تحقيق القول فيما ورد من الروايات على سبيل المذاكرة في صحيح الإمام البخاري -العبادات انموذجا

ةيملاسلإا مولعلا دهعم مسق نيدلا لوصأ

قيقحت

لا

لوق

اميف

ورلا نم درو

ا

ليبس ىلع تاي

ةركاذملا

يراخبلا ماملإا حيحص يف

تادابعلا

اجذومن

رخت ةركذم رتساملا ةداهش ىلع لوصحلا تابلطتم نمض لخدت ج ةيملاسلإا مولعلا يف -صصخت : همولعو ثيدحلا دادعإ بلاطلا : فرشملا : ةداغ نب بيعش .أ .د يولالا دبع فسوي ةشقانملا ةنجل مسلاا بقللاو ةبترلا ةعماجلا ةفصلا .أ .د وتاديمحا ىفطصم ذاتسأ يلاعلا ميلعتلا ةعماج ديهشلا همح رضخل -يداولا اسيئر .أ .د يولالادبع فسوي ذاتسأ يلاعلا ميلعتلا ةعماج ديهشلا همح رضخل -يداولا افرشم اررقمو نوتز فيرخ .د ذاتسأ رضاحم -ب -ةعماج ديهشلا همح رضخل -يداولا انحتمم :ةيعماجلا ةنسلا 3417 -3418 /ﻫ 1036 -1037 م

ﺗﺎﻴﺣ ﺎﻴﻨﻓأ ﻦﻣ ﻰﻟإ

ﻴ

ﺗﻮﻋد ﺔﻛﺮﺒﺑو ،ﻲﺗﺎﻴﺣ ءﺎﻨﺒﻟ ﺎﻤﻬ

ﻴ

يﺪﻟاو :يﺮﻣأ ﷲا ﺮﺴﻳ ﺎﻤﻬ

ﺔﻴﻓﺎﻌﻟاو ﺔﺤﺼﻟﺎﺑ ﺎﻤﻬﻌﺘﻣو ﷲا ﺎﻤﻬﻈﻔﺣ ﻦﻴﻤﻳﺮﻜﻟا

:ﺐﺋاﻮﻨﻟا ﻲﻓ يﺪﻨﺳو ،ﺪﺋاﺪﺸﻟا ﺖﻗو ﻲﺗوﺰﻋ ﻰﻟإ

ﻲﺗاﻮﺧأو ياﻮﺧأ

:ﺪﺷﺮﻟا ﻖﻳﺮﻃ ﺎﻨﻟ اورﺎﻧأو...ﻢﻠﻌﻟا ﺎﻨﻟ اﻮﺒﺒﺣ ﻦﻳﺬﻟا ﻰﻟإ

ماﺮﻜﻟا ﺎﻨﺗﺬﺗﺎﺳأ

بﺎﺒﺣﻷاو ةﻮﺧﻹا ﻞﻛ ﻰﻟإ

ﻢﻳﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻠﻟ يرﻮﻤﻋ ﺔﺳرﺪﻣ ﻰﻟإ

،ﺔﻳﻮﺷ رﻮﺷﺎﻋ ،يرﻮﺠﻣ ﻢﻴﻫاﺮﺑإ :ﺦﻴﺸﻟا ﺔﻛرﺎﺒﻤﻟا ﺔﺳرﺪﻤﻟا ﺦﻳﺎﺸﻣ ﻰﻟإ

ﺶﻳورد ﺪﻴﻌﺴﻟا ،ةﺪﻴﻤﺣا تﺎﺣﺮﻓ مﺎﺼﻋ

ﻦﻴﻣﻷا ﻪﻴﺒﻧ ﺔﻨﺳو ،ﻦﻴﻤﻟﺎﻌﻟا بر ﻦﻳد ﻰﻠﻋ رﻮﻴﻏ ﻞﻛ ﻰﻟإ

ﻦﻴﻠﻣﺎﻌﻟا ءﺎﻤﻠﻌﻟاو ﻢﻠﻌﻟا ﺔﺒﻠﻃ ﻰﻟإ

ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ يﺪﻫأ

ﷲ ﺪﻤﳊا

ﻻوأ

.ةﺮﻛﺬﳌا ﻩﺬﻫ زﺎﳒإ ﱄ ﻞﻬﺳو ،ﱄ ﺮﺴﻳو ،ﲏﻘﻓو نأ

ﺐﺣﺎﺻ ...ﻢﻠﻌﳌا ذﺎﺘﺳﻷا ...ﻞﺿﺎﻔﻟا بﻷا ﱃإ ﻞﻳﺰﳉا ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ ﻪﺟﻮﺗأ ﺎﻤﻛ

ﰲ ناﻮﺘﻳ ﱂ يﺬﻟا ...ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ ﻰﻠﻋ ﻪﻓاﺮﺷﺈﺑ ﻞﻀﻔﺗ يﺬﻟا...تازﺎﳒﻹاو تاءﺎﻄﻌﻟا

ﱴﺣ ﻢﻴﻘﻟا ﻪﻴﺟﻮﺘﻟاو ﺔﺼﻟﺎﳋا ﺔﺤﻴﺼﻨﻟا ءاﺪﺳإ

ﻞﻤﻌﻟا ﰎ

:

*

ذﺎﺘﺳﻷا

رﻮﺘﻛﺪﻟا

يوﻼﻟا ﺪﺒﻋ ﻒﺳﻮﻳ

ﻢﻏر ﺢﺼﻧ وأ ﻪﻴﺟﻮﺘﺑ ﺎﻨﻴﻠﻋ ﻞﺨﺒﻳ ﱂ ﻦﻣ ﻞﻛ ﱃإ ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ ﻪﺟﻮﺗأ نأ ﲏﺗﻮﻔﻳ ﻻ ﺎﻤﻛ

،ﱂﺎﺳ ﻦﺑ يزﻮﻓ ﺦﻴﺸﻟا

ﺦﻴﺸﻟا

ﺪﻤﳏ

ﺧأ ،ﺔﻳﺮﻘﻴﻨﺳ

ﰐﻮ

ﷲا ﰲ

:

ﺪﻴﺼﻟا ﻞﻴﻠﺧ

ﺔﻨﻳذﻮﺑ ﻦﺑ ﺮﻀﳋ

شود ﺔﻣﺎﺳأ

ﻦﺑ ﺐﻠﻄﳌا ﺪﺒﻋ

.قدﺎﺼﻟا

ةﺬﺗﺎﺳﻸﻟو ،كرﺎﺒﳌا ﺪﻬﻌﳌا اﺬﻫ ﰲ ةﺬﺗﺎﺳﻷا ﻦﻣ ﲏﺳرد ﻦﻣ ﻊﻴﻤﳉ ﻞﺻاﻮﺘﻳ ﺮﻜﺸﻟا ﰒ

ﻦﻣ ﺎﻬﻴﻓ ﺎﻣ ﻦﻳﺮﺑﺎﺟ ،ﻞﻠﺧ ﻦﻣ ﺎﻬﻴﻓ ﻊﻗو ﺎﳌ ﲔﺤﻠﺼﻣ ،ﰐﺮﻛﺬﻣ ﺔﺸﻗﺎﻨﻣ اﻮﻠﺒﻗ ﻦﻳﺬﻟا

؛ﻞﻟزو ﺺﻘﻧ

.ﻢﻬﻴﻟإ ﻦﺴﺣأو ﻢﻬﻴﻓ ﷲا كرﺎﺒﻓ ،ﺔﻠﺣ ﻦﺴﺣأ ﰲ ﻞﻤﻌﻟا جﺮﺨﻴﻟ

ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ لوﺎﻨﺗ :مﻮﺳﻮﳌا " لﻮﻘﻟا ﻖﻴﻘﲢ درو ﺎﻤﻴﻓ ةﺮﻛاﺬﳌا ﻞﻴﺒﺳ ﻰﻠﻋ تﺎﻳاوﺮﻟا ﻦﻣ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﺢﻴﺤﺻ تادﺎﺒﻌﻟا ﺎﺟذﻮﳕ -" ، ﻢﻬﻣ ﺐﻧﺎﺟ ﻦﻣ مﻮﻠﻋ ،ﺚﻳﺪﳊا ﻮﻫو ﺎﻣ ﻖﻠﻌﺘﻳ ﻞﻴﺒﺳ ﻰﻠﻋ تدرو ﱵﻟا ﺚﻳدﺎﺣﻷﺎﺑ ،ةﺮﻛﺬﳌﺎﺑ ُﺚﺤﺒﻟا ﺰﻛﺮﺗ ﺪﻗو ﻰﻠﻋ .يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ لوﺎﺣ ﺔﺳارﺪﻟا لﻼﺧ ﻦﻣ ﺚﺣﺎﺒﻟا ﺔﻠﺜﻣﻷا ﻰﻠﻋ ةﺮﻛﺬﳌا ﻞﻴﺒﺳ ﻰﻠﻋ تدرو ﱵﻟا ، ﺳاردو لاﻮﻗﺄﺑ ﺎﻬﺘﻠﺑﺎﻘﻣ ﰒ ﺎﻬﻠﻴﻠﲢو ﺎﻬﺘ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﲔﺛﺪﶈا ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬﻫ ﻦﻣ ﺚﺣﺎﺒﻟا دارأ ﺪﻗو ، :ﺎﻫزﺮﺑأ تﻻﺎﻜﺷإ ةﺪﻋ ﻰﻠﻋ ﺔﺑﺎﺟﻹ لﻮﺻﻮﻟا اذإ ﺎﻫاور ﺚﻳدﺎﺣأ يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ ﰲ نﺎﻛ ﻮﺟو ىﺪﻣ ﺎﻤﻓ ؛ةﺮﻛاﺬﳌا ﺔﻐﻴﺻ ﻰﻠﻋ ﺚﻳدﺎﺣﻷا ﻩﺬﻫ د و،؟ حﺮﺻ ﻞﻫ مﺎﻣﻹا :ﺎﻬﳘأ ﻞﻌﻟ ﺎﻬﻴﻟإ ﻞﺻﻮﺘﳌا تﺎﻴﺻﻮﺘﻟاو ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﺾﻌﺒﺑ ﻪﻣﺎﺘﺧ ﰲ ﺚﺤﺒﻟا َجﱢﻮُـﺗو مﺎﻣﻹا ﺖﺒﺛأ ﻪﺒﻌﻛ ﻮﻠﻋ "ﺢﻴﺤﺼﻟا" ﻪﻔﻨﺼﻣ ﰲ ﻪﺒﺘﻛ ﺎﲟ يرﺎﺨﺒﻟا – ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﻞﻀﻓ ﻦﻣ اﺬﻫو ﺚﻳﺪﳊا ﻢﻠﻋ ﰲ ﻪﻠﻠﻋو ، ﻩدروأ ﺎﻣ ﻩدروأ ءاﻮﺳ ﺪﻴﻛأ لﻮﺻﻮﻣ ﻮﻬﻓ ، "ﱄ لﺎﻗ " وأ " ﺎﻨﻟ لﺎﻗ " ﺔﻐﻴﺼﺑ ﻪﻠﻤﲢو يرﺎﺨﺒﻟا .ﻩﲑﻏ ﻪﻠﺻو وأ ،ﺚﻳﺪﺤﺘﻟا ﻎﻴﺼﻛ ﻞﺻﻮﻟا ﻰﻠﻋ لﺪﺗ ﻎﻴﺼﺑ ﺢﻴﺤﺼﻟا جرﺎﺧ يرﺎﺨﺒﻟا ﺔﺳارد لﺎﻤﻛإو ﺔﻠﺻاﻮﻣ ﻮﻫ ﲔﺜﺣﺎﺒﻟاو ﻢﻠﻌﻟا ﺔﺒﻠﻄﻟ تﺎﻴﺻﻮﺘﻟا ﺔﻠﲨ ﻦﻣ نﺎﻛو لﻮﺣ مﺎﻤﺘﻫﻻا ﺔﺳارد بﺎﺘﻜﻟا اﺬﻫ ﺔﺳارﺪﺑ ﻪﻴﺼﺤﻔﺗ ، ،يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ءارآ ﻞﻴﻠﺤﺘﺑو ،ﻪﺗﻻﻻﺪﺘﺳا ﻰﻠﻋ فﻮﻗﻮﻟﺎﺑ .ﺔﻳﺎﻨﻌﻟا ﻦﻣ ﺮﻓوﻷا ﻆﳊا ﻩءﺎﻄﻋإو ،ﻲﻬﻘﻓ ﻲﺜﻳﺪﺣ جﺎﺘﻧ ةﺮﲦ بﺎﺘﻜﻟا نﻷ

of the narrated narratives in the way of the study is true Imam Bukhari - worship model -", an important aspect of the science of Hadith, which is related to the talks that were received by way of the memorandum, the focus of the research on Saheeh

al-Bukhari.

The researcher sought through studying the examples that were received by way of note, studying and analyzing them, and then interviewing them with the words of the modern scholars. The researcher wanted this study to answer several problems, the most prominent of which are: ?

Did Imam al-Bukhaari say that it is a study or is it still a possibility?

The research culminated in some of the conclusions and

recommendations reached, perhaps the most important of which: Imam Bukhari proved what he wrote in his work "correct" the height of his heel - and this is the virtue of God - in the science of Hadith and Alahlh, reported by Bukhari and bear in the form of "told us" or " , It is connected to sure whether Al-Bukhari quoted outside the correct formulas indicating the link as update formats, or link to others.

Among the recommendations for the students of science and researchers is to continue and complete a study on the interest in studying this book examine the study, to stand on its reasoning, and analysis of the views of Imam Bukhari, because the book is the product of my jurisprudence, and give him the luck of the most care.

ﻦﻣ ﺎﻨﻟﺎﻤﻋأ تﺎﺌﻴﺳ ﻦﻣو ﺎﻨﺴﻔﻧأ روﺮﺷ ﻦﻣ ﷲﺎﺑ ذﻮﻌﻧو ،ﻩﺮﻔﻐﺘﺴﻧو ﻪﻨﻴﻌﺘﺴﻧو ﻩﺪﻤﳓ ،ﷲ ﺪﻤﳊا نإ .ﻪﻟ يدﺎﻫ ﻼﻓ ﻞﻠﻀﻳ ﻦﻣو ،ﻪﻟ ﻞﻀﻣ ﻼﻓ ﷲا ﻩﺪﻬﻳ ﻪﺑﺎﺤﺻأو ﻪﻟآ ﻰﻠﻋو ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ًاﺪﻤﳏ نأ ﺪﻬﺷأو ،ﻪﻟ ﻚﻳﺮﺷ ﻻ ﻩﺪﺣو ﷲا ﻻإ ﻪﻟإ ﻻ نأ ﺪﻬﺷأو .ًاﲑﺜﻛ ًﺎﻤﻴﻠﺴﺗ ﻢﻠﺳو  ﺎَﻳ َنﻮُﻤِﻠْﺴُﻣ ْﻢُﺘْـﻧَأَو ّﻻِإ ﱠﻦُﺗﻮُﻤَﺗ ﻻَو ِﻪِﺗﺎَﻘُـﺗ ﱠﻖَﺣ َﻪﱠﻠﻟا اﻮُﻘﱠـﺗا اﻮُﻨَﻣآ َﻦﻳِﺬﱠﻟا ﺎَﻬﱡـﻳَأ  :ناﺮﻤﻋ] 102 .[  َﻤُﻬْـﻨِﻣ ﱠﺚَﺑَو ﺎَﻬَﺟْوَز ﺎَﻬْـﻨِﻣ َﻖَﻠَﺧَو ٍةَﺪِﺣاَو ٍﺲْﻔَـﻧ ْﻦِﻣ ْﻢُﻜَﻘَﻠَﺧ يِﺬﱠﻟا ُﻢُﻜﱠﺑَر اﻮُﻘﱠـﺗا ُسﺎﱠﻨﻟا ﺎَﻬﱡـﻳَأ ﺎَﻳ ﺎ ًﻻﺎَﺟِر ًﺎﺒﻴِﻗَر ْﻢُﻜْﻴَﻠَﻋ َنﺎَﻛ َﻪﱠﻠﻟا ﱠنِإ َمﺎَﺣْرَﻷاَو ِﻪِﺑ َنﻮُﻟَءﺎَﺴَﺗ يِﺬﱠﻟا َﻪﱠﻠﻟا اﻮُﻘﱠـﺗاَو ًءﺎَﺴِﻧَو ًاﺮﻴِﺜَﻛ  :ءﺎﺴﻨﻟا] 1 .[  ْﻢُﻜَﻟ ْﺮِﻔْﻐَـﻳَو ْﻢُﻜَﻟﺎَﻤْﻋَأ ْﻢُﻜَﻟ ْﺢِﻠْﺼُﻳ اﺪﻳِﺪَﺳ ًﻻْﻮَـﻗ اﻮُﻟﻮُﻗَو َﻪﱠﻠﻟا اﻮُﻘﱠـﺗا اﻮُﻨَﻣآ َﻦﻳِﺬﱠﻟا ﺎَﻬﱡـﻳَأ ﺎَﻳ ْﻢُﻜَﺑﻮُﻧُذ ًﺎﻤﻴِﻈَﻋ ًازْﻮَـﻓ َزﺎَﻓ ْﺪَﻘَـﻓ ُﻪَﻟﻮُﺳَرَو َﻪﱠﻠﻟا ِﻊِﻄُﻳ ْﻦَﻣَو  :باﺰﺣﻷا] 70 ، 71 .[ :ﺪﻌﺑ ﺎﻣأ رﻮﻣﻷا ﺮﺷو ،ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﺪﻤﳏ يﺪﻫ يﺪﳍا ﲑﺧو ،ﷲا بﺎﺘﻛ ﺚﻳﺪﳊا قﺪﺻأ نﺈﻓ ،ناﺮﻘﻟا ﻼﻋو ﻞﺟ ﷲا ﻆﻔﺣ ﺎﻤﻛو ،مﻼﺳﻹا ﰲ ﻊﻳﺮﺸﺘﻟا ردﺎﺼﻣ ﻦﻣ رﺪﺼﻣ ﻲﻫ ﺔﻳﻮﺒﻨﻟا ﺔﻨﺴﻟا نإ ﻨﺴﻟا ﻆﻔﺣ ﻚﻟﺬﻛ ﻪﻧﺎﺤﺒﺳ ﱃﻮﺗ ﺔ ، نﺎﻴﺴﻨﻟاو عﺎﻴﻀﻟا ﻦﻣ ﺎﻫﻮﻈﻔﺣ ، اذاﺬﻓأ ةﺬﺑﺎﻬﺟ ﺎﳍ ﺮﺨﺳ نﺄﺑ ، ﲔﺑ ﻦﻣ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﺚﻳﺪﳊا ﰲ ﲔﻨﻣﺆﳌا ﲑﻣأ ةﺬﺑﺎﻬﳉا ءﻻﺆﻫ -ﷲا ﻪﲪر ِدﺎﺣآ ﺪﺣاو ﻮﻫ يﺬﻟا ﻢﻠﻌﻟا اﺬﻫ، .اًدﺎﻬﺘﺟاو ﺎًﻤﻠﻋو ًءﺎﻛذ ﻩﺮﺼﻋ ﻪﺑﺎﺘﻛ لﻼﺧ ﻦﻣ اﺬﻫ ﰲ ﻪﻣﺪﻗ خﻮﺳرو مﺎﻣﻹا اﺬﻫ ﺔﻋاﺮﺑ تﺮﻬﻇ ﺪﻗو " ﺢﻴﺤﺼﻟا " ﺪﻘﻓ ﻚﻟﺬﻟ ، ﺑﺎﺘﻛ ﺐﻧاﻮﺟ ﻦﻣ ﺐﻧﺎﺟ ﻰﻠﻋ ءﻮﻀﻟا ﻂﻠﺳأ نأ ﺖﻳﺄﺗرا ﻫو ﻻأ ؛ﻪ ﻮ ﻞﻴﺒﺳ ﻰﻠﻋ تدرو ﱵﻟا ﺚﻳدﺎﺣﻷا

يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﺢﻴﺤﺻ ةﺮﻛاﺬﳌا ﻞﻴﺒﺳ ﻰﻠﻋ تﺎﻳاوﺮﻟا ﻦﻣ درو ﺎﻤﻴﻓ لﻮﻘﻟا تادﺎﺒﻌﻟا ﺎﺟذﻮﳕا -. ﻚﻟذو ﺢﻴﺤﺼﻟا ﺪﻨﺴﳌا ﻊﻣﺎﳉا ﻪﺑﺎﺘﻛ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر رﻮﻣأ ﻦﻣ ﺮﺼﺘﺨﳌا .ﻪﻣﺎﻳأو ﻪﻨﻨﺳو :ﺚﺤﺒﻟا دوﺪﺣ حﺮﺷ :ﻻوأ 1 نﺄﺑ ،ﺎﻬﺣوﺮﺷو ﺔﻨﺴﻟا ﺐﺘﻛ ﰲ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﺎﻬﻴﻠﻋ ﻢﻜﺣ ﱵﻟا ﺚﻳدﺎﺣﻷا ﻊﲨ ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ لوﺎﻨﺘﻳ / .ةﺮﻛاﺬﳌا ﻞﻴﺒﺳ ﻰﻠﻋ ﺚﻳدﺎﺣﻷا ﻩﺬﻫ ىور يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻻا 2 ﺣﻷا ﻩﺬﻫ ﻊﲨ ﻰﻠﻋ ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ ﰲ تﺮﺼﺘﻗاو / يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻺﻟ ﺢﻴﺤﺼﻟا ﻊﻣﺎﳉا ﻦﻣ ﺚﻳدﺎ ، .ﻢﻠﻌﻟا ﻞﻫأ لاﻮﻗﺄﺑ ﺎﻬﻴﻠﻋ ﻖﻴﻠﻌﺘﻟا ﺔﻟوﺎﳏو :ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻴﻟﺎﻜﺷإ :ﺎﻴﻧﺎﺛ إ ﻹا ﺢﻴﺤﺻ نﺎﻛ اذ بﺎﺘﻛ ﺪﻌﺑ ﺐﺘﻜﻟا ﺢﺻأ ﻦﻣ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣ -ﻞﺟو ﺰﻋ ﷲا ءﺎﻤﻠﻌﻟا نﺎﻛ اذإو ، ،ةﺮﻛاﺬﻣ يِوُر يﺬﻟا ﺚﻳﺪﳊﺎﺑ نوﺪﻬﺸﺘﺴﻳ ﻻ تﺎﻘﻠﻌﻣ ﰲ ﻢﻠﻌﻟا ﻞﻫأ ﻒﻠﺘﺧا ﺪﻗو ﻦﻋ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا نأ ﻰﻠﻋ ﺎﻬﻠﲪ ﻦﻣ ﻢﻬﻨﻤﻓ ،ﻚﻟذ ﲑﻏ ﱃإ "ﺎﻨﻟ لﺎﻗ" وأ "ﱄ لﺎﻗ" ﺎﻬﻴﻓ لﻮﻘﻳ يﺬﻟا ؛ﻪﺧﻮﻴﺷ :ﻚﻟذ ﰲ ءﺎﻤﻠﻌﻟا لاﻮﻗأ تدﺪﻌﺗو 1 ﺻ ﰲ ﻞﻤﺤﺘﻟا قﺮﻃ ﰲ عّﻮﻧ يرﺎﺨﺒﻟا نأ مﻮﻠﻌﳌا ﻦﻣ / ﺎﻫﺬﺧأ ﺚﻳدﺎﺣأ ﺪﺟﻮﺗ ﻞﻬﻓ ﻪﺤﻴﺤ .؟ﻻ مأ ةﺮﻛاﺬﻣ 2 / إ ؛ةﺮﻛاﺬﳌا ﺔﻐﻴﺻ ﻰﻠﻋ ﺎﻫاور ﺚﻳدﺎﺣأ يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ ﰲ نﺎﻛ اذ ﻩﺬﻫ دﻮﺟو ىﺪﻣ ﺎﻤﻓ ﺚﻳدﺎﺣﻷا ؟ 3 / ﻹا حﺮﺻ ﻞﻫ ؟ 4 ﻖﻔﺗا ﻞﻫ / ﰲ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﻩﺬﻫ ﻰﻠﻋ ﻢﻜﳊا ﺚﻳدﺎﺣﻷا ﺎﻬﻴﻠﻋ ﻢﻜﳊا ﰲ اﻮﻔﻠﺘﺧا ؟

:عﻮﺿﻮﻤﻟا ﺔﻴﻤﻫأ :ﺎﺜﻟﺎﺛ 1 ﺪﻤﳏ ﺎﻨﻴﺒﻧ ﺔﻨﺳ عﺎﺒﺗﻻ ﺔﱠﺳﺎﳌا ﺎﻨﺘﺟﺎﺣ لﻼﺧ ﻦﻣ عﻮﺿﻮﳌا اﺬﻫ ﺔﻴﳘأ ﺮﻬﻈﺗ /  لﻼﺧ ﻦﻣ ، .ﺎﻬﻨﻋ بﺬﻟاو ﺎﻬﻴﻠﻋ ظﺎﻔﳊا 2 / .مﻼﺳﻹا ﻦﻳواود ﻢﻫأو ،ﺔﻔﻨﺼﳌا ﺐﺘﻜﻟا ﺢﺻﺄﺑ ﻖﻠﻌﺘﻳ ﻪﻧﻮﻛ 3 / ﻹا ﺔﻧﺎﻜﻣ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣ -ﷲا ﻪﲪر ﻦﺑ ﺪﲪأ ﺔﻨﺴﻟا مﺎﻣإ اﺬﻬﻓ ،مﻼﻋﻷا ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﲔﺑ ﺔﻴﻤﻠﻌﻟا ﻞﺒﻨﺣ -ﷲا ﻪﲪر -"يرﺎﺨﺒﻟا ﻞﻴﻋﺎﲰإ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ﻞﺜﻣ نﺎﺳاﺮﺧ ﺖﺟﺮﺧأ ﺎﻣ" :ﻪﻨﻋ لﻮﻘﻳ 1 . 4 / ﻢﻠﻌﻟا ﻞﻫأ مﻼﻛ ﻰﻠﻋ فﻮﻗﻮﻟا ﺔﻴﳘأ ﻦﻣ ﰲ ،ﻒﻠﳋاو ﻒﻠﺴﻟا ﺔﻟﺄﺴﳌا ﻩﺬﻫ . 5 / حﺪﻘﻨﻳ ﺎﳑ ﺎﻣو ،ﺚﻳﺪﺤﺘﻟا ﺲﻠﳎ ﰲ ﻪﻠﻤﲢ ﺎﻣ ﲔﺑ قﺮﻔﻟا ﺎﻣ ﺔﻠﻫو لوأ ﻦﻣ ئرﺎﻘﻟا ﺲﻔﻧ ﰲ ةﺮﻛاﺬﳌا نﻷ ؛ةﺮﻛاﺬﳌا لﺎﺣ ﻞﻤﲢ ﻪﻧأ ﺐﺒﺴﺑ ﺚﻳﺪﳊا ﻞﻌﻳ ﺪﻗ ﻪﻧﻷ ،ةﺮﻛاﺬﳌا ﺲﻠﳎ ﰲ ﻪﻠﻤﲢ يﺪﻬﻣ ﻦﺑ نﺎﲪﺮﻟا ﺪﺒﻋ لﺎﻗ اﺬﻟ ﺚﻳﺪﺤﺘﻟا ﺲﻠﺠﻤﻛ مﺎﺘﻟا داﺪﻌﺘﺳﻻا ﺎﻬﻴﻓ نﻮﻜﻳ ﻻو ﺎﻬﻴﻓ ﻞﻫﺎﺴﺘﻳ – ﷲا ﻪﲪر َﺮَﺣ " ِﰲ ُﺖْﻠَﻫﺎَﺴَﺗ ُتْﺮَﻛاَذ اَذِإ ﱢﱐَِﻷ ﺎًﺜﻳِﺪَﺣ ِةَﺮَﻛاَﺬُﻤْﻟا ِﰲ ﱢﲏَﻋ ،اوُﺬُﺧْﺄَﺗ ْنَأ ْﻢُﻜْﻴَﻠَﻋ ٌما " ِﺚﻳِﺪَْﳊا 2 . 6 / .ﺔﻨﺴﻟا ﰲ ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟا رﻮﻐﺛ ﻦﻣ ةﺮﻐﺛ ﺪﺴﻴﻟ ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ ءﺎﺟ 7 / ﻹا ﺔﻴﳘأ ،ﺚﻳﺪﳊا ﺔﺤﺻ ﰲ دﺎﻨﺳ 8 ﻲﺻﺎﺼﺘﺧﺎﺑ ﺔﺳارﺪﻟا ﻩﺬﻫ ﻖﻠﻌﺗ / ﰲ ﳊا ﻢﻠﻋ .ﺚﻳﺪ ﺎﻌﺑار : عﻮﺿﻮﻤﻟا رﺎﻴﺘﺧا بﺎﺒﺳأ : 1 يﺰﳌا ، ، 24 / 456 . 2 يداﺪﻐﺒﻟا ﺐﻴﻄﳋا ، ﻊﻣﺎﺴﻟا بادآو يواﺮﻟا قﻼﺧﻷ ﻊﻣﺎﳉا ، 2 / 37 .

1 .ﺔﻟﺄﺴﳌا ﻢﻜﻠﺗ ﻊﻓد ﰲ ءﺎﻤﻠﻌﻟا لاﻮﻗأ ﻰﻠﻋ فﺮﻌﺘﻟا / 2 .صﺎﺨﺷﻷا ﺾﻌﺒﻟ ﲔﺒﺼﻌﺘﳌا ﻢﻠﻌﻟا بﻼﻃ ﲔﺑ ﱳﻔﻟاو تﺎﻋاﺰﻨﻟا ﺾﻌﺑ ﰲ ﻞﺼﻔﻟا / 3 / .ﺚﺤﺒﻟاو ﻞﻣﺄﺘﻠﻟ ةﺎﻋﺪﻣ ﻲﻬﻓ ﺔﻴﺜﻳﺪﳊا ﻪﺘﻋﺎﻨﺻ ﰲ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﺰﻴﲤ 4 ﺪﺣاو عﻮﺿﻮﻣ ﰲ ﺎﻬﻠﻌﺟو ،ﺔﻗﺮﻔﺘﳌا ﺎﻬﺣوﺮﺷو ﺔﻨﺴﻟا ﺐﺘﻛ ﻦﻣ عﻮﺿﻮﳌا اﺬﻫ تﺎﺘﺷ ﺾﻌﺑ ﻊﲨ / .ﻪﻴﻟا عﻮﺟﺮﻟا ﻢﻠﻌﻟا ﺐﻟﺎﻄﻟ ﻞﻬﺴﻳ ﱴﺣ 5 .ﻩدﺎﻨﺳاو ﻪﻬﻘﻓو ﺚﻳﺪﳊا ﻆﻔﺣ ﲔﺑ اﻮﻌﲨ ﻦﻳﺬﻟا ﲔﺛﺪﶈا ﺔﻧﺎﻜﻣ ﻢﻈﻋ ﱃإ ةرﺎﺷﻹا / 6 ،ﺔﺻﺎﺧ ﻢﻠﻌﻟا بﻼﻃو ﺔﻣﺎﻋ ﲔﻤﻠﺴﻤﻠﻟ ﺔﻣﺪﺧ ﱘﺪﻘﺗ ءﺎﺟرو ،ﺎﻬﻨﻋ عﺎﻓﺪﻟاو ﺔﻨﺴﻟا ﰲ مﺎﻬﺳﻹا / صﻼﺧﻹا ﷲا لﺄﺴﻨﻓ لﻮﺒﻘﻟاو . 7 ﺚﻳﺪﳊا ﻒﻠﺘﳐ ﺐﺘﻛ ﰲو ،ﺎﻬﺣوﺮﺷو ﺔﻨﺴﻟا ﺐﺘﻛ ﰲ ،ﺚﺤﺒﻟا اﺬﳍ ةﲑﻓﻮﻟا ةﺮﻳﺰﻐﻟا ةدﺎﳌا ﺮﻓﻮﺗ / ﻴﺗﱰﻟاو ﻊﻤﳉا ﱃإ جﺎﺘﲢ ﱵﻟا ،نرﺎﻘﳌا ﻪﻘﻔﻟا ﺐﺘﻛو ،ﻪﻠﻜﺸﻣو .ﻪﻴﻠﻋ عﻼﻃﻻا ﻞﻬﺴﻴﻟ اﺬﻫو ؛ﺐ 8 .ﺚﻳﺪﳊا ﻒﻠﺘﳐ ﻞﻇ ﰲ ﺔﻴﻘﻴﺒﻄﺘﻟا تﺎﺳارﺪﻟﺎﺑ ،ﺔﻴﻣﻼﺳﻻا ﺔﺒﺘﻜﳌا ءاﺮﺛإ ﰲ مﺎﻬﺳﻹا / 9 ؛ﺪﻋاﻮﻘﻟا ﺪﻴﻌﻘﺗ لﻼﺧ ﻦﻣ ،ﺎﻬﻨﻋ عﺎﻓﺪﻟاو ﺔﻨﺴﻟا ﻦﻋ بﺬﻟا ﰲ مﻼﻋﻷا ﺔﻤﺋﻷا دﻮﻬﺟ زاﺮﺑإ / ﻤﻬﻔﻟ ﻬ .ﺢﻴﺤﺼﻟا ﻪﺟﻮﻟا ﻰﻠﻋ ﺎ 10 / ﻼﻋأ ﻦﻣ ﻢﻠﻋو ،ةﺪﻳﺮﻓ ﺔﻴﺼﺨﺷ ﻰﻠﻋ فﺮﻌﺘﻟا زاﺮﺑﺈﺑ نﻮﺜﺣﺎﺒﻟا ﲎﺘﻋا ﺪﻗو ،ﺔﻴﻣﻼﺳﻹا ﺔﻣﻷا م ﻦﻣ ةﲑﺜﻛ ﺐﻧاﻮﺟ .ﻪﺗﺎﻴﺣ ﺎﺴﻣﺎﺧ : :ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﺖﻟاﻮﺗ ﻚﻟذ ﺪﻌﺑ ،ﺎﻃﻮﻄﳐ نﺎﻛ نأ ﺪﻌﺑ ﻪﻘﻴﻘﲢ ﻦﻣ اءﺪﺑ ﺔﻳﺎﻨﻌﻟاو ﺔﺳارﺪﻟﺎﺑ مﺎﻋ ﻞﻜﺸﺑ بﺎﺘﻜﻟا ﲏُﻋ ﲔﻌﻣ ﺐﻧﺎﲜ ﺎﻬﻨﻣ ةﺪﺣاو ﻞﻛ ﲎﻌﺘﻟ تﺎﺳارﺪﻟا . ﱵﻟا ﺚﻳﺪﺣﻷا وأ ةﺮﻛاﺬﳌا ﻦﻋ ﻚﻴﻫﺎﻧ ،ﻼﻴﻠﻗ ﺎﺒﻴﺼﻧ تﺎﺳارﺪﻟا ﻦﻣ لﺎﻧ ةﺮﻛاﺬﳌا عﻮﺿﻮﻣ نأ ﻻإ ﱐﺈﻓ ،يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ ﰲ ةﺮﻛاﺬﳌا ﻞﻴﺒﺳ ﻰﻠﻋ تدرو -ﻲﻋﻼﻃا ﺐﺴﺣ ﺔﺳارد ﻪﻟ ﺪﺟأ دﺎﻛأ ﻻ

