• Aucun résultat trouvé

أسس وقواعد التقييم المحاسبي

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Partager "أسس وقواعد التقييم المحاسبي"

Copied!
248
0
0

Texte intégral

(1)

ةيبعشلا ةيطارقميدلا ةيرئازجلا ةيروهمجلا

يملعلا ثحبلاو يلاعلا ميلعتلا ةرازو

ةعماج

ةنتاب

1

رضخل جاحلا

و ةيداصتقاا مولعلا ةيل

و ةيراجتلا

رييستلا مولع

مسق

رييستلا مولع

اروت د ةداهش لينل ةمدقم ةحورطأ

مولع

يف

رييستلا مولع

:ةبعش

ةبساحم

بلاطلا مسا

:

تحت

فارشإ

:

رضخل دمحم يس د .أ ىفطصم يراقع ةشقانملا ةنجل مساا بقللاو ةيملعلا ةبترلا ةيلصاا ةعماجلا ةفصلا يلع لاحر يلاعلا ميلعتلا ذاتسأ ةنتاب ةعماج 1 اسيئر ىفطصم يراقع يلاعلا ميلعتلا ذاتسأ ةنتاب ةعماج 1 اررقم حماسم راتخم أ رضاحم ذاتسأ ةنتاب ةعماج 1 اوضع يملاس يرونيدلا دمحم أ رضاحم ذاتسأ يداولا ةعماج اوضع رصانلا دبع يحباور أ رضاحم ذاتسأ فيطس ةعماج 1 اوضع نيدلا رون ينايزم أ رضاحم ذاتسأ ةد ي س ةعماج اوضع

ةيعماجلا ةنسلا

:

2116

/

2117

سسأ

دعاوقو

يبساحملا مييقتلا

ةسارد

ةيدقن ةيليلحت

(2)

تاركشتلا

س قلاخلا ركشأ اوأ

مدقتأ امك ،لمعلا اذ مامتإ نم ا يكمت ىلع ىلاعتو ناحب

ىلإ ركشلا ليزجب

ىفطصم يرا قع روتكدلا ذاتسأا

نم ةلوذبملا تادو جملا لك ىلع

ثحبلا اذ مامتإ لجأ

.

اذ مامتإ لجأ نم ةدعاسملا مدقو م اس نم لك ىلإ ركشلا ليزجب مدقتأ امك

ثحبلا

نيوكتلا ةعماج تاراطإ لكو ناميلس يريرق ذاتسأا ،ةقزارم ىسيع ذاتسأا ةصاخ ،

لصاوتملا

دعب نع نيوكتلا ةحلصم ةصاخ

.

ىلإ ةصلاخلا يتاركشت مدقأ نأ ي توفي ا امك

ايركز يرا قع روتكدلا

ء

دعاسم ىلع

ت

ةحورطأا ذ جارخإو ميمصت يف

.

(3)

ءاد إا

ور ى لإ ح اوتملا ل معلا اذ يد أ

ن م ل ك

مأا

ة يلاغلا

ها ا محر

ز يزعلا ي بأ و

يناثلا يبأو

دمحم

يلع ها ةمحر

ذ كلذك يد أ امك ،

رود د بعل ي تلا ىلإ دو جملا ا

ل معلا اذ مامتإ ةبسا ملا فورظلا لك يل رفوت نأ لجأ نم لجرلاو ةأرملا

ة جوزلا

.ة يلاغلا

لمعلا اذ يد أ امك

( يئا بأ ىلإ

ة يغ ،سنأ ،نارفغ ،بويأ

.ةميلح ةيناثلا مأاو )

.ءامزلاو ءا قدصأاو تاوخأاو ةوخأا لك ىلإ لمعلا اذ يد أ نأ كلذك ي توفي ا

(4)
(5)

III سرهف€ا ... I لوادج€ا سرهف ... .... VIII لا₫شأا سرهف ... ... X ةمدقم ... .... ... أ :لوأا لصفلا يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد . ... ... ... .... .. 11 ديهمت ... ... .... 12 :لوأا ثح م€ا ة ساحمي€ يخيرات€ا روطتي€ ةييييحت ةسارد ... .... ... ... . 14 ة ساحمي€ ينف€ا بناج€ا ريوطت و يو₫ت ةيحرم :لوأا بتيتطم€ا ... ... 14 1 . ي€اوح ل ق( متتتتتتتتيدتتتتتق€ا رتتتتتتتتصم€ا يتتتتتتف ةتتتتتتتتت ساحم€ا 2411 )دايم€ا ل ق ةنس ... 15 2 . طتيسو€ا رتصم€ا يف ةت ساتحم€ا ... ... 13 3 . ةتتتتتتتيراتتتتتجت€ا ةتتتتتتتي€امسأر€ا رتتتتتتصع يتتتتتف ةتتتتتت تتتساحم€ا ... ... 12 ايميدا₫أ و اينهم ة ساحم€ا مامتهاا ةيحرم :ينا €ا بيطم€ا ... ... 14 1 . ةروتتتتتتتتتتت €ا ةتتتتتتتتتتتتيعاتتتتتتتتتتتنص€ا ... ... 15 2 . ةتتتتتتتتتمهاتتتتتتتسم€ا ااتتتتتتتتتت₫رش روتتتتتتتتهظ ... ... 16 3 . اا₫رش€ا و دارفأا ىيع لخد€ا ب اري ضرف ... .. ... ... 12 4 . ةتتتتتماتتتتتتم€ا عتتتتتتفاتتتتتنم€ا ااتتتتتت₫رش روتتتتتتتتتهظ ... ... 13 اامويممي€ ماظن اهنأ ىيع ة ساحم€ا ى€ل رظن€ا ةيحرم :ث€ا €ا بيطم€ا ... .. 14 ةيعامتجاا ةي€ووسم€ا ع ة ساحم€ا ةيحرم :ع ار€ا بيطم€ا ... ... 23 1 . ةتتتتتتتتتتتتتتيعامتجاا ةتتتتتتتتتتتتي€ووسم€ا موتتتتتتتتتتتهفم ... ... ... . 24 2 ةي€ووسم€ا ع ة ساحم€ا يرمت . ةيعامتجاا ... ... 25 3 ةيعامتجاا ةي€ووسم€ا ع ة ساحم€ا اا يطتم . ... ... 26 ةي ساحم€ا ةدحو€ا ةط ترم€ا ميهافمي€ ةييييحت ةسارد :ينا €ا ثح م€ا ... ... . 23 ةي ساحم€ا ةدحوي€ ماتع متيدقت :لوأا بيطم€ا ... ... 24 ةيونمم€ا ةيصخش€ا موهفم€ ةيريسفت€ا اايرظني€ ةييييحت ةسارد :ينا €ا بيطم€ا ... ... 31 1 . ةتتتتتتتتتتتتت₫رتشم€ا ةتتتتتتتتتتتتتي₫يم€ا ةتتتتتتتتتتتيرظن ... ... .. ... 31 2 . ةتتتتتتيونمم€ا ةتتتتتيصخش€ا ةيرتتتتظن ... ... 32

(6)

IV 3 . ةصصخم€ا لاوماا ةيرظن ... ... 36 ث€ا €ا ثح م€ا : ةي€ام€ا م اوق€ا ةط ترم€ا ميهافمي€ ةييييحت ةسارد ... ... 34 لوأا بيطم€ا : ةي€ام€ا م اوق€ا موهفم ... ... 41 1 . اهتيمهأ و لخد€ا ةم اق موهفم ... ... 41 2 . ةتتتتتتتتتتتتي€ام€ا ةيتتتتتتتميو€ا ةتتتتتتتتتتم اق موتتتتتتتتتتتهفم ... ... 45 3 . يدقن€ا قفدت€ا ةم اق موهفم ... ... 44 ا ينا €ا بيطم€ : ةي€ام€ا م اوق€ا ادهأ ... ... 54 لتصف€ا ةصاخ ... ... 63 :يناثلا لصفلا يداصتقااو يبساحملا سايقلا ةيلمعل ةيملعلا تاموقملا ... 64 ديهمت ... ... 65 :لوأا ثح م€ا سايق€ا ةيهام يداصتقاا ... .. ... ... ... 62 موهفم :لوأا بيطم€ا اونأو ةيداصتقاا ةميق€ا ... .. ... ... ... 63 1 . ةيداصتقاا ةيرظن€ا يف ةميق€ا موهفم ... .. ... ... 63 2 . أ داصتقاا يف ةميق€ا اون ... .. ... ... 64 :ينا €ا بيطم€ا داصتقاا يف ةميقي€ ةرسفم€ا اايرظن€ا ... .. ... ... 21 1 . ةميق€ا يف ثيمس مدا ةيرظن ... .. ... ... 21 2 . ودرا₫ير ةيرظن .ةميق€ا يف ... .. ... ... 21 3 . .ةميق€ا يف س₫رام ةيرظن ... .. ... ... 21 بيطم€ا يداصتقاا ر₫ف€ا يف سايق€ا موهفم :ث€ا €ا ... .. ... ... 23 1 . ةميقي€ ةددحم€ا ةيداصتقاا اايرظن€ا ... .. ... ... 23 2 . ةيداصتقاا ةيرظن€ا قفو لصأا ةميق ديدحت ... .. ... ... 25 اهتاددحم و ةيداصتقاا ةميق€ا جذومن اارر م :ع ار€ا بيطم€ا ... .. ... 22 1 . ةيداصتقاا ةميق€ا جذومن اارر م ... .. ... ... 22 2 . ةيداصتقاا ةميق€ا جذومن دودح ... .. ... ... 23 ثح م€ا ي ساحم€ا مييقت€ا و سايق€ا ةيهام :ينا €ا ... .. ... ... 31 تاوطخ و ي ساحم€ا )مييقت€ا(سايق€ا موهفم :لوأا بيطم€ا ... .. ... ... 31 1 . ي ساحم€ا )مييقت€ا( سايق€ا موهفم ... .. ... ... 31

(7)

