ةرﯾوﺑﻟا جﺎﺣﻟوأ دﻧﺣﻣ ﻲﻠﻛآ ﺔﻌﻣﺎﺟ
ﻧﻘﺗو موﻠﻋ دﻬﻌﻣ
ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟاو ﺔﯾﻧدﺑﻟا تﺎطﺎﺷﻧﻟا تﺎﯾ
تﺎطﺎﺷﻧﻟا تﺎﯾﻧﻘﺗو موﻠﻋ نادﯾﻣ ﻲﻓ سﻧﺎﺳﯾﻠﻟا ةدﺎﻬﺷ لﯾﻧ نﻣﺿ جرﺧﺗ ةرﻛذﻣ
ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟاو ﺔﯾﻧدﺑﻟا
صﺻﺧﺗﻟا
:
ﻲﺿﺎﯾر بﯾردﺗ
عوﺿوﻣﻟا
:
ﺔﯾﻧادﯾﻣ ﺔﺳارد
ﻷ
ﺔﯾدﻧ
ﺔﯾﺋﻻوﻟا ﺔطﺑارﻟا
ةرﯾوﺑﻠﻟ
–
ﺔﺑﻠطﻟا دادﻋإ
:
فارﺷإ
روﺗﻛدﻟا
:
*
ﺔﻌﻤﺟﻮﺑ ﺪﻳﺰﻳ
*
نﺎﻤﻴﻠﺳ ﻦﻴﺳوﻻ
*
كرﺎﺒﻣ ناوز
ﺔﯾﻌﻣﺎﺟﻟا ﺔﻧﺳﻟا
:
2012
/
2013
دﯾﻟا ةرﻛ ﻲﺑﻋﻼﻟ ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا نﻣ دﺣﻟا ﻲﻓ بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ رﯾﺛﺄﺗ
رﺑﺎﻛأ فﻧﺻ
أ
ّﻠﺻ ﻢﻬﻠﻟا
ﻲ
ﺪﻤﺤﻣ ﺎﻧﺪﻴﺳ ﻰﻠﻋ
ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ
،
ﺮﺋﺎﺳ ﻲﻓ يرﺎﺴﻟا ﺮﺴﻟاو ﻲﺗاﺬﻟا رﻮﻨﻟا
ءﺎﻤﺳﻷا
و
ﻰﻠﻋو تﺎـﻔﺼﻟا
آ
ﻢﻠﺳو ﻪﺒﺤﺻ و ﻪﻟ
.
ﻰﻟﺎﻌﺗ لﺎـﻗ
:
)
ﻷ ﻢﺗﺮﻜﺷ ﻦﺌﻟو
ﻢﻜﻧﺪﻳز
(
ﻵا
ﺔﻳ
07
ةرﻮﺳ
ﻢﻴﻫاﺮﺑإ
؛
ﻚﻟو ﻰﺿﺮﺗ ﻰﺘﺣ ﻲﺑر ﺪﻤﺤﻟا ﻚﻟ
ﺪﻤﺤﻟا
اذإ
ﺖﻴﺿر
،
ﻴﻓ ﺎﻛرﺎﺒﻣ ﺎﺒﻴﻃ اﺮﻴﺜﻛ اﺪﻤﺣ ﺪﻤﺤﻟا ﻚﻟ
ﻪ
لﻼﺠﻟ ﻲﻐﺒﻨﻳ ﺎﻤﻛ ﻚﻤﻌﻧ ﻊﻴﻤﺟ ﻰﻠﻋ
ﻘﻓو ﺎﻤﻟ ﻚﻧﺎﻄﻠﺳ ﻢﻴﻈﻋو ﻚﻬﺟو
ﺘ
ﺎﻨ
ﻪﻴﻟإ
.
نأ ﺎﻧﺮﺴﻳ
و ﻞﻳﺰﺠﻟا ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ مﺪﻘﺘﻧ
ﺟأ
ّﻞ
نﺎـﻓﺮﻋ
ﻰﻟإ
ﺎﻧرﻮﺘﻛد
فﺮﺸﻤﻟا
نﺎﻤﻴﻠﺳ ﻦﻴﺳوﻻ
،
ﺎﻨﻤﻋد يﺬﻟا
ﻪﺤﺋﺎﺼﻨﺑ
ﻪﺗادﺎﺷرإو
ﺔﻤﻴﻘﻟا ﻪﺗﺎﻬﻴﺟﻮﺗو
؛
و ﺖﻟﺬﺑ ﺎﻤﻟ اﺮﻜﺸﻓ
لﺬﺒﺗ
؛
ﻦﻣ ﺎﻨﻟﻮﻘﻋ ﺮﻳﺮﺤﺗ ﻞﻴﺒﺳ ﻲﻓ
ﻞﻬﺠﻟا ﺔﻳدﻮﺒﻋ
ﻰﻟإ
ﻦﻴﻘﻴﻟا رﻮﻧ
،
نﺎﻜﻓ
و ءﺎﻨﺜﻟﺎﺑ رﻮﻤﻐﻤﻟا حﺎﺠﻨﻟا ﺎﻬﺟﺎﺘﻧ
نﺎـﻓﺮﻌﻟا
.
ﻞﻜﻟ ﻞﻳﺰﺠﻟا ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ مﺪﻘﺘﻧ ﺎﻤﻛ
ﻷا
ةﺬﺗﺎﺳ
ﻦﻴﻳرادﻹاو
ﻢﺴﻗ
ﺔﻴﻧﺪﺒﻟا تﺎﻃﺎﺸﻨﻟا تﺎﻴﻨﻘﺗو مﻮﻠﻋ
ﺔﻴﺿﺎﻳﺮﻟاو
،
ةﺪﻋﺎﺴﻤﻟاو نﻮﻌﻟا ﺪﻳ ﺎﻨﻟ اﻮﻣﺪﻗ ﻦﻳﺬﻟا
،
ءاﺰﺠﻟا ﺮﻴﺧ ﺎﻨﻋ ﷲا ﻢﻫاﺰﺠﻓ
،
ﺎﻨﺗﻮﻔﻳ ﻻ ﺎﻤﻛ
؛
ﻢﻳﺪﻘﺗ
ﺮﻜﺸﻟا ﻞﻳﺰﺟ
ﻰﻟإ
ﺰﻟا ﻞﻛ
ءﻼﻣ
تﻼﻴﻣﺰﻟاو
ﻢﻫﺮﺒﺼﻟ
ﺎﻨﻌﻣ ﻞﻴﻤﺠﻟا
؛
ﺎﻨﻟ ﻢﻬﻧﻮﻋ و
.
ﻲﻓو
ﺮﻴﺧﻷا
ﻊﻀﻧ
ﺮﻤﺛ
ﻦﻴﺑ ﺎﻧﺮﻜﻓ ةرﺎﺼﻋو ﺎﻧﺪﻬﺟ ة
ﻢﻜﻳﺪﻳأ
ﺎﺴﻋ
نأ
ﻩﺎﻐﺘﺒﻣ ﻪﻴﻓ ﺪﺠﻴﻓ ﻢﻠﻋ ﺐﻟﺎﻃ ﻦﻴﻌﻳ
.
ب
ﻰﻟإ
ْﻳﺬﻟا
ةﺎﻴﺤﻟا رﻮﻧ ّﻲﻓ ﺎﺜﻌﺑ ﻦ
،
ّﻞﺟو ّﺰﻋ ﷲا ﺎﻤﻬﻴﻓ لﺎـﻗ ﻦﻣ ﻰﻟإ
:
}
ﻦﻣ لﺬﻟا حﺎﻨﺟ ﺎﻤﻬﻟ ﺾﻔﺧاو
ﺔﻤﺣﺮﻟا
اﺮﻴﻐﺻ ﻲﻧﺎﻴﺑر ﺎﻤﻛ ﺎﻤﻬﻤﺣرا بر ﻞـﻗو ،
{
ﺔﻳﻵا
)
24
(
ءاﺮﺳﻹا ةرﻮﺳ
ـﻗ ﻲﺘﻟا ﻰﻟإ
ﻲﺘﻠـﻔﻏ ﻲﻓ تﺮﻬﺳو ﻲﻟﺎﻴﻠﻟا ﺖﻣﺎ
ﻰﻠﻋ ﺎﻬﻋﻮﻣد ﺖﻟﺎﺳو ،
ﻲﻧﺰﺣ
ﺔﺳرﺎﺤﻟا نﻮﻴﻌﻟا ﻰﻟإ ،
ﻰﻟإ ،
ﺸﻔﻟا مﻼﻇ دﺪﺒﺘﻟ قﺮﺘﺤﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻌﻤﺸﻟا
ﺮﻴﺜﻜﻟا ﻲﻟ ﺖﻄﻋأ ﻲﺘﻟا ،ﺐﻠـﻘﻟا ﻲﻓ ﻞﻣﻷا تاءﺎﻀﻓ ﺮﻴﻨﺗو ،ﻞ
ﺟﻮﻟا اﺬﻫ ﻲﻓ ّيﺪﻟ ﺎﻣ ﺰﻋأ ﻰﻟإ
دﻮ
ﻲﻣأ ﻢﺛ ،ﻲﻣأ
ﻲﻣأ ﻢﺛ ،
ﺔﻴﻟﺎﻐﻟا
ﺔﺸﺋﺎﻋ
ﺎﻫﺎﻋرو ﷲا ﺎﻬﻈﻔﺣ
.
ﺪﻟا ﺐﻋﺎﺼﻣ ﻰﺳﺎـﻗو يدﺎﻌﺳﻹ ﻰﻌﺳ يﺬﻟا ﻰﻟإ
ءﺎﻨﺑو ،ﻲﻘﻳﺮﻃ ﺮﻳﻮﻨﺗ ﻞﺟأ ﻦﻣ ﺮﻬﺳو ﺐﻌﺗو ﺮﻫ
ﻲﻠﺒﻘﺘﺴﻣ
حﺎﺠﻨﻟا ﻖﻳﺮﻃ ﻰﻟإ يدﺎﺷرإ ﻲﻓ ةوﺪﻗ نﺎﻛو ،
ﺰﻳﺰﻌﻟا
ﺢﺑار جﺎﺤﻟا
ﻩﺮﻤﻋ ﻲﻓ ﷲا لﺎﻃأ
ﺮﻴﺒﻜﻟا ﻲﺧأ ﻢﺋاﺪﻟا يﺪﻨﺳ ﻰﻟإ
ﻪﺘﺟوزو ﺪﻴﺷر
ﻴﺣ
ةﺎ
ﻒﺳﻮﻳ ﻲﺧأ ﻰﻟإ ،
ﻲﺤﺘﻓ ﻲﺧأ ﻰﻟإ ،
ﻞﻛ ﻰﻟإ ،
ﻲﺗاﻮﺧأ
ةﺪﻴﻌﺳ ىﺪﻫ ةﺮﻴﻣ
ﺔﻤﻴﻌﻧ
مﺎﺴﺘﺑاو
،
ﻤﺤﻣ ﺖﻴﻛﺎﺘﻜﻟا ﻰﻟإ
لﺎﻨﻣ ،ماﺮﻛإ ،ﺪ
) ﺔﻠﻤﻨﻟا (،
،ﻦﻴﻤﺳﺎﻳ
ﺷ
،نﺎﻳروءﺎﻤﻴ
،بﺎﺒﺣﻷاو ﻞﻫﻷا ﻞﻛ ﻰﻟإ
ﻰﻟإ
ﻪﻤﺳﺎﺑ ﻞﻛ ءﺎـﻗﺪﺻﻷا ﻞﻛ
كرﺎﺒﻣ
،
،شﻮﻨﻗ ،ﻮﻌﻴﺒﻳﺮﺟ
ﺪﻤﺤﻣ
) يﺮﺘﻨﺴﻟا (ﺔﺒﻣورﺎﺑ
،
،دﻮﻤﺣ
،ﻲﻧﺎﻤﺣﺪﻟا ،ﺎﺿر
ﻦﻴﺴﺣ
،
ﻢﻴﻫاﺮﺑا
) ﻚﺘﻜﺗ (ﻂﺳﺎﺑ
،
ﻲﻟﻼﻴﺟ
،دﻮﻳﺎﺑ ،ﻲﻧاﻮﻫز ،
،ﻒﺳﻮﻳ ،وﺪﺒﻋ
،سﻮﻠـﻔﻟا
ﻖﻴﻓﻮﺗ
،
ﻲﻠﻋﺪﻴﺳ
) ﻲﺧﺎﻳ (و
ﻲﻗﺎﺒﻟا ﺪﺒﻋ ﺔﺻﺎﺧ
ءﺎﻤﺳأو
) ﺔﺷﻮﻨﻴﻣ (ﻟإ
فﺮﺸﻤﻟا رﻮﺘﻛﺪﻟا ﻰ
نﺎﻤﻴﻠﺳ ﻦﻴﺳوﻻ
ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ زﺎﺠﻧا ﻲﻓ ﻢﻫﺎﺳ ﻦﻣ ﻞﻛو
ﺔﺻﺎﺧ
نﻮﻋﺎﻧو ةﺮﻗﻮﺑ
ﺮﺷو ﺔﻴﻌﻣﺎﺠﻟا ةﺎﻴﺤﻟا ءﺎـﻘﻓر ﻰﻟإ
ﻜﻳ
ﻲ
ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ ﻲﻓ
ﺎﺒﻣ ناوز
كر
) ﻮﻨﻳز (ﺔﺳارﺪﻟا ﻲﻓ ﻢﻬﺘﻓﺮﻋ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ
ﻲﻓ ةﺮﻛﺬﻤﻟا ﻩﺬﻫ ﺢﻔﺼﺘﻳ وأ ﻪﻤﺳا بﺎﻴﻐﻟ ﺐﻀﻐﻴﺳ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ
ﺎﻣ مﻮﻳ
ﻲﻤﻠـﻗ ﻪﺒﺘﻜﻳ ﻢﻟ ناو ﻰﺘﺣ ﻲﺒﻠـﻗ ﻲﻓ بﻮﺘﻜﻣ ﻪﻤﺳﺎـﻓ
ت
و ﷲا ﺪﻤﺣأ
ﻰﻠﻋ ﻩﺮﻜﺷأ
مﺎﻤﺗإ
ﻊﺿاﻮﺘﻤﻟا ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ
يﺪﻬﺟ ةﺮﻤﺛ يﺪﻫأو ،
ﻲﻟ ﺖﻤﺳر ﻦﻣ ﻰﻟإ ﻮﻤﺴﻟاو ﺮﻬﻄﻟا ﻰﻨﻌﻣ ﻰﻟإ
ﺎﺠﻨﻟا برد
ﻌﻟاو نﺎﻨﺤﻟا ﻊﺒﻧ ﻰﻟإ ح
ﻒﻄ
و
ﻲﻫ ﻚﻠﺗ ﻞﻣﻷا
"
ﺔﻴﻟﺎﻐﻟا ﻲﻣأ
ﺔﻜﻴﻠﻣ
"
ﺎﻫﺮﻤﻋ ﷲا لﺎﻃأ
...
و ،دﻮﺟﻮﻤﻟﺎﺑ ﻲﻠﻋ دﺎﺟو دﻮﺟﻮﻟا ﻲﻟﺎﻌﻣ ﻲﻟﻮﺻو ﻰﻟإ ﺎﺒﺒﺳ نﺎﻛ ﻦﻣ ﻰﻟإ
ىﺪﺤﺗ
ﻲﻠﺟﻷ
بﺎﻌﺼﻟا ﻞﻛ
"
ﻲﻟﺎﻐﻟا ﻲﺑأ
يزاﺰﻌﻟا
"
ﻩﺮﻤﻋ ﻲﻓ ﷲا لﺎﻃأ
...
