ÊÁÁÈɡɦ¤ÇÁ¾Á
Â. Àɤà . 1486 £¼£¾ÂÒ ¥Á (Bartholomew Diaz) ¥Ê¡Ã¼
ÙҾ (Lisbon) ¥¼ÑÁÉ¡ÒÁƽ ơÂÇ
¼Òà £É¢ÙÒÁà (Cape of Good Hope) ¡ÂÉÓÈʼ¤ÊÇ
¼Òý¢¾ÀÃÒÒÁ¼ÃÉÆ¡Áʼ¥ÈɼÒÃÃ.
¤Ã . 1497 Ò£ (Vasco Da Gama) ¥Ê¡Ã¼ÑÁÉ
¡ÒÁ½Â¥¡ÂÑÁÉ¡ÒÁÆ¡¥ÊÀ¡¾Á ¡ÁÁÒÉÒ¡Ã
½Æ¥ÊÆÊÆ¡Áʼ¡Ã¡ÓŤɾÒɼÒáýÆÁ¼ÒÃÃ.
¡ÅÉÁÇ¡Á¡ÆÊ¡Áʼ¥Â¡¼¡ÒÁ¢¾ÊÒ ¤Ã . 1492 ½ÂÆ¡Ã £¾ÆÁ (Christopher Columbus) À¾È¡ÓÅ 90 Æ¡Ã
¼¢Á ÊÇÁ¾Á ¥¼¡ÒÁÆ ¡ÂÉ¥Ê
¡Ã¼ÀÙÒ¡Â 4 ÁÊÉÒÁʼà 4 ¤Ã. 1502 ¥Ê¥¥¡Â¡½Â
Ó¡¼ÓȽÁ ¢¾ ½Â ¢¾ ¡ÁÇÉƼÀ¼ÃÉ¥¡Â¼ÒÃ
¡½Â ¢É¡ÅÉ¡ÁÒÅʡżÃÉ¥ÈɼÃÉÁÊÀÊÁ¡ÆʤÒɢɡÒÁ
¡ÄÉ¡ÃÊÒÅÊ¡ÅÒÉÒ¡¢.
Á¡Ã¡ÓÅÒÁÇÅÉÒÉ¡ÃÁ£¢¾Á(Fernando Magellan)¥Ê
ÀÒ¢ÁÊÊÒ¡ÓÅ 5 ¾À¢Á¤Ã . 1519 À
ÙÒÊ¢ÙǼÒá½Â¤Ê. ÙÁÁÊ, À¥ÊÀ¡ÓÅÊ
Çࢾ ¥¡ÂÈɡþ¤¡Å¡Ã . 1521 ¢ÉÀ¡ÃÃ
¼ÁÁÒÅÊ¡ÅÄÉ¡ÓÁ¤Ê¢¾Á¡ÃÒÂ. ¡Ô¡Ò£
(Sabastian Del Cano)ÈÊÉÒ¢¾Á¥ÊÀÒ¡ÓżÃÉ¡ÙšüÁÅ£
É¡Æʼ¡ Ê¢ÙÒÒÁÃÁÅ¢Á¤Ã . 1522 ¡ÂÉ
Ò¡Æ¡ÆÊÀÂʥʡÁÀÒÙÒÙ. ¡Ã¼¢¾Á
¢¾ ¡Ò £ ÁÒÉ¡Á¡Ã¡ÓÅÓ£¾ÁʼÀ¼ÃÉÆÆÀ¡¾ÁÁ¤É
ÙÒ¤ÒÁÇ. ÆÀ¡¾ÁÆÊƼÊÈà ¡ÓÁ¤Ê
ÒÁÇ ¢¾ ¢Á¡ÃÃÒÓÈÊÉÔÒÁÂɤÉÙÉ¡ÁÉ: ÆÊ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
88
Æ¡ÁʼʤÉ, ¢¢É¤É, ¤É ¢¾ Á¼À
ÀÒ¼ÃÉÃÈɤ£¾¤É£¡¡Â¢¾À¡ÂÉÒ¡Æ¡ÆÊ
¥Ê£¥ÊÓÁÉÈà ¡ÓÁ¤Ê£¬ÊÁơýÆÃÉÔ¢¥ÈÉÒ
¡¾ÃÊҬʢ¾¡ÂÃÒ¡ÁÊ¢ÄÊ.
2. ģŁĮģ ŗŁŌĮńĪŌĺĪĬĿģŃĪĭŅĮĮŃĩ ʼnĵ
ÁÇ ¢¾ ¢Á ÆÆÀ¡¾ÁÁʤɤÆÊƼ
¤É ÊÒ¾ÀɾҼÊÁ¡Â-À ¢¾ ÒÁǼÃÉ¥ÊÁ
¡¼É¦¡ÁʼʼÃÉƤɥʡÓÁ¤Ê¼Á 2 ¡¼Å: ¢Á ¢¾
ÁÇ ÃÒ¡ÁÊ¢ ¢¾ ¡ÁÀ¤£¾. ¢ÉÒɾÂ
¢¼ÄÂÆÈÉ¡¼¼ÁÀÊÁÁÙÊÙÁÒÉ¡¼Åɦ¤¡Ã½Æ ÒÇÄÉ
ÁÉÅÊÂÊ¡¼Ñ½ÁÉ, ÁÂ, £Ó¾Á ¢¾ Åɦ. ÆǼÊÁ¡Â-À¼ÃÉ
ÒÁÇ ¢¾ ¢ÁÇÊÆÄÉÆÈɤÀÅÆÁÊ¤É (
¼Ä) ¢¾ ¡ÆÊ£ÓÁ¡¼¼ÃÉá¡ÁÊ¢ÒÉ. ÁÉÁÊ, ÄÉ
¡ÒÆÊ¥ÊÒÉ ¢ÙɼļÀ¼ÃÉÆÁʤÉÆ
¢É¥ÊÇÊÆÁ¡Â-ÀÉ.
¬ÀÉ¢¬¡Â¼ÄÂÆ ¥ÊÀÉÆÒÄÊÆÅÊÆ¼Ä ¼ÃÉ¥Ê
ÊÒÇÊÆ¡¼Â¡ ¢¾ ¡¼É¦¤Æ¡Ã ÒÁÁ
¥ÊÅɦ¡ÁÉ: À¾Á¢Ó, ¼ÃÉÂ, ¡ÅÉÅ¢¾Åɦ. ÊÒ¡ÁÊ, ÁÆÁÊ
¤É ÙÅ ÆÁʼļÃÉÀ¾Á¡ÃÄÊ¤É ÄɤÊÀġƼÃÉÂÒÀ
Ê¡ÁÂÆÈÑÁ ¡ÅÉÒÓÁÉÃÆ¡. ÉÒÒÀÒÙÒÙ¼ÃÉÅÄ
ÂÀ¡ÁÈÊÂÊ¡ÅÊÆÒ. ÁÊ, ¡ÅÉÈÉÆÆÀÉüÃÉ¡ÂÉ¥, ÀÉÃ
ɼÀ ¢¾ ¡ÅÉ¡ÆÃÒ¤ÊÆÊÒÄÃÒ Ò¡Æ¡ÆÊÄÉÁÙÁÉ
¥Ù¡ÆÊÈÉÆÒ¡Å¤É ¢¾ ÀÊ¢Ó ¥¡Á¾ÈÊÆÁʤÉÈÉ
£ÓÁ£Ó.
¤¡ÅÉüÄ, ¢Ó, ¡ÅÉÅ ¢¾ ÅɦÁÅÊÙÄÊ ÓÈ¢À¡Ã¼Ç
¾Â¼ÄÂÆÀ¥Ê¡ÃÄÊʦÁ£¡£ÓÉÁÀ ÙÅ£ÓÇ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
2) ĥĹŁĵţŁĩĤļĦģŁĮĴņœĮĴňĹ ŀĪĭĿĮĿĭ ŗŁ
ÙÁ¾Æʾ¾ÁÁ£½¢Á (Decline of the Roman Empire)
¤Ã . 476 Æ¡ÂÒÁ¼Ã XV, ÁÆ-ÒÁ¼¼À¤¡Ã½ÆÆÈɤ¼ÃÉ
90
ÀÃ; £¡Ò¡Æ¡ÆÊ¥Êʡâɬ½Â, ʡáà ÙÅ ¡ÒÆÊ
ÒÂÉÔÒÁÒ¼ ÙÅ ÒÂÉÔÒÁ¼À. ÊÈʤ¡Ã¢É ÙÅ ¡Ã
¡ÃÒžƣ¼ÊÒÀ¾Ãɦ¡ÁÉ: áà (Peter) ¢¾ À (Paul) ¡Á¾È
ÂÆÀÁ¡È(Jesu)¼ÃɥʼÀ¡Ã¢É¬½ÂÉÒÊÒ¼Á
ÄÉÅÉÒÒÉÃÒÂɬÁ ¢¾ žƣ¼Å: À ¼ÃÉ¡ÁÒ£½¢ÁÅÊ
ÊÒÁÆÒ, áÃÅÊÊÒÄ¥ʡ¢É¡ÆÆÒÂɾƾÉÇ. ÉÒ¾Ã
¡¾£ (Galileo) ÈʼÃɡáÃÒÉ ¬ÉÒ£¾¡Á¬ÉÒÆÆÀšƼÁ¡Á ¢¾ ÈÊ
Åɦ.
2) ĥĹŁĵţŁĩĤļĦģŁĮĴņœĮĴňĹ ŀĪĭĿĮĿĭ ŗŁ
ÀÒÉ ÅÊÈÒÁ¼¼À (Renaissance) ¢Ñ½ÁÉÒÉ ¡Ã¤É
¡Â ÓÅÊÅÊÒÁ¼¼ÀÁʡá½Á ¢¾ £½¢ÁÅÃÁʬÄÉ¡ÅÉ
ÉÔ¢ÁÇ¢ÒÒ¤¥ÈÉ¢ÒÒ¼ÃÉÊÒ¬Ê, ¼Á¥Å
ÁÁÇÁ. ÅÊÈÒÁ¼¼À¡Ã½Æ¥Ê¡¾ÃÉÆÊÄʤÒÁ¼Ã XV ¢¾
ÂÊǾƤÒÁ¼ÃXVII.
3) ĺŁŌĻĪĤļĦģŁĮĴņœĮĴňĹ ŀĪĭĿĮĿĭ ŗŁ
¡ÅÉÆÁʼġÁÆÁÊÀ¡ÃÄÊ¤É ¢¾ À¾ÁÆÒ¥Ò¼Á¡Á
ÆÒ¢¼¤Ê¢É¾Â ¢¾ ÁÆ¤É ÃÒ¬¼ÃÉÀ¾ÆÃÒÂÈÉÉ¡¾Ã
¼Ê¢ÒÂ, ¡ÃÊÒǼÂÁ, Ò, Ê ¢¾
ÒÁ¼¼À. ÁÉÁÊ, ÄÉ¥ÊÆÊÒÊÅÊÒÁ¼¼ÀÈÓ¡½Á ¢¾
£½¢ÁŤɡ¡ÁÒÉÒÁ¼¼ÀÁÉÉÒ¡ÁÒÁ¼¼À¼ÃÉÃÇÉ¢¾¡Á
ÁÆÒÓÈʼÃÉÂɤʢÉÅÊÒÁ¼¼À£¾ ʼÁÉÁÒ
ÇɬÆÃÊÒ. 4) ĤĿįĹĮģŁĮĴņœĮĴňĹ ŀĪĭĿĮĿĭ ŗŁ
ÅÊÈÒÁ¼¼À ¥ÊÃ¥ÉÒÊÒ ¢¾ ÒÉ¥Ò¡
ÒÊҬʼʡÁ £¡¢É¢É¼ÃÉ¡ÓÁÊÒ£¾Â
ÄÊÒÓÈÊÉÔÒÁÒ¡Á£¾¥Ê¡ÁÀÒÙ¢¾¡Ã¢É
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
91
ÈÉ£¾¥ÊÉÒÊÒ. ÒÅÊÈÒÁ¼¼À¥ÊÀ¡ÃÄʤ
¡¼Ã¾ÃÉÈÉ¢¾ÙÁÁÊÀ¢É¥ÈÉ¡¼Åɦ¡ÁÉ: ѽÁÉ, ¡
¾Á¢¾¡¼Åɦ.
Á¾¡¼É¦¤¡Ã½Æ ¥ÊÃÆÀÁ¤ÒÅÊ
ÈÒÁ¼¼À¡ÁÉ: ½ÁÆÒ ½¡Ã¢¾ (Francois Rabelais) ¡Á¼ÁÁÁ ¢¾ Á
¢¼ÃÉÃÅÉÔѽÁÉ, ¡¡Ã (Descarte) ¡Á¼ÁÁ ¢¾ ÁÁ
ÈÊÃÆѽÁÉ, ¡¾££ ÒÂà (Leonardo da Vinci) ¡ÁÁ¢Ê
¢¾ ÁÒÂÒÀÒþüÃÉÃÅÉÔ, ¡Á¡ (Shakespeare) ¡ÁÁÔ
¾ÒÁÂÈÊÃÅÉÔ ¢¾ ÈÊÅɦ. ÁÁÒ¡ÙÆÉÃʥʤʡÅʤÆ
Á, ÆÔÆÀ¡ÃÒÂ, ÉÒ, £ÃÆÁÊÁÂ, ÁÒ
¤¬½Â¼ÃÉ¡ÁÈÊÃÒ ¢¾ ƬÉÒÆÒÆÁʼÄ.
ÁÊ, ÒÅÊÈÒÁ¼¼À¥ÊÆÈ ¢¾ Á¾¡ÃÇÉ
Ç, ¼Ò¡Æ¼¤ʢÉÇÆ, ÆÈÆÒ¼¼À ¢¾
Ê£¾¼ÁÒÁÇÂƼÃÉÊҬʤʢÉÁÆÃÊÒ.
