التتذبذبات المطرية و انعكاساتها على تطور الغطاء النباتي في شمال شرق الجزائر

(1)

ا ﺔـــﯾﺑﻌﺷﻟا ﺔـــﯾطارﻘﻣ دﻟا ﺔـــ رﺋازﺟﻟا ﺔـــ روﻬﻣﺟﻟ ﻲﻣﻠﻌﻟا ثﺣ ﻟا و ﻲﻟﺎﻌﻟا م ﻠﻌﺗﻟا ةرازو روــﺗﻧﻣ ةوﺧﻹا ﺔﻌﻣﺎــﺟ -ﺔــﻧﯾطﻧﺳﻗ ﺔــﯾﻧارﻣﻌﻟا ﺔــﺋﯾﻬﺗﻟا و ﺎ ﻓارﻐﺟﻟا و ضرﻷا موـﻠﻋ ﺔـﯾﻠ ...: ﻲﻠﺴﻠﺴﺘﻟا ﻢﻗﺮﻟا ...:ﺔﻠﺴﻠﺴﻟا

ﺋﺎ زﯾﻔﻟا ﺎﺳوﻷا ﺔﺋﯾﻬﺗ ﻲﻓ موﻠﻌﻟا ﻲﻓ ﻩاروﺗ دﻟا ةدﺎﻬﺷ ﻞﯾﻧﻟ مدﻘﻣ عورﺷﻣ

ﺔ

:ﺔ ﻟﺎطﻟا دادﻋإ لﺎـﻣآ جورـﻗ :فارﺷإ ةزـﯾﻔﺣ رﺎـطﺎـط.أ : ﺔــﺷﻗﺎﻧﻣﻟا ﺔــــﻧﺟﻠﻟا :دﯾﺳﻟا بﺎﻫوﻟا دﺑﻋ ﻞﺣﻛﻟ روﺗﻧﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﻲﻟﺎﻌﻟا م ﻠﻌﺗﻟا ذﺎﺗﺳأ – ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ 1 ﺎﺳ ﺋر ةزﯾﻔﺣ رﺎطﺎط :ةدﯾﺳﻟا ذﺎﺗﺳأ روﺗﻧﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﻲﻟﺎﻌﻟا م ﻠﻌﺗﻟا – ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ 1 ﺎﻓرﺷﻣ :دﯾﺳﻟا ةزﻣﺣ شرﯾﻣﻋ ﻲﻟﺎﻌﻟا م ﻠﻌﺗﻟا ذﺎﺗﺳأ ردﯾﻧ وﺑ ﺢﻟﺎﺻ – ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ 3 اوﺿﻋ :دﯾﺳﻟا دﻟﺎﺧ ﺔ ﻣﻫارﺑ رﺎﺗﺧﻣ ﻲﺟﺎ ﻲﻟﺎﻌﻟا م ﻠﻌﺗﻟا ذﺎﺗﺳأ ﺔ ﺎﻧﻋ ﺔﻌﻣﺎﺟ اوﺿﻋ رﺿﺎﺣﻣ ذﺎﺗﺳأ دزوﺑ ﻲﺗاوﺗ : دﯾﺳﻟا روﺗﻧﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟ 1 – ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ 1 اوﺿﻋ :دﯾﺳﻟا رﺿﺎﺣﻣ ذﺎﺗﺳأ نﯾدﻟازﻋ ﻲﺷﺎﻏ ردﯾﻧ وﺑ ﺢﻟﺎﺻ – ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ 3 اوﺿﻋ -سرﺎﻣ 2019

(2)

ﺮﻳﺪﻘﺘﻟا و ﺮﻜﺷ

رـ ﺷﻟاو دﻣﺣﻟا مﺎﻣﺗﻹ ةدارﻹا و ةوﻘﻟا ﺎﻧﺣﻧﻣ ذﻟا .ﻊـﺿاوﺗﻣﻟا ثﺣ ﻟا اذـﻫ دﯾ ﻲﻟ مدﻗ نﻣ ﻞﻛﻟ نﺎﻓرﻌﻟا و رﯾدﻘﺗﻟا و ر ﺷﻟا صﺎﺧﺑ مدﻘﺗأ نﺎﻧﺗﻣﻻا و دوﻟا رﻋﺎﺷﻣ ﻞ و دوﺟوﻟا زﯾﺣ ﻰﻟا ﻊﺿاوﺗﻣﻟا ثﺣ ﻟا اذﻫ رﺎﻬظإ ﻲﻓ ﺎ وﻗ ادﻧﺳ نﺎ نﻣ و ، ةدﻋﺎﺳﻣﻟا ر ذﻟﺎ صﺧأ ةزﯾﻔﺣ رﺎطﺎط ﺔﻠﺿﺎﻔﻟا ةذﺎﺗﺳﻷا ﻰﻠﻋ عﻼطﻻ دﯾدﺷﻟا ﺎﻬﺻرﺣ و ﺔ ﯾطﻟا ﺎﻬﺗﯾﺎﻋر ﻰﻠﻋ و ثﺣ ﻟا ﻰﻠﻋ فارﺷﻹا لوﺑﻘ ﺎﻬﻠﺿﻔﺗﻟ ثﺣ ﻟا اذﻫ مﺎﻣﺗإ و زﺎﺟﻧا ﻲﻓ رﺛأ رﺑﻛأ ﺎﻬﺣﺋﺎﺻﻧ و ﺎﻬﺗﺎﻬﯾﺟوﺗﻟ تﻧﺎ و ﻞﻣﻌﻟا ﻞﯾﺻﺎﻔﺗ . ﻞ نﻣ ةدﻋﺎﺳﻣﻟا و نوﻌﻟا دﯾ ﻲﻟ دﻣ نﻣ ﻞ ﻰﻟإ ر ﺷﻟﺎ صﺧأ ﺎﻣ ﺻﻣﻟا ﺎ : ﺔﺻﺗﺧﻣﻟا ﺢﻟ ، قرﺷﻟ ﺔ ﺋﺎﻣﻟا دراوﻣﻟا ﺔﻟﺎ و،ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ ﺔ وﺟﻟا دﺎﺻرﻷا رﯾدﻣ دﻬﻌﻣﻟا ،ﻲﻗاوﺑﻟا مأ ﺔ ﻻوﺑ ﺔﺣﻼﻔﻟا ﺔ لوﻘ ﻟا و بوﺑﺣﻟا ﺔ ﻧوﺎﻌﺗ ، ﺔﻧﯾطﻧﺳﻘ ﺔ ﻔ رﻟا ﺔ ﻣﻧﺗﻟ تﺎﺳاردﻟا بﺗ ﻣ ،ﺔﻧﯾطﻧﺳﻘ رﺑﻛﻟا تﺎﻋارزﻟ ﻲﻧﻘﺗﻟا ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ بورﺧ ﺔﻓﺎﺟﻟا اذﻫ ﺔﺷﻗﺎﻧﻣ ةرو ﺷﻣ ﺎﻬﻠﺿﻔﺗﻟ ﺔﺷﻗﺎﻧﻣﻟا ﺔﻧﺟﻟ ﻰﻟإ رﯾدﻘﺗﻟا صﻟﺎﺧ و ر ﺷﻟا ﻞ زﺟﺑ مدﻘﺗأ ﺎﻣ موﻠﻋ ﺔ ﻠ ﻞﺿﺎﻓﻷا ﻲﺗذﺗﺎﺳأ ﻞ ر ﺷأ نأ ﻲﻧوﺗوﻔ ﻻ و ﻊﺿاوﺗﻣﻟا ثﺣ ﻟا ضرﻷا ﺔﺋﯾﻬﺗﻟا و ﺎ ﻓارﻐﺟﻟا . ﺔ ﻧارﻣﻌﻟا

ﻖﻴﻓﻮﺘﻟا ﻲﻟو ﷲ و

جوﺮﻗ لﺎﻣأ/ﺔﺜﺣﺎﺒﻟا

(3)

ﻫﻹا

ــ

ءاﺪ

ﳍ ﻦﻛأ ﻦﻣ ﱃإ

ﺎ

ﺮﻳﺪﻘﺘﻟا و ﺐﳊا ﻞﻛ

ﺔﺒﻴﺒﳊا ﻲﻣأ ﱃإ

حور ﱃإ

ةﺰﻳﺰﻌﻟا ﱵﻟﺎﺧ

ﷲ ﺎﻬﲪر

ﻢﻫ ءﺎﻨﺑأ ﱃإو ﱵﺧأ و ﻲﺧا ﱃإ

نﺎﲪﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻤﳏ ، ﺮﻤﻗ رﻮﻧ ءﻻأ ، ﺪﻨﻬﻣ

.ضرﻷا مﻮﻠﻋ ﺪﻬﻌﲟ ﰐﻼﻴﻣز و ﻲﺋﻼﻣز ﻞﻛ ﱃإ

ةﺬﺗﺎﺳﻸﻟ ﺎﻴﻠﻌﻟا ﺔﺳرﺪﳌا و

ماﺪﻗإ ةرﺎﺒﻋ و ﻊﻴﺠﺸﺗ ﺔﻈﻔﻟ ﻞﻛ ﱃإ

اﺬﻫ ﻲﺜﲝ يﺪﻫأ ءﻻﺆﻫ ﻞﻛ ﱃإ

.ﺎﻌﺟﺮﻣ نﻮﻜﻳ نأ ﻩﺎﺴﻋ

(4)

