HAL Id: hal-00908504
https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00908504
Submitted on 24 Nov 2013
HAL is a multi-disciplinary open access archive for the deposit and dissemination of sci- entific research documents, whether they are pub- lished or not. The documents may come from teaching and research institutions in France or abroad, or from public or private research centers.
L’archive ouverte pluridisciplinaire HAL, est destinée au dépôt et à la diffusion de documents scientifiques de niveau recherche, publiés ou non, émanant des établissements d’enseignement et de recherche français ou étrangers, des laboratoires publics ou privés.
siècle
Almudena Delgado Larios
To cite this version:
Almudena Delgado Larios. Femmes et politique : une nouvelle vision du XIXème siècle. Nuevo mundo Mundos Nuevos, CERMA, 2008, https://nuevomundo.revues.org/34213. �10.4000/nuevo- mundo.34213�. �hal-00908504�
Coloquios | 2008
Les relations de genre dans le monde hispanique. Journée d’Études ILCEA/CERHIUS Université de Grenoble III 25 janvier 2008
Femmes et politique : une
nouvelle vision du XIX ème siècle
[05/06/2008]
! " " # $ " %" " # # & " ' " %"
(% ) " * ) && " ( " $ " "
& ' + , , )# % " "" " & " # ) #
" & ' # " " " #( " )# - " ) # % . %# "
( " & " ' + # # &" # " " " & "
& "" / " 0 " ( & # $ #" %/ " & " '
(%& ' " & # " $ " ( " " " # ' * )
% " /% + (%" $ & ! " 1 /
# " / " ' " % " # & "% & & (%& '
" & ( " & " & " " & # & 2
& " ' * % +
3 " # " " # " " & " # $ " " " $ " #
& & #" # " " $ " " " 4 & #
+ 3 " " ! " 5 & # "" " " " # && #
" " 5 & 6 " # / # / 7 5 # 8 $ " & " 5 $
& " # " 5 # # + 3 # &" $ " 9 " " "
" " # " "" / " & # " & " # / " $ "
" " & & " & # $ " $ " $ " " " # 5 $ "
& & #" $ " / " + " 5 " 9 : ! "
1 / # / " ' " " " " " " & $ "
" " " " 5 " & 5 & " 5 " + 3 " "
" $ " ' " # " / "" " " & " #
# " " " # $ $ " " +
Mots clés : & :$ : # :& " ' :, , )# + Keywords : # 5: " " # " 5:& " # : & :
L’histoire des femmes et le renouveau historiographique de l’histoire politique
9 # " ( " & " ' - " " .: #( " * # " %
$ " : / " : " " & " " : ( "
%# ' " # ;%# : %# " <: $ " "%
" & / " + $$ ": & " - .: % = ":
> ' $ " ( " # # # "%
# & $ : / # ' # "
& % " 0 : $ %" " && % & "
( / ?+ % && " ( " $ & % "
( " " " ' & " " + : & " & :
% =@AB: ( " $ ( " $$ % & % " ( "
' " " & % C # 2 : " : (% # " : "%:
" "%D+ $ # &" E: " ; < % "% " "F
%$ " (%" $ " & " ' " (% ) "+ ! ( " ' &
%# =@@B ' " * " & " ' " & / % " '
(% ) " # # # G+
1
" & ' # & & "
& / % " ' $ " + H ) ": ' " # & '
# " % ) " & " # " ( " / "
" I+ / " ' : & && # & % ": & % ) " "
% # + " # : %# " #" #
& " %" " F$ +
2
) ": " * %$ (%# " ( "
J ( " " %# " & & # " # " " " #
#" + # " & 5 : % " " " %# " " $$ # :
# " ;#% %/ " % " : # " # $ : " "
/ " : "#+<+ " * % # " " % && " %"
& "" " ( " " & " ' : J #"
" ; $ " " : & & <A+ ( $
& % % : $ " #" (4 " : ' ( " "
& # & 0 ;$ # & / "% & " ' : $ " " :
$ # / " % " : % : "#+< ' ( " *
#0"% ;$ " & " ' : %&
$ #" " & " <+ %" %# " ( "" # " * "
0 & # ( %& # " # " #" (%" " "
% ' " K+
3
