التواجد الصيني في الجزائر بين استثمار أجنبي مباشر و تقديم خدمات

(1)

ا ا ا

ر

ا ا ا

أ

ت

و

أ ب د /د  أ ة ء ز  : ا ا ا د ا ت ا ارد إ ل ا ا ف ، ا ، ،ل ة ا ل تار ا 2003 -2015 ر ا ا ا ر ا نأ ار ا ، ا ا و ء ا ل ت ا ا د ة ت أ ،ت و ا ع أ ز ا كا و ت و ت ا ع ا ا ا ، ض ،د ا م ع ي ا و ، ا ا ا د ا نأ و ،ع ا ا ا ا ت ا ل ل ا جوأ ا : ا ت ا ا ر ا ،ت ا ءادأ ، ا ت ا ا ا ا ر ا ، ا

La présence chinoise en Algérie entre investissement étranger direct et prestation de service

Abstract:

This article aims to study the nature of Sino-Algerian economic relations through, in particular, the analysis of investment over the period 2003-2015. Far from providing services in infrastructure and construc-tion, the analysis shows that Chinese direct investment appears exclusively in the hydrocarbon sector where many partnership contracts between Sonatrach and the Chinese oil companies are realized. China's weak presence in the manufacturing sector in Algeria, an essential sector for the diversification of the economy, is now to be filled by the relocation of Chinese manufacturing companies to this sector, especially since the Chinese economy Is in full reconversion .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 ذ أ ا ا ة – ر –  ار د ه – ر –

(2)

ت و أ ر ا ا ا ا ا ا

Key words: foreign direct investment, service delivery, relocation of

Chinese enterprises, Chinese investment in Algeria.

: ا : وأ ا ة ةدو إ و ا د ا ت ، ا ا ر و ا ر ا ، ا ثا ،هز ي ا ا ف ا ا إ ا ا و و ا دا ا إ ا إ ، ا درا ا إ إ ىدأ ، ة قا أ ا إ أ إ ا ت ا ط ، ا ةر ا ه دا ا و ا EXIM BANK ا ا و ، CHINA DÉVELOPPEMENT BANK ر ا ن ا نا ا ا لو ا (CORKIN,2011,P 232) د ذ و ، ا درا ا ضو ا أ ت ا « PRÊTS CONTRE RESSOURCES » ا جذ ا ن ا و ، «LE MODÈLE ANGOLAIS » ر ة إ و ا ر ا ت د ا را 2000 2015 ا ة ا ا تار أ ، ر و ا ، ا ةر ا ا ه ، ى ا إ ا تار 2 9 % ا ا ة ا ا تار ا 2014 (PAIRAULT, 2015, P 07) لود تد ا و ، ا يد ا ا ر إ تار ا ه جر ا ةر ا ، إ ت ر ا ق ا ا ا لو ن ا و ا نا ا م ا ا ا ا ل و ، ا ة ا ب ا ق ا ا و ،نا ا ا ر 150 ن ( LAFARGUE, 2008, P 07) ، ا و ا ا ر ا ت د 10 ،تا 2013 ن و ا ا ا أ ا – ا ة ا ه -ا ر -ا ت د -ا تزو 8 35 ر ود ر 2015 6 9 ر ود ر 2011 أ ا ر ةد ز يأ ، 40 % (

(3)

MINISTÈRE ALGÉRIEN DU COMMERCE EXTÉRIEUR 2013) ا ير ا ى ا ا ا نإ ت ا ا ا ت ا تار ا ،تار ا ل إ ا ا ر ا ا و ،ت ا ت ا ءادأ و ا

« LES PRESTATIONS DE SERVICES» ، ا ا ر ا نأ ا و يد ا نو ا ن ة ا و ا ا ا و تار ا ": ر ة وأ م أ أ ف و ت د ا أ ا ر ر ف ذ و ا دو جر ت و ت ء ل أ ة ا ر ا نأ و ،ت و ا و ا ت ل وأ ، ة ل أ وأ عو ا ا 10 % ت ا ى إ ل سأر أ أ وأ ا ةرادإ ا ةر ا ه نأ " ( OCDE, 2003, P 263) ع ةر ،ت ا ءادأ أ ، ا ا و ا ل ا و ء ا ا ع ا ت ا ا درا ا ت ءادأ ، ا ا ا ر ت ا د ن و ، و ز ا ة ا ا تار ا ر إ ة عو ا لا ا سوؤر ب إ ا ي ا (PAIRAURLT, 2013, P 27) : ار ا : ا لؤ ا ح ة ا ل ا ا ة ا ا ا ت ا تار ا 2003 -2015 ؟ : ار ا ت : ا ت ا ،حو ا لؤ ا ء و ءادأ ا ا ة ا ا ا ت ا أ ط ا و ء ا ر ل ت ا ل ت و ا ع ا ة ا ا تار ا ت ا ن ف

