ا ث ا و
ا م
ا ةرازو
س د ن د
ا د
ا مو ا
مو م !
م" #ا
ل % ا و
ل م ظ'
.
م
.
د
.
ةد
ل ' جر) ةر ذ
ر
ص%)
, %
ناو' ت
:
ط ا داد إ ن : ذ /ا فار إ ت : %1 و رد ا د 1ا ' ا
2010
-2011
رود
ا ثو ا
' ا ,
"1 ا
)
1 % ق
(
ا ث ا و
ا م
ا ةرازو
س د ن د
ا د
ا مو ا
مو م !
م" #ا
ل % ا و
ل م ظ'
.
م
.
د
.
ةد
ل ' جر) ةر ذ
ر
ص%)
, %
ناو' ت
:
ط ا داد إ ن : ذ /ا فار إ ت : %1 و رد ا د 1ا ' ا
2010
-2011
رود
ا ثو ا
' ا ,
"1 ا
)
1 % ق
(
أ
ﺔﻣﺪﻘﻣ
:
ا ث ا د كر ل أ ، ا و د ا ن د ا و ! ا و " ، و فر ا ر وط و ن % ر & ل'( ن و ا ن ت ا و " إ ل و ا +, ا ذ . & % ا ت /ا و ل0 " ا و ط1 2ا ف ( . د و ا م ھ ا د از ارز ا ةر (2ا تاو % ا 7 و ھد أ ف ( ، ود ا و ا ةد 2ا ف ( ثو ، ا ثو م ھ ا ق رط ن ر 0 رود " ارز ا ،ر . ا 7 ء ا و ءاذ: ا ن ; ھ ارز ا نأ ر ءاذ: لو2ا رد ا ن % <ا ل0 س %أ ھ و د ا . د و + ار ا ف ( ر ر,از ا ود ا ل ن ار 0 ھا ارز ا ثو ا ت ظ ةد ز فد" ! ا ت %%ؤ ا و ل0 " ا ف ( و و ا ج <ا ا 7 ء ا و ,اذ: ا . و ر 7 إ فد" %ارد ا هذھ ثو ا رود ا و ، ا ثو ا هذھ ر,از ا ل'( ن 7 ز 0ر ا رو ا ا : • ا ارز ا ث ا ھأ • ر,از ا ارز ا ثو ا " ا 0 ا • ثو ا هذھ +, و . ا د ا : ق 7 د ا م %ارد ا فادھأ ا ق ا . و ، 7 ير أ يذ ا ل0 ن ر ا ط ا ا د ارز ا ثو طو ا د" ط ا 1 و ،ر ق, ا ن ث %و ل أ وھ . ا ق ا و ل 1 ا ا و ن ت و ا ، ر & C أ 0 ل ا ت " ق ا اذ0و " ر1 و ھر %. و ، 7 إ لو و ارز ا ل ا ا ث ا او ن ف10 ا : .
ب عو و ا ر ا ب أ : • اذ اود : ب و لو . ا ع'ط<ا ف 10 % ا و . -'. ا " ب و '. ا ب (1 ا م ھ ا . • و و اود : -ا ث -ا ء-ار!إ . -ر ا : ( و ناد ا اذھ ثو ا و ت %ارد ا . هذھ ل'( ود ا ت و وأ ن ھ ارز ا نأ ر عو و ا !اد . ر ا طو ا + ار ا ف ( ل'( ن ،تاو % ا . -طو ا د ا كر ھ ارز ا نأ س %أ 7 عو و ا ھأ . رد و ن 0% % %2ا ءاذ: ا رد ھ و ن ر !0 ا قزر .
سر
أ
ـــــــــــ
د
لو ا ل
ا
:
ا
ر از ا
ارز ا
12
12 12 1313
13 14 1718
18 15 191
-1
ھ
ارز ا
ا
1 -1 -1 ف ر ارز ا 1 -1 -2 -ا ف ر 1 -1 -3 -ر از ا ارز ا ا
1
-2
-ر از ا ا-رز ا
و ر
1 -2 -1 -ر از ا ا-رز ا -ر 1 -2 -2 ارز ا طو ا د ا 1 -2 -3 -ارز ا ج ا روھد ب !"أ1
-3
-ارز ا
ؤ ا و
ظ ا ر !اد ا
1 -3 -1 -ت و و%ا د د& 1 -3 -2 -ط -ط' ا 1 -3 -3 -ا ( ا ث&! ! م ھ" ا ل
ا
:
ا
ارز ا
و
# ا ثو%!
21
21 22 2223
23 26 2931
31 31 312
-1
-ھ
ارز ا ث%! ا
2 -1 -2 ارز ا ث&! ا مو + 2 -1 -2 ارز ا ثو&! ا ھأ 2 -1 -3 ارز ا ثو&! ا فادھأ2
-2
-ر از ا
ارز ا ثو%! ا
2 -2 -1 ارز ا ث&! ا ,( ' ر ةرظ 2 -2 -2 ارز ا ثو&! ا ز ار 2 -2 -3 و د ا ت ا ر/! ا2
-3
-ثو%! ا & ل
2 -3 -1 ثو&! ا 0 ل2 ھأ 2 -3 -2 ( ا ت و( ا ط "! ھأ 2 -3 -3 ر از ا ثو&! ا 0 ل2# ا
38
38 43 4458
58 60 6974
74 753
-1
-جذو
ارز ا ثو%! طو ا د+# ا
3 -1 -1 ارز ا ثو&!( طو ا د ! ف ر ا 3 -1 -2 د & ! ! ر ا ط& ا 3 -1 -3 ! ر ا ط& ا ط/ أ3
-2
-جذو ر ط ا (
3 -2 -1 ادھأ و ""ؤ ! ف ر ا 3 -2 -2 و ظ ا ل ا ""ؤ ( ا 3 -2 -3 د' " ا ( ا ت 2 !ط ا3
-3
-%ر
ا لو % ا ض#! و
ارز ا ث%! ا ت .و#
3 -3 -1 ارز ا ث&! ا ت و 3 -3 -2 &ر 2 لو(&/
رد
ا
و
4 ار ا
ق&6
ا
ا ل
لو
:
ر از ا
ارز ا
ا
ارز ا
ا ھ
•
ف ر
ارز ا
•
ا ف ر
•
ادھأ و
ارز ا
ا
ر از ا ارز ا
و ر
•
ر از ا ارز ا ر
•
طو ا د
ا ارز ا
•
روھد ب "#أ
ارز ا ج %ا
ارز ا
&
##ؤ ا و
ظ ا ر "اد ا
•
ت و و ا د د*
•
ط ط+ ا
•ا
& ا ث*" " م ھ
12 ارز ا ر مھأ د ا ع ط ر از ا ود ا ت ھا د و، اذھ ع ط ا ل " ا اذھ و ، و ا ت # # ا ف% & ل'& ن قرط # ارز ا ف ر ا * إ , و - ر ، و ر از ا ارز ا ا # # ا ع ط ا .
1
-1
-ارز ا
ا ھ
1 -1 -1 -ارز ا ف ر : ا ل . ا ج إ * إ يدؤ ا ط2 3ا 4 * إ ارز ا 5%ط ر 2 و ءاذ7 ا ر و وھ # #3ا 8 دھ ، او . ا . 1 -1 -2 -ا ف ر : • و7 : ء 2 ا و ،ر9, و داز * ل ا و ،و ا ن 2 ظ" ا ز % ا 7% ا فدار ھ و ،ر&آ 4<و * إ = <و ن = " را ةدر" " développement " ر وط ا و 4 #و ا * . • .'ط ا : ن و ،ل< أ . * إ . ن ت ا ل ھ ا * إ يد % ط ص& ت %ط ا 8 او = * @ '. د و ، و و , مد ط ت د& ا و ج Aا . 8 B ك ذ, فر و " ا ت % ا ن و طط& ا % ا ك ر. ا ل'& ن د ا و ) ةد ( . ن ل ا 7 فد8 # ا ر 7 ا ق . 8 بو@ر . * إ 8 بو@ر ر @ " . ) 1 ( • ھ ا نأ لو ا ن, 4 ف ر , و " ت % ا و تاءار Aا ن د ا ل, ا ك ذ م,. % 4 8 مو ا ةر # ا و ا ير <. ا ر 7 ا ر# و ه ا ( : ر , م ر, ا د : ،م% ا راد، % , ا ا * إ ل&د ط . 1 ، ، ق2 د 1999 ص ، . 09 . 1)لو ا ا : ا ا ار ا ا 13 فد8 8 و و ةدو ر 7 % إ ھ ا نأ يأ،= . ع 2إ فد8 ن # Aا ت . ع 2إ . )" 1 ( 1 -1 -3 -ارز ا ا ادھأ و : ت د& ا و ج Aا #و#. ا ةد ز ا ك% ھ ارز ا ع ط & ا ، ط ر ا و ار9B و ار 9B 4 ا ,ر. ، % ا دو8 % ج 8 ، 9 د. ا % ا ب #3ا د& # ط2 3ا ف% & م ظ د& # ا و ت و # ا ف% & ، # و#ر ط& ن < 4 % ا # # ا ر طإ و * إ فد8 ، . 4%# ا ن %, ا ج Aا ةد ز ق ن ,# ا ةد ز ن عر#أ لد ت د& ا و ) اذ7 ا ن 3ا ق . ( .