ﺎﺳر ﻦﻋ :ﺎﻬﻨﻣ ﺮﻛذأ ،ﺔﻔﻠﺘﳐ تﺎﻳﻮﺘﺴﻣ ﻰﻠﻋ ﺔﻴﻌﻣﺎﺟ ﻞﺋ 1 رﻮﺘﻛﺪﻟ ،( ﺢﻴﺤﺼﻟا ﻊﻣﺎﳉا لﻼﺧ ﻦﻣ ) ﺎﻬﻠﻴﻠﻌﺗو ﺚﻳدﺎﺣﻷا ﺢﻴﺤﺼﺗ ﰲ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﺞﻬﻨﻣ فاﺮﺷإ ،ﺔﻨﻴﻄﻨﺴﻗ ردﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ ﲑﻣﻷا ﺔﻌﻣﺎﺟ ﻦﻣ ﲑﺘﺴﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر ،ﰲﺎﻛ ﺮﻜﺑ ﻮﺑأ ﺒﻄﻟا ،توﲑﺑ مﺰﺣ ﻦﺑا راد ﺔﻌﺒﻃ ،يرﺎﺒﻴﻠﳌا ﷲا ﺪﺒﻋ ةﺰﲪ رﻮﺘﻛﺪﻟا ،ﱃوﻷا : ﺔﻌ 1422 / ـﻫ 2000 .م 2 -،ﺢﻴﺤﺼﻟا ﻊﻣﺎﳉا ﻪﺑﺎﺘﻛ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺚﻳﺪﳊا ﺐﻳﺮﻏ حﺮﺷ ﰲ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﺞﻬﻨﻣ ﲔﻘﻴﻟا رﻮﻧ ،ﺮﺋاﺰﳉا ،يداﻮﻟا ،ﺮﻀﳋ ﺔﲪ ﺔﻌﻣﺎﺟ ،نﻮﺗز ﻒﻳﺮﺧ .د فاﺮﺷإ ،يﺪﻳﺪﺟ 2015 .م ﻟﺎﺳﺮﻟا ﻦﻣ ﻖﺒﺳ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ ﻆﺣﻼﳌاو ﲔﺘ نأ . ﺔﲨﱰﻟا ءﺰﺟ ﰲ كاﱰﺷﻻا ﻢﻏر ،ﺔﺳارد ﺎﺳدﺎﺳ : : ﺚﺤﺒﻟا ﻲﻓ ﻊﺒﺘﻤﻟا ﺞﻬﻨﻤﻟا :ﺎﻌﺑﺎﺳ :ﺎﻫﺮﻛذ ﰐﻵا ﺞﻫﺎﻨﳌا ﻰﻠﻋ ﺔﺳارﺪﻟا ﰲ تﺪﻤﺘﻋا -:ﻲﺨﻳرﺎﺘﻟا ﺞﻬﻨﻤﻟا ﻪﻴﻠﻋ تﺪﻤﺘﻋا اﺬﻫو يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹﺎﺑ ﺔﺻﺎﳋا ﺔﲨﱰﻟا ﰲ -ﷲا ﻪﲪر -. -ﻲﺋاﺮﻘﺘﺳﻻا ﺞﻬﻨﻤﻟا ﻲﻠﻴﻠﺤﺘﻟا : :ﻲﻠﻳ ﺎﻤﻴﻓ ﻪﺗادﺮﻔﻣ ﻞﺜﻤﺘﺗو ﻲﻠﻴﻠﺤﺘﻟا ﻲﺋاﺮﻘﺘﺳﻻا ﺞﻬﻨﳌا لﻼﺧ ﻦﻣ ﻊﲨ ﺎﻫاور يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا نأ ﺎﻬﻴﻠﻋ اﻮﻘﻠﻃأ ﱵﻟا ﺚﻳدﺎﺣأ ﻰﻠﻋ ﻢﻜﳊا ﰲ ءﺎﻤﻠﻌﻟا مﻼﻛ لﺎﻗ " ﺔﻐﻴﺻ لﻼﺧ ﻦﻣ ،ضﺮﻋ وأ ةﺮﻛاﺬﻣ "ﱄ لﺎﻗ" وأ ،"ﺎﻨﻟ ﺎﻬﻠﻴﻠﲢ ﰒ ، . :ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻴﺠﻬﻨﻣ 1 / ] ﻦﻳﺬﻫ ﲔﺑ ﺎﻣ ﰲ ﺎﻬﺘﻠﻌﺟو ،[ﺔﻳﻵا ﻢﻗر :ةرﻮﺴﻟا ﻢﺳا .ﻂﳋا ﺔﻨﺨﺜﻣ ﱐﺎﻤﺜﻌﻟا ﻂﳋﺎﺑ ﺎﻬﺘﺑﺎﺘﻛ ﻊﻣ ،﴾ ﴿ﻦﻳﺰﻣﺮﻟا ﰒ ،ﻒﻨﺼﳌا ناﻮﻨﻋو ﻲﺜﻳﺪﳊا ﻒﻨﺼﳌا ﺐﺣﺎﺻ ﺮﻛذ نﻮﻜﻳ ﺚﻳدﺎﺣﻷا وﺰﻋ ،اﺪﺟو نإ بﺎﺒﻟاو بﺎﺘﻜﻟا ءﺰﳉا ﻢﻗر ،ﺪﺟو نإ ﺚﻳﺪﳊا ﻢﻗر -ﺪﺟو نإ -.ﺔﺤﻔﺼﻟاو 2 / .ءﺎﻤﻠﻌﻟا مﻼﻛ ﻊﺒﺘﺗ لﻼﺧ ﻦﻣ ةﺮﻛاﺬﳌا ﻞﻴﺒﺳ ﻰﻠﻋ يرﺎﺨﺒﻟا ﺎﻫدروأ ﱵﻟا ﺚﻳدﺎﺣﻷا جﺮﺧأ

4 / ًﺎﳚﺮﲣ ﺚﻳدﺎﺣﻷا جﺮﺧأ .ﺔﻌﺑرﻻا ﻦﻨﺴﻟا ﺐﺘﻛ ﻦﻣ ﻪﳚﺮﲣ ﰲ ﺪﻬﳉا ﺖﻟﺬﺑ ﺎﳘﺪﺣأ وأ ﲔﺤﻴﺤﺼﻟا ﲑﻏ ﰲ 5 / ﺐﺘﻛ ﻦﻣ ءﺎﻤﻠﻌﻟا تﺎﳚﺮﲣ ﺾﻌﺑ ﻰﻠﻋو ،ﺞﻳﺮﺨﺘﻟا ﺐﺘﻛ ﻰﻠﻋ ﺚﻳدﺎﺣﻷا ﺞﻳﺮﲣ ﰲ تﺪﻤﺘﻋا .ﺔﻨﺴﻟا 6 / ﻟا مﻼﻛ ﺮﻛذ لﻼﺧ ﻦﻣ ﺚﻳﺪﳊا ﺔﺟرد نﺎﻴﺑ ﺮﻛﺬﺑ ﺖﻴﻔﺘﻛا ﺪﺟأ ﱂ نﺈﻓ ؛ﻦﻳﺮﺧﺄﺘﳌاو ﲔﻣﺪﻘﺘﳌا دﺎﻘﻨ .ﻦﻳﺮﺻﺎﻌﳌا رﺰﺑأ مﻼﻛ 7 / ﺎﻫردﺎﺼﻣ ﱃا ﺎﻫوﺰﻋو ءﺎﻤﻠﻌﻟا لاﻮﻗأ ﻞﻘﻧ :ﰐﻵﺎﻛ نﻮﻜﻳ ﺶﻣﺎﳍﺎﺑ ﱳﳌا ﰲ ةدراﻮﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﳌا ﻖﻴﺛﻮﺘﺑ سﺮﻬﻓ ﰲ بﺎﺘﻜﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﺮﺋﺎﺳ ﺮﻛذأ نأ ﻰﻠﻋ .ﺔﺤﻔﺼﻟا ﻢﻗر ،ﺪﺟُو نإ ءﺰﳉا ﻢﻗر ،ﻒﻟﺆﳌا ،ﻒﻟﺆﳌا ﳌا ،ﺮﺸﻨﻟا راد ،ﺔﻌﺒﻄﻟا ﻢﻗر ،ﺪﺟُو نإ ﻖﻴﻘﺤﺘﻟا ،ﻒﻟﺆﳌا ،ﻒﻟﺆﳌا :ﰐﻵا ﺐﻴﺗﱰﻟا ﻖﻓو ﻊﺟاﺮﳌاو ردﺎﺼ .ﺮﺸﻨﻟا ﺦﻳرﺎﺗ 8 / ﻦﻣ ﻪﻴﻟإ ﺖﻠﺻﻮﺗ ﺎﻣ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻚﻟذو ،لاﻮﻗﻷا ﲔﺑ ﺢﻴﺟﱰﻟا نﻮﻜﻳو .ﺢﻴﺟﱰﻟا ﰒ ،ﺎﻬﻨﻴﺑ ﺎﻤﻴﻓ ﺔﻧرﺎﻘﳌا .ﻢﻠﻌﻟا ﻞﻫأ مﻼﻛ لﻼﺧ َﻋ ﻞﻜﻟ ﺔﲨﱰﻟا رﺎﺼﺘﺧا ﺑ ﺪﻬﺸﺘﺴﻣ لﻮﻗ ﻪﻟ ﻢﻠ .ﺺﻨﻟا ﰲ ﻪ 9 / :ﰐﻵﺎﻛ نﻮﻜﻴﻓ ﻊﺟاﺮﳌاو ردﺎﺼﳌا ﺔﻤﺋﺎﻗ ﰲ ﻖﻴﺛﻮﺘﻟا ﻦﻋ ﺎﻣأ أ-.ﺮﺸﻨﻟا ﺦﻳرﺎﺗ ،ﺮﺸﻨﻟا راد ،ﺮﺸﻨﻟا نﺎﻜﻣ ،ﺔﻌﺒﻄﻟا ﻢﻗر ،ﺪﺟُو نإ ب -ﱐﺎﻌﳌا ةدﺎﻓﻹ ﺔﻨﻴﻌﻣ ارﻮﻣأ ﺖﻣﺰﺘﻟا ﺦﻳرﺎﺘﻟا ،ص :ﺔﺤﻔﺼﻟا ،ت :ﻖﻴﻘﺤﺘﻟا ،ط :ﻊﺒﻄﻟا :ﺔﻴﺗﻵا .رﺎﺼﺘﺧﻻا بﺎﺑ ﻦﻣ اﺬﻫو ،م :يدﻼﻴﳌا ﺦﻳرﺎﺘﻟا ،ه :يﺮﺠﳍا ج ﺦﻳرﺎﺘﻟا :ﺔﻴﺗﻵا ﺔﻘﻳﺮﻄﻟﺎﺑ ﺎﻌﻣ ﺎﻤﻬﺘﺒﺛأ يدﻼﻴﳌاو يﺮﺠﳍا ْﲔﳜرﺎﺘﻟا ﻊﺟﺮﳌا وأ رﺪﺼﳌﺎﺑ ُتﺪﺟو اذإ ﳌا ﺖﺒﺛأ ،ﻂﻘﻓ ﺎﳘَﺪﺣأ تﺪﺟو اذإو ،يدﻼﻴﳌا ﺦﻳرﺎﺘﻟا/ يﺮﺠﳍا .ﻩﺪﺣو دﻮﺟﻮ

:ﺔﻣﺪﻘﻣ فاﺪﻫﻷاو ،ﻩرﺎﻴﺘﺧا بﺎﺒﺳأ ﺮﻛذو ،ﺔﻴﻟﺎﻜﺷﻹا حﺮﻃ ﻊﻣ ،ﻪﺘﻴﳘﻷ نﺎﻴﺑو عﻮﺿﻮﻤﻠﻟ ﱘﺪﻘﺗ ﺎﻬﻴﻓ ﺰﻴﺟو ضﺮﻋ ﱃإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ،ﻩﺮﻳﺮﲢو ﻪﺘﺳارد ﰲ ﻊﺒﺘﳌا ﺞﻬﻨﳌاو ،ﻪﻟ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﰒ ،ﻪﻨﻣ ةﻮﺟﺮﳌا ةرﺎﺷإو ،ﻪﻌﺟاﺮﻣو ﻩردﺎﺼﻣ ﻢﻫﻷ مﺎﻋ ﻒﺻوو ،ﻪﺘﻄﳋ .ﺚﺣﺎﺒﻟا ﺖﻬﺟاو ﱵﻟا ﻖﺋاﻮﻌﻟا ﱃإ -:لوﻷا ﻞﺼﻔﻟا بﺎﺘﻜﻟﺎﺑ ﻒﻳﺮﻌﺘﻟا ﻩﻮﻠﺘﻳ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹﺎﺑ ﻒﻳﺮﻌﺗ ﺎﻬﻨﻣ لوﻷا ﰲ ،ﲔﺜﺤﺒﻣ ﱃإ ﻪﺘﻤﺴﻗ ﰲ ءادﻷاو ﻞﻤﺤﺘﻟا قﺮﻃ ﻪﻴﻓ ﺖﻟوﺎﻨﺗ ﺚﺤﺒﲟ ﻞﺼﻔﻟا ﻢﺘﺧو ،يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ ،ﺔﺳارﺪﻟا ﻞﳏ ﻮﻫ يﺬﻟا .يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ -:ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﺎﻳاوﺮﻟا ﻪﻴﻓ ُﺖﻟوﺎﻨﺗ ﺚﺤﺒﳌا ﺎﻣأ ،ﺎﻬﻤﻜﺣو ﺎﻬﻠﻤﲢ ﺔﻘﻳﺮﻃو ﺢﻴﺤﺼﻟا ﻊﻣﺎﳉا ﰲ ﻪﺧﻮﻴﺷ ﻦﻋ يرﺎﺨﺒﻟا تﺎﻘﻠﻌﻣ لوﻷا ﺚﺤﺒﳌا ،خﻮﻴﺸﻟا ﻦﻋ تﺎﻘﻠﻌﳌا ﻩﺬﻫ ﻦﻣ ةﺮﻛاﺬﻣ ﻩﺬﺧأ يرﺎﺨﺒﻟا نأ ﺪﻘﺘﻌﻳ ﱵﻟا ﺚﻳدﺎﺣﻸﻟ ﻪﻴﻓ ﺖﺿﺮﻌﺘﻓ ﱐﺎﺜﻟا ﺣو تﺎﻘﻠﻌﳌا ﲎﻌﳌ ﺖﻗﺮﻄﺗ ﻚﻟذ ﻞﺒﻗو .يﺪﻴﻬﲤ ﺐﻠﻄﻣ ﰲ ﺎﻬﻤﻜ :ﺔﻤﺗﺎﺨﻟا ﻠﺻﻮﺗ ﱵﻟا ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا ﻢﻫأ ﺎﻬﻴﻓ ﺖ ﺔﻣﺪﺧ ﰲ ﺪﻳﺰﺗ ﺎﻫارأ تﺎﻴﺻﻮﺗو ،ﺚﺤﺒﻟا ﺮﻳﺮﲢ ﻦﻣ ﺎﻬﻴﻟإ .ﲔﺜﺣﺎﺒﻠﻟ ةﺪﻴﻔﻣو عﻮﺿﻮﳌا -:سرﺎﻬﻔﻟا ﺖﻠّﻳذ ردﺎﺼﳌاو ،مﻼﻋﻷاو ،رﺎﻌﺷﻷاو ،ﺚﻳدﺎﺣﻷاو ،تﺎﻳﻵا :ــــﻟ ﺔﻴﻨﻓ سرﺎﻬﻔﺑ ﺚﺤﺒﻟا .تﺎﻳﻮﺘﶈا و ،ﻊﺟاﺮﳌاو اﺮﺷﺎﻋ -:ﺚﺤﺒﻟا ﻊﺟاﺮﻣو ردﺎﺼﻣ ﺎﻬﻴﻠﻋ يدﺎﻤﺘﻋا ﺰﻛﺮﺗ ﱵﻟا ﻦﻜﻟ ،ﺚﺤﺒﻟا ﺮﻳﺮﲢ ءﺎﻨﺛأ ﺎﻬﻴﻠﻋ تﺪﻤﺘﻋا ﺔﻌﻓﺎﻧ ﻊﺟاﺮﻣو ةﲑﺜﻛ ردﺎﺼﻣ :ﻲﻫ ﻦﻳﺪﻟا رﺪﺒﻟ ئرﺎﻘﻟا ةﺪﻤﻋ ،ﺮﺠﺣ ﻦﺑﻻ يرﺎﺒﻟا ﺢﺘﻓ :ﻚﻟذ ﻦﻣ يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ ﻰﻠﻋ تﺎﺣوﺮﺸﻟا دﺎﺣأ ضﺎﻳر ﱃإ يرﺎﳉا ﺮﺛﻮﻜﻟا ،ﱐﺎﻣﺮﻜﻠﻟ يرارﺪﻟا ﺐﻛاﻮﻜﻟا ،ﲏﻴﻌﻟا يرﺎﺨﺒﻟا ﺚﻳ -ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ :ﺎﻬﻨﻣ ،ﺔﲨﱰﻟﺎﺑ صﺎﳋا ءﺰﳉا ﰲ ﺎﻬﻨﻣ تﺪﻓأ :ﻢﺟاﱰﻟاو ﺦﻳرﺎﺘﻟا ﺐﺘﻛ ﺦﻳرﺎﺗو .ﻲﻠﻛرﺰﻠﻟ مﻼﻋﻷا ،ﱯﻫﺬﻠﻟ مﻼﺳﻹا -ﻊﺟاﺮﳌا .ﺎﻫﲑﻏو تﺎﻔﻳﺮﻌﺘﻟا ﰲ ﺎﻬﻨﻣ تﺪﻔﺘﺳا :ﺚﻳﺪﳊا مﻮﻠﻋ ﰲ ﺮﺸﻋ يدﺎﺣ -:ﺚﺤﺒﻟا تﺎﺑﻮﻌﺻ