ﻲﺗﺎـﻗوأ ﻊﻴﻤﺟ ﻲﻓ ﻲﺘﻣﺎﺴﺘﺑا عﺎ ّـﻨﺻو ﻲﺗﺎﻴﺣ عﻮﻤﺷ ﻰﺴﻧأ نأ نود
...
ﻲﺗﻮﺧإ ﻰﻟإ
،ﺪﻤﺤﻣ
داﺆﻓ
،
ﻞﻴﺒﻧ
،
و مﺎﺸﻫ
ﺎﻬﺟوزو ﺔﻳرﻮﺣ ةﺰﻳﺰﻌﻟا ﻲﺘﺧأ
،ةﺮﻴﻣأ لﺎـﻔﻃﻷاو،
ﻢﻳﺮﻣ
،ةرﺎﺻ
ىﺪﻧ
،لدﺎﻋ
ﻰﻠﻋﻷاﺪﺒﻋ
،
ﺔﻤﻃﺎـﻓ
ءاﺮﻫﺰﻟا
ﺘﻜﻟاو
ﺎ
ﻛ
ﻴ
ﻦﻴﻤﺳﺎﻳ ﺖ
) ﻲﻤﻴﻣ (،ﺔﻣﺎﺳأ
رﺎـﻔﻐﻟا ﺪﺒﻋ
.
ﻲﺗﻻﺎﺧ و ﻲﻟاﻮﺧأ ﻊﻴﻤﺟ ﻰﻟإ
...
و
ﻰﻟإ
ﻢﻬﺋﺎﻨﺑأ
...
ﻲﺗﺎﻤﻋو ﻲﻣﺎﻤﻋأ ﻰﻟإ
...
و
ﻢﻬﺋﺎﻨﺑأ
...
ﻟإ
رﻮﺘﻛﺪﻟا ﻰ
نﺎﻤﻴﻠﺳ ﻦﻴﺳوﻻ فﺮﺸﻤﻟا
ﺮﻳﺪﻘﺗو ماﺮﺘﺣا ﻞﻜﺑ ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ ﻲﻨﻤﺳﺎـﻗ ﻦﻣ ﻰﻟإ
ﻲﻜﻳﺮﺷ
ﺔﻌﻤﺟﻮﺑ ﺪﻳﺰﻳ
)
ﺔﻤﺤﺸﻟا
(
ﻰﻟإ
ﻲﺋﺎـﻗﺪﺻأ
:
ﻂﺳﺎﺑ ،ﺪﻤﺤﻣ ،نﺎﻴﻔﺳ ،ﻲﻠﻋ ،ﺔﻌﻤﺟﻮﺑ
خ،ﺪﻴﺣو ،ﻒﺳﻮﻳ ،وﺪﺒﻋ ،نﻮﻋﺎﻧ ،ﻢﻴﻫاﺮﺑا ،
رﺎﺑ ،ﻞﻴﻋﺎﻤﺳا ،ﺮﻴﻤﺳ ،مﺎﺼﻋ ،ﺲﻜﺴﻛ ،ﻲﻠﻋﺪﻴﺳ ،سﺎـﻘﻳﺮﺑﺎـﻓ
و
ﺮﻴﻨﻣ،لدﺎﻋ،ﺔﺒﻣ
،
،قدﺎﺼﻟا ةّﺰﺑ،يﺮﺘﻨﺴﻟا
ﻦﺴﻴﺴﺣ
ﻞﻴﺒﻧ،
،ﺮﻴﺑوز،
ﻦﻴﺳﺎﻳ،ﺪﻤﺣأ
ﺔﺘﻳﺮﻓ،ﻮﻛﺎﻛ،ﺮﺑﺎﺟ ،
ةﺰﻳﻮﻟ،ةﺮﻴﻫز،نﺎﻤﻳإ،ﺔﻨﻴﻣأ،ﺎﻴﺳآ،ىﺮﺸﺑ،ﺔﻴﻣﺎﺳ،ةﺪﻴﻬﺟ،جوﺪﺧ ﻰﻟإو
ﺐﻨﻳز،
ﻲﻧﻮﺒﺣأ و ﻢﻬﺘﺒﺒﺣأ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ
...
إ
ﻲﻧﺎﺴﻟ ﻢﻫﺮﻛذ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟ
ﻲﻤﻠـﻗ ﻢﻫﺮﻛﺬﻳ ﻢﻟو
...
ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ
ﻲﺘﺤﻔﺻ ﻢﻬﻟ ﻊﺴﺘﺗ ﻢﻟو يرﺪﺻ ﻢﻬﻟ ﻊﺴﺗا
...
ث
ثﺣﺑﻟا ىوﺗﺣﻣ
:
-رﯾدﻘﺗو رﻛﺷ . ... أ -ءادﻫإ . ... ب -ثﺣﺑﻟا ىوﺗﺣﻣ ... . ث -لوادﺟﻟا ﺔﻣﺋﺎﻗ . ... د -لﺎﻛﺷﻷا ﺔﻣﺋﺎﻗ . ... ... ر -ثﺣﺑﻟا صﺧﻠﻣ . ... س -ﺔﻣدﻘﻣ . ... ... ص مﺎﻋ لﺧدﻣ : ثﺣﺑﻟﺎﺑ فﯾرﻌﺗﻟا 1 -ﺎﻛﺷﻹا ﺔﯾﻟ . ... 2 2 -تﺎﯾﺿرﻔﻟا . ... 3 3 -عوﺿوﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧا بﺎﺑﺳأ . ... 3 4 -ثﺣﺑﻟا ﺔﯾﻣﻫأ . ... 3 5 -ثﺣﺑﻟا فادﻫأ . ... ... 4 6 -ثﺣﺑﻟﺎﺑ ﺔطﺑﺗرﻣﻟا تﺎﺳاردﻟا . ... 4 7 تﺎﺣﻠطﺻﻣﻟا دﯾدﺣﺗ مﯾﻫﺎﻔﻣﻟاو . ... . 8 يرظﻧﻟا بﻧﺎﺟﻟا لﺻﻔﻟا لوﻷا : بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ ﻲﺿﺎﯾرﻟا -دﯾﻬﻣﺗ . ... 11 1 -ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا ... 12 1 -1 فﯾرﻌﺗ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ... 12 1 -2 لﻣاوﻌﻟا ةرﺛؤﻣﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ... 12 3 -1 عاوﻧأ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ... 13 1 -4 فﯾرﻌﺗ بردﻣﻟا ... 14 1 -5 ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻪﺻﺋﺎﺻﺧو ... ... 14 1 -6 تﺎﺑﻠطﺗﻣﻟا ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا ﻲﺗﻟا بﺟﯾ نأ زﺎﺗﻣﯾ ﺎﻬﺑ بردﻣﻟا ... 15 1 -7 ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻲﻓ حﺎﺟﻧإ ﺔﯾﻠﻣﻋ لﺎﺻﺗﻻا ... 16 1 -8 ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻲﻓ ءﺎﻧﺑ ﺔﻘﺛﻟا بﻋﻼﻟ ... 17
ج 1 -9 ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻲﻓ لﺣ و ﺔﺳراد تﻼﻛﺷﻣﻟا ﺔﺣورطﻣﻟا ... 18 -ﺔﺻﻼﺧ . ... 19 ﻲﻧﺎﺛﻟا لﺻﻔﻟا : ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا -دﯾﻬﻣﺗ ... 21 2 -1 موﻬﻔﻣ ﻲﻧاودﻌﻟا كوﻠﺳﻟا ... 22 2 -2 ﻲﻧاودﻌﻟا كوﻠﺳﻟا بﺎﺑﺳأ ... 23 2 -3 ناودﻌﻟا عاوﻧأ ... 26 2 -4 ناودﻌﻠﻟ ةرﯾﺛﻣﻟا لﻣاوﻌﻟا ... 26 2 -5 ﻲﻧاودﻌﻟا كوﻠﺳﻟا تﺎﯾرظﻧ ... ... ... 28 2 -6 ﻲﻧاودﻌﻟا كوﻠﺳﻟا ﻲﻓ رﺛؤﺗ ﻲﺗﻟا لﻣاوﻌﻟا ... 31 2 -7 ﻲﻧاودﻌﻟا كوﻠﺳﻟا جﻼﻋ ... 32 -ﺔﺻﻼﺧ ... 35 ثﻟﺎﺛﻟا لﺻﻔﻟا : دﯾﻟا ةرﻛ -دﯾﻬﻣﺗ ... 37 3 -دﯾﻟا ةرﻛ نﻋ ﺔﯾﺧﯾرﺎﺗ ةذﺑﻧ ... 37 3 -1 مﻟﺎﻌﻟا ﻲﻓ ... . 37 3 -2 -رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ دﯾﻟا ةرﻛ روطﺗو دﻼﯾﻣ ... 38 3 -3 دﯾﻟا ةرﻛ فﯾرﻌﺗ ... ... 39 3 -4 دﯾﻟا ةرﻛ تﺎﯾﺻوﺻﺧ ... 39 3 -5 دﯾﻟا ةرﻛ ﺔﺿﺎﯾر ﺔﯾﻣﻫأ ... ... 40 3 -6 دﯾﻟا ةرﻛ ﺔﺑﻌﻟ نوﻧﺎﻗ ... 40 3 -7 ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ﺔطﺷﻧﻷا تﺎﻔﯾﻧﺻﺗ ﻲﻓ دﯾﻟا ةرﻛ ﺔﻧﺎﻛﻣ ... 41 3 -8 دﯾﻟا ةرﻛ بﻋﻻ صﺋﺎﺻﺧ ... 42 3 -9 ﺿﺎﯾرﻟا صﺋﺎــﺻﺧﻟا ﯾ ﺔﯾﺟوـــﻟوﯾزﯾﻔﻟاو ﺔـ ... ... 43 3 -10 ﺔﯾﻛرــﺣﻟا تﺎــﻔﺻﻟا ... 43 3 -11 ﺔﯾﺳﻔﻧﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا ... ... 44 3 -12 دـﯾﻟا ةرـﻛ ﻲﻓ ﺔﯾـﺿﺎﯾر ﻪﺑـﺷﻟا بﺎـﻌﻟﻷا ﺔﯾﻣــﻫأو رود ... ... 44 3 -13 دــﯾﻟا ةرـﻛﻟ ﺔﯾوﺑرـﺗﻟا دﺎـﻌﺑﻷا ... 45 -ﺔــﺻﻼـﺧ ... ... 46
ح ﻲﻘﯾﺑطﺗﻟا بﻧﺎﺟﻟا ﻊﺑارﻟا لﺻﻔﻟا : ﺔﯾﻧادﯾﻣﻟا ﻪﺗاءارﺟ ٕاو ثﺣﺑﻟا ﺔﯾﺟﻬﻧﻣ -دﯾﻬﻣﺗ ... ... 49 4 -ﺔﻠﻣﻌﺗﺳﻣﻟا ﻪﺗاودأ و ثﺣﺑﻟا ﺔﯾﺟﻬﻧﻣ ... ... 49 4 -1 ﺔﯾﻋﻼطﺗﺳﻻا ﺔﺳاردﻟا ... .. 49 4 -2 ﺞﻬﻧﻣﻟا فﯾرﻌﺗ ... ... . 49 4 -3 ثﺣﺑﻟا ﺔﯾﺟﻬﻧﻣ ... .... 49 4 -4 ﻲﻔﺻوﻟا ﺞﻬﻧﻣﻟا فﯾرﻌﺗ ... ... 50 4 -5 تارﯾﻐﺗﻣ ثﺣﺑﻟا ... .... 50 4 -6 ثﺣﺑﻟا ﻊﻣﺗﺟﻣ ... ... 50 4 -7 ثﺣﺑﻟا ﺔﻧﯾﻋ ... ... 51 4 -8 ثﺣﺑﻟا تﻻﺎﺟﻣ ... ... 52 4 -9 ةادأ ثﺣﺑﻟا ... 52 4 -10 ةادﻸﻟ ﺔﯾﻣﻠﻌﻟا طورﺷﻟا طﺑﺿ ... 52 4 -11 ﺔﺟﻟﺎﻌﻣﻟا ﺔﯾﺋﺎﺻﺣﻹا ... 53 -ﺔﺻﻼﺧ ... . 54 سﻣﺎﺧﻟا لﺻﻔﻟا ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺔﺷﻗﺎﻧﻣو لﯾﻠﺣﺗو ضرﻋ 5 -1 ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا لﯾﻠﺣﺗو ضرﻋ ... 56 -مﺎﻌﻟا جﺎﺗﻧﺗﺳﻻا ... ... 79 -ﺔﻣﺗﺎﺧﻟا ... ... 80 -ﺔﯾﻠﺑﻘﺗﺳﻣ لوﻠﺣو تﺎﺣارﺗﻗا ... 81 -ﺎﯾﻓارﻏوﯾﻠﺑﯾﺑﻟا ... 83 -قﺣﻼﻣﻟا مﻗر قﺣﻠﻣﻟا ) 01 ( مﻗر قﺣﻠﻣﻟا ) 02 (