V 2 . ي ساحم€ا سايق€ا ةييمع ااوطخ ... .. ... ... 32 ةينف€ا اهمظنو سايق€ا ااييمع ريياممو اانو₫م :ينا €ا بيطم€ا ... .. ... . 35 1 . سايق€ا ااييمع اانو₫م ... .. ... ... 36 2 . ي ساحم€ا سايق€ا رييامم ... .. ... ... 33 3 . سايقي€ ةينف€ا مظن€ا ... .. ... ... 41 بيطم€ا :ث€ا €ا سايق€ا بي€اسأ ةي ساحم€ا ... .. ... ... 43 1 . سايق€ا بي€اسأ ا ةيساسأ رشا م€ا وأ ة ... .. ... ... 43 2 . ةرشا م ريغ سايق بي€اسأ ... .. ... ... 44 :ع ار€ا بيطم€ا ي ساحم€ا سايق€ا دويق ... .. ... ... 45 1 . ي ساحم€ا سايق€ا زيحت ... .. ... ... 45 لصف€ا ةصاخ ... ... 111 :ثلاثلا لصفلا يداصتقااو يبساحملا سايقلا جذامنل ةيليلحت ةسارد ... ... . .. ... . ... 111 ديهمت ... ... 112 :لوأا ثح م€ا ةيخيرات€ا ةفي₫ت€ا جذومن€ ةيدقن ةييييحت ةسارد ... ... .... . ... . 113 ماع ميدقت :لوأا بيطم€ا ةقيرط ةيخيرات€ا ةفي₫ت€ا ... . ... . ... . ... 113 ةفي₫ت€ا جذومن اارر م :ينا €ا بيطم€ا ةيخيرات€ا ... . ... .. ... 115 ةيخيرات€ا ةفي₫ت€ا جذومن بويع :ث€ا €ا بيطم€ا ... . ... .. ... 116 €ا جذاتتتمن€ ةتتتييييحت ةتتتسارد :يناتتت €ا ثتتتح م€ا ميتتتيقت يتتتف اارتتتي ت€ا تتتع ة تتتساحم€ا لتتتظ يتتتف ي تتتساحم€ا رامسأا ... . ... . ... 114 بيطم€ا :لوأا مخيت€ا موهفم€ ةييييحت ةسارد ... . ... ... . ... ... . 121 1 . مخيت€ا يرمت ... ... . ... . 121 2 . مخيت€ا ينصت ... . ... . ... 121 3 . مخيت€ا با سأ ... . ... . ... 122 4 . اتن€ا سايق ىيع مخيت€ا ر أ ... . ... . ... 123 رامسأ€ مام€ا وتسم€ا يف ااري ت€ا لظ يف ي ساحم€ا سايق€ا قرط :ينا €ا بيطم€ا ... . ... 125 1 . رامسأ€ مام€ا وتسم€ا يف ري ت€ا موهفم ... . ... . ... 125 2 . رامسأ€ مام€ا وتسم€ا يف ري تي€ ةزيمم€ا لماوم€ا ... . ... . ... 126 3 . رامسأ€ مام€ا وتسم€ا ة ساحم ادهأ ... . ... . ... 122

(8)

VI 4 . ةفي₫ت€ا ةقيرط قي طت جاوت يت€ا ل₫اشم€ا ة€دمم€ا ةيخيرات€ا ... . ... . ... 132 5 . ة€دمم€ا ةيخيرات€ا ةفي₫ت€ا ةقيرط بويعو ايازم ... . ... . ... 133 ةصاخ€ا رامسأا يف ااري ت€ا ةقيرط :ينا €ا بيطم€ا ... . ... . ... 136 1 . ةيراج€ا ةميق€ا جذومن€ ماع ميدقت ... . ... . ... . 132 2 . ةيراج€ا ةميق€ا ع ري مت€ا قرط ... . ... . ... 134 3 . لاد تساا ةقيرط ... . ... . ... 146 ةي سن€ا رامسأا يف ااري ت€ا :ث€ا €ا بيطم€ا ... . ... .. .. ... 151 1 . ة€دمم€ا ةيراج€ا ةميق€ا ة ساحم جذومن اا يطتم ... ... .. . ... . ... . 151 2 . ةفي₫ت€ا جذومن ةي€اد تساا ة€دمم€ا ... . ... . ... 151 3 . ة€دمم€ا ةيمي €ا ةميق€ا يفاص جذومن ... . ... .. ... 152 ة€دام€ا ةميق€ا جذومن€ ةيدقن ةييييحت ةسارد :ث€ا €ا ثح م€ا ... . ... . ... 155 بيطم€ا ة€دام€ا ةميق€ا موهفم :لوأا ... . ... . ... .. ... ... 156 ة€دام€ا ةميق€ا جذومن اازيمم :ينا €ا بيطم€ا ... . ... . ... .. ... ... 154 ةميق€ا لاممتسا ااددحم :ث€ا €ا بيطم€ا ة€دام€ا ... . ... . .. .. ... ... 161 لصف€ا ةصاخ ... . ... . ... . ... . ... . ... . ... 165 ةيلاملا مئاوقلا رصانع ميق ىلع رثأ و يبساحملا سايقلا :عبارلا لصفلا ... ... ... ... 166 ديهمت ... ... ... ... 162 ةيونمم€او ةيدام€ا ااتي ت€ا رصانع مييقت :لوأا ثح م€ا ... ... ... 163 ةيدام€ا ااتي ت€ا رصانع مييقت : لوأا بيطم€ا ... ... ... 163 1 . ةيدام€ا ااتي ت€ا موهفم ... ... ... 163 2 . ةيدام€ا ااتي ت€ا ارتعاا طورش ... ... ... 164 3 . ةيدام€ا ااتي ت€ا مييقت ... ... ... 122 )ةسوميم€ا ريغ( ةيونمم€ا ااتي ت€ا رصانع مييقتو سايق :ينا €ا بيطم€ا ... .. .. 134 1 . ريوطت€او ثح €ا يراصم ليجستو مييقت لوح ةير₫ف€ا ءارآا مهأ ... .. ... 134 ةي€ام€ا لوصأا رصانع مييقت :ينا €ا ثح م€ا ... ... .. ... 133 أا بيطم€ا لو : سسأ مييقت مهسأا ... .. ... ... 133 1 . مهسأا موهفم ... ... ... ... ... 133

(9)

VII 2 . أ€ ةفيتخم€ا ميق€ا مهس ةيدام€ا ... ... ... ... 134 3 . أا مييقت مهس ... ... ... ... ... ... 141 €ا بيطم€ا ينا : سسأ مييقت اادنس€ا ... ... ... 144 1 . اادنس€ا موهفم اهص اصخو ... ... ... ... . .. 144 2 . اادنس€ا اونأ ... ... ... ... ... 145 3 . مييقت ئدا م اادنس€ا ... ... ... ... ... 146 م€ا ث€ا €ا ثح : وزخم€ا ةط ترم€ا ةي ساحم€ا ايايق€ا ةشقانم ... ... ... 211 :لوأا بيطم€ا اانوزخم€ا موهفم مييقت سسأ و ... ... ... 211 1 . موهفم اانوزخم€ا ... ... ... ... ... 211 2 . وزخم€ا مييقت ادهأ ... ... ... ... ... 211 3 . وزخم€ا مييقت سسأ ... ... ... ... ... 211 :ينا €ا بيطم€ا قرط مييقت وزخم€ا ... ... ... ... 214 1 . زييمت ةقيرط اادحو€ا ... ... ... ... ... 214 2 . ةقيرط طسو€ا ةفي₫ت€ا ية ةحجرم€ا ... . ... .... ... 214 3 . دراو€ا ةقيرط أ رداص€ا او أ او ... ... .. ... 216 4 . ةقيرط دراو€ا اريخأ ، €ا رداص اوأ ... ... ... ... 212 اانوزخم€ا مييقت€ا قرط رايتخا سسأ و ةدم€ا رخد وزخم مييقت :ث€ا €ا بيطم€ا ... 214 1 . ةدم€ا رخد وزخم مييقت ... ... ... ... ... 214 2 . وزخم€ا مييقت ةقيرط رايتخا سسأ ... ... ... ... 211 لصف€ا ةصاخ ... ... ... ... ... 213 ةمتاخ . ... ... ... ... ... 215 عجارم€ا ةم اق . ... ... ... ... ... 221

(10)

VIII

(11)

IX 11 ةي ساحم€ا ميهافم€ا ىيع ة₫رتشم€ا ةي₫يم€ا ةيرظن را د ... .... . ... 31 12 ةي ساحم€ا ميهافم€ا ىيع ةيونمم€ا ةيصخش€ا ةيرظن را أ ... .. ... 34 13 ةي ساحم€ا ميهافم€ا ىيع لاومأا يصخت ةيرظن ر أ ... .. ... 32 14 لخد€ا ةم اق€ ةيساسأا ميهافم€ا ... .. ... 41 15 ي ساحم€ا ري€ ةيساسأا ميهافم€ا ... ... . .. 42 16 لخد€ا ةم اق ةيمهأ ... .. ... 44 12 ي€ام€ا ز₫رم€ا ةم اق€ ةيسي ر€ا اامادختساا … ………. ... .. 42 13 مقر اي €ا بسح ةي€ام€ا ريراقت€ا ادهأ 1 FASB ( 1423 ) ... . 53 09 لمم€ا ميهافم س₫رام دنع ةميقي€ ددحم₫ ... ... ... .. 22 10 ي ساحم€ا سايق€ا مظن ... .. ... 42 11 ي ساحم€ا سايقي€ ةينف€ا ةمظنأا ييوت … ……….. ... .. 42 12 يف ظفحتي€ ةهجوم€ا ااداقتناا ة ساحم€ا ... ... ... .. 112 13 مخيت€ا اونأ و موهفم ... .. ... 121 14 مخيت€ا با سأ ... .. ... 122 15 ةظفاحم€ا ميهافم€ ةنراقم لودج لام€ا سأر ىيع ... .. ... 125 16 .)لوصأ( ةيدقن€ا ريغو ةيدقن€ا دون €ا ي زييمت€ا ... ... .. 131 17 )موصخ( ةيدقن€ا ريغو ةيدقن€ا دون €ا ي زييمت€ا ... . ... . 131 18 ةفي₫ت€ا قي طت ل₫اشم مام€ا يداصتقاا عيو€او ة€دمم€ا ةيخيرات€ا ... 133 19 ةي امم€ا لوصأا ميهافم ... .... ... 142 20 ةي€ود€ا ةي ساحم€ا رييامم€ا قفو ة€دام€ا ةميق€ا يرامت ... ... ... .. 152 21 ينمز€ا روحم€ا ةي ساحم€ا ااسايقي€ ... .. ... .... ... .. 162 22 ةيمسرم€ا ريغو ةيمسرم€ا يراصم€ا ةمي ط ... .. ... .. 125 23 لدا ت€ا ةانتقم€ا ااتي ت€ا ةفي₫ت ... ... .. ... .... .. 122 24 ةي€ود ةنراقم ريوطت€او ثح €ا يراصم مييقتو ةج€امم لوح ... .. 135 25 مييقت€ا قرطو ةي₫يم€ا اايوتسم ... ... .. ... .... .. 141 26 اهموهفمو اادنس€ا اونأ ... .. ... .. ... 145 22 اادنس€ا مييقت ... .. ... . ... .. ... 143 23 اهم₫حت يت€ا طورش€او وزخم€ا مييقت سسأ ... .. ... 211

(12)

X

(13)