ÉÒÁÒ¼¥ÊÃÆÊÆ ¢¾ ÂÂɤɦ¡ÓÁ¤ÊÇÃÒ
ÓÈÊ¡Á¤¡¾ÅÉ£¾¼ÃÉÆ¥ÈÉÙÄÊ. ÁÒ¼¼ÃÉÀÁ¤¡Ò¾ÁÊ
¢É£¡ÃÂÁ (Copernicus) Ò££¾ ¼ÃÉ¡ÁÈÊʼÂüÃÉÒÉ: Ò¡ÒÁ¡Á
ÈÁÒ ¢¾ £¾ÈÊÒ¡ÒÁ; ¾Â¡¾£ (Galileo) Ò£½
¢Á¡ÁÈÊÂʾ ¢¾ ¬Á¬ÈÒ£¡ÃÂÁ; ¡¡¾Ã (Keptler) Ò¡¾Á ¡ÁÈÊÆÊÆÆÀÒ¼ÃÉÒÇ¡ÅÉ¥Ò
ҡɦ; ÂÒ¡Â (Newton) ÒÁÂÆÊÆÆ¡£ÊÉÒ ¢¾
ÓÒÃ(Harvey)¡ÁÈÊÆÊÆ¥ÙÒÔ¡¾Å¢¾ÈÊÅɦ.
ÒÅÊÈÒÁ¼¼À ¢ÉÒÀÉÈÊ ¤Æ¡ÒÁ¼¼À¢Ò
ÂÁʼÀÂÆÁÊ¼Ä £¢ÉÁÒ¡ÁÀ¾ÁÆÊÀ¤ÀÉÊÁ
ÆÁÊÁ¼ÃÉÀ¾ÁÈɤ¼É¡ÅÉ£ ¼Á¡ÁÁ¥ ¢¾ À¾Á¢ÓÇÁ¤ÊÅÊ
ÒÁ¼¼À¡Ã½ÆÆÒÊÒÄÊÈɾÁÈ.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
92
3.2 ÂÓȬ
1)Ò
ÂÓȬ ¡ÂÒҽ¤¼ÒÃ¡Ã½Æ ¼ÃÉÀÉ
ÓÁÁÅÀà ¢¾ ÂÁÀÁɬÁ £¡
Æ£¾ÂÊÒÀ¡ÃÀÉÊ ¢¾ÂÓÈÀÁɤʢ¼¡Á
ÆÒÁÆÆÊÒ¥ÈÉÀ¡Ã¤ÉÄʤ¬½Â.
¡ÒÆʾҢ¾ÊÒ, ÂÓȬ¢ÉÒÀÉÈʾƢÒ¡ÆÉÁ
¢Ò¤ɡÅɤʢ¼¡ÁÁƤÉÅÁÆ¡ÆʼÄ. 2) ¡ÂÓȬ
ÂÓȬ¤ÁơýơÃÄÊÙÁ¥ÁÉÃÊ:
. ÒÆɬ:
¤ÒÁ¼Ã XVI ¬½Â¥Ê¡ÃÃÇÉ ¢¾ ÀÊÆɤÙ
¼ÃÉ¡ÓÁ¤Ê¬ÙŽÂÁ¡ÅÉ£¾Æ¢¾ÆÆÁ¼ÀÉ¡ÅÉ
Å. ¡ÆÁÉÉÒÁÊ Ç¬ÁÅÁ¢É¾Æ ¥ÊÁ¥
Ƥ ¢¾ ÇÊÉÔÒÁÒÔ¾ÁÙÒÉÂÁ¼À¼¬¤
¡ÁÈÊÀ ÙŠǽÂÁ. ÁÄɼÃÉÀÉ¡Æ
Æ¢¾ ÁÒÆ¡ÁÉ: ¤ÇÉÒÇÆ ÙŤ¾Ê, ÅÊÀ
¢¬É¬Ê¼Ãɼ¬, À¾ÆÃÒÂÉÈ¡Å¢ÇÁÊÈÊ¤É ¢¾
¢ÉÁÊÃÉÊ¡ÆÊÀ¾ÆÀ¢¬É¼¬£ÀÉÀÄ¡ÂÒ.
. ¡Å¡Â¢¾ÁÆ
À¡ÃÒÇÂƼÃÉÉÔ¢¼Ê¢ÒÒ¼ÃÉÒÉ: “
Ç¢ÉÆÒÁ; £¾Ã ÙÅ ÓÊ À¢ÉÇ¡ÁÈÊÊ ÀÉ¢ÉÁɾÀÊ
ÒÁ¤Ê¡¼¡ÆʼÒǤʤ£¾Ê¬Ê” ÁʥʡÓÁ¤ÊơýƤ
¥ ¡¾ÃÉÃÓÔÓÊÒ¡ÁÂÙ ¼Â¥Æ¤ÁÆ
¢¾ ¥Ê¡Á¡ÅÉ¥¬ÄÉ¡ÓÁ¤ÊÆÁÊ¡ÁÉ: ÀÉÊ, Á¼Ç¾Â ¡ÁÈÊÃÆ
¼Ê¡Â¢¼ÒÇ. ÒÆÁÊÃÊ ¥Ê¡ÃɼÒþƼĤÉ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
93
¾ÂÊÒÊÅʾ¤ɼÃÉ¡ÃÊÒÉ: ¡Â¼Ä. ¢ÉÒɼÁ
Æ¡ÙÆÉÁÊ¡ÁÉ: ÂÊÙÅÉ¡Â¥ÊÅ
ÒÁ¢¾ÁÃÒ. ÁÉÁÊ, ¡ÅÉÀÉÈÊÊÁÁÆ£¾ÂÒ¼Ä
ÄɥʤÊÓÈÀÉÈÊ¢ÂÊÒ ¡ÅÉÀÉÊÁÒÁ ¢¾Á ¡ÂÉ¡ÃÊÒÉ: “Á
¢¬” ¡Åɤʢ¼¡ÁÆÁÊÆ.
. À¡Ã¢ÒÒ¢¡ÆÂÆ
ÆÅÊÈÒÁ¼¼À¤¼ÒÃ¡Ã½Æ ¥Ê¡ÁÇÀ¡Ã¤ÁƼÃÉÃ
ÒÊҬʼÒÂÉÙÒÙ ¡ÂÉ¡ÃÊÒÉ: “ÁÇÂÆ” ¼ÃɤÊÙÁ¢Ò
Ò¢¡ÆÂÆ¡Á¼ÃÉÁʤ¡ÂÉ ¢¾ ¼ÂÁ. ¢ÒÒÂÃÊ
¥ÊüÂÆÉÙÒÙ¤ÁɤÊƤÁơýÆÓÈÊÁ¡¾Ã¢¾¡Æ
¾ÆÁÅÂÉÒÇÆ. À¡Ã¢ÒÒ¢¡ÆÂÆÃÊ ¥Ê¡ÁÆ
ÈÆ ¢¾ ÆÉ¡ÃÆÊÂǤÉÒÁ¼ÁÆ ÀÉ
¢ÉÁɾÀʤʡÆÊÉÒÀ¬Á. ÁÉÁÊ, À¡Ã¢Ò
ÒÂÃÊÄÉ¡ÓÁ¤ÊÁÁÆÁÀÂÒÂļÃÉÀÉÅÊ¢¾ÀÉ¡
ÆÁÒ¤½Â¬ ¢¾ÊÒÆÉƤÊƤÁÆÆÁ¼ÀÉ¡ÅÉÅ
¬ ÆÀ¥ÈÉÉÔ¢ÀÃÁɤÙÓÈ¢ ¡ÂÉ¡ÃÊÒÉ:  ÓȬ.
3) À¡ÃÂÓȬ
ÒÂÓȬ ¥ÊÀ¡Ã¡ÃÄʼÀ¤¡¼¡¾Á
¤ÊÀ¢Á¾È¢(Martin Luther . 1483-1546) ¡ÂÉ¡ÁÒ¡¾
Á, ¡Ã¤ÆÒ¼ÃɼÇ, ¢ÒÊ¡Á£Ã (Saxony). ÊÒÒƤÉÔÒÁ
¬ ¢¾ ¡¾ÅÉÆÊ ¾ÒÄɥʡÆÊÒ¡ÁÁÁ£ÇÃÔ
(Augustinian) ¤Ã . 1505 ¢¾¥ÊÊÅÉÔ¤Á¡¼ÒÒ¼ ƥʡÁ
¤ÒÂÃʼÃÉÒ¼¥¾Ò¡Á¡Ã¤Ã. 1521.
ÂÓȬ¾È¢¥Ê¡¾ÃÉÄʤÃ. 1517 ÙÁ¼ÃÉÁ
¾Ã£¼ÃXÊ¡ÂÀÒÙ¡ÅÉÂÁ¢¾Æ¢ÉÒ¢ÁáüÃÉÇ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
94
£½ ¢¾ÊÒÀ¡Ã¢¾À¬ÉÁ¥É¼ÆÉÒ¼ÇƢɤ¡¼¡¾Á,
¼ÀÃÊ¡ÓÁ¤Ê¾È¢¡ÃÒÀÉÀ¤¡¾È¢¡ÅÉÒÉ¡Áʼ¼ÃÉÇÆÊ
¥Ê ¢ÉÆ¡ÊÁÉÄÙÁ¼¬ ¢¾ ÂÁÀÁÉ
¡ÆÊÉ¡ÁÉÁ. ÁÉÁÊ, ¾ÒÄÉÔÆÒÂÉÒÁ¥É¡Á
¾¢Á ÀÒ 95 ÀÊ £À¥Â¬ÊÈ£ ¢ÉÒÂ
¡Á¡Ã ¤ÒÁ¼Ã 31 Ǿ à . 1517. ÙÁÁÊ, áÁ¡¾Á
¡Ã¢É¥¤¼ÃÉÁÒÊÒ. ¡ÃÊ ¥ÊÓÇ¢ÓÄÊÆ¡ÓÁ¤Ê¾È¢
¢¾ Á¡ÃÃÒÁÄÊ. Á¾Ã£¼Ã X ¥Ê
Á¥¾É¾È¢ ¬ ¢¾ ¤ÊÀ¾Á¾Æ£¼, ÊÀÉÇ¡Æ
Éңà ¢¾¾¤ 60 ÒÁ. ÁÉÁÊ, ¾È¢À¡ÁÊ
¢ÆÒÒÁ ¼ÃÉÇ£½É¡Á ÊÒ¡ÆÀÁÉÁ¾£½
¢Á¼ÃÉ£¢ÉÒ¡Á¡Ã (Wittemberg) ÀɬÊÁÄÒ¼¥¾ÇɬÄÉ ¤
¡Å¼ÁÒÃ. 1520. ¤ÒÁ¼Ã 3 ÁÃ. 1521 Á¾Ã£¼ÃX À
Á¥¾É¾È¢¬ ¢¾ à 4 ¡ÅÀÉ ¾Á¢ÉÁÁ
£½¢ÁÁÁÂÀÒÉ: ¾È¢¡ÁÆÆ.
¢É¡ÅÉÒɾȢ¥ÊÓÁÇÊ¡ÆÊ¡½¡Ã½Â(Frederick)ÈÊ
¾Á¡Á£Ã ¾ÒÄɥʢÀì¤É¡Á¡¾Á ¡ÂÉÀäÉÃÊ
¥Ê¡Ã£¤ÊƼÆÉÒ¥ÄÙÁ¼¬ÊÒÆ¡ÉÒ
ÂÉÄÊ ¢¾ ÁÃÒÀÁ¼ÊÒÁà ¡¡ÁÒÁÀ¼ÃÉÔ¡Á
ÅʡżÀ¡¾Á. ÁÊ ¢ÒÒ¾Ȣ ÙÅ “¾Á¼Â¾È¢
(Lutheranism)” ÀšâÉÁÊ¢ÉÃ. 1515 ¡ÁÆÊ.
¢ÒÒ¾Ȣ ÁÉÈÆÒ¡ÅÉÆÊ¼Ç ÙÅ ¼ÃÉ¥Ê
¼À¥ÒÊÀÉÀ¡ÂÉÒÆÙÅÉÒǤÊÆÊ¥Ê Ã¢ÉÀÀ
¡ÆÊ¥ÂÁ¤ÂɼÃÉÃÄÉÆÊ¥Ê. ¡ÅɤÊÒÁ ÙÅ ¬ÂÓÈ
¥ÈÉÀ¾ÂÇÁÊ ¾È¢ ¥ÊÁ¢Á¢ÉÁÁ¡ÆÉÅ: ¾È¢¥ÊÁÉ
¤ÊÆÃÒ¡ÅÉÁʤÒÂÆ, ¾Æ¾Ê¼ÇÓÈɦ ¡ÁÆʢɼÃ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
95
¼¬¼ÃÉÁÆ, ¡Å¡Ò¾ ¢¾ ¾É, ¾Æ¾ÊÉÔÒÁÀ¼ÃÉÂ,
ÁÂÒÁ. ¼ü¬¼ÃÉ ¾È¢ ÁÓÁ¥ÒÊÅ¡ÆɢɼþÊ.
ÙÇ¢¾ÊÒ, ÂÁ¼¬ÂÓȾȢ¡ÃÊÒÉ: “£½¡
¢” (Protestant). ÂÓȬ¾È¢ ¥ÊÓÁ¬Á¬È¡ÆÊ
¾Áɦ¤¡¾Á£¡ÒÆÁÊ¢¾Ò. ¡ÂÉ
¤À, ¾È¢ÀÀÉ¡ÁÃÁÒÀÉÈÊ¡ÅÉÆÉÆ¡Ò¼ÃɤÊÀ¾Á
ÓÇ¢Ó, ¾Ò¡ÁäʤÊÒ¼ãÁÂ.