خ 1 -لوادﺟﻟا ﺔﻣﺋﺎﻗ : ﺔﺣﻔﺻﻟا لودﺟﻟا مﺳا مﻗر لودﺟﻟا 56 .ﺔﻠﺑﺎﻘﻣﻟا لﻼﺧ موﻠﻟا بردﻣﻟا ﻪﯾﻠﻋ ﻲﻘﻠﯾ ﺎﻣدﻧﻋ بﻋﻼﻟا لﻌﻓ دودر لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا 01 57 ﻻ ﻲﺗﻟا تﺎﻣﻠﻛﻟا ضﻌﺑﺑ ﻪﺋﻼﻣز دﺣا ظﻔﻠﺗ اذا بﻋﻼﻟا لﻌﻓ دودر لﺛﻣﯾ:لودﺟﻟا ﺎﻬﻋﺎﻣﺳ بﻏرﯾ . 02 58 .بردﻣﻟا ﻪﺿرﻔﯾ يذﻟا طﺎﺑﺿﻧﻻا نﻣ بﻋﻼﻟا ﺔﻓرﻌﻣ ىدﻣ لﺛﻣﯾ:لودﺟﻟا 03 59 .ﺔﺳﻓﺎﻧﻣﻟا ءﺎﻧﺛأ ةردﺎﺻﻟا بردﻣﻟا تارارﻗ ﻲﻓ بﻋﻼﻟا يأر لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا 04 60 .قﯾرﻔﻟا لﺧاد طﺎﺑﺿﻧﻻا ضرﻔﯾ نﻣ ﻲﻓ بﻋﻼﻟا يأر لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا 05 61 نﻋ بﯾﻐﯾ يذﻟا بﻋﻼﻟا ﻩﺎﺟﺗا بردﻣﻟا ﺎﻫذﺧﺄﯾ ﻲﺗﻟا تاءارﺟﻻا لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا ﺔﯾﺑﯾردﺗﻟا صﺻﺣﻟا . 06 62 صﺎﺧﺷﻻا ﻩﺎﺟﺗا بﻋﻼﻟا نﻣ ﺔﯾﺿﺎﯾر رﯾﻏ تﺎﻛوﻠﺳ رودﺻ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا ﻪﻧوﺑﺿﻐﯾ نﯾذﻟا . 07 64 ءﺎﻧﺛأ طﺎﺑﺣﻹﺎﺑ بﺎﺻﯾ ﺎﻣدﻧﻋ فﻧﻋو ﺔﻧوﺷﺧﺑ بﻋﻼﻟا بﻌﻟ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا ﺔﺳﻓﺎﻧﻣﻟا . 08 65 .ةارﺎﺑﻣﻟا ءﺎﻧﺛأ نﯾﺑﻋﻼﻟا ىدﻟ دودرﻣﻟا نﺳﺣﺗ بﺎﺑﺳأ لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا 09 66 ءﺎﻧﺛأ ﺔﯾﺑﺎﺟﯾﻻا ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا قﯾﻘﺣﺗ ﻲﻓ بردﻣﻠﻟ ﺔﯾﺳﻔﻧﻟا ﺔﻟﺎﺣﻟا ﺔﯾﻣﻫأ ﺎﻧﻟ نﯾﺑﯾ : لودﺟﻟا تﺎﯾرﺎﺑﻣﻟا . 10 67 .بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ ﻲﻓ ﺔﻋﺎﺟﺷﻟا ﺔﻣﺳ ﺔﯾﻣﻫأ ﺎﻧﻟ نﯾﺑﯾ لودﺟ : لودﺟﻟا 11 68 .ﺢﺟﺎﻧﻟا بردﻣﻟا تﺎﻣﺳﻟا مﻫأ نﯾﺑﯾ : لودﺟﻟا 12 69 .ﻲﺳﻔﻧﻟا رﯾﺿﺣﺗﻟا ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﻓرﻌﻣﻟ ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺎﻧﻟ نﯾﺑﯾ : لودﺟﻟا 13
د 71 بﻌﻠﻟا نﻣ بردﻣﻟا ﻪﻌﻧﻣﯾ ﺎﻣدﻧﻋ ﻪﺑﺎﺻﻋأ ﻲﻓ بﻋﻼﻟا مﻛﺣﺗ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا بﺎﺑﺳﻷا نﻣ بﺑﺳﺑ . 14 72 دﻧﻋ ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا ﺔﻠﻗ نﯾﺑﻋﻼﻟا ﺔظﺣﻼﻣ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : 02 مﻗر لودﺟﻟا يدﺎﻧﻟا لﺧاد مﻬﺋﻼﻣز . 15 73 لﻼﺧ ﺔﯾﻛوﻠﺳﻟا ءﺎطﺧﻷا ضﻌﺑ بﺎﻛﺗرا نﻣ نﯾﺑﻋﻼﻟا ﺔﯾﺷﺧ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا ﺔﯾﺑﯾردﺗﻟا صﺻﺣﻟا . 16 74 .بﻌﻠﻟا ﻲﻓ كﺗﻘﯾﺎﺿﻣ ﻩﺎﺟﺗا ﺔﯾﺑﻠﺳﻟا دودرﻟا ﺔﻓرﻌﻣ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا 17 75 .بﯾردﺗﻟا ﺔﯾﻠﻣﻋ حﺎﺟﻧ ﻲﻓ بردﻣﻟا تارارﻗ ﺔﻣﻫﺎﺳﻣ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا 18 76 .قﯾرﻔﻟا ﻲﻓ لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﺔﻘﯾرط لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا 19 77 .ﻪﺑ مﺎﯾﻘﻟا بﺟﯾ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ دﻛؤﯾ يذﻟا بردﻣﻟا ﻰﻟا بﻋﻼﻟا ةرظﻧ لﺛﻣﯾ : لودﺟﻟا 20
ذ 2 -لﺎﻛﺷﻷا ﺔﻣﺋﺎﻗ : ﺔﺣﻔﺻﻟا لﻛﺷﻟا مﺳا لﻛﺷﻟا مﻗر 56 لﻼﺧ موﻠﻟا بردﻣﻟا ﻪﯾﻠﻋ ﻲﻘﻠﯾ ﺎﻣدﻧﻋ بﻋﻼﻟا لﻌﻓ دودر لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا ﺔﻠﺑﺎﻘﻣﻟا . 01 57 ﻻ ﻲﺗﻟا تﺎﻣﻠﻛﻟا ضﻌﺑﺑ ﻪﺋﻼﻣز دﺣا ظﻔﻠﺗ اذا بﻋﻼﻟا لﻌﻓ دودر لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا ﺎﻬﻋﺎﻣﺳ بﻏرﯾ . 02 58 .بردﻣﻟا ﻪﺿرﻔﯾ يذﻟا طﺎﺑﺿﻧﻻا نﻣ بﻋﻼﻟا ﺔﻓرﻌﻣ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا 03 59 .ﺔﺳﻓﺎﻧﻣﻟا ءﺎﻧﺛأ ةردﺎﺻﻟا بردﻣﻟا تارارﻗ ﻲﻓ بﻋﻼﻟا يأر لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا 04 60 .قﯾرﻔﻟا لﺧاد طﺎﺑﺿﻧﻻا ضرﻔﯾ نﻣ ﻲﻓ بﻋﻼﻟا يأر لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا 05 61 نﻋ بﯾﻐﯾ يذﻟا بﻋﻼﻟا ﻩﺎﺟﺗا بردﻣﻟا ﺎﻫذﺧﺄﯾ ﻲﺗﻟا تاءارﺟﻻا لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا ﺔﯾﺑﯾردﺗﻟا صﺻﺣﻟا . 06 62 ﻩﺎﺟﺗا بﻋﻼﻟا نﻣ ﺔﯾﺿﺎﯾر رﯾﻏ تﺎﻛوﻠﺳ رودﺻ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا ﻪﻧوﺑﺿﻐﯾ نﯾذﻟا صﺎﺧﺷﻻا . 07 64 ءﺎﻧﺛأ طﺎﺑﺣﻹﺎﺑ بﺎﺻﯾ ﺎﻣدﻧﻋ فﻧﻋو ﺔﻧوﺷﺧﺑ بﻋﻼﻟا بﻌﻟ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا ﺔﺳﻓﺎﻧﻣﻟا . 08 65 .ةارﺎﺑﻣﻟا ءﺎﻧﺛأ نﯾﺑﻋﻼﻟا ىدﻟ دودرﻣﻟا نﺳﺣﺗ بﺎﺑﺳأ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا 09 66 ﺔﯾﺑﺎﺟﯾﻻا ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا قﯾﻘﺣﺗ ﻲﻓ بردﻣﻠﻟ ﺔﯾﺳﻔﻧﻟا ﺔﻟﺎﺣﻟا ﺔﯾﻣﻫأ ﺎﻧﻟ نﯾﺑﯾ : لﻛﺷﻟا تﺎﯾرﺎﺑﻣﻟا ءﺎﻧﺛأ . 10 67 .بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ ﻲﻓ ﺔﻋﺎﺟﺷﻟا ﺔﻣﺳ ﺔﯾﻣﻫأ ﺎﻧﻟ نﯾﺑﯾ لودﺟ : لﻛﺷﻟا 11 68 .ﺢﺟﺎﻧﻟا بردﻣﻟا تﺎﻣﺳﻟا مﻫأ نﯾﺑﯾ : لﻛﺷﻟا 12 69 .ﻲﺳﻔﻧﻟا رﯾﺿﺣﺗﻟا ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﻓرﻌﻣﻟ ﺞﺋﺎﺗﻧﻟا ﺎﻧﻟ نﯾﺑﯾ : لﻛﺷﻟا 13 71 .بﻌﻠﻟا نﻣ بردﻣﻟا ﻪﻌﻧﻣﯾ ﺎﻣدﻧﻋ ﻪﺑﺎﺻﻋأ ﻲﻓ بﻋﻼﻟا مﻛﺣﺗ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا 14
ر 72 مﻬﺋﻼﻣز دﻧﻋ ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا ﺔﻠﻗ نﯾﺑﻋﻼﻟا ﺔظﺣﻼﻣ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا يدﺎﻧﻟا لﺧاد . 15 73 ﺔﯾﻛوﻠﺳﻟا ءﺎطﺧﻷا ضﻌﺑ بﺎﻛﺗرا نﻣ نﯾﺑﻋﻼﻟا ﺔﯾﺷﺧ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا ﺔﯾﺑﯾردﺗﻟا صﺻﺣﻟا لﻼﺧ . 16 74 .بﻌﻠﻟا ﻲﻓ كﺗﻘﯾﺎﺿﻣ ﻩﺎﺟﺗا ﺔﯾﺑﻠﺳﻟا دودرﻟا ﺔﻓرﻌﻣ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا 17 75 .بﯾردﺗﻟا ﺔﯾﻠﻣﻋ حﺎﺟﻧ ﻲﻓ بردﻣﻟا تارارﻗ ﺔﻣﻫﺎﺳﻣ ىدﻣ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا 18 76 .قﯾرﻔﻟا ﻲﻓ لﻣﻌﻟا رﯾﺳ ﺔﻘﯾرط لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا 19 77 .ﻪﺑ مﺎﯾﻘﻟا بﺟﯾ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ دﻛؤﯾ يذﻟا بردﻣﻟا ﻰﻟا بﻋﻼﻟا ةرظﻧ لﺛﻣﯾ : لﻛﺷﻟا 20
ز ﺔﺳاردﻟا صﺧﻠﻣ : ﺔﺳاردﻟا ناوﻧﻋ : رﯾﺛﺄﺗ ﺔﯾﺻﺧﺷ نﻣ دﺣﻟا ﻲﻓ بردﻣﻟا دﯾﻟا ةرﻛ ﻲﺑﻋﻼﻟ ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا " ﺔﺳارد ﺔﯾﻧادﯾﻣ قرﻔﻟ رﺑﺎﻛأ فﻧﺻ ةرﯾوﺑﻟا ﺔﯾﻻو " ﺗ فدﻬ ﻰﻟإ ﺔﺳاردﻟا ﻩذﻫ ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا ضﻌﺑ نﻣ دﺣﺗ ﺔﯾوﻘﻟا بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ نا تﺎﺑﺛإ لﻼﺧ نﻣ ﻪطﺎﺑﺿﻧا تارارﻘﻟا ذﺎﺧﺗا ﻲﻓ ﻪﺗﻣارﺻو ﻰﻠﻋ ﺔﯾاردﻟا ﺔﻠﻛﺷﻣ ﺎﻧﻐﺻ دﻗو ،ﻪﺑ ءﺎﻘﺗرﻻاو ﻲﺿﺎﯾرﻟا ىوﺗﺳﻣﻟا نﯾﺳﺣﺗﻟ نﯾﺑﻋﻼﻟا ﻩﺎﺟﺗا ﻲﻟﺎﺗﻟا وﺣﻧﻟا : ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا ضﻌﺑ نﻣ دﺣﺗ نأ بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷﻟ نﻛﻣﯾ لﻫ
؟