XI 11 ةي ساحم€ا اامويممي€ ماظن ... .. .... ... . ... .. 21 12 ةي€ام€ا ة ساحم€ا يف اامويمم€ا ماظن .... . ... .. ... 22 13 ي€ام€ا ز₫رم€ا ةم اق و لخد€ا ةم اق ي ط ارت€ا .... . ... .. ... 43 14 ةيدقن€ا ااقفدتي€ ةد€وم€ا ةفيتخم€ا ةطشنأا .... . ... .. ... 54 15 دوي ورت ريرقت قفو ةي€ام€ا م اوق€ا ادهأ يمره€ا بيترت€ا .... . ... .. 61 16 ةميقي€ ةددحم€ا ةيداصتقاا اايرظن€ا .... . ... .. ... 25 12 ميق€او سرادم€ا .... . ... .. ... 26 13 ةيداصتقاا ثادحأا اونأ .... . ... .. ... 33 14 سايق€ا ةييمع راسم .... . ... .. ... 35 11 سايق€ا ااييمع اانو₫م .... . ... .. ... 33 11 )تج( ي ساحم€ا زيحت€ا سايق ةقيرط .... . ... .. ... 46 12 )د( ي ساحم€ا زيحت€ا سايق ةقيرط .... . ... .. ... 46 13 سايق€ا ةييمع ا₫رأ ي ساحم€ا .... . ... .. ... 42 14 ي ساحم€ا سايق€ا زيحت رداصم .... . ... .. ... 111 15 ةي ساحم€ا ااسايق€ا لييحت .... . ... .. ... 113 16 بويعو اازيمم ةيخيرات€ا ةفي₫ت€ا ةقيرط .... . ... .. ... 113 12 رامسأ€ مام€ا وتسم€ا يف ري ت€ا ططخم .... . ... .. ... 126 13 ةيراج€ا ةميق€ا ع ري متي€ ةفيتخم€ا قرط€ا .... . ... .. ... 141 14 ايازم ةي€اح€ا ةميق€ا ةقيرط بويعو .... . ... .. ... 143 21 ةيمي €ا ةميق€ا يفاص ةقيرط بويعو ايازم .... . ... .. ... 146 21 لاد تساا ةفي₫ت ةقيرط بويعو ايازم .... . ... . ... .. .... .. 151 22 ةيدام€ا ااتي ت€ا ارتعاا طورش .... . ... . .... . ... .... 121 23 ةيدام€ا ااتي ت€ا مييقت قرط .... . ... .. .... .... . ... .. 123 24 لخد€ا ىيع وزخم€ا مييقت قرط ري ت ةنراقم -رامسأا ضافخناو ةدايز ة€اح .... . . 213

(14)
(15)

ب ا مدقمل ة اتم€ ةي تساحم€ا ااتمويممي€ ييممتتسم€ا ةجاح يعامتجااو يداصتقاا روطت€ا عم ديازتت يف ةيمهأ م اه€ ذاختا €ا ا اارارق ا ةيداصتق €ا مستت اايداصتقا لظ يف ةديشر و بذ ذت€ا مدع رارقتساا ساسأا اذه ىيعو .لام€او لامعأا اديم يف ةيساسأ ةنا₫م ة ساحمي€ ىطعأ امم ، درجم م ة ساحم€ا رود لقتنا م كامي€ اامويمم€ا ضرم€ ةقيرط ةت قارم تم مهنتي₫مت لتجأ ةيداتصتقاا دراوم€ا مادختسا يف ةرادإا ءادأ مييقتو مهيت€ل ةتي₫وم€ا ري تت رت ₫أو رت ₫أ رود ىت€ل ، ا لاتتمعأا ادتتيم يتتف يتتف لتت متي ااتتمويمم ريفوتتت لوتتح ةمتتساو اااتتجم اياتتيق€ا تتم تتيتخم€ كاتتمي€ سيتت€و ييجراتتخ€او يييخادتت€ا ييممتتتسم€ا .طتتقف ةادأ درتتجم تتم اتته€اقتنا ىتت€ل ةفاتتيإا وتتسم ىت€ل ،اهنع حاصفإاو ةيداصتقاا ثادحأا يتخم ليجست€ تع تش₫ت ةادأ اتهرا تعا تحو€ا مازت€اا دم لتمحت ةيداتصتقاا ااد ةي€ووتسم ةمهاتسم€ا و طيتحم€او ةت ي €ا ىتيع ظاتفح€ا ةيهافر€ا قيقحت يف ةيعامتجاا دارفأ يتخم€ .عمتجم€ا ادأ تتتم ة تتتساحم€ا ₫متتتتت ىتتتتحو اتتت₫تت أ بتتتجي يداتتتير€ا رودتتت€ا اذتتته ء عتتتيمج دوتتتهج ةتتيمو₫حو ةيقتتتسم ااتت يهو ييميداتت₫أو يتتينهم تتم ادتتيم€ا اذتته يتتف ييعاتتف€ا € طتتقف سيتت€ لتتممي ةتتفداه€ا ااواتتحم€ا كتتيت لتتجأ تتم ةددتتمتم€ا اياتتيق€ا ةتتج€امم€ ،ميتتيقت€ا لاتتجم يتتف ل₫اتتشم€او اتتهر أ ةرتصاحمو اتهتج€امم€ ةتتمزا€ا ريياتممي€ ةتنهم€ا رتقتفت يتتت€ا ةدجتتسم€او ةدتيدج€ا ةي تساحم€ا يتح€ا يتف ، لاممتتتسا ب تس اادتحو€ا تيتخم اتتن يتف ةتيرهوج ااتفاتخا يتف ب تستت يتت€او ةفيتخم ةي ساحم ئدا م ، ةطشنأ ي ةمزا€ا اامييقت€ا ءارج او ةنراقم€ا ة ومص ى€ل يدوي امم اادتتتتحو€ا . اذتتتتهو أ ن تتتتش تتتتم عتتتتيي يرم تتتتتسم€ا تتتتف تتتتقوم ي بمتتتتص دتتتتنع رتتتتف€ مهميتتتتيقت ةحاتم€ا رام تساا . و لجأ م يدافت اا ومص€ا ₲ذه ل م متي لمم€ا ىيع ءان سسأو ئدا م ةتتت€و قم ةي تتتساحم دتتتعاوقو اتتتينهم عتتتيو€ا وتتتتسم اختتتتسا تتتم ة تتتساحمي€ لممتتتتسم€ا تتت₫مت متجحو ،اتهتا₫يتمم ةتمي طو اانو₫م ىيع رمت€ا ةينا₫مل م و ،ةدحو€ا زيمتت يذ€ا ي€ام€ا ةتي€ام€او ةيراجت€ا اادقامت€ا ع اجتن يت€ا اامازت€اا متست اتم₫ .رتي €ا عتم اتهمار ل متت يتت€ا ااتتتتنراقم€ا ءارتتتتجل ةتتتتينا₫ما تتت€ اادتتتتحو€ا تتتتيتخم يتتت و تتتييع لهتتتتست ل ادتتتت يتتتت ةيتتتتيافم€ا .ةفيتخم€ا رام تساا

(16)

ج ستت₫مت أ ةتتي€ام€ا ريراتتقت€ا تتع ةتتق نم€ا ةي تتساحم€ا ااتتمويمم€ا يتتف ضرتتتفي تتناف ك€ذتت€ اتتمن او ،كاتتم€ا قوتتقح ىتتيع ةدتتحو€ا اتتظفاح تتي₫ طتتقف سيتت€ اهمتتسوت ةرتتيتو ك€ذتت₫ ستت₫مت أ يأ تت₫مي ة تتساحم€ا اهمدتتقت يتتت€ا ااتتمويمم€ا ىتتيع اداتتمتعاف .ةورتت €ا قتتيخ يتتف اتتهحاجن ةتتجيتن ،ةيداتتصتقااو ةتتي€ام€ا دراوتتم€ا ةراد او رييتتست€ا يتتف متتي€ا طاتتقنو ةوتتق€ا طاتتقن ختتشي أ اتت₫ .اه€ ةي₫وم€ا دراوم€ا مادختسا يف ةرادإا ءادأ ىيع ةياهن€ا يف م₫ح€او ل م مهأ ة تساحم€ا يتف يتينهم€ا تجاوت يتت€ا اايدتحت€ا وته قتيقحت وتن ىتيع قاتفتاا ةي ساحم اامويمم ريفوت لجأ م ةي€ام€ا م اوق€ا دون ىيع اهقي طت ي ني يت€ا مييقت€ا ةقيرط ىتتتيع ةتتت ف ةحيتتتصم بتتتيي ت ود ةتتتنزاوتم ةتتتيفي₫ يمدختتتتسم€ا تتتيتخم ااتتتجايتحا يتتتفت رخأ ة ف ةحيصم . جأ م انا₫ ك€ذ ل ي ساحم€ا مييقت€او سايق€ا ةمتهم€ا ئدا م€ا ، متهأ م اااتجم€ا رت ₫أ تمو ، ييميدات₫أاو يتينهم€او اات يه€ا يتخم ي اييحتو ةشقانم عيياوم€ا اهن ش لصحي م€ يت€ا امجإا ى€ل كتيت€ ةيخيرات€ا روذج€ا مغر موي€ا ااتفاتخاا اتنا₫ يتت€ا ةيداتصتقا ةياد €ا يف رودتت ةي₫يتسا₫€ا ةتسردم€ا داور يت مدد لت م ثيمتس و ودرات₫ير لرات₫ و س₫راتتتم عيتتتياوم€ا ةتتتفيتخم€ا مهتاتتتيرظن يتتتف او€واتتتنت يذتتت€ا ةتتتميقي€ ةرتتتسفم€ا ي€اتتت₫ت ،لتتتمم€ا ( جاتنإا ،ةمفنم€ا ، ... او )خ€ا € ة ا م انا₫ يت ااتسارد€ا تم ديدم€ا اهييع اين يساسأ عجرم ةي تتتتتساحم€ا ةتتتتت يدح€ا ةتتتتتمتهم€ا يتتتتتيقت لخدتتتتت€ا و ةتتتتتينازيم€ا دوتتتتتن م لتتتتتجأ تتتتتم ااروتتتتتطت€ا ةتتتتت ₫اوم امو ةي اه€ا ةيداصتقاا ي اه حاص اا يطتم م ي€ام€ا و ي ساحم€ا ماعإا ط تري ام يف . امهاتتتس ااروتتتطت€ا ةي تتتساحم€ا يتتتف روتتتهظ ساتتتيق€ا جذوتتتمن€ ةتتتييد ةددتتتمتم ساتتتيق جذاتتتمن ة ساحمي€ ى€وأا ااياد €ا ذنم دمتمم€ا يخيرات€ا ىيع و ةيخيرات€ا ةفي₫ت€ا رتط€ا ،اته€ ةت€دمم€ا ق دتتتمتمم€ا جذوتتتمن€ا و ىتتتيع رامتتتتسأا وأ ةتتتيراج€ا ةيقوتتتس€ا ةتتتتفي₫ت ،ةتتتيمي €ا ةتتتميق€ا يفاتتتتص لتتت م ،لاحإا وأ لاد تساا ،ةتي€اح€ا ةتميق€ا ةت€دام€ا ةتميق€ا . ي تساحم€ا ساتيق€ا ل ادت ددتمت ل متغر تيمهأ طتو ي ساحم€ا ر₫ف€ا ءار ل يف ي نأ ال ،₲ريو ماتمأ ةيتساسأ ةت قع ل₫ش ييعاتف€ا تيتخم ي ساحم€ا اديم€ا يف ل متت راتيتخا يتف ليدت €ا ميدتقت متيي اتماع اوت ق ىتقيي يذت€ا بتسانم€ا ساتتتيق€ا لتتتحم دوتتتن €ا تتتع ةتتتقيقد€ا اارتتتشوم€ا و ق اتتتقح€ا ةتتتقاع اتتته€ يتتتت€ا ارتتتطأا تتتيتخم€ و ةيداصتقاا ةدحو€ا ةحيصم قفاوتت مهتا غر و مهتاجايتحا عم .