ÂÓȬ¾È¢ÃÊ Á¥ÊüÂÆ¡ÓÁ¤Ê¡ÃÃÒ
ÂÓȬÄʤ¢ÅɦáÁÉ: ÒÂÓȬ
¢ÒÁ(Jonh Calvin . 1509-1564) ¤¡¼Ò¡â¾ ¼ÃÉ¡ÃÊÒÉ: “¾Á¼Â
¢ÒÁ” ¢¾ ÒÂÓȬ Ë (Jonh Knox) ¤¡¼
Á¢¾¼ÃÉ¡ÃÊÒÉ: “¡½¥¡¼Ã½ÂÂÄ” (Presbyterianism). 4) ÆÂÓȬ
ÒÂÓȬ¼ÃÉ¡ÃÄʤ¡Ã½ÆÃÊ ¥ÊÆÉƼƼÁÊà ¢¾
ʾƤʢÉÁơýơÁÉ: ¤Êà ¡Â¢ÉÒÉÂÓȤʡÃÂ
¤É ¼ÃÉâÒÀ¢ÉÁ¥¾Á¼Â£½¢Á£½Â¡ÃÀ, ¢ÉÁ
ÀÃÆáÓÁ¤Ê¬½Â£½¢Á£½Â¡ÃÃÁǤÊÉ¢¾
ÆÆÒÆÓÁÇÁ. ÁÊ, ÆÂÓȬÃÊÁ¡ÓÁ¤Ê¡
¾ÁɦÃÒ¡ÁÊ¢ ¡ÅÉÒÉ ÒÁÀ¡ÁÉÒ¬ÄɼÃÉʡäÊ
¢É¾Á ¢¾ ÁÆÁÒÁÀÒ¬ÄÉÀÅÉ£¡Á¾Á. ¡ÁÀÁ
¤ÂÓȬÃÊ ÉÒÙ¡ÓÁ¤ÊƼÆÉҥã¥ÊÓÁÄ
Á¡ÁÆÉÇ¡ÅÉÅ¢ÆÒ, ¡ÓÁ¤ÊÇ¡ÃÉÒ
¡ÅÉÁʤơ. ¼ÃɼÇÆÉÀÃ¥ÊÊÒÆ¡ÁÊ ¡ÁÒÅÊ
ÒÓÈʤʢÉÇ ¼ÃÉÊÒÄÊǤɼÒÃ¡Ã½Æ ¡¡ÓÁ¤ÊÒ¼
-Ò¼¼ÁÙ¥ÊÀ¡ÃÄÊ ¢¾ ÆÒÒÈÉÁ¥Á¼Ê
Ê.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
96
¤Ê¾ÆÁÊÂÓȬÃÉÒ¤ÊҼơ¼Å¡Â
ÒÀÁ¾ÒÉ¡¼¡Á¡Ò¾Æ Æ¡ÂÒÁ¼Ã XVI ¤Ê¡Ã
ƬÄʤ¼ÒáýÆÙÁÊ¡ÁÉ: ƾÒÉ¡ÆÊ¡¾Ã¼ÃVÁ
ÈÊÆÁ¾ÁÉÈ¡¾Á ¢¾ ÅɦÃ. ÃÊ, ÂÓȬÁÀÉ
¤Ê¡ÃÒ¡ÉÙÒÙ¼ÊÁÂÀÅÃÒ¡ÁÉ: ƬÀɤÊ
¡ÃÒÒÇÉÒ¼ÆÉÒ¤ÁơýÆ, ƼÃÉÃÒÓÈÊÙÅÆÃÊÅÃÒÂÊ
¾¼ÃÉáÆ.
ÙǾҢ¾ÊÒ, ÂÓȬ ¢ÉÀÉÈʾÒɾƢÒ¡ÆÉ
Á¢ÒÂ¤É ¡Åɤʢ¼¡ÁÁƤÉÅÁÆ¡ÆʼÄ. ÂÓȬ
ÃÊ Á¡ÁÉ¢¤Ê¡Á¡ÂÒÆÉÓÈƾÁÂ
¼Á¡ÁÁ¥¬ÄÉ ¼ÃÉ¡ÓÁ¤Ê¾Æ¼ÃÉÄÅ ¡Á¡ÅÉÒÁ¢¼
ƤÁÆ ÊÒÈÉÒÉ¡ ¢¾ Ç£. ÂÓȬÃÊ ¥Ê¡ÓÁ¤Ê
¬£¾Â ÃÉԢƾÔÀÃÉÒ¤ÉÒ¬ÄÉ ¡ÅÉÁÇŤÊ
¢¼¡ÒÉ¡ÆÉÄÉÓÔÓÊÁ¼ ¢¾ Ò¡ÅÉÅÆÅ
¥Ê. ÃÊ, Á¢¬ÁƤʡÁ¡ÂÇÉÒ¡ÁÇ
ÊÃÒ¡ÅɼÃÉáƣɾ¤ÊÓ¡É.
4. ÒÀÉÈÊÆÁʼÄ
4.1 ÀÉÈÊÒ¡¾Á
¤ÉÒ¼ÃÉÀ¡ÃÂÓȬ, Åʡ¡¾ÁÆÀÉ
ÉÓÇ¢Ó, ƼÆÁÆÁÊÁÂÁâÒÂÓÁ¡ÃÄÉ¡ÓÁ¤Ê¡¾Á
¡Á¡¼¼ÃÉÙÊÙÁÒÉ¡¼Åɦ¤¡Ã½Æ. ÆÁÊÒ¡Å ¢¾ ÆÁÊ
¼ÄÃÒÊÁ¼¡Â ¢¾ ÁÆ£¡¼ÊÇ
À-ʤÊÃÒ¡ÁÊ¢ÊҬʡÅÁ¡¼Åɦ ¢ÉÀÅƬÉÒ
¾ÁÂÙ ¢¾ ¤ÔÒÁ ÒÀÅÆÃÉÈÓÃɬÁ.
ÊÒ¡ÁÊ, ÆÁʼÄÄÉ¥ÊÅ¡ÆÁ¼ÇÂÓȬ ¢¢ÒÂ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
97
¢Á ¾È¢ ¡ÅÉ¡ÆÊ£ÓÀ¾ÁƼÇÉÒ¡ÆÊÓÉÒÒ
ÀÉÈÊʾÁÂÉ¢¢ÓÆ¡ÁÆÒ¼ÃɤÉÙÒ.
ÈÊ¡ÁÆÒ¢¼¤Ê¢É¢¢ÒÂ¤É ¼Á¡ÁÈÊÀ ¼ÃÉÃÒ
ÀÉÈÊÒ¡¾Á¢É¼É£¼È¡Ã(Thomas Mouser, 1493-1525)
¥ÊÉÒ¼À¼ÃÉÉ¡ÅÉÆ¢¾£Ã¾Á¼ÃÉÙÊÙÁ.
£¼ ¥Ê£¡Ã¢ÉÒÇÉ¬Æ ¼ÃÉÊÊÁƼÃÉÃ
ǼÀ, ÃÂÙ¢¾¼ÇÆÃ¡à ¼ÉÄÉ¥ÊÓÔÓʤÊÒ
¡Á¬ÄɤÔÒÁ¾ÇÄÊÀÉÈʣɾÆÊÆÁÊÆÃÉÈÓÃÉ¢¢Ó.
ÀÉÈÊ¥ÊÀ¡Ã¥É¡ÁÒÒÊÒ, Ç¡Å ¢¾ ¥Ê
¥¤ÉÙÒ £ÓÔÓʤÊÀÆÁ ÊʾơÂ
¡Á¡, ¼Ê£Ó¢É¼ÃÉ¢¡ÁÁ¤¾Ò¤Ê¡ÆÊ¡ÁÁ¬ÄÉÁ
ÔÒÁ, ¼ÇÆá¾Ã¤¡Â ¢¾ ÒÁ¼¼ÀÁÆ. ¢É¥
ÁÉÉÒÀÆÆÒÀÉ¥ÊÆÀÅÒÇ ¢¾ ÁÒÀÉÊÅ ÊÒÀ¾Á¼
¢¾ ¤Ê¼Ç¡¾É¾ÉÔ¡ÅÉÀ¡ÃÒÀÉÈÊÒÉ
¡¾Å ¡ÓÁ¤ÊÒ¢ÒÉÆÅÊ ¢¾ ÃÀÒ¬ÄÉżÀ
¢Ê¢ÊɬÁ¬ÉÒÄÉ¡ÓÁ¤ÊÆÒ¡¾ÁÅÁ.
ÆÁÊÃÊ ¡ÂÒÉÒÀÉ¥ÊÓÁ¥ÉÆÈ ¢ÉÁÀ¡Á¢
¤Ê¡Á¡ÂÀʤÀÉÈÊÉÂ¾Æ ¼ÃɣɾÆÊÆÁÊÆ
, ¡ÁüÃÉ¢¤Ê¡Á¡ÂÒÁ¢É¼ÃÉÇ¡Å ¾ÒÉÆÁÊÁÂ
¢¾ÆÁÊÒ. ÁÊ, ÁÁÃÒÀÁ¢¾¡ÁÆÓÔÁ¤É
ÙҤʢÉÒÀÉÈʼÁ¤¢¾É¡¼; ʼÁ¡ÁÉҡŤÊ
Ò£¾¥ÊÓÈÊÒɾÁ¡¾ÁÀ¾ÁÆÈɤÒ¢¾¡ÅÉ
£.
4.2 ¾ÇÓÅÄʼÃÉ£Ó¾Á
£Ó¾Á ¡Á¢ÒʬÄɼÃÉÁÊÈÉ¢¼¡¾¼¡¬Å¼ÒÃ¡Ã½Æ ÄÉÃ
¢¼Á¼ÃÉ¡Á¢É¤ɢ¾¼¡¾ÂÁ¡¼É¦¡ÁÉ: ¢¾Á¢¾ÒáÁ.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
98
¤¾ÒÉÒÁ¼Ã XVI, £Ó¾Á¥ÊÆ¡ÁÆÒ¡ÅÄÊ¢Á¡Á
¡Ò¾ÙÃ, ¡Á¡¬ÄÉ ¼ÃÉÃÅÊ¡ÂÆÒÃÒÉÈɤơÃÊ ¢¾
¡ÁÈÇÀÊ ¼ÃɤɢɬÄɤ¡Ã½Æ¡ÒÁÆ. ÆÁʼÄ
ÄÉ¡ÁÈÊÃÀ¼Ê¡Â ¢ÉÀÅÁ¢É¢Á¬ÃÓÁÊÒ
Ò¾ÆÃɬÁ¬ÉÒ ¢¾ ¼ÇÒ¼ü¡ÅÉƬÉÒÆÒÆ
ÁʼÄ. ÊÒ¡ÁÊ, ¼ÇÁÊƤ£Ó¾ÁÄÉ¡ÃÃÒÀÉÀ¤ÀɾÆ
Á¢Á¡ÁÉÂÉ.
¤Ã . 1566, ÆÁʼĥÊáÆÊ£ÓÀ¾ÁÆÀÒÙÒ
Ù¾ÇÓÅÄÊ¡ÁÁʼÀ¤£Ó¾Á. Á¢Á ÄÉ¥ÊÀ¼
ÒÁÉÉÒÉ£ÓÊÉ¡ÅÉʼÁÇÊÆ¡ÆÁÆÁ
Æ ¢¾ ¡ÆÆÒ¡Å £ÒÁÁÒÀÉÈÊÆÁʼÄ
¢ÉÆÒ¼Ã. ¼ÀÁÉÉÒÂÉ¡ÓÁ¤ÊÆÁÊ¼Ä ¢¾ ¼ÇÁÊƤ£Ó¾Á ¡ÃÉ
¼ÒÃÒԢʢ¾Á¤ÀÉÈÊÉÇ¡Å, ÆÊ. ÀÉÈÊ¥ÊÀ¡Ã
¥¡Á¡Ò¾ 6 Ã, ¡ÂÃ. 1572 ÆÁʼÄÄÉÊÁÊÀÆ
ÂÒÁÄÊ ¡ÂÉÀ£ ã £¾Á (Giom Aulung) ¢ÉÆÀÁÅÀÉÁ¢
¥ÉÇ¡Å. ÁÉÁÊ, ÆÁʼÄÄÉ¥ÊÀ¾ÁÒÇÄÊ¤É ¡ÅÉÀÉÊ
¢Á¡Á¡Ò¾ÙÃ. Æ¡Âà . 1609, ¢ÁÀÊ¡ÁÁ
Ç¢¾ÓÁÓÈÊÒ¡Á¡¾-ÂÙÆ£Ó¾ÁÉ¡Á¼
.
ÒÀÉÈÊÆ£Ó¾Á ¢ÉÒÀÉÈÊ ¡ÅÉÆÉ¡¼
¡ÁÂÒÁ¼ÄÁʼÀ¤¼ÒáýÆ. ¤¡ÅÊÆÊ¥ÊÓÁ¥Ô
¢É¤¡ 7 ¢Ò¡¬Å ¢¾ ¢ÒÈɼ¤Ê¡¼ÆÉÁÊ. À
Æ¥ÊÆÈɤÀÅÆÁʼÄ. Ê, ÆÒÁ¤ÓÈ¢ÁÂÁ
ÆÆÒÈÉ¢É ¢¾ ÆÉÒÙÁÀɼÁ¥ÊÓÁÂÆ£¼Ê
¡Å ¢¾ ¡Â¡¼ÆɼÃÉÒ. ¡ÂÒÉÂÒÁ¤£Ó¾ÁÃÊÁÅ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
į ʼnĪĭń 8 ļŁĮŁħ ŀģĺ ŀģĪŃĮŁŏĮļŁĨń ōĸĿ ļŁĨńļŁĥĿŌĮ
99
ÀÁÀ ¢ÉÁÀ¡ÁÂÒÁÆÁʼÄÁʼÀ ¼ÃÉ¥Ê
¥ÊңɾÆʾÁÂ¥ÊÉÆÈ.
À:
1. ÆÊƼÈÃÃÆ¢Ò¤ÀɾÁ¢¾¾¼ÄÂÆ? 2. ¡Â¼ÄÂÆ¥ÊÀ¡ÃÄÊ¢Ò¤?
3. ÉÂÓÈÒÁ¼¼À¡Á¢Ò¤? 4. ¡ÁÁÄÉÃÅÊÈÒÁ¼¼À?
5. ÂÓȬ¢ÉÁ¢¾Ã¡¤¢É? (Æɼ£ÀÊ) 6. ¡ÁÁÄÉ¡ÃÃÒÀÉÈÊÒ¡¾Á? ÀÉÈÊ¥ÊÀ¡Ã¥
¢Ò¤¢¾ÃÒÒÁ¢Ò¤?
7. ¡ÁÁÄÉ¡ÃþÇÓÅÄʼÃÉ£Ó¾Á? ¾ÇÓÅÄÊ¥ÊÀ¡Ã¥¢Ò¤?