ﺎﻣأ ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﯾﺿرﻔﻟا تﻧﺎﻛﻓ : ﻧﻋ ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا ضﻌﺑ نﻣ دﺣﻟا ﻲﻓ رﺛأ بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷﻟ دﯾﻟا ةرﻛ ﻲﺑﻋﻻ د . ﻟ ﺔﺑﺳﻧﻟﺎﺑو ﺔﯾﺋزﺟﻟا تﺎﯾﺿرﻔﻠ ﻲﻟﺎﺗﻟا وﺣﻧﻟا ﻰﻠﻋ تﻧﺎﻛﻓ : نﯾﺑﻋﻼﻟا دﻧﻋ مارﺗﺣﻻا مﯾﻗ ﺦﯾﺳرﺗﻟ لﺎﻌﻓ رﺛأ بردﻣﻟا طﺎﺑﺿﻧﻼﻟ . طﺎﺑﺣﻻا نﻣ لﯾﻠﻘﺗﻟا ﻲﻓ مﻫﺎﺳﺗ ﺔﯾوﻘﻟا بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ . ذﺎﺧﺗا تﺎﻛوﻠﺳﻟا ضﻌﺑ نﻣ دﺣﻟا ﻲﻓ مﻬﻣ رﯾﺛﺄﺗ ﺎﻬﯾدﻟ بردﻣﻟا فرط نﻣ ﺔﻣرﺎﺻﻟا تارارﻘﻟا دﻧﻋ ﺔﯾﻧاودﻌﻟا نﯾﺑﻋﻼﻟا . ﺔﺳاردﻟا ﺔﻧﯾﻋ تﻠﺛﻣﺗو ﺔﻧﯾﻌﻟا مﺗ ﻲﺗﻟا ا ﻲﻓ دوﺻﻘﻣ لﻛﺷﺑ ﺎﻫرﺎﯾﺗﺧ 36 ﺔﯾﺋﻻوﻟا ﺔطﺑارﻟا ﻲﻓ نوطﺷﻧﯾ ﺎﺑﻋﻻ دﯾﻟا ةرﻛ ﺔﺿﺎﯾر ﻲﻓ ةرﯾوﺑﻠﻟ ، ﺧﻷاو ﺔﯾرﯾدﺎﻘﻟاو ةرﯾوﺑﻟﺎﺑ تﺎﺿﺎﯾرﻟا ةددﻌﺗﻣﻟا ﺔﻋﺎﻘﻟﺎﺑ تﯾرﺟأ ثﯾﺣﺑ ﺔﯾرﺿ ﻲﻓ نﻣ ةدﺗﻣﻣﻟا ةرﺗﻔﻟا 25 رﺑﻣﻓوﻧ 2012 ﺔﯾﺎﻏ ﻰﻟإ 10 يﺎﻣ 2013 كﻟذو ﻲﻔﺻوﻟا ﺞﻬﻧﻣﻟا ﻰﻠﻋ ﺎﻧدﻣﺗﻋا دﻗو ، ﺔﻬﺟوﻣﻟا نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا ةرﺎﻣﺗﺳا ﺎﻧﺗﺳارد ﻲﻓ ﺎﻧﻣدﺧﺗﺳا ﺎﻣﻛ ،ﻪﺑ مﺎﯾﻘﻟا وأ ﻪﻠﻣﻋ دارﻣﻟا ثﺣﺑﻟا ﺔﻌﯾﺑط ﺔﻣﺋﻼﻣﻟ ﺎﻬﻣﻫأ نﻣ ﺔﯾﻧادﯾﻣ ﺞﺋﺎﺗﻧ ﻰﻠﻋ ﺎﻧﻠﺻﺣﺗ دﻘﻓ ﻪﯾﻠﻋو ،نﯾﺑﻋﻼﻟ : -ﻣﻟا طﺎﺑﺿﻧﻼﻟ نﯾﺑﻋﻼﻟا دﻧﻋ مارﺗﺣﻻا مﯾﻗ ﺦﯾﺳرﺗ ﻲﻓ لﺎ ّﻌﻓ رﺛأ برد . -نﯾﺑﻋﻼﻟا دﻧﻋ طﺎﺑﺣﻻا نﻣ لﯾﻠﻘﺗﻟا ﻲﻓ مﻫﺎﺳﺗ بردﻣﻠﻟ ﺔﯾوﻘﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا . -ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا ضﻌﺑ نﻣ دﺣﻟا ﻲﻓ مﻬﻣ رﯾﺛﺄﺗ ﺎﻬﯾدﻟ بردﻣﻟا فرط نﻣ ﺔﻣرﺎﺻﻟا تارارﻘﻟا ذﺎﺧﺗا . نﻣ ﺔﻋوﻣﺟﻣ ﻰﻠﻋ ﺎﻧﻠﺻﺣﺗ ﺎﻣﻛ تﺎﺟﺎﺗﻧﺗﺳﻻا ﻲﺗﻵﺎﻛ تﻠﺛﻣﺗ : دﯾﺣوﻟا لوؤﺳﻣﻟا وﻫ بردﻣﻟا قﺑطﺗو مرﺗﺣﺗ ﻪﺗارارﻗو قﯾرﻔﻟا ﻲﻓ . -سﻔﻧﻟﺎﺑ ﺔﻘﺛﻟا ةدﺎﯾزو نﯾﺑﻋﻼﻟا زﯾﻛرﺗ نﻣ ﻊﻓر ﻲﻓ لﺎ ّﻌﻓ رﺛأ ﺔﯾوﻘﻟا بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷﻟ . ّﺑطﺗو مرﺗﺣﺗ ﺔﻣرﺎﺻﻟا ﻪﺗارارﻗ ــ و ﻲﺿﺎﯾرﻟا ىوﺗﺳﻣﺑ ءﺎﻘﺗرﻻا ﻰﻟا يدؤﯾ ﺎﻣ اذﻫو ،ﻪﺟو لﻣﻛأ ﻰﻠﻋ ق نﻣ دﺣﻟا ﺔﯾﺑﻠﺳﻟا ﻪﺗﻻﺎﻌﻔﻧا . و نﯾﺑ نﻣ تﺎﺣارﺗﻗﻻا مﻫأ : -بﯾردﺗﻠﻟ ةءﺎﻔﻛﻟاو ةرﺑﺧﻟاو ةدﺎﻬﺷﻟا بﺎﺣﺻأ نﯾﺑردﻣﻟا رﺎﯾﺗﺧا . -قﻓو نﯾﺑﻋﻼﻟا نﯾوﻛﺗ ةرورﺿ ﺔﯾﺳﻔﻧﻟا تارﯾﺿﺣﺗﻠﻟ ﺔﯾرﺻﻋ ﺞﻫﺎﻧﻣ و ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻻاو ﺔﯾﻧدﺑﻟا .س ﺔﻣدﻘﻣ : مﺗﻫا ﺗﻟاو سﻔﻧﻟا مﻠﻋ ﺗ ةرﻣ لﻛ ﻲﻓ تﻧﺎﻛ ﻲﺗﻟاو مﯾدﻘﻟا ذﻧﻣ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا عوﺿوﻣﺑ ﺔﯾﺑر شﺎﻘﻧﻠﻟ ﻻﺎﺟﻣو ﺎﻛﺣﻣ لﻛﺷ ﯾﺑﻛ نﯾر ﺎﻬﯾﻟإ رظﻧ نﻣ مﻬﻧﻣﻓ إ رظﻧ نﻣ مﻬﻧﻣو ﺎﻬﺗﺎﻧوﻛﻣ بﻧﺎﺟ نﻣ بﻧﺎﺟ نﻣ ﺎﻬﯾﻟ أ ﺎﻫروطﺗو ﺎﻫوﻣﻧو ﺎﻫدﺎﻌﺑ ،ﺎﻬﺋﺎﻧﺑو ،لﻣﻌﻟا مارﺗﺣاو بﺟاوﻟا ءادأ حور رﻬظﺗ ﺔﯾﺻﺧﺷﺑ زﯾﻣﺗﯾ نﻣ كﺎﻧﻬﻓ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ مدﻋو ﺔﻣارﺻﻟاو طﺎﺑﺿﻧﻻا ﻰﻟا طﻣﻧو صﺧﺷﻟا ﺔﻌﯾﺑط ددﺣﺗ ﻲﺗﻟا ﻲﻫ ﺔﯾﻧﻌﻣ تﺎﻣﺳ صﺧﺷ لﻛﻟ نأ ىرﺗ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ﺔﯾرظﻧ نأ ﺎﻣﻛ ،دﯾﻟﺎﻘﺗﻠﻟ ثارﺗﻛﻻا ﺷﻣو ﻪﺗﻘﯾرطو ﻪﺑوﻠﺳأو ﻪطﻣﻧ ﻪﻠﻓ دﯾﻟا ةرﻛ بردﻣ ىدﻟ ﻩدﺟﻧﺎﻣ اذﻫو ،ﻪﻛوﻠﺳ نﻣ رﺛؤﯾ وﻬﻓ ﺔﺻﺎﺧﻟا ﻪﺳﯾﺳﺎﺣأو ﻩرﻋﺎ مﻟﺎﻌﻟا ﻲﻓ ﺎﻐﻟﺎﺑو ﺎﻣﺎﻫ ارود بﻌﻠﺗ ﻲﺗﻟا دﯾﻟا ةرﻛ نﻋ ثﯾدﺣﻟا ﻰﻟا ﺎﻧدوﻘﯾ ﺎﻣ اذﻫو ،ىرﺧﻷ ﺔﺋﯾﺑ نﻣو رﺧﻵ ﻊﻣﺗﺟﻣ دﻘﻓ ،ﺔﻌﺑﺗﻣ ﺔﯾﻣﻠﻋ ﺞﻫﺎﻧﻣ قﻓو نﯾﺑﻋﻼﻟا تﺎﺑﻏرو تﺎﯾﺟﺎﺣ ﺔﯾﺑﻠﺗو ﻪﯾﺟوﺗ ﻲﻓ بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ ﺔﻧﺎﻛﻣ مﺟرﺗﺗو ﻲﺿﺎﯾرﻟا ضرﻓ اوﻋ نﻣ لﻣﺎﻌﻛ ﻪﺳﻔﻧ بﻧاوﺟ رﯾوطﺗو درﻔﻟا دادﻋا ﻲﻓ ﺔﯾﺳﺎﺳأ ﺔﻠﯾﺳوو يوﻗ صﻧ وﻫو ،ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﯾﺑرﺗﻟا لﻣ ﺔﯾﺳﻔﻧﻟاو ﺔﯾرﻛﻔﻟاو ﺔﯾﻧدﺑﻟا ﻪﺗﺎﯾﺟﺎﺣ ،ﺔﯾﻋﺎﻣﺗﺟﻻاو ّوزﯾ ﺎﻣﻛ نأ دﺟﻧ لﺎﺟﻣﻟا اذﻫ ﻲﻓو ،ﺔﻌﺳاوﻟا تارﺎﻬﻣﻟاو تارﺑﺧﻟﺎﺑ ﻩد ﻣ دﺣﻟاو فﯾﻔﺧﺗﻟا ﻲﻓ لﺛﻣﺗﯾ بردﻣﻠﻟ ﻰﻐﺗﺑﻣﻟاو ﻲﺳﯾﺋرﻟا فدﻬﻟا ﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا ضﻌﺑ ن تﻗوﻟا ﻲﻓ تﺷﻔﺗ ﻲﺗﻟا ﺔﯾ ﻲﻓ ﺔﺻﺎﺧ ﻲﻟﺎﺣﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا لﺎﺟﻣﻟا . ﺔﺳاردﻟا تﻣﺳﻗ دﻗو ،ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا ضﻌﺑ نﻣ دﺣﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا رﯾﺛﺄﺗ ﺔﻓرﻌﻣ ﺔﻟوﺎﺣﻣﻟ ﺔﺳاردﻟا ﻩذﻫ ﻲﺗﺄﺗو نﯾﺑﻧﺎﺟ ﻰﻟا : ﻲﻫو ﺔﯾﺳﯾﺋر لوﺻﻓ ﺔﺛﻼﺛ ﻪﯾﻓ ﺎﻧﻟوﺎﻧﺗ رﯾﺧﻷا اذﻫو لوﻷا بﺎﺑﻟا ﻰﻠﻋ يوﺗﺣﯾ ﻩرودﺑ يرظﻧﻟا بﻧﺎﺟﻟا : -ﻲﺿﺎﯾرﻟا بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ : وﯾ ﻪﯾﻓ ﺎﻧﻟوﺎﻧﺗ ﺎﻣﻛ ،ﺎﻬﻋاوﻧأو ﺎﻬﯾﻓ ةرﺛؤﻣﻟا لﻣاوﻌﻟاو ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا فﯾرﻌﺗ نﻣﺿﺗ لﺎﺻﺗﻻا ﺔﯾﻠﻣﻋ حﺎﺟﻧا ﻲﻓ ﻪﺗﯾﻣﻫأو ،ﺎﻬﺑ زﺎﺗﻣﯾ ﻲﺗﻟا ﺔﯾﺳﺎﺳﻻا تﺎﺑﻠطﺗﻣﻟاو ﻪﺻﺋﺎﺻﺧو بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ بﻋﻼﻟ ﺔﻘﺛﻟا ءﺎﻧﺑو . -ﺔﯾﻧاودﻌﻟا تﺎﻛوﻠﺳﻟا : لﻣاوﻌﻟاو ﻲﻧاودﻌﻟا كوﻠﺳﻟا موﻬﻔﻣ نﻣﺿﺗﯾو ،ﻪﺗﺎﯾرﺿﻧ مﻫأو ﻪﯾﻓ ةرﺛؤﻣﻟاو ﻪﻟ ةرﯾﺛﻣﻟا ﻪﺟﻼﻋ ﺔﯾﻔﯾﻛ ﻰﻟا ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ . -دﯾﻟا ةرﻛ : دﯾﻟا ةرﻛ ﺔﺑﻌﻟ نﻋ ﺔﯾﺧﯾرﺎﺗ ةذﺑﻧ نﻣﺿﺗﯾو ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ﺔطﺷﻧﻸﻟ تﺎﻔﯾﻧﺻﺗﻟا ﻲﻓ ﺎﻬﺗﻧﺎﻛﻣو ﺎﻬﺗﯾﻣﻫأو ﺔﯾﺟوﻟوﯾزﯾﻔﻟاو ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ﺎﻬﺻﺋﺎﺻﺧ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ . ﻲﻘﯾﺑطﺗﻟا بﻧﺎﺟﻟا ﺎﻣﻧﯾﺑ : ذﻫو ﻲﻧﺎﺛﻟا بﺎﺑﻟا ﻰﻠﻋ يوﺗﺣﯾ نﯾﻠﺻﻓ ﻪﯾﻓ ﺎﻧﻟوﺎﻧﺗ رﯾﺧﻷا ا : لﺻﻔﻟا ﻊﺑارﻟا : ثﺣﺑﻟا تاءارﺟإ ﻰﻟا قرطﺗﻧ ﻪﯾﻓو ﺔﻣدﺧﺗﺳﻣﻟا ﺔﯾﺟﻬﻧﻣﻟا ﻰﻠﻋ لﺻﻔﻟا اذﻫ يوﺗﺣﯾ . لﺻﻔﻟا سﻣﺎﺧﻟا : ﻩروﺎﺣﻣﺑ نﯾﺑﻋﻼﻟ ﻪﺟوﻣﻟا نﺎﯾﺑﺗﺳﻻا ﺞﺋﺎﺗﻧ لﯾﻠﺣﺗو ضرﻋ ﻰﻠﻋ ﻲﻧﺎﺛﻟا لﺻﻔﻟا اذﻫ يوﺗﺣﯾ ﺔﯾﻠﺑﻘﺗﺳﻣﻟا تﺎﺣارﺗﻗﻻا ضﻌﺑو ثﺣﺑﻟا ﺔﻣﺗﺎﺧو مﺎﻌﻟا جﺎﺗﻧﺗﺳﻻا ﻰﻟا ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ ﺔﺛﻼﺛﻟا .
11
لوﻷا لﺻﻔﻟا
:
بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ
ﻲﺿﺎﯾرﻟا
دﯾﻬﻣﺗ : و ﻻوأ دﻣﺗﻌﺗ بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ نإ ﻰﻠﻋ ارﺧآ ةءﺎﻔﻛﻟا و طﺎﺑﺿﻧﻻا ضرﻓ ةردﻗو ﺔﯾدرﻔﻟا ﻪﯾﻓ رﻓوﺗﺗ نأ بﺟﯾ ﻲﺗﻟا ﻪﺗﻧﻬﻣ ﻲﻓ ﻪﺣﺎﺟﻧ لﺟأ نﻣ و ﻪﺗﻓﺎﻘﺛو ﻪﺗرﺑﺧ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎﺑ اذﻫ بردﻣﻛ ﻪﻠﻣﺎﻌﺗ نﺳﺣ ، نوﻛﯾ نأ ﻪﯾﻠﻋ بﺟﯾ اذﻟ ﻰﻠﻋ و بﯾردﺗﻟا مﻬﻔﺑ ﺔﯾﻟﺎﻋ ةردﻘﻣ ﺔﯾﻔﯾﻛ مادﺧﺗﺳا و بﯾﻟﺎﺳﻷاو قرطﻟا ﺔﻠﺻﺗﻣﻟا ﺔﯾﻧﻔﻟا تاءارﺟﻹا تارﺑﺧ ﻪﯾﺟوﺗو مﯾظﻧﺗﺑ و قﯾرﻔﻟاو نﯾﺑﻋﻼﻟا ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ﺔﯾﻟﺎﻌﻟا تﺎﯾوﺗﺳﻣﻟا ﻰﻠﻋا ﻰﻟا مﻬﺑ ءﺎﻘﺗرﻻا لﺟأ نﻣ كﻟذ .