1 :ﺔـــﻣﺎﻌﻟا ﺔـــﻣدﻘﻣﻟا نﻣ خﺎﻧﻣﻟا دﻌ مﻫأ ﻼ ﺷﺗﻟا عوﻧﺗ و ﺔ ﻋارزﻟا ﻞﯾﺻﺎﺣﻣﻟا عاوﻧأ دﯾدﺣﺗ ﻲﻓ ارﯾﺛﺄﺗ ﺔ ﻌ ﺑطﻟا ﻞﻣاوﻌﻟا ت ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا ﺔ ﻌ ﺑطﻟا ، ددﺣ و ﺔﻧﯾﻌﻣ ﻞﯾﺻﺎﺣﻣ ﺎﻬﺗﻋارز ن ﻣ ﻲﺗﻟا طﺎﻧﻣﻟا ددﺣ ثﯾﺣ قﺎطﻧﻟا ذﻟا وﯾﺣﻟا أ نﻣ و ﺔ ﻌ ﺑطﻟا ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا عاوﻧﻷا ﻪ ﻓ رﺷﺗﻧﺗ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟا مﻫ ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا ةﺎ ﺣﻟا ﻲﻓ ارﯾﺛﺎﺗ و ةرارﺣﻟا ﺎﻣﻫ رﺎطﻣﻷا رﯾﻐﺗ أ نإ و م ﻗ ﻲﻓ بذﺑذﺗﻟا وأ ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا ﻰﻠﻋ رﺛؤﯾﺳ ﻞﯾﺋﺿﻟا ردﻘﻟﺎ ﻰﺗﺣ رﺻﺎﻧﻌﻟا ﻩذﻫ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تارﯾﻐﺗﻟ رﺷﺎ ﻣ سﺎ ﻌﻧا ﻲﻫ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا نأ ﺎﻣ و ﻩروطﺗ وأ ﻩوﻣﻧ ثﯾﺣ نﻣ ءاوﺳ ﻟا و ةدوﺻرﻣﻟا ﺧ نﻣ ﺎﻫدﯾدﺣﺗ و ﺎﻬﯾﻠﻋ فرﻌﺗﻟا مﺗ ﻲﺗﻟا و ﺔطﻘﺳﻣ ضرﻷا خﺎﻧﻣﻟ ﺔ ﻣﻟﺎﻋ جذﺎﻣﻧ لﻼ و ذﺑذﺗﻟا لﻼﺧ نﻣ تارﯾﻐﺗﻟا ﻩذﻬﺑ رﺛﺄﺗﺗ دﻗ ﻲﺗﻟا لودﻟا نﻣ ﻲﻫ جذﺎﻣﻧﻟا ﻩذﻫ بﺳﺣ رﺋازﺟﻟا ب مﺎظﻧ ﻲﻓ ﻩﺎ ﻣﻟا ردﺎﺻﻣ ﻰﻠﻋ و ﻲﻋارزﻟا عﺎطﻘﻟا ﺔﺻﺎﺧ ﺔ دﺎﺻﺗﻗﻻا ﺔطﺷﻧﻷا ﻰﻠﻋ رﺛأ نﻣ ﻪﻟﺎﻣ و ﺎﻫرﺎطﻣأ ﺔ ﺣطﺳﻟا . ﺔ ﺑﺎﻐﻟا ﺎﺳوﻷﺎ ﺔﻔﻠﺗﺧﻣﻟا ﺔ ﻌ ﺑطﻟا ﺔ ﺋﯾﺑﻟا مظﻧﻟا ﻰﻠﻋ ﺎﻫرﯾﺛﺄﺗ لﻼﺧ نﻣ اذ ذﺑذﻟا سﺎ ﻗ و دﯾدﺣﺗ ثﯾﺣ نﻣ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﻟا رﻫﺎظﻣ ﺔﺳارد ﻰﻟإ ثﺣ ﻟا اذﻫ فدﻬﯾ كﻟذﺑ و ﺔ ﻠﺣﻣﻟا تﺎ ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا روطﺗ ﻰﻠﻋ تﺎ ذﺑذﻟا كﻠﺗ رﺛأ و ﺔ ﻣﻟﺎﻌﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا رﻫاوظﻟﺎ ﺎﻬﺗﻗﻼﻋ و ﻲﻓ ﻧ ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ ﻲﺣاو ﻲﻋارزﻟا جﺎﺗﻧﻻا نﯾﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا ﺔﺳارد لﻼﺧ نﻣ ، ﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا و ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻟا روﻫدﺗ رﻫﺎظﻣ . ﺔ ﺧﺎ زﺎﺟﯾا ن ﻣ و فادﻫأ ثﺣ ﻟا ﻲﻠﯾ ﺎﻣ ﻓ :  .ﻲﻧﻣزﻟا و ﻲﻧﺎ ﻣﻟا وﺗﺳﻣ ﻰﻠﻋ تﺎ ذﺑذﻟا دﺻر  ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﺔﻠﯾﺻﺣﻟا و رﺎطﻣﻷا رﺻﻧﻌﻟ تﺎ ذﺑذﻟا ﺔﺳارد و دﺻر .  تﺎ ذﺑذﻟا رﺛا ﺔ وﺗﺷﻟا بوﺑﺣﻟا ﻞﯾﺻﺎﺣﻣﻟا جﺎﺗﻧإ ﻰﻠﻋ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا .  ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻠﻟ ﻲﻌﺟارﺗﻟا روطﺗ ﻰﻠﻋ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﻟا رﺛأ . :ﻲﻟﺎﺗﻟﺎ ﻲﻫ و رﺧأ فادﻫأ جردﻧﺗ دﺻﻘﻣﻟا اذﻫ ﯾﻘﺣﺗﻟ و  .ﺔﺳاردﻟا ﺔﻘطﻧﻣﻟ ﺔ ﻌ ﺑطﻟا ﺎﺳوﻷا ﻒﻠﺗﺧﻣ ﻲﻓ دﺋﺎﺳﻟا ﻲﺧﺎﻧﻣﻟا مﺎظﻧﻟا دﯾدﺣﺗ  ﻟا ﺔﺳارد رﻬﺷﻟا وﺗﺳﻣﻟا ﻰﻠﻋ تﺎ ذﺑذ رﺛﻛاا رﻬﺷﻻا دﯾدﺣﺗﻟ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﺔﻠﯾﺻﺣﻟا اذ و رﺎطﻣﻷ . ﺎ ذﺑذﺗ ﻞﻗﻷا و  ﺔ ﺣﺎﻧﻟا نﻣ ﺳوﻟا تﺎ ﻧﺎ ﻣإ دﯾدﺣﺗ و ﻲﻗاوﺑﻟا ما ﺔ ﻻوﻟا ﻲﻓ رﺎطﻣﻷا صﺋﺎﺻﺧ ﻰﻠﻋ فرﻌﺗﻟا لﺎﻣﻌﺗﺳﻻا ﻞﻬﺳﻟا ﺔرﺗﻟا نوزﺧﻣﻟا ﺔ ﺣﺎﻧ نﻣ و رﺎطﻣﻷا تﺎ ﻧﻟا فرط نﻣ .

(5)

2  جﺎﺗﻧﻹا ﻊﻣ رﺎطﻣﻷا نﯾﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا دﯾدﺣﺗ دودرﻣﻟا اذ و .  . ﺔﺟرﺣﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣ فورظ ﻲﻓ دودرﻣﻟا ﺔ ﺣﺎﻧ نﻣ ارﺛﺄﺗ ﻞﻗﻷا طﺎﻧﻣﻠﻟ ﻲﻓارﻐﺟﻟا دﯾدﺣﺗ  ﺔﺳاردﻟا ﺔﻘطﻧﻣ ﻲﻓ ةرﺷﺗﻧﻣﻟا ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا تﻼ ﺷﺗﻟا مﻫأ و وﯾﺣﻟا خﺎﻧﻣﻟا نﯾﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا دﯾدﺣﺗ .  ﻫدﺗ و ﻲﺧﺎﻧﻣﻟا بذﺑذﺗﻟا نﯾﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا دﯾدﺣﺗ و . ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻟا ر  ﻲﺗﻟا تﺎ ﺻوﺗﻟا ضﻌ ﻊﺿو ءاوﺳ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟ ﻲﺑﻠﺳﻟا رﯾﺛﺄﺗ نﻣ دﺣﻟا ﻲﻓ دﻋﺎﺳﺗﺳ ﺔ ﺑﺎﻐﻟا ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا تﻼ ﺷﺗ وأ ﻲﻋارزﻟا جﺎﺗﻧﻻا ﻰﻠﻋ . ﺔ ﻟﺎﺗﻟا تﻻؤﺎﺳﺗﻟا حرط تﻧﺎ عوﺿوﻣﻟا اذﻫ ﺔﺟﻟﺎﻌﻣ و :  ؟ ﺔﻘطﻧﻣﻟا ﻲﻓ دﺋﺎﺳﻟا ﻲﺧﺎﻧﻣﻟا مﺎظﻧﻟا وﻫﺎﻣ  ﺎﻣ دﻣ ضرﻌﺗ ﺔﻘطﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟ ﺔ ﺧﺎﻧﻣ ؟  ضرﻌﺗﺗ ﻞﻫ ﺳﻣ ﺔﻔﺻ ؟ فﺎﻔﺟﻟا ةرﻫﺎظﻟ ةرﻣﺗ  اذ و ﺔ وﺗﺷﻟا بوﺑﺣﻟا ﻞﯾﺻﺎﺣﻣ ﺔﻋارزﻟا ﺔﺻﺎﺧ و ﻲﻋارزﻟا جﺎﺗﻧﻹا ﻰﻠﻋ تﺎﺳﺎ ﻌﻧﻻا ﻲﻫ ﺎﻣ ؟ ﺔ ﺑﺎﻐﻟا تﻼ ﺷﺗﻟا  ؟ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟ ﺔ ﺑﻠﺳﻟا تﺎﺳﺎ ﻌﻧﻻا نﻣ ﻞﯾﻠﻘﺗﻟ ﺎﻬﻋﺎ ﺗإ بﺟاوﻟا بﯾﻟﺎﺳﻷا ﻲﻫﺎﻣ و نﯾ وﺗﺳﻣ ﻰﻠﻋ ﺔﺳاردﻟا تﻣﺗ تﻻؤﺎﺳﺗﻟا ﻩذﻫ نﻋ ﺔ ﺎﺟﻺﻟ : ﻲﻣ ﻠﻗﻹا وﺗﺳﻣﻟا ﻲﻠﺣﻣﻟا وﺗﺳﻣﻟا و ﻲﻣ ﻠﻗﻻا وﺗﺳﻣﻟا : رﺋازﺟﻟا ﻲﻗرﺷ لﺎﻣﺷ نﻣ ءزﺟ ﻰﻠﻋ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﺔﺳارد تﻣﺗ ثﯾﺣ . ﻲﻠﺣﻣﻟا وﺗﺳﻣﻟا : ﺎﺳﺎ ﻌﻧﻻا ﺔﺳاردﻟ جذوﻣﻧ ﻲﻗاوﺑﻟا ما ﺔ ﻻو ترﯾﺗﺧا ت ﻰﻠﻋ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﺔ وﺗﺷﻟا بوﺑﺣﻟا ﻞﯾﺻﺎﺣﻣ جﺎﺗﻧإ و ﺳ ﺔ ﻻو ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻟا ﻰﻠﻋ تﺎ ذﺑذﺗﻟا رﯾﺛﺎﺗ ﺔﺳاردﻟ ةد ﻊﻓاود عوﺿوﻣﻟارﺎ ﺗﺧا ﺔﺳاردﻟا ﻊﺟرﺗ ﻊﻓاود رﺎ ﺗﺧا عوﺿوﻣﻟا نأ ﻰﻟإ :  ﺎﺳﺎ ﻌﻧﻻﺎ ﺔﺻﺎﺧﻟا تﺎﺳارد ت ﻲﻓ مﻫﺎﺳﺗ ﺎﻬﻧﻷ ةرﯾﺑ ﺔ ﻣﻫأ تاذ ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا ﻰﻠﻋ تﺎ ذﺑذﺗﻟاا طوﻟا و ﻲﻣ ﻠﻗﻹا و ﻰﻠﺣﻣﻟا وﺗﺳﻣﻟا ﻰﻠﻋ ﺔ وﻣﻧﺗﻟا تﺎططﺧﻣ ﻊﺿو ﺔ ﺋﯾﺑﻟا رﺎﺛﻷا ﺔﻬﺑﺎﺟﻣﻟ ﻲﻧ ﺔﺻﺎﺧ ﺔ ﻋﺎﻣﺗﺟﻻا و ﺔ دﺎﺻﺗﻗﻹاو ﻟ فﺎﻔﺟﻟا ةرﻫﺎظ .

(6)