3 ) ": ( " & # ( " " " "
# &" " & "% " # & # "% * & "
& # & && " : * # # @: " # " :
* & & & % " " : "#+
4
! # " $ & #% " $ % ' ( "
% ) " " ( " & " ' / ;' # "
& " ' "% " " " <+ & & # #" $:
$$% # " " " %"% & # &" " $
" # " # $ " =B+ %" 5 "
%# " " ' : # &" % ) " ; / " :
" - % ) " " ' .<+ && L" ' - 2
5
" " " " '
& " ( & # (% ) "==.+ 5 " $ ( " "
$% " % % % ) " J & " %& 5 # ; #
' / " " : $ " : 2 " /2 " < # " &
# %" " # $ 0 # $ : $ : (%&
) + H # " : ( " " " ;# " : $ < " & =?:
$ * # ' $% # # # " # &%# $ '
; % " # : % =D<+ & & : # #
" " % ) " 2 #" $ '
%" " "% 2 ' * ( / " ( #" ( " & " '
" %"% & $ & "0" % " =E+
! & # % # : ( 5 # " ' %#
(%# " ( " " & # &" "% & " # ) "
" $ % / & " ' : ( & ": " (%" & " '
"% " " " " : ( " & "+ " " # %
, ,) )# +
6
, ,) )# " ' % & # " #" " " " & "
% ' " # & # : (%# " ( " : " " : "
& + " ' " " " : " % ": & # %' ": / & +
/ 1 " H% M =G " ' , ,) )# "
& " ,, )# # " " " (N ( / & "
# % " ( " " " " %$ " " "% " + ( "
# % & " % " : %$ - ( & " & & . * "
& + # " : # & : " * $$% # #
: / & ## " & ( & " # * " - &
& / ' . ' ( & #" & " + & " " %" " % "
# ": # ( "" # " * " 2 #" & / ' : $ ; ) :
%& : $ : "#+< %" " & & % " + H %"% % % & "
&% && # " #" " & # L" # ) % "
N# + ! " " / & ' "
( "" # " * %" $ " %"% O # "
$% : $ " ' & "% " % - % " .
=@ )# ; /% " %& / # < " / # & # " % "
;# " : & "% % % <+ # " " " $ ' #
/ & ' " # "% # ' # # $ +
( # "% ( / 1 " H% M : M / & :
(5 ' $ : # H " P Q
R : # " ( & M 5 + H %# ": " # " "
( & # " %& / ' " # # "
" $ & =@D=: 2 " " # " & / %
/ & ! ! & " R #" S "=I+ ## & "
& # * & " # +
7
" " " : # # " " "
#" " %# ' # " * & %# ; %
" : #" O & : " # "
#" & " & " ' &"% & " # # % <+
# # " " : $ " & # &" & & #
#" + ! " " ' 0 $ & " '
" & & " " ' # ' %" & >" "+ & " /
' $ " & " ' ; " " " < " & + # % % 0
%& & " ' " & " ' %# & & #
: 0 $ ' " " # / " &
& ' " " " * & " ' % ; ( " "
%" ' $ " : & & <=A+ H , ,) )# & & #"
8
Les femmes de pouvoir et d’influence au XIX ème : une révision nécessaire
# # % " * " $ " " " "
" " #" + H & : # ' # # " &
$ # & : %" " " ' ( % " 2 %" "
#" & " ' & " " " # & % " %& & % +
# & # & " ' % % =KGI: & "
( / & # : " % # # " & " 0
# & &% $ C & % # " " & "0"
" " / : " ' ( % $ " & $ # & "
( & > $ / &" + !( " $$ " ' # =KGI
% % ' # " ( " " " & ( &
' " # / " ' : 2 =KGA: & & # " " #
$ ; # L 1 % & ( & < %# # "
# # % & ( & =K+
H - $ " & " ' . , ,) )# & " & L" &
& ' % " /% %" / " " #" O " %& " " ( & #
& / # " ( & # & %: % " & " # $ +
$ 2 " & " & " ' " # : " &
# " 5 : " " " " %& # * + "
" && # && " %" $ " "
# ' # # %# & # # % " /% &
# $ " # ' " ( # # & / "% & " '
" # + 3 % ' ": #: (5 " & ( /2 " # # & '
$ & " & " : >" % %& "% % " # >" /
"+ ( : ( " & " " " 2 " "
# " # # "" &% C #" (4 "
%" " + " #" & / # & % ( && ' " % " %# "
" ' " ( " & # " & " & (%" $ $%
& / ' " & " 2 " " 2 " % " $ *
# " " T ( / " ( % #" :
5 2 % % " " # / + %" %# " # # " *
# # "" : " / # & * $ +
9
3 " ( / : " %# " $$% " "5& - $
& " ' .+ H ) " ; " #( " " ) & " " & , , J
5 ") & " ' 2 " " # <: 5 C $ " "
%& " ) : ( & " ": ( " & ":
% " / ;" " ! : - & & %" .