12
لوﻷا لﺻﻔﻟا
:
بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ
ﻲﺿﺎﯾرﻟا
1 - ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا 1-1 فﯾرﻌﺗ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا : ءﺎطﻋإ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ﺎﻔﯾرﻌﺗ ﺎﺗﺑﺎﺛ سﯾﻟ رﻣﻷﺎﺑ ،لﻬﺳﻟا كﻟذو دوﺟوﻟ ةدﻋ رﺎﻌﺗ فﯾ فﻠﺗﺧﺗ فﻼﺗﺧﺎﺑ ﻷا را ء ﺎﻬﻓرﻌﯾ ﻰﻠﻋ ﺎﻬﻧأ " كﻟذ مﯾظﻧﺗﻟا تﺑﺎﺛﻟا مﺋادﻟاو ﻰﻟإ دﺣ ﺎﻣ عﺎﺑطﻟ "EYSENCK " ، نﯾﺛﺣﺎﺑﻟا درﻔﻟا تﺎﺛﺣﺎﺑﻟاو و ﻣ ز ﻪﺟا و ﻪﻧﯾوﻛﺗ ﻲﻠﻘﻌﻟا و ﻲﻣﺳﺟﻟا و ، يذﻟا ددﺣﯾ بﯾﻟﺎﺳأ ﻪﻘﻓاوﺗ ﻊﻣ ﺔﺋﯾﺑ لﻛﺷﻟﺎﺑ زﯾﻣﻣﻟا ". 1 ﻲﻫ عوﻣﺟﻣ عاوﻧأ طﺎﺷﻧﻟا ﻲﺗﻟا نﻛﻣﯾ فرﻌﺗﻟا ﺎﻬﯾﻠﻋ نﻣ كوﻠﺳ درﻔﻟا رﺑﻋ ةرﺗﻓ " "WASTON" ﺎﻬﻓرﻌﯾو ﺔﯾﻓﺎﻛ نﻣ نﻣزﻟا ... ﻰﻧﻌﻣﺑو، رﺧآ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟﺎﻓ تﺳﯾﻟ ىوﺳ جﺎﺗﻧﻟا ﻲﺋﺎﻬﻧﻟا تادﺎﻌﻠﻟ ﺔﻣظﻧﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ،ﺎﻧﯾدﻟ ﻲﻫ عوﻣﺟﻣ تﺎﻔﺻﻟا و ﻣﻟا ز ﺎﯾا ﺔﯾﺗاذﻟا ﻲﺗﻟا زﺎﺗﻣﯾ ﺎﻬﺑ صﺧﺷﻟا نﻋ ﻩرﯾﻏ ءاوﺳ تﻧﺎﻛ تﺎﻔﺻﻟا كﻠﺗ ﺔﻧﺳﺣ وأ ،ﺔﺣﯾﺑﻗ وأ ﻲﻫ عوﻣﺟﻣ تﺎﻔﺻﻟا ﺔﯾﻣﺳﺟﻟا ﺔﯾﻘﻠﺧﻟاو ﺔﯾﻠﻘﻌﻟاو ﻲﺗﻟا فﺻﺗ ﺎﻬﺑ نﺎﺳﻧﻹا . ﺎﻣﻛ ﺎﻬﻧأ ﺔﻋوﻣﺟﻣ قورﻔﻟا ﻲﺗﻟا زﯾﻣﺗ صﺧﺷﻟا نﻋ ﻩرﯾﻏ . 2 1 -2 لﻣاوﻌﻟا ةرﺛؤﻣﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا : 1 -2 -1 ةرﺑﺧﻟا ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا : دﻗ نوﻛﯾ ﺑﺧﻟ ر تا صﺧﺷﻟا لﺧاد قﺎطﻧ ﺔﺋﯾﺑﻟا ﺔطﯾﺣﻣﻟا ﻪﺑ ﺎﻫرﺎﺛآ ﺔﺳﯾﺋرﻟا ﻰﻠﻋ صﺋﺎﺻﺧ وﻣﻧ ،ﻪﺗﯾﺻﺧﺷ ﻩذﻫو ﺑﺧﻟا ر تا نوﻛﺗ ،ةدﯾرﻓ لﺻﺗﺗ صﺧﺷﺑ دﺣاو ،طﻘﻓ وأ دﻗ نوﻛﺗ ﺔﻛرﺗﺷﻣ نﯾﺑ دﯾدﻌﻟا نﻣ صﺎﺧﺷﻷا . 3 نﯾوﻛﺗﻓ ﺔﯾﺻﺧﺷ درﻔﻟا فﻠﺗﺧﺗ فﻼﺗﺧﺎﺑ ﺔﻘطﻧﻣﻟا ﻲﺗﻟا اوﻣﻧﯾ ،ﺎﻬﺑ رﺛﺄﺗﺗو تادﺎﻌﺑ دﯾﻟﺎﻘﺗو صﺋﺎﺻﺧو ،ﺔﻘطﻧﻣﻟا دﺟﻧﻓ نأ صﺧﺷﻟا يذﻟا عرﻋرﺗ ﻲﻓ ﻊﻣﺗﺟﻣ ظﻓﺎﺣﻣ فﻠﺗﺧﯾ نﻋ صﺧﺷﻟا يذﻟا عرﻋرﺗ ﻲﻓ ﻊﻣﺗﺟﻣ ﺢﺗﻔﺗﻣ ﻰﻠﻋ ﺔﻧرﺻﻌﻟا 1 -2 -2 رﯾﺛﺄﺗ وﻟا ر ﺔﺛا : نإ طﻣﻧﻟا وﻟا ا ﻲﺛر صﺎﺧﻟا يذﻟا نوﻛﺗﯾ نﻣ ﺔظﺣﻠﻟا ﻲﺗﻟا مﺗﯾ ﺎﻬﯾﻓ ،بﺎﺻﺧﻹا رﺛؤﯾ ﻲﻓ ﺔﯾﺻﺧﺷ درﻔﻟا ﻲﺗﻟا فوﺳ اوﻣﻧﺗ ﺎﻣﯾﻓ دﻌﺑ ﻲﻓو تﻻﺎﺣﻟا ،ﺔﻗرطﺗﻣﻟا دﺟﻧ نأ فﻠﺗ ﺦﻣ ثوروﻣﻟا وأ تﺎﻫوﺷﺗﻟا ةدﻻوﻟا دﻗ نوﻛﯾ ﺎﻬﻟ ﺎﻫرﯾﺛﺄﺗ ﻲﻠﺟﻟا ﻰﻠﻋ كوﻠﺳ ،درﻔﻟا ﻼﺿﻓو ﻰﻠﻋ كﻟذ ﺔﻣﺛ لﻣاوﻋ ىرﺧأ لﺛﻣ : ،لوطﻟا ،نزوﻟا دﻠﺟﻟا ﺔﯾﻟﺎﻌﻓو ءﺎﺿﻗ ﺎﻣو،سﺣﻟا ﻪﺑﺎﺷ كﻟذ دﻗ رﺛؤﯾ ﻲﻓ وﻣﻧ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا . 1 -2 -3 لﻋﺎﻔﺗﻟا نﯾﺑ وﻟا ار ﺔﺛ ﺔﺋﯾﺑﻟاو : ﺞﺗﻧﯾ رﯾﺛﻛﻟا نﻣ تﺎﻔﺻ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا نﻋ جزﻣ نﻣ ﯾﺛﺄﺗﻟا ر تا وﻟا ر ﺔﯾﺛا ،ﺔﯾﺋﯾﺑﻟاو نﻛﻟ لﻬﺳﯾ نأ ىرﻧ نﯾﻧﺛﻻا ﺎﻌﻣ نﻼﻣﻌﯾ ﻲﻓ لﻋﺎﻔﺗ . ﺔﻔﺻﺑ ﺔﻣﺎﻋ ﺎﻣﻠﻛ تﻧﺎﻛ ﺔﻗﻼﻌﻟا قﺛوأ نﯾﺑ نﯾدرﻔﻟا نﻣ سﺎﻧﻟا ﺎﻣﻠﻛ تﻧﺎﻛ صﺋﺎﺻﺧ ﺎﻣﻬﺗﯾﺻﺧﺷ برﻗأ ﻰﻟإ ،لﺛﺎﻣﺗﻟا ﻊﻣو كﻟذ نﺎﻓ اذﻫ لﯾﻣﻟا رﺛﺄﺗﯾ فورظﻟﺎﺑ ،ﺔﯾﺋﯾﺑﻟا ﻰﻠﻋو كﻟذ نﺎﻓ نﯾﻣأوﺗﻟا نﯾﻠﺛﺎﻣﺗﻣﻟا ناذﻠﻟا نﺂﺷﻧﯾ ﺎﻌﻣ نﺎﻧوﻛﯾ لﯾﻣأ ﻰﻟإ رﺎﻬظإ تﺎﻔﺻ ﺔﻬﺑﺎﺷﺗﻣ نﻣ نﯾﻣأوﺗﻟا نﯾذﻠﻟا نﺂﺷﻧﯾ نﯾﻠﺻﻔﻧﻣ لﻛ ﺎﻣﻬﻧﻣ نﻋ ،رﺧﻵا كﻟذﻛ نﺎﻣأوﺗﻟا ناذﻠﻟا نﺎﯾﺑرﯾ نﯾدﻋﺎﺑﺗﻣ نﺎﻧوﻛﯾ لﯾﻣأ ﻰﻟإ ﻪﺑﺎﺷﺗﻟا نﻣ ةوﺧﻹا رﯾﻏ مﺋاوﺗﻟا . 4 1 -3 عاوﻧأ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا : 1 نﺎﺿﻣر دﻣﺣﻣ ﻲﻓاذﻘﻟا . -ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ﺎﯾرظﻧ و ﺎﻬﺗ ﺗارﺎﺑﺗﺧا ﺎﻬ و بﯾﻟﺎﺳأ ﺳﺎﯾﻗ ﺎﻬ . -تاروﺷﻧﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟﻟا ﺔﺣوﺗﻔﻣﻟا : 1993 . -ص 15 . 2 دﻣﺣﻣ ﺔﯾطﻋ ﻲﺷرﺑﻷا . -مﻠﻋ سﻔﻧﻟا يوﺑرﺗﻟا . -رادﻟا ﺔﯾﻣوﻘﻟا رﺷﻧﻠﻟ . -ﺔﻌﺑطﻟا ﺔﻌﺑارﻟا : نودﺑ ﺔﻧﺳ . -ص 375 . 3 فوﻧأ ﻎﯾﺗوأ . -لﺧدﻣ ﻲﻓ مﻠﻋ سﻔﻧﻟا . -ناوﯾد تﺎﻋوﺑطﻣﻟا ﺔﯾﻌﻣﺎﺟﻟا . -ﺔﻌﺑطﻟا ﻰﻟوﻷا : 1994 . -ص 250 . ص،قﺑﺎﺳ ﻊﺟرﻣﻟا 250 -.ﻎﯾﺗوأفوﻧأ 4
13
لوﻷا لﺻﻔﻟا
:
بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ
ﻲﺿﺎﯾرﻟا
ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا نﺎﻋوﻧ ﺔﯾرﻛﻓ ،ﺔﯾﻠﻣﻋو رﯾﺛﻛﻓ ﺎﻣ لﺄﺳﯾ نﺎﺳﻧﻹا ﺎﻣﻬﯾأ لﺿﻓأ روﻣﻷا ﺔﯾرظﻧﻟا مأ ،ﺔﯾﻠﻣﻌﻟا قﯾرﻔﺗﻟﺎﻓ نﯾﺑ تﺎﯾرظﻧﻟا تﺎﯾﻠﻣﻌﻟاو سﯾﻟ رﻣﻷﺎﺑ ،لﻬﺳﻟا ﺎﻣﻬﻧﻷ ،نﻼﻣﺎﻛﺗﻣ لﻛو ﺎﻣﻬﻧﻣ فﻗوﺗﻣ ﻰﻠﻋ ،رﺧﻵا رﺎﻛﻓﻷﺎﻓ تﺎﻬﻣأ لﺎﻣﻋﻷا . 1 -3 -1 ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ﺔﯾﻠﻣﻌﻟا : ﻻ كﺷ ﻲﻓ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ﺔﯾﻠﻣﻌﻟا رﻬظﺗ ﻲﻓ لﻣﻌﻟا ،ذﯾﻔﻧﺗﻟاو لﺛﻣ كﻟذ موﻘﯾﺎﻣ ﻪﺑ سﺎﻧﻟا ﻰﻠﻋ ضرأ ،ﻊﻗاوﻟا لﺛﻣﺗﺗﻓ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ﺔﯾﻠﻣﻌﻟا ﻲﻓ نﯾﺣﻠﺻﻣﻟا ةدﺎﻘﻟاو ،نﯾﺑرﻣﻟاو نﯾذﻟا ىرﺗ مﻫرﺎﺛآ ﻲﻓ مﻬﻠﻣﻋ نﯾذﻟا اوﻣﺎﻗ ،ﻪﺑ ﻲﻫو ﻲﺗﻟا قﻘﺣﺗ ﺔﻣدﺧ ،ﺔﯾﻧﺎﺳﻧإ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟﺎﻓ ﺔﯾﻠﻣﻌﻟا رﺛﻛأ رﯾﺛﺄﺗ نﻣ لﺎﺟر ،رﻛﻔﻟا نﺣﻧﻓ رﺛﺄﺗﻧ لﺎﻣﻋﻷﺎﺑ ﺔﻠﯾﺑﻧﻟا رﺛﻛأ ﺎﻣ رﺛﺄﺗﻧ رﺎﻛﻓﻷﺎﺑ 1 نﻣو تﺎﯾرورﺿﻟا ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا ﺔﯾﺻﺧﺷﻠﻟ ،ﺔﯾﻠﻣﻌﻟا مﻠﻌﻟا ءﻲﺷﻟﺎﺑ يذﻟا ﯾ ر دا مﺎﯾﻘﻟا ،ﻪﺑ ﺔﺑﻏرﻟاو ﻲﻓ حﺎﺟﻧﻟا ﻪﯾﻓ ﻻ ةدﺋﺎﻓ ﻲﻓ لﻣﻌﻟا اذإ مﻟ ﺎﻬﺑﺣﺻﺗ ةوﻘﺑ ،ذﯾﻔﻧﺗﻟا ﺔﯾوﻧﻌﻣ تﻧﺎﻛ مأ ﺔﯾدﺎﻣ . ﺎﻣﻛو نأ ةرﺎﯾﺳﻟا ﻲﺗﻟا ﻻ ﻊﯾطﺗﺳﺗ رﯾﺳﻟا ﻻإ اذإ تﻧﺎﻛ ةدﻌﻣ ،رﯾﺳﻠﻟ كﻟذﻛ وﻫ ،نﺎﺳﻧﻹا ﻻ نﻛﻣﯾ نأ موﻘﯾ لﻣﻌﺑ مﯾظﻋ ﻻإ اذإ تﻧﺎﻛ ﻪﻠﺧادﺑ ﺔﺑﻏر ٕاو ر ةدا ﺔﯾوﻗ . ﺎﻣﻟﺎطو ﺎﻧﻓدﺎﺻ صﺎﺧﺷأ مﻬﯾدﻟ رﻓوﺗﺗو مﻬﯾﻓ لﻛ لﺋﺎﺳوﻟا ﺔﯾرورﺿﻟا ﻲﻫو ةوﻗ ﺔﻣﯾزﻌﻟا ،ذﯾﻔﻧﺗﻟاو مﻠﻓ اوﺣﺟﻧﯾ ﻲﻓ مﻬﻟﺎﻣﻋأ مﻬﻧﻷ نوﻠﯾﻣﯾ ﻰﻟإ كﺷﻟا ﻲﻓ مﻬﺳﻔﻧأ و رﯾﺛﻛ دﻘﻧﻟا لﯾﻠﺣﺗﻟاو نوﻌﯾﺿﯾو صرﻔﻟا ﻲﺗﻟا دﻗ ﻻ ،دوﻌﺗ نﻣو مﻫأ لﺋﺎﺳو ﺔﯾوﻘﺗ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ﺔﯾﻠﻣﻌﻟا رﻛذﻧ ﺎﻣ ﻲﻠﯾ : - ﺔﺑﻏرﻟا ﻲﻓ لﻣﻌﻟا . - دﯾدﺣﺗ صرﻔﻟا قﯾرطﻟاو لﺻوﻣﻟا . - روﻌﺷﻟا بﺟاوﻟﺎﺑ . 2 -3 -2 ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ﺔﯾرﻛﻔﻟا : ﻲﻫو ﻲﺗﻟا فرﺻﺗ ﻲﻓ نأ نﺎﺳﻧﻹا يوﻗ ،ﻪﺣورﺑ مﯾظﻋ ﻲﻓ ،ﻪﻘﻠﺧ نأو مﻟﺎﻌﻟا يذﻟا ﻩارﻧ موﯾﻟا ﺎﻣﺑ ﻪﯾﻓ نﻣ مدﻘﺗ ةرﺎﺿﺣو ﺎﻣ وﻫ ﻻإ ةرﺎﺻﻋ نﺎﻫذأ كﻠﺗ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا ﺔﯾوﻘﻟا ﻲﺗﻟا ترﻛﻓ تﻠﯾﺧﺗو تروﺻﺗو . ﺔﯾﺻﺧﺷﻟاو ﺔﯾرﻛﻔﻟا رﻬظﺗ ﻲﻓ روﻌﺷﻟا ﺔﻔﺳﻠﻔﻟاو نوﻧﻔﻟاو ﺔﻠﯾﻣﺟﻟا ، ﻲﻓو لﺎﻣﻋﻷا ﺔﻣﺎﻬﻟا ﻲﻓ ةﺎﯾﺣﻟا ثﺑﺗ ﻲﻓ نﺎﺳﻧﻹا لﺛﻣﻟا ﺎﯾﻠﻌﻟا ﻩدﯾزﺗو ،ةوﻗ طﺎﺷﻧﻟاو يرورﺿﻟا ذﯾﻔﻧﺗﻟ ﻩذﻫ ﺔﻣﻬﻣﻟا لوﺻوﻟاو ﻰﻟإ فدﻬﻟا نﻣو تﺎﻔﺻﻟا ةزﯾﻣﻣﻟا ﻩذﻬﻟ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا : - ءودﻬﻟا ،ﻲﻠﻘﻌﻟا مدﻋ طﺿﻻا ر با ،ﻲﺳﻔﻧﻟا قﻠﻘﻟاو يذﻟا بﺳﺗﻛﯾ ﺔﯾﺑرﺗﻟﺎﺑ بﯾذﻬﺗﻟاو . - ﺎﺿرﻟا ةﺎﯾﺣﻟﺎﺑ ،رﻛﻔﻟاو ﻰﻧﻌﻣو نأ ﻰﺿرﯾ ﺎﻣﺑ بﺟﯾ ﺎﺿرﻟا ،ﻪﺑ ﺞﺗﺣﯾو ﻰﻠﻋ ﺎﻣ بﺟﯾ جﺎﺟﺗﺣﻻا ﻪﯾﻠﻋ 3 1 -4 فﯾرﻌﺗ بردﻣﻟا : وﻫ لﻛ ﺎﻣ دﻌﯾ ﺎﺻﺧﺷ وأ ﺔﻋﺎﻣﺟ ﺔﺳرﺎﻣﻣﻟ لﻣﻋ ﺔطﺳاوﺑ نﯾرﺎﻣﺗ ﺔﯾﻣﯾﻠﻌﺗ " بردﻣ قﯾرﻓ ﻲﺿﺎﯾر 4 1 دﻣﺣﻣ ﻲﺑوﻘﻌﯾﻟا . -زﯾﺟوﻟا ﻲﻓ ﺔﻔﺳﻠﻔﻟا . -ﺔﻌﺑطﻟا ﺔﺛﻟﺎﺛﻟا ، ﺔﺳﺳؤﻣﻟا ﺔﯾﻧطوﻟا ﺔﻋﺎﺑطﻠﻟ : 1968 . -ص 388 . 2 دﻣﺣﻣ ﺔﯾطﻋ ﻲﺷرﺑﻷا . -دﻣﺎﺣ دﺑﻋ ردﺎﻘﻟا . -مﻠﻋ سﻔﻧﻟا يوﺑرﺗﻟا . -ﺔﻌﺑطﻟا ﺔﻌﺑارﻟا : ص 381 . 3 دﻣﺣﻣ ﺔﯾطﻋ ﻲﺷرﺑﻷا . -سﻔﻧ ﻊﺟرﻣﻟا قﺑﺎﺳﻟا . -ﺔﻌﺑطﻟا ﺔﻌﺑارﻟا : ص 381 . 4 دﺟﻧﻣ ﺔﻐﻠﻟا ﺔﯾﺑرﻌﻟا . -راد قرﺷﻣﻟا تورﯾﺑ .