1
-2
-ر از ا ا-رز ا
و ر
1 -2 -1 -ر از ا ا-رز ا -ر : ا ل.ار ر از ا ارز ا ع ط ا ر : • ذ ، اذ ا ر # ا ن او رو8ظ و ل' # ا ذ تأد * و3ا %.ر ا 1963 ن أ فر ارز ا ع ط ا ، ر # ا % ن رط 8 ن ك ھ ةر # ا قط ا <ار3ا ل9 ا و اذ 3ا ىر&أ 8 ن و ، و & ر9, قط ع ط % م . ا ط#و ا و ةر 7 ا عراز ا ن نو, يذ ا يد % ا ص & ا . • ةر " ا ، 9 ا ارز ا ةرو9 ا ةر 1971 ، عاو أ 9'9 ارز ا ت% 2 ت و ا ك ذ عراز ا ن : ت و ا ، اذ ةر # ا لو . ا و ص & ا ع ط ا . • %, 8 ا ةد إ و ، ارز ا ع ط ا م ظ ةد إ 4 تأد 9 9 ا %.ر ا ا ءز ھ ارز ا ع ط ا ط 2 تاءار إ و ن ، تاد.و م . ر 7 ك ذ ص & ا ع ط ا G ار جاردإ و ت و ا ل. و اذ ةر # ا قط ا . ( : ر د . ب . : ا ا و م' Aا % 2 ، ةرھ ا،ر " ا راد ص ، . 182 . 1)ن "% & ا د ا ت ط ا ن د د ا ت# ت .' Aا ن ر 9, ا – ارز ا ل ا تأد ـ مھ # ارز ر از ا ت9رو ، % ا و ت7% # داو ا تارد ا إ ن 1.1 و # ر ود ر % ـ ةرد ا اذ7 ا تادراو ا ر , ل,2 و ط7 تارد ا هذھ، 0.7 ر ود ر % " ) 1 ( ب# ا هذھ ار , ار 7 L , : # Aا % ا د ا ن د ا , ن ا م#ر ا و (1 ):
Omar Bessaoud : l’agriculture en Algérie Options Méditerranéennes, Sér. B
(2) :
Ministre de l’agriculture et de développement rural
(3 ) :
Ministre de l’agriculture et de développement rural
ا د ا ر ارز ا ع ط ! " ا ت ط ا ف " ) 2006 ( 14 ن "% & ا د ا ت ط ا ن د د ا ت# ت .' Aا ن ر 9, ا ار ا ةر " ا هذھ ، ود ط ر ا ك و ر ر. ل أ – 1987 . طو ا د ! )*ا ارز ا : ل' # ا ن * و3ا تاو # ا ) 1963 -1966 ( ـ مھ # ارز ر از ا ت9رو و ، Aا %. ا G ا ن 55 % ىو ا ن ، % ا ةرد ا او. 33 % تارد ا إ ن ـ ةرد ا اذ7 ا تادراو ا ر , ل,2 و ط7 تارد ا هذھ، ةر &3ا تاو # ا أ ظ.' ، ب# ا هذھ ار , ار 7 ن % ا د ا ت د " 2237867 # يأ 25.14 % 23.36 % ) 2212616 ( # 2006 " ) 3 ( د ا , ن ا م#ر ا و ارز ا ل ا % ا .
: l’agriculture en Algérie : de l’autogestion à l’ajustement (1963 éditerranéennes, Sér. B ,n008, CIHEAM-IAMM, Montpellier , 1994.p.89.
inistre de l’agriculture et de développement rural: rapport sur la situation du secteur agricole inistre de l’agriculture et de développement rural: rapport sur la situation du secteur agricole
55% 23% : ( ا د ا تاو ا ر ارز ا ع ط م ر ا ا ) 2 :( ا د ا ر ارز ا ع ط ! " ا ت ط ا ف " ةر ا ت د& ارز ا ا و و ا ل 723ا ء ا • ذ 1985 ن "% & ا د ا ت ط ا ن د د ا ت# ت .' Aا ن ر 9, ا ار ا ةر " ا هذھ ، ود ط ر ا ك و ر ر. ل أ # ط 1987 1 -2 -2 -طو ا د ! )*ا ارز ا • " ل' # ا ن * و3ا تاو # ا 20 % و ، Aا %. ا G ا ن ارز ا ةرد ا ـ ةرد ا اذ7 ا تادراو ا ر , ل,2 و ط7 تارد ا هذھ، • ةر &3ا تاو # ا أ 1 -ا د -ا : ن % ا د ا ت د 2005 " ) 2 ( * إ " 23.36 ارز ا ل ا % ا 1963-1992), Cahiers .
sur la situation du secteur agricole, 2005, p.11. sur la situation du secteur agricole, 2006, p.11.
25,14% 23,36% ا م ر ا ) 1 : ( تاو ا ر ارز ا ع ط
ا ا ار ا ا .<و ا و ود ا ل 2006 7.6 % " ر ا ا و ) 2005 / 2006 ( ةر " ا ل'& د د2 ا ف " ا ر 9B ت. ض"& ا د ط#و ا بو . ا ج إ 1981
اد 4 ر# ض "& ا دو و ن ف2, ت .Aا ، ا بو . ا ص& زو طو ا ج Aا ق رط ن ك'8 # ا ط7 60 % ل'& 1985 -1989 . ا ت .ا ن ل'& ك'8 # 1985 -ت # ا اد . 1970 -1974 و 1140 نط 20% لو ا ا : ا ا ار ا ا 15 م " ا طو ا ل"د ا : ارز ا ھ # # ت ار د طو ا ل&د ا م & ا ، .<و ا و م & ا طو ا ل&د ا ارز ا ھ # # 2005 2004 2003 2002 2001 6.9 % %8.4 9.7% 9.3% 9.7% رد ا : .'" ا ةرازو ر ر " ر ا ا و / ا : %. ا ج Aا ت ط. زر ا ن : ةر " ا ل'& د د2 ا ف " ا ر 9B ت. ض"& ا د ط#و ا بو . ا ج إ 87 -89 % .
اد 4 ر# ض "& ا دو و ن ف2, ت .Aا ، ا بو . ا ص& ،ت ا هذھ زو طو ا ج Aا ق رط ن ك'8 # ا ط7 1974 -1977 * إ ل 25 % ةر " ا ل'& 1985 ىو# ط7 %. ا ب %. ا ج إ 30 % ا ت .ا ن ت # ا اد س, *% 70 % ت # ا اد ت%,2 ا و ز ا روذ ا ج إ 1500 نط ةر 1970 -1983 ت .Aا ن ت" &ا د . <10% 8,40% 9,70% 9,30% 9,70% 8,40% 6,90 ا م ر ا ) 3 ( م " ا *ا ل"د ا ارز ا ھ 2 -م " ا طو ا ل"د ا ارز ا ھ # # ت ار د ا : لود ا ) 1 :( م & ا طو ا ل&د ا ارز ا ھ # # 2000 تاو ا % 8.4 ل"د ا ارز ا م " ا 3 -ج 2ا / ا %. ا ج Aا ت ط. زر ا ن • " ةر " ا ل'& د د2 ا ف " ا ر 9B ت. ض"& ا د ط#و ا بو . ا ج إ 1984 ( ـ 87 •
اد 4 ر# ض "& ا دو و ن ف2, ت .Aا ، ا بو . ا ص& ،ت ا هذھ ةر " ا 1974 • ىو# ط7 %. ا ب %. ا ج إ 1989 ت # ا اد س, *% • ت%,2 ا و ز ا روذ ا ج إ ةر 1978 -90% 7,60% ا م ر ا
16 • ةر " ا ن 1967 -1969 و 1984 -1989 ـ تداز ر<. ا قط ا 2.5 % . • زو تارار ا نوز& 25122 # ةد.و 1973 * إ ل ، 60.000 ةد.و 1984 -1982 و ، 120 ةد.و # 1989 . " 4 -ا تادراو ا و تارد ! : هرد يو # ط#و * إ اذ7 ا تادراو ا ت " را 0.8 ةر " ا ل'& ر د ر % 1970 -1973 م9 3.8 ةر " ا ل'& ر د ر % 1974 -1977 * إ ل 7.8 ل'& ر د ر % ةر " ا 1980 -1984 و 10.3 ةر " ا ل'& يو # ا ط#و ا ر د ر % 1985 -1989 ، اذ7 ا تادراو ا ت%,2 و 25 % 4 ر Aا تادراو ا ن 11 % د اد ت # ا . و # ةرد ا و ةدرو # ا # #3ا داو ا ن ا لواد ا 2005 -2006 از ا و ارز ا ن ير ا . لود ا ) 2 ( ا ةرد ا # #3ا اذ7 ا داو ) 2005 -2006 ( ىر"أ و ت ور4 نوھد و تو ز ت و"ر 66 و ز ط 7 او داو ا 28.55 % %48.9 %8.06 %10.17 %16.78 %26.60 2005 25.28 % %5.26 %10.94 %21.07 %14.78 %22.68 2006 رد ا : ر ر " ر ا ا و .'" ا ةرازو ) 2005 / 2006 ( لود ا ) 3 ( ا ةدرو # ا # #3ا اذ7 ا داو ) 2005 -2006 :( ىر"أ داو ت / ا و ر ا ت ھد ا و تو ز ا 7 4 و ب / ا 9 *ا بو / ا داو ا 27 % %9 %9 %23 %32 2005 26.6 % %12.7 %11.2 %20.6 %28.8 2006 رد ا : " ر ا ا و .'" ا ةرازو ر ر ) 2005 / 2006 ( لود ا ) 4 :( ا ارز ا ير ا ناز : رد ا : " ر ا ا و .'" ا ةرازو ر ر ) 2005 / 2006 ( 2006 2005 2004 ةد/و ا 1000 در . ج -327821853 -320938668 -324437193 ناز ا
