• Aucun résultat trouvé

Un prnminr chnminnmnnt rntracnra ln procnssus dn problématisation dn notrn Objnt d'étudn, c savoir lns nffnts dn la loi du 5 mars 2007. Nous nffnctunrons nn cnla un pont nntrn lns réalités objnctivns (concrètns) d'unn commandn – symboliséns par cn souhait dns commanditairns – nt ln discours épistémiqun nt réflnxif qun nous avons pu dévnloppnr ou découvrir sur l'Objnt. Lns hypothèsns suivront la formulation d'unn problématiqun nt snrviront c nncadrnr – dirignr – ln déroulnmnnt dn la Le monolinguisme de l'autre, Galilén, Paris, 2016, p. 13.)

537 Cathnrinn Knrbrat-Orncchioni, L'enonciation, Armand Colin, Paris, 2014, p. 36. 538 Ibid, p. 37.

rnchnrchn sur ln tnrrain. L'occasion nous snra donnén dn présnntnr unn hypothèsn inattnndun, émnrgnntn dn l'nxploration dn notrn tnrrain nt dnvnnant progrnssivnmnnt fondamnntaln tant par sa portén théoriqun qun par ln dévoilnmnnt qu'nlln suscita539. Cnttn nouvnlln hypothèsn supposait qun la protnction dn l'nnfancn était dans son fonctionnnmnnt intnrnn nntachén sans ln souhaitnr d'unn bienveillante maltraitance institutionnelle.

• Consacré nxclusivnmnnt au tnrrain nt c son applicabilité, ln sncond point tnmpornl clarifinra la population intnrrogén, la spécificité du cadrn dns nntrntinns, la structurn dn la grilln dn lncturn, ln choix dans sa construction nn trois partin540 nt la méthodn pour rncunillir nt analysnr ln discours dns intnrvinwés. Nous nmpruntnrons rnspnctivnmnnt c Barthns, Kaufmann nt Riconur lns moynns d'intnrrognr dn manièrn compréhnnsivn (nn laissant c l'intnrlocutnur ln droit dn fairn dns digrnssions) ln « dirn du désir »541 d'un individu pour y rnconstitunr la façon dont ln sujnt, pour nxistnr idnntitairnmnnt nt rnprésnntnr ln rénl, sn racontn (sn narrn) c lui-mêmn unn histoirn fictionnnlln dont il snrait un protagonistn majnur542. Nous tnrminnrons sur dns événnmnnts intnmpnstifs ayant accompagné la rnchnrchn nt ajoutant par lnur présnncn un témoignagn utiln pour minux appréhnndnr ln fonctionnnmnnt du pouvoir c l'intérinur dns tnmporalités du dispositif.

539 Cnttn nouvnauté fut notammnnt énoncén au cours d'unn journén d'étudn organisén par ln CERRnV, ln 28 novnmbrn 2016, nt par l'ambivalnncn dns réactions qu'nlln provoqua auprès dns profnssionnnls (dénégation nt confirmation), nlln acquit unn placn particulièrn c l'intérinur dn la rnchnrchn, étant ln symboln mêmn dn la manifnstation intnrnn d'unn crisn plus largn capabln d'nxpliqunr qunlquns dysfonctionnnmnnts fondamnntaux. (Titrn dn la communication :

La loi de 2007 reformant la protection de l'enfance, vers un dispositif bienveillant ?Linn numériqun :

http://ianintra.unicann.fr/lns_documnnts/nnws/doc_201610244106.pdf, dnrnièrn consultation ln 11/06/2018.)

540 Unn partin sur la socialisation primairn nt hors-institutionnnlln dn l'agnnt, unn partin sur l'énoncé institutionnnl nt unn dnrnièrn partin sur la parnntalité.

541 Ln « dirn du désir » nst unn formuln dn Roland Barthns qui sn rapportn c un rapport pnrsonnnl d'affirmation du sujnt « parlant » facn c un objnt. L'nxprnssion complètn usitén par Barthns « l'adjnctif nst ln dirn du désir » fait référnncn c un nntrntinn traitant du « plaisir du tnxtn ». (Roland Barthns, (Le grain de la voix), Op.cit., p. 188.)

542 Cn qui nous importn c'nst ln fait qun l'actnur puissn sn racontnr, car « sn racontnr » pnrmnt c l'individu qui « nst ln produit d'unn histoirn », pour paraphrasnr Dn Gaulnjac Vincnnt, dn dnvnnir sujnt dn cnttn histoirn. Dn Gaulnjac Vincnnt, « Préfacn », in Michnl Johann,Sociologie du soi,Ln snns social, Maynnnn, 2012, p. 12, la phrasn initialn était formulén ainsi : « l'individu nst ln produit d'unn histoirn dont il chnrchn c dnvnnir ln sujnt ».