1 -.ةﺮﺷﺎﺒﻣ عﻮﺿﻮﳌﺎﺑ ﻖﻠﻌﺘﻳ ﻊﺟﺮﻣ وأ رﺪﺼﻣ ﻰﻠﻋ ﻒﻗأ ﱂ 2 ﻢﻈﻨﻣ ﻲﻤﻠﻋ ﺐﻟﺎﻗ ﰲ اﺬﻫ ﻲﻋﻮﺿﻮﻣ ضﺮﻋ ﱃإ ﻞﻴﻠﻗ ﺪﳊ ﻮﻟو ﺖﻘﻓو ﺪﻗ نﻮﻛأ نأ ﻮﺟرأ ﲏﻜﻟ ﻪﻠﻛ اﺬﻫ ﰲ ﻞﻀﻔﻟا ﻊﺟﺮﻣو ،ﺐﺗﺮﻣو ﺎﳌ ﻪﻘﻴﻓﻮﺗ ﻻﻮﻠﻓ ﻞﺟو ﺰﻋ ﷲا ﱃإ ؛"يوﻼﻟا ﺪﺒﻋ ﻒﺳﻮﻳ" .د.أ،ﻪﻓاﺮﺷإ ﺖﲢ ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ نﺎﻛ ﻦﻣ ﻞﻀﻓ ﻰﺴﻧأ ﻻ ﰒ ،ﻢﻠﻗ ةﺮﺟ ﻪﻴﻓ ﺖﺒﺘﻛ ﲏﻋ ﷲا ﻩاﺰﺠﻓ ،ﻪﺗﺎﻈﺣﻼﻣو ﻪﺗﺎﻬﻴﺟﻮﺘﺑ ﻪﺿﺮﻋ ﻦﺴﺣو ،ﻪﺘﻏﺎﻴﺻ ﺔﻴﺠﻬﻨﻣ ﺖﻤﻋﺪﺗو ،ﻪﺗﺎﻤﺼﺒﺑ نادزا ﺪﻘﻓ .ﻪﺑﺎﺒﺣأو ﻪﺋﺎﻴﻟوأ ﻦﻣ ﻪﻠﻌﺟو ،ﲑﺧ ﻞﻛ ﺾﻌﺑ ﻦﻋ ﺖﻠﻔﻏ ﺎﲟﺮﻓ ،ﻂﻘﺴﻟاو ﺄﻄﳋا ﻦﻣ ﻮﻠﳜ ﻦﻟ ﻮﻬﻓ ،يﺮﺸﺑ ﺪﻬﺟ ﺪﻬﳉا اﺬﻫ نأ ﺎﲟو ؛ﻞﻳﻮﻄﺘﻟا ﻪﻧﺄﺷ نﺎﻛ ﺎﻣ ﻪﻴﻓ تﺮﺼﻗ وأ ،ﻞﻳوﺄﺗ ﻒﻌﺿ وأ ﻢﻬﻓ ءﻮﺳ ءاﺮﺟ ﻪﻴﻓ ﺎﻌﺳاو ﺖﻘﻴﺿ وأ ،ﻪﺒﻧاﻮﺟ ءاﻮﺳ ،ﻞﻃﺎﺑ ﻦﻣ ﻪﻴﻓ ﺪﺟو ﺎﻣ ﱘﻮﻘﺘﻟ ﻢﻬﺤﺼﻧ ﺐﻠﻃأو ،ﻞﺻﺎﺣ ﻞﻠﺧ ﺢﻴﺤﺼﺘﻟ ﲔﺸﻗﺎﻨﳌا ﺪﺷﱰﺳأ اﺬﻟ ﳌا ﻞﻜﺷ ﰲ نﺎﻛ ﻪﻟآ ﻰﻠﻋو ،ﱘﺮﻜﻟا ﻰﻔﻄﺼﳌا ﻚﻴﺒﻧ ﻰﻠﻋ ﻢﻠﺳو ﻢﻬﻠﻟا ﻞﺻو ،ﻪﻧﻮﻤﻀﻣ وأ عﻮﺿﻮ .ﲔﳌﺎﻌﻟا بر ﷲا ﺪﻤﳊا نأ ﺎﻧاﻮﻋد ﺮﺧآو ،ﲔﻌﲨأ ﻢﻬﻴﻌﺑﺎﺗو ﻪﺒﺤﺻو

ﻞﻤﺤﺘﻟﺍ ﻕﺮﻃﻭ ﻪﺤﻴﺤﺻﻭ ﻱﺭﺎﺨﺒﻟﺍ ﻦﻋ ﺓﺬﺒﻧ :ﻝﻭﻷﺍ ﻞﺼﻔﻟﺍ

ﻪﻴﻓ ﺀﺍﺩﻷﺍﻭ

ﻪﺤﻴﺤﺻﻭ ﻱﺭﺎﺨﺒﻟﺍ ﻦﻋ ﺓﺬﺒﻧ :ﻝﻭﻷﺍ ﺚﺤﺒﳌﺍ

.

ﻱﺭﺎﺨﺒﻟﺍ ﻦﻋ ﺓﺬﺒﻧ :ﻝﻭﻷﺍ ﺐﻠﻄﳌﺍ

.

ﺐﻠﻄﳌﺍ

ﻲﻧﺎﺜﻟﺍ

:

ﺓﺬﺒﻧ

ﻦﻋ

ﺢﻴﺤﺻ

.ﻱﺭﺎﺨﺒﻟﺍ

ﻪﺤﻴﺤﺻو يرﺎﺨﺒﻟا ﻦﻋ ةﺬﺒﻧ :لوﻷا ﺚﺤﺒﻤﻟا

.

:لوﻷا ﺐﻠﻄﻤﻟا

ﻦﻋ ةﺬﺒﻧ

ﻹا

يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣ

.

:ﺪﻴﻬﲤ ﻹا ﺔﻴﺼﺨﺸﺑ ﻒﻳﺮﻌﺘﻟ ضﺮﻌﺘﻳ ﺐﻠﻄﳌا اﺬﻫ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣ -ﷲا ﻪﲪر -ﻋ فﺮﻌﺘﻟا ﺚﻴﺣ ﻦﻣ ﻰﻠ ﻢﻠﻌﻠﻟ ﻪﺒﻠﻃو ﻪﺗﺄﺸﻧو ﻩﺪﻟﻮﻣو ،ﻪﺒﺴﻧو ﻪﺘﻴﻤﺴﺗ ،ﻩﺬﻴﻣﻼﺗو ﻪﺧﻮﻴﺷ ﺔﻓﺮﻌﻣو ﻪﺗﻼﺣر ﻰﻠﻋ ﺎﻨﻌﻠﻄﻳ ﺎﻤﻛ ، ﻪﻴﻠﻋ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ءﺎﻨﺛو ﻪﺗﺎﻔﻟﺆﻣ ﺔﻓﺮﻌﻣو و .ﻪﺗﺎﻓوو ﻪﺘﻨﳏ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﲑﺧﻷا ﰲ ،ﻲﻤﻠﻌﻟا ﻪﻧزو ﻩﺪﻟﻮﻣو ﻪﺒﺴﻧو ﻪﻤﺳا :لوﻷا عﺮﻔﻟا :ﻪﺒﺴﻧو ﻪﻤﺳا :لوﻷا ﺪﻨﺒﻟا يرﺎﺨﺒﻟا ﻪﺑزدﺮﺑ ﻦﺑ ةﲑﻐﳌا ﻦﺑ ﻢﻴﻫاﺮﺑإ ﻦﺑ ﻞﻴﻋﺎﲰإ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ﷲا ﺪﺒﻋ ﻮﺑأ ﻮﻫ ، ﻪَﺑْزُدْﺬَﺑ :َﻞْﻴِﻗَو 1 . ﻻﻮﻛﺎﻣ ﻦﺑا لﺎﻗو 2 ﻦﺑ ﻞﻴﻋﺎﲰإ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ﻮﻬﻓ ةﺪﺣاﻮﺑ ﺔﻤﺠﻌﻣ ءﺎﺑو يازو لادو ءاﺮﺑ ﻪﺑزدﺮﺑ : ﻩﺎﻨﻌﻣو ،ﺔﻳرﺎﺨﺒﻟﺎﺑ ﻮﻫو ،ﻪﺑزدﺮﺑ اﺬﻫ ﻢﻴﻫاﺮﺑإ ﺪﺟ ،ﺚﻳﺪﳊا ﰲ مﺎﻣﻹا ﻲﻔﻌﳉا يرﺎﺨﺒﻟا ةﲑﻐﳌا ﻦﺑ ﻢﻴﻫاﺮﺑإ عارﺰﻟا :ﺔﻴﺑﺮﻌﻟﺎﺑ 3 . ﺮﺠﺣ ﻦﺑا ﻆﻓﺎﳊا لﺎﻗ 4 -ﷲا ﻪﲪر : " ﻪﻄﺒَﺿ ِﰲ رﻮُﻬْﺸَﻤْﻟا َﻮُﻫ اَﺬَﻫ" 5 . ءﻻﻮﻟﺎﺑ ﻢﻬﻴﻟإ ﺐﺴﻧ ىَرﺎَُﲞ ِﱄاَو ﱢﻲِﻔْﻌُﳉا نﺎَﻤَﻴﻟا يِﺪَﻳ ﻰَﻠَﻋ ُةَﺮْـﻴِﻐُﳌا َﻢَﻠﺳَأ " ﻲﻔﻌﺟ ﻪﻟ ﻞﻴﻗ يرﺎﺨﺒﻟاو يﺪﻨﺴﳌا ﷲا ﺪﺒﻋ ﺪﺟ ﰊأ يﺪﻳ ﻰﻠﻋ ﻢﻠﺳأ ﻩﺪﺟ ﺎﺑأ نﻷ 6 ﻦﻣ ﻩﻻﻮﻣ ﻪﻧﻷ ﻪﻴﻟإ ﺐﺴﻨﻓ ﻲﻔﻌﺟ نﺎﳝو ، 1 ،ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ،ﱯﻫﺬﻟا 12 / 391 . 2 ﺮْﻜَﺑ ْﻦِﻣ ٌﻦﻄﺑ ﻢﻫ :ﻞﺠِﻋَو ؛ﱡﻲِﻠْﺠِﻌﻟا ،ﱡيِداَﺪْﻐَـﺒﻟا ،ُﺪِﻗﺎﱠﻨﻟا ،ُﻆِﻓﺎَﳊا ،ُﺮْـﻴِﺒَﻜﻟا ُﺮْـﻴِﻣَﻷا ﱡﻲِﻠَﻋ ٍﺮْﺼَﻧ ﻮُﺑَأ ﻮﻫ ﻲِﺧَأ ﺔَﻌْـﻴِﺑَر ْﻦِﻣ ﱠُﰒ ٍﻞِﺋاَو ِﻦﺑ ﺔﻨﺳ ﻻﻮﺘﻘﻣ ﰲﻮﺗ ،لﺎَﻤﻛِﻹا ِبﺎَﺘِﻛ ُﺐِﺣﺎَﺻ ،نﺎَﻧﺪﻋ ِﻦﺑ ﱟﺪَﻌَﻣ ِﻦﺑ ِراَﺰِﻧ َﲏْـﺑا َﺮَﻀُﻣ 475 ،ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﳌا :ﺮﻈﻨﻳ ،ـﻫ 18 / 576 . 3 ،بﺎﺴﻧﻷاو ﲎﻜﻟاو ءﺎﲰﻷا ﰲ ﻒﻠﺘﺨﳌاو ﻒﻠﺗﺆﳌا ﻦﻋ بﺎﻴﺗرﻻا ﻊﻓر ﰲ لﺎﻤﻛﻹا ،ﻻﻮﻛﺎﻣ ﻦﺑا 1 / 258 . 4 ﺑأ ﻮ ﺮﺠﺣ ﻦﺑﺎﺑ ﻪﺗﺮﻬﺷ ،ﱐﻼﻘﺴﻌﻟا...ﺪﲪأ ﻦﺑ دﻮﻤﳏ ﻦﺑ ﻲﻠﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ﻦﺑ ّﻲﻠﻋ ﻦﺑ ﺪﲪأ ﻞﻀﻔﻟا ﺔﻠﻤﻬﳌا ءﺎﳊا ﺢﺘﻔﺑ ءار ﺎﻫﺪﻌﺑ ﻢﻴﳉاو -ﰲﻮﺗ ﺐﻫﺬﳌا ﻲﻌﻓﺎﺷ نﺎﻛ ،ﻆﻓﺎﳊﺎﺑ ﺐﻘﻟ 852 ﻦﺑا مﻼﺳﻹا ﺦﻴﺷ ﺔﲨﺮﺗ ﰲ ررﺪﻟاو ﺮﻫاﻮﳉا ،يوﺎﺨﺴﻟا :ﺮﻈﻨﻳ ،ه ،ﺮﺠﺣ 1 / 101،105 . 5 ،يرﺎﺒﻟا ﺢﺘﻓ ،ﱐﻼﻘﺴﻌﻟا ﺮﺠﺣ ﻦﺑا 1 / 477 . 6 ﻌﺟ ﻮﺑأ ﻆﻓﺎﳊا ،ﺲْﻴَـﻨُﺧ ﻦﺑ ﺲﻨﺧأ ﻦﺑ نﺎَﻤَﻴﻟا ﻦﺑ ﺮﻔﻌﺟ ﻦﺑ ِﻪﱠﻠﻟا ِﺪْﺒَﻋ ِﻦْﺑ ِﺪﱠﻤَُﳏ ِﻦْﺑ ِﻪﱠﻠﻟا ِﺪْﺒَﻋ مﺎﻣإ ،يﺪَﻨْﺴُﳌا ّيرﺎﺨﺒﻟا ّﻲﻔْﻌُْﳉا ﺮﻔ ﺔﻨﺳ ﰲﻮﺗ ،نﺎﻘﺗإو ﺔﻋﺎﲨو ٍﺔﱠﻨُﺳ ﺐﺣﺎﺻ ،قﺪﱢﺼﻟاو ﺔﻟاﺪﻌﻟا ﻞﻫأ ﻦﻣ ﲔﻓوﺮﻌﳌا ﻦﻣ ﻮﻫو ،ّيﺪَﻨْﺴُﳌﺎﺑ ﺐْﻘﱠﻠُـﻳ نﺎﻛو ،ﻩﺮﺼﻋ ﰲ ﺚﻳﺪﳊا 229 ،مﻼﺳﻹا ﺦﻳرﺎﺗ ،ﱯﻫﺬﻟا :ﺮﻈﻨﻳ .ه 5 / 608 .

قﻮﻓ " 1 َنﺎَﻛَو ، يِرﺎَﺨُﺒﻟا لﺎﻗ .َﻢْﻠِﻌﻟا َﻢْﻴِﻫاَﺮْـﺑِإ ُﻦﺑ ُﻞْﻴِﻋﺎَْﲰِإ َﺐَﻠَﻃَو ،ًﺎّﻴِﺳْﻮَُﳎ -ﷲا ﻪﲪر ْﻦِﻣ ِﰊَأ َﻊَِﲰ : ِﻪْﻳَﺪَﻳ ﺎَﺘﻠﻜﺑ ِكَرﺎَﺒُﳌا َﻦْﺑا َﺢﻓﺎَﺻَو ،ٍﺪْﻳَز َﻦﺑ َدﺎﱠَﲪ ىَأَرَو ، ٍﺲَﻧَأ ِﻦﺑ ِﻚِﻟﺎَﻣ " 2 . :ﻩﺪﻟﻮﻣ :ﻲﻧﺎﺜﻟا ﺪﻨﺒﻟا ﺎﲰا ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ﷲا ﺪﺒﻋ ﻮﺑأ ﺪﻟو ﱢﻂﲞ ﻩﺪﻟﻮﻣ ﺦﻳرﺎﺗ ﺪﺟو ﻪﱠﻧأ يرﺎﺨﺒﻟا ﺮﻛذ ﺪﻗو ،"ىرﺎﺨُﺒِﺑ" ،ﺔﺋﺎﻣو ﲔﻌﺴﺗو ﻊﺑرأ ﺔﻨﺳ ،لاﱠﻮﺷ ﺮﻬﺷ ﻦﻣ .ﻪﻴﺑأ ﻢﻴﻫاﺮﺑإ ﻦﲪﺮﻟا َﻞﻴﻠﺧ ﻪﱡﻣأ تأﺮﻓ ،ﻩﺮَﻐِﺻ ﰲ ﻩﺎﻨﻴﻋ ﺖﺒﻫذ مﻼﺴﻟاو ةﻼﺼﻟا ﻪﻴﻠﻋ ،مﺎﻨﳌا ﰲ " :ﺎﳍ لﺎﻘﻓ ﻪﻟ ﷲا ﱠدر ﺪﻗو ﺢﺒﺻﺄﻓ ،"ﻚﺋﺎﻜﺑ وأ ﻚﺋﺎﻋد ةﺮﺜﻜﺑ ﻩﺮﺼﺑ ﻚﻨﺑا ﻰﻠﻋ ﷲا ﱠدر ﺪﻗ ،ﻩﺬﻫ ﺎﻳ ﻩﺮﺼﺑ 3 . ﻩﺬﻴﻣﻼﺗو ﻪﺧﻮﻴﺷ :ﻲﻧﺎﺜﻟا عﺮﻔﻟا :ﻪﺧﻮﻴﺷ :لوﻷا ﺪﻨﺒﻟا ﲔﻧﺎﲦو ﻒﻟأ ﻦﻋ ﺖﺒﺘﻛ " :لﺎﻗ ﺚﻴﺣ ،خﻮﻴﺸﻟا ﻦﻣ ﲑﺜﻛ ﻰﻠﻋ ﷲا ﻪﲪر يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﺬﺧأ ﺪﻘﻟ ﻢﻬّﻠﻛ ﺚﻳﺪﺣ ﺐﺣﺎﺻ ّﻻإ ﻢﻬﻴﻓ ﺲﻴﻟ ﻼﺟر "ﺺﻘﻨﻳو ﺪﻳﺰﻳ ﻞﻤﻋو لﻮﻗ نﺎﳝﻹا :نﻮﻟﻮﻘﻳ اﻮﻧﺎﻛ 4 . ناﺪﻠﺒﻟا ﻰﻠﻋ ﻢﻫﺮﻬﺷأ ﺮﻛﺬﻧ 5 : .ﱢيﺪﻨْﺴُﳌا ﱢﻲِﻔْﻌُﳉا ِﺪﱠﻤَُﳏ ِﻦﺑ ِﷲا ِﺪْﺒَﻋ :ْﻦِﻣ َﻞﲢﺮﻳ ْنَأ َﻞْﺒَـﻗ ىَرﺎَﺨُﺒِﺑ َﻊَِﲰ .ِﻪِﺧﻮﻴُﺷ ِﱄاَﻮَﻋ ْﻦِﻣ َﻮُﻫَو ،َﻢْﻴِﻫاَﺮْـﺑِإ ِﻦﺑ ﱢﻲﱢﻜﻣ :ْﻦِﻣ ٍﺦﻠﺒﺑ ﺒﻋ :ْﻦِﻣ َوْﺮَِﲟ .ٍﺔَﻋﺎََﲨَو ، ِﻞْﻀَﻔﻟا ِﻦﺑ َﺔَﻗَﺪَﺻَو ، ٍﻖْﻴِﻘَﺷ ِﻦﺑ ِﻦَﺴَﳊا ِﻦﺑ ﱢﻲِﻠَﻋَو ،َنﺎَﻤْﺜُﻋ ِﻦﺑ َناَﺪ . َﲕَْﳛ ِﻦﺑ َﲕَْﳛ :ْﻦِﻣ َرْﻮُـﺑﺎَﺴْﻴَـﻨِﺑ .ﻰَﺳْﻮُﻣ ِﻦﺑ َﻢْﻴِﻫاَﺮْـﺑِإ :ﻦﻣ ﱢيﱠﺮﻟﺎَﺑ .ِعﺎﱠﺒﱠﻄﻟا ِﻦﺑ ﻰَﺴْﻴِﻋ ِﻦﺑ ِﺪﱠﻤَُﳏ :ﻦﻣ َداَﺪْﻐَـﺒِﺑ . ِﻞْﻴِﺒﱠﻨﻟا ٍﻢِﺻﺎَﻋ ﰊأ :ِﻦﻣ ةَﺮْﺼَﺒﻟﺎِﺑ 1 ،داﺪﻐﺑ ﺦﻳرﺎﺗ ،يداﺪﻐﺒﻟا ﺐﻴﻄﳋا 2 / 6 . 2 ،ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ،ﱯﻫﺬﻟا :ﺮﻈﻨﻳ 12 / 392 . 3 ص ،ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﳌا :ﺮﻈﻨﻳ 12 / 392 . 4 ،يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ حﺮﺷ ﰲ يرارﺪﻟا ﺐﻛاﻮﻜﻟا ،ﱐﺎﻣﺮﻜﻟا 1 / 11 . 5 ،ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ،ﱯﻫﺬﻟا 12 / 391 .