(17)

د ءان و ا مدقت ام ىيع ، ةي€ا₫شل رهظت € ام€ ة ساحم€ا يف مييقت€ا م ةيريسفت ةيمهأ مهتاجاح و مهتا غر يا ت لظ يف ةي ساحم€ا اامويممي€ يمدختسم€ا يتخم كويس اه ر تي مهفادهأ اتخا ةجيتن اامويممي€ . " لوح لواست€ا متي ،ك€ذ€ ربتعت اذامل دعاوقو سسأ مييقتلا "نيبساحملا نيب فاخ لحم ةيلاحلا . لجأ م و ةسارد ةشقانم ةي€ا₫شل ويوم ثح €ا اذه ₫مي ةيعرف€ا ااواست€ا حرط ي€ات€ا ة: ؟مييقت€ا قرط روطت ة ساحم€ا روطت بحاص ي₫ ي اتخاا ب س وه ام بي€اسأ مييقت€ا يف و داصتقاا ؟ة ساحم€ا ،وأ -اذام ى€ل دومي ددمت قرط ة ساحم€ا يف مييقت€ا ؟ ؟ةقيرط م ر ₫ لوصأا رصانع مييقت متي أ ةيميم€ا ةهاجو€ا م له ؟ةي ساحم€ا اامويمم€ا ةدوج ىيع ك€ذ اايعادت يه امو :ةساردلا فادهأ و ةيمهأ :ييي ام يف ،اصوصخ ثح €ا اذه ادهأ و ةيمهأ م₫ت 1 . ل اد ددمت ءارو ةنما₫€ا با سأا ييوت مييقت€ا ؛ي ساحم€ا 2 . رود زار ل ميع ؛ي ساحم€ا مييقت€ا روطت يف داصتقاا 3 . دتتتتتيدحت ةتتتتتيخيرات€ا ةتتتتتفي₫ت€ا ةتتتتتقيرط رارمتتتتتتسا با تتتتتسأ ةتتتتتقيرط₫ تتتتتيمجرم ة يتتتتتف ميتتتتتيقت€ا ؛ي ساحم€ا 4 . ةشقانم ا قرط رود ةيخيرات€ا ةفي₫تي€ ة€دمم€ا سايق€ ؛ 5 . ة€دام€ا ةميق€ا ةقيرط ااموقم لييحت ؛ 6 . ضرع ل₫اشم€ا مهأ ة حاصم€ا € ا قي طت .ة€دام€ا ةميق€ :ثحبلا تايضرف 1 . .اهفادهأ ددمت ى€ل ة ساحم€ا يف مييقت€ا قرط ددمت دومي 2 . .ةييد €ا لويح€ا ع ثح €ا ييتقت مييقت€ا يف ةيقي طت€او ةيرظن€ا اافاتخاا

(18)

ه م :ثحبلا ةيجهن از₫رت لاخ م امهيف ثح €او ،ي ساحم€ا و يداصتقاا بدأا ةمجارم ىيع ةسارد€ا فم€ا يتخم انتعا يت€ا ةددمتم€ا ةيميم€ا ااروشنم€او بت₫€ا ة شن ةقيمتم€ا ق ارط€ا و ميها و امت م ثح €ا ويوم ةقام€ا ااذ اامويمم€ا عيمجت مت دقو .مييقت€ا سسأ روطت فادهأ مدخت ةقيرط اهتغايص .ةيسي ر€ا ةي€ا₫شإا ىيع ة اجإا لوح ₲دام أ روحمتت يت€ا :ثحبلا تاقوعم :ييي ام يف اهمهأ ر₫ذ ₫مي  ماتتتتمتهاا ااذ عتتتتجارم€ا ةتتتتيق يميداتتتت₫أا يتتتتقي طت€او ي تتتتساحم€ا ميتتتتيقت€ا لاتتتتجم يتتتتتف ر ازج€ا ،  مدع ةصصختم ةي ساحم اا يه دوجو ،ي ساحم€ا مييقت€ا اااجم يف  ةي€ام قاوسأ دوجو مدع ،ةروطتم  .ة ساحم€ا لاجم يف ةيميم€ا ااودن€ا ةيق :ثحبلا ةطخ :ةي€ات€ا لوصف ةم رأ ى€ل ثح €ا اذه ميسقت مت لوأا لصفلا : يس يف مت و لييحت لحارم س₫مي يخيرات قايس يف ةيساسأا ةي ساحم€ا ميهافم€ا ةشقانم € ت ₫اوم ةيفي₫و ي ساحم€ا ر₫ف€ا روطت يتخم ةي ي €ا ااري ت€ يت€ا ةدحو€ا طيحت ةيداصتقاا مهأ ى€ل ةراشإا ريخأا يف متيسو . مييقت€ا ااودأ ا€وانت يت€ا ةيميم€ا اامهاسم€ا .اهجهانمو اه راجت داشرتساا لجأ م يناثلا لصفلا : لوانت يف متيس يداصتقااو ي ساحم€ا سايقي€ ةيميم€ا ااموقم€ا . متتس €اخ مو ةشقانم داصتقاا يف ةميق€ا موهفم رظن ةهجو م اه€ ةرسفم€او ةددحم€ا اايرظن€ا مهأ عم ،

(19)

و ييوت ي ساحم€ا سايق€ا زور يف ك€ذ رود . يف مييقت€او سايق€ا موهفم ميتيس ام₫ و ة ساحم€ا و مظن ييوت و ةينف€ا تاوطخ € ةمزام€ا ل₫اشم€ا . ثلاثلا لصفلا : مهأ ضرع €اخ م متيس جذامن )ق ارط( ،ي ساحم€ا سايق€ا و مهأ ضارمتسا و اهتازيمم ه ويع ا لظ يف ورظ€ا ةد اس€ا . عبارلا لصفلا : مييقت اايفي₫ لييحت و ةشقانم€ صخ رصانع ،لوصأا ريغ لوصأا ةصاخ ةيدقن€ا ةفيتخم ةي ساحم اصخ صتت اهنأ عم زار ل م اوق€ا ىيع اااح€ا كيت ااري ت ةيساسأا ةي€ام€ا – .لخد€ا و ةينازيم€ا :ةقباسلا تاساردلا قرط ويوم لوح ثيدح€ا رصم€ا لاخ ايرجأ يت€ا لي€احت€ا و ااسارد€ا ددمتت أ اهيف ضرتفي يت€ا ةي€ام€ا م اوق€ا دون ةميق ديدحت يف مدختست يت€ا مييقت€ا ام ةقيقح س₫مت ا ةدحوي€ يف ققحم€ا ر€ا رادقم وه ام و ،اامازت€ا م اهييع ام و لوصأ م ةيداصتقا عمجت ةدحاو ةي ساحم مييقت ةقيرط داجيل لهس€ا ريغ م ا₫ ام€ و .ةد اس€ا ورظ€ا لظ م اذه )ةمءام€ا ،ةيعويوم€ا( ةيساسأا ةي ساحم€ا اامويممي€ ةيعون€ا اصخ€ا ي ا م ديدم€ا انا₫ ام€ و ،ةهج يصخت يف ااريدقت€ا ىيع دمتمت ةي ساحم€ا ااييمم€ ، رخأ ةهج م ةي€ام€ا اارود€ا يتخم ىيع ي€ا₫ت€ا )عيزوت( م واخم€ا ذ دنع اديازت ،)ةيعاد إا ة ساحم€ا( ةحاتم€ا مييقت€ا ق ارط مادختسا ءيست يت€ا ةي ساحم€ا ااسرامم€ا ا ليج ت وأ ااداريإا ارتعاا ليجمت€ا ل م م اهريغ وأ يراصم€ا ارتعا .ةصاخ ضارغأ قيقحت€ ااسرامم€ا لوتح لاتجم€ا اذه يف ةصصختم€ا عجارم€ا يتخم يف ي ساحم€ا شاقن€ا روحمتي ، ذل ي₫ت€ا له يته ةيداتصتقاا ةميق€ا وأ ة€دام€ا ةميق€ا وأ ةيخيرات€ا ةف بتسنأ ، و كت€ذ ري تت وته اتم ااتمويممي€ يمدختتسم€ا كويتس ىتيع اتييأ كت€ذ ااري تت يته ام و ،ةي€ام€ا م اوق€ا دادعل ىيع .ةي ساحم€ا

(20)

لوأا لصفلا

(21)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

2

دــيــهمــت

ؤ ا ةأ ةه، ةفأ،ا هذه ه س،ةكشإ عد م أ ت ف نأ بجس س،ةأ،ا ةفأ،ا بسؤا ب ا ثاؤف ا ع ة أ ب ه سرفأ ةرهةج ةأئاؤ ا بأ زتارةار، ر ع،ا نأ ةه كأس ةأ ةئةرف،ا نأ .ثاد عرفأ،ا ا أ،ا را سؤةر قما أ ؤج ةفأر، عفسرة ،ا ر ث ،ا رف نأ نأ ترا ا ةه ةكسرأأ ،إ ةه،ةا ا ؤع ارس،ك تر ث ب، ةس ةثسر ،إ ةس،ةثسإ . ةفأ،ا س ؤ نا ثسؤف،ا أؤ ؤع تةس ج،ا ةؤؤع أ،ا تةكرش،ا ر هج عد بهة ةؤف أ سعجرأ س ةفأ رسسةعأ نا ثف ،ا رف نأ . ؤ،ا نس ةأ عد ا أ ا س ؤر ةا ا أ كرف زؾ،ذ بقف عد را تد ةفأ،ا سي ةدهدد أدشد ذ أ س ةردسد،ك تار عركسه،ا ب ةج،ا ) رع سأ ارس ،ا زةه، عك ر ،ا نةدك ةأؤدع د ؤج،ا دف ر ؤدس ةفأ،ا عس ث درعأ نددد أ بردا عده ده ردسدف ا عد اأر،ا راد ا ،س،إ رسش ةأك ؤدفا نآ عد ندد بردا ةده أد تةد ارؤ،ا دس ربأ . ، ب ،ا اد ا رةا دسدةا، دساةدأ جا س ةس سؤةدر دقا نأ د رد فأ،ا ةه مةدجأ عد ةهدثسفأ ةهد ئس ، ةدهد رسة أ اؤدأ ،إ ... خ،ا ز را ر ،ا ب نأ ةه ئس ا ةفأ،ا ر،أ ةهسد ر،ؤ ةأك ةه عد دأ، ع،ا دج عد بد، ز ،ا دا ا ندسؤةسأ،ا عدسأج رةا ف د ،ا دف دجأ نأ زردسف ا اذده م،ةدر، درد ،ا ب، نأ ز دا ،ا أ ؤس نس دكر شأ سقرأ ؤةدجدسإ د، أ ة ثدفك دجأ نأ زاردف د، ؤ نأ د ر فأ،ا دسئس ،ا أا ع،ا بارد فا دف بدئةدا،ا اؤدج،ا دس،ةأ،ا بدئا ا،ا عردأع أ عد ب، زفةدثأ،ا دسةده عد أع أ،ا م،ةر، عسأج،ا ده فدسرف،ا دأع أ،ا FASB ز) تدسرع،ا ر هأج،ا اؤةدع،ا دأع أ،ا دف أ IASB ،إ اردسدفأ ز) .،دداؤهأ عأسهة أ،ا رةدثإا ب، ز س ث ،ا دسرةس فا أ س ث ،ا دسرة دجةا س، ؤ،ا س ةفأ،ا رسسةعأ،ا ا ة ،ا رةكد ا نإ عه تارةشإ ةا ع ،ا سفسرة ،ا فارأ،ا فر فأ، ةفأ،ا ةه ش بؤا،ا ذ أ ،إ ار رأ ررةعأ،ا ع ةفأ،ا جذ أ ،ا سةب ع،ةثسإا ب،ةع،ا تةأهة أ Luca Pacioli ةجأ عد ج ؤزأ،ا ؤسا،ا . ةهفسرا تؤؤع ع ،ا تةأس ا ،ا فارأ،ا هذه ةه س ة ا ت ر فا ثفة نأ ،إ زرفآ ةهأ ق نأ به أد ،إ أ ساة ر،ا ةر ،،ا ؤع ةأ ق ةأ ةهأ ق نأ به ،إ أ ة ؤع ةأ ق Luca Pacioli ه ة بس ا ؾ رفآ را زكر اذ،ا اف،ا فارأ،ا ب اد سفسرة ،ا ،إ ةفأ،ا ررع،ا عد بسؤا،ا فأ،ا برا ء ش ،سرس ثس ،ا ةس،ةثسا عد ة ارسفأ ررا عد س،ةأ أر،ا سرةج ،ا . نك، بس ا ،ا

