النص الأدبي المترابط : نص جديد لعصر جديد

(1)

فر ــ )5 -) 6 !"L 2

V ا

Z ا /) ا دIا

:

V

ل B #

∗∗∗∗

^S ا :

= /5 ا ن =" Nا j&/ ا ) - 8 ، - ل 5(أ هPّ-) ّD5 !=W?) ا ت = و ' و -ط HIا ت 'ظ ، =)ھ -oو =" دوIاو ةذ =- Nا x= 58 ء =` إو ھا =c ا !='8 = و ف ' او ي & Z /M يد " ا ن و _= ، = ا e= ذ =8 =" Nا د = = ا ء =68 ?-= L =& ا تر =` !=} ارP ا 5 ا E تر ` يf ا ، `LNاو 8 = م ="# :ا = ع ث ا & ا ل Fد Y و ، & او د " ا = زا ا زو و ا ت = 8 =3 أ = /5 ا تر =` _`=H ا =# ` او ة -g ا =ھ =/ ا ، = او ا == ا ==& ا ل ==Fد == و ، U == ==- ّ ==W _== == زا ==) و }ا ا بدأ و & ا ن # ا 8 5/ ا }ا ا . == ==ھو \== ةر == ا == و ==)L ا == ا ==ھ ا ==Fآ ا == ز = ، = V \/ 8 ، /5 ا ?5( ز 8أ يf ا ، - ) ا = ت ==8 د ==# او ن ==Hرا ا j== /Fا ، ' # ==H == ==Q /M ==- دأ س == أ E== ?F ا =# أو ، =)L ا بدI = بدIا ا )=Hو نأ ن =58 ، 'Q- = و '/-)" E= =-)L ا = او ى =FIا س Iا =)L ا ح =") او =)L ا =& او ... n ا ، = =Q8 ، = - ل 5=(أ = هP=ّ-) ّD5 = 6 و اf=ھ ز =8أ يf= ا ، =- ) ا ةر ا و )L ا ا ھ ا Fآ ا V= D= E=ّ 7 E=8ّ نأ =5) ، ا = = x6/ أ ، /5 ا ?5( صا =Lأ _= وأ ، x=- / Nا 5 =( _= ن ءا H - و /5 إ ا & & وأ ، === و /5 :ا === ا وأ ، === و /5 إ ب ===/ ===8 وأ ، ===6 ، ه ===-o -== و E== - قر ==Q ا ==ھ Z او == ا ن == ، Z ا ==/ ا _== ==H Hأ E==/- ==)/ Lر == ا V == ا . Y. == طو رد == == ت == ? و ص == ع ==) ==ھ وأ وأ = ّ Q/ x="- و ، =ھ -o #/" ة Wو ) ھ V ّD ةدّ / ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ∗ ة ج وأ أ ، ت g او بادTا -.

(2)

ّ-= D@أ ّ &/ ،

س = أ تز = 8 ، =-)L ا ر =)o بدIا D=Fدو

===- دأ '/-)===" ===8 د ===# او ن ===Hرا ا j=== /Fا ، ' # ===H === ===Q /M

س = Iا E= ا # أو ، )L ا بدI بدIا ا )Hو نأ ن 58 ، 'Q- و -)L ا او ى FIا )L ا ح ") او )L ا & او ... n ا .

Abstract :

The digital and revolutionary age of informatics has spawned a new form of writing. This form has given rise to other types of literature different from traditional genres which in turn has led to the emergence of digital literature: digital novels, digital poetry, digital theatre, and so forth. What is then the meaning of digital literature, and what is the literary hypertext?

Texts have moved from paper space to digital or electronic space, adopting a binary digital language; hence the development of a digital feature that brought into being the so called digital or electronic literature. This literary text made use of such electronic resources as: links, tow and three dimensional pictures and differently formed knobs and buttons that turn the digital literary text into a diversified body, revolting against all types of conventional writings. In a sense, the text no longer has a determined beginning or end.

There are, moreover, multiple joints and keys that give access to further open spaces. The text can therefore be simultaneously read, heard and seen, and can be mingled with different forms of expression. Accordingly, interconnectedness became its main characteristic, labeling it the hypertext. In fact, the idea of the hypertext has been around in many traditional texts, embodied in the footnotes and margins used in manuscripts. Some time honored Arabic poems have also taken interconnected formulas that take the form of a tree, a watch or a fish. However, compared with the digital hypertext which combines the printed words with the related sound, picture and form, such an interconnection looks quite simplistic.

We are faced with many interpretations as to the Arabic equivalent of the foreign term “hypertext”. Some linguistic experts prefer transliterating this term, rather than translating it. By contrast, there are those who tried to employ a corresponding Arabic term. Their efforts resulted in so many different interpretations that it is no easy task to list them all here. For example, we find: the super text, the miscellaneous text, the interconnected text, the networked text, the web text, the diversified text, the big text, and so on.

Eventually, we can say that a hypertext is any e text published on the Internet, on CD’s, as an e book, through e mails, etc. It reflects the user’s or the reader’s free choice of links through which he or she explores the dark depths of

(3)

the text links provided by the galloping modern day technology.