3  ﺔﻌ ﺎﺗﺗﻣ تاوﻧﺳ ةدﻌﻟ فﺎﻔﺟﻟا ةرﻫﺎظ رارﻛﺗﻟ رﺋازﺟﻟا ضرﻌﺗ .  ءﺎطﻐﻟا ﺔﻋارزﻟا ﺔﺻﺎﺧ ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ﺔ ﻠﻌ ﻟا رﺛﺄﺗﺗ ﺔﻔﺻﻟﺎ ةرﺷﺎ ﻣ تﺎ ذﺑذﺗﻟﺎ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ثﯾﺣ رﺑﺗﻌﺗ ﻞﯾﺻﺎﺣﻣ بوﺑﺣﻟا ﺔ وﺗﺷﻟا نﻣ رﺛﻛأ ﯾﺻﺎﺣﻣﻟا ﻞ ﺎﻛﻼﻬﺗﺳا نﻣ فرط درﻔﻟا رﺋازﺟﻟا رﺎ ﺗﻋﺎ و نأ جﺎﺗﻧﻻا ﻲﻋارزﻟا و ﺔﺻﺎﺧ ﻲﻓ ﻩذﻫ ةدﺎﻣﻟا ﺔ ﺟﯾﺗارﺗﺳﻻا ﻊﺿﺎﺧ فورظﻟ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﺔﺟردﻟﺎ ﻰﻟوﻻا و اذﻫ ﻪﻧﯾﺑﺗ ﺎﻣ مظﻌﻣ تﺎ ﺋﺎﺻﺣﻹا ﺔﺻﺎﺧو ﺎﻣ ﻞﺟﺳ ﻲﻓ ﻲﺗﻧﺳ نﯾﺗﻌ ﺎﺗﺗﻣ 1995 / 1996 و 1996 / 1997 رﺑﻛﻷ ﻞﯾﻟد ﻰﻠﻋ نأ خﺎﻧﻣﻟا م ﺣﺗﯾ ﻰﻟإ دﺣ رﯾﺑ جﺎﺗﻧﻻﺎ و اذ دودرﻣﻟا . : ﺔـــﻘ ﺎﺳﻟا تﺎــﺳردﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎﺳاردﻟا ضﻌ ﺑ رﺋازﺟﻟا تﺿﺣ ضﻌ ﻟا ر ذﻧ ) ﺔﺳارد :ﺎﻬﻧﻣ 1946 Seltzer ,P ( ةرﺗﻔﻠﻟ 1913 -1938 دﺣ ﻰﻠﻋ ﻲﺧﺎﻧﻣ رﺻﻧﻋ ﻞ ﺔﺳارد ﻰﻧﻌﻣ ﺔ ﻠﯾﻠﺣﺗﻟا ﺔﻘرطﻟا ﻰﻠﻋ ﺎﻬﯾﻓ دﻣﺗﻋا ﻲﺗﻟا و ﺻﻓ ،ﺔرﻬﺷ ﺔﻔﻠﺗﺧﻣ ﺔ ﻧﻣز تﺎ وﺗﺳﻣ ﻰﻠﻋو ﻲﺧﺎﻧﻣﻟا مﺎظﻧﻟا دﯾدﺣﺗﺑ ﺔﺳاردﻟا ﻩذﻫ تﺣﻣﺳ و ﺔ وﻧﺳ و ﺔ ﻠ رﺧأ ﺔﺳارد كﻟذ ،رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ دﺋﺎﺳﻟا )نﻣ ﻞ ﺎﻬﺑ ﺎﻣﺎﻗ ﻲﺗﻟا 1971 chaumont ,p et paquin ,c ( ةرﺗﻔﻠﻟ رﺎطﻣﻷا لوﺣ 1913 -1963 ، ﻼﺿﻓ نﻋ ﺔ ﺋﺎﻣﻟا دراوﻣﻠﻟ ﺔ ﻧطوﻟا ﺔﻟﺎ وﻟا ﺎﻬﺑ تﻣﺎﻗ ﻲﺗﻟا ﺔﺳاردﻟا ﺔﻧﺳﻟ 1993 ةرﺗﻔﻠﻟ 1922 -1960 و 1969 -1989 لوﺣ ﺎﺗﻧﺎ نﯾﺗﺳاردﻟا ﺎﺗﻠ و ﻲﺧﺎﻧﻣﻟا رﺻﻧﻌﻟا سﻔﻧﻟ رﺎطﻣﻻا مﺎظﻧ ﻲﻓ م ﺣﺗﺗ ﻲﺗﻟا نﯾﻧاوﻘﻟا دﯾدﺣﺗ ﻰﻟا نﯾﺗﺳاردﻟا ﺎﺗﻠ تﺻﻠﺧ و رﺎطﻣﻷا ﺔ وﻧﺳﻟا تﻻدﻌﻣﻟا سﺎ ﻘﻣ ﺔ ﺧﺎﻧﻣ ﺋارﺧ زﺎﺟﻧإ ﻰﻟإ ر ذﻟا ﺔﻘ ﺎﺳﻟا تﺎﺳاردﻟا ﻞ تﺿﻓأ ﺎﻣ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ 1 / 500.000 . ﺗﺗ و ع. بارﺟﻣ) رﺋازﺟﻟا لﺎﻣﺷﻟ نﯾﻧ ﻣﻣﻟا ﺢﺗﻧﻟا و رﺧﺑﺗﻟا ﺔﺳارد ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎﺳاردﻟا تﻌ ﺎ 1988 و ( ﻰﻟا ﺔ ﻟﺎﻣﺷﻟا رﺋازﺟﻟا تﻣﺳﻗ كﻟذ لﻼﺧ نﻣ وﻧﺳﻟا و ﻲﻠﺻﻔﻟا و رﻬﺷﻟا وﺗﺳﻣﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﺳاردﻟا تﻧﺎ . ﺔ ﺧﺎﻧﻣ م ﻟﺎﻗأ ﺔﺗﺳ تﻗوﻟا ﻲﻓ ﺔﺻﺎﺧ رﺧأ روظﻧﻣ نﻛﻟ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎﺳاردﻟا تﻟاوﺗ مﺛ نﻋ مﻼﻛﻟا ﻪ ﻓ رﺛ ذﻟا نﻫارﻟا تﺎﺟرد ةدﺎز ﻲﻓ رﺎﺛأ نﻣ ﺎﻣﻬﻟﺎﻣ و رارﺣﻟا سﺎ ﺗﺣﻻا ةرﻫﺎظ اذ و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا و تارﯾﻐﺗﻟا . ةررﻛﺗﻣﻟا تﺎﻧﺎﺿ ﻔﻟا و فﺎﻔﺟﻟا رﻫاوظ و رﺎطﻣﻷا صﻗﺎﻧﺗ ،ةرارﺣﻟا

(7)

4 ع رﺻﻧﻋ) ل ﺔ ﻟﺎﻣﺷﻟا رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ رﺎطﻣﻷا روطﺗ و بذﺑذﺗ ﺔﺳارد 1998 ﻔﻠﻟ ( ةرﺗ 1931 -1995 ﻲﺗﻟا ﺎﻧﯾﺎ ﺗﻟا زرﺑا ﺎﻣ ﺎ ﻧطو و ﺎ وﻬﺟ ﺎ ﻠﺣﻣ نﯾﺎ ﺗﺗ رﺎطﻣﻷا نأ ﺎﻬﯾﻓ ﺢﺿوأ ت ﻰﻠﻋ دﻛأ و ﻲﻧﻣزﻟا وﺗﺳﻣﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻧﺳ ذﻧﻣ أدﺑ رﺎطﻣﻷا ﻲﻓ صﻗﺎﻧﺗ دوﺟو 1975 رطﻣﻣﻟا تارﺗﻔﻟ ﻊ ﺎﺗﺗ كﺎﻧﻫ نأ و ة . ةرطﻣﻣﻟا رﯾﻐﻟا و ﻟا ردﺎﺻﻣ ﻰﻠﻋ ﺎﻬﺗﺎﺳﺎ ﻌﻧا و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﺔﺳارد و ﻲﻓ ﻩﺎ ﻣ لﺎﻣرﻟا رﯾﺑﻛﻟا ضوﺣ أ جورﻗ) 2006 ( ةرﺗﻔﻠﻟ 1970 -2001 ﻬﺗﺎﺳﺎ ﻌﻧا و رﺎطﻣﻷ ﺔ ﻟﺎﺟﻣﻟا و ﺔ ﻧﻣزﻟا تارﯾﻐﺗﻟا ﻰﻠﻋ فرﻌﺗﺑ تﺣﻣﺳ ﻲﺗﻟا و ﺎ ﻰﻠﻋ . ﺔ ﺟوﻟوﯾﺟوردﯾﻬﻟا و ﺔ ﺟوﻟوردﯾﻫ ﺔﻣظﻧﻷا ﻰﻘ ﺗ نﻛﻟ مﺗﻬﺗ ﻲﺗﻟا ﺔ ﻘ ﺑطﺗﻟا تﺎﺳاردﻟا خﺎﻧﻣﻟا ﺔﻗﻼﻌ و ﺎ ذﺑذﺗﺑ ﻠﻌﺗﯾ ﺎﻣ ﻓ ﺔﺻﺎﺧ و تﺎ ﻧ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ت ﻬﺗﺎﺳﺎ ﻌﻧا و ﺎ ﻲﻋارزﻟا جﺎﺗﻧﻹا ﻰﻠﻋ عوﺿوﻣﻟا اذﻫ حرط مﺗ دﻘﻓ اذﻟ ﺔﻠﯾﻠﻗ رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻟا و ﻲﻘ ﺑطﺗﻟا بﻧﺎﺟﻟا اذﻫ صﺧﺗ ﻲﺗﻟا تﺎﺳارد ﻲﻓ ﻞﯾﻠﻘﻟا ردﻘﻟﺎ وﻟ و ﺔﻣﻫﺎﺳﻣﻠﻟ . و ﻰﻠﻋ ءوﺿ ﺎﻣ مدﻘﺗ رﯾﺗﺧأ عوﺿوﻣ ﺔﺳاردﻟا ذﻟا مﺗﻬﯾ بﻧﺎﺟﻟﺎ ﻲﻘ ﺑطﺗﻟا خﺎﻧﻣﻠﻟ و ﻟذ ك تﺣﺗ ناوﻧﻋ ﻲﻓ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ ﻲﺣاوﻧ ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا روطﺗ ﻰﻠﻋ ﺎﻬﺗﺎﺳﺎ ﻌﻧا و ﻊﻣ زﯾ رﺗﻟا صﺎﺧﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻋارز بوﺑﺣﻟا ﺔ وﺗﺷﻟا ﻟا و ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻠﻟ ﻲﻌﺟارﺗﻟا روطﺗ دﯾدﺣﺗﻟ رﯾﺛﺄﺗ خﺎﻧﻣﻟا و ﺔﺻﺎﺧ رﺎطﻣﻷا و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﺔﻠﯾﺻﺣﻟا ﻰﻠﻋ جﺎﺗﻧإ بوﺑﺣﻟا ﺔ وﺗﺷﻟا ﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻟا ﻰﻠﻋو ﻲﺑ دﻗو مﺗ رﺎ ﺗﺧا نﻣ ﻞ ﻲﺗﯾﻻو مأ ةد ﺳ و ﻲﻗاوﺑﻟا ﺟذوﻣﻧ نﯾ رﯾﺛﺄﺗﻟا ﺔﺳاردﻟ ةدﻌﻟ بﺎ ﺳأ ﻲﻫو : : ﻲﻗاوﺑﻟا مأ ﺔ ﻻو  نﻣ نﯾﺑ 23 ﺔ ﻻو ﺔﻔﻧﺻﻣﻟا نﻣﺿ تﺎ ﻻوﻟا ﺔﺟﺗﻧﻣﻟا ﻞﯾﺻﺎﺣﻣﻟ بوﺑﺣﻟا ﺔ وﺗﺷﻟا بﺳﺣ ﺔطرﺧﻟا ﺔ ﻋارزﻟا رﺋازﺟﻠﻟ .  ﺔ ﻻوﻟا ﻲﻣﺗﻧﺗ ﺎ ﻓارﻐﺟ ﻰﻟإ لوﻬﺳﻟا ﺎ ﻠﻌﻟا ﻟا ﺔ ﻗرﺷ و ﻲﻫ كﻟذﺑ ﻲﻣﺗﻧﺗ ﻰﻟا قﺎطﻧﻟا وﯾﺣﻟا ﻒﺻﻧﻟا فﺎﺟﻟا و ذﻟا نﻣ ﻪﺻﺋﺎﺻﺧ نأ ﻩرﺎطﻣأ ةروﺻﺣﻣ نﯾﺑ 300 و 350 مﻣ و ﻲﻓ ضﻌ نﺎ ﺣﻷا ﻒﻧﺻﺗ نﻣﺿ قﺎطﻧﻟا وﯾﺣﻟا ﻪ ﺷﻟا فﺎﺟﻟا بﺑﺳ نأ ضﻌ تاوﻧﺳﻟا دﻬﺷﺗ ﺔﻠﻗ ﻲﻓ رﺎطﻣﻷا و اذﻫ قﺎطﻧﻟا ﻲﻓارﻐﺟﻟا ﻞﺛﻣ ﺎ ﻋارز قﺎطﻧ ﺔﻋارز بوﺑﺣﻟا وﺗﺷﻟا ﺔ .  رﻓوﺗ ﺔ ﻻوﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﺣﺎﺳﻣ ﺔ ﻋارز ﺔﻣﺎﻫ ﻞﺻﺗ ﻰﻟا 515482 ـﻫ و ﺔﺣﺎﺳﻣﻟا ﺔﺻﺻﺧﻣﻟا ﺔﻋارزﻟ بوﺑﺣﻟا ردﻘﺗ ب 215202 ـﻫ و دﻣﺗﻌﺗ ﺎﻬﺗﻋارز ﻰﻠﻋ رﺎطﻣﻷا ﻲﻬﻓ كﻟذﺑ ﺔﻋارز ﺔرطﻣ ﺔﻓﺎﺿإ ﻰﻟإ نأ جﺎﺗﻧﻹا بذﺑذﺗﻣ ﻰﻠﻋ وﺗﺳﻣ ﺔ ﻻوﻟا و كﻟذ ﻰﻠﻋ وﺗﺳﻣ تﺎ دﻠﺑﻟا .