(4)

ت و أ ر ا ا ا ا ا ا : ا ةر ا ا ا ا ر ا : ةر ا ءا ا ا ا ا ا د ا ا نإ ا ،ت ا ذ و ، ا ا وأ ا ل ا و ء ا ع ةر ا ت ا ا و ا ا ر ا ل إ ها إ و ، (ت ا ءادأ ) ، ا و ت و ا ع ت ا ل ا ا درا ا ن ف ذ و ا ت ا ا ل ا و ء ا ل ر ا ، رد و م ا دا ا و ت ا ل ت ،ت ءادأ ا ا ا إ ا نأ ا ا ت ا ل وأ : ا ا ا أ ا 01 ا ةر ا إ ا ا ا ر ا ت : 2003 -2015 (ر ود ن )

SOURCE : CALCULS PAR LES AUTEURS À PARTIR DES STATISTIQUES DU BUREAU NATIONAL DES STATISTIQUES DE CHINE

HTTP://WWW.STATS.GOV.CN/ENGLISH 01/04/2017 ا ا ا ر ا نأ ا ل ا ر إ 0,391 ر ود ر 2005 لد و ، %3.18 ا ه و ، ا ا ا ا ر ا إ ة ا ا ا ت ا د و ا ر ا ت د ا ا ا تار ا ت نأ ةر ا ة 2008 ا ر ر ة و ا 5,49 ،ر ود ر ا ر ةد يأ 14 ر ة 2005 إ ةد ا ه و ،

(5)

ا نو ا ى إ و ا ا ت ا ا 2000 (www.focac.org) ب ا رو إ ، ا 2006 ت ا ت ا ه هرو ز ي ا و إ ا ا ا ر ا 2008 9،81 % أ و ، ا ا ر ا إ 2015 إ ر ة و ة ا و ، 2،54 % 2009 ا ر ض يأ ، 4 ا ز ا ذ و ر ود ر ا 2008 م ض ا ا ا د ا ي ا د ا و ا تار ا ا ،ى أ ة ع ر ا ا و ا تر 3 12 ر ر ود 2013 يأ ، 3 12 % إ ة ا تا ا ا ا ل و ، ا تار ا ا دا ا ا ا ا إ ىدأ إ ،م ا دا ا و ا ر ر ا 2014 ض ا إ أ ىدأ و ، إ إ ى أ ة ة ا ا تار ا 2 % ر و ، ا 2 98 ر ود ر 2015 ا ة ا ه و ، ا ا ت ر ا ، ا ى ا ا ة ا ا تار ا ا آ 2015 ، 74 4 % يأ ، ا ا تار ا إ ا ر 108 35 ا بر ا إ ار ذ و ،ر ود ر ا لو ا و ا ا أ ،ى ا 8 6 % ) 12 6 روأ و ا أ ا ا و ا ا ،(ر ود ر 7 4 و 4 9 % ) 10 72 و 7 12 ةر ا و ، ا ا (ر ود ر ة ا ا ا 2 % ) 2 98 (ر ود ر ن ا ةر ا ت ا ا ا ف ا نإ ت م ا دا ا و ا دا د ا ا ة ا ا تار ا ا ، ا يد ا ا ع أ ا تار ا ن ، آ ، ا و ت و ا ، ا درا ا ا نا ا أ ة ا ا تار ا ا ا ،ل ا 2015 ر إ 283 22 أ ،ر ود ن إ ا ةر ا ا ة ا ا تار ا 2015 ز

(6)

ت و أ ر ا ا ا ا ا ا 07 ، ا ا ، ا ، ا ، إ ب ، ، : ر نا ةرا ا نأ و ا وأ 9 51 % ،تار ا إ ب و إ 281 81 و 233 17 )ر ود ن 9 46 ، 7 82 % ( ا ف ا ا ب ) ا ا ( ا ا ا ا ا ر ا : و ، ا تر ، ا لو ا ا ا ا ر ا ذ ا ر ا ت د ا ا ،ير ا 0 74 ر ود ر 2003 إ 8 35 ر ود ر 2015 ، تارد ا ن لو و ا ا ا ه ل ا ا ر 7 5 ر ود ر ( BUREAU NATIONALE DES