.ٍﻢْﻴَﻌُـﻧ ِﰊَأَو ،ﻰَﺳْﻮُﻣ ِﻦﺑ ِﷲا ِﺪْﻴَـﺒُﻋ :ْﻦِﻣ ِﺔَﻓْﻮُﻜْﻟﺎِﺑ .ﱢيِﺪْﻴَﻤُﳊا َ :ْﻦِﻣ َﺔﱠﻜَِﲟَو .ﱢﻲِﺴﻳَوُﻷا ِﺰْﻳِﺰَﻌﻟا ِﺪْﺒَﻋ :ْﻦِﻣ ِﺔَﻨْـﻳِﺪَﳌﺎَﺑ .ََﱘْﺮَﻣ ِﰊَأ َﻦﺑ َﺪْﻴِﻌَﺳ :َﺮﺼﲟ َﻦﺑ َمَدآ َ :ِمﺎﱠﺸﻟﺎَﺑو ٍسﺎَﻳِإ ِﰊَأ :ﻩﺬﻴﻣﻼﺗ :ﱐﺎﺜﻟا ﺪﻨﺒﻟا 1 ﱡِﰊْﺮَﳊا َقﺎَﺤْﺳِإ ُﻦﺑ ُﻢْﻴِﻫاَﺮْـﺑِإَو ،ٍِﰎﺎَﺣ ﻮُﺑَأَو ،ﱡيِﺬِﻣْﺮﱢـﺘﻟا ﻰَﺴْﻴِﻋ ﻮُﺑَأ :ﻢُﻬْـﻨِﻣ ،ٌﺮْـﻴِﺜَﻛ ٌﻖﻠﺧ ُﻪْﻨَﻋ ىَوَر ، .َنﻮَﺼ ُﳛ َﻻ ٌﻢﻣَأَو ،(ِﺢْﻴِﺤﱠﺼﻟا) يِواَر ﱡيِﺮْﺑَﺮِﻔﻟا َﻒُﺳْﻮُـﻳ ُﻦﺑ ُﺪﱠﻤَُﳏَو َوَرَو (ِﻪﺤْﻴِﺤَﺻ) ْﲑَﻏ ِﰲ ٌﻢِﻠْﺴُﻣ :ُﻪْﻨَﻋ ى .ﻪﺗﺎﻔﻟﺆﻣو ﻢﻠﻌﻠﻟ ﻪﺒﻠﻃ :ﺚﻟﺎﺜﻟا عﺮﻔﻟا :ﻢﻠﻌﻠﻟ ﻪﺒﻠﻃ :لوﻷا ﺪﻨﺒﻟا ﺚﻴﺣ بﺎﺘﻜﻟا ﰲ ﻮﻫو ﺚﻳﺪﳊا ﻆﻔﲝ ﻞﻐﺘﺸﻳ نﺎﻛو ﺮﻜﺒﻣ ﻦﺳ ﰲ ﻢﻠﻌﻟا يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﺐﻠﻃ" " ِبﺎﱠﺘُﻜﻟا ِﰲ ﺎَﻧَأَو ِﺚْﻳِﺪَﳊا َﻆْﻔِﺣ ُﺖْﻤِْﳍُأ" ﻪﺴﻔﻧ ﻦﻋ لﺎﻗ 2 ، ﻚﻟذ ﻰﻠﻋ ﺮﻤﺘﺳاو -ﷲا ﻪﲪر ﱴﺣ ّﺼﺣ .اﲑﺜﻛ اﲑﺧ ﻞ :ﻪﺗﺎﻔﻟﺆﻣ :ﻲﻧﺎﺜﻟا ﺪﻨﺒﻟا يرﺎﺨﺒﻟا ﻒﻟأ ﺪﻘﻟ – ﷲا ﻪﲪر ﻦﻣ ﺎﻫﲑﻏو ﻪﻣﻮﻠﻋو ﺚﻳﺪﳊا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻨﺘﻣ نﻮﻨﻓ ﰲ ةﲑﺜﻛ ﺎﺒﺘﻛ :عﻮﺒﻄﳌا ﻦﻣ ﺎﻬﻀﻌﺑ ﺮﻛﺬﻧ ﲔﺜﺣﺎﺒﻟاو ﲔﺳراﺪﻟا ةﺪﻤﻋ ﻪﺗﺎﻔﻟﺆﻣ ﺖﻧﺎﻛو نﻮﻨﻔﻟا 1 -ﺢﻴﺤﺼﻟا ﻊﻣﺎﺠﻟا ﻷو ﺎﻨﺘﺳارد ﻞﳏ ﻮﻫو يرﺎﺨﺒﻟا ﻦﻋ ﻪﻌﲰ ﺪﻘﻓ ﻪﺘﻴﳘ -ﷲا ﻪﲪر ﲑﺜﻛ ﻖﻠﺧ يﺮﺑﺮﻔﻟا لﺎﻗ اﺬﻟو 3 -ﷲا ﻪﲪر ٌﺪَﺣَأ ْﻢُﻬْـﻨِﻣ َﻖْﺒَـﻳ َْﱂ ﺎًﻔْﻟَأ ﲔﻌﺒﺳ ﻮﳓ ﻲﻌﻣ يرﺎﺨﺒﻟا ﻦﻣ ﺢﻴﺤﺼﻟا َﻊَِﲰ" "يِْﲑَﻏ 4 . 1 ﻖﺑﺎﺴﻟا رﺪﺼﳌا :ﺮﻈﻨﻳ ، 12 / 394 . 2 ،ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ،ﱯﻫﺬﻟا 12 / 391 . 3 ِﷲا ِﺪْﺒَﻋ ﻮُﺑَأ ِﻦﺑ ِﺮَﻄَﻣ ِﻦﺑ َﻒُﺳْﻮُـﻳ ُﻦﺑ ُﺪﱠﻤَُﳏ ِﷲا ِﺪْﺒَﻋ ﻮُﺑَأ ،ُِﱂﺎَﻌﻟا ،ُﺔَﻘﱢـﺜﻟا ،ُثﱢﺪَﺤُﳌا ،ٍﺮَﻄَﻣ ِﻦﺑ َﻒُﺳْﻮُـﻳ ُﻦﺑ ُﺪﱠﻤَُﳏ ٍﺮْﺸِﺑ ِﻦﺑ ِﺢِﻟﺎَﺻ َﺮْـﺑَﺮَﻔِﺑ ُﻪْﻨِﻣ ُﻪَﻌَِﲰ ،ﱢيِرﺎَﺨُﺒﻟا ِﷲا ِﺪْﺒَﻋ ِﰊَأ ْﻦَﻋ (ِﺢْﻴِﺤﱠﺼﻟا ِﻊِﻣﺎَﳉا) يِواَر ،ﱡيِﺮْﺑَﺮِﻔﻟا ﰲﻮﺗ ،ِﲔﺗﱠﺮَﻣ 320 ، ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ، 15 / 10 . 4 ،ﺔﻳﺎﻬﻨﻟاو ﺔﻳاﺪﺒﻟا ،ﲑﺜﻛ ﻦﺑا 14 / 527 .

2 -.دﺮﻔﻤﻟا بدﻷا ﻪﺘﻌﺒﻃ ﺔﻴﻣﻼﺳﻹا ﺮﺋﺎﺸﺒﻟا راد – ، توﲑﺑ 1409 – 1989 داﺆﻓ ﺪﻤﳏ : ﻖﻴﻘﲢ ، ،ﻲﻗﺎﺒﻟاﺪﺒﻋ : ءاﺰﺟﻷا دﺪﻋ 1 . ،ﱃوﻷا :ﺔﻌﺒﻄﻟا ،ضﺎﻳﺮﻟا ،ﻊﻳزﻮﺘﻟاو ﺮﺸﻨﻠﻟ فرﺎﻌﳌا ﺔﺒﺘﻜﻣ ﻪﺘﻌﺒﻃو 1419 ـﻫ -1998 ،م ﺮﺻﺎﻧ ﺪﻤﳏ :ثﺪﶈا ﺦﻴﺸﻟا ﺔﻣﻼﻌﻟا تﺎﻘﻴﻠﻌﺗو تﺎﳚﺮﲣ ﻦﻣ اًﺪﻴﻔﺘﺴﻣ ،يﲑﻫﺰﻟا ﲔﻣأ ﻦﺑ ﲑﲰ ﻖﻴﻘﺤﺘﺑ :ءاﺰﺟﻷا دﺪﻋ ،ﱐﺎﺒﻟﻷا ﻦﻳﺪﻟا 1 . 3 ةﺪﻋ ﻊﺒﻃ .ﺮﻴﺒﻜﻟا ﺦﻳرﺎﺘﻟا :ﺎﻬﻨﻣ تﺎﻌﺒﻃ دﺎﺑآ رﺪﻴﺣ ،ﺔﻴﻧﺎﻤﺜﻌﻟا فرﺎﻌﳌا ةﺮﺋاد ﺔﻌﺒﻃ – نﺎﺧ ﺪﻴﻌﳌا ﺪﺒﻋ ﺪﻤﳏ :ﺔﺒﻗاﺮﻣ ﺖﲢ ﻊﺒﻃ ،ﻦﻛﺪﻟا :ءاﺰﺟﻷا دﺪﻋ 8 . 4 -:ﺎﻬﻨﻣ تﺎﻌﺒﻃ ةﺪﻋ ﻊﺒﻃ .ﻂﺳوﻷا ﺦﻳرﺎﺘﻟا ثاﱰﻟا راد ﺔﺒﺘﻜﻣ ، ﻲﻋﻮﻟا راد ﻪﺘﻌﺒﻃ :ﺔﻌﺒﻄﻟا ،ﺪﻳاز ﻢﻴﻫاﺮﺑإ دﻮﻤﳏ ،ﻖﻴﻘﲢ ةﺮﻫﺎﻘﻟا ، ﺐﻠﺣ ،ﱃوﻷا 1397 – 1977 .ﺪﺣاو بﺎﺘﻛ ﰲ ﲔﺋﺰﺟ :ءاﺰﺟﻷا دﺪﻋ ، 5 -.ﺮﻴﻐﺼﻟا ﺦﻳرﺎﺘﻟا 6 :ﺎﻬﻨﻣ تﺎﻌﺒﻃ ةﺪﻋ ﻊﺒﻃ .دﺎﺒﻌﻟا لﺎﻌﻓأ ﻖﻠﺧ ﺔﻳدﻮﻌﺴﻟا فرﺎﻌﳌا راد ﺔﻌﺒﻃ :ءاﺰﺟﻷا دﺪﻋ ،ةﲑﻤﻋ ﻦﲪﺮﻟا ﺪﺒﻋ .د :ﻖﻴﻘﲢ ضﺎﻳﺮﻟا 1 . 7 -.ةﻼﺼﻟا ﻲﻓ ﻦﻳﺪﻴﻟا ﻊﻓﺮﺑ ﻦﻴﻨﻴﻌﻟا ةﺮﻗ ﻪﺘﻌﺒﻃ ﻢﻗرﻷا راد – ، ﱃوﻷا ﺔﻌﺒﻄﻟا ،ﺖﻳﻮﻜﻟا 1404 – 1983 : ءاﺰﺟﻷا دﺪﻋ ،ﻒﻳﺮﺸﻟا ﺪﲪأ : ﻖﻴﻘﲢ ، 1 . .ﻪﺗﺎﻓوو ﻪﺘﻨﺤﻣو ﻪﻴﻠﻋ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ءﺎﻨﺛ :ﻊﺑاﺮﻟا عﺮﻔﻟا :ﻪﻴﻠﻋ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ءﺎﻨﺛ :لوﻷا ﺪﻨﺒﻟا ﻢ ِﺟاﱠﱰﻟا بﺎﺤﺻأو ءﺎﻤﻠﻌﻟا لاز ﺎﻤﻓ ، ﺢﻴﺤﺼﻟا ﻊﻣﺎﳉا ﻪﺑﺎﺘﻜﻟ لﻮﺒﻘﻟا يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻺﻟ ﷲا ﻞﻌﺟ ﺼﻟا" ﻪﺑﺎﺘﻛ ﻰﻠﻋو ﻪﻴﻠﻋ نﻮﻨﺜُﻳ ﻩﺮﺼﻋ ﺬﻨﻣ لاﻮﻗأ ﺾﻌﺑ ﻩﺬﻫو ؛ءﺎﻨﺛ ﺎﳝأ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﻪﻴﻠﻋ ﲎﺛأ ﺪﻗو ،"ﺢﻴﺤ :ﻪﻴﻠﻋ ﻢﻠِﻌﻟا ﻞﻫأ ءﺎﻨﺛو

ﺪﲪأ مﺎﻣﻹا لﺎﻗ 1 -ﷲا ﻪﲪر ّيِرﺎَﺨُﺒْﻟا ﻞﻴِﻋﺎَْﲰِإ ﻦْﺑ ﺪﱠﻤَُﳏ ﻞﺜﻣ نﺎﺳاﺮﺧ ﺖﺟﺮﺧأ ﺎَﻣ" : 2 "" يرﺎﺨﺒﻟا لﺎﻗ -ﷲا ﻪﲪر ﺖﻨﻛ ﺎﲟرو ﲏﻳﺪﳌا ﻦﺑ ﻲﻠﻋ ﺪﻨﻋ ﻻإ ﺪﺣأ ﺪﻨﻋ ﻲﺴﻔﻧ تﺮﻐﺼﺘﺳا ﺎﻣ" : "ِﻪْﻴَﻠَﻋ بﺮﻏأ 3 . ِّﲏﻳِﺪَﻤْﻟا ﻦﺑ ّﻲﻠَﻋ َنﺎَﻜَﻓ" 4 ﻞﺜﻣ ىأر ﺎَﻣ ُﻪﱠﻧِﺈَﻓ ﻪﻟْﻮَـﻗ اﻮﻋد لﻮُﻘَـﻳ ّيِرﺎَﺨُﺒﻟا ﻦَﻋ ﻚِﻟَذ ﻪﻐﻠﺑ اذِإ "ﻪﺴﻔَﻧ 5 . ﻢﻠﺴﻣ مﺎﻣﻹا لﺎﻗ 6 -ﷲا ﻪﲪر ،َْﲔِﺛﱢﺪَﺤُﳌا َﺪﱢﻴَﺳَو ،ﻦﻳِذﺎَﺘْﺳُﻷا َذﺎَﺘْﺳُأ ﺎَﻳ َﻚﻴﻠﺟر ْﻞﱢﺒَـﻗُأ ِﲏْﻋَد" : َﳊا َﺐﻴﺒﻃَو ِﻪِﻠَﻠِﻋ ِﰲ ِﺚْﻳِﺪ 7 ." ﱡيِﺬِﻣْﺮﱢـﺘﻟا ﻰَﺴْﻴِﻋ ﻮُﺑَأ َلﺎَﻗَو 8 -ﷲا ﻪﲪر ِﺦْﻳِرﺎﱠﺘﻟاَو ِﻞَﻠِﻌﻟا َﲎْﻌَﻣ ِﰲ َنﺎَﺳاَﺮُِﲞ َﻻَو ِقاَﺮِﻌﻟﺎِﺑ َرَأ َْﱂ" : َﻞْﻴِﻋﺎَْﲰِإ ِﻦﺑ ِﺪﱠﻤَُﳏ ْﻦِﻣ َﻢَﻠْﻋَأ ِﺪْﻴِﻧﺎَﺳَﻷا ِﺔَﻓِﺮْﻌَﻣَو 9 " 1 ﺔﻨﺳ ﺪﻟو ،ﻞﺒﻨﺣ ﻦﺑ ﺪﲪأ ﷲا ﺪﺒﻋ ﻮﺑأ مﺎﻣﻹا ﻮﻫ 164 ﺖﺒﺜﻓ ،نآﺮﻘﻟا ﻖﻠﺧ ﺔﻨﺘﻔﺑ ﻲﻠﺘﺑا ،ﻲﻠﺒﻨﳊا ﺐﻫﺬﳌاو ،ﺪﻨﺴﳌا ﺐﺣﺎﺻ .ه ﺔﻨﺴﻟا ﻞﻫأ مﺎﻣإ نﻮﻜﻳ نأ ﻖﺤﺘﺳﺎﻓ ،ءﻼﺘﺑﻻا ﻰﻠﻋ ﱪﺻو ،ﻖﳊا ﻰﻠﻋ ﺔﻨﺳ ﰲﻮﺗ ،ﺔﻋﺎﻤﳉاو 241 ، ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ﺮﻈﻧأ .ه 11 / 177 . 2 24 / 451 . 3 ،ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﳌا 24 / 451 . 4 ِﻣْﺆُﳌا ُﺮْـﻴِﻣَأ ،ُﺔﱠﺠُﳊا ،ُمﺎَﻣِﻹا ،ُﺦْﻴﱠﺸﻟا ،ٍﺮَﻔْﻌَﺟ ِﻦﺑ ِﷲا ِﺪْﺒَﻋ ُﻦﺑ ﱡﻲِﻠَﻋ ﱢِﲏْﻳِﺪَﳌا ُﻦْﺑا ،ِﻦَﺴَﳊا ﻮُﺑَأ ِﰲ َْﲔِﻨ ِﺚْﻳِﺪَﳊا -يرﺎﺨﺒﻟا ﺦﻴﺷ ﺐﺣﺎﺻ ، ﺔﻨﺳ ﰲﻮﺗ ،لﺎﺟﺮﻟا ﺔﻓﺮﻌﻣو ﺚﻳﺪﳊا ﻞﻠﻋ 178 ،ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ،ﱯﻫﺬﻟا :ﺮﻈﻨﻳ ،ـﻫ 11 / 42 . 5 ،يرﺎﺒﻟا ﺢﺘﻓ ،ﱐﻼﻘﺴﻌﻟا ﺮﺠﺣ ﻦﺑا 1 / 347 . 6 ﺑﺎﺴﻴﻨﻟا يﲑﺸﻘﻟا ، ﻢﻠﺴﻣ ﻦﺑ جﺎﺠﳊا ﻦﺑ " ﺐﺣﺎﺻ ، يرﻮ ﺢﻴﺤﺼﻟا " ، -يرﺎﺨﺒﻟا ﺬﻴﻤﻠﺗ ﺔﻨﺳ ﰲﻮﺗ ، 261 ،ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ،ﱯﻫﺬﻟا :ﺮﻈﻨﻳ ،ـﻫ 12 / 557 . 7 ،ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﳌا 12 / 432 . 8 ، ﻢﻠﻌﻟا ، ﻆﻓﺎﳊا ،ﻦﻜﺴﻟا ﻦﺑ ةرﻮﺳ ﻦﺑ ﺪﻳﺰﻳ ﻦﺑ ﻰﺴﻴﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ﻮﻫ : ﻞﻴﻗو ، كﺎﺤﻀﻟا ﻦﺑ ﻰﺳﻮﻣ ﻦﺑ ةرﻮﺳ ﻦﺑ ﻰﺴﻴﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ،ﺮﻳﺮﻀﻟا يﺬﻣﱰﻟا ﻲﻤﻠﺴﻟا ﻰﺴﻴﻋ ﻦﺑا عرﺎﺒﻟا ، مﺎﻣﻹا ، " ﻊﻣﺎﳉا ،ِﻩَِﱪِﻛ ِﰲ ﱠﺮَﺿَأ ُﻪﱠﻧَأ ُﺢْﻴِﺤﱠﺼﻟاَو ،ﻰَﻤْﻋَأ َﺪِﻟُو :َﻞْﻴِﻘَﻓ ،ِﻪْﻴِﻓ َﻒِﻠُﺘْﺧا ،" ،َﻢْﻠِﻌﻟا ِﻪِﺘَﺑﺎَﺘِﻛَو ِﻪِﺘَﻠْﺣِر َﺪْﻌَـﺑ -يرﺎﺨﺒﻟا ﺬﻴﻤﻠﺗ ﺔﻨﺳ ﰲﻮﺗ ، 279 ،ﻖﺑﺎﺴﻟا رﺪﺼﳌا ،ـﻫ 13 / 270 . 9 ،ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﳌا 12 / 432 .