" " % & (%& ' =@< ' : , ,) )# "
# " " " + & ) & " " % " ?B+ 9
" U 1 / H : (%& ! R V "
& ) %& R ; " "" 1 / # :
/ H " : P )& < V ! " 1 / # :
' " ) " ) %& R " ) / :
/ ": * $ , ,) )# : ! " 4 / / : %&
( & , : ) ( & , " % " + ' "
: $ " # % " - %& . C (%& ( / :
( $ " ( 1 / ) ! "
1 / # : " W M: ' & % " & " # "% (>"
# " $% : # ' & / / ( " " #
( ## +
10
Etude de cas. Les reines, des exceptions dans un monde
d’hommes : Marie Christine et Isabelle II
H : 5 %& " & " ' ;& % " %& / ' :
& % " # " : " : % % : " $ #" <+ H
( & : ( " %& %M: H : ( : : &
& + 5 % " ) / ) # & "%
& " " C 5 ) ( &% " # % " 2 O # "
" 2 : / ) % % P H ; # (% " <+ #
& : (%" 0 ( $ # ' ( " & " " )
"% " & " " " " " # #
$$ & " ' "% +
11
5 " $ ( $ # C # : " # "
/ ' " J ( # " & " ' " J
/ %# " & + ( " & # % # # "
( & M 5 : " * 5 0 $ # " # " >
% #" # ' " ! M: #
H " # " $ " >" "% & " : $
$ " ' # " " 2 : / 1 " & "
+ H : $ : 5 ' ' $ ' ## & " & "
& / "% C #( " # ! # &# X & & +
# " ( & M 5 " ! # &# X 2 " ( # " :
" 5" ' ' " : # % &
(%& ' + 3 " " & " & " ' "% - $% .
C % ": : " : $ % "% %& "
% : / "%: # "%: / "%: " : " %& & "
" & / # %"% O & : # #% %
# # * / & ' ( ?=+
12
% & ; & % "
%& / ' < " $ " $ ( # &" C R #" ( " :
/ ( & " H " + / $ "
& & %" : # ( & % " $ # ' ( " &
$ + " ( & " " " !
& / ' ) " %/ "% # / # & ( & "
& " ' " # & # " & " : & #"
/% + %# " %" ' ") " $ #"
5& " ) %& " " " % & "" / " " & " '
$ #" # $ " # # &
" " / : # ' $ " % % + H : /
# # " $ " # # &" " "% " (% # " ' "
& % * & " ,R ) )# " " & % " "%
( &" " ( " " " # ' 5 ") /% C &
: " $ 5 " # $
/ : # % # ' %" / " / " (%& ) "
$ " &) +
13
! ' # 1 ??: & # & ' %$ "
"" / " # "% " $% "%: ' # ") & #" / "%
" $ /% : " %" % %/ " & " ' "
% " "% : # # " " " " &
$$ #" $+ : % " # & " 5 / ' "
14
! " " / : / / %' " # # &" ' " %" /
* (%& ' " # " $% "%: " " * $ % #
! " : " & 2 "% % & " / 2 ' (*
/ # " =KIK+ R & % " & " ' " # $ % #
! " ) % & =K?@ & %& R +
& & / ' : " % ) " ; %#) % " N :
# " : %# "% " /% & %$ " $
/ % ' # #" /% % " < " '
! %& : * & " # " * " * ( : & # "
& " ' & # /% + & & % :
" ' # / 5 : W M: $ " " %
# 5 & & " ' + ! $ " * & " =KEB ' ( "
# " " C %# " ! / %# " # $
* # " 0 % " * & " : % ) " / "
& # " $% : / # & # " & #"%
# : # : " (% # " ) + %# " # $
* $ % " " # " ' & (
$ " % " ;- W # .<+ !( " * # "" > %& ' ' ( && "
## " # &" +
# " ' (%& ' " & " & " ' " $% "% C # ( " &
& # ' ( " ' ( " " ' $ ( " & $ $ / : #
$ # " & # " ( & " + H " " # : ! "
& " & >" - ) " & .: $ #" 5 / '
! + ! " : $ " =KEB: & % " * (
# $ : %& " ) ' " O$ "
& / # O $ " & + #0"% % % " & "
% # % % & " : %/ " $ " " # % " %' " "