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
100
į ʼnĪĭń 8 ļŁĮŁħ ŀģĺ ŀģĪŃĮŁŏĮļŁĨń ōĸĿ ļŁĨńļŁĥĿŌĮ
1. ÁÁ¤Ã
1.1 ÁÂÃ
1) ¼Ê£ÓÒ¡Á¡
¤¼ÊÒÁ¼Ã V-IV É . ¡ÁÉÒ¼ÃÉ¡ÃÃÆÉÀÉ¡ÅÉ ¡Á¡
¤ÊÁÁÊÅÁ¤ÉÅ ÄÉÁ¡ÙÅÔ¢ÉÁ¼ÃÉ¡ÁÊ
¢¡¼ÆÉÁÊ. ¢ÉÁ¼ÃÉÁ¡ÙÅÀÁÅÀÉÁ¢ÉÁ٠ǼÊÀÁ¡ÙÅ
Ô 2 Á¼ÃÉ¡ÁÊ¢¼ÃÉÇÅ: ÁÂ(Tchin)¢¾ÁÈ(Tchou). ¢É ÒɼÁÁÅÀÉÁ¢É ¤¼ÃÉÇÀ¡ÃÆÉÓÇ¢Ó. ơ¤à 221
É . Æ ÄÉÂÊǾƣ¢ÉÁ  ¡ÁÑÉ ¢¾ ¤ÃÔÒ
ÁÀ¥ÊÆ¡Á¡ÆÊÁÁãÃÅÉÒÉ ÂÃÓ¡Ê (Tchin Chi Houang Ti)ÙÁÁÊÀÀ¡Ã¼Ê£Ó¢É¤ʡÁ¡.
1) ¾ÒÆɦ¤Ã
ä¥ÈÓ¥ÊÃÆ¡¼¤ÓÈ¢¾ÒÆ ¼ÃÉÁÉÔÁÄÊ
Æ ¢¾ À¾ÂʡŤ¢É¾¾ÊÒÓȢɦ ¡ÂÉ¡¾Ãɢɾ
ÒÆ Â (246-207 É .) ÙÁ¼Ê£Ó¡¼¥ÊÀ¡¾Á¡ÆÊÁÁÃ
¥Ê¡Æ¤¤ÉÁÇÀ¾ÒȤÊÃÒ¡ÁÊ¢¤ÙÊ¡ÁÉ:
Á¼ÃÉÊ¢ÆÒ¡Á¡¾, À¡Æ¡Æɦ¤ÊÄÊÁÈ
, À¤Ê¾ÆÒÁ¢¼, ÁÉ, ¢¾ ¡Â¤Ê¡Á¡¤¼ÆÉÒ¡¼, ¾Æ
¾Ê¼ÇÀ¢¬É¡ÆÉ, ÆÉÆÒ¡ÆÁÇ¤É ¼ÃÉÀ¾Â¡¼ ¢¾ À¡Ã
ÀÉÊÀ¢Á¡ÅÉÊÁÓÇÓÒ ÓÁÉ ÃÒÒ¼ÁÆ
8.851,8 £¾¢Á (2011). ÁÊ, Á¥Êâ¾Æ¥¼
¤Êà ¢¾ ÈÉ¡¼ÒÔ.
ÁÇÀÉ¤É ¥ÊÆÉƼÆÉ¢ÓÀÉÁ¤¾ÒÆ
 ÙÊ¡ÁÉ: ÀÉÊÀ¢ ¡ÓÁ¤ÊÈ¡À¾Á¢Ó, ÃƾÆÊ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
101
¡ÁÀÒÙÒÙ, ¡ÃÆ, ÒƾԡÁÉÁ¢¾¡ÃÃÒ
ÀÉÈÊÒ, ÒÀÉÈʼÃÉ¡ÁÉ¢ÉÀ£ ¡Á¡Á ¼Ãɢɥ
¼ÆÉÒ¡¼. Ò£ÃÊÒÇ¡ÆɥʡƤÀÒ £
¡¢ÉÓÃÁÈ ¢¾¾ÃÔÒÁ. ÙÁÒÀÉÈÊңɾÆʾÒÆ
Â, Ò¡Æ¡ÆʥʼÀ¾Æ ÊÒ¾À ¡Á¡Á ÀÄÉÆÈɤÀÅ
ÓÃÁÈ¢¾¾ÃÔÒÁ.
¡ÅÉ ÓÃÁÈ ¢¾ ¾ÃÔÒÁ ¥ÊÀÀÀÃÆÀÉÈÊÁÙ ÆÓÃ
. 202 ÄÉÂÊǾƣ¾ÃÔÒÁ¡ÁÈÊ¢¾¥ÊÆ¡ÁÁÁÃ
£ÊÁÊ¡Á¾ÒÆ (206 É.-. 220 ¡ÂɢɡÁ 2 ¥¾Å:
¾ÒÆÆÊ¥ÊÀ¡ÃÁÇÀÆ£¥Ê
¢, ÅÊÈ¡Â, ÀÉÊƾ¼, ÅÊÈ¡ÓÅÊ ¢¾ÁÉÒ¤É, Ò
£ÙÇÉâ¾Ê, ÃÁ¢É¡¾Â ¢¾ÅɦÄÉ¡ÓÁ
¤Ê¡ÂÃÆÒÃ. ÊÁÆ¡ÒÆÊ¥ÊÒÉÃÁÈɤÁÆʼ,
ÃÙʼ¤ÔÒÁÃƤɡÃÄÊÅ: ¡ÆÊÂɥʢɤÊ
Ò, Àɢɢ¾ÂÃÊÊ¢¾¡Æ¤ÊÆÅÉ¡ÆÉ.
¾ÒÆ¥ÊÆÒǤ¾ÁÁÒÈÃ(Wouti)à 140 É . . 86. ¤¾ÃÊ ¥ÊÃÁÇÀƤÊÃ
Ò¡ÁÊ¢Å: ÊÁʼÀ, ÁÇÆÁÆ, È
¢¬¡Â ¢¾ ÂÊǼ (¡Å, ¡ÙÁ, ¡…). Ã
¢ÊÒÄ¡¼ÒÔ, È ¢¾ ¤Ê¢È½Ã. ¤Ã 104 É . ¥ÊÁ¥¾ÉÒÓÁÉÊÈ ¼Ô ¥¼¡ÒÁÆ. ÀÉ¥Ê
¡Á¡ÁʼʼÃÉÀÁ¾ÒÉÁÁ£½¢ÁÁ¡ÒÁ£
Éâ¾Â¡¡ÂÉ¡ÃÊÒÉ¡Áʼ¥(Silk of Road).
¤¥ÃÊ ¥ÊÃǤÊÃÅÊ-ÂÉ¡¾Ã, ¡ÃɼÒáÁ
à ¢¾ ¡ÃÃÀÊÁ¢ÉÁÅʬÁ¬ÉÒÂÉÄÊ ÄÉ¡ÃÃÒÀÉÈÊÒ
ÉÒÊÒ ¢¾ ¾Ô £¡¢ÉÒ “ÂÊÒ¢” Èɼ¡¬Å
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
102
¼ÁÊÀ ÒÁ ¢ÉÀÅÁÒ¾ÒÆ Ò£
ÄÀÄÉÊÒÈɾÒÆ.
¤ÊƾÒÆ (. 25-220) ¡ÂÃ
ÒÒ ¢ÉÀ¢Ê¥Á¤Ê¢ÉÒÒ¡ÁÉ: Æ
É¡ÁʼÃÉŤʥ¡Áʼ¤¡ÅÉÉ, ¥£¼¤ÊÒ¼ÃÉÅÁ
ÇʾÇÓÅÄÊÀÉÈÊ, ¢ÉÂÀÒ¬ÄÉ¡ÆʼÃɤÊÒ, ÙÇÉ¡
à ¢¾ Åɦ ¡ÓÁ¤ÊÁÆÃÒÆ ¢¾ ¡ÂÃÅÊÆÒŤÉ
£¡Ù¡ÙÁ, ÇÆÊ¢Óɼ, ʤ ¢¾ . ¡ÓÁ
¤ÊåʡÁ¡ÆÊ¡Áʼ¥Åá¼ÅɬÄÉ ¢ÉÀÉÆÁÊƥʾÆ
¾Ê£¢Ê¥ÃÒ¡ÁÈÉÒ¼ÁÆ.
¼ÀÁÉÉÒ¡ÓÁ¤ÊÒÀÒÙÒÙ¡ÃÒÀÉÀ¤ÀÉÀ
ÆÄɥʾÇÄÊÀÉÈÊ £ÃÅÉÒÉ ”ÒÒ¡ÙÅ” ÈɼÃÉ Ç ¤Ã . 184.
¤ÔÒÁÈɤÒÇ¡ÃÃÁ¢É ¢¾ ¢É¡ÁÙ
ÑÉÆ¡ÓÁ¤ÊÁÁ¢ÊÄÉÊÒ¡ÆÊÈÉ¥Æ.
ÙÁ¾ÒÆ Å£É¾ÆÊ Áɦ¥ÊÁÇÀÆ
¢¾ Á¼¡Â¤ÊÃÒ¡ÁÊ¢ ã¡Æ¤ÊÇÆ, ¡
Æ ¢¾ ʼɡÁÉÒ. ¡Ò¾ÃÊ Ã¥Ê¡ÁÁÂÉÆ
ÈÄÉüʣӢÉÂŤɢ¾ÊÁʾÒƤÉÅÉÒɾÒÆÇÊ (. 589-618) ¡ÂÉ¥ÊâɼÃÉÅɤÊÒ, ÙÇÉ¡ÁÃ, ÁÇ
¾Æƾ¼, ¡ÆÊÂɼÃÉÀÉÄÊÁÈ ¢¾ Á¢¡Â¤Ê¡Á
¡ ¢ÉÀÉ¥ÊÓÁÂÁ¡ÅÁ¾ÒÆÅɦÉ. ÉÒ ¥Ê
¢¢Ä¡Æ¡¼ÅÉ £ÁÁÆÓÁ¤ÊÆ ¢¾ ÆÉ¡ÅÉÁ
Ò. ÁÉÉҥʡÃÃÀÊÁ¢ÉÉ¡¾Â¡ÂÉÒƾÃÊÒ
ÄÉ¥ÊÒ£ÄÀ¢¾ÊÁʾÒÆ.
¾ÒÆ (. 618-907) ¥ÊÃÁÇ ¢¾Ò£¤ÉÙÊ
Å: ¥ÊáÁÁ¡¾Å¡ÆÈʬʡÆÊÃÒ¥ƼÊÂÉɦ, ¢ÉÂ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
103
¤ÊÒÁÁÆÁÉÒÆÒ Ê¥¾ÈÃÂÅÈ, ƾ¡Å¼ÇÆÊ
¡Ã¤Ê¾ÁʤÀÉ¡Ê¥¡ÓÁÒԤʾÁ 2 ¡Å. ÉÒÁÀ-ÊÀ
ÃÆÒáÓÁ¤Ê¡ÃÃÆҡŤÉÆ¡ÁÈÊ¢¾Ã
ÆÒÁÊÃ.
Ò¡¾ÃÓÇÉ¡ÓžÒÆ ÆÆҥʥ¾¬ÄÉ ÀÇ£¾Æ
¡Âà . 907 Ã¥ÊÆÈɤÁ¢¢ ¢ÉÒ¡Á¡Ò¾ 50 à ¢¾
¡ÅÉ¡ÂÃ. 960 ÆÂ¥ÊÄÀ¢¾ÊÒÊÁÊ¡Á¾ÒÆÆ.
¤ÊƾÒÆ Æ (. 967-1279) ¡ÂÃ
ÆÒ ¡ÁÆʢɾ¢¥, ¡ÅÉÁÊ¡ơŠ¢¾ ¡Ê. ¡¤
ÒÁ¼ÃXI åʾÂÂÉ 3 ɼÃÉÃÅÉÔÅ: ¡Á¼Â, ÅÊ ¢¾Â (Æ
¡Ã½Æ¾Â¼Á 3 ÉÃÊ¥Ê ¤ÒÁ¼Ã XIII-XIV). ÊÃÆÒÉ
ÒÊҢɾÁ¥ÊÒÇÊÈ 3 ÉÅ: ¡Å, £¾¢¾.
¾ÁÁÇÙÊ ¡ÅÉ¡ÓÁ¤ÊÁÆÃÒÆ Ã¢É
ÂÀ¾Á¼¢¾ Á. ¢ÉÁ¤ÁÆÀÁ¡ÃÄÊ¡ÁÉ: üÃÉÆÉÄÊ
È, ¼ÀÉáÑÂÊÊǼÒ¼Ã. ÈÊÆÄÉ¥ÊÒ¼âʥ¤É
¢ÉÀÀÉ¥ÊÓÁÂÁ ÄÉ¡ÃÃÒÀÉÈÊÆÙÁÊ ¡Âɤ
ÔÒÁÀÅÒÆ£ÇÃÉÓÊ¢Ó.
à . 1267 Æ£¥Ê¡¾ÃɾʾÒÆ Æ ¢¾ ÃÀÉÀÄ
¢¾ÊÒÊÁÊ¡Á¾ÒÆÒ (1269-1368). ¤ÊÆÆ£¡ÓÁ¤Ê
ÆáÃÃÒԢʼÃÉÇ ÄÉ¥ÊÁ¾ÇÄÊÀÉÈÊÊÒÙÓÈ¢¼ÁÂ
¾Á¢¾¡Ã¡Ã. ÒÀÉÈʼÃÉ¡ÁÉ¢ÉÈɼ¤ÊÀ£¾ÂÒÈÆ¡ÂÉ¥Ê
¡ÓÁ¤ÊÒÆ£ ÆÁÁÇÊÙ. à . 1359 ÈÊÀž
Á¢ÉÒÀÉÈÊÁÅÀÉ ¢¾ÒÊ. ¡ÂÃ. 1368
¾ʡÅÙÒ, ÀÆÆ£ ţɾÆÊ ¢¾ ÅÁ¥¾É
¡¼¡ÓÁ¤ÃÊÒÈɾÒƤÉ.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
104
¾ÒÆ Â (. 1368-1645) ¾Á¥Ê¡Æ¤¤ÉÊ¡Å, ¼
¢¾ ÆÉ¡ÁÉÁ. ÁÊ, ÁÃÁÁÊƬÄÉ¡ÅÉ ¢¾
ÒÂÁÀÁÉ, £¢¾Æ.