ﻲﻣراﺪﻟا ٍﺪﱠﻤَُﳏ ﻮُﺑَأ َلﺎَﻗ 1 -ﷲا ﻪﲪر ﺎَﻨُﺻَﻮْﻏَأَو ﺎَﻨُﻤَﻠْﻋَأَو ﺎَﻨُﻬَﻘْـﻓَأ ﱡيِرﺎَﺨُﺒْﻟا َﻞﻴِﻋﺎَْﲰِإ ُﻦْﺑ ُﺪﱠﻤَُﳏ" : "ﺎًﺒَﻠَﻃ ﺎَﻧُﺮَـﺜْﻛَأَو 2 . ﻪﺗﺎﻓوو ﻪﺘﻨﺤﻣ :ﻲﻧﺎﺜﻟا ﺪﻨﺒﻟا :ﻪﺘﻨﺤﻣ :ﻻوأ ﺔﻋﺎﲨ سأر ﻰﻠﻋ ﻲﻠﻫﺬﻟا ﲕﳛ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ﻪﺨﻴﺷ ﻊﻣ ﺖﻧﺎﻛ ﱃوﻷا ،ﲔﺗّﺮﻣ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﻦِﺤُﺘﻣا ﻦﻣ ﺎﻣأو يرﺎﲞ ﻢﻛﺎﺣ ﻊﻣ ﺔﻴﻧﺎﺜﻟا ﻪﺘﻨﳏ ﻪﻟﺰﻨﻣ ﺮﻀﳛ نأ لﺄﺳ ىرﺎﲞ ﺔﻔﻴﻠﺧ ﲑﻣﻷا ﻲﻠﻫﺬﻟا ﺪﲪأ ﻦﺑ ﺪﻟﺎﺧ أﺮﻘﻴﻓ » ﻊﻣﺎﳉا « و » ﺦﻳرﺎﺘﻟا « ﺮﻓ ،ﻩﺪﻨﻋ رﻮﻀﳊا ﻦﻋ ﷲا ﺪﺒﻋ ﻮﺑأ ﻊﻨﺘﻣﺎﻓ ﻩدﻻوأ ﻰﻠﻋ ﺎﺴﻠﳎ ﺪﻘﻌﻳ نأ ﻪﻠﺳا ،مﻮﻗ نود ﺎﻣﻮﻗ عﺎﻤﺴﻟﺎﺑ ﺺﺧأ نأ ﲏﻌﺴﻳ ﻻ : َلﺎَﻗَو ﺎﻀﻳأ ﻚﻟذ ﻦﻋ ﻊﻨﺘﻣﺎﻓ ﻢﻫﲑﻏ ﻩﺮﻀﳛ ﻻ ﻩدﻻوﻷ ﻦﻋ ﻩﺎﻔﻧو ،ﻪﺒﻫﺬﻣ ﰲ اﻮﻤﻠﻜﺗ ﱴﺣ ،ﻪﻴﻠﻋ ىرﺎﺨﺒﺑ ﻩﲑﻏو ءﺎﻗرﻮﻟا ﰊأ ﻦﺑ ﺚﻳﺮﲝ ﺪﲪأ ﻦﺑ ﺪﻟﺎﺧ نﺎﻌﺘﺳﺎﻓ ﻞﻴِﻋﺎَْﲰِإ ﻦﺑ ﺪﱠﻤَُﳏ ﷲا ﺪﺒﻋ ﻮُﺑَأ ﻢﻬﻴﻠﻋ ﺎﻋﺪﻓ ،ﺪﻠﺒﻟا ﻢﻬﺴﻔﻧأ ﰲ ﻪﺑ ﱐوﺪﺼﻗ ﺎﻣ ﻢﻫرأ ﻢﻬﻠﻟا : َلﺎَﻗ ...ﻢﻬﻴﻟﺎﻫأو ﻢﻫدﻻوأو 3 :ﻪﺗﺎﻓو :ﺎﻴﻧﺎﺛ " ِةَﻼَﺻ َﺪْﻌَـﺑ ِﺮْﻄِﻔﻟا َمْﻮَـﻳ َﻦِﻓُدَو ،ِءﺎَﺸﻌﻟا ِةَﻼَﺻ َﺪْﻨِﻋ ،ِﺮْﻄِﻔﻟا َﺔَﻠْـﻴَﻟ ، ِﺖْﺒﱠﺴﻟا َﺔَﻠْـﻴَﻟ ﱡيِرﺎَﺨُﺒﻟا َﱢﰲُﻮُـﺗ ،ِْﲔَـﺘَـﺋﺎﻣَو َْﲔِﺴَْﲬَو ﱟﺖِﺳ َﺔَﻨَﺳ ،ِﺮْﻬﱡﻈﻟا ًﺎﻣْﻮَـﻳ َﺮَﺸَﻋ َﺔَﺛَﻼَﺛ ﱠﻻِإ ًﺔَﻨَﺳ َْﲔﱢـﺘِﺳَو ِْﲔَـﺘَﻨْـﺛا َشﺎَﻋَو ًﺔﲪر ﷲا ُﻪﲪر ًﺔﻌﺳاو " 4 . 1 ، ﻲﻣراﺪﻟا ، ﻲﻤﻴﻤﺘﻟا ، ﺪﻴﻌﺳ ﻮﺑأ ، رﺎﻳﺪﻟا ﻚﻠﺗ ﺦﻴﺷ ﺪﻗﺎﻨﻟا ، ﻆﻓﺎﳊا ، ﺔﻣﻼﻌﻟا ، مﺎﻣﻹا ،ﺪﻴﻌﺳ ﻦﺑ ﺪﻟﺎﺧ ﻦﺑ ﺪﻴﻌﺳ ﻦﺑ نﺎﻤﺜﻋ ا " ﺐﺣﺎﺻ ، ﱐﺎﺘﺴﺠﺴﻟا ﺔﻨﺳ ﰲﻮﺗ ،"ﺪﻨﺴﳌ 255 ،ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﳌا ،ـﻫ 13 / 319 . 2 ،ﺔﻳﺎﻬﻨﻟاو ﺔﻳاﺪﺒﻟا ،ﲑﺜﻛ ﻦﺑا 11 / 33 . 3 ،داﺪﻐﺑ ﺦﻳرﺎﺗ ،يداﺪﻐﺒﻟا ﺐﻴﻄﳋا :ﺮﻈﻨﻳ 2 / 32 . 4 ا ،ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ،ﱯﻫﺬﻟ 12 / 468 .

ﻱﺭﺎﺨﺒﻟﺍ ﺢﻴﺤﺻ ﻦﻋ ﺓﺬﺒﻧ :ﻲﻧﺎﺜﻟﺍ ﺐﻠﻄﳌﺍ

ﺏﺎﺘﻜﻟﺍ ﻢﺳﺍ :ﻝﻭﻷﺍ ﻉﺮﻔﻟﺍ

ﻒﻴﻟﺄﺘﻟﺍ ﺐﺒﺳ :ﻲﻧﺎﺜﻟﺍ ﻉﺮﻔﻟﺍ

ﺔﻴﻤﻠﻌﻟﺍ ﺏﺎﺘﻜﻟﺍ ﺔﻤﻴﻗ :ﺚﻟﺎﺜﻟﺍ ﻉﺮﻔﻟﺍ

يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ ﻦﻋ ةﺬﺒﻧ :ﻲﻧﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﻤﻟا بﺎﺘﻜﻟا ﻢﺳا :لوﻷا عﺮﻔﻟا يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﻰﲰ -ﷲا ﻪﲪر ﻰﱠﻠَﺻ ِﻪﱠﻠﻟا ِلﻮُﺳَر َﺚﻳِﺪَﺣ ﻦﻣ ﺪﻨﺴﳌا ﺢﻴِﺤﱠﺼﻟا ﻊِﻣﺎَْﳉا" ﻪﺑﺎﺘﻛ ﻪﻣﺎﻳأو ﻪﺘﻨﺳو َﻢﱠﻠَﺳَو ِﻪْﻴَﻠَﻋ ُﻪﱠﻠﻟا 1 ." :بﺎﺘﻜﻟا ناﻮﻨﻋ تادﺮﻔﻣ :ﻊﻣﺎﺠﻟا ،ﲑﺴﻟاو ،تﻼﻣﺎﻌﳌاو ،تادﺎﺒﻌﻟاو ،ﺪﺋﺎﻘﻌﻟا ﻦﻣ باﻮﺑﻷا ﻊﻴﲨ ﻪﻔﻟﺆﻣ ﻪﻴﻓ ﻊﻤ َﳚ بﺎﺘﻛ ﻞﻛ يرﺎﺨﺒﻠﻟ ﺢﻴﺤﺼﻟا ﻊﻣﺎﳉا" ﻞﺜﻣ ،ﺔﻣﺎﻴﻘﻟا مﻮﻳ رﺎﺒﺧأو ،ﱳﻔﻟاو ،قﺎﻗﱢﺮﻟاو ،ﺐﻗﺎﻨﳌاو 2 .ﺔﻴﻧﺎﲦ ﻲﻫو ،" :ﺢﻴِﺤﱠﺼﻟا .ﺢﻴﺤﺼﻟا ﺚﻳﺪﳊا طوﺮﺷ ﻪﻴﻓ تﺮﻓﻮﺗ يﺬﻟا :ﺪﻨﺴﻤﻟا ٍنﺎﻌﻣ ﺔﺛﻼﺛ ﻪﻟ 3 ا ﺚﻳﺪﳊا ﺎﻬﻨﻣ ، اﺪﻨﺳ ﻞﺼﺘﳌا عﻮﻓﺮﳌ 4 . ﻒﻴﻟﺄﺘﻟا ﺐﺒﺳ :ﻲﻧﺎﺜﻟا عﺮﻔﻟا ﺮﺠﺣ ﻦﺑا ﻆﻓﺎﳊا َﺮَﻛَذ ﻻو ،"ﺢﻴﺤّﺼﻟا ﻊﻣﺎﳉا" يرﺎﺨﺒﻟا ﻒﻴﻨﺼﺘﻟ ﺔﺜِﻋﺎﺒﻟا بﺎﺒﺳﻷا ﻦﻣ ًﺔﺛﻼﺛ ﺎﻤﻴﻓ ﺎﻬﺼﻴﺨﻠﺗ ﻦﻜﳝو ،يرﺎﺨﺒﻟا ىﺪﻟ ﻪﻔﻴﻨﺼﺗ ﺚﻋاﻮﺑ ﺖﻛﱠﺮﺣ ﱵﻟا ﻲﻫ ًﺔﻌﻤﺘﳎ ﺎﻬﱡﻠﻛ نﻮﻜﺗ ْنأ ﻦﻣ ﻊﻧﺎﻣ :ﻲﻠﻳ 1 ﺢﻴﺤﱠﺼﻟا ﺚﻳﺪﳊا ﺪﻳﺮﲡ أَر ﺎﱠﻤَﻟ ﻚﻟذو ﻩﲑﻏ ﻦﻣ ى ّيِرﺎَﺨُﺒﻟا – ﷲا ﻪﲪر ﺔَﻌِﻣﺎَﺟ ﻒﻴﻧﺎﺼﺘﻟا كﺮﺤﻓ ﲔﲰ ﻪﺜﻐﻟ لﺎَﻘُـﻳ َﻼَﻓ ﻒﻴِﻌْﻀﱠﺘﻟا ُﻪﻠَﻤْﺸَﻳ ﺎَﻬْـﻨِﻣ ﲑﺜﻜْﻟاَو ﲔﺴﺤﺘﻟاو ﺢﻴِﺤْﺼﱠﺘﻟا ﺖ َﲢ ﻞﺧْﺪﻳ ﺎَﻣ ﲔَﺑ ﻣ ﻪﻌﲰ ﺎﻣ ﻪﻣﺰﻋ ىﻮﻗو ﲔِﻣَأ ِﻪﻴِﻓ بﺎﺗﺮﻳ َﻻ يِﺬﱠﻟا ﺢﻴ ِﺤﱠﺼﻟا ﺚﻳِﺪَﳊا ﻊﻤﳉ ﻪﺘﳘ قﺎﺤﺳإ ﻪﺨﻴﺷ ﻦ – ﻪﲪر ﷲا . 2 -اَر ﻦﺑ قﺎَﺤْﺳِإ ﺪْﻨِﻋ ﺎﱠﻨُﻛ ّيِرﺎَﺨُﺒﻟا ﻞﻴِﻋﺎَْﲰِإ ﻦﺑ ﺪﱠﻤَُﳏ ﷲا ﺪﺒﻋ ﻮُﺑَأ َلﺎَﻗ ﻪﻳﻮُﻫ ﻢﺘﻌﲨ ﻮَﻟ َلﺎَﻘَـﻓ ﻊﲨ ِﰲ تﺬﺧﺄَﻓ ِﱯﻠﻗ ِﰲ ﻚِﻟَذ ﻊﻗَﻮَـﻓ َلﺎَﻗ َﻢﱠﻠَﺳَو ِﻪْﻴَﻠَﻋ ُﻪﱠﻠﻟا ﻰﱠﻠَﺻ ِﻪﱠﻠﻟا َلﻮُﺳَر ﺔﱠﻨُﺳ ﺢﻴﺤﺼﻟ اﺮﺼَﺘُْﳐ ﺎﺑﺎﺘﻛ ﺢﻴِﺤﱠﺼﻟا ﻊِﻣﺎَْﳉا 5 . 1 ،يرﺎﺒﻟا ﺢﺘﻓ ،ﱐﻼﻘﺴﻌﻟا ﺮﺠﺣ ﻦﺑا 1 / 8 . 2 ص ،ﺚﻳﺪﳊا ﺢﻠﻄﺼﻣ ﲑﺴﻴﺗ ،نﺎﺤﻃ دﻮﻤﳏ 208 . 3 ص ،ﻪﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﳌا :ﺮﻈﻨﻳ 19 . 4 ص ،ﻪﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﳌا 19 . 5 ،يرﺎﺒﻟا ﺢﺘﻓ ،ﱐﻼﻘﺴﻌﻟا ﺮﺠﺣ ﻦﺑا 1 / 7 .