(22)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

3 ر،ك ا ق نأ مةأع ا س ربأ فة ،ا نس، ز ةأ ه ،س،إ رةشأ ازارسش،ا 1990 فارأر، ،أس ا عد سفسرة ،ا ةفأ،ا ر ث ، -ب ةج،ا رس ث نس ك رفرأ ع هأ،ا بةأ هما رفرأ زع ،ا زعأسؤةك ا رج ،ا رفرأ ،إ را ةفأ،ا ةه أ تةأ رعأر، بةج ارسفأ س، ؤ أ،ا نا ةفأ،ا رفرأ ساةأ جما . عا نأ رسش ،إ ةفأ،ا ر ث فارأ تةأس ا نأ ةأ عه مإ ، ةج ا ؤؤع تةجةس فا نسرأع أ،ا جس ةفأ،ا تةأاؤف ا ةث عة ا أ، ؾ،ذك جس تةأز ع ،ا ةؤؤع أ،ا س،ةأ،ا .ةر ث أ،ا تةسؤةر قما بجعأ ةه درا د ارؤ ر ،ا اذه ردف نأ ةدف شقة أ زسأس ةأ بهأ ر ث ،ا ا فأ، ة ،رفارأ ر ا ع .ع ةفأ اؤةر قا ر ج أ نأ سةسا،ا ع ق أ ت، ة ع ،ا سرك ،ا تم ةفأ،ا بهأ نسزر أ ر فأ،ا

(23)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

4

لوأا ثــحبــملا

:

ةيليلحت ةسارد

ل

روطتل

يخيراتلا

ةبساحملل

ر دثد رة أ بد د دس ةفأ،ا درعأ،ا عاس ث ،ا ؤدسعر،ا را ءا دس ع هأ،ا ) ؤسعر،ا را أ عأسؤةك ا اردج ،ا ) ردسسي ،ا دسراردأ ما ةدأه ندس س ةد أ ندس رةدف ازارسش،ا ،س،إ رسشس ةأ ب ف . نإ دسراردأد ما ةفأ،ا عد ع ع بكارد تارد ف،ا باؤف ا رف نأ ر ردأ دس ةفأ،ا فاردا ا ؤاا دا،ا ا د ق نأ ةهد ا عردف ،ا دس ةدكأإ نأ بدعرس ةأأ ندأز،ا ، نس ةفأ،ا ءا ندسأ هأ زندسدرأع أ،ا أ اذه رر س ةأ ؤ ع ع ،ا دس ةفأ،ا ئؤةد أ،ا دس ربأ ءةداد ،إ د ةفأ،ا ةأدش را دج س ةأ بدبر اذه ز رةف ةئةا ب سا نأ سراردأ ما رأ ا رع س ةأؤ ا تة رةأأ،ة ث ش ،ة م ت ةك نإ ف هار،ا ف رج،ا عأ بءر ز .ع ةفأ،ا ر ث ،ا را ة ر سكع س ةأ اذه ي ،ا ةدأأ س را ةرؤا،ا د ةفأر، دسكسأة سؤ،ا دعس ثر، ؤدس ج دهد ردس اؤأ ر دث ،ا د كا أ ثسفأ،ا دسئس ،ا دأا ع،ا عد ردأ أ،ا ءا ت ةك دس ةس أ دساةدأ جا أ سؤةر قا 1 تدردا . ر، ب أع،ا را ةفأ،ا عد تاردسي ،ا فارأ ، . ب، زع رشأ،ا ؾرأ م،ةرأ ةةاارأ رفرأ عه عسأج م،ةرأ ةةاارأ رفرأ ارسفأ نس ئاؤ،ا نسأهة أ،ا م،ةرأ ةةاارأ رفرأ عأ جأ،ا ؤاردأ اؤس ج ، عد ر ةدفأر، عئس ،ا عاةدأ جما ؤ د . ب س ثف أ،ا اذه رف ر ج أ نأ ةفأ،ا ر ث زسأس ةأ بهأ ة نس ك رس ث ةفأر، ع ،ا ب ةج،ا نسزر أ . رفرأ ك عد ع ةفأ،ا بسسا ،ا ةكأ ةه ترأ ع ،ا فارأ،ا بهأ بـلـطملا لوأا : نيو ت ةلحرم ةبساحملل ينفلا بناجلا ريوطت و بجس ةفأر، س ،ا ب ا جر، رث ،ا ق م أ نس تةدر فما ؾر شقة أ س ربأ نس،فة ،ا ف س،ةكشإ ترهج أ ةفأ،ا ةرأ . ةفأ،ا خسرة تع ،ا عجرس ةأ س د ،إ عسرش ة عد ع ار أف ز عد بؤف ا اذ،ا ارةأ أ،ا ثف،ا ع اؤ ،ا ؤع،ا بةج ةهث رس تع ،ا ةهعجرس سر ذ أ ع،ا ف 2900 ؤرسأ،ا ق . نك، س ربأ را ن عأجس نس،فة ،ا نأ ؤها نسسر ش ا ذ أ

1 . : ثرأ ارةاا نس ف ، سأرا أهة أ PCN زهار كؤ ف رثا ز فسث عأةج 1 -سة ا تةفرد ز 2005 ز ة 3 . 2 . زعقةا،ا نس ف :ناؤأف ن أأأ ؤ ش ر، دةا،،ا را زعسز ،ا ر 2007 ز ة 12 .

(24)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

5 ع،ا ف 3500 ةفأ،ا رث ا ثا ه ؤرسأ،ا ق زسأ س نةك اذ،ا س ةفأ ترج ؾ أ س سا ؤاؤاأك سشةأ،ا أ سأك ب ف،ا أ ناز أ س ،ا نؤةعأ،ا رفرأ،ا هذه بس ا نكأس . ،إ ،ر، :عه ةفأر، خرؤ سارد تةثفأ 1 . بساحملا ـــــــــ ف ة ــــــ صعلا ي ــــــــ قلا ر ـــــ يد ــــ ــــ م ( ع،ا ف ق 2900 ؤرسأ،ا ق ) ف شك،ا ، شس ةأ را رر ا ت ةك زسةسا،ا ؤعر، دؤارأ ررع،ا اذه عد ةفأ،ا ت ةك ز هك،ا ؾ رأ،ا تةكر أأ بسج ؾ أ، ةؤعأ،ا س ةفأ،ا سأك ترج بؤف س ب ةفأ،ا نةك ةر ،ا ؾر عد أهأ ر ع ت ةك ع ،ا ثاؤف ا سج ، 1 ز س ،إ رفر،ا هذه ب ا نأ نكأ 03 فارأ سارد تارةقف،ا ب ف ثة أ،ا عرس ةأك : 1.1 . لحرم ــــــ ة داصتقاا ـشأا ـــــ يروـ ذه عد نةك ع ،ا رفرأ،ا ه ؤةر قما ةهسد هج أ ة سزكرأ ترهج ة دسرةدأ أ،ا ة ك،ا ذ أ ع،ا ف 2900 ةراؤإ نسسرأ ،ا د هك،ا ق نأ ؤرسأ،ا ق ا ا أ س سؤ،ا ؤ ةعأر، ع ة ،ا . عر فا ؤاد كش س ؤاؤاأ، ةدس اؤ ةأةدج هك،ا ءمؤه ع ةأ ر،ا ؤاؤا ا بةج را رس ك 2 بهة ةأ اذه . رس ث عد ة ف،ا برا زة كأأ ع ةفأ،ا تة ،إا عج ب ت ةك ئة ،ا نأ ا أجأ أع تة ،إ ،أ ؾ،ذ حا ،أ رةف ،ا . إ ن أع أ،ا ة ا ةفأر، ع رفرأ،ا هذه عد ،أ س عد هك نسذ،ا س سؤ،ا ؤ ةعأ،ا ن دؤهس ،إ هرؤ ةأ سةسق ؤ ةعأ،ا ؾر ، ةؤئةع،ا تةكر أأ،ا نأ ه رفرأ،ا هذه عد زرة ،ا باؤف ا بةج ،ا ؤعر، ع اؤ ،ا عد ةفأ،ا بة ف،ا . ر ةأ ةف زسأ ، ه عرس ةأسد رفرأ،ا هذ :  ر هج ر ؤ ا ا ة ك، عد سرةأ أ، عد بؤف ت ةك ع ،ا ةفأ،ا ر هج ةراؤإ قارأ ا أأ ؤ ةعأ،ا ؛  ساؤ ،أ سؤةأ،ا ئة ،ا ةأع ا حا ،أ عد رةف ،ا تة ،إا ع ةفأ،ا ؛

1 . :ناؤأف ن أأأ زعقةا،ا نس ف زنةأا زعسز ،ا رش ر، دةا،،ا راؤ زعسز ،ا رش ر، سأرع،ا راؤ،ا ز ةفأ،ا سرج 2001 ة ز 15 . 2 . :نة ف ة رف نا قر ع ةفأ،ا جذ أ ،ا زررةعأ،ا ئا راؤ زرش ر، زنؤر ا ع ث،ا ز ، ا ة ز 112 .