0 :

= - ل 5=(أ = هP=ّ-) ّD5 ، ن =" Nا j=&/ ا =) - 8 ا /5 ت 'ظ -ط HIا ' و ت = و !=W?) ا 8 =" دوIاو ةذ =- Nا x= 5 )ھ -oو ، ن و يد " ا Z /M ي & ف ' او ھا =c ا !='8 و ء ` إو _= د = =" Nا =8 e= ذ = ا ، !=} تر =` =& ا ?-== L 8 ء ==6 == ا == ارP ا و ==`LNا ، يf== ا تر ==` E== == 5 ا ث ==Wو ع == == م =="# :ا == -== د ==" ا ==& او ، ==& ا ل ==Fد Y== و ا === === ا زو === و === زا ا ة -g=== ا ===# ` او _`===H ا تر ==` == /5 ا ==3 أ ت == 8 == او ا ، == و ل ==Fد ==& ا ا == 5/ ا 8 ن # ا & ا و بدأ }ا ا و }ا ا . ھو 6 و L ا Fآ ا ھ ا )L ا ةر = ا = و - ) ا ، ز 8أ يf ا ?5( = ا = /5 ، 8 تز = =' =- دأ س = أ Q /M H # ' ، j= /Fا ا ن =Hرا د =# او =8 '/-)=" 'Q- = و ، ن ==58 نأ ==)L ا بدI == بدIا ا )==Hو ،

ى ==FIا س == Iا E== ا ==# أو

=== او ===-)L ا ===& او ===)L ا ح ===") او ===)L ا . . . n=== ا ، ===)8 د #) ا ھ و ؟ )L ا بدI V ا دIا Z ا /) ا ؟ أ . T%' ا بدY . #' ا : 1 ـ X : ُ!ْLﱠ ا ُ!-L ﱠ/ او : ُ!-6ْ َ ب /5 ا . َ!َLَرو ب =/5 ا ُE=ُ)ُLْ َ ً=)ْLَر : E=)6 َأ E ﱠ- و . ب / و م ُLْ َ . يأ L ْx ﱢ-ُ E8و W ' ? Z-# / ا . E Lو P D و : } ٌم ُ#ْ'َ ب " { ) 1 ( ؛ ب / ب /5 ؛ & أو : !ُLْرَ7H 8 ء ) ا ِحا َ# ا !ُ5-= إ ، = _ ْ!ُ ِ =ْ ُ ، نإ ن = ء =) ُ!ِLار ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) -QQ`) ا ةر H ، Tا : 20

(4)

و ُ!ْLﱠ ا : ْ(َ ا Z`M ب B . ==8و % == ا : ن == == P ==8 ِ!ْLﱠ == ا يأ == 4==/5 _== ب ==- ا == ' )}َأ Y#/ = ا ) ا أ و ّ =/g E= ي /=&) ا ، !=} E ) /=Hا ن } = ) ا )-8 بf5 P و 8 E W ) 1 ( . ُ!ْ-ِLﱠ او 8 لْ َL ﷲ ﱠPَ ﱠD و : × h9ﺗ %آ $h ا h" B #'h او ThG ا ب h-أ نأ 27 , مأ 7 ÷ ) 2 ( ُةَ ْMﱠ ا ھ . D-Lو : ُjْ'َ5 ا E-8 يf ا يدا ا . D-Lو : =/ ا ُ =َ ْ َ# ا ' ا ُ َ َF . D-Lو : ُ4ْ َ5 ا . ھو ـ ـ ً 3 أ : ِن َ"ِ ِ ُةاَوﱠ ا مْوﱡ ا . ب =َ/ِ5 او ً3 أ . D-Lو : !'. آ ُء َ)ْHأو !ھؤ )ْHأ E-8 x حْ َ ) 3 ( . = : ا ل =W =- ا ! = ) ا =8 درو ّ) ه ذ J H ل?F ةد ==) == g ا ) !==Lر ( ==H Hأ D== / ةد ==) ا هf==ھ == J/==(ا == نأ R==3ّ/ ب ===/5 او === /5 ، ===' إ D=== = ه ===6 -===H Hأ ا === j-===3 J===# / ، 8 == ، ==ھو ب ==H ا Y== ـ== J==ّ /) ا =='c) ا : ==( او - P==/ ا !-L ===/ ا ت === ? R-===B و -===- / او قf=== او U# === او Z-===`M/ او . . . = =` =/ ا ت = ? ا = ھا Hو ـ ) =)L ا ( P=ّ-)) ا = P/ ا E= ط ، '"Q ةد ) ا ھ ##/(ا / ا ت Q ا 8 D و : و !Lا ا L ا = ) م ا ت:: ا D5 =/ Z= اور = Lz Q =" = =- ا =g ا =8 رf=6 ا =' = L او = /5 ا -= =#-) ، == ً = =)'-8 = -5Q J=-) _= إ 8 = و دّ 6/ و ر c + ) 4 ( . 2 ـ ,AM-ا : أ ===)L ا ء ===3Q ا _=== إ Lر === ا ء ===3Q ا === ص === ا x=== #/ ا و س Hأ _ و /5 Nا =-. } =)/ =/ ا =-)L ا =g 4=َ/5ُ =' أ ) 1 / 0 ( ، ==-)L ا Q==@ e== ذ ل?==F == بدIا 4=="/ 8 ، بدI == ف == ُ == =='c8 )L ا ) Numérique / Digital ( أ و و /5 Nا بدIا ) Électronique ( ، ه =") و - `= ) ا -= !'# =Q م = ء = دIاو د =# ا 4= oأ ، !'=3 نأ :إ =)' ::د R-=B و =)' - قرا =8 د 6 إ لو W ، D=ّ38 ? = -=`# - ="8 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) ر c ا ، ب ا ن " ، ج 12 ، فر ) ا راد ، ة ھ # ا ، ص 248 . (2) j'5 ا ةر H ، Tا : 9 . (3) J " ا Y ) ا ، ر c ا . (4) -==`# - ==H ، ==- ا ==8 # ا D #/==" و Z ا ==/) ا V == ا ، == ا 8 ==# ا P== ) ا ، ن == / ب g) ا ، 2008 م ، ص 154 .