ا ا ار ا ا ا ارز% & ا . # ا 1 ( ط & ا ارز ا ت اد& # ا و <ار3ا ب #. *% ار ا و ا ، ىر&3ا ت ط ا و. . ر9,3ا . ر2 ا ل 8 و تار طAا و ن #د 8 ا ھأ : ارز ا داو ا ن B ز ا ط7 دار # او. ع ط 2.5 ر ود ر % ث. ا ت و% % طو د ر س #B عور2 و ر از ا ارز ا ع ط ا % ا ج Aا م ، ارز ا 2011 # ا *% ، 17:30 . 2004 - 24437193 ارز ا ير ا ناز ا ز لو ا ا : ا ا ار ا ا 17 ر از ارز ا روھد ب أ : * إ = #أ 4 ر ادو,ر . ارز ا ع ط ا فر " ا ارز% & ا . # ا يأ ر ,ھ ن ' 3 % نطو ا <ارأ ن . " ) 1 ب #\ 4 ر , ا : ، ا & ا فورظ ا و 8 .و% و ر ا ر ط & ا ارز ا ت اد& # ا و ر ا ر ا و ر ا ( ير ا ه % ، <ار3ا ب #. *% ار ا و ا ، ه ا و " ر ا ل ا ىر&3ا ت ط ا و. ن و, ا = @ و داد A ر9,3ا . ر2 ا ل 8 و تار طAا و ن #د 8 ا ن # ود ا ت% ل, 2 ا هذھ ارز ا داو ا ن B ز ا ط7 دار # % ص & ث . & ا دار # ا او. ع ط ث. ا ت و% % طو د ر س #B عور2 و ر از ا ارز ا ع ط ا % ا ج Aا م ، - ر 4 و ا ةر ز 05 -04 -2011 http://www.journal.cybrarians.info 2005 20938668 -2006 327821853 -ا م ر -ا ) 4 :( ارز ا ير ا ناز ا ز 1 -2 -3 -ر از ارز ا روھد ب أ * إ = #أ 4 ر ادو,ر . ارز ا ع ط ا فر ـ إ رد 08 يأ ر ,ھ ن ' ب #\ 4 ر , ، ا & ا فورظ ا و 8 .و% و ر ا ر ) ك 8 _, ر ا ر ا و ر ا و ، ارز ا حوز ا ه ا و " ر ا ن و, ا = @ و ن .'" ا . ن # ود ا ت% ل, 2 ا هذھ & و ، اذ7 ا % ص & ث . و # . ) 1 :( ر % م ر, ا د : ث. ا ت و% % طو د ر س #B عور2 و ر از ا ارز ا ع ط ا % ا ج Aا م http://www.journal.cybrarians.info : ح ناز ا ير ا
18
1
-3
-ظ ا ر اد ا
ؤ ا و
ارز ا
1 -3 -1 ت و و?ا د د/ : G ار ا ت و وأ ف م طو ا ار #_ & ا و,. ا ت و وأ *% اد #ا ا ارز ا ا ت و وأ مھأ و ، : -ف 9, ا بو . ا و بو . ا ج إ . -ارز% 8" , و . ا ر ا ن #. *% ل ا ير ا ر وط و و , ا ماد& # . -ا ثورو -ا *% و ط ا *% ظ . ا و ت 7 ا . -ھد د و دود# ا ء . -ط -ط ا و ب %. ا ج إ . 1 -3 -2 -ط -ط" ا : " ل ا طط& جرد م< ةد إ د ا تاو #% " ر ا و ارز ا ر وط ص & ا عور ر وط و .'" ا تار 9 # ا = ر ھ و ن ار #ا ن رو. ن < G ار ا ل ھB G ر ل'& ن يراو ا ھر وط و " ر ا قط ا ء .إ ةد إ و .'" ا ج Aا ل'7 # ا ت د& و .'" ا تار 9 # ا 8 ن ، ت ط 2 ا ر وط G ار و ن ةد د = .' تار 9 # ء 2 إ G ر و رو ا و " ر ا قط ا د ا G ر ار &أ و ر ا ر وط و ر. ا . , G ار و <ار3ا ح' #ا ق رط ىر&أ 8 ن ضاو.3ا 8 و 7 ا ت . # ا 4 #و و ن 9 . " ) 1 ( ( : رو8 % #ر ا ةد ر ا 2 ا طار د ا ر از ا ، ع . 10 ط ا ، ، #ر ا ،ر از ا 27 ير" 2008 ، ص . 12 . 1)لو ا ا : ا ا ار ا ا 19 1 -3 -3 -ا ث/ م ھ*-ا : مھأ % ا ث. ا ر ةادأ ، % ل< أ وھو " 8 ط#او ن, #ارد% % #و 4 ق د ا و ل 2 ا ا ق رط ن ك ذ و ةدود. %,2 ل. * إ لو و ا ةدد. %,2 ل ا و 8 ق . ا ن, ا د3ا و دھاو2 ا )" 1 ( و تز, را # # ل ر از ا ث. ا ر *% ارز ا 4 ر 2 ا ن دد ن ھذ " *% ل او ل'& : ث. ا % أ ر طإ ك ذ و ارز و ط ل, ث. ا تاد.و إ ارز ا . ق% و ص داد إ و ر عراز و ت ط. ء 2 _ ث. ا , 2 ف 9, & ا و تاد.و ا ء 2 _ ن % ا 4 ,ار2 ا ر وط و 8% و ,ر 2 ا قر" ا و ر ن د ا . -ا ز,-ار -ا و ثو. -ا ز,-ار و ت % ةرو ا و8 ا ا ب ط 3ا ارز ا و ) و و , ا & ا &< ا ت ,ر ا ،ر , ا ر ظ. ل9 ا .( ( : *% ت ر ،ر ضو ط "& : ، % ا ث. ا ئد و س#أ ، قر2 ا راد ط . 01 ، رد ,#Aا ، 2000 ص ، . 29 . 1)
ا
ا ل
:
و
ا ثو ا
ارز ا
ارز ا ث ا ھ
•
ارز ا ث ا مو
•
ارز ا ثو ا
ھأ
•
ارز ا ثو ا فادھأ
ارز ا ثو ا
ر از! ا "
•
ارز ا ث ا # $ ر ةرظ
•
ارز ا ثو ا ز ار
•
ر' ا و د ا ت
)ا
ثو ا * ل+
•
ثو ا * ل+
ھأ
•
ا ت و
ا ط
ھأ
•ر از! ا " ثو ا * ل+
ا
ث ا ل
:
و ل
ا و دھ
ا
ارز ا ث ا ر وط
جذو
ارز ا ثو
طو ا د ا
•
ارز ا ثو
طو ا د
ف ر ا
•
ر" ا ط
ا
د
•
ر" ا ط
ا ط أ
جذو ر ط ا
•
$ادھأ و
ؤ
ف ر ا
•
ؤ " &ا و
ظ ا ل ا
•
د(
ا
ا ت * ط ا
ر * ا لو ا ض و
ارز ا ث ا ت ,و
•
ارز ا ثو ا ت ,و
•
ر * ا لو ا ض
21 ار ا ف ذ د ةروط ت ط و ت د ا ارز ا ب ط ، ارز ا ثو ج "إ $ھ ت ا هذھ ، م ل)* ع ط ا و ةرط ا اذھ $, قرط و ھأ و /,ادھأ و / ھأ ، ارز ا ثو ف ر0 ا إ ل1 ا ثو ا هذھ 2 3 زو و ر2از4 ا $, ثو ا هذھ 05و .
2
-1
-ارز ا ث ا ھ
2 -1 -1 مو ارز ا ثو ا : ج 6ا ةد ز إ أ فد/ $ ا و $ ارز ا ل 4 ا $, ىر4 $ ا ثو ا ك $ھ ن و ضر 0 $ ا ل) * ا لو ا د 4 إو $ ; ا ل 0 ا ل / ،< و ع ط ا . نإ ا ل 4 ث – ا $ ارز ا ع ط ا $, عاو أ ; إ / ن) : 1 -" ، ر4 ا ت ط ا $, ج 6ا ب أ و ا ب =ا ق ط طور* ارد ر4 و ج > ا طور* ا $, ا تار ا ب . 2 $ ا لو ا ن ث ا و ج 6ا ن د $ ا طور* ا و =ا ت; 0 ا ر /ظإ ل 0 ا ء أ دو ا هذھ 3,ر A . 3 -ا ھ 35و : ارز ا ل) * ا لو ا د 4 إ ط , فد/ " ب ر4 ا ، إ حر إ و ا ر طإ $, 4ا و د 1 Cا ت ;1 . 4 -, 5إ فادھأ : $ ر ا ل د ا 3,ر ل , 5إ فادھأ ك ھ نأ ) ةد ز ، ،ج 6ا ةد ن ; ا م د ،ل 0 ا ا ت ط ا ص , تاد *ر6ا )"... 1 ( ك ذ ةو; و وھ 4"ا و د 1 C"ا فورظ ا و د; ا 3Cاو 3 ث =ا ف ) ةرور5 . (1)
: L.Malascis : Agriculture et processus de développement ; Essai d’orientation pédagogique. Paris, 1973, p.73.
ا ا : ار ا ا ث ا 22 2 -1 -2 -ھأ ارز ا ثو ا : د 1 C"ا و 4"ا ا $, د C ارود ب0 ارز ا ثو ا ،د; ةادأ $ھ و " E / ا $, 1 و ، د 1 C"ا ةد زو ارز ا ط * ةرد C ھد وو 5 ءاذF ا ن G و ر ا ج 6ا ا و ،ح;1 "ا و ير ا قرط ن و ل)* ر ا م . 2 -1 -3 -ارز ا ثو ا فادھأ : 1 -د ا و ا فادھ ا : -" " و و ت و $, هرار ا و $ ارز ا ب ط ا ةد ز ق 0 , ط ط ا و بو / ) و ج 6ا ظ أ ف ) ق رط ن مو ا و . -ور ا ر E تار د1 ا $, ھ ا و ج 6ا 3 زو إ 5 أ ع ط ا اذھ فد/ 2اذF ا 3 ا ر ,و و 4 ار 6ا ت وز ا ر و ود ا ةر 4 ا $, م) ا و ن ز ا $, =ا ن ) ا و . ف ) 4 رد ل 0 ا و 2اذF ا 3 ا ر ر )=ا ن ) ا لو1 ا و );/ "ا ط =ا و ارز ا ذE=ا 1 و ارز ا ظ =ا ق و لF* ا صر, Cر و ر ا . -ا ا د ا ا ص , " و 2 ا ظ ا و / ا و 4 ا قط < د ل) 3 4* ا و ير ا ق رط ن $5ار=ا ح;1 ا و وار 1 ا و ت ط * ا و ار ا . $ / ا و يد 1 C"ا ط 5 ا و $4 ار "ا 3 ط ا تاذ و ظ ا $ ارز ا د 1 C"ا م و و ارز ا . " ) 1 ( ) 1 ( : ع، 0* ا طار د ا ر2از4 ا رو/ 4 ر ا ةد ر4 ا . 69 ،ر2از4 ا، ر ا 0 ط ا، 08 توأ 1998 ، ص 11 .
23 2 -ا ا فادھ : ن ) =ا فادھ 0 ا ارز ا ناد $, ث $, " و ج 6ا ظ أ 4 إ ن ارز ا ذE=ا 1 ت و ف و ج 6ا ظ أ ف ) د1C 2; ا 4و و ) ا ق رط ن ف 4 ا $, م) ا اذ) و او ا و ا 1 ا و ت"; ا ن و د *ر ف ) ارو ا ت ارد ا و ير ا قرط م) ا و ف 4 ا فورظ 3 ا عاو =ا ر "ا ن 0 ھذ أ و د 1 C"ا و 4"ا فورظ ا ,ر0 و ه ا و و ير ا $, و 4 ا قط ا و , 4 ا < * و , 4 ا قط ا و ارز ا ا ةرط $, دراو ا F ا .