3 ّيِرﺎَﺨُﺒﻟا ﻞﻴِﻋﺎَْﲰِإ ﻦﺑ ﺪﱠﻤَُﳏ ﷲا ﺪﺒﻋ ﻮُﺑَأ َلﺎَﻗ " ْﻴَﻠَﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ِﱯﱠﻨﻟا ﺖْﻳَأَر ﻒِﻗاَو ﲏﻧﺄﻛو ﻢﻠﺳَو ِﻪ ﺢﻴِﺤﱠﺼﻟا ﻊِﻣﺎَْﳉا جاَﺮْﺧِإ ﻰﻠﻋ ِﲏَﻠ َﲪ يِﺬﱠﻟا " 1 . ﺎﻀْﻳَأ يِﺮﺑﺮﻔْﻟا َلﺎَﻗ " َر لﻮُﻘَـﻳ قارﻮﻟا ِﰎﺎَﺣ ﰊأ ﻦﺑ ﺪﱠﻤَُﳏ ﺖﻌَِﲰ ِﰲ ّيِرﺎَﺨُﺒﻟا ﻞﻴِﻋﺎَْﲰِإ ﻦﺑ ﺪﱠﻤَُﳏ ﺖْﻳَأ ﻒﻠﺧ ﻲﺸﳝ مﺎَﻨَﻤْﻟا ﱯﻨﻟاو ﻊﻓر ﺎﻤﻠﻜَﻓ ﻲﺸﳝ ﻊﺿﻮﻤْﻟا ﻚِﻟَذ ِﰲ ﻪﻣﺪﻗ ّيِرﺎَﺨُﺒﻟا ﻊﺿو ﻪﻣﺪﻗ ،ﻢﻬَﻔْﻟا ﻞﻫأ ﻦﻣ َنﺎَﻛَو ﻞْﻴَﻀُﻓ ﻦﺑ ﻢﳒ ﺖﻌَِﲰ لﻮُﻘَـﻳ يِﺮﺑﺮﻔْﻟا ﺖﻌَِﲰ يﺪﻋ ﻦﺑ ﺪ ْﲪَأ ﻮُﺑَأ ﻆِﻓﺎَْﳊا َلﺎَﻗَو َﻓ لﻮُﻘَـﻳ ﺎﻀْﻳَأ ُﻩآَر ﻪﻧَأ مﺎَﻨَﻤْﻟا اَﺬَﻫ ﻮَْﳓ ﺮﻛﺬ " 2 . ﺔﻴﻤﻠﻌﻟا بﺎﺘﻜﻟا ﺔﻤﻴﻗ :ﺚﻟﺎﺜﻟا عﺮﻔﻟا ﷲا ﺪﺒﻋ ﻮﺑأ َلﺎَﻗ – ﷲا ﻪﲪر ِﺢْﻴِﺤﱠﺼﻟا َﻦِﻣ ُﺖﻛﺮﺗ ﺎَﻣَو ،ًﺎﺤْﻴِﺤَﺻ ﱠﻻِإ ِبﺎَﺘِﻜﻟا ِﰲ ْجﱢﺮﺧَأ َْﱂ" : "ُﺮَـﺜْﻛَأ 3 . " نآﺮﻘﻟا ﺪﻌﺑ ﺐﺘﻜﻟا ﺢﺻأ نأ ﻰﻠﻋ ﷲا ﻢﻬﲪر ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﻖﻔﺗا ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟا نﺎﺤﻴﺤﺼﻟا ﺰﻳﺰﻌﻟا ﺪﺋاﻮﻓ ﺎﳘﺮﺜﻛأو ﺎﻤﻬﺤﺻأ يرﺎﺨﺒﻟا بﺎﺘﻛو لﻮﺒﻘﻟﺎﺑ ﺔﻣﻷا ﺎﻤﻬﺘﻘﻠﺗو " 4 . ﻲﻠﻴﻘﻌﻟا ﻪﻴﻠﻋ ﲎﺛأ 5 ﲕﳛَو ﻞَﺒْﻨَﺣ ﻦﺑ ﺪ ْﲪَأ ﻰﻠﻋ ﻪﺿﺮﻋ ﺢﻴِﺤﱠﺼﻟا بﺎﺘﻛ ّيِرﺎَﺨُﺒﻟا ﻒﻟأ ﺎﳌ" :ﻼﺋﺎﻗ ﱢﺼﻟﺎِﺑ ُﻪَﻟ اوﺪﻬﺷو ﻩﻮﻨﺴﺤﺘﺳﺎﻓ ﻢﻫﲑَﻏَو ِّﲏﻳِﺪَﻤْﻟا ﻦﺑ ﻰﻠَﻋو ﲔِﻌﻣ ﻦﺑ َلﺎَﻗ ﺚﻳِدﺎَﺣَأ ﺔَﻌَـﺑْرَأ ِﰲ ﻻا ِﺔﱠﺤ "ﺔَﺤﻴِﺤَﺻ ﻲِﻫَو ّيِرﺎَﺨُﺒﻟا لﻮَﻗ ﺎَﻬﻴِﻓ لْﻮَﻘْﻟاَو ّﻲِﻠﻴﻘﻌْﻟا 6 . -"ﻪﻋزﺎﻧ ﻦﻣ لﻮﻗ ﻰﻠﻋ ًﺎﺤﺟار ﻪﻴﻓ ﻪﻟﻮﻗ نﻮﻜﻳ ﻪﺤﺤﺻ ﺎﳑ يرﺎﺨﺒﻟا ﻰﻠﻋ ﺮﻜﻧأ ﺎﻣ رﻮﻬﲨ" 7 يأ ، يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻺﻟ نﻮﻜﻳ ﺮﻔﻈﻟا نأ يأ – ﷲا ﻪﲪر -. 1 رﺪﺼﳌا ﻖﺑﺎﺴﻟا 1 / 7 . 2 ،ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﳌا 1 / 7 . 3 ،ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ،ﱯﻫﺬﻟا 12 / 471 . 4 ،جﺎﻬﻨﳌا ،يوﻮﻨﻟا ﻦﻳﺪﻟا ﻲﳏ 1 / 14 . 5 ،"ءﺎﻔﻌﻀﻟا" بﺎﺘﻛ ﻒﻨﺼﻣ ، يزﺎﺠﳊا ﻲﻠﻴﻘﻌﻟا ، دﺎﲪ ﻦﺑ ﻰﺳﻮﻣ ﻦﺑ وﺮﻤﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ ، ﺮﻔﻌﺟ ﻮﺑأ ﺪﻗﺎﻨﻟا ﻆﻓﺎﳊا مﺎﻣﻹا ِﺚْﻳِﺪَﳊا ﱂﺎﻋ ،ِرْﺪَﻘﻟا ُﻞﻴﻠﺟ ،ٌﺔَﻘِﺛ ﱡﻲِﻠْﻴَﻘُﻌﻟا ٍﺮَﻔْﻌَﺟ ﻮُﺑَأ ،ﱡﻲِﺳﺎَﻔﻟا َنﺎﱠﻄَﻘﻟا ُﻦﺑ ِﻦَﺴَﳊا ﻮُﺑَأ ﻲِﺿﺎَﻘﻟا َلﺎَﻗ ﻮﺗ ، ِﻆْﻔِﳊا ِﰲ مﱠﺪَﻘُﻣ ، ﰲ ﺔﻨﺳ 322 ،ءﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ﺮﻈﻨﻳ ،ﱯﻫﺬﻟا ،ه 15 / 236 . 6 ،يرﺎﺒﻟا ﺢﺘﻓ ،ﱐﻼﻘﺴﻌﻟا ﺮﺠﺣ ﻦﺑا 1 / 7 . 7 ،ﺔﻠﻴﺳﻮﻟاو ﻞﺳﻮﺘﻟا ،ﺔﻴﻤﻴﺗ ﻦﺑا 185 .

ﺎﻤﻴﻓ بﺎﺘﻜﻟا ﺔﻴﳘأ ﺮﻬﻈﺗو "ﻪﲨاﺮﺗ ﰲ يرﺎﺨﺒﻟا ﻪﻘﻓ" ﻞﻴﻗ ﱴﺣ ﺚﻳﺪﳊا ﻪﻘﻓ ﻦﻣ ﻩاﻮﺣ 1 . :ﺮﻋﺎﺸﻟا لﺎﻗ ﺎﻣ ﻦﺴﺣأ ﺎﻣو 2 ْﺐَﻫﱠﺬﻟا ِءﺎَﲟ ﱠﻻِإ ﱠﻂُﺧ ﺎَﻤَﻟ *** ُﻩﻮُﻔَﺼْﻧَأ ْﻮَﻟ (ﱢيِرﺎَﺨُﺒﻟا ُﺢْﻴِﺤَﺻ) ْﺐَﻄَﻌﻟاَو َﱴَﻔﻟا َْﲔَـﺑ ﱡﺪﱠﺴﻟا َﻮُﻫ *** ﻰَﻤﻌﻟاَو ىَﺪُﳍا َْﲔَـﺑ ُقْﺮَﻔﻟا َﻮُﻫ ُﺪْﻴِﻧﺎَﺳَأ ْﺐُﻬﱡﺸﻟا ِﻞْﺜِﻤَﻛ ٍنْﻮُـﺘُﻣ َمﺎَﻣَأ*** ِءﺎَﻤﱠﺴﻟا ِمﻮُُﳒ ُﻞْﺜِﻣ ْبَﺮَﻌﻟا َﺪْﻌَـﺑ ُﻢْﺠُﻌﻟا ِﻪِﺑ َناَدَو *** ِلْﻮُﺳﱠﺮﻟا ِﻦْﻳِد ُناَﺰْـﻴِﻣ َمﺎَﻗ ِﻪِﺑ ْﺐَﻀَﻐﻟاَو ﻰَﺿﱢﺮﻟا َْﲔَـﺑ َﺰﱠـﻴََﲤ *** ِﻪْﻴِﻓ ﱠﻚَﺷ َﻻ ِرﺎﱠﻨﻟا َﻦِﻣ ٌبﺎَﺠِﺣ ْﺼُﳌا َﱃِإ ٌﻖْﻴِﻗَر ٌﺮْـﺘِﺳَو ْﺐَﻳﱢﺮﻟا ِﻒْﺸَﻜِﻟ ٌْﲔِﺒُﻣ ﱞﺺﻧَو *** ﻰَﻔَﻄ ْﺐَﺗﱡﺮﻟا ِﰲ ِﻪِﺘَﺒْـﺗُر ِﻞْﻀَﻓ ﻰَﻠَﻋ *** َنْﻮُﻤِﻟﺎَﻌﻟا َﻊَْﲨَأ ًﺎﻤِﻟﺎَﻋ ﺎَﻴَـﻓ ْﺐَﺼَﻘﻟﺎِﺑ ْﻢِﻬِﻤْﻏَر ﻰَﻠَﻋ َتْﺰُـﻓَو*** َﺖْﻌََﲨ ﺎَﻤْﻴِﻓ َﺔﱠﻤِﺋَﻷا َﺖْﻘَـﺒَﺳ َﻛ ْﻦَﻣَو***َْﲔِﻠِﻗﺎﱠﻨﻟا َﻦِﻣ َﻒْﻴِﻌﱠﻀﻟا َﺖْﻴَﻔَـﻧ ْبِﺬَﻜﻟﺎِﺑ ًﺎﻤَﻬﱠـﺘُﻣ َنﺎ ْﺐَﺠَﻌْﻠِﻟ ًﺎﺒَﺠَﻋ ِﻪِﺒْﻳِﻮْﺒَـﺗَو *** ِﻪِﺒْﻴِﺗْﺮَـﺗ ِﻦْﺴُﺣ ِﰲ َتْزَﺮْـﺑَأَو ْﺐَﻫَو ﺎَﻤْﻴِﻓ َﻚﱠﻈَﺣ َلَﺰْﺟَأَو *** ِﻪْﻴِﻬَﺘْﺸَﺗ ﺎَﻣ َكَﻻﻮَﻣ َكﺎَﻄﻋَﺄَﻓ 1 ،يرﺎﺒﻟا ﺢﺘﻓ ،ﱐﻼﻘﺴﻌﻟا ﺮﺠﺣ ﻦﺑا 1 / 13 . 2 ،ﺔﻳﺎﻬﻨﻟاو ﺔﻳاﺪﺒﻟا ،ﲑﺜﻛ ﻦﺑا 11 / 27 .

عﺮﻔﻟا

عﲈﺴﻟا :لو

ﺔﺒﺗﲀﳌا :ﻊﺑاﺮﻟا عﺮﻔﻟا

يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ ﻲﻓ ءادﻷاو ﻞﻤﺤﺘﻟا قﺮﻃ :ﻲﻧﺎﺜﻟا ﺚﺤﺒﻤﻟا

يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ ﻲﻓ ﺎﻬﺋادأ ﻎﻴﺻو ﻞﻤﺤﺘﻟا قﺮﻃ :لوﻷا ﺐﻠﻄﻤﻟا

ﻢﺘﻫا ﰲ ﻚﻟذ ﻰﻠﲡ ﺪﻗو ،اﲑﺒﻛ ﺎﻣﺎﻤﺘﻫا ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﱯﻨﻟا ﺚﻳﺪﳊﺎﺑ نﻮﻤﻠﺴﳌا ﻢﺴﺘﻳ ﺎﻘﻴﻗد ﺎﻴﻤﻠﻋ ﺎﺠﻬﻨﻣ ﲔﺠﻬﺘﻨﻣ ،مﻼﺳﻺﻟ لوﻷا رﺪﺼﻟا ﺬﻨﻣ ﻪﻐﻴﻠﺒﺗو ﻪﻠﻘﻧو ﻪﻈﻔﺣ ﻰﻠﻋ ﻢﻬﺻﺮﺣ ﻢﻜﻟذ ةﲑﺜﻛ عاﻮﻧأ ﻲﻫو ﺚﻳﺪﳊا ﻞﻤﲢ ﻢﻠﻋ :ﺎﻬﻨﻣ ةﲑﺜﻛ مﻮﻠﻋ ﺞﻬﻨﳌا ﻢﻜﻟذو صﺮﳊا ، ﻲﺿﺎﻘﻟا لﺎﻗ ﺎﻤﻛ 1 ةﲑﺜﻛ عاﻮﻧأ ﻰﻠﻋ ﺔﻳاوﺮﻟا لﻮﺻأو ﺬﺧﻷا ﻩﻮﺟوو ﻞﻘﻨﻟا ﻖﻳﺮﻃ نأ ﻢﻠﻋا" : ﺎﻬﻨﻣو ﻞﻤﻌﻟاو ﺔﻳاوﺮﻟا ﰲ ﻪﻴﻠﻋ ﻖﻔﺘﻳ ﺎﻣ ﺎﻬﻨﻣو بﻮﻌﺷو عوﺮﻓ ﻪﻟ ﺎﻬﻨﻣ بﺮﺿ ﻞﻛو بوﺮﺿ ﺔﻴﻧﺎﲦ ﺎﻬﻌﻤﳚو " ﻪﻴﻓ ﻒﻠﺘﳜ ﺎﻣ 2 ، لﺎﻗ نأ ﱃإ -ﷲا ﻪﲪر ،ﻪﻴﻠﻋ ةءاﺮﻘﻟا ﺎﻬﻴﻧﺎﺛو ،ﺦﻴﺸﻟا ﻆﻔﻟ ﻦﻣ عﺎﻤﺴﻟا ﺎﳍوأ" : ،ﻪﺘﻳاور ﺐﺘﻜﻟا ﻩﺬﻫ نﺄﺑ ﺐﻟﺎﻄﻠﻟ مﻼﻋﻹا ﺎﻬﺳدﺎﺳو ،ةزﺎﺟﻹا ﺎﻬﺴﻣﺎﺧو ،ﺔﺑﺎﺘﻜﻟا ﺎﻬﻌﺑارو ﺔﻟوﺎﻨﳌا ﺎﻬﺜﻟﺎﺛو "ﻂﻘﻓ يواﺮﻟا ﻂﺧ ﻰﻠﻋ فﻮﻗﻮﻟا ﺎﻬﻨﻣﺎﺛو ،ﻪﻟ ﻪﺒﺘﻜﺑ ﻪﺘﻴﺻو ﺎﻬﻌﺑﺎﺳو 3 . ﺢﻴﺤﺻ ﰲ ﺎﻬﻨﻣ ﺎﻀﻌﺑ ﺮﻛُذ ﺪﻗو يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا -ﷲا ﻪﲪر -:ﻚﻟذ لﺎﺜﻣو لوﻷا عﺮﻔﻟا عﺎﻤﺴﻟا : ﻪﻈﻔﻟ نﻮﻌﻤﺴﻳ رﻮﻀﳊاو ،بﺎﺘﻛ ﻦﻣ وأ ﻪﻈﻔﺣ ﻦﻣ ﺚﻳﺪﳊا ﺦﻴﺸﻟا أﺮﻘﻳ نأ ﻮﻫو ﱃإ ﻢﺴﻘﻨﻣ ﻮﻫو ﻦﻳﺮﺜﻛﻷا ﺪﻨﻋ ﺔﻳاوﺮﻟا عاﻮﻧأ تﺎﺟرد ﻊﻓرأ ﻮﻫو ،ﺚﻳﺪﲢ وأ ءﻼﻣإ 4 . يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ﻢﺟﺮﺗ ﺪﻗو -ﷲا ﻪﲪر -ﻤﺴﻟا ﻰﻠﻋ لﺪﻳ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ :ﻪﻟﻮﻘﺑ عﺎ َﺔَﻨْـﻴَـﻴُﻋ ِﻦْﺑا َﺪْﻨِﻋ َنﺎَﻛ " :ﱡيِﺪْﻴَﻤُﳊا ﺎَﻨَﻟ َلﺎَﻗَو ،لﺎﻗ ﰒ "ﺎﻧﺄﺒﻧأو ﺎﻧﱪﺧأ وأ ﺎﻨﺛﺪﺣ ثﺪﶈا لﻮﻗ بﺎﺑ" ُﷲا ﻰﱠﻠَﺻ ِﻪﱠﻠﻟا ُلﻮُﺳَر ﺎَﻨَـﺛﱠﺪَﺣ :ٍدﻮُﻌْﺴَﻣ ُﻦْﺑا َلﺎَﻗَو اًﺪِﺣاَو ُﺖْﻌَِﲰَو ،ﺎَﻧَﺄَﺒْـﻧَأَو ،ﺎَﻧَﺮَـﺒْﺧَأَو ،ﺎَﻨَـﺛﱠﺪَﺣ ِﻪْﻴَﻠَﻋ َﻢﱠﻠَﺳَو 1 ،ﻞﻀﻔﻟا ﻮﺑأ ﻲﺿﺎﻘﻟا مﻼﺳﻹا ﺦﻴﺷ ، ﺪﺣوﻷا ﻆﻓﺎﳊا ﺔﻣﻼﻌﻟا مﺎﻣﻹا ضﺎﻴﻋ ﻦﺑ ﻰﺳﻮﻣ ﻦﺑ وﺮﻤﻋ ﻦﺑ ضﺎﻴﻋ ﻦﺑ ﻰﺳﻮﻣ ﻦﺑ ضﺎﻴﻋ ﻢﻠﺴﻣ ﺢﻴﺤﺻ حﺮﺷ ﰲ لﺎﻤﻛﻹا " ﺐﺣﺎﺻ ،ﻲﻜﻟﺎﳌا ﱵﺒﺴﻟا ﰒ ، ﻲﺴﻟﺪﻧﻷا ﱯﺼﺤﻴﻟا " ﻢﻠﻌﳌا " بﺎﺘﻛ ﻪﺑ ﻞﻤﻛ " ﰲﻮﺗ ،يرزﺎﻤﻠﻟ ﺔﻨﺳ 544 ﻼﺒﻨﻟا مﻼﻋأ ﲑﺳ ،ﱯﻫﺬﻟا :ﺮﻈﻨﻳ ،ـﻫ ،ء 20 / 212،215 . 2 ص ،عﺎﳌﻹا ،ﻲﺿﺎﻘﻟا 68 . 3 ص ،ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﳌا 68 . 4 ص ،ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﳌا :ﺮﻈﻨﻳ 69 .