ÊÁÆ ¥ÊÃÆÉÒʼ, ÊÆÊ¡ÆÆ¡ÁÊ
¼, ÅÊ-Æ ¤¼ÇÓÈ¢ ¢¾ ¼ÇƤÁÆÃÒ¡¼ÆɼÔÁ. Ê
¡Â ¥Ê¡¾ÃÉÃÆÒ¤ÓÈ¢¬ÀÉ¢¬¡Â¼ÄÂÆ £
¡ÃÁǡ¼ÃÉżÀ¾¡ÅÉÉ, ÁÉÒ¤É, ¾ÁÀÉ¡ÁÃ
¥¾ 3 üÀÂ, ÁÇƾ¼, ¡ÆÆÒ, Ò¢¾¢ÒȤÊÆÈÊÅ,
ÀÁ¡¡ÆʼÃÉ¢¾ÙÇÉ¡ÁÃ.
ÉÒÁÀà ÁÀÆÒ, ÆÒ¡Å, ¾Á ¢¾ ÁÀ
¬¤É. ÉÒʤ ¢¾¥ÊÆÒÃÊÁ ¢Á
, ÁÇ, Á¢¾Åɦ¡ÂÉüÁÂÊÆÉ¢¾À¡ÆÊ.
¡ÂÒÉ¡ÂÃÆÒ ¢É¤¡¼¥Ê¡ÃÃÙÁ
¡ÁÉ: ÆÀÒÙÒÙÀÉÃɼÀÂ, ÅÁ ¢¾ ¼ÄÈ
ÓÃ, ¡Ã¥¼À, ÊÒÄÃÒ ¢¾ Åɦ. ÁÊ, ÄÉ¡ÃÃÒ
ÀÉÈÊÒÉÒÊÒ ¢¾ ÃÙÒÂÀÉÁ¡Á¡Ò¾ ¢ÉÇ
¼ÊÒÀÉÈÊÒÀž¥. ÙÁÁÊ, ¾ÒÆÂ¥Ê
ÁÇÀÅ¤É ¢ÉÀÈɤ¼ÉÉ¡ ¢¾ Ç£ ÄÉ¡Á¡¤ÊÒ
¢È¡ÆÊÄ.
ÙÁÄ Ò¢È ¥ÊÒ£ÉÅ: Á¢É¤ÊÒ
¢É¤ÆÒÂÂÉÒÙÆÈɤÀÅ¡ÆʼÃÉÂ, ÁÇ£ÓÁÀ ¢¾
¡ÃÒÊÊÁÉ¡¼.
ÉÒ¡Å Ò¢È ¥ÊÒ£¼ÃÉ£ÓÊ£ÃÆ
¼ÆÁÇ ¢¾ , ÀÆÈÇ¢ÉÆȼ¾ ¢È, ¡ÆÊÇ
ȢɡÆÊÃÒÂÆÉÆÒ¡Æ¡. ÉÒÒ (Ã) ¢ÉÀÉÃÂÀÀ¢¬É¼ÃÉÀ
Á. ÁÊ, ÁÃÒÆÁÁ¤ÊÒ¡Æ¢Æ.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
105
Ù¥¾Æ ¢È ҥʾÇÄÊÀÉÈÊÊÒÙÓÈ¢
¤ÊÀÒÁ: “Ê¢È ÊÁÊÒ”. ¤¼ÃÉÇÒÀÉÈÊÀ£É
¾ÆÊҢȾƥÊÀ¡¾Á¡ÓÁ¤ÊÃÊÒ¡ÆÊÈÉÒÁ¥¤É. 1.2 Á¡
1) ¡ÙÁ¢ÊÁÁ£¾Â
ÙÁ¡ÆÊ£¥ÊÂÊƤà 232 É . ¡ÓÁ¤ÊÁÁÉ
¡¢¾ÅÓÇÓÁÊÊÉ¡ÁÀ¢É¡ÂÒÁ¼ÃIII-IV
Èɼ¡¬Å¥Ê¡ÃÃÁ¤ÉÄÊ £¡¢ÉÁÁ½Ç ¥Ê
¡ÁÁ¼ÃÉÃÆÀÁ ¤¼Ê£Ó¡¬Å¤Ê¡Á¡ ¢¾
ÃÆÒÓÇÉ¡ÓÅǤ¾ÒÉà . 380-414. ¢É¡Â
ÒÁ¼Ã V ¥ÊÅÒ ÓÁÉ ¼ÃɼÃÓÇÓ ¢¾ÊÒÀ¾ÆÃÒÂÆ
ÁÆ¡. ÉÒ¼¤Ê¥ÊÃÆÒÁÁÁÁÊÊ ¼ÃÉÃÅÉ
ԤʥÉÇ, ¡ÅÉ¢¾Åɦ. ÂÀÒ¡¢ÉÓÈÊÁÁ¢É
ÂÈÑÁ, ¤ÉÑÇÉ, ¡ÆÀÊÊÒ¤ÉÊÒÆÁ¢¾Â¡¢ÉÈÊ. ÉÒÁ
ÀÊ¡Æ¡ÙÁÈ 7 ¢Á, ¡ÁÊɤ 40 ÁâÁ ¢¾ ÃÀʬÁ 6
£É, ÀÉ¡ÆÊÊÔ ¢¾ ÁâÙÁÆÒ¬ÁÅ. Ê¥ÊáäÉ
ÆÒÀÆÒ £¡Ê¤¥ÊÃÙ¡ÁʼÂÀÉÒ¤
ÆÆÉÂÊ¡£¾, ¡Å, ¢É¢, ¡ÆÊ ¢¾Åɦ. ÉÒÊ¥ÊÃ
ÆÒÁÊÁ¡¼¡¾¡Ã¢½¡ ¢¾ Á¡¼¢¼¡¾¤¡
äʡÁÉ: Ò, Ƚ, ¾ÃÁ, ¢¢¾Åɦ. 2) À¡ÃÆÒÁ¢ÁÂ
ÆÒÁ¢ÁÂÈÉ¡ ¥ÊÀ¡ÃÄÊÉÁÊ Æ¡Â
ÒÁ¼ÃIII. ÓÈ¢ÆÒÁ¢Á¼ÃÉþÁÊÒ¬ÊÊ¥ÊÀ¡ÃÄÊÈÉ
¾Ê¢ÉÀÊÓÂÈ-Æ¡¼ÆÉÁÊ¡ÅÉ¡ÂÒÁ¼Ã V-VIÓÈ¢ÁÉÉÒ ÄÉ
¥¼ÆÉÒ¡ £¡Ã¢ÉÁ¼ÃÉÄ¥ÊÁÊ ¤ÊÁ¡ÆÊÇ
ȼÁÙ¤ÁƥʡÃà 2 ÆÁÊÅ: ÆÁÊ¡ÆʼÃÉ¢¾ÉÒ. ÉÒ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
106
¾ÁÊÒÁ ¼ÃÉâɥÈÓÁÊ ¥ÊÃÉÔ¢¤ÊÃÒ¢¼¡
ÁÁƾÁ¡ÁÉ: -ÒÁ¥ÊÉÔ¡ÁÁÒ.
-ÒÁÁ¥ÊÉÔ¡ÁÇ¢¾¼. -ÒÁ¢¥ÊÉÔ¡ÁÒ¢¾ÉÁÀ.
¤¥ÃÊ ¡Æ¾ÆÁŬ¥ÊÃÙÇɾƢ¾À¢ÁÊ
ÒÁÀÀÉÓÊ¢ÓÅÁ¥ÈÓ.
3) Á¡¤ÊÆÁÂÉÊÒ
. ¡¥ÁÓ
Á Ó ÁÊÈɼ¡ ¡ÁÁ¼ÃÉÃ
ÆÒÉÒÉ¥Ò¢¾ÃÒ¡ÁÊ¢¥Ê¼ÀÁ¥¾ÉÒÓÁÉ¢¾Ä¡Æ¡¬Å
¼ÁÆÄÉ¡ÁÁÁ¼ÃÉáÒÊÒ, ÃÙÁÊÄÊÁ¢¾
¢É¾ÃÀÊÆÉ¡ÅÉÁÒ¢ÉÁÓ. Ã. 641 ¡¬Å
¥ÊÆÈɤ¢¢¡ÅÉÀÉÈÊÁ¡ÁÁɦ. ÁÆ
¡ÃÃÒÇÊÁÆ, ÒÁ¼ÃÉÃÆ颃 ¢¾ Á, ¬
ÓÂÈ¥ÊÃÆÈ ¤ÉÒÁǾÁ ÉÒ¬ÇÀÉ
ÉÃÆ¡¼ÆɤÄÉ¢¡Á 2 ÂÅ: ¢¾.
. ¡¥Â¾¡¾Ã (Islam Delhi) - ¢¢¢¾Æ¾¡¾Ã:
Á¢ÉÒÁ¼ÃVIII¡ÁÆÊÒ¾ (ǾÂ) ¥ÊÀ¡ÃÓÇ
Ó¡¡ÁÀÄÉ¡ÓÁ¤Ê¡ÊÆÁÒÉ¡£¡¤
Ã. 712 ¤ÊÀ £Ó¡ ¥ÊǣáÆʼ¡¬Å ¢¾
¡ÒÁÆ¡, À¡ÃÇÊÆ¡ÆÁÆÁ, ¼À¾ÒÁÒÓ ¢¾
Á¡ÆÆ¡¥¡Áʼ. ¤Ã . 1206 Ò¡Æ¡ÆÊÊÁÊ¡Á
Á¼ÃÉÒÊ¤É ¢¾ ÊÁÊ¡Á¾Òƾ ÄÊÈÉ¡Å¡¾Ã ¢¾ ÁÁ
¤ÊÆÁŬ¾ ÄÉüÁɾÔ¾Òɬ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
107
¾ Á¬ÓÂÈ ¢¾ Ç. À¾ÁÆÈÊÃÀÈǢɡÆÊ
ÃÒÂ¥ÊÆÉÈʬÊÆÆÈɤ¢É¾¡ ¢¾¤ÃÊ Â¾ÀÅ
¢¢ÒÆ£ ¼ÃɼÀÇá 5 ÁÊ¢ÉÀž¥¼ÇÁÊ. ¡ÅÉ
ÃƾÔ ¡ÄÉżÀ¾É¬Á, ÃÒ¡ÁÈÉÆÄÉ¡ÃÒ
ÄÂÒ, ÃÀ¢ÁÊÒÁÉÓÊ¢Ó, ÃÒ ÓÂÈ ¼ÃÉÊÅ
¬Â¾¢¾ÀÆ. - ÒÀÉÈÊÆ¡
Ò£¼ÃÉÆÃÉÈÓà ¢¾ Ò£ÓÊÉ¡ÅÉÆÁÊÁÂ
¾ ¥ÊÊÒԢʤÊÒ¡¡ÁÉÂÉ¢¾¡Á¡
¡ÓÁ¤Ê¡ÃÃÒÀÉÈÊ ÊÀÆÊÒÙÓÈ¢¡ÁÉ: ÒÂ
¡¼ÃÉ¡Å £ ¥ÊÈ¡ÆÊ ¢¾ÊÒ¡ÆÊÉ¡ÅÉÀ¡ÃÁ¾Áâ
Ù, ÇáÆÊ¡ÅÙÒ ¢¾ ÆÒ¡Åɦ¡ÅɼÀ¾ÀÆÂ
¾¡¾Ã¡ÓÁ¤ÊÒ¡ÆÆÒÇÊ¢¾¡ÃÀÊÁ¢É¤Á¡. ¤
ÔÒÁÀÅ¢¢, ÆÉÈÉÒÆ£ ÉÒÒ¾¼ÃÉÀ
¾Æ¥¼¤Ê ÀÅÁÁ¼¤ÊÀ¡ÃÀÉÊÅ.
¤ ¢¾ ¥Ê¡ÓÁ¤ÊÒ Â¾ ÆÁÒÉ¡ ¢¾ Å
ÒÆ£ÇáÆÊ¡, Ä¡Æ¡Å¡¾Ã¤Ã. 1504.
- ¡¥ÁÁÆ£
ÙÁÄ¡¥Ê¡ÁÆÀ¡¾Á, Æ£ ¥ÊÊÁÊÀÆ
¼ÃÉ¡ÁÊ¢Äʤà . 1526 ¡ÃÊÒÉ ÁÁÆ£¤É ¤ÊÀ
¢ ¥ÊÃÒ£¼ÊÆ £¡Æ¤¤ÉÆÒÁ
¾ÒÉÆ¡ÁÆÆ£ ¡Á¡, ¾Æ¾Ê¡ÁÀ¾ÁÁ¾ÒÉ
¬É¦, ¤Ê¼ÇÉÒáÅÉÅÉ¡ÁÂÙ, ÒÙÁ¡Ã¤Ê
¡Á¡ ¢¾ ÃÁ¢ÉÂ. ÉÒÊ¡Â ¥ÊÅ¡ÆÆÆ
Æ¡ÁÆÒ¬ÉÒ¡Â ¾ÂþÁÇÊÆ¡¡ÁÉ: , ÑÊ, ÀÊ
, ¥, È ¢¾ Åɦ. ÉÒÁÀ¥Ê¡ÓÁ¤Ê¡ÃÅÉÔ £¡
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
108
¢¬ÀÉ¢É ¢¾ ¾Â¡Ê. ʤ¥ÊÃʾÒÉ¡
ÂʼÃÉÀÁ¢É¡Å, ¢É¢, ÒÇ ¢¾Åɦ. Ê ÉÒÙÃ
ÀÉÊҡýƢġÆÊÊÒÁÊÀ¾ÂÁ. ÂÊÃ: Â¥¼,
, ÑÂÉ, ¢ÉÑÊ. ÂÊ¡ÆÊÃÊÆÁ, ÀÊ, ¡ÙÆÊ (¡Ã½Æ), £¾,
¢ÊÒ, ¡Á (ÉÒ¢Â).
¡ÅÉÁÇÀ ¢ ¥ÊÒ£¥ÒÊÉ¢Ê ¢ÉÀÀÉÂ
Á¥Ê ¡ÆÁÀ¾ÆÃÒÂÓáÃ, Àɡá
¡ÂÀÁÄÊÁ¡ÆʼÃÉ ¢¾ ÅÁÁ¤Ê¡Ã¤ ¡ÓÁ¤Ê
ÃÒ¡ÁÈÉÆÆÒÄÂÒÄÉ¡ÃÃÒÀÉÈÊÙÒ.