&& % " %" " #" / & " & " : " " "%
! " ' 5 " 2 " " %& % $ + $ "
& # % " ' & ,R )# %/ " " $ :
$% "% " # "% (%" " " $ % + " % ( # #
" "% " (% # " $ " " " # "
# # &" $ # %" # 5 C $ " $
" %" " " & # " ) " $ " : / % ( $$ #" : && "
# ( $ " "% " # " ' + ( && %: "%
# " & M 5 & " ! " # ( ) " " :
& 5 ' " " % " "+
15
3 " # $ ( % ' & ( / " $ # " %' " / *
# N " + ( " " & ' " & " '
(%& ' ( " $ " & (% ' " # " ?D+ $ 2 "% %" /
=KED: / " & & ( /2 " " " # "
& "% & " ' : " " & " # ) " % % + # & # :
( # " ?K / =KED?E " " ) & " " # : * & " # " *:
/ $ " >" %: " " $% # " " ( # #
& 5 + #: $% " ' ( %& # " 2 "
& " ' " / + & / ) " & # % / '
! " " " =KEG O % % " * ! : # * +
16
# " " , ,) )# %$ " 0 " ( " "% $%
# %& " ( : $ %" " >" " &% *
( " #" " "%+ # # " " : $ " ' " "
! " $ # %' # " ) & " "
# " ( " " " # ' + # & & : R #" ( " "
/ ( & " $ " ( /2 " ( # & & &
& & #" + R #" % / :
17
# ' # " / % $ # " # : * # % " )
& " " ) ?G+ ( && %: / & " # #
# # / C $ " %# #:
%# " & % $ " " % / & % % ' &
& " " %& / # # " " ( " " " +
! "" & / # "% " " % && % ( ## &
5" # + R % % % " & ## " : # % % "
" $ ( # & ( / + 9 & / ' " & %
" & : " / "% % =KGI * =KID & C &
- " "% . : " / " + " 5 " % % "%
& & " " / " " # " / ;' # & "
/ 0 "" / % $ : # "% %" " ' ' # ( % "
( " #" $ # M <+ #( " " * / " # " # ' "
" " 2 & # : # % ) " # " ' C % # "
& % " " # ( & " # / & & : # %" " %& ) +
18
/ ( & " & " >" ( & & $ #"
& " ' : # " 5 / ' # % /% C &
" # " ' / V # : >" ( / "
& " ' " 5 / ( "% " : # %& " ) :
( &" / $ ; J &) <+ %"%
" % & & " ' " C ( & ": ) :
( " & ": & " ' % % : & " ) $ " #
! "% : ' & " " ' " & >" * # $ # "" $ #"
"% >" & " ' " %# ' ;& $
& # & T ' %& % # "& : $ "
# & & ## # ) $ ?I<+
19
%" " # %' # 0 " & #
" " $ + & / # O ( : & " # %
" # ( " "% # # ( " " # &%" " "%
; # " 5 "% " $$ ( / # : # " / < V " '
& ) & % O " " : " % " "% &
( " "% # $% $ %& # " & "%+
% : # / / (%" ( " % # : # "" %& "
& " & # & % # / Y $ ( & # & / # ; % %
: " " " # "%: " % "
/% : " " ' (%# + # ( 2 " $ #" / " (
$ 5 + # # " " & # " 0 " "
$ : & / " # & / ' & ) $ " & :
& " " # $ # % & # " "
# " / + # ( : " & #" & % ; $ # :
& / "%: : : " "% < " $$ ( " " " " & / #
" & " " " # ( " % " " # +
( # $ " : & ( " %"% # % &
# & " " & %?A+ ! " %" " - ( " & " " % . & )
# " # W M: - ( (
& & . ' & & %& R + !( " >
" ' (% # " $ & $
;# & & H % # < $ " # $% "% " #
$ & " 5 %# && : > & : $$ " # "" %
" # "% C "%: # " "%: % " : & # : & " # : # "% " ## & "
" ?K+
20
( "" / " & # $ #" & & / ) - # .
;# " < # ( & $% # # % ( & # & %+ ! # # &"
# ( " # ( " & / # " & %: " # ' "
21