14
لوﻷا لﺻﻔﻟا
:
بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ
ﻲﺿﺎﯾرﻟا
ﺎﻣأ ﺎﺣﻼطﺻا : بردﻣﻟا لﻣﺎﻋ ﻲﺳﺎﺳأ و مﺎﻫ ﻲﻓ ﺔﯾﻠﻣﻋ ،بﯾردﺗﻟا وﻫو نﻣ ﺔﻬﺟ رظﻧ ،نﯾﺻﺻﺧﺗﻣ رﻫﺎﻣ ﻻإ ،كرﺣﻣ ﻲﻓو ضﻌﺑ فﻗاوﻣ ءادﻷا بﻌﺻﻟا ﺢﺑﺻﯾ بردﻣﻟا ﺔﺑﺎﺛﻣﺑ ،مﻠﻌﻣﻟا ﺎﻣﻛ نورﯾﺷﯾ نورﺧﻵا ﻰﻟإ نأ بردﻣﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا رﺑﺗﻌﯾ يﺄﻛ دﺋﺎﻗ غرﻔﺗﻣ اذﻬﻟ بﯾردﺗﻟا ﻪﺗﻧﻬﻣو ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا ءﺎﻧﺑ نﯾﺑﻋﻼﻟا ٕو مﻫدادﻋ ٕا ، ﺎﯾﻧدﺑ ﺎﯾﺳﻔﻧو ،ﺎﯾرﺎﻬﻣو و اذﻛ ﺎﯾﻧﻓ لوﺻوﻠﻟ مﻬﺑ ﻰﻟإ ﻰﻠﻋأ تﺎﯾوﺗﺳﻣ ﺔﻟوطﺑﻟا ، وﻫو ﻻوأ و ﺧأ ار ﻊﻘﯾ ﻰﻠﻋ ﻪﻘﺗﺎﻋ ءبﻌﻟا رﺑﻛﻷا نﻣ ﺞﻬﻧﻣﻟا ﻲﺑﯾردﺗﻟا ﻲﺑﯾردﺗﻟا طﺎﺷﻧﻟاو 1 1 -5 ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻪﺻﺋﺎﺻﺧو : بﻌﻠﺗ ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا دﯾﺟﻟا ود ار ﺎﻣﺎﻫ ﻲﻓ حﺎﺟﻧ ﺔﯾﻠﻣﻋ ،بﯾردﺗﻟا ﻻو دﺑ لﻛﻟ نﻣ دﯾرﯾ نأ لﻣﻌﯾ ﻲﻓ لﺎﺟﻣ بﯾردﺗﻟا ﺔﻧﻬﻣﻛ وأ ﺔﻔﯾظو نأ فﺻﺗﯾ صﺋﺎﺻﺧﺑ ﯾﻣﻣو ز تا نﻣﺿﺗﺗ ﺎﻣ ﻲﻠﯾ : 1 -5 -1 تﺎﻔﺻﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷﻟا بردﻣﻠﻟ ﻲﺿﺎﯾرﻟا : - نأ نوﻛﯾ ﺔﯾﺻﺧﺷ ﺔﯾﺿﺎﯾر ةروطﺗﻣ ،رﯾﻛﻔﺗﻟا ﻲﻧطو صﻠﺧﻣ ،ﻪﻧطوﻟ مﻠﻌﯾ رود ﺔﺿﺎﯾرﻟا ﻲﻓ ﻊﻣﺗﺟﻣﻟا . - نأ مﺳﺗﯾ ﺔﯾﺻﺧﺷﻟﺎﺑ ،ﺔﻧزﺗﻣﻟا ﻼﻘﻌﺗﻣ ﻲﻓ ،ﻪﺗﺎﻓرﺻﺗ زوﺣﯾﻟ ﺗﺣا ر ما ﻊﯾﻣﺟﻟا . - نأ زﯾﻣﺗﯾ طﺑﺿﻟﺎﺑ و نازﺗﻻا ،ﻲﻟﺎﻌﻔﻧﻻا دﺎﻗ ار ﻰﻠﻋ طﺑﺿ سﻔﻧﻟا مﺎﻣأ ،ﻪﯾﺑﻋﻻ لﺑﻘﺗﯾ ﺔﺷﻗﺎﻧﻣﻟا ردﺻﺑ بﺣر دﯾﻌﺑ نﻋ لﺎﻌﻔﻧﻻا بﺻﻌﺗﻟاو . - نأ ﻊﺗﻣﺗﯾ ءﺎﻛذﻟﺎﺑ ﻲﻋﺎﻣﺗﺟﻻا اذﻫو ﻲﻧﻌﯾ ﻪﺗردﻗ ﻰﻠﻋ لﻣﺎﻌﺗﻟا ﻊﻣ رﯾﻐﻟا . - ﻊﺗﻣﺗﯾ ءﺎﻛذﻟﺎﺑ ﻲﻓ لﺣ لﻛﺎﺷﻣﻟا ﻲﺗﻟا ﻪﻠﺑﺎﻘﺗ لﻼﺧ لﺎﻣﻌﻟا . - ﺞﺿﻧﻟا ﻲﻟﺎﻌﻔﻧﻻا ﺔﻘﺛﻟاو سﻔﻧﻟﺎﺑ حوﻣطﻟاو نود ﻊﻣطﻟا . - وأ نوﻛﯾ ﻩرﻬظﻣ مﺎﻌﻟا ﻲﺣوﯾ مارﺗﺣﻻﺎﺑ ﺔﻘﺛﻟاو ةوﻗو رﯾﺛﺄﺗﻟا ﻲﺑﺎﺟﯾﻻا ﻰﻠﻋ رﯾﻐﻟا . - نأ نوﻛﯾ ﺎﻌﺗﻣﺗﻣ ﺔﻗﺎﯾﻠﻟﺎﺑ ﺔﯾﻧدﺑﻟا ﺔﯾﺣﺻﻟاو ﺔﯾﺳﻔﻧﻟاو ةزﯾﻣﺗﻣﻟا . - ﻪﯾدﻟ ةردﻘﻟا ﻰﻠﻋ ثﺑ سﺎﻣﺣﻟا قﻠﺧو ﺔﯾﻌﻓادﻟا ىدﻟ ﻪﯾﺑﻋﻻ . -ﺎﻋﺎﺟﺷ ﻪﯾدﻟ ةردﻘﻟا ﻰﻠﻋ لﻣﺣﺗ ﺔﯾﻟوؤﺳﻣﻟا 2 1 -5 -2 تﺎﻔﺻﻟا ﺔﯾﻧﻬﻣﻟا بردﻣﻠﻟ ﻲﺿﺎﯾرﻟا : - ةرﺑﺧﻟا ﺔﻘﺑﺎﺳﻟا بﻋﻼﻛ ﻰﻧﻌﻣﺑ نأ نوﻛﯾ دﻗ سرﺎﻣ ﺔﺑﻌﻠﻟا ةدﻌﻟ تاوﻧﺳ . - نأ نوﻛﯾ ﻼﺻﺎﺣ ﻰﻠﻋ ةدﺎﻬﺷ ﺔﯾﻣﯾﻠﻌﺗ ﺔطﺳوﺗﻣ ﻰﻠﻋ ،لﻗﻷا ﻰﺗﺣ نﻛﻣﯾ ﻊﺑﺗﺗ دﻟا ر تﺎﺳا ﺔﯾﺑﯾردﺗﻟا ﺔﺻﺻﺧﺗﻣﻟا ﻲﻓ لﺎﺟﻣ ﻪﺗﺑﻌﻟ . - ﺔﻓرﻌﻣﻟا ةدﯾﺟﻟا عوﻧﺑ طﺎﺷﻧﻟا سرﺎﻣﻣﻟا مﻠﻌﻛ ﺔﻓرﻌﻣﻟاو ةدﯾﺟﻟا موﻠﻌﻠﻟ ﻲﺗﻟا قﻠﻌﺗﺗ ﺔﯾﻠﻣﻌﺑ بﯾردﺗﻟا . - موادﯾ ﻰﻠﻋ ﺗﺷﻻا ر كا ﻲﻓ ود ر تا دو ر تﺎﺳا ،ﺔﯾﺑﯾردﺗ ﺔﯾﻠﺣﻣ وأ ﺔﯾﻟود ﺔطﺑﺗرﻣ لﺎﺟﻣﺑ ﻪﺻﺻﺧﺗ 3 1 -5 -3 تﺎﻔﺻﻟا ﺔﯾﺣﺻﻟا بردﻣﻠﻟ ﻲﺿﺎﯾرﻟا : 1 ﻲﻛز دﻣﺣﻣ نﺳﺣ . -بردﻣﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا سﺳﺳأ لﻣﻌﻟا ﻲﻓ م ھ ﺔﻧ بﯾردﺗﻟا : ،ﺔﯾردﻧﻛﺳﻻا 1997 . ص ص 5 0 ، 16 . 2 ﻲﻠﻋ ﻣﻬﻓ ﻲ ،كﯾﺑﻟا رﺎﻣﻋ نﯾدﻟا سﺎﺑﻋ وﺑأ دﯾز . -بردﻣﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا ﻲﻓ بﺎﻌﻟﻷا ﺔﯾﻋﺎﻣﺟﻟا . -ط 1 : ص 16 . 3 ﻲﻠﻋ ﻲﻣﻬﻓ ،كﯾﺑﻟا رﺎﻣﻋ نﯾدﻟا سﺎﺑﻋ وﺑأ ،دﯾز . -سﻔﻧ ﻊﺟرﻣﻟا قﺑﺎﺳﻟا . -ط 1 : ص ص 20 ، 19 .