ÙÁ ¢ ¡ÃÒÂÆÆ£¤Â¡¥ÊÃÒÇ£
ɬÁ¬ÉÒ £¡¤¥Æ £ÓÂ-Ó ¼ÃÉ¡ÁÆ
ÁÙÂÊÂÈ¡Å ¢¾ ÀɡƤ¤É¡¾ÅÉÊ¡Å ¢ÉÁ¤Ê¾À ¥ÊÃ
ÊÒÁÒÓ, À£ÓÉÙÒÙ. ¡¥ÊÊÙÇÑÁƤʡÅÉ È
Ó(Muntas Mahane)Æ¡ÁÂÉÁÁ£¾.
ÀÉ¾Ó ¢É¾£¾Á¡Á ¥ÊÆÊ
¡ÅÉ£ÓÊÉ¡ÅɼÃÉÇÅ: ÁÀÉ¡ÆÊÇ, ¡¾É¾ÉÔÊÊ-ʼÁ 14 Æ
Æ, Æ, ¡ÁÃ, ÈÓÃÆɬÁ¢¾Åɦ.
ÁÉÉÒ¡ÓÁ¤Ê¡ÃÃÀÊÁ¢É¤¢¾ ¢É¢¡ÁÙÒ ÆÊÒ¥¡Â¡Ã
ÀÉÈʾÒÉÈÁÒÓÂÈ Ç¼ÊÀÆ£ÀÆÁÒÉ¡
ÓÊ. ¤ÔÒÁҼġýơ¾ÃÉ¡ÆʢɡơÃÃÆ
ѽÁÉ-ÁÂ. ÆÁÉÉÒ¡ÓÁ¤ÊÁ¡ÁÈÊÃÀ¤Â¡ÔÈÊ
ÔÒäÊѽÁÉ ¢¾ Æ£Æʬå ¡ÓÁ¤Ê¡ơÁ¡ÅÄÊ
Á£ÆÁ¡ÁÂÊÇÒÁ¥Á¡.
2. Á¤Ã¡
2.1 Á¢
¢¤¥ÈÓáÒʤɢ¾¡ÁÊ¢ÒÉÈɤ¢ÙÂÈ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
109
à ¡ÂÉáÁʢɼ¡¾Ã ¾Ò¡Â¾Ê¢ÉÀÊɦ, ¼ÁÆ¡£¢Á
Â, ¤Ê¾Ò, ¡Å¼ÁÆ¡¼¥¼, ÉÒ¬ÄÉ¡¼Ê ¢¾¾
È. ¢¡ÁÁ¼ÃÉÃÒÃÒÂ¥¾¼ÒÁ¼¼À, ¡Á¼ÃÉÃÒÇÆ
ÆÈ¡¢ÉÂÀ ¢¾ ÇÉƼÀ¼ÃÉ¡ÆÊ¥Èɤ¢ÃÊ¢ÉÇÉ
¢¡ÅÉ 60.000 Ã¥ÊÃÊÁɦÄÊ¡ÁÉ: 1) ÁÈ
È ¡ÁÁ¼ÃÉ¡ÆÉ¢É ¢¾¡ÁÁ¼À¢ ¤
áÃÊÒÉ “È” ¢ÉÒÙҡơżÁÆ¢ÙÂÈÃüÇ
½¡Á½¼ÃÈÉÆ¡ÈÆ£¢É£¼Á ¡ÁÈÊÊ¢ ¢¾Ã
¡ÅÊÄʾÁ¾ÁżÀÉÁ. ¡ÅÉÒÉ È ¥ÊÃÊ
ÆÒÁÁÉ¡¼¡ÁÉ: ¡, à ¢¾Åɦ¡ÓÁ¤Ê¢ÃÒÓÇÉ¡ÓżÃÉÇ
¤¾ÒÉÒÁ¼Ã IV-V. ¤ÁÊ, ¡¼ÃÉÃÒÃÒÂ¥¾ÓÇÉ¡ÓÅÒÉÈɢɡÆ
¢ÉÒ¡¡Á¼É¡ÓżÃÉÀÁÈ.
ÁÈ ¥ÊÊÒ¡ÆÊÈÉÒÉ¡ Á¡ÃÒÁ¢É
¤ ƼÃÉǥʢɡÁ 2 Å: ¡¬ÅÆ£ÈÊ¡ÁÊÅÉÒÉ ½È½ÒÀ
½Á ¢¾ ¤ÊÆ£ÈÊ¡ÁÊÅÉÒÉ È½ÒÀ½Á ¢ÉÁ¼ÁÀ
ÁÅÀÉ¡ÁÀ¾ÁÁ ¢¾ ÁÅÊ¡ÃɼÒÃÒÓÇ¢ÓÄÊ¡ÂÁÊ¡¾Å¤¼ÃÉÇ
À¼ÁÆ¥ÊÆÈɤÀÅÈÊ¡ÁÊ. ¢ÉÒÉÁ¡ÆÊÂɼ¤Ê ÃÒ
¡ÁÀ¾ÁÁ¡¬Å ÄÉ¡ÓÁ¤ÊÀÊÁ¢ÉÁÅÊ¡¾Â¡ÂÉ¢ÉÒ¡Âà . 550
ÁÈÄÉ¢Ê. 2) Á¾
Á Á¾ ÁÊÈɼ¼Â¡ÒÁÆÔ¤ÊÁ ÃÈÈɼÃÉ ÒÁÈÀÁ, ¡ÁÁ¼ÃÉÒʤÉÒ¡Æ¡¡, ¡¢ÉÀÊÈ¢¾¾Ê
¢ÉÀÊ ¡ÂÉ¡ÁÁ¼ÃÉ¡ÃÆÈɤÊÀÁÈ ¡Á¡Ò¾Ù
Ã. Á¼ÄÆÃ¥ÊÉÒÒÉ¡ÆÊÃÒ ½ÈÒÀ½Á ¢¾ ¡ÒÀ½Á
¥Ê¡ÁÈÊÆÈɤÙҡȽ¡ÂÉÁÊÈɼ¤Ê¾Ò¤ÁÇÁ.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
110
¤¡Ò¾¼ÃÉÁÈÀ¾ÁÆÁÒÉ¡ÁÁ¾¤Ê
ÆÃÒÀ½Á ¥ÊÀÉÈÊÁÁÈ ¡ÅÉ¢ÆÒ¡Á¡¾
¤¾ÒÉÃ. 612-618 ¢¾ÊÒÀ¡ÃÆ¢¾Á¤ÊÒÊ
£Ã¡¢ÂÁÉÒɦÉÁÃÊ:
- ¡¬ÅâÈɼÃÉ¢ÉÀÊÈ (¡¼¥¼).
- ¤ÊâÈɼÃɼ¡¾ (ÀÈ¡).
- ¡ÒÁâÈɼÃÉÈÙÒ.
- ¡ÒÁÆâÈɼÃÉ¡ÙÃà (¡ÇÇȾÃ).
ÀÉ¥ÊÊ¡ÅÙÒ¥ ÀÀ ¡½Ç (Sombor Prei Kuk) ÄÉ¡Á
Á¼ÃÉ¡ÁÊ¢ ¢¾ À¡Ã¾¾¼Â¥¾ÒÈ £ÃÈÊÉÒ¡ÆÊÃÒÂ,
þÁÆà 5 Æ¢¾ÃÆÒ¡Å¡Â 30 ÆÒ¡Å.
Ó¾¡ÆÊ ¥ÒÀ½Á I (. 655-681) ¥ÊÃÁÇÆ
ÁƤÊÃÒ¡ÁÊ¢¢¾ÁÆÃÒÆÇ£¡¥ÊÁ
ǼÊ, ÃÓÔǼÒÂ¼Ã¼Ê ¢¾ Åɦ. ÙÁ
ÂÊÆ ¥ÒÀ½Á I ¤Ã . 681, Á¥ÊÊÒ¡ÆÊÈÉÒÇÊ
ÁÆ ¢¾ ¢¢¡ÁÙÁ £¡¤ÒÁ¼Ã VIII
ÁÁ¾¥Ê¢É¡Á 2 ÁÅ: Á¾Æ ¢¾ Á¾ÀÊÙ¥¾¡Ò¾
ÁÉÉÒÁ¾ÀÊ¥ÊÆÈɤÊÀÀÈÒÀ½Á.
Á¼Ä¡ÒÃÒÉ ¤ÒÁ¼Ã VIII, ÁÁ¾ ¥Ê
ÃÆÒ¼ÊÒÁ¼¼À¼ÃÉþÁ £¡¥Ê¡ÃÃÒÁ
Ù¢É, Á¼Ä¡Á¢¾Á½Â, ÆÂÆ, ÆÁ¼ÃÉÔ
ÆÁÊ¡¼Â. ÒÁÃÉÒÙ¡Á¾Á¡¼Â £¥ÊÓÁƼÊ
ÒÁ¼¼À¡¡ÂɼÁÆÃÊ¡ÃÊÒÉÒÃÒÂ¥¾ÁÀÒÁ.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
111
¢¼ÃÉáÒÁ¡ÒÁԤʤÒÁ¼Ã IX 3) ÁÁÀ
. À¡Ã¢¾ÆÒ
ÙÁ¼ÃÉ ¢ ÆÈɤÊÀ Ò ¡Á¡Ò¾Ùà ¡Åɡ¾
¡ÆÊ ¥ÒÀ½Á II (. 802-850) ÆÀ¡ÃÀÉÈÊÉ¢¢Ó
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
112
¡ÅÉÆÉ¢¡Á¡ÅÉÒҥʡÁÆÀ¡¾Á¢¾¼Ê
£ÓÁ¾¤Ê¡Á¡¢¾ÊÒ¡ÃÊÒÉ ÁÀ (Angkor) ÙÁÁÊƥʼÀ
¡ÁÀ¡ÆÁÁÒ¼ÁÙ¡Æʤ¾ÒÁ ¡Åɡâɬ Á
¡ÓÁ¤Ê¬ÁÉÉÒ¡¾ÃÉÃÆÀÁ¤¢£ÃÈ¡¼¡ÆÊ, Ê
ÒÁÒÓ, À£Ó¢¾ÁÀÒÁ¤¾ÒÉÒÁ¼ÃXI-XII.
¤¾¡ÆÊ¥ÒÀ½ÁIII (854-857) ¡ÁÉÒ¡Ò¾¼ÃÉÁÀÃÁ
¼ÃÉÇ ¢ÉÃʤÁ¡¼ÆÉÁÊ. ¡Åɡ¾Â
½ÒÀ½Á I ÁÀ¥ÊÃÆÒ£¥ÊÊ¡ÅÙÒ¤ÉÅÉÒÉ ÁÀ¼Æ, Ã
¢¤ÊÒÊ ¢¾ ÃÊÀÁ¼¼ÈÁ¡¼
Ã, À, Ƚ¢¾Åɦ.
. ÁÀÓÇÉ¡ÓÅÇ
ÙÁ¼ÃÉ Â½ÒÀ½ÁI ¥ÊÂÊƤÃ. 925, ¥ÒÀ½ÁIV¥ÊÊ
¡ÅÙÒ¥ÈÉ¡¥ÈɼÃÉÁÊ¥ÊÃÊÒÁ¤É¢¾¡ÅÙÒÄÊ. ¢É¡ÅÉ
¡Â¾½ÁÒÀ½Á¥ÊÁÅÊÁÀ¼Æ¡Á¡ÅÙÒÃÁʬÄÉ.
¤¾ ¥ÒÀ½Á IV ¥ÊÃÁÇÀ¤ÊÃÒ¡ÁÊ¢
¢¾¡ÓÁ¤ÊÁÃÒÓÇÉ¡ÓÅ£¡ ¢¾¬¤¾Á¼ÂÂ
¥ÊÃÆÒȢɤ¼Ê¾ÃÊ ÁÀ ¥ÊÅÁÊ
ÊɦÓÇÓ. ÁÉÁÊ, ¡Åɡ¾þÂÒÀ½Á (.1001-1050) ÄÉ
¥ÊÃÁ¼ÃÉ¡ÁÀ¾ÁÁ¢, ÆÒ¢ÓɡżÃÉżÀ¾
¢¾ ÆÒ¢ÁÀ¼Æ. ¤¼Ê¾ þÂÒÀ½ÁÙÆ¥Ê
¼ÀÆ. ÊÔÒÁÁÊ, ÒÁ¥ʼÀǣà £
¡¢ÉÁÆ¢¢¾.
¤ÊÆ¡ÆÊ¥ÒÀ½Á¼Ã VII (. 1181-1218), Æ
¥ÊÃÁ¼Á, À¡ÃÁÇÀ¾ÒÈ ¤ÊÃÒ¡ÁÊ¢
¢¾¥ÊÀ¡ÃÆ¡ÅÉ¢ÁÁ¤ÊÔ¡ÁÉ: Á,
ÒÔ¢¾. ¤¡Ò¾ÁÊÁÀá¼ÃÉÒʤɥÅ: ¼
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
113
¡¬ÅâÂÁâ¾¼¤ÊÂÁ¼¡¾.
ÓÈ: ¼Æ (ÁÀÒÁ)
. ÁÀÇ£
¡ÅÉơ¾¥ÒÀ½Á VIII ¤¾ÒÉÒÁ¼Ã XIII, ÁÀ¥Ê¡Á¡ÆÊ¢¢, ÓÇÓÆ£ ¢¾ .
ÁÉÁÊ, ¤Ã . 1282, ½Èþ ¡ÆÊÃÒ¢ɡ¼Æ£ ¥Ê¼ÀÄÒÔ
¢¾ ¢ ¢ÉÀÅÒÔäʾ¥. ¡ÂÉÁÊÀ ¡ÆÊ¥ÒÀ½Á
VIII ÀÁÊ¥ÊÆÉÁ¥Ò¢É ½Èþ ¡ÁÀ¼ÇÃ. ÀÉÁÊ, Á
À ÀÅÓÇÓ ¡ÓÁ¤ÊÊÆÁÒÇÊÁÆɬÁ ƼÆ
ÁÁ¢É¤¼Ê¬Ç Á¬. ÁÊ, Á
¡ÃÃÒÀÉÈÊÆÄÉ¡ÓÁ¤ÊÁÁÀÊÒ¡ÆÊÈÉÒ¡ÁÉÄ. ¤
¾ÒÉÃ . 1336-1341.