(25)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

6  سأهأ ز ر ،ا بة ف،ا برا رس ث عد ع اؤ ،ا بةج ؛  فةش كا عد بهة بة ف،ا ر هج ةفأ،ا . 2.1 . يف ةـبساحملا دهع رـفلا ةـنعا ت ةك هذه عد د ةفأ،ا ؤةر قما رفرأ نأ ار ث ر،كأ رفرأ،ا ار ش ا ر ث ،ا ب اؤةر قما . زسأس ةأ نإ رفرأ،ا هذه ه رس ث ،ا جا نأ ةفأ نةأق ري،ا تةسأك سج ةأ ؾ،ذ ب ف،ا أزر،ا تةأ رعأ،ا رسد عد ؤاة ف،ا نسزف ارع أ،ا تارارا،ا ذةف م ب هجا أ، أزأ ءاذي،ا أ اار ،ا ة ر، ررف 1 . أك ددددددد سأ ة دددد ه ز دددددد رفرأ،ا هذ دددد جأ ا أ دددددددد أ ددددد رف،ا ن ددددددد أ ةئة ددددددد أ ةه ددددددد س ة ددددددد عر :  اؤةر قما بةج ،ا سزكرأ ؛  ر هج بةج ةفأ كرف سج عد بؤف س ع فأ ز ؛ ري،ا عأا ر ن  ا عئاؤ ق بج أ ةةف،ا عةثا،ا نأ ري، ئة، ر ةق اؤ ر، Giro )؛  اة ر رس ث عار فا ار أ ر ث عد بهة اؤر ،ا تة ،إا .ع ةفأ،ا نإ عددأ ددأةع ،ا نس ث ددأ،ا رددف نددأ ددأةه ددرفرأ تدد ةك به دد ف نسزددف ارددس ك ار ددث ؾاذدد آ ةه كا أ نس ةفأ،ا نأ عاؤ س ؾد،ذ نةك د ةفأ رس دث ردف ندأ سجد ، أةدش بةدج سرسدر ترأةدعأ،ا رددسي،ا عددأ تةددقرع،ا 2 ز بدجس ةددأك نأ فرأ،ا هذدده عددد ،ددج ،ا جدد ؾ،ذددك در دد،إ نددأ بسددرع ،ا رددف ددعأةج عددد ددرةف دد ةفأ،ا سسرؤدد سرؤ كدد إا فأ،ة ةةددف،ا ث ددثفأ،ا ةددأ عددد ؤددسج،ا بدد ة ع ةثسر ،ا فف أ،ا ؤ عس اذ،ا ،إ 1700 ؤرسأ،ا ق مإ س،ؤ ؾ،ذ را .

1 . أ زعقةا،ا نس ف ناؤأف ن أأ : 2001 ) ،،ا راؤ زعسز ،ا رش ر، س، ؤ،ا سأرع،ا راؤ،ا ز ةفأ،ا سرج رش ر، دةا نةأا زعسز ،ا 2001 ة ز 16 . 2 . أ زعقةا،ا نس ف ناؤأف ن أأ : 2001 ) ة عجرأ ة ز 12 .

(26)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

7 3.1 . ملا ناـمورـلا و قـيرـغإا ىدل ةـبساح أ نإ أ به ة ،ا هذه زسأس ده ا ة ،ا فارأ،ا نا رفرأ تة ةد ف،ا دعجارأ د سج ر دهج نةدك ع ، سر ثار أإا نسد نأ تارأع أ،ا نأ بئارق،ا سرف ع ة أ س ةأ ر،ا بدهأ ؾ،ذد، عدا ؤد،ا 1 . رسب نأ ةأ را بةعس عد ةفأ،ا رفرأ،ا هذه تةساؤ س ،إ ؤ ع سؤ ؤفأ بةج ا ؤاؤا ؤ ا ر،ا نةأ بئةدددا،ا ف ردددف،ا باؤف ددد ا دددرا ،ا نسسدردددف،ا ن دددسؤ تةددد ، ءةددد كما حا ددد،أ دددرا عدددقرا كدددش رةدددج سعأش 2 . رأع دد ا ت دددرفرأ،ا هذدده عدددد ترجدد ن سؤدد،ا سجددد ، سرسددر س ددد ةفأ تةدددأاز ،ما ةأدددش أر، ددش أ تدد ةك عدد ،ا ددسدرف،ا عددد ةر ؤددهع،ا ؾدد،ذ 3 . دد،إ دةددقإة نأ أ بدده ةدد س،أ عددد نةدد س،ا نددأ ا عددق ددأةج ة عددد ددسأ كف،ا تةا دؤددأر، 418 -415 . ؤرسددأ،ا دد ق نإ نددكأس ةددأ جفرأ ،دد ددرفرأ،ا هذدده عددد ع آا عد ،أ س :  عجارأ سج ر هج ؛تة ة ف،ا  ف ا را بئةا،ا ؤاؤاأ، ع ةأ ر،ا بةج ،ا سؤ ؤفأ ف رف،ا باؤ ؛  ،إ تة نسسدرف،ا ن سؤ را عقرا كش رةج ،ا حا ،أ سعأش ؛  عق أ تةا دؤأر، بةج سأ كف،ا . 2 . طـيسولا رـصعلا يف ةـبساـحملا نإ ث ،ا ر رع،ا ؾر عه ةس ة ف رفرأ،ا اؤرسدأ،ا ع ةد ،ا نردا،ا ندأ ؤد أ ع ،ا د،إ تةساؤد ،ا ، ا عد ساة ر،ا ةر ،ر، .ة ر أ ،سرا تارةقف،ا نةد تارةدقف،ا ندأ ةدهرسب ندا ازسأ تؤهش ع ،ا

1 . نة ف ة رف نا قر ع ةفأ،ا رك ،ا ر ث : ز رش ر، دةا،،ا راؤ ز س، ؤ،ا سأرع،ا راؤ،ا ع ث،ا زعسز ،ا 2001 ة ز 19 2 . :ناؤأف ن أأأ زعقةا،ا نس ف 2007 ة ز ة عجرأ ز 12 3 . رة فأ مأة أ ب را هار كؤ ف رثأ : ا بريأ،ا ؤةف ا ؤ عد تة ة ف،ا قارأ أج أ ؤسف ز ز ة عأةج زع رع، 2010 ة ز 3

(27)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

8 ا دددد أ عددددد ارددددف ا اؤةددددر قما ر ددددث ،ا رددددس ك،ا ارةددددج ،ا ؾاذدددد آ رع،ا ةرةددددقف،ا عدددده ددددس سأردددد إا س ةأ ر،ا ةرةقف،ا . 1.2 . ضحلا ـــــــ يبرعلا ةرا ــــــــ ة ةيماسإا ج،ا نأ ةرةقف،ا هذه تارث ا س رع،ا ةرسز ز زك ر ت ةك را نس أةاؤ س ة أ نس ة أهة عد س ،ا ةرس ،ا نآرا،ا ةأه ةفأ،ا رس ث نأ عرأع،ا عقا ،ا ،إ نةأجر ة ةك نس أةاؤ،ا نس ةه . رف ءة رف،ا رأا أ ار،ا نسؤش رس ،ا عد ءةأرع،ا تةأهة أ ةر شأ،ا ه أ د ؾ،ذ ز أشس رؤةرأ ةفأ،ا س ث عد باز ،ما رف نأ عسرش ،ة باز ،ما اذ،ا ا ر ؤ،ا أشس را، آ )ن ةرس ،ا ن ةا،ا سذس ،ا مئا ر،ا ) س ،ا بةكف ا ساس ث ،ا رأا أ )ءة رف،ا رع ،ا )ءةأرع،ا ،اد سرس ،ا تةأس ز دةقإة ،إ أا ع،ا س ة ا ر ث ،ا را ةؤاة أ،ا ةش ،ا عس ث عه را زكرأ،ا اؤةر قما ث ةرةج ،ا ز جما ،اؤع،ا ةس را س أ،ا ساةأ ةؤةاإ ةةكز،ا سرث نا فؤ،ا عسز تس ث ا ةأ،ا ز سج ،ا عاؤ س ثةش ،ا اذه تة ،إا قارأ،ا تةسرأا رس ث 1 . ةه، نةك ثش ا هذه ك ،ا ك سج رف نأ ةفأ،ا رس ث عد رس ك ر،أ ةةكز،ا فؤ ارع أ،ا ترأةعأ ،ج أ ةهقة إ ؤ أ،ا عه ةأ تا رفرأ ك رر ع ،ا س ،،ا ع ع ،ا ةقرر، س،ؤ ؾ،ذك ر سقؤ ،ا . نةك ررع،ا عد ثس ،ا ة ر أ ةس،ةثسا عد رةف س ر فأ،ا ةه ؤأ ب عرس ةأ 2 :  ءة كما افس ةساارز ةسؤةر قا ة ةس ،أس اؤةر قا بةج ؤ ج ؛ع اذ،ا  نأ ع ةفأ،ا سج ،ا تةكر أأر، نةك د رر اس را ثا ، ؤ دع عد ،ا ؾر عدقار ا ؾردأ رةد ك أ نسساةثقإا س ك،ا ةجر ن ز ب س نةك عد ؤ رج ئةقر نأ ترج ؛تة ا سف،ا  نأ ؤكأ ،ا ،إ ع ةفأ،ا تة ،إا فؤهس ع ج قارأ نسفر ،ا ، عاةثقإا بهؤس سرةفأ ؛  اؤأ عة را ة ك،ا تا ؤ ا رةع أ نؤأ،ا عد رةف س ،إ رقرا ر ث ةفأ،ا .

1 . رة فأ مأة أ : ة ز ة عجرأ 4 2 . :رقف، ؤأفأ ع جةأ ،ة ر رسسةعأ،ا ع،ةأ،ا ع ةفأ،ا بةج ،ا نس س عأ،ا سؤةأ،ا تة س ، ،ا ز ةفأ رس ة ا عأةج ز س، ؤ،ا س ةفأ،ا 2011 ز ة 3 :نأ س اأ ز ة زررةعأ،ا ع ةفأ،ا جذ أ ،ا نة ف ة رف نا قر 112 ).