15
لوﻷا لﺻﻔﻟا
:
بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ
ﻲﺿﺎﯾرﻟا
- نأ نوﻛﯾ ﺎﻌﺗﻣﺗﻣ ﺔﺣﺻﻟﺎﺑ ﺔﯾﻣﺳﺟﻟا لدﯾو ﻩرﻬظﻣ ﻰﻠﻋ طﺎﺷﻧﻟا . - نأ موﻘﯾ لﻣﻌﺑ صوﺣﻔﻟا ﺔﯾﺑطﻟا ﺔﯾرودﻟاو ﺔﻔﺻﺑ ﺔﻣظﺗﻧﻣ ﻲﻓ ﺔﯾادﺑ مﺳوﻣﻟا . - نأ ﻊﺗﻣﺗﯾ ردﻘﺑ لﺎﻋ نﻣ ىوﺗﺳﻣ ﺔﻗﺎﯾﻠﻟا ﺔﯾﻧدﺑﻟا . - نأ نوﻛﯾ ﺎﺟذوﻣﻧ ﻲﻓ عﺎﺑﺗإ ﺑﻟا ر ﺞﻣا ﺔﯾﺋاذﻐﻟا ﺔﯾﺣﺻﻟاو ﻲﻛ ﻊﯾطﺗﺳﯾ مﺎﯾﻘﻟا مﺎﻬﻣﺑ ،ﻪﻠﻣﻋ يدﺗﻘﯾو ﻪﺑ ﻊﯾﻣﺟ نﯾﺑﻋﻼﻟا . - نأ نوﻛﯾ ﺎﺳرﺎﻣﻣ يﻷ طﺎﺷﻧ ﻲﺿﺎﯾر فﻟﺎﺧﻣ عوﻧﻟ ﺔﺿﺎﯾرﻟا ﻲﺗﻟا موﻘﯾ ﺎﻬﺑﯾردﺗﺑ 1 1 -5 -4 تﺎﻔﺻﻟا ﺔﯾﻧﻔﻟا بردﻣﻠﻟ ﻲﺿﺎﯾرﻟا : - ﻪﯾدﻟ ةردﻘﻟا ﻰﻠﻋ مﯾدﻘﺗ مﻋدﻟا ﻲﺳﻔﻧﻟا بﻋﻼﻟ ﻲﻓ ﺔﻬﺟاوﻣ فورظﻟا ﺔﺑﻌﺻﻟا ةدﻘﻌﻣﻟاو ءاوﺳ ﻲﻓ ا بﯾردﺗﻟ وأ تﺎﺳﻓﺎﻧﻣﻟا . - ﻪﯾدﻟ ةردﻘﻟا ﻰﻠﻋ لﯾﻠﺣﺗ ءﺎطﺧﻷا بﻋﻼﻟ ةروﺻﺑ ﺔﯾﻘطﻧﻣ ﺔﯾﻋوﺿوﻣو ةدﺎﻔﺗﺳﻼﻟ نﻣ ﻪﺋادآ دﻗو ر ﻪﺗا ﺔﻧﻣﺎﻛﻟا . - ةردﻘﻟا ﻰﻠﻋ لﯾوﺣﺗ لﺷﻔﻟا ﻰﻟإ فﻗوﻣ ﺢﺟﺎﻧ . - دﯾدﺣﺗ تﺎﺑﻠطﺗﻣ ﺔطﺧ بﯾردﺗﻟا نﻣ تاودأ ةزﻬﺟأو ﻛﺳﻌﻣو ر تا .. ﺦﻟا . - نأ نوﻛﯾ ﻪﯾدﻟ ةردﻘﻟا ﻰﻠﻋ رﺎﯾﺗﺧا بﺳﻧأ قرطﻟا قﯾﻘﺣﺗﻟ فادﻫﻷا . نأ نوﻛﯾ ﺎﺻﺧﺷ ﻪﯾدﻟ ةردﻘﻟا ﻰﻠﻋ عادﺑﻹا ﻲﻓ جارﺧإ ﻪﺗادﺣو ﺔﯾﺑﯾردﺗﻟا . - ءﺎﻛذﻟا ﻲﻓ ﻊﺿو ططﺧ بﯾردﺗﻟا بﻌﻠﻟاو دﯾﺟﻟا . - نأ نوﻛﯾ ﻪﯾدﻟ ةرﺑﺧﻟا ثﯾﺣﺑ ﻊﯾطﺗﺳﯾ نأ فﺷﻛﯾ نطاوﻣ ﺄطﺧﻟا ﻲﻓ يأ ،بﻋﻻ قﯾرﻔﻟاو ﻻ ﺢﻠﺻﯾ ءادﻷا ﺎﻘﻓو رﯾﺳﻟ تﺎﺑﻠطﺗﻣ ﺑﻣﻟا ﺎ را ة 2 1 -6 تﺎﺑﻠطﺗﻣﻟا ﺔﯾﺳﺎﺳﻷا ﻲﺗﻟا بﺟﯾ نأ زﺎﺗﻣﯾ ﺎﻬﺑ بردﻣﻟا : سﺎﺳأ حﺎﺟﻧ بردﻣﻟا ﻲﻓ ﻪﻠﻣﻋ دﻣﺗﻌﯾ ﻰﻠﻋ ةوﻗ ﻪﺗﯾﺻﺧﺷ ،ﻪﻗدﺻو عﺎﺳﺗاو ﻪﺗﻓرﻌﻣ ﻲﻓ ﻪﺻﺎﺻﺗﺧا ﻪﺗردﻗو ﻰﻠﻋ ﺔﻣﺟرﺗ كﻟذ مﺎﻣأ ،نﯾﺑﻋﻼﻟا بردﻣﻟاو يذﻟا دﯾرﯾ نأ لﺻﯾ ﻪﯾﺑﻋﻼﺑ ﻰﻟإ ىوﺗﺳﻣ مدﻘﺗﻣ بﺟﯾ نأ فرﻌﯾ ﻪﺗﺿﺎﯾر لﻛﺷﺑ ،ﻊﺳاو ءﺎﯾﺷﻷاو ةدﯾدﺟﻟا ﻲﻓ قرط بﯾردﺗﻟا كﯾﺗﻛﺗﻟاو ثﯾدﺣﻟا . ثﯾﺣو لﻣﻌﻟا ﻊﻣ نﯾﺋدﺗﺑﻣﻟا ﻰﻠﻋ بردﻣﻟا نأ رﯾﻌﯾ ﺎﻫﺎﺑﺗﻧا ادﯾدﺷ لﻼﺧ لﻣﻌﻟا ،مﻬﻌﻣ اذ ٕاو مﻟ رﻓوﺗﺗ بردﻣﻠﻟ ﺔﻓرﻌﻣ ةرﺑﺧو ةدﯾﺟ فوﺳ ﻻ رﯾﻌﯾ ءﻻؤﻫ نﯾﺋدﺗﺑﻣﻟا ﺎﻫﺎﺑﺗﻧا بﺑﺳﺑ مﻫرﻐﺻ مدﻋو ،مﻬﺗﻓرﻌﻣ نﻛﻟو ﺎﻣدﻧﻋ نوﻠﻘﺗﻧﯾ ﻰﻟإ ﺔﻠﺣرﻣ ةدﯾدﺟ نﻣ مﻬﺗﺎﯾﺣ ،ﺔﯾﺿﺎﯾرﻟا ﺢﺑﺻﯾو ﻰﻠﻋ ﺔﻓرﻌﻣ ةدﯾﺟ نﻣ ،مﻬﺗﺿﺎﯾر نوؤدﺑﯾ ﻲﻓ ﻪﯾﺟوﺗ ﺔﻠﺋﺳﻷا ةرﯾﺛﻛﻟا ،ةدﻘﻌﻣﻟاو اذإ مﻟ نﻛﻣﺗﯾ بردﻣﻟا نﻣ ﺔﺑﺎﺟﻹا ﻰﻠﻋ كﻠﺗ ﺔﻠﺋﺳﻷا ﻲﻧﻌﯾ ﻪﻧأ أدﺑ دﻘﻔﯾ ﻪﺗﯾﺻﺧﺷ مﺎﻣأ ﻪﯾﺑﻋﻻ زوﺎﺟﺗﻟو اذﻫ رﻣﻷا ﻰﻠﻋ بردﻣﻟا لﻼﺧ ﺔﯾﻣﻧﺗ رﯾوطﺗو ىوﺗﺳﻣ ﻪﯾﺑﻋﻻ نأ ﻰﻌﺳﯾ رﺧﻵاوﻫ رﯾوطﺗﻟ ،ﻪﺳﻔﻧ دﯾزﯾو نﻣ عﺎﺳﺗا ،ﻪﺗﻓرﻌﻣ لوﻘﯾ ضﻌﺑ نﯾﺑردﻣﻟا نﯾﯾدﻧﻟوﻬﻟا لﺛﻣ نأ ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﺔﻣﻬﻣ ادﺟ لﻼﺧ بﯾردﺗﻟا ﺎﻣدﻧﻋ نوﻛﺗ ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﺔﯾوﻗ و ﺔﻧﻛﻣﺗﻣ نﻣ ﻪﺻﺎﺻﺗﺧا يدؤﯾ اذﻫ ﻰﻟإ عﺎﻣﺳ ﻪﯾﺑﻋﻻ ،ﻪﻟ مﻬﻧﻷ نوﻧﻣؤﯾ ﻪﻟاوﻗﺄﺑ ،ﻪﺗﺎﻣوﻠﻌﻣو ﻰﻟإ دﺣ ﻪﻧا اذإ لﺎﻗ ﺎﺋﯾﺷ رﯾﻏ 1 ﻲﻠﻋ ﻲﻣﻬﻓ ،كﯾﺑﻟا دﺎﻣﻋ نﯾدﻟا سﺎﺑﻋ وﺑأ دﯾز . -سﻔﻧ ﻊﺟرﻣﻟا قﺑﺎﺳﻟا ، ص 20 . 2 ﻲﻠﻋ ﻣﻬﻓ ﻲ ،كﯾﺑﻟا دﺎﻣﻋ نﯾدﻟا سﺎﺑﻋ وﺑأ دﯾز . -سﻔﻧ ﻊﺟرﻣﻟا قﺑﺎﺳﻟا ، ص ص 21 20 .
16
لوﻷا لﺻﻔﻟا
:
بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ
ﻲﺿﺎﯾرﻟا
ﺢﯾﺣﺻ وأ رﯾﻏ يرورﺿ اوﻧﻣآ ﻪﺑ ﻪﻟاوﻗﺄﺑو "، اذ ٕاو نﺎﻛ بردﻣﻟا ﺎﺑﻋﻻ لﺑﻗ نأ نوﻛﯾ ،ﺎﺑردﻣ رﻣو ﻩذﻬﺑ ،ﺔﻠﺣرﻣﻟا فوﺳﻓ نوﻛﯾ اذﻫ ادﻋﺎﺳﻣ ﻪﻟ ﻲﻓ ﺔﯾوﻘﺗ ﻪﺗﯾﺻﺧﺷ ،ﻪﺗﺎﻣوﻠﻌﻣو نﻛﻟو سﯾﻟ ﺎطرﺷ نأ نوﻛﯾ بردﻣﻟا ،ﺎﺑﻋﻻ مﻏر ﻪﻧا اذإ نﺎﻛ كﻟذﻛ فوﺳ ﻩدﻋﺎﺳﯾ اذﻫ ﻲﻓ ﻪﻠﻣﻋ ﻰﻟإ دﺣ ،دﯾﻌﺑ سﻔﻧﺑ تﻗوﻟا سﯾﻟ لﻛ نﻣ نﺎﻛ ﺎﻘﺑﺎﺳﺗﻣ ادﯾﺟ نﻛﻣﯾ نأ نوﻛﯾ ﺎﺑردﻣ ادﯾﺟ ،ﺎﻘﻓوﻣو نﻛﻟو ضرﻔﯾﻟ بردﻣﻟا ﻪﺣﺎﺟﻧ ،ﻪﯾﻠﻋ نأ دﯾزﯾ ﻪﻓرﺎﻌﻣ دﯾزﯾو نﻣ ﻗ ر ﻪﺗءا لﻣﻌﯾو ﻰﻠﻋ لﯾﻠﺣﺗ ﻪﺟﺋﺎﺗﻧ رظﻧﯾو ﺎﻣﺋاد ﻰﻟإ لﺑﻘﺗﺳﻣﻟا . 1 نﻣ لﻼﺧ د ار ﺎﻧﺗﺳ عوﺿوﻣﻟ بردﻣﻟا بﺟو، ﺎﻧﯾﻠﻋ نأ رﯾﺷﻧ ﺎﻧﻫ ضﻌﺑ صﺋﺎﺻﺧ بردﻣﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا ،ﺢﺟﺎﻧﻟا ﻲﺗﻟاو نﻣ نﻛﻣﻣﻟا نأ نوﻛﺗ ﻰﻠﻋ وﺣﻧﻟا ﻲﻟﺎﺗﻟا : - نأ نوﻛﯾ اردﺎﻗ ﻰﻠﻋ لﻣﻌﻟا ذﺎﺧﺗاو ﻟا تارارﻘ ﺔﺣﯾﺣﺻﻟا ءﺎﻧﺛأ ﺔﺳﻓﺎﻧﻣﻟا . - نأ رﻬظﯾ ﻩرﻬظﻣ وأ ﻪﻧﺎﯾﺑ يذﻟا أ ﻩارﺟ ﻊﻣ دﺣأ نﯾﻘﻠﻌﻣﻟا وأ نﯾﯾﻣﻼﻋﻹا ﻪﻧأ ئدﺎﻫ ﺎﻘﺛاوو ﻲﻓ ﻪﺳﻔﻧ . - نأ نوﻛﯾ ﺎﻘﺛاو نﻣ نأ ﻊﯾﻣﺟ تﺎﻣﯾﻠﻌﺗﻟا لﺑﻗ رﺎﺑﻣﻟا ﺎﯾ ت لﻼﺧو تﻗوﻟا نﯾﺑ ،نﯾطوﺷﻟا ﻰطﻌﺗ ﺔﻘﯾرطﺑ ﺔﯾﺑﺎﺟﯾا و ﺔﯾﺳﺎﻣﺣ . - نأ لوﺎﺣﯾ بﯾﺗرﺗ ﻩرﯾﻛﻔﺗ ﺗاو ز ﻪﻧا ﻰﺗﺣ جرﺧﺗ ﻪﺗﺎﻣﻠﻛ ةرﻣ ىرﺧأ ﺎﻬﻟ ﺎﻬﺗﯾﻗادﺻﻣ . - نأ نوﻛﯾ حزﻣﯾ وأ طﻠﺧﯾ نﯾﺑ ﻩذﻫ بﺳﻧﻟا ﺔﯾوؤﻣﻟا ﻲﺗﻟا ﺎﻬﻠﻣﻌﺗﺳﯾ ﻲﻓ ،ﻪﻟوادﺟ ءﺎﻧﺛأ ﻪﺗﻌﺑﺎﺗﻣ ﺔﺑﻌﻟ نﯾﺑو صﺋﺎﺻﺧﻟا ﺔﯾﺟوﻟوﻛﯾﺳﻟا ﺔﺻﺎﺧﻟا كﻠﺗﺑ تﺎظﺣﻠﻟا تﺎظﺣﻟ ةارﺎﺑﻣﻟا . - نأ نوﻛﯾ ادﻛﺄﺗﻣ نﻣ لﯾدﺑﺗﻟا يذﻟا ﻪﯾرﺟﯾ . - نأ نوﻛﯾ لﻬﺳ ،ةرﺷﺎﻌﻣﻟا شﯾﺎﻌﯾ دارﻓأ ﻪﻘﯾرﻓ ةوﻼﺣ ةارﺎﺑﻣﻟا ﺎﻬﻠﻛ نﻣ ﻩرﺎﺛآ . - نأ نوﻛﯾ ﻰﻠﻋ ﺔﻓرﻌﻣ دﻘﻟﺎﺑ ر تا ﺔﺻﺎﺧﻟا نﯾﺑﻋﻼﻟﺎﺑ فرﻌﺗﯾو ﻰﻠﻋ ﺎﻫدودﺣ ن و كردﯾ ةرورﺿ ،ﻪﻣﺎﻫ ﻲﻫو نأ نﯾﺑﻋﻼﻟا نوﺟﺎﺗﺣﯾ ﻊﯾﺟﺷﺗﻟا . - نأ نوﻛﯾ ﻰﻠﻋ ﺔﻋﺎطﺗﺳا نﻣ ﻗ ر ةءا ،ﻪﯾﺑﻋﻻ ﻼﺛﻣﻓ : نأ فرﻌﯾ ضﻌﺑ نﯾﺑﻋﻼﻟا فوﺳ أدﺑﯾ مﻬﺋادأ ﻲﻓ نﺳﺣﺗﻟا دﻌﺑ ﺔظﺣﻟ ةرﯾﺻﻗ . - نأ نوﻛﯾ ﺎﻣﯾﻠﻋ تاردﻘﻟﺎﺑ ،ﺔﯾزﯾرﻐﻟا ﺎﻫدودﺣو ىدﻟ نﯾﺑﻋﻼﻟا مﻫدﻋﺎﺳﯾو ﻰﻠﻋ زوﻔﻟا ﻲﻓ مﻬﺗﺎﯾرﺎﺑﻣ 2 1 -7 ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻲﻓ حﺎﺟﻧإ ﺔﯾﻠﻣﻋ لﺎﺻﺗﻻا : نإ حﺎﺟﻧ ﺔﯾﻠﻣﻋ لﺎﺻﺗﻻا جودزﻣﻟا فﻗوﺗﯾ ﻰﻠﻋ ﺔﻣﻼﺳ زﺎﻬﺟﻟا لﺳرﻣﻟا ﺔﻣﻼﺳو زﺎﻬﺟ لﺎﺑﻘﺗﺳا لﺑﻘﺗﺳﻣﻟا ثﯾﺣ نوﻛﯾ ىوﺗﺣﻣ ﺔﻟﺎﺳرﻟا ﺊطﺎﺧﻟا لﺛﻣﯾ ﻼﻣﺎﻋ ﺎﯾﺳﺎﺳأ ﻲﻓ طﺿا ر با ﺔﯾﻠﻣﻋ لﺎﺑﻘﺗﺳﻻا ىدﻟ لﺑﻘﺗﺳﻣ ،ﺔﻟﺎﺳرﻟا نوﻛﯾﻓ مدﻋ ﺗﻛﻻا ر ثا ﻩﺎﺑﺗﻧﻻاو وﻫ رﺻﻧﻌﻟا دﺋﺎﺳﻟا لﺧاد تاوﻧﻗ ،لﺎﺻﺗﻻا رﻣﻷا يذﻟا رﺛؤﯾ ﻲﻓ ﺔﻣﺟرﺗ مﻬﻓو ﺔﻟﺎﺳرﻟا نﻣ لﺳرﻣﻟا بردﻣﻟا . كﻟذﻟو ﻰﻠﻋ بردﻣﻟا عﺎﺑﺗإ ﺎﻣ ﻲﻠﯾ قﯾﻘﺣﺗﻟ لﺎﺻﺗﻻا دﯾﺟﻟا : ﺔﯾادﺑ ﻊﻘﯾ ﺔﯾﻟوؤﺳﻣ حﺎﺟﻧإ لﺎﺻﺗﻻا جودزﻣﻟا ﻰﻠﻋ لﻛ نﻣ بردﻣﻟا ،لﺳرﻣﻟا بردﺗﻣﻟاو لﺑﻘﺗﺳﻣﻟا يدؤﯾو مدﻋ ﻩﺎﺑﺗﻧا لﺑﻘﺗﺳﻣﻟا ﻰﻟإ عﺎﯾﺿ نادﻘﻓو ،لﺎﺻﺗﻻا اذﻛو رﻣﻷا ﺔﺑﺳﻧﻟﺎﺑ 1 لﺎﻣﻛ لﺎﻣﺟ ﻲﺿﯾرﻟا . -بﯾردﺗﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا نرﻘﻠﻟ يدﺎﺣﻟا و نورﺷﻌﻟا . -ﺔﻌﻣﺎﺟﻟا ﺔﯾﻧدرﻷا : 2001 . ص ص 275 ، 267 . 2 ﻲﻛز دﻣﺣﻣ نﺳﺣ . -بردﻣﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا سﺳأ لﻣﻌﻟا ﻲﻓ ﺔﻣﻬﻣ بﯾردﺗﻟا . -ةﺄﺷﻧﻣ فرﺎﻌﻣﻟا ﺔﯾردﻧﻛﺳﻻﺎﺑ : ﺔﻧﺳ 1977 . -ص -ص 44. 43 .