2
-2
-ر از ا
ارز ا ثو ا
2 -2 -1 -ر از ا ارز ا ث ا ! " ر ةرظ% : 1 -ارز ا ث ا & ر : دو0 ر2از4 ا $, ارز ا ثو ا C6 ار ا ر اد ا إ 1 و ر 0 "ا د/ ن 1900 -1930 د ا و ط و ز)ر ا ن 4رد م ظ ا اذھ ز ، : -1 0 ارز ا ثو $ طو ا د/0 ا INRAA -ةر ) ا ت طو ا $, 0Cاو ا ثو ا ت ط . -ر4 ا لو ا . ةر , ل; 1914 -1962 2ر ا ل 1 ا ث =ا تز)ر ) ،ب 0 ا ،A ا ر 5 ا ( ذ ، ةر , ل; و ،ل; "ا 1962 -1974 $ طو ا د/0 ا ل )* ةد إ م ذ ا و مور) $ طو ا د/0 ا ء * إ م و ارز ا ثو ) I.V.V .(ا ا : ار ا ا ث ا 24 ن 1971 -1990 /4 ) ھ ةد إ ت ن د د0 ا ء * إ م و ر2از4 $ ا ز فد/ 11 ا دھ 0 ا ل ، ا ت ارز $ طو ا د/0 ا ) ا ر ة ) I.N.G.C ( يذ ا < ) ھ د أ 1970 $ ر ا نو 0 ا 3 بو ص عور* ذ / ف ) و . ت و01 4 / دود ثو ا ط* أ ل F* رط و ) تر/ظأ ةر ا هذھ $, ر $ ا ) / ا ةد إ ن مEر $4 ار "ا ع ط ا اذ/ ا و 0 ا فادھ=ا ق ت 0Cو ا نود لاز " 2 , $ 0 ا ث ا ز /4 / . تررC 05و ا هذھ A 1 د إ و) ا ة ھرود ب0 / 04 و ارز ا ثو ا ل ھG ط ا ف ن ز4او ا ازإ د "ا و $ طو ا $ ارز ا يد 1 C"ا ــــ ت ن $ طو ا د/0 ا / د $, و ارز ا ل) / ا ن و ق رط A2او ا ح;1إ ا ــــــ : • مCر يذ ا مو ر ا 93 -304 ةد J ص ا ارز ا ثو $ طو ا د/0 ا م ظ . • مCر يذ ا مو ر ا 93 -305 مCر مو ر ل ) ا و لد0 ا 87 -235 م ظ ص ا ا دھ 0 $ =ا . 2 -وط نو ا ر طإ ثو ا ر : أ -"اد ا نو ا : $ 0 ا س 4 ا ق رط ن ت و 0 ا لد و ا ط* L ق ا و نو 0 ا م ت ط ا ن )ر * ت C; ك ھ نأ ) ،د *ر> $ طو ا س 4 ا و ر وط ا و ) ةرازو $ 0 ا م 0 ا ر ا ا و ; ا ةرازو و $ 0 ا ث ا و ( ث ا تاد و ت/4و دC و تاذ ا ت ط * ا ل; ن ا $, )ر * فرط ن ق ا و رو * كر * ا م ھ"ا د/0 ا و ارز ا ثو $ طو ا د/0 ا ) INRAA ( د/0 ا و $ ارز ا $ طو ا ) INA ( .
25 ب ود ا و ر " ا نو ا : " 1 فارط=ا ةدد0 وأ 2 ت C ا مار إ م تاذ و ا ارز ا ثو 0 ا كر * ا م ھ"ا : ا ارو ا دراو ) ) ت و ا و ف; =ا و بو ا ن ( 4 6ا ةدو4 ا و 3 ر ا ج 6ا ) ل ا ،فو*ر ا ،سط ط ا روذ ( ر ن "ا و ب رد ا ،ه ا ت ) * و 4 ا ارز ا و * ا تار ا ن ةد ... ر ك ذ و فارط=ا ةدد0 وأ 2 ت C "ا نو) و ت 2 / ا ف . " ) 1 ( • فارط=ا ةدد0 ت C "ا : ز و : -ارز ا و ذF ةد ا م =ا ظ FAO : ا ت" 4 ا $, نو 0 ا م و : ارد ف ) ، نو ز ا ارز ر وط و ط ط و ل 1 ا ،بو ا ر ، ت 0 ا و ت F ا د *ر6ا . -, ا و مو 0 ا و ر ةد ا م =ا ظ : ط* = 2 6ا ةد ا ل; ن ثو ا ز)ار . -ر وط ةد ا م =ا ر : ىر4 $ ا و ود ا وأ C6ا 3 ر * ا ل; ن 3 ةر* ر 2 ا دراو يو/4 ا ر 1 ا و $2 6ا ةد ا م =ا ضو ا ن د يو/4 ا ر ا و ر,إ ل * . -رو=ا د 1 C"ا و 4 ا : ب رد ا ل 4 $, 1 نو 0 ا اذھ 4 0 ا ق2 و ا و ءار ا / د $ ا ةد ا و ن و) ا و د / ا و ا قط ارز ا . -ارز ا ر0 ا ظ ا OADA ارز ا ثو ا ر وط $, مھ $ ا و ةدو4 ا ا دراو ا لد و ا تار * "ا ل; ن أ ك ذ و ) ،بو ا ت و ا ( . (1):
Ramdane Kellou : la recherche agricole en Algérie, Cahiers Options Méditerranéennes, CIHEAM-IAMM, Montpellier , 1988,p.11.
ا ا : ار ا ا ث ا 26 • 2 ا ت C "ا : ا نو 0 ا ت 4 "ا ر2از4 ا < ; ن 0 يذ ا $2 ا $ ود ا ،ثو 3 اذھ و ،جر ا د0 جر ا $, ن و) ا و ب رد ا لو رو نو 0 ا اذھ ، ر, و ا . م . ط ر ،أ اد ) ، . 2 -2 -2 -ارز ا ثو ا ز+ار : د4و $ ارز ا ث ق 0 , ع ط ا اذھ ن د ن 2ر ن طC : $ 0 ا م 0 ا ةرازو ث ا و ةرازو ،$ 0 ا ر ا ا و ; ا . 1 -ر ا % ا و , ا ةرازو : ر ا ا و ; ا ةرازو و ر د ت ؤ ةر* ل; ن $ ا /4 ر مظ $ھ : • ثو $ طو ا د/0 ا ارز ا INRAA • ت ا Cو $ طو ا د/0 ا INPV • ناو ا 1 $ طو ا د/0 ا INSA • <)او ا و ر 4*=ا ارز $ ا د/0 ا ITAFV • ةر ) ا ت ارز $ طو ا د/0 ا ITGC • 1 ا ت ارز ا و ت و $ طو ا د/0 ا ITCMCT • و ر =ا و * ا ر $ ا د/0 ا م E=ا ITEBO • ةر F1 ا ت ر $ ا د/0 ا ITPE • وار 1 ا ارز ا ر وط $ ا د/0 ا ITDAS • د 1 ا $, ثو ا و ت ارد ا ز)ر CERP
27 أ دھ ا عاو%أ : " و $ھ ) ا ل) / ا ن ت و 4 ; إ دھ 0 ا هذھ م ن) : $ طو ا د/0 ا $ ارز ا ث دھ 0 ا ، ا دھ 0 ، Cو ا . " ) 1 ( -ا دھ 0 -ا : دھ 0 ا م / ، 1 ا تار ا و ر4 ا ت ط ا ل; ن $ ا ت Cو0 لو ا د 4 J ا ط* =ا 3 4 م د / أ ) ،ج 6ا ت ھر $ ارز ا ف ) ا و ط ا ثو ا ار ن 4 ا . دھ 0 , ) ا و Cو ا : ط ر ا و $ ر4 ا ث ا $, / / إ , 56 دھ 0 ا هذھ م/ 4 ) INPV-INSA ( ل 1 ا ت ,آ ر و 3 ن و2 ا $ھ ا ط* = مو $/, س =ا اذھ و =ا ت او ا و ارز ا : 1 Cار ، / Cو و ت ا و ت او ا ر ) ا فورظ ا , ) و 2 و=ا م 0 م / ) ت 4و م E=ا يرد4 ،ب ) ا ءاد،ل ا ،ق ا ،ر 1ار1 ا،دار4 ا (... -$ ارز ا ث $ طو ا د/0 ا : ، ر4 ت ط و ر $, مظ د0 و لو2 ا اذھ $, و ،$ ارز ا ث ا ن $ =ا ر ط6ا ا تاذ 0 ا ار ا ر وط مو م ھ" ء =ا،خ ا ، او ا و ا 4و و ز ا، ارو ا م ل ا دھ 0 ... /ط * ز) ر و : $, د0 ا ح; =ا ل د0 تار ا ، ارز ا ر ا و1 0 ر ا ا ارز ا ، ا و ن و) ا ،ث ا ار ق ، ا دھ 0 ا 3 نو 0 ا . ب دھ ا ر . و م ظ% : 11 تارادإ وأ ت 2, ل)* دھ 0 ا 3 4 م ظ م ) نوؤ* ا تارادإ ھد راد6ا ا و و2 ا 2 ا م و ذ ا Cار و ار م د ا ر ,و ن ( $ھ و ةد : م د ةراد6ا ،ج 6ا ا ، ج إ ،$ ر4 ا ث ا ،ت; * ا و روذ ا 4 ر ا و ت ارد ا .