َﻤِﻠَﻛ َﻢﱠﻠَﺳَو ِﻪْﻴَﻠَﻋ ُﷲا ﻰﱠﻠَﺻ ﱠِﱯﱠﻨﻟا ُﺖْﻌَِﲰ ِﻪﱠﻠﻟا ِﺪْﺒَﻋ ْﻦَﻋ :ٌﻖﻴِﻘَﺷ َلﺎَﻗَو ُقوُﺪْﺼَﳌا ُقِدﺎﱠﺼﻟا َﻮُﻫَو َلﺎَﻗَو ًﺔ ْﲔَـﺜﻳِﺪَﺣ َﻢﱠﻠَﺳَو ِﻪْﻴَﻠَﻋ ُﷲا ﻰﱠﻠَﺻ ِﻪﱠﻠﻟا ُلﻮُﺳَر ﺎَﻨَـﺛﱠﺪَﺣ ُﺔَﻔْـﻳَﺬُﺣ ِ" 1 . ﺎﻫدروأ ﻖﻴﻟﺎﻌﺗ ثﻼﺛ ﻩﺬﻫ :لﻮﻘﻳ نﺎﻛ ةرﺎﺗو ،ﺎﻨﺛﺪﺣ :لﻮﻘﻳ نﺎﻛ ةرﺎﺗ ﰊﺎﺤﺼﻟا نأ ﻰﻠﻋ ﺎﻬﻴﺒﻨﺗ ﺎﻤﻬﻨﻴﺑ قﺮﻓ ﻻ ﻪﻧأ ﻰﻠﻋ ﻚﻟذ لﺪﻓ ،ﺖﻌﲰ 2 .ﺢﻴﺤﺼﻟا ﰲ ﺔﻟﻮﺻﻮﻣ ﺔﺛﻼﺜﻟا ﻊﺿاﻮﳌاو ، ﻲﻧﺎﺜﻟا عﺮﻔﻟا ثﺪﺤﻤﻟا ﻰﻠﻋ ضﺮﻌﻟاو ةءاﺮﻘﻟا بﺎﺑ : ﻲﻫو ،ﲑﻐﻟا ةءاﺮﻗ عﺎﲰ بﺎﺘﻛ ﰲ تأﺮﻗ وأ ﻊﻤﺴﺗ ﺖﻧأو كﲑﻏ وأ ئرﺎﻘﻟا ﺖﻧأ ﺖﻨﻛ ءاﻮﺳ ﻦﻣ وأ 3 . :ٌﻚِﻟﺎَﻣَو ،ﱡيِرْﻮﱠـﺜﻟاَو ،ُﻦَﺴَﳊا ىَأَرَو ِثﱢﺪَﺤُﳌا ﻰَﻠَﻋ ُضْﺮَﻌﻟاَو ُةَءاَﺮِﻘﻟا » َةَءاَﺮِﻘﻟا ًةَﺰِﺋﺎَﺟ « ْﻢُﻬُﻀْﻌَـﺑ ﱠﺞَﺘْﺣاَو ﱠﻠﻟآ :َﻢﱠﻠَﺳَو ِﻪْﻴَﻠَﻋ ُﷲا ﻰﱠﻠَﺻ ﱢِﱯﱠﻨﻠِﻟ َلﺎَﻗ :َﺔَﺒَﻠْﻌَـﺛ ِﻦْﺑ ِمﺎَﻤِﺿ ِﺚﻳِﺪَِﲝ " ِِﱂﺎَﻌﻟا ﻰَﻠَﻋ ِةَءاَﺮِﻘﻟا ِﰲ َﻲﱢﻠَﺼُﺗ ْنَأ َكَﺮَﻣَأ ُﻪ : َلﺎَﻗ ِتاَﻮَﻠﱠﺼﻟا » ْﻢَﻌَـﻧ « : َلﺎَﻗ » ﱢِﱯﱠﻨﻟا ﻰَﻠَﻋ ٌةَءاَﺮِﻗ ِﻩِﺬَﻬَـﻓ َﻚِﻟَﺬِﺑ ُﻪَﻣْﻮَـﻗ ٌمﺎَﻤِﺿ َﺮَـﺒﺧَأ َﻢﱠﻠَﺳَو ِﻪْﻴَﻠَﻋ ُﷲا ﻰﱠﻠَﺻ ُﻩوُزﺎَﺟَﺄَﻓ « ﱢﻚﱠﺼﻟﺎِﺑ " :ٌﻚِﻟﺎَﻣ ﱠﺞَﺘْﺣاَو 4 ِمْﻮَﻘﻟا ﻰَﻠَﻋ ُأَﺮْﻘُـﻳ 5 . ﺚﻟﺎﺜﻟا عﺮﻔﻟا ﺔﻟوﺎﻨﻤﻟا : ﻪﺜﻳﺪﺣ ﻦﻣ ﺚﻳدﺎﺣأ وأ ﺎﻬﺤﺤﺻ ﺪﻗو ﻪﻨﻣ ﺔﺨﺴﻧ وأ ﻩاور يﺬﻟا ﻪﺑﺎﺘﻛ ﺦﻴﺸﻟا ﻊﻓﺪﻳ نأ ﻲﻫو ﺎﻬﺒﺨﺘﻧا ﺪﻗو وأ ﻪﻴﻟإ ﺎﻬﻌﻓﺪﻳو ﲏﻋ ﺎﻫورﺎﻓ ﱵﻳاور ﻩﺬﻫ ﺐﻟﺎﻄﻠﻟ لﻮﻘﻴﻓ ﺎﻬﻓﺮﻌﻓ ﻪﻨﻋ ﺖﺒﺘﻛ وأ ﻪﻄﲞ ﺎﻬﺒﺘﻛو ﺎﻬﻌﻓرأ ﻩﺬﻫو عاﻮﻧأ ﺔﻟوﺎﻨﳌاو ةزﺎﺟﻹﺎﺑ ﺔﻧوﺮﻘﻣ 6 . ﻓ ﺔﻟوﺎﻨﳌﺎﺑ ﺔﻳاوﺮﻟا ﺔﺤﺻ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ىﺮﻳ ﻰﻠﻋ لﺪﻳ ﺎﲟ ﻢﻠﻌﻟا بﺎﺘﻛ ﰲ ﻪﺤﻴﺤﺻ ﰲ ﻢﺟﺮﺗ ﺪﻘ "ناﺪﻠﺒﻟا ﱃإ ﻢﻠﻌﻟﺎﺑ ﻢﻠﻌﻟا ﻞﻫأ بﺎﺘﻛو ،ﺔﻟوﺎﻨﳌا ﰲ ﺮﻛﺬﻳ ﺎﻣ بﺎﺑ" :لﺎﻗ ﺚﻴﺣ ﻚﻟذ 1 :ﻢﻗر ﺚﻳﺪﺣ ،ﺎﻧﺄﺒﻧأ وأ ﺎﻧﱪﺧأ وأ ﺎﻨﺛﺪﺣ ثﺪﶈا لﻮﻗ بﺎﺑ ،ﻢﻠﻌﻟا بﺎﺘﻛ ،ﻪﺤﻴﺤﺻ ﰲ يرﺎﺨﺒﻟا ﻩاور 61 1 / 22 . 2 ،يرﺎﻘﻟا ةﺪﻤﻋ ،ﲎﻴﻌﻟا ﻦﻳﺪﻟا رﺪﺑ 2 / 11 . 3 ص ،عﺎﳌﻹا ،ضﺎﻴﻋ ﻲﺿﺎﻘﻟا :ﺮﻈﻨﻳ 70 . 4 ُداَﺮُﻤْﻟاَو ٌكﻮُﻜُﺻَو ٌكﺎَﻜِﺻ ُﻊْﻤَْﳉاَو ٌبﱠﺮَﻌُﻣ ﱞﻲِﺳِرﺎَﻓ ُبﺎَﺘِﻜْﻟا ِﺢْﺘَﻔْﻟﺎِﺑ ِﲏْﻌَـﻳ ﱡﻚﱠﺼﻟا ﱡيِﺮَﻫْﻮَْﳉا َلﺎَﻗ ﺮﺠﺣ ﻦﺑ ﺪﲪأ ،ُبﻮُﺘْﻜَﻤْﻟا ﺎَﻨُﻫ ،يرﺎﺒﻟا ﺢﺘﻓ ،ﱐﻼﻘﺴﻌﻟا 2 / 16 . 5 ﻠﻌﻟا بﺎﺘﻛ ،ﻪﺤﻴﺤﺻ ﰲ يرﺎﺨﺒﻟا ﻩاور :ﻪﻃ]﴾ﺎًﻤْﻠِﻋ ِﱐْدِز ﱢبَر ْﻞُﻗَو﴿ ﱃﺎﻌﺗ ﷲا لﻮﻗو ﻢﻠﻌﻟا ﰲ ءﺎﺟ ﺎﻣ بﺎﺑ ،ﻢ 114 ،[ 1 / 22 . 6 ص ،عﺎﳌﻹا ،ضﺎﻴﻋ ﻲﺿﺎﻘﻟا :ﺮﻈﻨﻳ 79 .

،َﺮَﻤُﻋ ُﻦْﺑ ِﺚﻳِﺪَِﲝ ِﺔَﻟَوﺎَﻨُﳌا ِﰲ ِزﺎَﺠِﳊا ِﻞْﻫَأ ُﺾْﻌَـﺑ ﱠﺞَﺘْﺣاَو اًﺰِﺋﺎَﺟ َﻚِﻟَذ ٍﺲَﻧَأ ُﻦْﺑ ُﻚِﻟﺎَﻣَو ،ٍﺪﻴِﻌَﺳ ُﻦْﺑ َﲕَْﳛَو : َلﺎَﻗَو ﺎًﺑﺎَﺘِﻛ ِﺔﱠﻳِﺮﱠﺴﻟا ِﲑِﻣَِﻷ َﺐَﺘَﻛ ُﺚْﻴَﺣ َﻢﱠﻠَﺳَو ِﻪْﻴَﻠَﻋ ُﷲا ﻰﱠﻠَﺻ ﱢِﱯﱠﻨﻟا » َﻎُﻠْـﺒَـﺗ ﱠﱴَﺣ ُﻩْأَﺮْﻘَـﺗ َﻻ اَﺬَﻛ َنﺎَﻜَﻣ اَﺬَﻛَو .« َﻢﱠﻠَﺳَو ِﻪْﻴَﻠَﻋ ُﷲا ﻰﱠﻠَﺻ ﱢِﱯﱠﻨﻟا ِﺮْﻣَﺄِﺑ ْﻢُﻫَﺮَـﺒْﺧَأَو ، ِسﺎﱠﻨﻟا ﻰَﻠَﻋ ُﻩَأَﺮَـﻗ َنﺎَﻜَﳌا َﻚِﻟَذ َﻎَﻠَـﺑ ﺎﱠﻤَﻠَـﻓ 1 . ﻊﺑاﺮﻟا عﺮﻔﻟا ﺔﺒﺗﺎﻜﻤﻟا : ،ﻚﻟذ ﻪﻟ ﺐﺘﻜﻳ وأ ،ﻪﻄﲞ ﻪﺜﻳﺪﺣ ﻦﻣ ﺎﺌﻴﺷ ﺐﺋﺎﻏ ﻮﻫو ،ﺐﻟﺎﻄﻟا ﱃإ ﺦﻴﺸﻟا ﺐﺘﻜﻳ نأ ﻲﻫو" ﺣ ﻮﻫو ﺎﳘﺪﺣأ ؛ﲔﻋﻮﻧ ﻰﻠﻋ ﻲﻫو ،ﻪﻴﻟإ ﻪﻨﻋ ﻚﻟذ ﻪﻟ ﺐﺘﻜﻳ نﺄﺑ ﻩﲑﻏ ﺮﻣأ اذإ ﺎﻣ ﻚﻟﺬﺑ ﻖﺤﺘﻠﻳو ،ﺮﺿﺎ "ةزﺎﺟﻹﺎﺑ نﱰﻘﺗ نأ ىﺮﺧﻷاو ،ةزﺎﺟﻹا ﻦﻋ ﺔﺒﺗﺎﻜﳌا دﺮﺠﺘﺗ نأ 2 . .ﱄ ﺐﺘﻛ :ﻪﻟﻮﻘﺑ ﺚﻳﺪﺣ أﺪﺑ ﺪﻘﻓ ﺔﺒﺗﺎﻜﳌﺎﺑ ﺔﻳاوﺮﻟا ﺔﺤﺻ يرﺎﺨﺒﻟا مﺎﻣﻹا ىﺮﻳ َُﳏ ﱠَﱄِإ َﺐَﺘَﻛ :ِﻪﱠﻠﻟا ِﺪْﺒَﻋ ﻮُﺑَأ َلﺎَﻗ ِﻦَﻋ ،ٍنْﻮَﻋ ُﻦْﺑا ﺎَﻨَـﺛﱠﺪَﺣ ،ٍذﺎَﻌُﻣ ُﻦْﺑ ُذﺎَﻌُﻣ ﺎَﻨَـﺛﱠﺪَﺣ ،ٍرﺎﱠﺸَﺑ ُﻦْﺑ ُﺪﱠﻤ : ٍبِزﺎَﻋ ُﻦْﺑ ُءاَﺮَـﺒﻟا َلﺎَﻗ : َلﺎَﻗ ،ﱢِﱯْﻌﱠﺸﻟا » ،َﻊ ِﺟْﺮَـﻳ ْنَأ َﻞْﺒَـﻗ اﻮَُﲝْﺬَﻳ ْنَأ ُﻪَﻠْﻫَأ َﺮَﻣَﺄَﻓ ،ْﻢَُﳍ ٌﻒْﻴَﺿ ْﻢُﻫَﺪْﻨِﻋ َنﺎَﻛَو َُﲝَﺬَﻓ ،ْﻢُﻬُﻔْـﻴَﺿ َﻞُﻛْﺄَﻴِﻟ َﺢْﺑﱠﺬﻟا َﺪﻴِﻌُﻳ ْنَأ ُﻩَﺮَﻣَﺄَﻓ ،َﻢﱠﻠَﺳَو ِﻪْﻴَﻠَﻋ ُﷲا ﻰﱠﻠَﺻ ﱢِﱯﱠﻨﻠِﻟ َﻚِﻟَذ اوُﺮَﻛَﺬَﻓ ،ِةَﻼﱠﺼﻟا َﻞْﺒَـﻗ اﻮ « ٍﻢَْﳊ َْﰐﺎَﺷ ْﻦِﻣ ٌﺮْـﻴَﺧ َﻲِﻫ ،ٍَﱭَﻟ ُقﺎَﻨَﻋ ،ٌعَﺬَﺟ ٌقﺎَﻨَﻋ يِﺪْﻨِﻋ ،ِﻪﱠﻠﻟا َلﻮُﺳَر ﺎَﻳ : َلﺎَﻘَـﻓ ِﰲ ُﻒِﻘَﻳ ،ٍنْﻮَﻋ ُﻦْﺑا َنﺎَﻜَﻓ ِﻞْﺜِِﲟ ،َﻦﻳِﲑِﺳ ِﻦْﺑ ِﺪﱠﻤَُﳏ ْﻦَﻋ ُثﱢﺪَُﳛَو ،ﱢِﱯْﻌﱠﺸﻟا ِﺚﻳِﺪَﺣ ْﻦَﻋ ِنﺎَﻜَﳌا اَﺬَﻫ :ُلﻮُﻘَـﻳَو ،ِنﺎَﻜَﳌا اَﺬَﻫ ِﰲ ُﻒِﻘَﻳَو ، ِﺚﻳِﺪَﳊا اَﺬَﻫ » َﻻ ْمَأ ُﻩَﺮْـﻴَﻏ ُﺔَﺼْﺧﱡﺮﻟا ِﺖَﻐَﻠَـﺑَأ يِرْدَأ َﻻ « 3 .

ﻞﻤﺤﺘﻟا قﺮﻃ ﻲﻓ ﺎﻬﺘﻧﺎﻜﻣو ةﺮﻛاﺬﻤﻟا :ﻲﻧﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﻤﻟا

ةﺮﻛاﺬﻤﻟا ﻰﻨﻌﻣ :لوﻷا عﺮﻔﻟا :ﺔﻐﻟ : َﱃﺎَﻌَـﺗ ُﻪُﻟْﻮَـﻗَو ، َﻚِﻧﺎَﺴِﻟ ﻰَﻠَﻋ ِءْﻲﱠﺸﻟا ُيْﺮَﺟ "ﺮْﻛﱢﺬﻟا"و ،ﻩُﺮُﻛْﺬَﺗ ِءْﻲﱠﺸﻠِﻟ ُﻆْﻔِﳊا :ُﺮْﻛﱢﺬﻟا :ﺮﻛذ ﴾ِﻪﻴِﻓ ﺎَﻣ اوُﺮُﻛْذاَو﴿ ] :ةﺮﻘﺒﻟا 63 [ .ِﻪﻴِﻓ ﺎَﻣ اﻮُﺳُرْدا ُﻩﺎَﻨْﻌَﻣ :قﺎﺤﺳِإ ﻮﺑَأ َلﺎَﻗ ﴾َﲔِﻨِﻣْﺆُﻤْﻟا ُﻊَﻔْـﻨَـﺗ ىﺮْﻛﱢﺬﻟا ﱠنِﺈَﻓ ْﺮﱢﻛَذَو﴿ : َﱃﺎَﻌَـﺗ ِﻪِﻟْﻮَـﻗ ِﰲ ] :تﺎﻳراﺬﻟا 55 [ 1 ِناَﺪْﻠُـﺒﻟا َﱃِإ ِﻢْﻠِﻌﻟﺎِﺑ ِﻢْﻠِﻌﻟا ِﻞْﻫَأ ِبﺎَﺘِﻛَو ِﺔَﻟَوﺎَﻨُﳌا ِﰲ ُﺮَﻛْﺬُﻳ ﺎَﻣ ُبﺎَﺑ ،ﻢﻠﻌﻟا بﺎﺘﻛ ،ﻪﺤﻴﺤﺻ ﰲ يرﺎﺨﺒﻟا ﻩاور ، 1 / 21 . 2 ص ،ﺚﻳﺪﳊا مﻮﻠﻋ عاﻮﻧأ ﺔﻓﺮﻌﻣ ،حﻼﺼﻟا ﻦﺑا 173 . 3 َﻋ َﺲْﻴَﻟَو﴿ : َﱃﺎَﻌَـﺗ ِﻪﱠﻠﻟا ِلْﻮَـﻗَو ِنﺎَْﳝَﻷا ِﰲ ﺎًﻴِﺳﺎَﻧ َﺚِﻨَﺣ اَذِإ بﺎﺑ ،روﺬﻨﻟاو نﺎﳝﻷا بﺎﺘﻛ ﻪﺤﻴﺤﺻ ﰲ يرﺎﺨﺒﻟا ﻩاور ﺎَﻤﻴِﻓ ٌحﺎَﻨُﺟ ْﻢُﻜْﻴَﻠ :باﺰﺣﻷا] ﴾ِﻪِﺑ ُْﰎْﺄَﻄْﺧَأ 5 َِﲟ ِﱐْﺬِﺧاَﺆُـﺗ َﻻ﴿ :َلﺎَﻗَو [ :ﻒﻬﻜﻟا] ﴾ُﺖﻴِﺴَﻧ ﺎ 73 :ﻢﻗر ﺚﻳﺪﺣ ،[ 6673 ، 8 / 137 .