STATISTIQUES DE CHINE 2016) ا ه ، ، ر ا ت د ا ا ا ا ت ا و تا ة ل و ا ت ت إ تر ا ة ا ا تار ا ا ب ،ر ا 2015 ، إ د ا ا ا ا ، 210 57 ،ر ود ن ) 283 22 ، ا ، إ ب ، ،(ر ود ن ) ، ا 281 83 ، 233 17 ، 226 32 ، 213 71 (ر ود ن ا ا ر ا ع ر ، ا ا ا نا ا ه ا ا ةر ا 2007 إ ا ، ،تار ا ع ت ر ا ت ا أ ا و ، ا ار ا ف ا إ و ا تار ا ،ير ا ى ا ا ا ، ا ا : ر ا ذ و ي ا ا ا ضو ا ل ا إ ،ي ا ا ا ا تار ا و ك و ة ا ، ة او ق د و 2008 ا ا و ا ا ق ب ا و ، ا ا ر و نو ق ا و ،تار ا ا ا ن ا ن ا

JIANGLING MOTORS CORPORATION و JIANGXI COAL CORPORATION GROUP ي ا ا ا و ن ،زو ج إ إ ق ا ف 50000 ل ة و 5 تا (LISTE, KOLSTER, FUNDANI, 2012, P 10)

(7)

عو ق ا ة ا 100 ر ود ن ا ا XISHAN ا ا ا و GM TRADE ء تار أ 2009 ج 11000 عا أ ة و و تار ا 4000 م أ ا ت ا نأ إ ا زو إ ذ 2009 ب أ ا ا ن ) ا و م ا ت ا LISTE,KOLSTER, FUNDANI, 2012, P 14 ( ا ا و 2012 ةد ز ك ، ا ة ا ا تار ا 2005 و ، إ ه تز ، ا ا 15 % ا ة ا ا تار ا إ إ 2007 10 % 2003 تار ا ه نأ و ع تار ا نأ إ ، ا ع أ ت ة ا ا ا ا م ا ا ا ز أ و ا ت ا ا ا ا ا ت إ ج ا ف عو إ ل لود ا ا ةر ا ت ا ورو ا قا ا د ا ر ا ا ، ورو ا د ( ا ) ا و ا ت ا ة ورو ا ا ا ا ا إ عو م ا ا أ ض ا تا ا ا نأ ا ا ضرأ ر ا ف ض ا و (ء ،ز ، ) ا ر أ ا ا ت ( Chettab, 2015) ة أ ر ا ا ا ا ا ا ا ق ا و ،ت و ا ع 2000 و ف ا ةد ز إ ا ء ا و ا إ ا لو ا ل ( ، ا ة ا ت ا ) ا ء ا 2002 ز و ،ت و ا ل ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا SINOPEC جا ا و ةد كا و م ا لو ا EOR

(récupération assisté du pétrole) ازرز ع ا ح ع ء إ ا ،س أ ك 525 ) ر ود ن 75 % ا ا و 25 % ك أ ء إ (كا ا ر

(8)

ت و أ ر ا ا ا ا ا ا 41 ة ج ا م ا ا ر ود ن 20 ع Shengli oil field Company

2004 ا ك آ ع SIPEPC و كا و ر يداو ا لو ا جا ا (Pairault, Fachqoul, 2014, p70) و ى أ ك را CNPC ه أ ا ة ا 2003 ا و و ع كا CNODC رارد لو ا ة ء 600000 ،م ا ا ا 70 % ا يأ عو ا 350 ن ر إ ر ود BOT (Construire, Exploiter et Transférer)

ة 25 كا و ع ا ا ا و ، ء إ تا ا لو ا جا ا و رارد ( Pairault, Fachqoul, 2014, p 72) ا إ ا ا و ا نو ا نأ ر ا إ ا ا و ، ت ظ ت و ا ءا إ ة ا ا نو ا ا ن و ، ا ا ا ةد ت و ا ر وأ ا أ نأ و تا 2000 و 2008 ت و ا ع ا ا ا ا تار ا ت 4 % ء ا أ ت و ا ل ا ا ا نأ ، ا ا ن ، ا و ا ة ا ت ا و ع ا ا ة ا ا تار ا أ 57 % (Pairault, 2013, p 35) تا أ ، 2011 و 2013 إ ا ة ا ا تار ا ا ، زا ا ت 2 8 % ر 2009 ا ر ا ا تار ا أ 6 1 % ا و ا ة ا ت ا و ، ) 18 1 ، 11 7 ، 3 7 % ) ( ا ا ا و ا ةرازو 2014 اد و ( ا ا ا ل ا ا إ ةدرا ا ا ة ا ا تار ا ت ر اذإ أ ، ا ب ا لود و ا ا 2003 تار ، ا ر ر و ،ب ا ، إ ا 2015 ا ا :