ا ا : ار ا ا ث ا 28 نأ ن $, $ طو ا د/0 ا INRAA $ھ و ط* أ ىو : ،$2 ز ا ط و ا دراو ا 4 و ا ، ء * إ 4و و و و د 1 Cا ، او ا ف 1=ا و دراو ا، عاو =ا ت ط * ا هذھ 3 4 ق ط " و ، و ا ت ا ،ف ر ا . ث ن أ هذھ ،ر ا ل; " 3 $4و و ) و $ 3 ط تاذ ت ؤ ا $ ا . 2او ا و ق ل ) $ ا و ث 0 ا 2 / ا ب 4 J,،ق ا ث ن أ ا ق ، / * ا ار ا ن و ا ار د *ر6ا ن ا ل C ن $ ارز ا ع ط ا $, 11 ا ت 2 / ا ن و ث ا و ن و) ا ر د و ; ا ةرازو ر ت د *ر6ا ھ و : ا و $ 0 ا ث ا س 4 ) CSRPA ( $ طو ا س 4 ا و د *ر> $ ارز ا ) CNVA .( 2 ل ا م ا ع ط ارز ا ثو ا : ةG* ا ث ا تاد و ل; ن ع ط ا اذھ ل 0 $ ارز ا ث $ طو ا د/0 0 ا $ھ و : ارز ا مو 0 ا ث ةد و ) URSA ( 4و و ) ا و مو 0 ا 0 4 ) USTHB ( ةد و ث ا , 4 ا قط ) URZA ( م ةد و ء =ا 5ر=ا ) URBT .( $ ا $ 0 ا ث ا ر د ط او $ ط ا ىو ا ا تاد و ا هذھ ق ) ،$ 0 ا م 0 ا ةرازو ل اد تG* أ نإ $ س 4 / د تاد و ا هذھ اذ ر و . $ طو ا ز)ر ا فرط ن ةG* ا $ ا مد ر* ةد و م د $ ا ز /4 ا اذھ ارز ا 4وEاد ) CNPA ( ا ل) / ا و ) ت طC و ارز ا ت ر د ا ( $ ارز ا د *ر> 11 ا ب رد ا ز)ار و ت و 0 ا و ) CFVA ( ، 3 ط تاذ ت ؤ ا هذھ ت 1أ و، ارز ا ت ر د ا 4ذو ا عراز ا و ا د0 $ ا ل; " 3 $ و $ ةر $ ا طط ا ء أ ت ر4أ $ ا ت; د0 2008 -2012 .
29 2 -2 -3 -ر0 ا و ا ت % + 2ا : 1 -ا ت % + 2-ا : ا از نأ م 0 ا 3 ، ود ا ت و0 و A ا ن أ ف G 11 ر $ھ ل F* ت ر ، بر 4"ا ف ر 1 ا و 80 % نأ إ , 56 ، ل و ا ن 0 ا ز /4 ا از إ رظ 25 لاز " ل F* 11 ا تاد "ا ارز ا تاد0 ا و ا أ ط ر ا و . 2 -ث ر0 ا ت % + 2ا ارز ا : أ ع ط ن و+ ا ارز ا : $ ل; ت ر4أ $ ا رد ا ط* =ا 2006 -2005 ع ط ا و م ظ فد/ 11 ا ن و) ا ت ؤ ل C ن ت ) و ) CFVA-ITAEF-ITMAS ( 3 11 ا ت ؤ ا ةد ) ت 0 4 سراد ، م 0 ا ع طC و ن و) ا ت ؤ ، ، اذھ م د دھ 0 ا إ , 56 $ ارز ا ع ط ا ر وط و $ ا م د ا ( . ب – ن و+ و ا فادھ ا : $, ن و) و=ا فادھ=ا ل تار ط6ا ت ) إ ن فد/ $ / ا ن و) ا ةد إ ن نو) و ،$ ارز ا ع ط ا 3 C;0 ا تاذ ت" 4 ا ن ھر E و ةراد6ا ل 4 $, ل; : -ب رد ا $ و=ا : ل وط ا ىد ا ب رد ا ) ن ( ب * ) $ يو ( $ ارز $ , ل 4 $, $2 1 أ ، ت F ا $ , وأ و ، ) ط و 0 ار ( د $ ،برد ت F ا ل وأ ارز ا $, .
ا ا : ار ا ا ث ا 30 -" جر ا $, ن و) ا : ل رإ م < أ ت 2 1 6ا تر *أ و، ل وط ا ىد ا 27 /ط و ةد جر ا $, ص1 ارد 12 ا ت 11 ا $, ر/* : ھر E و، 2 ا و ارز ا ةدو4 ا Cار ، 2 و=ا " ) 1 ( -ةر 1 ا تارود ا : ل 4 م ارز ا ةرازو ر ر ب 144 ةرود 2005 و 216 2066 ج 6ا، ضر=ا ةرادإ ل ت 11 ا ن د د0 ا $,، ت F ا، ا، ةرط ا،ير ا،ف 4 ا و ر 1 ا،ناو ا 1 و ارو ا دراو ا و 4 ا ... -ا ن و) ن ; ن فد/ مھاو ا ب رد ا قرط ز) ر $ ا و $ ھG $ ا . ا و ن و) ا عور, ن $ ا لود4 $ ن و) ا دد و 2005 -2006 : لود4 ا ) 5 :( $ ارز ا ن و) ا عور, : ن و) ا عو دد0 ا 3 5او ا 2005 2006 تار ط6ا ن و) ن 309 4043 ،ر 4*=ا سرE،ت ا Cو،د *ر6ا،ر =ا ر 1 ر وط ،بو ا ارز، ارز ا ت 4 ار "ا و ناو ا و ا ارز ا ،ف ر ا $ و=ا ب رد ا ن -$ د 30 134 280 136 4 ا ارز ا،بو ا $, ص ،ت F ا ل4ر $ او ا ج 6ا، وار 1 او -ت F ا Cو، ارز . ن و) ا نطو ا جر وط ةد ن و) ا 27 27 ارز ا ك ورد ھ، و ا Cار ةر 1C ةد ن و) ا 144 216 ر 1 ا ،ت او ا 1 و Cو، ر ا ةرادإ ارز ا ت ،ت F ا،ير ا،ف 4 ا و ... رد1 ا : رز ا ةرازو ر ر ر ا ا و ا ) 2005 / 2006 ( (1)
31
2
-3
-ثو ا 3 % ل4%
2 -3 -1 -ثو ا 3 % ل4% ھأ : A5او ر أ وھ ارز ا ثو ا و ل 1 "ا تاو C ن C;0 ا دو4و ةرور5 إ 4 ا ل C ن حر ض0 ا ، C;0 ا هذھ عو لو ف ت رظ ا ك ذ 3 و ،ن ا 3 4 ط ا ثو ا 2 ل $, ن )ر * ا م/ أ مھ ن ا نأ ) بر 4 ا $, ر4 ا عراز ا و اد ا . (... 2 -3 -2 -ت و ا ط . ھأ : ت و 0 ا ر وأ حر* وھ ت و 0 ا ط ت ار "ا و 0 ا ت ط ا و 0 ا ر E و م 0 ا رو/ 4 مو/ و A5او ،ط و ل/ بو G ةد 0 ا م ھ ا ن ھر E و ص1 ا . ل/ $/,، 0 ا فر 0 ا ل ةرور 1 $, F ا / ھG ط ا ز $ 0 ا $ و ا ر* ن د ز و م/ ا رو/ 4 ا م ھ ا ب ر و < * ا ط او ) حر*) 1 ا ه ير ا ل ت آ $ ارز ا د*ر ا ( $, / ارود م; 6ا ل2 و ب0 و ، د او نآ $, ر ھ 4 ا ن ن) دد ر )أ إ ر ا س ل A ث ، 0 ا هذھ . 2 -3 -3 -ر از ا ارز ا ثو ا 3 % ل4% : ھ د )G اذھ / مو $ ا دو/4 ا و ارز ا ثو ا ط * $, ار , ر )=ا ع ط ا و ر* ق 0 , ت 4 "ا ل ) م س رد ا و ارز ا $, ا ت ؤ ا . ن ن 2 ھ ء * إ ت أ ةرور5 ا و ھ : -ا و 0 ا ت و 0 $ طو ا ز)ر ا CNIST $ ارز ا ق و $ طو ا ز)ر ا CNDA
ا ا : ار ا ا ث ا 32 1 5و % ارز ا ت و ا 6 زو و ل4 : أ ا ت و ط : " ... $ ) ا م ا د ,أ دC ,ارEو 1 ا و ر2از4 ا ت و ط $, ارز ا ن ةر ا 1975 -1994 ا 2 ا : ، ن ر* ةد ل; ء 1 إ م 225 ر* ارز ط , ن و يو ا دد0 ا د د م و ، 0 -5 ةر ا ل; 1975 -1980 " ) 1 ( ك ذ A5و $ ا لود4 ا و : لود4 ا ) 06 : ( ةر ا ل; 4 ا ارز ا ت و ط ا 1975 -1994 ,ارEو ب ر2از4 ا ) 2 ( ا تاو عو 4 ق2 و ا ت د=ا د ر ا دC 0 ا ت د=ا و ت ارد ت ورطأ ر 4 ا فرط ن ج إ OPU ت و ط $0 4 ا ناو د ا ن ر آ ن 4 1975 01 01 0 0 0 0 0 0 1976 05 03 0 0 0 0 2 0 1977 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1978 01 0 0 0 0 0 0 1 0 1979 05 01 4 0 0 0 0 0 1980 01 01 0 0 0 0 0 0 1981 55 40 14 1 0 0 0 1982 27 02 22 3 0 0 0 1983 04 03 0 0 1 0 0 0 1984 02 01 0 0 1 0 0 0 1985 36 0 0 35 1 0 0 0 1986 02 0 0 0 0 2 0 0 0 1987 37 02 35 0 0 0 0 1988 02 0 0 0 0 2 0 0 0 1989 03 01 0 0 1 0 1 0 1990 02 0 0 0 0 1 0 1 0 1991 03 0 0 0 0 2 0 1 0 1992 34 04 27 3 0 0 0 1993 05 04 0 0 1 0 0 0 1994 00 0 0 0 0 0 0 0 0 عو 4 ا 225 63 137 19 6 0 ) 1 (
: R .Issolah, JF. Giovannetti: le réseau algérien de documentation agricole(RADA), annales de
l’institut national agronomique, vol.19,n°1-2,1998,p.158.