17
لوﻷا لﺻﻔﻟا
:
بردﻣﻟا ﺔﯾﺻﺧﺷ
ﻲﺿﺎﯾرﻟا
بردﻣﻠﻟ ،لﺳرﻣﻟا يذﻟا رﺑﺗﻌﯾ ﻪﻧﺄﺑ ﻻ ﺊطﺧﯾ ﻲﻓ ﻪﻠﺋﺎﺳر نﺎﻓ اذﻫ رﯾدﺟ لﺎﺷﻓﺈﺑ ،لﺎﺻﺗﻻا كﻟذﻟو ﻰﻠﻋ دﻣﻟا بر ﻣ ر تﺎﻋا ﻪﺗارﺎﺷإ ﻪﻟاوﻗأو ﻪﺗﺎﻛرﺣو لﺧاد ﺔﻘﻠﺣ بﯾردﺗﻟا وأ ،ﺎﻬﺟرﺎﺧ نﻷ اذﻫ رﺛؤﯾ ﻰﻠﻋ لﻛﺷ ىودﺟو لﺎﺻﺗﻻا . بوﻠﺳﺄﻓ مﻼﻛﻟا ﺔﯾﻔﯾﻛو ﺗﻗﻻا ر با نﻣ نﯾرﺧﻵا لﺛﻣﺗ ﺎﻬﻠﻛ تﺎﻋﺎﺑطﻧا ﺔﯾﺑﺎﺟﯾا وأ ﺔﯾﺑﻠﺳ ﻩﺎﺟﺗا ،لﺑﻘﺗﺳﻣﻟا كﻟذﻟو ﻰﻠﻋ بردﻣﻟا ﻲﻓ لﻛ تﻗو ﺔﯾﻣﻧﺗ ةرﺎﻬﻣ لﺎﺻﺗﻻا ﺔﺻﺎﺧﻟا ،ﻪﺑ ﻰﺗﺣ نﻛﻣﺗﯾ نﻣ ﻊﻧﺻ تﺎﻣﯾﻋدﺗ ﯾزﻌﺗو ز تا ﺔﯾوﻗ ﺔﯾوﻘﺗﻟ لﺎﻌﻓﻷا ﺔﯾﻛوﻠﺳﻟا ،ﺔﺑوﻠطﻣﻟا ﻲﺗﻟاو فدﻫ ﺎﻬﯾﻠﻋ ﺞﻣﺎﻧرﺑﻟا ،ﻲﺑﯾردﺗﻟا اذﻛﻫو بﺟﯾ نأ نوﻛﯾ ﻊﯾﺟﺷﺗﻟا زﯾﻔﺣﺗﻟاو ،بﺎﺳﺣﺑ ﺎﻣﻠﺛﻣ نوﻛﯾ دﻘﻧﻟا بﺎﻘﻌﻟاو ،بﺎﺳﺣﺑ ﺎﻣﻣ يدؤﯾ ﻰﻟإ ﺔﺋﯾﻬﺗ قﻠﺧو لﺧاد جرﺎﺧو ﺔﻘﻠﺣ ،بﯾردﺗﻟا ﻊﻓدﯾ ﺔﯾﻠﻣﻌﻟﺎﺑ ﺔﯾﺑﯾردﺗﻟا ﻰﻟإ وﻣﻧﻟا روطﺗﻟاو نوﻛﯾﻟو ﻪﻟ رﺑﻛأ رﺛأ ﻲﻓ ضوﻬﻧﻟا ىوﺗﺳﻣﺑ ردﻘﻟا نﯾﺑ مﻬﺳﻔﻧأ ﺎﻣﻣ ﻲﻣﻧﯾ مﻬﯾدﻟ تﺎﯾﻠﻣﻋ قﯾﻘﺣﺗ دﯾﻛﺄﺗو تاذﻟا ﺔﻘﺛﻟاو سﻔﻧﻟﺎﺑ لﺎﺻﺗا ﻲﺑﺎﺟﯾا ﺢﯾﺣﺻ سﻛﻌﻟاو 1 1 -8 ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻲﻓ ءﺎﻧﺑ ﺔﻘﺛﻟا بﻋﻼﻟ : تﺎﻌﻗوﺗﻟا ﺔﯾﺑﺎﺟﯾﻻا ﺔﯾﻟﺎﻌﻟا وﺣﻧ ،نﯾﺑﻋﻼﻟا ثﯾﺣ تﺗﺑﺛأ ﺞﺋﺎﺗﻧ تﺎﺳاردﻟا نأ تﺎﻌﻗوﺗﻟا ﺔﯾﺑﺎﺟﯾﻻا نﻣ نﯾﺑردﻣﻟا وﺣﻧ نﯾﺑﻋﻼﻟا نﺳﺣﺗ ﺎﻣود نﻣ ءادأ ،نﯾﺑﻋﻼﻟا ﻲﻓو لﺑﺎﻘﻣﻟا ﺎﻣدﻧﻋ كردﯾ نوﺑﻋﻼﻟا ضﺎﻔﺧﻧا تﺎﻌﻗوﺗﻟا ﺔﯾﺑﺎﺟﯾﻻا تﺎﻌﻗوﺗﻟاو ﺔﯾﺑﻠﺳﻟا بردﻣﻠﻟ ،مﻫوﺣﻧ نﺎﻓ كﻟذ صﻘﻧﯾ نﻣ ﺔﻘﺛﻟا ﻲﻓ سﻔﻧﻟا رﺛؤﯾو ﺎﺑﻠﺳ ﻰﻠﻋ ىوﺗﺳﻣ مﻬﺋادأ . رﯾﻓوﺗ ﺧ تارﺎﯾ حﺎﺟﻧﻟا رﻛﺑﻣﻟا لﻛﻟ ،ﻲﺿﺎﯾر ردﺻﻣﻟﺎﻓ لوﻷا ﺔﻘﺛﻠﻟ ﻲﻓ سﻔﻧﻟا لﻛﺷﺗﯾ نﻣ تازﺎﺟﻧا نﯾﺳرﺎﻣﻣﻠﻟ ،ةرﻛﺑﻣﻟا كﻟذﻟ نﻣ ﺔﯾﻣﻫﻷا لﯾﻛﺷﺗ ﺔﺋﯾﺑ ﺔﺳﻓﺎﻧﻣﻟا ﺎﻣﺑ ﺢﻣﺳﯾ قﯾﻘﺣﺗ حﺎﺟﻧﻟا ﻲﻓ ءادﻷا فرﺻﺑ رظﻧﻟا نﻋ فﻼﺗﺧا تﺎﯾوﺗﺳﻣﻟا دﻘﻟاو ر تا . مادﺧﺗﺳا ﺔﯾذﻐﺗﻟا ،ﺔﯾﻌﺟرﻟا بﻋﻼﻟﺎﻓ نو نورﻌﺷﯾ دﯾزﻣﻟﺎﺑ نﻣ ﺔﻘﺛﻟا ﺎﻣدﻧﻋ مدﻘﯾ بردﻣﻟا مﻬﻟ تﺎﻣوﻠﻌﻣﻟا ﺔﯾظﻔﻠﻟا لوﺣ ﺔﯾﻋوﻧ مﻬﺋادأ ... ، اذﻫو بوﻠﺳﻷا نﻣ زﯾزﻌﺗﻟا دﻋﺎﺳﯾ ﻰﻠﻋ ذﯾﻔﻧﺗ ءادﻷا دﯾﺟﻟا . ظﺎﻔﺗﺣﻻا ﺔﺋﯾﺑﻟﺎﺑ ةدﯾﺟﻟا لﺑﻗ ،ﺔﺳﻓﺎﻧﻣﻟا ةرﺎﺛﺗﺳﻻﺎﻓ ﺔﯾﻟﺎﻌﻔﻧﻻا نوﻛﻣ مﺎﻫ ﺔﻘﺛﻠﻟ ﻲﻓ ،سﻔﻧﻟا ﻊﯾطﺗﺳﯾو بﻋﻼﻟا نأ زﯾﻣﺗﯾ سﺎﻣﺣﺑ مدﻋو ،ةدﺎﻌﺳﻟا ﻲﻓ سﻔﻧ تﻗوﻟا كﻟذﻟ بﺟﯾ دﻛﺄﺗﻟا نﻣ نأ بﻋﻼﻟا ظﻔﺗﺣﯾ ةرﺎﺛﺗﺳﻻﺎﺑ ﺔﯾﻟﺎﻌﻟا لﺛﻣ ،يدﺣﺗﻟا قوﻔﺗﻟا ، ،عﺎﺗﻣﺗﺳﻻا بﻧﺟﺗ ةرﺎﺛﺗﺳﻻا ﺔﯾﻟﺎﻌﻟا ﺔﯾﺑﻠﺳﻟا لﺛﻣ : ،فوﺧﻟا ،قﻠﻘﻟا ﺗوﺗﻟاو ر . كﻟذﻟو ﻰﻠﻋ بردﻣﻟا عﺎﺑﺗإ ﺎﻣ ﻲﻠﯾ قﯾﻘﺣﺗﻟ لﺎﺻﺗﻻا دﯾﺟﻟا : بﯾردﺗ تارﺎﻬﻣ ،ﺔﻘﺛﻟا ﺔﻘﺛﻟﺎﻓ ﻲﻓ سﻔﻧﻟا ءادﻷا نﺳﺣﺗﯾ لﻛ ﺎﻣﻬﻧﻣ ﺎﻣدﻧﻋ رﻣﺗﺳﯾ بﻋﻼﻟا ﻲﻓ مﻠﻌﺗ تارﺎﻬﻣ ةدﯾدﺟ و بﯾردﺗﻟا ،ﺎﻬﯾﻠﻋ بردﻣﻟا ﺢﺟﺎﻧﻟا وﻫ مﻠﻌﻣ ﺢﺟﺎﻧ بﺟﯾ دﻛﺄﺗﻟا نأ نوﺑﻋﻼﻟا نورﻣﺗﺳﯾ ﻲﻓ بﺎﺳﺗﻛا رﺎﻬﻣﻟا ا ت بﻠﻐﺗﻟاو ﻰﻠﻋ تﺎﺑوﻌﺻﻟا . مﯾدﻘﺗ ﯾﺳﻔﺗ ر تا ﺔﺣﯾﺣﺻ بﺎﺑﺳﻷ ﺞﺋﺎﺗﻧ ءادﻷا دﯾﺟ وأ ،فﯾﻌﺿ ﺎﻣﺑر ﺗﺳﻹا ر ﺔﯾﺟﯾﺗا رﺛﻛﻷا ﺔﯾﻣﻫأ ﻲﺗﻟا بﺟﯾ ﺎﻬﺑﻧﺟﺗ وﻫ رﯾﺳﻔﺗ لﺷﻔﻟا وأ دإ ر كا ،لﺷﻔﻟا ظﻧ را فﻌﺿﻟ ةردﻘﻣﻟا ، ثﯾﺣ كﻟذ دوﻘﯾ ﻰﻟإ صﻘﻧ ﺔﻘﺛﻟا ﺎﻣﺑرو بﺎﺣﺳﻧﻻا نﻣ ،ﺔﻛرﺎﺷﻣﻟا نﻛﻟو لﺿﻓﻷا رﯾﺳﻔﺗ لﺷﻔﻟا د ٕاو ر كا لﺷﻔﻟا ﻲﻓ ءوﺿ صﻘﻧ دوﻬﺟﻣﻟا وأ ﺔﺑوﻌﺻ ﺔﻣﻬﻣ ءادﻷا 2 1 -9 ﺔﯾﻣﻫأ ﺔﯾﺻﺧﺷ بردﻣﻟا ﻲﻓ لﺣ و ﺔﺳراد تﻼﻛﺷﻣﻟا ﺔﺣورطﻣﻟا : 1 تﻓأر دﯾﺳﻟا دﺑﻋ حﺎﺗﻔﻟا . -ﺔﯾﺟوﻟوﻛﯾﺳ بﯾردﺗﻟا ﺔﯾﻣﻧﺗو دراوﻣﻟا ﺔﯾرﺷﺑﻟا . -راد رﻛﻔﻟا ﻲﺑرﻌﻟا : ﺎﻘﻟا ھ ةر ، 2001 . -ص 144 . 2 ﺔﻣﺎﺳأ لﻣﺎﻛ بﺗار . -بﯾردﺗ ﻣﻟا ﻬ تارﺎ ﺔﯾﺳﻔﻧﻟا ﻲﻓ لﺎﺟﻣﻟا ﻲﺿﺎﯾرﻟا . -راد رﻛﻔﻟا ﻲﺑرﻌﻟا . -ﺔﻌﺑطﻟا ﺔﯾﻧﺎﺛﻟا : ﺎﻘﻟا ھ ةر ، 2004 . -ص 418 .
18