(5)

و ص = ا =@ ق =` =8 DF = ّD 8 لّوIا R ` ) ا j-ظ أ ===# / === L R === / ==='. ت ===-Q-و ===' - و ھ ===# ، R `=== ) ا ّ === أ ا ) و /5 Nا ( jّL / D5 E ) /Hا ر Iا Eّ أ ى -8 دو W == ادIا ل ) /==H:ا ) == و /5 Nا ==& ا ، ==- و /5 Nا 8 == ا ، === ا و /5 Nا (. . . ) 1 ( . ن == اذإو ن: ) /==H:ا ) ==)Lر ، == و /5 إ ( ==( D5==& ن?-== Z-==H ا رود _== إ ) ز =='6 ا ( V == ا ! ==# ==8 ل?==F == E== D==@ا / او E P /==" و ب ==H ا ==( ( ، ن ==Qظ f== ا ==FTا - =='Q) ا ّنz==8 == 6 ا V == ا j-==@ / ==Q /M ت Q==@ا و ى ==Fأ اد == أ ناf==M/ ، == أ ====)' ّوأ : Z ا ====/) ا V ==== ا ) Hypertexte ( ... ===='8 ==== ا م ===='Q) ا ==== أو V -" ا ) Cybertexte ( ة = لّوI E=Qّظو يf= ا x-=Hرأ ) Espen j . Aarseth ( ، ==@ F == :د هرو == f==M/-8 E ّ5==& == - طو E==. D5==& D== /

، E==ّ أ ّ:إ Z ا /) ا V ا ' )3/ / ا : ا # أ ا -` + ) 2 ( . Lو ) /Hا اfھ V ا ت 5 إ \ ا ا -)L ا Z= اور ر =@و ==-. } ==-}?}و د == Iا ==# و رارزأو ==Q /M R== ?) ا D== 6 == V == ا دIا )L ا ا " &/ اد =)/ _= D= Iا = - #/ ا =-`M ا ط =) ، _== ) !== == V == == ا == ' :و D== ك == ھ D==@ Q R- ==Q و ةد == / ج تاء 38 W /Q ، '8 ُ أ # ُو Y)=" ُو ھ =& جP=/) و E=-8 j= /M ل 5(Iا - / ا ، Z ا =/ ا E . F ّ!ھأ x @78 ، V = !=H 8 Z ا /) ا . ّوأ ل M/Hا م R ` V ا Z ا /) ا ) hypertextes ( ھ ! = ا =-ن " م 1968 م ، ن و EQ اf' R ` ) ا ھ : = Q-= V = ا تار L Y - ` ا ي g ا 4H ا = Tا 4- =&/ =Q/ ا أ و ض = ا 5- ا + ) 3 ( . ==B ) ا ن =# ا = ت =- -}? ا _= إ =' = - W = ا = ك = ھو م L ) شر Q- 8 ( J= طأو J. =} ا - Z اورو ظ ت H W ما M/H ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) c : E"Q ، ص 185 ـ 186 . (2) -`# - H ، V ا - ا 8 # ا D #/" و Z ا /) ا ، ص 24 . (3) c : =/ D- )=Hإ ن =) ر ، =5/ ا V = ا =- 5 ) x="5 -' ا ( ر =5/ :ا =-) و / ا - 6 - W او ب?` ا ى ، تار Nا ، 1996 ، ص 309 .