(2
:
)
زو 4 نأ 3 ط " ر2از4 ا نأ ن) ا ن ن ) اذإ ءر ا لء ك* نود ثو ا و ن و) ا $, دھ 0 ا هذھ ھأ ن مEر ا عو ط 89 % ارز ا تارو* ا ن اذإ و ، 0 4 ا تارو* ا ب ) ل C ن $ 2ر ل)* ر* ر دو4و ر E ت و ط ا د ا و ر* ا تار "ا ةد2 , ن ل نو) نأ ن) ف ) و ؟م/ ط * ) و 3 4 ا لو $, ن) م اذإ ث 11 ا $ 0 ا م 0 ا ت ) إ ةر* <4 ت و ط ا هذھ نأ ر)ذ ا ر د4 ا ن و ىو و/, شار $ ارز ا 43 % ل =ا ن نأ و ك ھ ،$ ارز ا $ طو ا د0 ا ، ارز ا ثو $ طو ا د/0 ا 1) Ibid, p.159. ( 0 20 40 60 1 9 7 5 1 9 7 6 1 9 7 7 ت و ط ا د د 1975 -1994 33 زو 4 نأ 3 ط " ر2از4 ا نأ ن) ا ن ن ) اذإ ءر ا لء ك* نود هردC يو ط و 11 ثو ا و ن و) ا $, دھ 0 ا هذھ ھأ ن مEر ا عو ط ارز ا ا و ، نأ م ا اذھ د ,أ ىر أ /4 ن 89 ط , نأ و 11 % اذإ و ، 0 4 ا تارو* ا ب ) ل C ن $ 2ر ل)* ر* نأ نأ اذإ ) $ طو ا ء 1 6ا 2 ) ج إ ر دو4و ر E ت و ط ا ارز ا ل 4 $, ... ؤ ا م/ ا ن < إ د ا و ر* ا تار "ا ةد2 , ن ل نو) نأ ن) ف ) و ؟م/ ط * ) و 3 4 ا لو $, ن) م اذإ ث 11 ا ؟ن د ا /,ر0 م اذإ " (1) $ 0 ا م 0 ا ت ) إ ةر* <4 ت و ط ا هذھ نأ ر)ذ ا ر د4 ا ن و $ طو ا د/0 ا 1 و ىو و/, شار $ ارز ا $ھ و $ ارز ا ر* ت 2 ھ : ،$ ارز ا $ طو ا د0 ا ، ارز ا ثو $ طو ا د/0 ا ارز ا ةرازو 0 ا ءار5 ا ر2از4 ا 4 ا و . 1 9 7 7 1 9 7 8 1 9 7 9 1 9 8 0 1 9 8 1 1 9 8 2 1 9 8 3 1 9 8 4 1 9 8 5 1 9 8 6 1 9 8 7 1 9 8 8 1 9 8 9 1 9 9 0 1 9 9 1 % ا م.ر ا ) 05 :( ةر ا ل," و%. ا ت و ط ا 1975 " زو 4 نأ 3 ط " ر2از4 ا نأ ن) ا ن ن ) اذإ ءر ا لء ك* نود هردC يو ط و ارز ا ا و ط , نأ و نأ نأ اذإ ) $ طو ا ء 1 6ا 2 ) ارز ا ل 4 $, نو) نأ ن) ف ) و ؟م/ ط * ) و 3 4 ا لو $, ن) م اذإ ث 11 ا ؟ن د ا /,ر0 م اذإ $ 0 ا م 0 ا ت ) إ ةر* <4 ت و ط ا هذھ نأ ر)ذ ا ر د4 ا ن و $ طو ا د/0 ا 1 و $ھ و $ ارز ا ر* ت 2 ھ ارز ا ةرازو 0 ا ءار5 ا ر2از4 ا 4 ا و 1 9 9 2 1 9 9 3 1 9 9 4 % ا م.ر ا
ار ا ا ث ا ز)ار ن ةرد 1 ا ت;4 ا ك "إ ر2از4 ا $, , 1 د4و " < أ مو 0 ا ن ارز ا ل 4 $, $ ر 3 قور* ا ةد ر4 ل 0 رط ن $ ا ل ا و ). رظ ا 5 أ إ و ، ت و 0 ود ا ) * ا إ لو1و ا در4 س 1 و ،ر* ا $, أ ; ت ر "ا ت 1أ و، طو ا 4 ا تر/ظ اذ/ و ، ا ت /4 ا ف $, ز40 $ ارز ا $ طو ا د/0 ا ) ةدو4و ت و ط و و طوF5 ا صارC=ا ق رط ن وأ ت ) * ا ر ر* ا و ف ر /0 ز $, ل و ر ط6ا هذھ $E بر 4 ا ض0 ر2از4 ا ت,ر دC و ، : 0 ،ر2از4 ا $, $ ارز ا ق و ا م ظ ةد 6 ا 4 3 نو 0 تG* أ " نو 0 ا ز)ر $ ارز ا $ طو ا د/0 ا INA ، INRAA ىر ) ا ت ارز $ طو ا د/0 ا ITGC ، ث ا ز)ر ةرو1 ا ) 01 :( لو $ 1 ل ث ا ارز ا $ ةد ر4 $, 11 ر E ا ا : ار ا ا ث ا 34 ز)ار ن ةرد 1 ا ت;4 ا ك "إ ر2از4 ا $, , 1 د4و " < أ مو 0 ا ن 3 4 ر E و C $ھ و ، ثو ا . 3 5او ا 3 ل 0 $/, ، 0 ا , 1 ا -ص ل)* ارز ا و ر =ا ل / ، و ر أ / أ و ا / و $ ا 4"ا س)0 ا ،د2ار4 ا 0 ا , 1 ا ن ر ا و حر* عو5و ا لو $ ا رو/ 4 ا إ <4و ا عو5و . ارز ا ل 4 $, $ ر 3 قور* ا ةد ر4 ل 0 رط ن $ ا ل ا و ت ر "ا 5 أ إ و ، ت و 0 ود ا ) * ا إ لو1و ا در4 س ق2 و ا 1 و ،ر* ا $, أ ; ت ر "ا ت 1أ و، طو ا $ ا ھار ا ا لظ $, م 4 ا تر/ظ اذ/ و ، ا ت /4 ا ف $, ز40 Cر ا إ ا ) ا مظ0 نأ 1 $ ارز ا $ طو ا د/0 ا ) ةدو4و ت و ط و و طوF5 ا صارC=ا ق رط ن وأ ت ) * ا ر ر* ا و $, ل و ر ط6ا هذھ $E بر 4 ا ض0 ر2از4 ا ت,ر دC و ، $ ارز ا ق و طو ا ) * ا RAD
A
:
4 ) * ا هذھ تG* أ 0 ،ر2از4 ا $, $ ارز ا ق و ا م ظ ةد 6 ا 4 ت و 0 ا ظ ل) ھ ء و، ا دراو ا م . 3 نو 0 تG* أ ا ل4أ ن $ ارز ا ث ا $, $ ود ا CIRAD " . ت ؤ 0 رأ ن $ھ و $ ارز ا $ طو ا د/0 ا ارز ا ثو $ طو ا د/0 ا ، ىر ) ا ت ارز $ طو ا د/0 ا ةرو1 ا ب ا : ز)ار ن ةرد 1 ا ت;4 ا ك "إ ر2از4 ا $, , 1 د4و " < أ مو 0 ا ن 3 4 ر E و C $ھ و ، ثو ا أ 3 5او ا 3 ل 0 $/, ، 0 ا , 1 ا م ل)* 0 ا ر =ا ل / ، و ر أ / أ ثاد =ا و و ا س)0 ا ،د2ار4 ا ر ا و حر* عو5و ا لو $ ا رو/ 4 ا إ <4و ا عو5و ارز ا ل 4 $, $ ر 3 قور* ا ةد ر4 ل 0 رط ن $ ا ل ا و ; ا ق ( ج ت%ر % ا نإ ماد ا ت ر "ا ر* $, ھ ا ق2 و ا $ ا ھار ا ا لظ $, Cر ا إ ا شار ( و و طوF5 ا صارC=ا ق رط ن وأ ت ) * ا ر ر* ا و طو ا دھ 0 ا $, ل و ر ط6ا هذھ $E بر 4 ا ض0 ر2از4 ا ت,ر دC و ، 1 -$ ارز ا ق و طو ا ) * ا 4 ) * ا هذھ تG* أ ت و 0 ا ظ ل) ھ ء و، ا دراو ا م ا ل4أ ن $ ارز ا ث ا $, $ ود ا ز $ھ ت ؤ 0 رأ ن ارز ا ثو $ طو ا د/0 ا35 , 4 ا قط $ ا و $ 0 ا CRSTRA ث ، $, مھ 0 ر=ا ت ؤ ا هذھ ل) ر* ا و د ا دراو 2 و ا ) * ا ق2 و ا 1 و . / ) ا م / ا ن و : -و 4 د د فد/ 4 ا ت د=ا ع ء * إ 3 ) ,ارEو ت ةد C ارز ا ت و 0 ود ا مظ ا . عو ن ت 35و ل4أ ن ت ) ا سر /, و " جو ) " يذ ا ت ر "ا ت و 0 ا لو1 ا 1ر, ةد ز 34* . -نو 0 ا و ر* ا ت د ن ء 5 =ا ف 3 . 2 ارز طو ا ,ارEو ا ت ا ةد C BABINA : ) * ا عور* ر طإ $, ر2از4 شار ا ط ; ا مو 0 $ طو ا د/0 ا $, تG* أ $ ارز ا ق و ر2از4 ا " RADA " ، يو ةد ا هذھ ن ر )أ 0 300 34ر ذ د/0 ا $, تز4 أ $ ا ثو ا إ / ) ر * $,ارEو 1985 " ) 1 ( "إ ن= ،ل م ارز ا ق2 و ا ص ل)* نأ $ ارز ا ق و طو ا ) * ا ص ت ) ط , ارز ا دھ 0 ا ص ت ا ةد C و ، د/0 ا ط , اذ و ،$ ارز ا $ طو ا ت ) ا ن نطو ا ء أ ف ر 0 4 ا 1 و . 3 -ور ) "ا , 1 ا : , 1 د4و " ور ) "ا , 1 ا ص , أ ) ا 0 ور ) إ ، ث م / ،$ 0 ا ط , د4و إ و $ ا 3 5او ا س ىو $ھ و ، Cرو د2ار4 ور ) إ 3Cاو cا ر =ا ص , ث د ا ض0 3 ،$Cرو ا ل)* رد1 . ( : ،$ ر0 م ر) ا د هر)ذ ق 34ر . 1)
ا ا : ار ا ا ث ا 36 2 -أ 5و ا هذھ ب . : ؟ ارز ا ثو < او أ ف ر* ا ل اذ أ لاؤ ا اذھ 4> ن طC ف م ت رط دد م ث ا 0 ا ت C ط ا 2 0 A م م ا اذھ ، ) و م C ل $, ت وؤ ا ت * ت ط ا /4 ن ارز ا ثو ا $, ت 11 ا دد0 و /4 ن ىر أ $, ىدأ ر ) ن =ا ن إ ر ثو ا 2 ) ، نأ ا نو نور* ل =ا ض0 ل4أ ن 0 ا س 4 ا / $ ا ت 1و ا و $ / ا م/05و ن و ل4أ ن ر* ا م أ 4رد إ Cر ا ت $, ت ظ ; لو1 ا . , 56 إ C د ا ت ) 6ا و ت;4 ا و ب ) ا دار ا 5ور ا دو ا ا و جر ا ن ت رود . • ش / /4 ن ر ت و 0 ا ر* و ل 1 "ا $, ر ) ا ز40 ا نأ لو ا ن) د اوC و =ا دراو ا ص و ا ا ءو و ،س ا ع ط ا اذ/ ث ا ةز/4أ 0 ا طو ا ةر)اذ ا $, رو1C م ل)* و ،ت ر* ا و 0 ا ت;4 ا و ت ا ) ن ا 3 ر * ا و ا ثو ا 2 و ا ا 3 ر * ا ث ... ( .