(8)

5 : ةد ﺳ ﺔ ﻻو  ﻟا مﻫأ نﻣ ب ردﻘﺗ ﺔﺣﺎﺳﻣ ﻞﺗﺣﺗ ثﯾﺣ ﺔ ﺑﺎﻐﻟا ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا تﻼ ﺷﺗﺑ ﺔ ﻧﻐﻟا طﺎﻧﻣ 198420 ـﻫ .  ﺔﻠﻗ و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا صﺧﯾ ﺎﻣ ﻓ ﺔﺻﺎﺧ و ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻠﻟ ةددﻬﻣﻟا ﻞﻛﺎﺷﻣﻟﺎ مﺎﻣﺗﻫﻻا ﺔﻠﻗ ﺎﺳرادﻟا ت ﻪ ﻠﻋ ﺔظﻓﺎﺣﻣﻟا تﺎ آ لوﺣ . ثــﺣ ﻟا ﺔـﯾﺟﻬﻧﻣ : عوﺿوﻣﻟا ﺔﻌ ﺑطﻟ ارظﻧ ﻟ ﺔ ﻧﺎ ﻣﻟا تﺎ وﺗﺳﻣﻟا و ﺞﻫﺎﻧﻣ ﻰﻠﻋ ﺎﻧدﻣﺗﻋا دﻘﻓ ﺔ ﻠﺣﻣﻟا و ﺔ ﻣ ﻠﻗﻻا ﺔﺳارد . بﻧاوﺟ ةدﻋ نﻣ عوﺿوﻣﻟﺎ مﺎﻣﻟﻻا ﻞﺟﻷ ةددﻌﺗﻣ ﺎﻧدﻣﺗﻋﺎﻓ ﺟﻟﺎﻌﻣﻟ ﺔ ﻰﻠﻋ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﺞﻬﻧﻣﻟا ﻲﻔﺻوﻟا ، ﺞﻬﻧﻣﻟا ﻲﻣﻛﻟا و ﺞﻬﻧﻣﻟا ﻲﻠﯾﻠﺣﺗﻟا . ﻲﻔﺻوﻟا ﺞﻬﻧﻣﻟا ﺎﻐﻟا: ﺞﻬﻧﻣﻟا اذﻫ ﻰﻠﻋ دﺎﻣﺗﻋﻻا نﻣ ﺔ وﻫ زارﺑإ ﻣﻼﻣﻟا ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺢ ﻲﺗﻟا زﯾﻣﺗﺗ ﺎﻬﺑ ﺳرﺎﺿﺗﻟا ﺔ ﺣﺎﻧﻟا نﻣ ﺔﻘطﻧﻣﻟا ﺔ ﻲﻌ ﺑطﻟا ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا اذ و ﺔ ﺟوﻟوﯾﺟﻟا . ﻲﻣﻛﻟا ﺞﻬﻧﻣﻟا و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ طﻌﻣﻟا ﺔﺳاردﻟ ﺔ ﺋﺎﺻﺣﻹا قرطﻟا عﺎ ﺗﺈﺑ ﻲﻣﻛﻟا ﺞﻬﻧﻣﻟا ﻰﻠﻋ دﺎﻣﺗﻋﻻا: ﻟا مادﺧﺗﺳﺎ جﺎﺗﻧﻹا و خﺎﻧﻣﻟا نﯾﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا ﺢ ﺿوﺗﻟ اذ ﻟا ﺔﻘرط تﺎﻗﻼﻌﻟا سﺎ ﻗ ﻲﻓ ﺔﻠﺛﻣﺗﻣﻟا ﺔرظﻧ .ﺔ طﺎ ﺗرﻹا ﻲﻠﯾﻠﺣﺗﻟا ﺞﻬﻧﻣﻟا ﺔ طﺋارﺧﻟا و ﺔ ﻧﺎ ﺑﻟا تﻼ ﺛﻣﺗﻟا لﻼﺧ نﻣ ﺔ ﺋﺎﺻﺣﻹا ﺔﻘرطﻟا ﺞﺋﺎﺗﻧ ﻞﯾﻠﺣﺗ: . : ﻲﻋوﺿوﻣﻟا ﺞﻬﻧﻣﻟا ﺳارد مﺗ ثﯾﺣ ﺔ ﻲﻓ ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا روطﺗ ﻰﻠﻋ ﺎﻬﺗﺳﺎ ﻌﻧا و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﻟا ﻲﺣاوﻧ ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ ا و بوﺑﺣﻟا ﺔﻋارز) ( ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻟ . ﺔﺳاردﻟا ترﻣ دﻗ و ثﻼﺛﺑ ﻞﺣارﻣ : ﺔﻠﺣرﻣﻟا ﺔ ﻋﻼطﺗﺳﻻا : ﻲﻫو ﺔﻠﺣرﻣ ﺔﺳاردﻟا ﺔرظﻧﻟا ﻒﻠﺗﺧﻣﻟ ﻊﺟارﻣﻟا و تﺎﺳاردﻟا ﺔﻘ ﺎﺳﻟا و ﻲﺗﻟا صﺧﺗ ﺔﻘطﻧﻣ ﺔﺳاردﻟا و عوﺿوﻣﻟا ﻲﻓ دﺣ ﻪﺗاذ .

(9)

6 ﺔ ﻧادﯾﻣﻟا ﺔﻠﺣرﻣﻟا : ﺋارﺧ نﻣ ﺋﺎﺛوﻟا ﻊﻣﺟ ﻰﻟإ ﺔﻠﺣرﻣﻟا ﻩذﻫ فدﻬﺗ ) وﯾﺟ، ﺔ ﻓارﻏوﺑط ﺔ ﺧﺎﻧﻣ، ﺔ ﺟوﻟ ﺔ ﻋارزﻟا تﺎ ﺋﺎﺻﺣا ، ضرﻷا لﻼﻐﺗﺳا، ( ﺔ ﺧﺎﻧﻣ تﺎ طﻌﻣ ، . ﺔ ﻠﯾﻠﺣﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣﻟا : ﺟﻟﺎﻌﻣ ﺎﻧﻣﻗ ﺎﻬﻟﻼﺧ نﻣ ﻲﺗﻟا و ﺔ و لوادﺟ ﻰﻠﻋ ﺎﻬﯾﻠﺛﻣﺗ و تﺎ طﻌﻣﻟا ﻩذﻬﻟ ﺔ ﺋﺎﺻﺣإ ﺔ طﺋارﺧﻟا ﺔﺟﻟﺎﻌﻣﻟا و ﺔ ﻧﺎ ﺑ لﺎ ﺷأ ﻋ ﻰﻠﻋ ﺎﻧدﻣﺗﻋا ثﺣ ﻟا اذﻫ ﻞﯾﻠﺣﺗﻟا و ﺔﺳاردﻟا ﻞﯾﻬﺳﺗﻟ و ﺞﻣارﺑﻟا ةد ﺔ ﺗﺎﻣوﻠﻌﻣ : Excel2007 -Map info2008 Arcmap10 و اذﻫ نﻣﺿﺗ ثﺣ ﻟا ﻲﻓ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﺞﻟﺎﻋ ذﻟا ﻲﺣاوﻧ ﻧﯾطﻧﺳﻘﻟا ﺔ روطﺗ ﻰﻠﻋ ﺎﻬﺗﺎﺳﺎ ﻌﻧا و ثﻼﺛ (ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻟا اذ و ﺔ وﺗﺷﻟا بوﺑﺣﻟا ﺔﻋارز ﻰﻠﻋ ) ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا ءازﺟأ ﻰﻠﻋ وﺣ ءزﺟ ﻞ نﯾﻠﺻﻓ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎ . ﺔﻣﺗﺎﺧﻟا و ﺔ ﻟﺎ ﺷﻹا و ﺔﻣدﻘﻣﻟا ﻰﻟإ ءزﺟﻟا لوﻷا : صﺋﺎﺻﺧﻟا ﺔ ﻌ ﺑطﻟا ﺔﻣﺎﻌﻟا و ﺔ ﻓارﻏوﺑطﻟا تادﺣوﻠﻟ ﺔ ﻔﺻوﻟا ﺔﺳاردﻟا لﻼﺧ نﻣ ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔ ﻓارﻐﺟﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا زارﺑإ مﺗ صﺋﺎﺻﺧﻟا ﺔﺳارد نﻣﺿﺗ ﺎﻣ ﺔﻘطﻧﻣﻟا ﻲﻓ ةدﺟاوﺗﻣﻟا ﺔ ﻌ ﺑطﻟا ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا تﻼ ﺷﺗﻟا اذ و ﺔ وﯾﻧﺑﻟا ﺎﻧﻣﻟا ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔ ﺧ نﻣ دﺣ ﻰﻠﻋ ﻲﺧﺎﻧﻣ رﺻﻧﻋ ﻞ ﻞﯾﻠﺣﺗﻟا مﺗ ثﯾﺣ ﺔ ﻠﯾﻠﺣﺗﻟا ﺔﻘرطﻟا ﻰﻠﻋ دﺎﻣﺗﻋﺎ ﻊزوﺗﻟا دﯾدﺣﺗﻟ رﺎطﻣﻻا و نﻣﺎﻛﻟا ﺢﺗﻧﻟا و رﺧﺑﺗﻟا ، ﺔ ﺑﺳﻧ ﺔ وطر ،ةرارﺣﻟا تﺎطﺳوﺗﻣ ﺔﺳارد لﻼﺧ .ﻲﻧﺎ ﻣﻟا ﻊزوﺗﻟا كﻟذ و ﻲﺧﺎﻧﻣ رﺻﻧﻋ ﻞﻛﻟ رﻬﺷﻟا ﻘرطﻟا ﻰﻠﻋ ﺎﻧدﻣﺗﻋا رﯾﺧﻷا ﻲﻓ و نﺋارﻘﻟا ضﻌ ﻟ ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﺔﺳارد لﻼﺧ نﻣ خﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟ ﺔ ﺑﯾ رﺗﻟا ﺔ . ﻲﻓارﻐﺟ قﺎطﻧ ﻞ ﻲﻓ و رﻬﺷ ﻞ ﻲﻓ ﻲﺧﺎﻧﻣﻟا ﻣﻧﻟا ددﺣﺗ ﺎﻬﻟﻼﺧ نﻣ ﻲﺗﻟا و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ءزﺟﻟا ﻲﻧﺎﺛﻟا : تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﻟا نﯾﺣﻠطﺻﻣ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تارﯾﻐﺗﻟا و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﺑ ﻒرﻌﺗ نﯾﯾﻣﻠﻋ ﻻا دﯾدﺣﺗ و ﺎ ﺳ ﺎﻬﺗﺎﺳﺎ ﻌﻧﻻا و ب و ﺔ ﻧﻻا رﺋازﺟﻠﻟ ﺔ ﺳﻧﺑ ﻞ وطﻟا دﻣﻟا ﻰﻠﻋ ﻲﻗرﺷ لﺎﻣﺷ نﻣ ءزﺟ ﻲﻓ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﺔﺳارد مﺗ ﺎﻣ رﺋازﺟﻟا رﻬﺷﻟا وﺗﺳﻣﻟا ﻰﻠﻋ ﺳوﺗﻣﻟا نﻋ فارﺣﻧﻻا ﻲﻓ ﻞﺛﻣﺗﻣﻟا ﻲﺋﺎﺻﺣإ رﺷؤﻣ بﺎﺳﺣ لﻼﺧ نﻣ ﻟا ﺔ ﻟﺎﻌﻓ دﯾدﺣﺗ اذ و رﻬﺷﻟا رطﻣﻟا زﺟﻌﻟا و ضﺋﺎﻔﻟا دﯾدﺣﺗﻟ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﺔﻠﯾﺻﺣﻟا ﺔﺳارد لﻼﺧ نﻣ رطﻣ

(10)