¤¾¾ÀÆ (1346-1351) ¡ÅÙÒÁÀÅÄ,
¼ÀÒÊ¡ÆÆ ¢¾ ÁÆÁ¥. ¡ÅÉ¡Âà . 1357,
Ǿ£¥ ¥ÊÁÁʼÀ¡ÃǣáÅÉÆÉÁÀ¥Ê¡Á
ÆÀ¡¾Á¢¾ÊÒÆ¡Á¡ÆÊÃÒÂÃÒÉ Ã¾ÂÒ¾. ¤¾ÃÊ
¥Ê¼ÀÇá 3 ÁÊ¢ÉÀÅÆ¢ÃÊÅ.
¡Âà . 1420 ÅÀÉÇÃÁÀÃÁʬÄÉÆ¢ ¤ÊÀ
Æ¡Æ ¥ÊÀÉÊÅÆÆÉÁÀ ¢¾ ¢Òɦ¥Ê¢¾ÊÒ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
114
Æ¡Á¡ÆÊÃÒ¢ÉÃ. 1432-1467 ¢¾¡ÅÉÁÀ¢ÊÆ¡Æ¥ÊÊ
ÙÒ¥ÈÉÆ¡Á. 2.3 ÁÂÒÔ
ÒÔ¡ÁÁ¼ÃÉÃÒÁÒ¡ÁÒ ¢¾ÅÁÂÊ
ÊÓÇÓ¡ÁÀ £¡¢ÉÁÂà ÄÉ¡ÓÁ¤ÊÒÔÆÈɤÊÀ
áÁ¡Ò¾Æ.
1) ÒÔ¤ÊÆÃ
ÙÁ ÒÈà (Wouti) Áä¾ÒÆÆÊ (206 É .-. 220) ¥ÊÁÇÀÈ¢¬Ê¬¢¾ÊÒ ¥Ê¢É¡ÊÒÄ¡Æ
ÁÁÒÔ. ÙÁÁÊ, À¥ÊÀ¡Ã£ÆÃÉÈÓÃÆÒÔ
ɬÁÅ: ÁÁÆÊÊÊ, Ê¡ÅÙÒ ¢¾ À¢, ¾Æ¾Ê
ÆÒÔ. ÁÊ, ¤ÒÁ¼Ã III ÁÆÃÃÉÔ¢¢É
Ò¡Á¡Ò¾ 100 ÃÁ¥ÊÆÉƼÊɬÁÀÉÆÒÔ £¡
¢ÉÆÃÉÈÓÃÊÒÁÁ¤ÊÆ¡ÆÊɾÉÁ, ¡Á¥ÉÇ, ¡ÁÒ
¡Æ¡ÅÉÁÀ¼ÃÉÒ¢¾ÉÁÀ¥Ã, ÊÆÒԾ¡Å,
Ù£¾, ļÃÉÂÒ¤, Ê£ÓÓÔ ¢¾ ÒÁ ¡ÅÉÀ¤Ê
¬ÆÅÊÒÒԤʬÁ¬ÈÁÂÃ.
¡ÂÒÉÒÔÆÈɤʢÆáÁ¡Ò¾ 5 ÒÁ¢ÉÆ
À¥ÊÀ¡ÃÆÁÓÁ ¢¾ ¡Â¢ÉƤÙÊ¡ÁÉ:
- ÂÀ: ¥ÊáÅʼÃÉÂÈÑÁ¤ÊÒÊ, ¾Â¡ÅÉÅ¡ÓÁ
ÊÒ¡ÙÁ, ¾Æƾ¼¡ÓÁ¥Ê 2 ¾ÈÄÉ¡ÓÁ¤ÊƾÂ
áÃÉÄÊ. ÁÊ, Á¡ÓÁÀÊÊ, ¾Â¢ÊÒ, ÆÊ¡ÙÆÊ¢¾Åɦ.
- ÁÀ: ¡ÅÉ¥ÊÓÁ¼ÂÆÃÁÀÄÉÃÆÒ£
¡¡Å, ÀÉ¢É. ¡ҡơÆÊÁÓÈÊÁÀ¡ÆÉ¢¾¡ÅÆÊ
ÊÒ Ç¢É¡Á¡ÁÊ¡ÅÉÀÉ¢É.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
115
2) īŗŒÈÊ¡ÅÉÒ¡Á¡¾¢É
ÁÂà ¥ÊÀ¡ÃÆÃÉÈÓÃÆÒÔÊÒÒ¼ÃɦÉ
£ÓÊÉ¡ÅÉÄÉ¡ÓÁ¤ÊÃÒ¡ÁÈÉÒ¡ÆÊÆÁÒ¼ÇÉ
¢Á Á¥ÊÊÒÔ¢ÊɬÁ¤ÊÁƤ¼ÆÉÒ¡¼. ¡ÅɼÆÀÉ
¢ÆÁÉÉÒÀÉ¥Ê ÄɥʾÇÓÅÄÊÀÉÈÊ¡ÅɣɾÆÊ¢ÆÁÂä
¼ÆÉÒ¡¼¡ÁÉ: ÒÉÂÊÒ, ¾Ãâ¾Åɦ.
ÉÂÊÒ ¡ÁƼÃÉáÆ, ÂÒÊ¥ ¢¾ ÃÒÔ¢ÊÀÉÁÂ
áÁÉÂÉ ¤¡Ò¾¼ÃÉÃÇ 19 áåʡÆÊÓÉÒÒǾÆ
ÆÀÉÊÁÂÃÀʾÒ. ¤Ã. 248 ÉÂÊÒÄÉ¥ÊÁÁÊ¢¾À
Ò¾ÇÓÅÄÊÀÉÈÊÉ¢¢Ó ¡ÓÁ¤ÊÀÆÃÊÆÁ
ÒÇÊÀÆÒ. ÊÒ¡ÁÊ, ÁÂÃÄÉÀ¡ÃÒ
ÀÉÈÊÆÉÓÊ¢Ó ¡ÂɼÀåʡÁ¡ÃɼÒÃÒ
Ԣʢ¾ÒÓÁÆÒÔÄÊÈɾÁÈ. ÁÉÁÊ, ÉÂÊÒÄÉ
¥Ê¡ÃÀÉÈÊÁÁÂÃÉÇ¡ÅÃÁʬÄÉ¢¾ ¤¼ÃÉÇ ÉÂÊÒ ¥Ê¡Ã Ò¬ÓÆÈɼÃÉÈ¡¼ÁÓÆÊÒɾ.
ÁÂåʢÉÁÊ ¾ÃäʡÁ¡ÆÊÊÈɤÒԢɾÃÃÃÀʤÓÁ
, ÃÒÔ¢ÊÀÉÁÈÉ¢Ó ¢¾ ¼Æ¡ÂÉÆÃÉÈÓÃÒÃÀÉ¥Ê
ÄÉÀƾÇÄÊÀÉÈÊ ¤¾È¤Éà . 542 ¡ÂÉĥʡÅ
Ô (¡ÓÉÁ¤ÁÇÁ) ¡ÓÁ¤ÊÁÂâ¼¾. ¾È¤Éà . 544
¾ÒÄÉ¥ÊÊÁÊÁ¤ÉÅÉÒÉ ÒÒ ¢¾ ¾ÒƤÉÅÉÒÉ ¡ÆÊÃÒÂ
Ä ¡ÂÉÃÒÒÉ ¡ÆÊÃÒÂÇÆÁ. ÁÊ, Á¥Ê¾Æ¾ÊÅÉ
ɦÒÁÂà Á¡Á¢¤Ê¡ÁÒÉ ¾Ãà ¡ÁƼÃÉÃÂÈ
¢¾¡ÁÈÊÓÁ¡ÅÊ¢.
¤Ã . 687 ¡ÃÃÒÀÉÈʤÊÀ ¾ÃÅÔ ¢¾ ÃÔ¥Ê
ÇáÅÆ Á¼Ã¥Ê ¢ÉǼÊÀžÒÆÁÀ¼
¡ÓÁ¤ÊÈÊÀÅÁ¢¾ÅÃÒÂ.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
116
ÒÀÉÈʤÊÀǾҥʥÉÆ¢¢ÉÀʾ¤
¢ÒÓÉ¡Á¡ÀÉÊÀ¾ÁÆ. ¤Ã. 722 ÒÃʥʡÃÇ
£ÃÁÈÈÉ¡Å Æ ɢ¢Ó ¡ÓÁ¤ÊÁÂÃÆÁÒÁÆÒÇÉ
ÒɬÁ. ÒÀÉÈÊÁÅÊÃÒÊÆÁ¥¾ÉÁÂ
á¼¢ÉÀÁžÒÆ ÁÀ¡Ã¡ÓÁ¤ÊÒ
ÀÉÈʾ¥.
¤Ã. 766 Ƥ¡ÒÃ-ÓÉ¥¥Ê¾ÇÄÊÀÉÈʤÊÀÇÓÄ
¢¾ ¤Ã . 819 ÀÃÒÀÉÈÊ¡Å¢¼Á ¡ÂÉ¡ÓÁ¤ÊÁÂÃ
ÆÒÇÊ¢ÉǼÊÒÁÉÉÒÀÅ.
Ã. 905 ¤ÊÀǼÆÈ¡ÂÉ¡ÁÒ¼ÃɤɥÊÀ
ÀÉÈÊÆ¥ÊÓÁ¥¼ÃÉþÁ¡ÃÒÊ ¢¾ ¥Á¤É¤ÊÆ
ÒÔ ¤ÀÉÊÁÂà ¡ÓÁ¤ÊÁÂâ¼¾ ¢¾ Á
Å¡¼. ¡ÅÉ¡ÁÁÉÁÊ, ¾ÒÆ Á ¥ÊÀÀ¾ÁÇÃÒÔÙÁÊ ¢ÉÀ
ÅÆÒÔ£ÊÅÉ¢¢Ó ¢¾Ç¡Å £¡¢É¤
¬ÓÆ¢Á¤Ã. 939 ¤ÊÀ£ÒÔ ¼ÃÉÙ¢¾ÓÈÊȤÊÒÂ
¼ÃÈÊÓÆ, Ò¼þÆÀ¾Á ¢¾ Ê¢ÒÓÆÈɾɢÉÀÊ¢Á ¤¡
ÓÁÇÁÄÉÁÈÀ¾ÁÁÂÃ¥ÊÉÂÊ¡Ã. 3) ÁÇ¢¾ÆÁÓÁÁÒÔ
3.1 ÁÇÁ
¥¤¬ÓÆ ¢Á ¤Ã . 939 ¡ÓÁ¤ÊÒÔ¥ÊÓÁ
¡¾ÉÆÈ£ÒÔ ÄÉ¥ÊÁÁÊÀƤÉÄÊ £¡
¢ÉÈÉ¡Å ÙÒ£¾ÆÒ ¥ÊÆ¡ÄÊ¡Á¡ÆÊÃÒ ¢¾ ʾ
¾ÒÈÄÊ. à . 944 £ÒÔ ¥Ê¡Â¢ÉÀ ¾È¥ÊÄÊÁ¾Á¢¼. ¤
¡Ò¾ÃÊÒÔÆÁÒÇÊ ¡ÒÉÊÊÃÒÁ¢ÉÁ
¢¾Á¼ÊÂɥʼÀ¢ÆÒÈ.
¡Åɤ¡¼¡Á¥Å¢ÒÁʬʼÃÉÁÓÃÉÒ¢¾À¡Á
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
117
À¾ÁÆÒÔ¤ÁÊ¢ÉÀÉÈÊ ¡Åɼʣӡ¼¤Ê¡Á
¡. ÁÉÁÊ, ¡¾ÃÉ¢ÉÃ. 944 ¡ÁÆÊÄÉ¡ÃÃÒÀÉÈÊɾÔÂ.
ÒÀÉÈʼÃÉ¢¢ÓÒÉÈÉ¢ÉÒ¤ÊÀ £¾Â ¤Ã . 967 ÒÁ¤¡É¦¤ÊÃÒÆ, ¼Ê£Ó¡ÆÊ¡Á
¬ÄÉÔÒ¢¾ÊÒÀ¡ÃÆ¡¼£¥ÊÃÁÇÊÅ:
- ¡Å: ÉÔÉÅ¡¼ÁÒÔ ¡ÁÁ
ÒÔ, À¡ÃÉÔÅÉɦ¼ÃÉþÁÄÊÁÃ, ʾÂÀ¾ÒÈ
¢¾ÃÁÊÀ¢¬É¤ÊÃÒÉ¢¾¡Á¾Æ.
- ¼: À¡ÃÁÇÀ¾Á¼¤¼ÇʤÊÃÒÉ¡ÆÉ £
¡ ÃÓÔǼÒ¼ÃÈÊÓÆ¡ÅÉÃÊÁÈ¥Ê, Ê¡ÓÉҾŠ¡Á
¡¼ÃÉÁÊ¢¾¡Á¡ÅÙÒ¢ÉǼ, ÒƾÔÁ¤ÈʼÀÂ.
ÙÁ¼Ê£Ó¢¾ÁÇ¡¼¥ÊÀ¡¾Á¡ÂÃ. 979 £
¾Â ¥ÊÅÀ ¢¾ ¾ÈÀ¥ÊÄÊÁ¾Á¢¼¤¼ÃÉÃÇÔ 6 Ã.
¡Â¡Ò¾ÃÊ ÁÒÔ¥ÊÁÈÉÒÅÇÁÂà (¾ÒÆ
Æ) ÃÁʬÄÉ. ÀɬÊÁÉÉÒÀÆÒԥʤʼ
ÈʬÄÉÅÉÒÉ ¡¾ÓÒ ÄÊÆ¡ÅÉ¡ÓÁ¾Ê¬Ê¼ÃɤáÆÁÈ. ÁÉÁÊ,
¡¾ÓÒ¥ÊÀ¡ÆÆÓÔ£ÒÔ ¤ÊÉÃÆÒÂÂÊÆ¡ÓÁ¤ÊÁÈÅ
¾¥. ÙÁÁÊ, ÄÉ¥ÊÀ¡ÃÆ¡¼ £¥ÊÒ£Æ
Å:
- £¤: À¡ÃÆÒ¢¾ÂÀ¾ÒÈ, Á¢
Ò¡Á¾ÔÓÔÓʤÁÆ, Òƾ¡Å, Á¢É¡Æ
¡ÁÁÊ¡Å¢¾¡, ¡Æ¤¤ÉÒÔÂÀ¢¾ÁÀ.