ر و ءادھإ
او ا ل ا اذھ يدھأ
إ
ّيد او
ظ
-او أ و و إ
د!
"# ز و
%&ارد '
.
إ ر
' مد أ و
أ و 'أ
ذ &أ
) *د+ & ن ل و
ل ا اذھ ز -*إ
.
ﺔﻤﺗﺎﺧ
:
از ر ر از ا ر ھ ارز ا عو ، نأ ر ور و ار ا و ارز !رأ و و ا ل # #$ا درو ا ت أ و ' ر #(ا ) ' ارز ا ، س #$ا اذھ ن و د ارز ا ع ط) ا رد ا # ر ا طو ا د (ا س #أ و ءاذ ر د و ، ع ط) ا اذھ ةد إ ت 0 ل ار ةد ا و م ظ ا ذ ع ط) ا ط 0 ل3) #(ا و ه (ا و 5 ر# ا # ا و ا نأ ر 6 ، ت د' ا ع ط و 5 ا ، روھد و ت #ر ا و ةر ا ' ا لاو $ا و ر ا و ارز ا دراو ا و ط ' ا أ تار #(ا و ارز ا ج 8ا # ن ةو) و ت ) . طو ا د (ا فر ث -مو ا اروھد ع ط) ا اذھ ىو # < تاز ا ز ل د ، او ص ' و ارز ا ير ا 2.5 اذ ا تادراو ا ط ر(ود ر ا و ل 25 % بو ا د) و 8ا تادراو ا # ن . ھ ن جور' و ذ ، اذ ا ن $ا ق ) و !و ا ه ار ھا ر از ا ود ا ت وأ ع ط) ا – ةرور! ت أ ا و ك ذو ، B ار ا ف ' ق رط ن و ا ر اد ا و ، د د < ل ا ت و و$ا و فادھ$ا ق ا ل 0 ا و ا ث ا ط#او ل 0 ا هذھ ل < ل ا و ارز ا ج 8ا ف ' < إ !8 ، ن 3C و ا B ار ا . ن ( روط 3 د ! أ و ا س #أ ل 0 ا و C ارز ا ثو # #$ا ود ا ت( 0 ا ن ، ةد ز ھ و ة ا ز ز و ج 8ا و و ب #$ا داد D E # أ ، C ر ا د F ا و ق) ا در ا و ت ) ا ر وط و G او أ ف ' ر0 ا ل3' ن ن 3C E اد' #( < ا فورظ ا ن ا و 3C ا تاد 0ر8 .و ا ز ار ا و دھ ا م ظ ل3) #(ا د < و ا # # ا تز را ، إ ل #و ا ف ' ھز و ارز )ط ل ث تاد و ء و < ل ا و ز3 ا )ط ل ص ' 5 ثو ا ف ، 0 ل ز3 ا لو ا د إ و ، 5 دد ةد ز ن ' ا و ن ا ةرازو ن ل و ت نو ثو ا هذھ ذ C نأ م ا 5 ، ا م ا ا ث ا و ةرازو و ، 'اد ا نو ا ر طإ ، C ر ا ا و 3C ا ثو ا ز ار و تاد و ن نو ا اذ و ، ر ' ا تI ا و ل ا ف ' 5 8ا و ود ا . ر ا ط ا ن ل ير أ يذ ا C ا ق ) ا ل3' ن و ا د ر ط ا 0 و ، 3C ا ثو طو ا د ) ناز 6 ( نأ ن : نو ارز ا نو#د ا و نو ا ل3) #(ا ذ ل3' ن ارز ا ر وط < نو بر ا و ث $ا ف ' ) $ < م ) ا ث ا ر ا ا بو ا كو # و ر ا ط م ) ( د ا و و ا دار #ا ل3' ن وأ ، ) ا ه ( د و ، ةرط# ا فادھ$ا ض او)) ) # ب# ط ار' ا م#ر و ر ا و ب # ر و ) ا ا ف $ا د د و و ا و ( . ق) نأ ظ 3 ا و اد ادود ارز ا ر وط ا ت( ز إ ن ص' < ر F ا < ةرد) ا ت ا ل3' ن ث ا ت ##ؤ ف ! ب # ك ذ و ث $ا B ف#L G أ ، ن ' ا ن ا و ل و ا لود ا B ن ةد لاز ( و ةر لاز ( أ ، ةرو ا C ا ت ا ن زو ر 6 ) ،ن 3 ،ل 0 ن (... ا ت ر0 ا و ت و ط ا ل ار ) فر ر از ا ارز ا ع ط) و ثو ا B 5 زو < ل ل) آ ) ا تاروط ا ر' ظ ب 6 ل م3 8ا ص ' ا .
ب !و ا هذھ ن جور' و : ن رد م# او و مظ و تاءار إ و طط' 5!و ور ا ث B ار < إ م ر نأ 5 ط # ، ق# ا و . -ةرط# ا فادھ$ا ق ) C ا ا تاد (ا ص ' . -ةد ز ا و د ا دراو ھد وز 5 ،ث ا تاد و و ز ار ا دد ز3 ا . لد ك (ا ر إ و ن 3C ا < و ن ل او ا و ف ا ن و ا و لو ا و ل 0 ا تار ' ا . -ء 0 إ ثو ا B ظC طو ةر اذ . -م ) و ن و ت ر وط ا ا 5 ر 0 . تار # ق ' و و ن ةد C #(ا و د' # ا ت ط) ثو ا B ل) ت ر (ا ' و د ا ل (ا و م3 8ا ص ' ا م3 8ا و . -ةرو ا لود ا ' و ىر'$ا لود ا ف ' بر ا ن ةد C #(ا . و ود ا ر ' ا ا نو ا ةد ز 8ا . و G ارز ا ا نأ لو) ا ن – فد ا رد < و$ا نزاو ا ق ) < إ ت(د و ءاذ ا < ب ط ا ت(د ن G إ دو و ب ط ا م د ا يد مز3 ا و داد إ ن ا ن و و ت (ا ب# ثو ا ت و وأ د د و ، ن ' ا و ثو ا ف و إ ل3' ن ثو ا هذھ B ل) < ل ا و ، نو ا ر ط د 0ر8ا (ا تاو ) ا ف ' ر ارز ا . ا ث ا ب اذ و ن و ا و (ا تاو ) ا اذ و ، ن ت و ثو ا B اد # ا و 0 ا ا ق ) ن ! ارز ا ع ط) .
ار ا و رد
ا
أ -ر ا 1 -ا ب : • رد د أ : ط ا و م ا ن ر ھ ل ا و و راد ، ا ء ةرھ ا ، . • !" #$ ت&ر ،ر ضو ط & : ث ا ئد و س+أ ا $, # راد ، ا ،قر. ط . 01 ، رد /+ ا ، 2000 . • ق !. د : ا و ن /+ ا ث د ا #, ا ب / ا ،ت /. ا و 1 ا رد /+ ا ، . • رد ا د ء د : ا ت +ارد #& 2 د ا ت ھ ا و ر , ا #! ر ا ع ا م$ رد /+ ا ،فر , ا ة5. ، ! ر ا ، 2003 . • ر د ب : $ . ا ا و م ا راد ، ،ةرھ ا ،ر ! ا 2000 . • ر / م ر/ ا د : ا 6 إ ل"د ،م$ ا راد، $ / ا ط . 01 ، ،ق. د 1999 . • ل ن + ل : ،# و د / ،# $, ا ث ا 8ھ !+$& 1999 . 2 -د ار ا : • +ر ا ةد ر ا ,. ا طار د ا ر9از ا رو; $ ع، . 19 ، +ر ا , ط ا، 12 ل ر&أ 1995 . • ةد ر ا ,. ا طار د ا ر9از ا رو; $ +ر ا ع، . 69 +ر ا , ط ا، ، 08 توأ 1998 . • ةد ر ا ,. ا طار د ا ر9از ا رو; $ +ر ا ع، . 10 ، +ر ا , ط ا، 27 ير! & 2008 . 3 -ت ا : • ع ق . مو ، ط ا ر ، س ط ا ب ار ، 10 -04 -2011 + ا 6$ ، 10:00 . • ع ق . مو ، ط ا ر ،س ط ا ب ار ، 17 -04 -2011 + ا 6$ ، 11:00 . • # طر . م . مو ،ل . ا ر ،ل . ا س 9ر ، 20 -03 -2010 + ا 6$ ، 14:00 . • # طر . م . مو ،ل . ا ر ، ل . ا س 9ر ، 21 -03 -2010 + ا 6$ ، 09:45 .• م # طر . مو ،ل . ا ر ، ل . ا س 9ر ، 28 -03 -2011 + ا 6$ 14:30 . • ع تار . . ، ر ، ر ا ط ا ر د ، ط ا مو 04 -04 -2011 + ا 6$ ، 09:00 . • ع تار =======. . ، ، ======= ر ا =======ط ا ر د======= ر======= مو======= ، =======ط ا 04 -04 -2011 6=======$ ، + ا 14:00 . • ع تار . . ، ط ا ر د ر ، ر ا ط ا ، ت ر أ مو 06 -04 -2011 + ا 6$ ، 10:00 . • ع تار . . ر د ، ، ط ا مو ، ط ا ر 13 -04 -2011 + ا 6$ ، 09:00 . • تار . . ع . ، ر ، ر ا ط ا ر د ، ط ا مو 17 -04 -2011 + ا 6$ ، 09:00 . • ع د . س 9ر ، ر ،عور. ،ل . ا مو 22 -03 -2010 6$ ، + ا 10:00 . • م يو ر, . #& ص " ث ، ، ر ا مو ، ط ا ر 11 -04 -2011 + ا 6$ ـ 10:30 . 4 -ت ر ا • # ر,$ م ر/ ا د : ر9از ا #& # ارز ا ع ط ا #& # $, ا ج ا م د ر س +5 عور. و # ارز ا ث ا #& ت و$, $ # طو ، 6$ ح : http://www.journal.cybrarians.info/index.php?option=com_content&view=article&id= 233:2010-12-30-12-32-39&catid=98:2010-12-30-10-45-17&Itemid=28 ، B ر و ا ةر ز 05 -04 -2011 + ا 6$ 17:30 . ب -ر ا : 1 ب ا :
• Dufumier Billaz M. :recherche et développement en
agriculture ,universitaires de France,1981.