7 ةدﻣﻟ كﻟذو ﺎﻬﺗارﯾﻐﺗ و 36 ﺳأ ﻰﻠﻋ نﺎ تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﻞﯾﻠﺣﺗ و ﺔﻧﺳ رﯾﺧﻷا ﻲﻓو ﻊ ﺎﺗﺗﻟا و ددرﺗﻟا سﺎ مﺗ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﺔﻔﺻﻟا دﯾدﺣﺗﻟ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﺔﻠﯾﺻﺣﻟا و ﺳوﺗﻣﻟا نﻋ فارﺣﻧﻻا بﺳﺣ تاوﻧﺳﻟ ﻲﺧﺎﻧﻣ ﻒﯾﻧﺻﺗ تاوﻧﺳﻟ ﻲﻓ . ﻲﻓارﻐﺟ قﺎطﻧ ﻞ ءزﺟﻟا ثﻟﺎﺛﻟا : تﺎﺳﺎ ﻌﻧا تﺎ ذﺑذﺗ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا روطﺗ ﻰﻠﻋ بﺳﺣ ﺔ ﺟوﻟو ﻻا تﺎ ﻠطﺗﻣﻟا دﯾدﺣﺗ و ﺔ وﺗﺷﻟا بوﺑﺣﻟا ﻞﯾﺻﺎﺣﻣ ﻒرﻌﺗﻟا ءزﺟﻟا اذﻫ ﻲﻓ ﺎﻧﻟوﺎﻧﺗ ﻫراوطﻷا ﺎ دﯾدﺣﺗ و ﻲﻗاوﺑﻟا مأ ﺔ ﻻو ﻲﻓ و رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ بوﺑﺣﻟا ﺔﻋارزﻟا ﻊﻗاوﻟ ﺎﻧﺿرﻌﺗ ﺎﻣ ، ﺔ ﺗﺎ ﺣﻟا رﻻا ﺔﻗﻼﻋ نﻣ كﻟذ و بوﺑﺣﻟا ﻞﯾﺻﺎﺣﻣ جﺎﺗﻧﻻا و رﺎطﻣﻻا ﺔﺻﺎﺧ و خﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻋ نﯾﺑ ﺔ طﺎ ﺗ اذ و ﺎ ﺗرﻻا ﺔﺟرد سﺎ ﻗ لﻼﺧ رﺧأ و ﺔ طر ﺔﻧﺳ ﻲﻓ ﺔ وﺗﺷﻟا بوﺑﺣﻟا ﻞﯾﺻﺎﺣﻣﻟا دودرﻣﻟا ﺔﻧرﺎﻘﻣ . ﺔﻓﺎﺟ ﻬﻘﺗ رﻫﺎظﻣ و ةد ﺳ ﺔ ﻻوﻟ ةزﯾﻣﻣﻟا ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا تﻼ ﺷﺗﻟا ﻰﻠﻋ فرﻌﺗﻟا مﺗ ﺎﻣ ﻘ ءﺎطﻐﻟا ر ﺔ ﻻوﻟا ﻲﻓ ﻲﺑﺎﻐﻟا وﻫدﺗﻟا ﺔﻗﻼﻋ و ر لﻼﺧ نﻣ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﺑ رارﻛﺗ ﻞﯾﻠﺣﺗ ﺋارﺣ ةرﻫﺎظ . ﺔ ﻻوﻟا ﻲﻓ ﺔﻠﺟﺳﻣﻟا تﺎ ﺎﻐﻟا و ﻲﻓ مﺎﺗﺧ ﻩذﻫ ﺔﺳاردﻟا ﺎﻧﻟوﺎﺣ نأ ضﻌ ﻲطﻌﻧ ﻻا تﺎﺣارﺗﻗ و رﺎﺛأ نﻣ ﻒﯾﻔﺧﺗﻟا ﻞﺟأ نﻣ رﯾﺑادﺗﻟا ﺑ ﺔﻔﻠﻌﺗﻣﻟا ﺎﻬﻧﻣ ﺔﺻﺎﺧ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا ةرﻫﺎظ رارﻛﺗ وﻣﻧﻟا ﻞﺻﻓ ﻲﻓ فﺎﻔﺟﻟا ﺔ وﺗﺷﻟا بوﺑﺣﻟا ﻞﯾﺻﺎﺣﻣﻠﻟ ﻲﺑﺎﻐﻟا ءﺎطﻐﻟا روﻫدﺗ نﻣ ﻞﯾﻠﻘﺗﻟ ﺋارﺣﻟا ةرﻫﺎظ نﻣ دﺣﻟا و . ﺋاوﻋ ثﺣ ﻟا و ﻪﺻﺋﺎﻘﻧ : ﻻ وﻠﺧﯾ أ ثﺣ ﻲﻣﻠﻋ نﻣ ، ﺋاوﻌﻟا و ﺎﺻوﺻﺧ ﻲﻓ نادﯾﻣ ﺔﺋﯾﻬﺗﻟا ﺎﺳوﻷا ﺔ ﺋﺎزﯾﻔﻟا ، نٕاو ﻲﻓ ﺎﻬﻣظﻌﻣ دﺣﺗ نﻣ تﻻﺎﺟﻣ ثﺣ ﻟا و ر ذﻧ ﺎﻬﻧﻣ ﺎﻣ ﻲﻠﯾ : ﺔﻠﻗ ﺔﺻﺎﺧﻟا ﻊﺟارﻣﻟا اذ و تﺎﺳاردﻟا تﺎﺳﺎ ﻌﻧﺎ تﺎ ذﺑذﺗﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﻰﻠﻋ ءﺎطﻐﻟا ﻲﺗﺎ ﻧﻟا . ﻲﻋارزﻟا خﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻋ صﺧﺗ ﻲﺗﻟا تﺎﺳﺎ ﻘﻟا ﻰﻠﻋ رﻓوﺗﺗ ﻲﺗﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎطﺣﻣﻟا ﺔﻠﻗ . و دوﺟ تارﻐﺛ ةددﻌﺗﻣ ﻲﻓ ضﻌ تﺎطﺣﻣ سﺎ ﻗ رﺎطﻣﻷا . ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎﺳﺎ ﻘﻠﻟ ﺔ ﻧﻣزﻟا ةرﺗﻔﻟا رﺻﻗ . خﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟ مﺎﻌﻟا ﻩﺎﺟﺗﻻا دﯾدﺣﺗﻟ ﺔﺻﺎﺧ . تﺎ ﺎﻐﻟا ﺋارﺣ صﺧﺗ ﻲﺗﻟا تﺎ ﺋﺎﺻﺣإ ةرﺗﻓ رﺻﻗ

(11)

8 نإ ــﺳو ﻷ ﺔــ ﻌ ﺑطﻟا صﺋﺎــﺻﺧﻟا ﺔــﺳارد ﺔ رورــﺿ ﻲــﻌ ﺑط ﺔ ﺎﺟﺗــﺳا دــﻣ ﺔــﻓرﻌﻣﻟ ــﺳوﻟا ، ﺔــ ﺧﺎﻧﻣﻟا فورــظﻠﻟ ﻓ ﻞــﻛ نــﻣ ﻟا .ةرارــﺣﻟا ، ﻗﺎــﺳﺗ ...حﺎــ رﻟا و وــﺟﻟا ﻐــﺿﻟا رﺛﺄــﺗﺗ ﻞــﻣاوﻌﻟﺎ ،ﺔ ﻠﺣﻣﻟا و ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔ ﻓارﻐﺟﻟا ﺔﺳارد نأ ﺎﻣ ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا زرﺑﯾ ﻲﻌ ﺑطﻟا ﺔـ ﻟﺎﺣﻟا خﺎﻧﻣﻟا ﺔﻟﺎﺣ ﺔﻘ ﺎﺳﻟا و رﯾﺛﺄﺗ ﻪﻟ ﺎﻣ ﺔﻬﺟ نﻣ ﺔ ﺑـﺳﻧﻟا ﺔـ وطرﻟا و ةرارﺣﻟا)صﺧﻷﺎ و خﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻋ ﻰﻠﻋ ( و ﻲﻟﺎﺗﺑ :ﻰﻟإ ءزﺟﻟا اذﻫ ﻲﻓ قرطﺗﻧﺳ  و ﺔــﺳاردﻟا ﺔــﻘطﻧﻣ ﻲــﻓ ﺔــ ﻓارﻐﺟﻟا م ﻟﺎــﻗﻷا مــﻫأ ﺔــ وﻧﺑﻟا تادــﺣوﻟا ﻰــﻠﻋ فرــﻌﺗﻧ ﺎــﻬﻟﻼﺧ نــﻣ ﺎ ﺳ رﺎﺿﺗ و ﺎ ﺟوﻟوﯾﺟ ﺔﻘطﻧﻣﻠﻟ ةزﯾﻣﻣﻟا .  ،ةرارﺣﻟا نﻣ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟا ﺔﺳارد لﻼﺧ نﻣ ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا ﻲﺧﺎــﻧﻣﻟا مﺎــظﻧﻟا دــﯾدﺣﺗ مﺗــﯾ كﻟذــﺑ و رﺎـطﻣﻷا و نﻣﺎــﻛﻟا ﺢﺗــﻧﻟا رــﺧﺑﺗﻟا ،ﺔ ﺑــﺳﻧﻟا ﺔـ وطرﻟا ﻟا دﯾدﺣﺗ و ، دﺋﺎﺳﻟا . رﺋازﺟﻟا قرﺷ لﺎﻣﺷ ﻲﻓ ةدوﺟوﻣﻟا ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا تﻼ ﺷﺗ

(12)

9

(13)

10 j ﻲﻓ ضرﻌﺗﻧﺳ كﻟذﻟ ﺔ ﺳ رﺎﺿﺗﻟا و ﺔ ﺟوﻟوﯾﺟﻟا ﺎﻬﺗﺎﻧ وﻛﺗ دﯾﻘﻌﺗ و ةدﺷ ﺔﻘطﻧﻣﻟا زﯾﻣﺗﺗ اذﻫ ﻞﺻﻔﻟا ﻰﻟإ ﺔﻘطﻧﻣﻟا زﯾﻣﺗ ﻲﺗﻟا ﺔ ﺋﺎ زﯾﻔﻟا ﺎﺳوﻷا مﻫأ لﻼﺧ نﻣ ﻟا ﺔﺳارد ﻟا عاوﻧﻷ ﺔ ﻔﺻو س رﺎﺿﺗﻟا ﻏو وطﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا زارﺑاو ﺔ ﻓار عﺎﻔﺗرﻻا ﺔﺻﺎﺧ ، رﺑﺗﻌ ذﻟا ﺛﺎﺗ ﻞﻣاوﻌﻟا رﺛﻛأ نﻣ ارﯾ ﻲﻓ نﯾﺎ ﺗﻟا ﻲﻧﺎ ﻣﻟا ﻰﻠﻋ فرﻌﺗﻧﺳ ﺎﻣ خﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟ ﺔ وﯾﻧﺑﻟا تادﺣوﻟا مﻫأ لﻼﺧ نﻣ ةرﺷﺗﻧﻣﻟا دﯾدﺣﺗ ﺿ وﺗﻟا ﻊ ﺎﻧ وﻛﺗﻟا كﻣﺳ و ﻲﻘ طﻟا ت ﺔ ﺟوﻟوﯾﺟﻟا . .

(14)