(9)

ا 02 ا ب ا لود إ ا ة ا تار ا ت : 2003 -2015 (ر ود ن ) :ر ا د ا دا إ ا ةر ا ةرازو http://french.mofcom.gov.cn 05/04/2017 ا 2003 ة ا ا تار ا ت ا ، نأ إ ة تار ، ا 191 30 ر ود ن 2013 إ ا و 666 ر ود ن 2014 ب ا ر و ، ا تار ا ا ل ا ب ا لو ر ا ة ا 2014 98 23 % ، 2015 ا ا 210 5 لو ا ر أ ض ا إ ار ا و ر ود ن ار : ا ا ت ةدر ا ت ا «Prestation de service» نأ إ ا ا ، إ ل لو ر ا ا ت ا ع ا نأ إ ، ا ا ر (

Liste, Kolster, Fundani, 2012, p 13)

ا ع را و ا ،ت و ا 2000 ا ت ث ع إ ا ت يد ا ش ا د وأ ،يد ا ش 2001 -2004 07 ا ا ا إ ،ر ود ر 2005 -2009 156 ر ا ا ا أ و ،ر ود 2010 -2014 286 و ،ر ود ر ،تار ، ا ،ق ) ا أ ا ا ر

(10)

ت و أ ر ا ا ا ا ا ا ا و ا ا ا ا لا ا ة ( ت وا 50 % إ 70 % ل ا و ء ا ت تز و ، ر ا ة ا ا ز ا ا و ة ا ( Valerie, 2006, p 22) ا ت ر ا أ ا ت ا تار ا ا و ،ل ا 50 % و ا ض ا أ تار ا و ، ت ا ا و ء ا ل ا ا ا ) ا ل ا Valerie, 2006, p 07 ( ر ا و ت ا ر ي ا و ، ا جذ ا إ ن ا ق ا ، ا ا ا ا و ، درا ا ت ا ت ت و ، ا ت و ا ر ة ا ه نأ ، ا ا ا و ا ا ا ا ( Chettab, 2014) ا ا ا ، ا ةر ا ا و ا 2015 ا ا ا ، و ،ة ة ا ا 2012 تز ، 50 ا ر إ ء د 20 ، و ،ر ود ر قا ا أ أ و ا ء ا ت إ ق ا ا (Lafargue, 2008, p 2) نأ ا ا ء د ا ه ق ر ا ا ء إ -ا ق -ا -ا ز و ،ب ا CSCEC China State Construction Engineering corporation

، ا ن ا ا ق ت ا ا ء ا و ،نا ا ا ا و ا ا ا ا ء ن ا ن ا أ ر ا ةراز ا ا ء إ و ا ا ر CITIC-CRCC ا ر ب ق ر ا ا ء 6,2 ر ر ود ( Lafargue, 2008, p 4) ة ا ا ب ا نا و ا ت ا ا د 2003 – 2011 7 5 % اد ا و ا ا ي ا ل ا ر أ و ، ا ل ا و ء ا ع 24 1 % إ ا ا تز ، ا ب ا نا إ 68,4 % ر ا ،ل ا 20,8 % ا ارد و ، ا ا ا 2011 ا تز ، 80 % ا و ا ا ا ا د ا أ أ ا و جر قا

(11)

ا

(Castel, Mejia , Kolster, 2011, p 5) ا ت ا ت إ لوأ ا ا 14 3 % ) ر 51 4 ة ا ل (ر ود ر 2003 -2015 أ و 13 9 %

(Annuaire statistique de la Chine)

ع ا ا ر ا هر ا ا ت ا ه ي ا و ر ا و ، ا ا ه و ، أ ا ر و ا ت ا ا ة ا ت ا د و ةر ا ةرازو 784 اوأ ير ا ا 2013 ) 104 و 680 ا او ، (ي د و ر ا ا ا 22 ة ا ا ر ا عو 2002 2011 د و ا ةر ا ةرازو ،ة ا و ، 64 ا ) ا ا ر ا ر 84 اذإ ة ا د 31 2013 ت ا ه ط ا اذإ و ، ( يأ أ ر م 26 9 % (Pairault, 2014, p 112) ا ا ة ا ا تار ا ت ر ، ا ا 2003 2015 ا 2 4 أ ر ود ر 50 و ، ا ل ا و ء ا ع ت ا ر ر ود ر ا ، ا ا ا تار ا ا ق ا : ا

(12)