(6)

-)==" == Tا هf==ھ _== ) ,5)-== memex ( ، ==) ُ V == ا ة ==58 نو ==Fآ Y== x===== L ===== =====B ) ا ن =====# ا =====8 ت -/=====" ا D=====.اوأ _===== إ Z ا =====/) ا ) ) س? ود ا تر = 6 Douglas Engilbert ( =)Lر = آ 4=H W م =c ء = R-/ V ا ءاP أ - RQ / ا -Q/") . )إ + M[ ا . ' ا : نإ - 5(إ Z =B R `= ) ا =8 =g ا =- ا =Wو ` ّ= ة =8 D د -8 ) ا =@ F = ا =' ، = Iاو دادP= E= W Z = را اذإ و ==- ) ا نا ==-) ل == :ا ، %==-W ==6 R `== ) ا ==Wا ا ==8 ==g ا D==@Iا E== # ة == ت `== ==8 ==g ا ==- ا ، و ==)-8 V==M V == ا Z ا ==/) ا == ' او == ا ==' ، 8-== == - W == ا == ==}آ == / اf==ھ R `==== ) ا فو ==== ====- ا ====) J====` ====8 g يأ - ====@Iا ===='/ x"5 -' ا ) 1 ( . و ===8 D=== #) ا ===6 === لو ===W نأ `=== j===ظ J===8ا اf===ھ R ` ) ا Iا ، 5 تد = ل 5=(أ اf=ھ R `= ) ا _=/W R =@أ = 4 == ا ==W طNا ==' == -) ، _== 8 D- ==H ل == ) ا : == ا ك == ھ == - W === ا === R `===@ا _=== -)===" ) hypertexte ( V === J. ===Q ا ، ===ھو ) -8 W R ) Iا ھو ) -o ّ ة ت Q=@ اf=ھ V = ا ، ==) ==6 ==3 أ `== ا ==Fآ E==W ` S== - W == ا D== #) R ` ) ھو R ` 4ّ =&/) ا V = ا ، Z ا =/) ا V = ا R `= و ، و == ط ==). L ت `== ) ا ل ==` Y=="/ و ==6 8 ? == : V == ا 5 ==& ا ، V ا 5 ا ، ا &/ ا V ، - 5 ا V ا . . . إ n . ّنإ ل =6) ا اf=' !/=') او %=W ا Jھ L R ` ) ا 8 د / ا اfھ ، ّ 8 e f ط 3 - ` c YB ، : =)') ا هfھو ت "H+) او g ا Y 6) ط )' ھ D !ھ W دا 8Iا ' م # -) د Iا - ا . و === ===Bاو Q=== === E== I ه === / نأ === }آ يf=== ا R `== ) ا ا V ا V. F )L E/ - طو ، د #/ ا 4"W ، ھ Z ا / ا R ` ، ّنI ر =&/ :او قّ =Q/ ا _ ّ اد 4ّ &/ ا ) ' ) / ا g ا ت:: ا ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) ==c : == W == , ، x=="5 -' ا ) ==) 5 ا == ==- و /5 Nا ( == ا ب ==/ ، : 5 ) D #/==" مد # ا ي / او ب ا ، -)L ا ةر ا ( 6 ا ، ، x 5 ا ) 15 / 01 / 2004 ( ص 128 .

(7)

Wاو ر ) 1 ( . Z ا / ا أ =L? ل?F Lر ا V ا 8 ه 6 8 D5 ءP6 ا ، D ) ل او ، 4 " 4ّ ") او ، '8 -= J=.? ا D)& ت ==- أو D==)6 او ==-)6 ) ا دا ==) ا أ ة -== # ا و ھ `==Hأ . . . ك == ھ ّنأ يأ - H ، ) ّD Fأ ى ، ھ )-8 4ّ "/ ) ّD و ، _ إ يد+ ه @ و V ا ت ّ 5 ت # ا / " H . =8 ه = ذ J H زو 6/ )L ا V ا 8 ه 6 يf ا Z ا / ا 5 Lر == ا V == ا ، ==ھ Z ا ==/) ا ==)L ا V == ا ّنI : = ص == ع ==) =ھ V= ّD= ةدّ = / Y. طو رد ت ? و #/=" ة =Wو = ) ھ -o ، أ ّ Q/ x"- و و ّ- D@أ ّ &/ + ) 2 ( . ّنأ ==) ==L R `== ) ا اf==ھ ==# ر ==&/ ا ا : == Lو ==" /Hاو ى == -Hرا ا - W او ، @ F 8 ة /Q ا ة -FIا . ^9 ا j ا' ا ب' ا $ Hرا ا 9 : ة ===- ===-}ا ص === ===8 ةد === Z ا ===/) ا V === ا ة ===58 نإ ، U ا ==' او ==(ا ا e== ه =="6 ت ==ط `M) ا ==8 ، S== تf==Fأ e f== أ ة 6===( D5===( ===8 Z ا ===/ ا g-===@ ===- ا ===-}ا / ا . == # ا و أ ===H و 5)===H . . . n=== ا ، ===ً@ ءا ===& ا S=== مّ ===#8 ب x)===Hو ) ===& ا H ' ا ( ، ھو D)& نأ E Bاو E لو Wاو R ` اًد = E=Q =8 - )==& ا _== إ ==#/Q و ==-.P ==' أ ىأر ==/ ا # ==" ا ت `== ) ا == ، D== ) ي 6==& ا ==& ا ( ، و ) ي .ا == ا ==& ا ( e== ذ ==-oو ، == Z) == ا اf==ھ & ا ص ا ) - دIا ( ت =) 5 !=H =& ا م # ، ة -= L \/= -8 D5( _ أ Y و أ ة .اد و أ ةدرو و ة 6( أ و ! F أ و e ذ -o ، =ھو = لا ا . 3Q ا ل g/(: ف ، يf او = j=# : =/ ا ل 5=(Iا e - =@ ت -=3/# E=-8 !ّ5 / يf ا )-"6/ ا ي ا ض ا دّ 6 -)c و ، D= أ = V = . =3Q ا ل g/=(:ا j=-ظ _ إ e ذ زو 6/ D J F ةءا # ةد / ت 5 إ + ) 3 ( . اf=g ا ﷲ ر / ا ى V = ا _= إ DF = ب =/5 E=) # =8 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) c : ةد ، ب ا ن " ، ر c ا ) 4 ( . ( (2) -`# - H ، - ا 8 # ا D #/" و Z ا /) ا V ا ، ص 30 . (3) ي ==) ا ==) ، ب ==`M او D5==& ا ) ا ھ ==ظ D==- / DF == ( ، == ا 8 ==# ا P== ) ا ، تو -/ ء 3- ا را ا ، 1991 ، ص 156 .