11 1 ﺔ ﺳ رﺎﺿﺗﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا. : 1.1 : ﻲﻓارﻐﺟﻟا ﻊﻗوﻣﻟا ﻧﺗﻟ ارظﻧ صـﺧﺗ ﻲـﺗﻟا لﺎـﻣﻋﻷا ضـﻌ دوـﺟوﻟ كﻟذـ و ﺔ ﻗرﺷﻟا ﺔ ﻟﺎﻣﺷﻟا رﺋازﺟﻠﻟ ﻲﺟوﻟوﯾﺟﻟا و ﻲﺳرﺎﺿﺗﻟا عو و ﺔــ ﺟوﻟوﯾﺟﻟا ﺔــ ﻓارﻏوﺑطﻟا ﺔـ ﺣﺎﻧﻟا نــﻣ ﺔــﺳاردﻟا لﺎـﺟﻣ ﻊــﺳ وﺗ ﺎـﻧﯾﺄﺗرا دــﻘﻓ ﻰــﻟوﻷا ﺔـﺟردﺑ ﻲﺟوــﻟوﯾﺟﻟا بـﻧﺎﺟﻟا ﺔ ﻗرﺷﻟا ﺔ ﻟﺎﻣﺷﻟا رﺋازﺟﻟا ﻲﻓ ﺔﺳاردﻟا ﺔﻘطﻧﻣ ﻊﻘﺗﻓ ،ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ءﺎطﻐﻟا و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﺎ رﻘﺗ لوط ﻲطﺧ نﯾﺑ 6 ْ◌ و 8.64 ضرــﻋ ﻲــﺗرﺋاد نﯾــﺑ و ﺎﻗرــﺷ ْ◌ 35.35 ° و 37.09 ° ﻻﺎﻣــﺷ برــﻐﻟا نــﻣ: ﺔــ ﻟﺎﺗﻟا تﺎــ ﻻوﻟا مــظﺗ و ﻲــﺗﯾﻻو نــﻣ ءزــﺟ و سارــﻫ قوــﺳ، ﺔــﻣﻟﺎﻗ، فرﺎــطﻟا ، ﺔــ ﺎﻧﻋ ، ،ﻲﻗاوــﺑﻟا مأ ﺔﻧﯾطﻧــﺳﻗ، ةد ــﺳ قرــﺷﻟا ﻰــﻠﻋ ﺔﺳ ﺗ و ﺔﻧﺗﺎ ) مﻗر ﺔطرﺧ 01 (. 2.1 ﻲﻌ ﺑطﻟا ﺳوﻟا رﺻﺎﻧﻋ : ﺗ ﺔــﺳاردﻟا ﺔــﻘطﻧﻣ دــﺗﻣ ﻟا ﻰـــﻠﻋ ــﻗﺎطﻧ تﺎ ــ ﻓارﻐﺟ قﺎـــطﻧﻟا و ﺎــ ﻠﻌﻟا لوﻬــﺳﻟا قﺎـــطﻧ ، ﻲــﻠﺗﻟا قﺎــطﻧﻟا : ﺔـــ ﻟﺎﺗﻟا ﺔ لﻼﺧ نﻣ و ، وارﺣﺻﻟا سﻠطﻷا ) مﻗر ﻞ ﺷﻟا 01 ( و ) مﻗر ﺔطرﺧﻟا 02 ( : ﻲﻠﯾﺎﻣ زﯾﻣﻧ 1.2.1 : ﻲﻠﺗﻟا قﺎطﻧﻟا لوﻬﺳﻟا، ﺔ ﻠﺣﺎﺳﻟا لوﻬﺳﻟا :ﺔ ﻟﺎﺗﻟا ﺔ ﻓارﻏوﺑطﻟا تادﺣوﻟا مظ . ﺔ ﻠﺑﺟﻟا تﺎﻌﻔﺗرﻣو ﺔ ﻠﺧادﻟا ﺔ ﻠﺣﺎــﺳﻟا لوﻬــﺳﻟا ﺔـــ ﻠﺑﺟﻟا ﺔﻠــﺳﻠﺳ لﺎﻣــﺷ برــﻐﻟا ﻰــﻟإ قرــﺷ نــﻣ دـــﺗﻣﺗ ﻲﻠﺣﺎــﺳﻟا رــﺷﻟا ﻰــﻠﻋ دــﺟاوﺗﺗ: ﺔــﻟﺎﻘﻟا ﻞﻬــﺳ ، فﺎــﺻﻔﺻﻟا داو ﻪــﻠﻠﺧﺗﯾ ذــﻟا ةد ــﺳ ﻞﻬــﺳ: ﺔ ﻠﺣﺎــﺳﻟا لوﻬــﺳﻟا مــﻫأ نــﻣ و ﻲــﻠﺗﻟا ســﻠطﻷ او ﻪﻠﻠﺧﺗﯾ ذﻟا و ﺔ ﺎﻧﻋ ﻞﻬﺳ ، غرﻔﻣ داو ﻪﻠﻠﺧﺗﯾ ذﻟا سوﺑﯾﺳ د . :ﺔ ﻠﺧادﻟا ضاوﺣﻷا وأ ﺔ ﻠﺧادﻟا لوﻬﺳ دـﺟاوﺗﺗو ﺔـرﺣ ﻟا تارﺛؤـﻣﻟا نـﻋ ادـﯾﻌ ﻞﺧادـﻟا ﻲـﻓ ﻊﻘﺗو ﺔ ﻠﺑﺟ تﺎﻌﻔﺗرﻣ ﺔطﺎﺣﻣ ﺔطﺳ ﻧﻣ طﺎﻧﻣ ﻲﻓ ﻞﺛﻣﺗﺗ ﺔـــ ﻠﺧادﻟا ضاوـــﺣﻷا وأ ﺔـــ ﻠﺧادﻟا لوﻬـــﺳﻟا مـــﻫأ و ﻲـــﻠﺗﻟا ســـﻠطﻸﻟ ﺔـــ وﻧﺟﻟا حوﻔـــﺳﻟا مادـــﻗأ ﻰـــﻠﻋ بـــﻟﺎﻐﻟا ﻲـــﻓ ﺣ ،ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ ضوﺣ ، ﺔﻣﻟﺎﻗ ضوﺣ . ةوﯾﺟرﻓ ضوﺣ و ﺔﻠﯾﻣ ضو

(15)

12 : لﺎ ﺟﻟا ﺔ ﻧﺑﻟا و ﺎ ﻓارﻏوﺑطﻟا ﺔ ﺣﺎﻧﻟا نﻣ ادﯾﻘﻌﺗ رﺛﻛﻷا قﺎطﻧﻟا وﻫ و ﺔـ ﺟوﻟوﯾﺟﻟا ﻪـﺗﺎﻧ وﻛﺗ عوـﻧﺗﺑ زـﯾﻣﺗﯾ ثـﯾﺣ ، ﺔ ﺟوﻟوﺛﯾﻠﻟا و ادﺟ ﺔ وﻘﻟا ﻰﻟإ ﺔ وﻘﻟا ﻪﺗارادﺣﻧإ ﺎﻬﻣﻫأ نﻣو ﻟا ﺔﺷ ﻋ دﯾﺳﻣ ، ﺔﻏاوزﻟ ﺔ ﻠﺑﺟﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳ 1462 م غودﯾا ، سرد دﯾﺳ 1008 ةدرﺟﻣ لﺎ ﺟ م 1300 ﺔ ﺳﻧوﺗﻟا دودﺣﻟا ﻰﻟا دﺗﻣﺗ ﻲﺗﻟا م 2.2.1 : ﺎ ﻠﻌﻟا لوﻬﺳﻟا قﺎطﻧ وارﺣـﺻﻟا سـﻠطﻷا و ﻰـﻠﺗﻟا سـﻠطﻷا ﺔﻠـﺳﻠﺳ نﯾـﺑ روـﺻﺣﻣ قﺎـطﻧ ﻰـﻠﻋ ﻲـﺿرﻋ مازـﺣ ﻞ ـﺷ ﻪـﺗﺎﻋﺎﻔﺗرإ روــﺻﺣﻣ نﯾــﺑ ة 800 و م 1000 ﻟا ﻪــﺗادﺣوﺑ زــﯾﻣﺗﯾ م ﺔــ ﻓارﻏوﺑط ﺔط ــﺳ ﻟا ﺑﺟ ﻞــﺗ ﻪــﻗرﺗﺧﺗ ﺔطــﺳ ﻧﻣﻟا و ﺔــ ﻠ دﯾــﺳ ، سﺎــطرﻓ ، نوــرﻗ : ﺔــ ﻠﺑﺟﻟا ﻞــﺗﻛﻟا مــﻫا نــﻣ و ﻲــﺗرﯾﻧﻟا ءﺎــﺷﻐﻟا ﻰــﻟإ ﻲــﻣﺗﻧﺗ ﻞــﺗ ﻲــﻫو ﺔــﻟزﻌﻧﻣ ﻲﻓارﻐﺟﻟا قﺎطﻧﻟا اذﻬﻟ زﯾﻣﻣ رﻬظﻣ ﻲطﻌﺗ ﻲﺗﻟا و تﺎﻋرﻘﻟا وأ تﺎﺧﺑﺳﻟا نﻣ ددﻋ ﺎﻬﻠﻠﺧﺗﺗ ﺎﻣ س ﻏر . 3.2.1 وارﺣﺻﻟا سﻠطﻷا قﺎطﻧ. : ﯾـﺑ ﻲـﻌ ﺑط زﺟﺎﺣ وارﺣﺻﻟا سﻠطﻻا قﺎطﻧ رﺑﺗﻌ ﻞـ ﻒـﻗوﯾ كﻟذـﺑ وـﻬﻓ ءارﺣـﺻﻟا و ﺔ ﻟﺎﻣـﺷﻟا طﺎـﻧﻣﻟا ن ـﻬﻫﺎﺟﺗا، لﺎﻣــﺷﻟا نـﻣ ﺔــﻣدﺎﻘﻟا ﺔـ وﺟﻟا تارﺛؤـﻣﻟا ﺎ ﻲـرﻐﻟا بوـﻧﺟﻟا مﺎــﻌﻟا – ﻞــﺗﻛﻟا مـﻫأ نــﻣ و ﻲﻗرـﺷﻟا لﺎﻣــﺷﻟا ساروﻷا : ﺔ ﻠﺑﺟﻟا 2329 م . مﻗر ﻞ ﺷﻟا 01

(16)

13 مﻗر ﺔط رﺧ 02 ﻓ ﺔ ﻌ ﺑطﻟا ﺎﺳوﻷا رﺋازﺟﻟا قرﺷ لﺎﻣﺷ ﻲ

(17)

14 2 ﺔ ﺟوﻟوﯾﺟﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا. : ﺔـﺳاردﻟا ﺔـﻘطﻧﻣ ﻲـﻣﺗﻧﺗ ﻰـﻟإ دـﯾرﻐﻣﻟا ﺔﻠـﺳﻠﺳ chaîne des maghrebides

ةرﺎـ ﻋ ﻲـﻫو تاءﺎــــﺷﻏ نــﻋ ــﻔﺣاز ﺔ nappes de charriages ﻰــﻟإ ﺔـــﻠﺳﻠﺳﻟا ﻩذــﻫ مـــﺳﻘﻧﺗو، ﺔــ وﻧﺟ تﺎـــﻫﺎـﺟﺗإ تاذ تﺎﻗﺎـطﻧ ثﻼـﺛ ﺔ وﯾﻧﺑ ﺔـﻣ دﻗ ) Wildi 1983 ( . ﻲﻠﺧادﻟا قﺎطﻧ domaine interne ﺔ ﺳﻠﻛﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳﻟا و ﺔ ﻠﺋﺎ ﻘﻟا ةزﯾ رﻟا نﻣ ﻞ مظ ذﻟا و: . ش ـﻠﻔﻟا قﺎـطﻧ domaine des flyshs

ﻰـﻟإ ﻩرودـﺑ مـﺳﻘﻣ وـﻫو : مﺎـﺳﻗأ ثﻼـﺛ ﺎـﻣ شورـﻘﻟا ش ـﻠﻓ ﻲﻧﺎﺗروﻣﻟا ش ﻠﻔﻟﺎ فرﻌ ، ﻲﻠﯾﺳﺎﻣﻟا ش ﻠﻔﻟﺎ فرﻌ ﺎﻣ زﺗراوﻛﻟا ﻲﺗﺳ ﺷﻟا ش ﻠﻓ ، دﯾﻣوﻧﻟا ءﺎﺷﻐﻟا ك ﺗﯾﻠﻣوﻧﻟ ﺔطﻠﺗﺧﻣﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳ و . ﻲﺟرﺎـﺧﻟا قﺎـطﻧ domaine externe ﻰـﻟإ مـﺳﻗ دـﻘﻓ ﺔـ وﯾﻧﺑﻟا و ﺔـ ﺟوﻟوﺛﯾﻠﻟا تﺎـﻓﻼﺗﺧﻼﻟ ارـظﻧ : ﺔـ ﻠﺗﻟا تادـﺣو: تادﺣو ةدﻋ ، ﺔـ ﻠﺣﻣ رـﯾﻐﻟا ﻒﯾطـﺳ بوـﻧﺟ ﺔـﻋوﻣﺟﻣ ، ﺔـ ﺗرﯾﻧﻟا ةدـﺣو ، تادـﺣوﻟا ةوﻼﺳﻟ ﺔ ﻠﺣﻣ رﯾﻐﻟا ، ساروﻷا و ﺔﻧﺿﺣﻠﻟ ﺔ ﻠﺣﻣﻟا و ﺔ ﻠﺣﻣ ﻪ ﺷﻟا تادﺣوﻟا . 1.2 ﺔﺳاردﻟا ﺔﻘطﻧﻣﻟ ﺔ ﺋﺎﻧ وﻓروﻣﻟا تادﺣوﻟا : ادﺎــﻣﺗﻋا ﻰــﻠﻋ ﺔـــطرﺧﻟاو ﺔﻘ ﺎــﺳﻟا ﺔــ ﺟوﻟوﯾﺟﻟا تﺎـــﺳاردﻟا ةزــﺟﻧﻣﻟا ﻗرــﺷﻟا رــﺋازﺟﻠﻟ ﺔـــ ﺑﻟأ ﺔﻠــﺳﻠﺳﻟ دودـــﺣﻟا و ﺔ ﺔ ـﺳﻧوﺗﻟا 1 / 500000 )

Jean marie vila 1978 ( ﺔــ ﺋﺎﻧ وﻓروﻣﻟا تادــﺣوﻟا نـﻣ ﺔــﺳاردﻟا ﺔــﻘطﻧﻣ نوـﻛﺗﺗ ﺔ ﻟﺎﺗﻟا : 1.1.2 ﺟوﻟوﯾﺟﻟا تﺎﻧ وﻛﺗﻟا ﺔ تاءﺎﺷﻐﻟا ﻊﺿوﺗ ﻞﺑﻗ ﺎﻣ :ﺔﻔﺣازﻟا ﺔـﻬﺑﺟﻟا تﺎـﻣﻛارﺗ ،ﻲﻠﺋﺎـ ﻘﻟا نﯾـﺳوﯾﻣوﻘ ﻟوأ تﺎـﻧ وﻛﺗ نـﻣ ﻞ مظﺗ ﻲﻫو olistostromes ـﺳﻠﻛﻟا ﺔﻠـﺳﻠﺳ ، ﺔ ﺔ ﻠﺋﺎ ﻘﻟا ةزﯾ رﻟا و .  : ﻲﻠﺋﺎ ﻘﻟا نﯾﺳوﯾﻣوﻘ ﻟوأ تﺎﻧ وﻛﺗ وــــﻫو ﻟا ءﺎــــطﻐ ﻟا ﻲﺋﺎــــﻬﻧﻟا نﯾــــﺳوﻘ ﻟوﻷا نــــﻣ دــــﺗﻣﺗ ﺔــــ ﻣﺎطﺣ تﺎــــﻧ وﻛﺗ نــــﻋ ةرﺎــــ ﻋ ، ﺔــــ ﻠﺋﺎ ﻘﻟا ةزــــﯾ رﻟ ﻲ وــــﺳر ) oligocène terminal ( ) ﻲﻠﻔـﺳﻟا نﺎـ ﻧﺎﺗﯾﻛﻷا ﺔـ ﺎﻏ ﻰـﻟإ aquitanien inférieur ( ﺎـﺳﺎﺳأ نوـﻛﺗﺗ و وﻠﻐﻧوﻛﻟا تﺎﻧ وﻛﺗ نﻣ ﻲﻠﻣرﻟا رﺟﺣﻟا و تارﯾﻣ .