(28)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

9 2.2 . هظ ــــــ ـع روـ ــــل ــــــ حملا مـ ــــــــــــ بساـ ـــــ ف ةـ ــــــ ـلاـطـيإ ي ــــي ــــــ اـ ةر ما تا ق نأ را نة ،ا فر فس م ةده زردأ عد ،ا ةد ر أ ردشأ،ا نس دأا ا ةؤدا ةؤدسؤا ددرع س ةددأ ةدده أ تازارد دد س سرددر،ا ب رددف،ا ارةددج ،ا ثةددش ،ة ددرع س ةددأ ةدده أ ز دد ،ا ع تؤأ دد،إ ةدددا ا بةج ،ا ا ةأ ة ر أ ،إ تةسقةسر،ا ءةأرا رةج ،ا ،د، نةدك ؾ،ذ را س،ؤ مإ ؤاؤاأ، ارشع،ا رد، ا ئؤةد أ،ا ندأ ؤدسؤع،ا ر دهج د ةفأ،ا رس دث عد رس ك،ا ترأ د ا عد ،ا ترجد ،ا د،إ اذده ةد أ س ز هذده تةثفأ ،ر، نأ ن ك ارس،ك تزر ع ،ا رفرأ،ا س ة أ ز عده ،ا فد،ؤأ، ةد ر رد عدد ع د ةفأ،ا ردسرا Leonard Fibonacci بةا 1202 اؤرسأ ز ةر ، سقؤ ،ا عد ع ةفأ،ا رسرا ،ا Luca Pacioli 1494 ز اردددسفأ اؤددد ، ه،ا ردددف ندددأ دددسرةج ،ا س،ةأددد أر،ا ردددرا عدددد ددد ةفأ،ا Simon Stevin ع ر ،ا ةرةج ،ا ن ةق ، 1603 1673 را اؤرسأ ع،ا ،ا . ةس،ةثسإ عد ةفأ،ا برا ر دثد زارد إ نكأس عرس ةأك : 3.2 . روـطـت حملا ـ بسا ة ف ـــــ سنرولف ي ـا ةأؤددد ا ةددد ةددد ر رد عدددد ع ددد ةفأ،ا ردددسرا ،ا ز بدددجس نأ ؤ دددع ددد،إ قردددش أ،ا بةددد ك دددس ةأ، ا Zigrid Honka برددي،ا ؤردد ددرا عثدد برددع،ا سأددش نا دد ا تددف ز مددق س اذدد،ا س،أدد ر ءةددأرع،ا برع،ا عد ر ث س أ بةد ف،ا بدرا دسأهأ بةدج بةدقر ا ر در،ا د ةكأ دف ةدر رف اردشع،ا . اذده رددهج اذدد،ا بةددج ،ا رددشأ،ا نددأ ددك عددد برددع،ا ،أؤف دد ا ؤدد ه،ا عددد ةرددأ عدد رع،ا بردديأ،ا ؤردد س،ؤ ا د ق ن ردق ةؤا نأ ه درا س د،إ ةد ر أ . ندكأس زارد إ بدهأ ةفأ،ا تةدثفأ،ا س د ةد ر رد عدد ك ةدأ عرس :  بةددددا عددددد س دددد ةفأ دددداس، بؤددددقأ ترددددهج 1211 ب ؾدددد أ، س دددد ةفأ تةساؤدددد بؤددددا عدددده جدددد ر، دددسفر ءارددددجإ عدددأ تة ةددد ف دددرا ثددداد اردددر اأ نةدددك ؾددد،ذ ندددك، زردددفآ بةددد ف ندددأ دددرقة أ نس ئاؤ،ا نسس ؤأ،ا اأ سرفش،ا تة ة ف،ا ز  ف عئةق ،ا بة ف ،أ ةرأ س ةفأ،ا ترج ،ا ر هج زتةد ررأ،ا بة رش ا اذده عقة أشس، بةج ،ا ترس ؤ،ا ارف ا س ر ا ؤ،ا س،ةثسإا ز

(29)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

11  ع،ةف،ا ثس ،ا ،ركش ذة ا ر دؤ ر هج T ؛  نرددا،ا نددأ ددساؤ ؾدد،ذ ددرةف سراؤددأ ر دهج اؤرسددأ،ا رددشا عدد ار،ا ب دده ددرا نة ددش،ا بسرؤدد ؾ أ ةفأ،ا ارةدج ا كس، بهؤاؤاإ ر ةدؤ،ا ز  ج ؤزأ،ا ؤسا،ا ر هج عد ،اس ث ساؤ س ةفأ،ا 1 . ةدس،ةثسا عددد د ةفأ،ا ر دث رةد أ عدد ددأةه،ا تةدثفأ،ا هذده دسرف ؤد ا جدفر بةددج دأ ةاأ ةأ ر،ا ف رف،ا ءةدقا،ا اؤد، ؤسف عأ ر بةج ك هؤةأ اا جس نأز،ا نأ نس رق ع،ا ف، ع د ،ا بدبر ردددس ك،ا اردددشع،ا بةدددج ر، . ة عددددؤ ةدددأ اذددده رةدددج ، ددد،إ ترجددد ،ا ندددأ نس ا دددأجأ ؾددد أ ددد، ا دددهج أ تاربأ، ع ةأ ر،ا بةج ،ا د ك أأ س ةا،ا ز ندأ به كأ ارشع،ا بةج ،ا د س ة،،ا تةد ،إا ع ةفأ،ا ءارجإ ، ه ر س ك س ة ف،ا تةسرأع،ا . ةأك جدفر هذده دث رأ،ا درفرأ،ا هذده عدد سؤأ،ا س ر رد ر هج ) قأ بؤ تة ة ف عه س ةفأ اس، ذة ا دأف عد ،ا تاءاردجإ ندأ دسفر ،ا بة ف اأ رفآ تة ة ف،ا نأ ا سرفش، -نس ئاؤ،ا -نس سؤأ،ا . عد ترهج ةه إا تة ةد ف،ا ردشا ثد،ة،،ا نردا،ا س تة ةد ف عده دسرةج ،ا ترجد ،ا عدد سأد سع س ،دددس عئةدددق ،ا ددد،أ فسرةدددرأ،ا ز ف،ا هذددده ؾددد،ذ ؤدددع تردددش ا ددد ؤددد،ا بدددجعأ عدددد تة ة دددس ر ا ترأ ا ،إ اؤسد ج اذه ة أ س د ةفأ،ا عدد سرارأ د ما سدرةف، . ةرد ،ا سد عدد اأ ه ة نردا،ا دس شا ث،ة،،ا ر بةد ف عدد ع د ةفأ،ا سجد ،ا أؤد ذة د ا ا أ،ا ،د، ،د أ كدش ذدفأس اذد، ع ،د ا رد ع س ر،ا فرف،ة ةس،ةف T ز ةأك ج أ ،د ه عدد نردا،ا اذده دسة ار،ا نردا،ا دساؤ أ تأؤد ردشا عد بده ج ؤزدأ،ا ؤدسا،ا دد سجد ،ا عده ةفأ،ا خسرة عد رفرأ ندأ ةؤد أأ،ا ةرد ،ا عدد ؾد،ذ 1296 د،ا 1305 ردف ندأ نس ك ،ة بةأ هما أؤ ةأك اؤرسأ ءةدش إ د ةفأ،ا درا بة دش،ا بسرؤد ، سراؤدأ ترج ،ا ؾ أ 2 .

1 . ة عجرأ :نة ف ة رف نا قر ة ز 20 . 2 . :نة ف ة رف نا قر 2001 ة عجرأ ز) ة ز 18

(30)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

11 4.2 . روطت حملا ـ بسا ة يقدنبلا يف ـة نددكأس م ز دد ةفأ،ا ددسقؤ ،ا نددا برك دد ةأؤدد ا بةدد ك أ دد،إ رددث ،ا ن ؤ رددأ نأ عددقةسر ددقرا ددأةك أ عددأسرع ع دد ةفأ ت ع،ا ددس ث ،ا عددد ةؤئةدد ،ا س دد ةفأ،ا دددرعأ،ا ،ددسد ددرأ عأسؤةددكأ كددش ع تةسقةسر،ا ب،ةا بة ك ه أرأ Luca Pacioli بةا ؾ،ذ 1494 ارأ نا ا تف عدد أةا عج بدد ة ،ا بدد ،ا دد ؤ ه،ا بةدد ف،ا SUMMA DE ARITHMETECA, GEOMETRIA,

PROPRTIONI ET PRPPORTIONALITA . بده ا بةد ك،ا اذده عدد ناؤدسأ درع س ةدأسد ةأا ا -ةدأج أ ةد كأ ج ؤزدأ،ا ؤدسا،ا أؤد أ ر دهج ده ز د ف ن Luca Pacioli اذده نأد فرد عس أؤ أ،ا نةك اؤئة زؾ،ذ ق ك ده ، بةق ةأ ،دعسأج ز،دأسج ،د ة ك أؤد أ،ا هذده ردهج د أ ندك، ؟ ؤ ؤددا، أ ددرا ددسفسرة ،ا تةدد ارؤ،ا تدد، ن ارجةدد ،أدد ا ةددس،ةثسا ؤ دد رس ) بسدداس نةددك س سث ثدد ا،ا عددد نةددك ؤسا،ا اسرث ، سأ س عد ثس ش ثاد سس، ج ؤزأ،ا أ بدكرأ،ا ةهركدش عد ثس ،ا ةهرك ةدقس ؾد،ذ نةدك عد 1440 ب. ةأك عد كرأ ؤ سق تؤج ةدس ةأ،أ د ؾ،ذدك 1518 1 ةدهرك هذده . درا تاؤدسكأ نأ ق اؤئة نةك ج ؤزأ،ا ؤسا،ا Pacioli ده ةدأ د،أ ردش أ ف ردعأ ردسب بج دأ ردسب كدش نك، .ف،ؤأ ؤع ،سرا سؤأ،ا هذه عد ةفأ،ا تدرا ؤا، ةد عد ،ا أا ع،ا ثاؤف ا نأ ا أجأ رس دث عدد تأه عرس ةأ ة رف،ا را ةه أ ةفأ،ا 2 :  ر هج مرثرأ ةرأ ، أ ،، عد 1340 رةدج ،ا ترج نأ ؤسؤع،ا عد . ردشؤأ اذده رةش ا را تة ،إا ع ةفأ،ا أؤ أ د نؤدأ،ا ندأ ردس،ك عدد ج ؤزدأ،ا ؤدسا،ا دس،ةثسإا . ر دث ، نةدك ا أ رةف ةأا ا درسر،ا ةأا ا ةرةج ، ا رسؤر ،ا ؤارس م ؛ ؾ،ذ را رس ك،ا ر،

1 . :ناؤأف ن أأأ زعقةا،ا نس ف 2001 ة ز ة عجرأ ز) 19 2 . :ناؤأف ن أأأ زعقةا،ا نس ف 2001 ة ز ة عجرأ ز) 20