(8)

==5 ا ==)ط 8 ةر / == ==Q/ ا نأ = عّ ==Q/) ا ّV == ا -==@ F - ==Hأ ة =) ر ن = =' ھا =( =) L =8 حو =& ا _= ن =/) ا =(ا او == ّ Q/) ا == و ن == _ّ)==" -==( W -==( ا ، ==) ==ھ == ت ==Hر )) ا . & ا ى . ) D.اوIا %=-W عّ =Q/ /=) ا لوIا j= +) لوIا _= إ ن / - 8 7 _ ( (ا ا حو =& او _= /=) ا ، تد = و ر ==@ هf==ھ ت == Q/ ا _==/W == أر ً== / ً==Q ط D- )==HN == == أ ==5 ي ===#) ا E=== ا : = ف ===& ا 8ا === ا ===8 !=== E===#Q ا n ر ===/ او === او و او ض 8ا =# او + =ھو =/ ب E= / E W =@ =8 دو =W =H =. ) )} 6ھ ، E)ّ)@و ً)-)= E=-8 ع = = -' ا x="5 %=-W أ =# `=" ا لوIا ً-#8أ ن 5/-8 e Wأ هfھ م ا !} أ # `HIا ً د ) D= `=Hأ .ا 6 ا e- 7-8 ! Fآ ، !} أ # -( ا e- 7-8 != %= } ، اf=5ھو _=/W 6 نأ ف ا Wا ا ك /& 8 د ا = W =8و = ط #/) ا ت =) 5 Yط ==# D5==&/ ==' == ) ==Q /M e F == ==8 ب ==`F == !== == هf==ھ م ا '8 ّV عّ Q/ 4 E W @ W -8 x=6/ أ = ً= / ي =` D @ م رأ _ `H D و E-8 Q + ) 1 ( . اf=ھ 5 =ھ Z ا =/ ا ا V = نر =L = اذإ ا = Z=" D5=( =)L ,=) ) او ةر = او ت = ا Y= `) ا g ا Y)6 يf ا Z ا /) ا . . . x=- / Nا =8 = 5 ا V = ا e= =8 = ھ ارود نذإ ةر ا 4 e== / D== # ا V == ا W == ) ءا ==H ، أ و == ==ھد و ل?==F == V ا @ ,-.ر ، g ا أ -L ا e /) ھو ، e /) ) ھ ==&) ا _== Y==Hا ا -}7==/ ا / ئر ==# ا ، ==- - P ==# ةر == ا == !== ذإ ع `) ا V ا 8 '/Q-Bو ,5 _ 5 ا V . '8 Lر ا ّV J8ا ) ا ت ا }+ أ د Q فP ، @ : V E ، E/- ر F D يأ ، ّV = ا =8 ت = ا أ Z ا =/) ا E ّ:إ ّD5 ا D)/5 : ّV ا - ًاءP Dّ5&-8 . دا = إ 5) و S= هf=ھ 7 )-8 ت Q / ا : 8 D E8 -E=) / و ) V = ا J. =Q ا ( E= 7 : = ھ يf= ا ب =HIا ظ =Q أ -= =- Fا ا ت =L? ا تار =" Y= // ة - ) D. Hو ئر # R-/ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) = ا 8 # ا P ) ا ، Q/ ا بدIا _ إ DF ، 5 ا )ط 8 / ، ء =3- ا را = ا 2006 ، ص 10

(9)