(18)

15  ﺔ رﺣﺗﻣﻟا تاءﺎﺷﻐﻟا ﺔﻬﺑﺟ تﺎﻣﻛارﺗ olistostromes : ﻲﻠﯾــﺳﺎﻣﻟا و ﻲﻧﺎــﺗروﻣﻟا ﻪـ ﻋوﻧﺑ ش ــﻠﻔﻟا تﺎــﻧ وﻛﺗ نـﻋ ةرﺎــ ﻋ، ﻲﻠﺋﺎــ ﻘﻟا نﯾـﺳوﯾﻣوﻘ ﻟوأ تﺎــﻧ وﻛﺗ قوــﻓ ﻊـﺿوﺗﺗ دﻌﺗﯾﻻ ﺎﻬ ﻣﺳ 500 ﻲﺳﺎﺗرﻛﻟا نﻣز ﻰﻟإ تﺎﻧ وﻛﺗﻟا ﻩذﻫ ﻲﻣﺗﻧﺗ م (Crétacé) ﺎـﻧ وﻛﺗ نـﻣ مدـﻗأ ﻲـﻫ و ت ﻲﻠﺋﺎ ﻘﻟا نﯾﺳوﯾﻣوﻘ ﻟوأ (Oligomiocène)  ﺔ ﺳﻠﻛﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳﻟا la chaîne calcaire : )ﻲﻠﻔــﺳﻟا ﺎــ ﻟا نــﻣ دــﺗﻣﺗ ﺔﻠــﺳﻠﺳﻟا ﻩذــﻫ تﺎــﻧ وﻛﺗ lias inférieur )نﺎ ــﺳﺗوﻟ ﺔــ ﺎﻏ ﻰــﻟإ ( lutétien ارــظﻧ و ( :مﺎــﺳﻗأ ثﻼــﺛ ﻰــﻟإ ﺔﻠــﺳﻠﺳﻟا ﻩذــﻫ تﻣــﺳﻗ دــﻘﻓ ســﻠﻛﻟا كﻣــﺳ و تﺎﻧﺣــﺳﻟا ﻲــﻓ فﻼﺗــﺧﻺﻟ و ﻰطــﺳو و ﺔــ ﻠﺧاد ﺔـــ ﺟرﺎﺧ ، دـــﺟاوﺗﺗ ﺔﻠـــﺳﻠﺳﻟا ﻩذـــﻫ ﻰـــﻠﻋ زﯾﻣ ﺎـــﻣ.سرد دﯾـــﺳ وﺗـــﺳﻣ ﺎـــﻫ ﺎـــﺻوﺻﺧ ﺔ ﺗـــﺳرﺎ لﺎ ـــﺷأ دـــﺟاوﺗ ﻞ ـــــــﺷﻟا ةرﯾدﺗـــــــﺳﻣﻟا تﺎـــــــﻋوﻟﺎ ﻟا Dolines و lapiez و رـــــــﺷؤﻣ كﻟذـــــــﺑ ﻲـــــــﻫ ﺔـــــــ ﻓوﺟﻟا ﻩﺎـــــــ ﻣﻟا دـــــــﺟاوﺗ ﻰﻠﻋ ) 1992 . A.Marre ( .  ةزﯾ رﻟا ﺔ ﻠﺋﺎ ﻘﻟا Socle kabyle : ا ﺔــﻘطﻧﻣ وﺗــﺳﻣ ﻰــﻠﻋ تﺎــﻧ وﻛﺗ مدــﻗأ ﻲــﻫو ﺔــﺳاردﻟ ، ﻲــﺗﻟا و لوﻷا ﻲﺟوــﻟوﯾﺟﻟا نﻣزــﻟا ﻰــﻟإ ﻲــﻣﺗﻧﺗ ثــﯾﺣ ، ﺔ ﺳﻠﻛﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳﻠﻟ ةدﻋﺎﻗ ﻞ ﺷﺗ نﻣ ﺎﺳﺎﺳأ نوﻛﺗﺗ . ﺔﻟوﺣﺗﻣﻟا روﺧﺻﻟا 2.1.2 . : تاءﺎﺷﻐﻟا تﺎﻧ وﻛﺗﻟا مظﺗ و ش ﻠﻔﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳ Séries des flyschs

: ﻲــﻣﺗﻧﺗ ﺔـــﻠﺳﻠﺳﻟا ﻪـــﺗﺎﻫ تـــﺎﻧ وﻛﺗ ﻼــﺛ مــظﺗ ﻲــﻫ و ، ﻲــﺳﺎﺗرﻛﻟا ﻰــﻟإ ﺎــﻬﻣظﻌﻣ ﻲــﻓ ش ــﻠﻔﻟا نــﻣ عاوــﻧأ ث و ﺎﻬﺑ مدﻘﺗ ﻲﺗﻟا تﺎﺳارد بﺳﺣ ) D.Delgat et Raoult 1969 ( ﻲﻠﯾﺎﻣ دﺟﻧ :  ﻲﻧﺎـــﺗ روﻣﻟا ش ـــﻠﻔﻟا )رﻗودـــﻟا نـــﻣ ﻪـــﺗﺎﻧ وﻛﺗ دـــﺗﻣﺗ : Dogger ) نﺎ ﯾـــﺳ ﺗوﻟ ﺔـــ ﺎﻏ ﻰـــﻟإ( Lutetien ( ﻲــﻠﻣرﻟا رــﺟﺣﻟا و ﺔ ــﺳﻠﻛﻟا روﺧــﺻﻟا نﯾــﺑ و نﯾــطﻟا نــﻣ تﺎﻔــﺳ نﯾــﺑ بوﺎــﻧﺗ نــﻣ ﻞ ــﺷﺗﺗ ﻪــﺗﺎﻫ كﻣــﺳ ﻞﺻ ﺔﻠﺳﻠﺳﻟا ﺔ ﺎﻏ ﻰﻟإ 400 ، م رﺷﺗﻧﯾ سرد دﯾﺳ بوﻧﺟ نرﻘﻟا ﺔﻘطﻧﻣ ﻲﻓ ...

(19)

16  : ﻲﻠﯾــﺳﺎﻣﻟا ش ــﻠﻔﻟا )نﺎ ــﺳ أ نــﻣ ﻪــﺗﺎﻧ وﻛﺗ دــﺗﻣﺗ Aptien ( ) نﺎ ﻧوﻧﯾــﺳ ﺔــ ﺎﻏ ﻰــﻟإ (Sénonien رــﺟﺣﻟا و ســﻠﻛﻟا نــﻣ تﺎــﻘ ﻗر ﻰــﻟإ ﺔﻓﺎــﺿإ نﯾــطﻟا و نرﺎــﻣﻟا نــﻣ ﺔ ﻣــﺳ ﺔــﻘ ط نــﻣ ﺎــﺳﺎﺳأ ﻞ ــﺷﺗﯾ ﻏ ﻰﻟإ ﻞﺻ دﻗ ﻲﻠﯾﺳﺎﻣﻟا ش ﻠﻔﻟا كﻣﺳ ﻲﻠﻣرﻟا ﺔ ﺎ 400 . م  : دــﯾﻣوﻧﻟا ءﺎـﺷﻐﻟا ﻪﻌـﺿو ﺢﻠطــﺻﻣﻟا اذـﻫ Ficheur 1908 نــﻣ ءﺎـﺷﻐﻟا اذــﻫ تﺎـﻧ وﻛﺗ دــﺗﻣﺗ، )نﯾﺳوﻘ ﻟوأ Oligocène ) ﻲﻠﻔﺳﻟا نﺎ ﻟﺎﻐ درﺑ ﺔ ﺎﻏ ﻰﻟإ ( Burdigalien inférieur نﻣ ﻞ ﺷﺗﯾ ، ( .نﯾط ﻰـﻟإ ﻞـﺻ ﻪ ﻣـﺳ ،ةرـﯾﺑ دﺎـﻌ أ وذ ﻲـﻠﻣرﻟا رـﺟﺣو 400 ﻞـﺑﺟ ﺔـﻘطﻧﻣ ﻲـﻓ ﺎـﺳﺎﺳأ دـﺟاوﺗﯾ ، م ﺔﻏاوز ﺔﻠﺳﻠﺳ و شﺣوﻟا ... ﺔـ ﻠﺗﻟا تاءﺎـﺷﻐﻟا nappes telliennes : ، ﺔـ ﻠﺗﻟا قوـﻓ تاءﺎـﺷﻐﻟا تاءﺎـﺷﻏ ثﻼـﺛ مـظﺗ و نﺎ ﻧوﺑﺎرﺑ تﺎﻧ وﻛﺗ ﻰﻟإ ﺔﻓﺎﺿﻹﺎ ، ﺔ ﻠﺗﻟا ﻪ ﺷﻟا تاءﺎﺷﻐﻟا ، ﺔ ﻠﺗﻟا تاءﺎﺷﻐﻟا .  ﺔـ ﻠﺗﻛﻟا نﺎـ ﻧوﺑﺎ رﺑﻟا تﺎـﻧ وﻛﺗ priabonien à bloc ﺔـ ﻧرﺎﻣ وأ ﺔـ ﻧﯾط تﺎـﻧ وﻛﺗ : ﺔـطﻠﺗﺧﻣ تﺎﻧ وﻛﺗﻟا ﻩذﻫ وﺗﺳﻣ ﻰﻠﻋ نﯾﺳوﯾإ ﻰﻟإ ﻲﻣﺗﻧﺗ سﻠﻛﻟا نﻣ ﺎﺳﺎﺳأ ﻞ ﺷﺗﺗ دﺎﻌ ﻷا ﺔﺗوﺎﻔﺗﻣ رﺎﺟﺣﻸ ،تــﯾﻧوﻣﻷا تﺎ وﺗــﺳﻣ مــﻫأ دــﺟﻧ لﺎﻣــﺷ و شﺣوــﻟا ﻞــﺑﺟ ﺔــﻘطﻧﻣ ﻲــﻓ ﺎﻫدــﺟﻧ دودــﺣﻣ دــﺟ ﺎﻫرﺎــﺷﺗﻧإ ﺔﻠﻣﺣ دﻻوأ ﺔﻘطﻧﻣ .. .  ﺔ ﻠﺗﻟا قوﻓ تاءﺎﺷﻏ nappe ultra tellienne

ﺎﺷﻐﻟا ﻩذﻫ تﺎﻧ وﻛﺗ: نﺎـ ﻔ ﻐ ﺗوأ نﻣ دﺗﻣﺗ تاء ) Hautérivien نﺎ ـــﺳ ﺗوﻟ ﺔـــ ﺎﻏ ﻰـــﻟإ( (Lutétien) ﻰـــﻟإ ﻞـــﺻ ﺎﻬ ﻣـــﺳ 400 نـــﻣ ﺎـــﺳﺎﺳأ ﻞ ـــﺷﺗﺗ م و شﺣوــﻟا ﻞــﺑﺟ ﺔــ دﯾﻣوﻧﻟا ﺔــﻠﺗﻛﻟا ةدــﻋﺎﻗ ﻲــﻓ ﻒــﺷ ﻧﺗ، ﺔــﻌ ﻓر ﺔ ــﺳﻠﻛﻟا تﺎﻌــﺿوﺗﻟا ضــﻌ ﻊــﻣ نرﺎــﻣﻟا سرد دﯾﺳ ﻞﺑﺟ ﻲﻓ كﻟذ .. .  ﺔــ ﻠﺗﻟا تاءﺎــﺷﻏ nappe tellienne sensu stricto