ت و أ ر ا ا ا ا ا ا 03 ا ا ا ت ا تار ا : 2003 -2015 (ر ود ر ) : ر ا ا ةر ا ةرازو ت د ا دا إ http://french.mofcom.gov.cn 08/04/2017 أ ر ا ا ا ت ا نأ و ى ا ا ت ا و ، ت و ا ع ة ، سوؤ أ ،ت ءادأ ل ا لا أ و ت ا ا ، ر ا ا ا إ ي ا و ا ا ر ا ، ا ك ا إ لا أ ا جر ا لا أ سوؤ ا 10 سأر ا عو ا ل ا : ا ر و ا و ا ا ا ج ر وأ د ا ، ا لو ا د ر م ،" ا درا ا ضو " ا جذ ا ف ا و ا ا ا و ،ت و ا ا و ج ا ل أ ت عو و د ا : ا ا إ ار ا ، ل -ا ل ة ا ا ا ا ا ا ل ا و ء ا (bâtiments et travaux publics)

،

ا ه ا ت

ا ا ا وأ ت ء م ، و ت

(13)

ا ا إ ا م ا ا ، ر م ا ل ا ذ و ،ى أ ك إ وأ ا إ لا ا ق ر ا ل ا ا ا ت ا م -ا وأ ب ا ا ه ، ا و ا تار ا ر ا ه و عرو ا ء ا و ا ا ا و ة ا ن ة أ تار ا ت ا ا ؤ ك ن أ، ت و ا ع ار ا لا أ سو ا ) ا ل ا ا إ ا 10 % ( و كا ا ا أر SINOPEC وأ CNPC ا و ا ا : ا ا

1- François Lafargue, « Nouveaux acteurs économiques en

mediterranée.la chine en Afrique du nord »,IEMed,2008,

www.iemed.org/anuari/2008/farticles/f68.pdf

2- Janvier Liste, Jacob Kolster, Nono Matondo-Fundani, «

In-vestissements chinois et création d’emplois en Algérie et en Égypte », Note économique,2012.

3- Lucy Corkin, « L'Exim Bank à Luanda Modèle angolais

? », Outre-Terre 2011/4 (n° 30), p. 227-239.p 229

4- Nadia Chettab, « De l’Euro-Afrique à la Sino-Afrique:

menaces ou opportunités pour les activités industrielles et commerciales en Algérie », Communication présenté le 10

dé-cembre 2015 à l’institut français, Annaba.

5- Niquet Valerie. « La stratégie africaine de la chine » , Http: //www ifriorg/fils/politique étranger/ PE 2 2006 niquet PDF.

6- Nadia Chettab, « L’Afrique et les locomotives

écono-miques du sud : état et perspective» Communication présenté

in Journée d’études « Bandung 60 ans après : Quel bilan ? », Université de Paris I Panthéon-Sorbonne.le 27 juin 2014

(14)

ت و أ ر ا ا ا ا ا ا

7- OECD (2003), OECD Economic Outlook, n°73, 2003/1, 263 p., www.oecd-ilibrary.org/econo mics/ oecd-economic-outlook-volume-2003-issue-1_eco_ outlook-v2003-1-en

8- Thierry Pairault. China's economic presence in Algeria. https://halshs.archives-ouvertes.fr/UMR-CCJ. 2015. <halshs-01116295>

9- Thierry Pairault. « Les entreprises chinoises sous la

tu-telle directe du gouvernement illustrées par leur investis-sement en Afrique ». Revue de la régulation. Capitalisme,

insti-tutions, pouvoirs, Association Recherche et régulation, 2013, 1er semestre / Spring 2013 (13), p27.

10- Thierry Pairault, Karima Fachqoul 2014,« l’Algérie et la

diplomatie pétrolière de la chine », article publié dans

l’ouvrage « Chine- Algérie : une relation singulière en Afrique », Riveneuve édition 2014.

11- Thierry Pairault, « Entreprises chinoises en Algérie », article publié dans l’ouvrage « Chine- Algérie : une relation sin-gulière en Afrique », Riveneuve édition 2014. p.105-117

12- Vincent Castel, Paula Mejia et Jacob Kolster, « les BRIC

en Afrique du nord : les enjeux sont-ils en train de changer ? », Note analytique trimestrielle pour l’Afrique du nord.2011.

: و ا ا ا

13- Annuaire statistique de la Chine [diverses années] à

http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/ 25/03/2017

14- bureau nationale des statistiques de chine ( BNSC) (http://www.stats.gov.cn/english/statisticaldata ) 01/04/2017

15- forum de coopération chine Afrique www.Focac.org

28/03/2017

16- ministère du commerce de la république populaire de chine

http://french.mofcom.gov.cn/ 08/04/2017

17- ministère du commerce http://www.commerce.gov.dz/

18- ministère des énergies et des mines