V ا -`F د -L E M و E ا #8و V ا ، =8 ع =Q/ ا = E= 5) %=-W أ JW: YB يأ _ إ E Fاد YB يأ و J =H ، ئر =# =3 أ R)=" و D= E== cW?) V == ا ==') نأ J. ==Q ا V == ا ==- # == == ==@?M/Hاو E ، نأو =) ر V = ا =8 Y-=Bا ة = -= Z = ن7 ها ' #8و V ا H 'Q م # أ 8دا / ھا و أ =) x= ` و ة = =-W /Q ت =) ، V = ا E=- #/8 5 =& D= ت =) 5 ا = =#W?/ =" H EQ@ ,- V ا _ إ c J. Q ا DFا / ا L? Q- + ) 1 ( . ّ و E==8 , == == W E==) / و ) x=="5 -'ا ( E== 7 : = Q==@ ا ==- /ا ==ھو ==- و /5Nا == /5ا ل 5==(أ ث ==WI ص == Z == ==- و /5إ == D5==& V ا DFاد Z اور J ط ى Fأ ... م = أ ,-= )' أ ن ر ئر #او 4 5 8 وأ ب /5)ا V ا D د ت ) ع `)ا ، ة =L 8 =- و /5إ = PW م أ )ھ D ت ا ، ُ)ا نP= =) إو ت =) نP= : ='8 P=M/ا Z. =Hو أ ظ = ' )L ا ... و -/-@ M P-)/ x"5 -'ا : 3 وYا : E= أ =5) E= ءا L _= =( & ا ` = // =-o =# ، ='8 و ع ==Q/ V== Z == ص == ==- و /5 ا ==` ھرو == ص == ى Fأ اf5ھو . و hhhh • ا : 5 إ و ةر ==== او ت ==== ا ت ====Q ) E====` ر ====-م?====8Iا /) ا + ) 2 ( . أ - H -`# 8 ى نأ م ='Q د = / Z ا =/) ا V = ا =ًL?` ا = --` : 1 ـ م =='Q نأ == J== ` Z ا ==/) ا V == ا V == ا ً:وأ ، ==ً- }و == Z ا / ا يf ا D -j /M E.اP أ . 2 ـ Z ا ==/) ا V = ا ط == را ب =H ) Z-==H ا اf==ھ J=# / يf== ا = 6 ا E ?F V ا ( . E==8ّ -8 : = == D5==ّ&/ ==-)Lر ==#-}و نI == L ت == ) ا == ==# Z== اور `==Hا S == '==3 D== / ، د == / E== ا /8 e f== == و ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) ت ) ا و ب ا ، ) د = ا =-8 #} 4=/ " H 184 =8 # ط = ا ,= 6) ا ـ x 5 ا ـ بادTاو ن Q او 1994 . (2) W , . Y ) ا E"Q ص 128 ـ 132 .

(10)

'-8 jظ / ا ت: ) /H:ا 4" + ) 1 ( . D== Q/ ا ھ ==c == =='c == ا Z ا ==/ ا نأ -==`# - ==H ى == و ا ، Z ا /) ا V ا نأو = = ا /) ا =-o ت = - ا )6 D5&/ ، D / / ا =/ او '`-=& / ئر =# ا م =# Z= اور ط H S '3 ' - Y " ا ل #/ : E R)" + ) 2 ( . و ==L ا ف == ==) !- ==Hأ بدIا ==)L ا E==ّ 7 = ع == == عا == Nا j==ظ ب ==H ا ==8 == / ص == ا دا == إو j== +) ا \ ا == ==) ُ ==@ ىرا ==/ =='-8 Y==B ا ير == / :ا j== +) _== == == ==ھ فر / E-Q/M و '-8 دو ا - #/ ا -ةءا # ا /5 او + ) 3 ( . E====8 ====) م ===="W 4====-`M ا E==== 7 : = R `==== x===="5 -' ا ) hypertexte ( -)===" === ز 6 ===# ` ===8 ! ===# ا ==='-8 D===@ ت === ) و تا @Iاو ر او V ا ل 8Iا 8 5 ( ت =` ا / ا = ==-o ==- L ==) R)==" D) /==") V == ا نأ RQ== / ت ==B ) ا تاذ ==L? ا نود ==-#/ ا 4==- / يf== ا x==- E==-هf==ھ ت ==B ) ا ، هf==ھو ت?==@ ا ن ==5 == o == ,-==H7 j== + ==#-}و V == ا ع ==Q) ا == وأ ,-H7 D) /") ا ) "W E- ) # #-} ا + ) 4 ( . Z ا =/) ا V = ا ةو = H H 5 ا فّ و x= نا = ) V = ا J /) ا ( Eّ 7 = Z ا ( ) ا -YL =Fآو = V = ا E="Q أ و V= Fآ ، ةر # او _ ھر 3 /Hا 8 c ا ' اذ + ) 5 ( . و ّ د - H -`# عا أ V ا Z ا /) ا _ ا / ا : ـ \%ر ا : يأ E & 4- # ت Q= ا =8 ب =/5 ا `) ا = ع = DQHأ # ا ل?F و Q ا # ا _= -= - =#/ -=& _= إ )ھ =Wأ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) Z ا =/) ا V = ا _= إ V = ا = ، -=`# - H ) =Q/ ا عا = Nا ت =- ) _= إ DF = ( ص ، 130 . (2) ، -`# - H ص ، E"Q 128 . (3) !- Hأ ) : http : //www . aslim. org (4) Nا ق =8أ ، 4-`M ا م "W = =- ) ا = =8 E=/- و عا ، و =- ، =5Q ا راد ت 2001 ص 50 . (5) ، ةو == ==H H ==-)L ا ==- Lا ا ==# ا Q- ==@ ، د == ا ، ن ==)/) ا را == : 1554 ، 18 / 5 / 2006 ، http : //www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid 65070 .