- £: ¥ÊÃÒ£¢É£ÂÊÒ, Ã
ÆÒÁ¼¼ÈÁÁÁɦ¡ÁÉ: ÁÈ, ¢¾Åɦ.
¤Ã . 1009 ¡¾ÓÒ ¥Ê¡ÃÒ ¢¾ ¾Ã¼ÆÓÊ¥ÊÄÊÁ¾Á¢¼ÊÒ
ÊÁʾÒƾã¼£ÄʤÃ. 1009-1225 ¢¾¥ÊÀ¡ÃÀ¾ÂÊ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
118
¡Å¤¬ÊÒÔ¤ÉÅ: ÅÀɾÂÀÉÊÂÀ¾ÒÈ ¢¾ ¾Â
Ê¡¼ ¢¾ ÃÊ¢¢ÁÈ. ÃÆÊ¡ÅÙÒ
¥ÈÉ¢¼Á¾¡¡Á¡¼ÃÉÃÙ¢¾¡ÁʼÒÃ, ÁÇÀ
ÆÁÊÈ, ¢É¡Æ¡Á 24 ¡¢¾ÊÒÆÉ¡ÅÊÆ¥
ÀÀ¤¢É¾¡ £Ã¤¼ÇÆ¡ÒÔ, ¤ÊÆÉÔÒÁ
Ã, ȾÒÁ¤Ê¢É¬Ç, ¼¥ÊÃÊ¡À¾ÁÅ:
¼Æ, ¼ÀÊ¢¾¼Ê-Ê. 3.2 ÆÁÓÁÁÒÔ
¤ÒÁ¼Ã XI, ¾ÒÆÆ ¥ÊÔÀ¾Á£ÃÒÔ¡ÁÁʼà II
¡ÂÉ¥ÊÃÔ¼Á¼ÊÒÁÇ¢¾Â¤¡ÆÊ¢£Ê¼ÃÉÁÊÈÉ ÓÇÉ¡Æ ¢¾ âÄÒÔÅ: ¤Ê¼ÈÊ¡ÁÉÊÁÇ£Ã
ÒÔ ¢¾ ÅÊÊ¡Æ¡ÆÊÆ¡ÆÊ¡ÙÆÉÆ¡ÆÉÉÒÊÈÉ¢
¡¬ÅÒÔ¡ÅÉ¡ÁÉäʢÉǾÇ. ÉÒÒÔ¡ÀÔÊ
Å £¥ÊÁ¢ÉÀ¾Á¡ÁÃÅ: üÆÁ£ Æ ¢¾ Ã
¼ÀÊÁ£¾Ã¼ÄÔ¡.
¼Á¥Ê¡ÃÄÊÁÊ¢ÉÒÁ¼Ã 1 Ã-13 ¡ Ã. 1076 ¡Âɼ
ÒԥʼÀ¾¡ÓÇÉ¡Æ ¢¾ ¾Ô¢ ¡ÓÁ¤ÊÁÈÀ¡ÁÊ
ÁÅ. ÉÒÒà ÙÁž¥À¡ÃÃÒԢʼÃÉÇ ÄÉ¥ÊÃ
ÔÀ¾ÁÇÃÒÔÃÁʤɣ¥Ê¤ÊÀ¾Á¡Â 3 ¡Å: ¼Æ,
¼ÀÊ¢¾¼Ê. ÆÊà . 1077 ¼Æ¢¾¼ÊÃ
¥ÊÊ¢ÒÔ-áÆÊÇü¾Ã¼ÄÔ¢ÉÀÅ£ÊÅÄÉ¡ÓÁ¤Ê
¼Ãž¥¡ÁÉ¡Ã.
¤Ã . 1257 ÒåʢɼÂÆ¡ÆÊÒÔ £ÆÒÁÁ¾
ÒÆ¡Â. ÃÀɾÒÆҥʼÀ¢¢£Æ¡ÆÊÒÔ¢ÉÀÅ¡¾ÉÆ ÙÅ
ǼÀÉÈÊ¢ÊÓÊ¡ÓÅ¡ÆÉ ¢¾ Á¾Áâ١ÓÁ¤Ê
Ò¡ÆÀʾɥ.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
119
à . 1284 ¾ÒÆҥʤÊÀ¾ÁÇÒÔà £¥ÊÁ¢ÉÀ¾Á
¡Á 3 ÃÅ: üà 1 ÇáÆʼ¡¬Å, üà 2 ÇáÆʾʢÉÀÊ¢
¼¡ÒÁÆÔ¡¬Å¢¾Ã¼Ã 3 ÇáÆʼ¤Ê (Á) ¼Á 3
ÃÃÁÆÁÈɼÃɡżɾɢÉÀ¾¥. Ã. 1287, ÒÁÅÀɤ
ÇáÆÊÒÔ£¢É¡Á 3 ÃáÂÉäÊÀ¾ÁÆ¡Â 1.000.000 Æ.
¡Å ¡ 1288 ¼ÁÒԥʼÀÉңü¼Á 3 Ã
¼À¾ ¢¾ ÁȼÁ¡ÓÅÉÓ, ǣüƤʢ¼
¾Æ¡ÓÁ¤ÊÒӢɼÁÆÃÀÇÓÆ¡ÅÉ¡¾¢ÉÀÅ¡ÂÒÁÒ
¢É¼ÁÒÔ¡. ¤ÔÒÁÒÆ£¥ÊÀ¡ÃÓÇÓÒÔ
¢ÉÀž¥ ¡ÅɤƣÃÉÔ¢ £¡¡ÆÊ
ÃÒ½Èþ¥ÊÂÊÆ ¢¾ ÃɾȼÃÉÁ¾Á¢¼ÀɥʾƾÊ
£Ä¢ɦ¼ÁÆÄÉ¡ÓÁ¤ÊÆÒÔ¥ÊǾÆ.
ÙÁÆÒÔ-à ¢¾ ÒÔ-Æ£¥ÊÂÊǾÆ, Á¡ÂÒÁÒ
¥Ê¢É¡ÆƢɥ ¡ÅÉÂ¤Æ £¡
ÇÊÂ, Ä¡ÆÁÆÁÆ. ÁÊ, Á¡ÃɼÒÃ
¡ÁÃɬÁ¬ÉÒ. ÀÉÁ ¡Â ¥ÊÒǼ¡ÅÉÓÇÓÁ
¡¼¤ÊÔ¡ÁÉ: Á ¢¾ Á¢. ¡Åɤ
ÒÔ¡Á¥¢ÁÊ ¤¼ÊÒÁ¼Ã XIV ¾ÒÆ¥ʢ¢
¢¾ÄÒÔ Ê¼ÁÒ£ÆÃÉÈÓÃÒÒÔÊÒÓÈ
ɦÅ:
- ¡Â: ¡ÃɼÒáÁÃÂ, ÃÆÒÆ, È¡Å,
ÁÁ¢É¢¾¡ÁÊ¡ÁÆÓÁ¤Ê, ¡ÁÒ¡ÆÁÆÁÆÃ. - ÒÁ¼¼À: Ò¡ÆáÆÊÁ¢ÒÂÒÁ¼¼ÀÒÔ, Ê
¢Ò¤ÊÆÒÔ¡ÁÆÃ, ¼À¾ÒÁÇÈÓÒÔ.
- ¡Å: ÊÆÒÔÅÒÇ, Ò¼ÃÉÁÀÁÉÉÓÊ¢Ó
Á¢ÀƤʡÁÃ.
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
120
ÀÉÁÁÉÉÒ¤Ã. 1416 ÒÒԥʡÆÊ£ÓÀ¾Á¤Ê
À¡¾¡¾Ã ¡Âɤ¡ÅÊÆÊ ¥ÊÀ¡ÃÀÉÈÊÊÒÓÈÁ¾Áâ
Ù ¢É¤¡Ò¾ÀÉÄÉ¥ÊÓÁ¬Á¬ÈÆÉÙÒÙ ¡ÓÁ¤Ê
ÒÃҡäɡÁÊ¢ÄÊ. ÁÉÁÊ, ÄÉ¥ÊÇáÆÊ¡Å¢¼Á¾ ¢¾
ÆÉ¢Ò¢¼ÁÓÒ. Ã. 1423 ¾ÒÆ¥ʡÆÊ£ÓÀ¾Á¡ÅÉÁÈ
ÒÀÉÈÊ¡¾¡¾ÃÈÉ¢Ò¢¼ÁÓÒ£¤ÊÆÇÙÊ. ¡ÓÁ¤Ê¡¾¡¾Ã
ÊÀ¾Á¥Ê¼ÃÉÁʤɤ¡¡ÅÉ£ÊÁ¾ÒÆ¢¾¤Ã
. 1425 ÀÁÈ ¢¾ Á¥¾ÉÒἥʡÁÆÀ¡¾Á
¢¾ÊÒÊÁ¡¾Å¤ÉÆ¡ÂÃ. 1457 ¡¾¡¾Ã¥Ê¡Á¡ÆÊÃÒÂ.
4. ¥ÓÇÉ¡ÓÅ ¢¾ Ç£ÁÂÒÔ
4.1 ¥ÓÇÉ¡ÓÅÁÂÒÔ
ÙÁ¡¾¡¾ÃÄʾÁ¾Á, ¥ÊÁÇÁƤÊÃÒÆ¢¾¡ÅÉ
Ò¤Æ ¥ÊÁ¢É¡Á 13 ¢ÒÊ, ÁÇÆÁÀ¾ÂÆ
¤ÊÃÒÉ¡ÆÉ, ÀÁÂÁ¼ÊÂÉ, áÑ¢¼¡ÁÀ¤¢É
¾Ã, ÃÒǤÉ. ¤Ã . 1483 ¡¾¡¾Ã ¥ÊÁ¢Æ¡ÆÉ ¢¾
ÂÀÁɤʡÁƤɢɾÁ¡ÃÊÒÉÆÆÄ ¼ÃÉÃÒÊÒ¬Ê ¢¾
ÆÈÒÉÁ¡ÆÉ. ¡Â¼ÇÅÊÃÊÆÁÉÉÒÁÅÓÁ ¢¾ ¡Á¡
¼ÃÉÀÁ¼ÃɥʡÒÆÊ¡ÂÒÁÒÔ¤ÒÁ¼ÃXV.
ʡ¥ʡƤ¤ÉÁÇ¢¬ÂÀ ¢¾ ÁÀ¤ÊÃ
ÆÒÊÒÄʤ¾Á¬ÄÉ¡ÁÉ: ÂÀ¥Ê¢ÉÁ¤ÊÒ¼À¾Â
¼ÇÃâÉÁÅ¡¼ÅɬÄÉ£¥ÊÁ¢É¡Á 3 ÉÒÅ: ¡Æ,
ÂÆ ¢¾ ¾Á. ÉÒÁÀ¥ÊÃƤɤÈÉƤ
¢¬ÀÉ¢É, Á, ÁÊÂ¡Æ ¢¾ Åɦ À¾ÁÉ¥ÊÁ¢É¡Á 2
¡Å: ÁÀ¡¾ÃÆ ¢¾ ÁÀ¾Á. ÊÉ¡¼¥ÊÃÆÒ
ÁÁÁ¡¼¤ÊÔ¢¾¥ÊǤÊÀÉÊÉ¡¼¡ÆÊÊÑÁÉ
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
ijŁģĭń İĿĻĹ ŀĪĺŁĪĸŁĹĺĿŐţįňĽŁĮ į ʼnĪĭń 9 į ŀĮĪŁĽŒļĦĽļĩįňĽŁĮĥĿĪńŏĮĸŁĹ
121
¼¡¾¥Ê ¢ÉÊÈɤÊÒ¾ÒÁ ÉÒʤÀÃ
¡Ã£ÄʤÀ¾Â¡Ò¼ÆÉÔ.
4.2 ¥Ç£ÁÂÒÔ
¡ÂÒÉÒÔ ¥ÊÉ¥¾ÆÒÓÇÉ¡ÓÅÉÒ¥¾¬ÄÉ¢¾ÊÒÀ
¢ÉǼÊÀ¡ÃÃÀÊÁ¢É¤É¡¾Â¡ÂÉ ¢¾ ÓÊ¢ÓÆÊÒ¥¡ÂÀÉÈÊ
ÆÁÊÄÉ¡Á¡ÅÉ¥£Æ¡ÓÁ¤ÊÒÔÆÁÒÉ¡Á¡ÅÉ
:
- ÆÁÊÆÃÙÂÊÂÈ¡Å ¢¾Ã¢ÉÁÄʾÁ
¾ÁÄÉ¡ÓÁ¤ÊÒÔÅÁ¢É¡Á 2 Å: ¡¬Å ¢¾ ¤Ê¤ÒÁ
¼ÃXVII.
- ÒÀÉ¡Á¡¤ÁÆ £¡¢ÉÁ¾ÒÉ
ÆÁÀÆ¢¾ÆÅÆÃÉÈÓÃɬÁ¬ÉÒ.
ÊÒ¡ÁÊ, ÄÉ¡ÃÃÒÀÉÈÊÒÙÒÀÉ¡ÅÉÁ ¢¾
ÒÁÒÔÀÊÒÈÉ¥¤É.
À
1. ÁÂÃ¥ÊüʣÓÒ¡Á¡Å¢Ò¤?
2. ÆÉ¡ÒÆÊ¡Â䥾ÒÆɦ
3. ¡ÙÁ¢ÊÁÁ£¾Â¡ÁÅ¢Ò ¤?
4. ÆÒÁ¢Á¤¡¥ÊÀ¡ÃÄÊÅ¢Ò¤? 5. Á¢¥ÊÃÆÒÅ¢Ò¤?
6. ÁÁÂÒÔ¤ÊÆÃÃÅ¢Ò¤?
7. ÀÉÈÊ¡ÅÉÒ¡Á¡¾¢ÉÒÔ¥ÊÀ¡Ã¥Å¢Ò¤?
8. ÒÔÃÁÇ¢¾ÆÁÓÁÁÅ¢Ò¤? 9. ÁÂÒÔ¥ÊÃÒÓÇÉ¡ÓÅ ¢¾ ǣŢҤ?
ສ . ວ . ສ
ສະ ຫງ ວນ ລິຂ ະສ ິດ
122