(31)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

12  ع دد ةفأ،ا ةدد قإا بةددسب ددسفسرة ،ا تةدد ارؤ،ا نأ بددبر رةددج ،ا ر ةدددؤ عددد عركددش ةدد قإ ؤ ددج عقؤد ،ا درةف SORANSO نسد ةؤدد أأ،ا ةرد ،ا عددد 1406 1432 حةدد ر ا بةد ف ثسدد ؾد،ذ ارفأ ة ةسفأ ةأ،ا سأر بة ف ة ةسفأ رئة ف،ا )؛  تأؤ رسرةدا ،ا ؤاؤدا ةا ع د ةفأ،ا دسفر ،ا تةد ،ر، سد ة ا س د ةفأ،ا بسهةد أ،ا ب،ةدعأ ؤؤدف ةرةد ف،ا م رد،ا ب ده أ ندا ر أ ةأ،ا سأر ب ه أ ر هج ساؤ س ةفأ،ا ز دس ث رةدش ا بةد ف حة ر ا ا ب ه أ ؾ،ذك رهج ةأك زرئة ف،ا ف ررأ، ؤارسإا ةؤئة ،ا ؛  رع ،ا سراؤأ رةش ا ،ا ناؤسأ،ا عد بسرؤ ،ا بس عد ع ةفأ س ربأ س،ةثسما نؤأ،ا . 3 . ساحملا ـــب ــــــ ف ة ـــــ صع ي ــــــ ر يلامسأرلا ـــــــ ة جتلا ـــــ يرا ـــــــ ة زدددسأ نردددا،ا ندددأ دددرفرأ،ا هذددده 16 ز ؤ دددسا ا دددأ ك ة ددد ةفأ،ا ئؤةددد أ ةددده ار قا جذ دددأ ،ا ندددأ أ رددرةعأ،ا ع دد ةفأ،ا نددس عدد ا رةددش ا ؤف دد ا ددأسار، بةددا سةددساأك ؤ ددا ،ا با . دد ةفأ،ا تأهةدد ؤددا، ؾاذددد آ عدددد ددد،ةعد أهةددد أ فؤددده سؤةدددر قما ثدددش ا ددد قارأ دددسرةج ،ا ترأةدددعأ،ا بسدددج ث دددق . س ددد ،ا رئةددد ف،ا حةددد ر ا ؤدددسؤف ةأددددش أر، دددس ازسأ،ا ؤاؤدددا دددد ،ةثأ،ا ح دددق ردددهج تأؤددد دددس سك .) س د دسر ؤ رد عس اذده اؤسد ج تردد دسر ؤ،ا . اؤد ، ه،ا بد،ةث ؤدارد Simon Stevin 1608 اؤرسأ ؤاؤا س ازسأ،ا ةسر ؤ ثداد سس، جةد ،ا ت دأس ةددأ سف ةأددش أ،ا در ةدأ سف ر . ر دهج بهةد ،ا رةدددج ،ا ن ةدددا ا عددد ر ،ا ردددف ندددأ س ددد ةفأ،ا تةدددسرأع،ا ءاردددجإ سهددد عدددد ر ةدؤددد،ا ؾددد أ دددسرة جإ سرةج ،ا . ةر ،ا عه ةهسد ب ع ،ا ؾ،ذك ؤدأ ع س د ةفأ ترج ؾ أ عدرع ،ا ؤردج،ا درا زتةد زفأر، اذه ر عس ة،أ زسزع ت ر ،ا به ةفأ،ا س سر ؤ،ا ترد ه . إ رس دث درفرأ عدد نعأ أ،ا ن د ةفأر، عد ،ا بد ةج،ا نس دك أ نأ اردس ةدأ ده ةدهزسأس ةدأ بده بهذ ،س،إ ازارسش،ا را زكر ةأؤ ا سرارأ ا اذه بد ةج،ا ب دس،ا د،إ ةر ردق بد ةج،ا اذده سدكعس ةدأك ز جأ نأ س ةفأ،ا ترج ،ة جة فما ع ة أ تةكر أأ،ا ةه قارأ ز ،إ ةدهزر تازسأأ،ا نأ ا أجأ :عرس ةأسد

(32)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

13  رج ،ةدد دد،إ رأ دد أ ردد عس ،ددأجعأ عددد دد ةفأر، عدد ،ا بدد ةج،ا نةددد سرارأ دد ما سددرةف ا دد،إ ب س،ا ؛  ع ،ا ب ةج،ا بر سكعس ةفأر، ؤارد ا به ةدكر أأ دع ة أ، ترجد جة فما عد ددرعأ ع ،ا ترسؤع ،ا أرث ةهسرا ؛  دددد ةقرر، ئةدددد باؤف دددد ا تةددددسرأع،ا نس ؤدددد ترجدددد ،ا بسددددج عددددد دددد،أ س بدددد ةفأ،ا ر ؤ تةكر أأ،ا سةأف جا نأ سرفاؤ،ا ؛  ج ؤزأ،ا ؤسا،ا ر هج سرأع،ا سج ث ق عد هر ؤ ؛ر ةدؤ،ا عد تة  ش تة ة ف،ا ةسف ،إ سرفش سأ ا . ر ث ،ا عأ تف رأ نس ،ؤةعأ را ؤأ ع ؤاا ق ج ؤزأ،ا ؤسار، نس س ة أ ةأه 1 : أأد ع،ا ة د قر دد ،،ا د س ة دد هد :ع ةرأ د أ دقر ،ا هذده ازد م تةادؤد ،ا ةؤدرر ا نسد نةدقر نسد ر،ا نس ،ؤةدعأ،ا نس ةه رف نأ نآا ف دس ازسأ،ا د،ؤةعأ ةدهر ف عد ،ا د ةكأ،ا جدفر ) عد ،ا رسد ،ا ةدهرة ام ا دأ ا بةفدرأ اؤد، عددد دد،أ أ،ا ؾاذدد آ دد ةفأر، ؤؤددفأ،ا ؤ ؤددفأ،ا فؤدده،ا ةسددشةأ به،ا ددأأ ددرا نةدد ئأثما نددأ به ددكأ ددد ر ا بةددد ف ؤاؤددداإ دددجةف ؾةددد ه ندددك بددد، اأ ز،دددرك أ هةدددج ا بددد ةفأ،ا س، ؤددد أ ءردددف ةا ددد ةقر،ا حة . ةأا ا بجف سق بعش بؤا ب رئة ف،ا ر ث جس ، أ مإ ةأا ا ةهقةث عة ا ؤدسؤف عد ا أ ا بةفرأ ق نأ بر،ا ر هج بأ ددساف عددد ةأددش أ،ا حةددج اؤددأ بهددقار ز فؤدد،ا ددأئةق ددسأهأ تفددق ا رئةدد ف،ا حةدد ر ا بةدد ف )ز

1 . ة عجرأ :ازارسش،ا اؤهأ سة ا ة ز ز 15 .

ةدملا ةيادب ةدصرأا

±

ةياهن يف ةدصرأا = ةرتفلا لاخ تاقفدتلا

ةرتفلا

.

صأا = ةي لملا قوـقح

لوــ

نويدلا

(33)

لوأا لــصفلا

يبساحملا روطتلل ةيليلحت ةسارد

14 ة ف،ا نأ ارفأ ا أجأ دةقإ ار رق،ا نأ م رأ سأ ما تة ة ف،ا ب ة تدرا تة * هذده نأ مإ ددددسرفؤ،ا ترأةددددعأ،ا نددددأ رددددس،ك بةعس دددد ا نددددا ةددددهزجا ب دددد عدددد ا تاؤةددددا ا دددد،إ تددددقرع ةرددددسف ا ،أ ) سؤارسإا ز ءارش،ا عس ،ا تةسرأا تةف أ أ،ا برف،ا تةسرأا رس 1 . نرددددا،ا ددددسةه عددددد 19 رج )تة ةدددد ف،ا ةسفددددش ددددسرج ،ا هذدددده ت،ؤ دددد ا تةددددسرأع،ا ددددس عدددد ،ا باؤف د ا نأ نسد زةأدش أ،ا درا ةدهر،أ ثدسف ندأ تةدسرأع،ا ثاؤف ا رس عد سة ا عه تف رأ درا دقدأ تارشؤأ هرسد رف نأ ةؤف ،ا هذه حةج اؤأ، سقؤ سةسق ،إ اؤؤس ةاف ما سة أ دا،أ ؾد،ذ ندك، زحةد ر ا دساف درا ةه رؤدق ةه ءة ك إ ةدئ ا ةسدةدق دأ،ا درا ع د ةفأ،ا ه د،إ اؤأ ز ر عه س ازسأر، ةؤسؤج ،ؤةعأ : بلطملا :يناثلا ايميدا أ و اينهم ةبساحملاب مامتهاا ةلحرم رفرأ،ا ت ةك ةأؤع ، ا ةفأ،ا ر ث نأ ب ده د ةفأر، عدرأع،ا دس ث ،ا ندد درا ثداد ءرفإ رأ،ا هةج ا ب ةفأ،ا س، ؤ أ ؾ نرا،ا نأ ساؤ ، ةد . رشا ع ة ،ا م رأ ةفأ،ة بةأ هما ةددس هأ ةددسأسؤةكأ ؤددساز س ةددث عةدد م ددجس ةددأا ا ةؤةددسز جةدد إا ةر دد،،ا ددق ةددأ ساة ددر،ا ةه أ أهة أ،ا رةف تةكرش،ا ر هج نأ ةه فةر أةع،ا تةأؤف،ة ع ع ،ا ؾر . عددد ددجةف،ا تدد ة سؤةددر قما ددسكرف،ا هذدده بددقف ردد،كأ ر رددق نددأ س دد،إ تارةأ، دد ا ئةدد جة إ ةؤسؤج برث س أ ئة أفق تةس ةكأإ ؾرأ،ا ز بؤف ةفأ نأ ةا ما أؤ ة ه ثاد بةفرأ ع رشأ،ا ،إ نس ئاؤ،ا ؾ،ذك بؤف ةفأ إ نأ به سكأ رف نأ نسقراأ،ا تةفةرد

* تة ة ف،ا فؤ،ا أئةق عد رهج فسرةرأ،ا تاؤارسإا تة ة ف ،أ قؤأ،ا سأ ما ئة ،ا تة ة ف هذه ري . س،ةأ،ا ةر ؤ،ا سةه عد سر ؤ ر تة ة ف،ا 1 ة ز ة عجرأ :ازارسش،ا اؤهأ سة ا . 18 . موــصخلا = تافورــصملا + لوـصأا )تامازتلاا( لاـملا سأر + تاداريإا +

Références

Documents relatifs

« Notre travail de recherche a été réalisé dans une logique pluridisciplinaire regroupant les sciences de données, les mathé- matiques appliquées, l’informatique, l’écono-

Mais lorsqu’en 1983, Rue Cases Nègres, le premier long-métrage de ction de la toute jeune réalisatrice martiniquaise Euzhan Palcy, paraît sur les écrans régionaux,

Pour mesurer les inégalités sociales de mortalité par cause, deux types de données sont utilisés : des données longitudinales, dites "chaînées", permettent

The global methane budget for year 2017 based on top-down methods for natural sources and sinks (green), anthropogenic sources (orange), and mixed natural and anthropogenic

Although both growth hormone (GH) and insulin-like growth factor 1 (IGF-1) signaling were shown to regulate life span in lower organisms, the role of GH signaling in human

It aims at esti- mating jointly the temporal signature and the spatial distribu- tion of the ERPs, as well as the spatial filters that provide the largest

Kidane Mehret is one of the few remaining churches built using a traditional wooden framework 3 , and so it should be considered a significant part of the national heritage

Une majorité relative des répondants (prêt de 40%) se dit « tout à fait d’accord » avec l’idée que « face au changement climatique, la solution est de démonter les