• J.P.GUIN :les institutions agricoles algériennes , le centre de
recherche et d’études sur les cotes méditerranéennes,
• Malascis L.: agriculture et processus de développement, essai d’orientation pédagogique .paris 1973.
• Mazoyer Marcel : agriculture et développement en Algérie, Alger,
1970.
2
-ت رود ا
:
• Issolah R.,Giovannetti J.F. : le réseau algérien de documentation
agricole(RADA),annales de l’institut national agronomique, vol.19,n°1 -02,1998.
• Omar Bessaoud : l’agriculture en Algérie :de l’autogestion à
l’ajustement(1963-1992), Cahiers Options Méditerranéennes, Sér. B
,n008, CIHEAM-IAMM, Montpellier , 1994.
• ministre de l’agriculture et de développement rural: rapport sur la
situation du secteur agricole,2005.
• ministre de l’agriculture et de développement rural :rapport sur la
situation du secteur agricole,2006.
3
-ت ر ا
:
• Kellou Ramdane : la recherche agricole en Algérie, Cahiers Options
Méditerranéennes, CIHEAM IAMM, Montpellier , 1988.Disponible sur : ressources.cehem.org/com/pdf/s16/c1885226.pdf, consulté le 04-04-2010, 14 :00h.
• http://www.minagri.dz/
ر ط ا
ط ا داد إ ن : و ا طار د ا ر از ا رو ا ا ث ا و ا م ا ةرازو س د ن د ا د #ا مو ا ل ل #ا و م% &ا مو م'( . م . د . * ر ' + , +' 01/01/2011و م ر ر
ل
:
ر ط ا
2011
ط ا داد إ ن ا طار د ا ر از ا رو ا ا ث ا و ا م ا ةرازو س د ن د ا د #ا مو ا ل ل #ا و م% &ا مو م'( * ر ' + , +'ا ا : ا ا ا و ھ ا 38 ا ت ا و ت ؤ ا ف و ارز ا ثو ا ز ار ن د د ا ر از د و ت ط ا وأ تار !ا و بر ا ل$ ن ءاو ارز ا ل ا ر وط & ل ' ا ( ر ارود ن ن ز ر & إ ل*+ ا اذھ ( قرط ' و ، ا : ط 'د ر ا ناذ ا ر ط ا 0 و ارز ا ثو 'طو ا د ا أ ر + * ا ق ا ، و ، ن ارز ا ( ا ث ا (ر ىر أ ن ل * !ا .
3
-1
-جذو
ارز ا ثو
طو ا د
ا
3 -1 -1 ف ر ا ثو طو ا د ارز ا : 1 -س ا : " م ارز ا ثو 'طو ا د ا 30'أ 1966 &4 5ا م6ر ر 66 -78 ( خرؤ ا 11 ل ر(أ 1966 ـ ق(او ا 20 ا يذ 1385 ل 6 و ـ فر ن ، ا هذ ارز ا ثو 'طو ا د ا ء 0'إ " ز ر ا ير از ا ; < إ ت و و ،<' د ا ل ث ، د * 6!ا و !ا و ارز ا ث = ز ر ا +ظو و ب . " ) 1 ( 2 -ر ا : مو ر ب و 'طو ا بار ا ن ن يأ & إ < ' ن ،ر از ا ' د د ا ر & اء ' ذ ف ا ر زو ا ن ر ر ، $+ عور+ ا ن د د ا د و ث ( @ ھ و ت !و ا ف : : (1) ر ا ةد ر ا 0 ا طار د ا ر از ا رو ع، . 19 ر از ا، ر ا ط ا ، ، 12 ل ر(أ 1995 ص، . 19 . ةرو* ا ) 02 :( د ا ر 0
39 ا ،راردأ،ر از ) ر ا داو ( س يد ، ) ر ط ( ةر ، ) ترDو ( ناز D ، ) 'د ا ( . 3 -و ا ر ط ا : م6ر يذ +' ا مو ر ا ن ' E ا ةد ا ب 93 -304 ( خرؤ ا 21 ' E ا ىد 1414 ـ ق(او ا 08 ر د 1993 يرادإ ; ط تاذ و ؤ د ا ر ل$ !ا و و' ا * 0 ; ، ' و F * و ر زو *و ت ، ا ، $+ ا و ب و و' و ; ط تاذ و ؤ 'و' ا < 4و G *أ م6ر يذ +' ا مو ر ا 04 -419 ( خرؤ ا ، 20 ر د 2004 ـ ق(او ا 08 ةد ا يذ 1423 . & و5ا ةد ا ب ن مو ر ا يذ +' ا 04 -419 ، ثو 'طو ا د ا ر ، ا ل$ !ا و 'د ا * 0 ا < لو ، ; ط تاذ و ؤ ارز ا رز ا ح$*Iا و $+ ا ر زو *و ت ا ) فر ةرازو ا ت *أ ث ، + ر ا ' ا و $+ ا ةرازو مو ا (. م6ر يذ +' ا مو ر ا م 5 د ا ;4 99 -256 ( خرؤ ا 16 ر (و' 1999 ، ; ط ا تاذ و ا ؤ ا & د ا ا 6ار ا ر ت + دد يذ ا و و ( E ا و ا ت ھ و و و' ا و ا ; ط ا تاذ و ا ؤ ا و ' ا ىر 5ا ث ا . 4 د ا رود : ذ' د ا < و 1993 J 'ر ، 'طو ا ىو ا & ارز ا ث ا ةد ر رود & إ < ط 0' +'* ارز ا ھ ن وأ ن 'ر ( ه ا رد * و ذF ا ، ; مر <'أ مظ' و ، ارز ا <ط 0' ل ق ا ت 6 + !ا ل ود ا و 'طو ا ت ا كر 0 و – جر وأ ر از ءاو -<(د 6$ ا ت ا و تاود' ا ( .
ا ا : ا ا ا و ھ ا 40 ( هرود لE و : و ھذ +' ت آ د د و ث ا J ار داد إ ( ر 0 ا + . -ارز ا ث ا ل أ ق ' – 'طو ا د * ا & ث ا ل ھ مو ا ع ط ا ارز ا . تار د د د ( ھ ا ط 'از ا ارز ا ث 'طو ا طط . -ث ا ت ! ىو ا ن و ن و ا ت طط داد إ . ت !ا & فر ا ( ةد ا ; ر 0 و ' ا و ا نو ا ت! ( ' ا و ارز ا و ث ا ت! . -< ناد ل د ا ب ر ا و ث ا J ار ذ +' . و ث ا J ' 6 ةد ز ا ت ؤ ا ; نو ا و ھر0' & ر ' ا . 5 ف ا م ا : م ا ن ن د ا ل+ ا : 1 . ا ! و و' ا روط ا و ا ث 'طو ا J ار ا ز 'ا و داد أ ( ھ ا ت! ا ( : -ذF ا و $+ ا . -ا در-او -ا . -و ا ت -و -و' ا . 2 . ل 0 و $+ ا م ا ا ث ا ل F0أ ; ر0' و ز 'ا و م ظ' : -'او ا و ' ا ج 'Iا ' و ن و 4ار5ا ن . -اذF ا و $+ ا ت ' ا ظ+ . -$+ ا م ا !ا و يد * 6!ا ; ط ا تاذ ث 5ا ; م ا .
41 3 . ا ر ا ت ط ا ( ا ث 5ا ' لو ل$F ا ( عور0 ا د . 4 . 5ا ج 'إ ق ر 5ا ن ءاو ، 'او ا و ' ا س ' 5ا و ف '*5ا و عاو' $+ ا د ( ن ىر أ س ' أ و ف '*أ و عاو'3 وأ،ةد د تار . 5 . وأ ' ل*أ ن ةر ت ' ن < إ ج ارز ا ت!$F Iا د وز 'او . 6 . ا و روذ ا لو 6 و 6ار م ا ط او ةر ا ت 'او ا و س ' 5ا و سارF $+ ** ا ت ' ا لو 6 و 6ار اذ و ز ر ط . 7 . بر ا ; ( عور0 ا مE ث 5ا J ' ق ط ا + ا د د و ارد ط او *و* و ا ط + و ر ا ت ط ا ( ھؤار إ مز$ ا 0' ارز ا ح$*Iا و $+ ا G * ; ل * ! ھز 'ا م تار . 6 -ث ا ! ار و " ر # : E ا ; ر 0 ا و J ار ا دد ن ا لود ا ارز ا ثو 'طو ا د (INRAA) ' ن ل ( 2005 و 2006 F ا ثو 'طو ا د ا ; 'ر و ، (INREF)