(11)

# " ا Q ا ، و FTا -& _ إ Q ا - / ا . ـ ي' < ا : م # ت ) ا )c 8 ت /" fF7 ا = =- ا أ D@Iا ر و عو Q ا 3 ) ا E/ . hhـ .hh 9 ا : ر == ==8 Y==# يf== ا !6 == ا ةر ==@ f==F7 ة .ا == ا ، ى Fأ م 6 E5 8 8 رو . ـ .W ا : م # V ا Z ا =/) ا =-= ر ) = : Y=3M يI م c `F . ـ . و ا : \ P Q- / ا و 5 & ا . hhـ .hhM ا' ا أ و . 7hh< ا : E ==& 5 ==& ا P==-)/ و Z ا / == D ==& ا ، و "6 ا Bا /8:ا V Z ا /) ا ، R)" و د = /) ا = ا ل #/ : د Iا ) 1 ( . ل =#/ ? -# =ط -=`# - H f و =8 Z ا =/) ا V = ا ) -= ه =# E` اورو ( : hhـ لا hh ا Browsing / Broutage : ==ھو ت == o نو == ==# ا -== ل ==#/ ا أ ط ==3 و أ x==L ا -==3)/ لا ==6/ ا ==-o ف ==ھ و == ل ==3Q ا ع ==(إ V ا # DFاد ك / ا ل?F Z ا /) ا . hhـ ر hh ا Navigation : يأ ل ==#/ :ا == ة ==# _== إ ى ==Fأ `==Hا Z او ا g ةد ، D )/ و =8 %= ا = ء -=(أ =' ، =ھو =3 أ عا أ ) 2 ( . ==- ==#8و ر == • =- 8 عا == أ ==}?} -=`# - ==H f== %=-W ھ E -3/# و Z ا /) ا V ا : أ ـ .ا Nا ر Nا ) Navigation opérationnelle ( : D=Fاد ل #/ : R)" أ ها / c ا Sg ج / ) ا و E )3 ، j. =ظ ا ر ) /=Hا ل?F D E-8 W /) ا : ل F ا ، جو M ا ، أ / ا _ إ ب ھf ا و J " ا ... ب ===ـ : === ا ر === Nا ) Sémantique Navigation ( : ل ===#/ ا ل?===F === !/=== ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) Z ا =/) ا V = ا _= إ V = ا = ، -=`# - =H ) ==Q/ ا عا = Nا ت =- ) _= إ DF = ( ص ، 136 ـ 140 . 3 أ c و : ، =5Q ا ! = = 6 ، Z ا =/) ا V = ا _ إ V ا ، -`# - H x 5 ا ) )" د ـ )8 ـ / أ ( ، 2003 ص ، 71 ـ 101 . (2) c : -`# - H ، Z ا /) ا V ا _ إ V ا ) =Q/ ا عا = Nا ت =- ) _= إ DF ( ، ص 143

(12)

م M/") ا أ ء =( _ : ا 8 ' ا /(ا 4" Z او ا -و د = D=#W ، أ ` ا / ) Z-& / e ذو و =` ا / ر =@ ... ، ن = ةدّ = ن =5 %=-W أ g و أ '/ ZM و '- ر ) ةر7Q ا (+ -g/ . ج ==ـ اf== ا ر == Nا ) Hypertext self ==ـ Navigating ( : ع == ا اf==ھ )==3 Z ا ==/) ا V == ا D=Fاد == ا == W م M/=") ، E==ّ إ D= ) م M/==") ا ( 4== = ل?=F = =- Q W 8 Z ا /) ا V ا D-5& و ج / إ 8 ھ ارود ت 5 إ V ا E # ) 1 ( . ) -#" _ إ Z ا /) ا V ا !"# : 6 إ Fآو H J" . ==ھ ==" ا J==" 8 E)ّ)== يf== ا V == ا e== ذ ةد == ! ==#/ ءا == M ا ةدّ )3 ، ت H ) ا D ، e= ذ E =( و Q ا n ر و ، D= و =# /) ا = _= ت? = أ E و 8 # g ن 5 V ا اfھ / م M/=") ا ، ==` ا ا ت?==@ او ص == ا 5 ==( -== لا ==6/ ا == W E== ح ==/ يf== ا _= ' -f= ا = ا ي E=8 ھ =B ، : E= 5 و ء =( يأ =--g Y-`/=" ص = ا =8 =@Iا !="6 ا 8 ، أ و ' -5=& =# ط =8 ، أ و 8 =BNا أ '- إ و ' فf ا ) 2 ( . ا == نأ - M/==") R-==/-8 ==6 Nا J==" ا == أ ، ا 8f== و ا == ز ، - ا P ا هfھ - ت?@ ا e f ا نأو ، e ذ D 5 و ف / ا Lو د -# -# ص ، =- ) D# نأ 5) J" ا اfھو )6 ا j- 7/ ا _ إ يد Q ا j- 7/ ا - # ص ا j- 7 ، ) ص ا ء oN ةز /) @ 8 ءا # ا ء ` z -Q ا -# أ ت رد E ، ق =` _= إ -Q +=) ا = = )6 ق =` V ا - ) ج M %-6 و -Q +) ا ت )%-6 -)/') ا ءا # ا ت ) ) 3 ( .