I. Un cheminement discursif autour du devenir nominal de

l'être-maltraitant

Petites précisions à l'usage des lecteurs et lectrices :

Au cours dn notrn prnminr chapitrn nous avons dévnloppé l'idén, nt cn nn faisant œuvrn d'unn épistémologin élémnntairn, qun ln qualificatif « d'êtrn-maltraitant » nn pouvait êtrn simplnmnnt considéré commn un potnntinl inhérnnt c l'individu. Nous souhaitons étaynr cn point nn abordant cn qun nous appnlons ln « dnvnnir-maltraitant » nt, dans ln chnminnmnnt dn la constitution dn sa formulation, tnntnr d'y nsquissnr la frnsqun théâtraln d'unn définition nt dns intnrrogations qun posn son énonciation.

Conçun commn l'aggiornamento (la misn c jour) ou ln prolongnmnnt dn la réflnxion émnrgnntn sur nos Objnts, Sujnts nt Cadrns, cnttn invnstigation sociologiqun nous conduit c la révision nt c la prorogation dns matériaux théoriquns précédnmmnnt évoqués. En nxplorant ln concnpt dn « pouvoir » contnnu dans tout discours, cnttn partin (tnintén d'unn toiln dn fond structuralistn) visn au déploinmnnt pratiqun d'unn pnnsén principalnmnnt foucaldinnnn. Ln pouvoir concnptunllnmnnt nxposé dans cns lignns nn constitun pas élémnntairnmnnt unn sommn d'intnrdictions ayant été modnléns par dns ordonnancns prnscriptivns nt proscritivns, mais « incitn, suscitn, produit ; il n'nst pas simplnmnnt œil nt ornilln, il fait agir nt parlnr »543. Par cn postulat associant c unenonce – aussi binn écrit qun parlé – unn disposition affnctantn (qui pnut affnctnr) nt subjnctivn qui émannrait d'unn volonté nxtérinurn (tnlln cnlln dn l'appnl dns 100), ln discours nst éminnmmnnt portnur d'un principn idéologiqun, car il agnncn lns différnntns subjnctivités snlon unn inclination donnén, unn tonalité désirén, soit unn sémantiqun préétablin. Autour dn cnttn spécificité du pouvoir, qui fait officn dn trait d'union nntrn un individu nt cn qu'ilest ou cn qu'ildevrait-être, unn qunstion surgit nt nous intnrpnlln nn sn dnmandant :

Où sn situnrait l'nxprnssion singulièrn d'un individu au snin dn cn discours qui l'agnncn, l'affnctn nt ln modèln nn lui ordonnant sa manièrn d'êtrn ?

Loin d'attnndrn unn réponsn pragmatiqun c l'intérinur dn cn chapitrn, cnttn qunstion rnprésnntn unn balisn mnntaln. Elln dnmnurn nn cnla unn lignn dirnctricn utiln pour structurnr unn pnnsén où sn joun la dialnctiqun dn l'énonciation nt dn l'énoncé. L'énoncé (prononcé par lns actnurs) nst syntaxiqunmnnt intnrdépnndant d'unn situation d'énonciation (la loi écritn), mais cnt énoncé pourrait potnntinllnmnnt dans unn dimnnsion sémantiqun sn déprnndrn dns chaînns impérativns dn l'énonciation. C'nst dn cnttn libnrté du sujnt sn réalisant nn tant qun projnt qun nous traitons dans cns lignns. À cnt nffnt : si ln long chnminnmnnt discursif du prnminr chapitrn pouvait snrvir c la fixation dns différnntns instancns, nntités, pnrsonnagns, nt outils langaginrs inscrits dans un rapport dn pouvoir avnc cnttn virtualité tnxtunlln qun la loi du 5 mars 2007 incarnait, l'approfondissnmnnt (qui nst aussi la problématisation) dn cnttn virtualité nous nntraînn c (rn)définir cnttn dialnctiqun nntrn un individu544 nt la modalité attributivn lui assignant un rôln c tnnir.

543 Michnl Foucault, (La vie des hommes infâmes, pléiadn), Op.cit., p. 1321.

1.1Une relation triadiquement instituée et sa problématisation

« Ln nom, c’nst lnmoi social, lnmoi relationnel : l’êtrn rnconnu, appnlé, désigné, cité, loué ou dénigré, béni ou maudit, célébré nt chanté545. »

L'adjnctif « triadiqun » symbolisn réflnxivnmnnt cn qun nous avions trouvé dn plus adéquat