ﺗ K

:

ت ==L? و ت ==- Lر == ا V ==8 اًذإ ، =='8 ==)L ا V == ا == أ ==# Z اورو ،

=ھو -=H HIا E=@ا F =#Q E=/ ط = V = ا اf=ھ D= نأو

=== او ت === ا #Q-===H E=== أ ===) ===Q /M) ا E===.اP أ -=== === ا ل ===#/ :ا == /) ا ةر == ، 8 اf==ھ D== نأ R==Bا ا ==) == == ) == / V == ا ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) E"Q ، ص 144 . (2) ا م "W 4-`M ، - 5/ او بدIا ، ص 90 . (3) ص ، E"Q 90 .

(13)

أ E== ءا L ==5) :و == ` ا و ==( & ا ل?==F == :إ E== D== / ا ء ==LرP ا - و =/5 Nا =& او = /5 ا - 5 ل?F و ، =ھ Z ا =/) ا V =8 x= / Nا 5 =( _= ن = ءا =H =- و /5 إ ا =& =& V D ، أ و _= =6 صا Lأ ، أ و = و /5 إ ب =/ =8 ، أ و _= = و /5 :ا = ا ، أ و ه ==-o ، أ م M/==") == ا ر ==-/F:ا ==ﱢ"6 و لّ ==6/ Z== اور == ئر ==# ا V == ا ت == -o ==8 ==' ?F == == و ، ==- 5/ ا ه 8 == == ل?==F == ا ، )/" عر " 8 ھ / ا . 6 # رد [ ا 4 ا' او : وأ : 6 # رد [ ا : نآ # ا ! 5 ا . V : 6 # 4 ا' ا : ـ L ا : 1 ـ ي 5 n-( - أ ، o? ا - ا 8 ' } 6 ا ) Y ا ( ، راد != ا -= ?) ، ط 7 ، تو ، 2003 . 2 ـ ر م H 4-`M ا ، ق 8أ Nا عا و E/-8 - ) ا ، 5Q ا راد ، و -ت 2001 . 3 ـ == W == , ، x=="5 -' ا ) == ==) 5 ا ==- و /5 Nا ( ، ب ==/ == ا : 55 ) D #/==" ةر == ا -)L ا ، ا مد # ا ي / او ب ( 6 ا ، x 5 ا ، ) 15 / 01 / 2004 .( 4 ـ - ==H -==`# ، V == ا ا ==- ا ==8 # ا D #/==" و Z ا ==/) ، == ا 8 ==# ا P== ) ا ، ن == / ب g) ا ، 2008 م . 5 ـ - H -`# ، V ا _ إ V ا Z ا /) ا ) DF = _= إ ت =- ) عا = Nا =Q/ ا ( ، P= ) ا 8 # ا ا ، ء 3- ا را ا / تو ، 2005 . 6 ـ - H -`# ، V ا _ إ V ا Z ا /) ا ، 6 ! 5Q ا ، x 5 ا ) )8 = ـ )=" د ( ، 2003 . 7 ـ )ط 8 5 ا ، DF _ إ بدIا Q/ ا ، P ) ا 8 # ا ا / تو =-=ـ را = ا ء =3- ا ، 2006 . 8 ـ ==) ي ==) ا ، D5==& ا ب ==`M او ) == DF D==- / ا ھ ==ظ ( ، P== ) ا 8 ==# ا == ا ، تو -/ را ا ء 3- ا ، 1991 . 9 ـ ) ح /Q ، V ا ةءا # ا _ إ -c / ا ، ( & ا Y ز / او سرا ) ا ، را = ا ء =3- ا ، 2000 . 10 ـ ، ب ا و ت ) ا ) " H 4=/ =-8 #} د = ا 184 ,= 6) ا ط = ا =8 # و ن Q ا و بادTا ـ x 5 ا ـ 1994 . ـ 6ا' ا تA او : 1 ـ H H ةو ، # - Lا ا -)L ا ، Q- @ ا را ن )/) ا ، د ا : 1554 ، 18 / 5 / 2006 ،

http : //www . ahewar . org/debat/show . art . asp?aid =65070 . 2 ـ ن ==) ر D- )==Hإ ==/ ، ==- 5 V == ا ==5/ ا ) x=="5 -' ا ( ==-) و ر ==5/ :ا ى == ب?` ا - W او 6 -/ ا ، تار Nا ، 1996 .

(14)

ت H او B ا ـ : 1 ـ ا ر c ، ن " ب ا ، ج 12 ، راد فر ) ا ، ة ھ # ا . 2 ـ H x8 Hو 5 ر 5 إ http : /encartaupdate . msn . com/teleport/teleport

. aspx?Lang F&Year 2009&tname weblinks&ty chk&ud 741544235&ca 1024&vs =2009 و' ا 4#ا ا ـ : 1 ـ !- Hأ ) ، ttp : //www . aslim . org