: وﻛﺗ نــﻣ دــﺗﻣﺗ ﺔﻠــﺳﻠﺳﻟا ﻩذــﻫ تﺎــﻧ )ﻲﻠﻔــﺳﻟا نﺎ ﻧوﻧﯾــﺳ Sénonien inférieur ) وــﻠﻌﻟا نﯾــﺳوﯾإ ﺔــ ﺎﻏ ﻰــﻟإ ( Eocène supérieur ( سوﻘ ﺳ ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ دﯾﻌﻟا موﻐﻠﺷ روﺣﻣ ﻰﻠﻋ ﻒﺷ ﻧﺗ ، سﻠ و نرﺎﻣ نﻣ ﺎﺳﺎﺳأ ﻞ ﺷﺗﺗ .  تـﯾﻠﯾﻣوﻧﻟ ﺔـ وﻧﺟﻟا تادـﺣوﻟا و ﺔـ ﻠﺗﻟا ﻪ ـﺷ تاءﺎـﺷﻐﻟا nappe penitellienne et unité

méridionales à nummulites : مظﺗ و  تاءﺎﺷﻐﻟا : ﺔ ﻠﺗﻟا ﻪ ﺷﻟا ) ﺎـ ﻠﻟا نـﻣ ءﺎـﺷﻐﻟا اذـﻫ تﺎـﻧ وﻛﺗ دـﺗﻣﺗ Lias وـﻠﻌﻟا نﺎ ﻧوﻧﯾـﺳ ﺔـ ﺎﻏ ﻰـﻟإ ( ) Sénonien supérieur ــﺣﻟا ﻰــﻠﻋ ةدــﺗﻣﻣ ﺔــ ﺗﺎﻧورﺎ تﺎــﻧ وﻛﺗ نــﻋ ةرﺎــ ﻋ،( ﺔــ ﺗرﯾﻧﻟا ﻞــﺗﻛﻟا فاو زورﻗ ﻞﺑﺟﻟ . ﺔ ﺎطﺷ ،

(20)

17 : تــﯾﻠﯾﻣوﻧﻟ ﺔــ وﻧﺟﻟا ةدــﺣوﻟا ﺗ دــﺗﻣﺗ )نﺎ ــﺳﺎ ﻧو نــﻣ ﺔــ ﺟوﻟوﺛﯾﻠﻟا ﺎــﻬﺗﺎﻧ وﻛ Coniacien ﺔــ ﺎﻏ ﻰــﻟإ ( ) وـﻠﻌﻟا نﺎ ـﺳ ﯾﺗوﻟ Lutétien supérieur و ﺔ ﻣـﺳ تﺎ وﺗـﺳﻣ تاذ ﺔ ـﺳﻠ تﺎـﻧ وﻛﺗ نـﻣ ﻒﻟﺄـﺗﺗ ( ﺔ ﻠﺗﻟا ﻪ ﺷﻟا تاءﺎﺷﻐﻟا ﻲطﻐﺗ ﻲﻫ و نرﺎﻣ . ﻲﻧﯾطﻧـﺳﻘﻟا ﻰـﺗ رﯾﻧﻟا ءﺎـﺷﻐﻟا nappe néritique constantinoise

: تﺎـﻧ وﻛﺗﻟﺎ زـﯾﻣﺗﺗ رﺎ ) وــــــﻠﻌﻟا ك ــــــﺳاروﺟﻟا نــــــﻣ دــــــﺗﻣﺗ ﺔــــــ ﺗﺎﻧو Jurassique supérieur ﺔــــــ ﺎﻏ ﻰــــــﻟإ ( )نﺎ ﻧوﻧﺳ Sénonien دﻌﺗﯾ ءﺎﺷﻐﻟا ﻩذﻫ كﻣﺳ ( 1000 : ﺔـ ﻟﺎﺗﻟا ﺔـ ﻠﺑﺟﻟا ﻞـﺗﻛﻟا نـﻣ ﻞ مظﺗ و م ، ةرــ ر ﻞــﺑﺟ س دــﯾﺗ ــﻧﺧ ، لﻼــﻘﻟا ﻞــﺑﺟ ، ﺔﻧﯾطﻧــﺳﻗ رﺧــﺻ ، رــﺟﺣﻟا نﯾــﻋ، ﺔــﻟازﻣ سﺎطــﺳ مأ نﺗــﻠﻓ ﻞــﺑﺟ، ﺔــ ﺗ رﻓ ، واوز ، ﻞــﺑﺟ دــﺑﻋ و رورــﻏ ﻞــﺑﺟ ، تــﯾﺗوﻧﺗ ، ﻞــﻣ ﻣ ، نوــرﻗ ، سﺎــطرﻓ روﻧﻟا .. . -ةوﻼﺳ ةدﺣو : unité Salawa ﺔ ﺳﻠ ﺔ ﻧرﺎﻣ و ﺔ ﻧرﺎﻣ تﺎﻧ وﻛﺗ نﻋ ةرﺎ ﻋ 3.1.2 . (ﺔﺛﯾدﺣﻟا روﺧﺻﻟا) تاءﺎﺷﻐﻟا دﻌ ﺎﻣ تﺎﻧ وﻛﺗ formations post nappes

: نﯾـــﺳوﯾﻠ وﯾﻣﻟا ةرـــﺗﻓ تﺎﻌـــﺿوﺗ ـــﻌ ةرـــﺗﻔﻟا ﻩذـــﻫ تـــﺗأ د اءﺎـــﺷﻐﻟا ﻊـــﺿوﺗ ﻲـــﻫ و ر ذـــﻟا ﺔﻘ ﺎـــﺳﻟا ت تﺎﻌـــﺿوﺗﻟا ﻩذـــﻫ ﺔـــﺻﺎﺧ ﺔـــرﺣ ﻟا تﺎ ﯾـــﺳرﺗﻟا ضـــﻌ دوـــﺟو ﻊـــﻣ ﺔـــرﺎﻗ ﺎـــﻬﻣظﻌﻣ ﺔ ﯾـــﺳرﺗ تﺎـــﻧ وﻛﺗ نﯾﺗرودﺑ ﺔ وﺳرﻟا .  ﻰﻟوﻷا ةرودﻟا وﻠﻌﻟا نﺎ ﻟﺎﻐ درﺑﻟا نﻣ أدﺑﺗ ﺔرﺣ تﺎ ﯾﺳرﺗ تاذ : burdigalien superieur ﻰـﻟا ﻲﺋﺎﻬﻧﻟا نﺎ ﻟﺎﻐ درﺑﻟا burdigalien terminal  ةرودـﻟا : ﺔـ ﻧﺎﺛﻟا أدـﺑﺗ ﺔـرﺎﻗ تﺎ ﯾـﺳرﺗ تاذ وـﻠﻌﻟا نﺎ ـﺳارﺎﺗﺳﻷا نـﻣ Astaracien supérieur ﻰـﻟا ﻲﻠﻔــﺳﻟا نﯾــﺳوﯾﻠﺑﻟا ﺔــ ﺎﻏ pliocéne inferieur ﻞــﺣارﻣ ثﻼﺛــﺑ ترــﻣ دــﻘﻓ ﺔــرﺎﻘﻟا تﺎﻌــﺿوﺗﻟ ﺔ ــﺳﻧﻟﺎ ﺔﺳارد بﺳﺣ ﺔ ﯾﺳرﺗ Pe.coiffait 1992 : نﻣ أدﺑﺗ : ﻰﻟوﻷا بﯾﺳرﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣ Astaracien supérieur ﻰﻟإ ﺔ ﺎﻏ Valléssien نﻣ أدﺑﺗ : ﺔ ﻧﺎﺛﻟا بﯾﺳرﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣ Valléssien ﺔ ﺎﻏ ﻰﻟإ Turonien inferieur تﺎ ﯾﺳرﺗ صﺧﺗ و ةرﺗﻓ ﻞﻗأ ﻲﻫو : ﺔﺛﻟﺎﺛﻟا بﯾﺳرﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣ Pliocéne inferieur

(21)

18 -: نﯾﺳوﯾﻣﻠﻟ ﺔ ﻋﺎﻓدﻧﻹا روﺧﺻﻟا ةرﺷﺗﻧﻣ دـﯾدﺣﻟا سأر ، ﻞﻘﻟا برﻏ و بوﻧﺟ نـﻣ ﺎـﺳﺎﺳأ ﻞ ـﺷﺗﺗو ﯾﻏ، تﯾﻧارﻏ ﻰﻟإ ﺎﻫرﻣﻋ ﻞﺻ ﺔ ﺗﯾﻧارﻐﻟا تﺎﻧرأ تﯾﻟو 16 . ﺔﻧﺳ نوﯾﻠﻣ رﺣ ﻟا نﯾﺳوﯾﻣﻟا تﺎﻧ وﻛﺗ ﺔـ وﻠﻣﺎﺗ قرـﺷ ﺎـﺻوﺻﺧ ﺔ ﻗرﺷﻟا ﺔﻬﺟﻟا ﻲﻓ دﺟاوﺗﯾ دودﺣﻣ ﻩرﺎﺷﺗﻧا : . : نﺎ ﻐﻧﻻ و وﻠﻌﻟا نﺎ ﻟﺎﻐ درﺑﻟا تﺎﻧ وﻛﺗ دودـﺣﻣ ﺎﻫرﺎﺷﺗﻧأ نـﻣ نﯾﺗﻠﺣرﻣﻟﺎـ تﺎـﻧ وﻛﺗﻟا ﻩذـﻫ ترـﻣ رﺎــﻣ نــﻣ ﺎــﺳﺎﺳأ ﻞ ــﺷﺗﺗو بﯾــﺳرﺗﻟا ﺔــ ﺎﻏ ﻰــﻟإ ﻞــﺻ ﺎﻬ ﻣــﺳ ءﺎــﻗرز وأ ﺔــ دﺎﻣر ن 150 رــﺟﺣ و م ﻲﻠﻣر نﯾﺑ حوارﺗﯾ ﻪ ﻣﺳ 5 ﻰﻟإ 50 ﻒﺷ ﻧﺗ، م ﻞﻘﻟا بوﻧﺟ . رﺎــــﻘﻟا نﯾــــﺳوﯾﻠ وﯾﻣﻟا تﺎــــﻧ وﻛﺗ ﻲــــﻓ ﻊــــﺳاو دادــــﺗﻣإ تاذ : ﺔــــﺳاردﻟا ﺔــــﻘطﻧﻣ نــــﻣ ﺎــــﺳﺎﺳأ ﻞ ــــﺷﺗﺗ ﻰـﻟإ ﻞـﺻ ﺎﻬ ﻣـﺳ ﻲـﻠﻣر رـﺟﺣ و ﺔـ ﻧﯾط تﺎـﻧ وﻛﺗ ﻊـﻣ ﻠﺗﺧﻣ تارﯾﻣوﻠﻐﻧوﻛﻟا 150 م ﻰـﻟإ 300 م ﺎﻬ ﻣــﺳ نﺎــﺗرﯾﻓارﺗ ســﻠ و ســﻠﻛﻟا ، ﻲــﻠﻣرﻟا رــﺟﺣﻟا ، ﺔــ ﻠﻣرﻟا نﯾــطﻟا تﺎــﻧ وﻛﺗﻟ مظﺗــﻧﻣ رــﯾﻏ بوﺎــﻧﺗو نﻣ 30 ﻰﻟإ 100 ﺎﻬ ﻣـﺳ حوارﺗﯾ ثﯾﺣ س ﺟﻟﺎ ﺔ ﻧﻏ ءادوﺳ ﺔ دﺎﻣر ءﺎﻗرز نﯾط دﺟﻧ ﺔﻣﻘﻟا ﻲﻓو م نﻣ ( ﻒﺳوﯾ دوﻐز) طﺎﻧﻣﻟا ضﻌ ﻲﻓ 300 ﻰﻟإ م 500 . م رﺣ ﻟا نﯾﺳوﯾﻠﺑﻟا : -دﺟ ﻩرﺎﺷﺗﻧإ دـﺟاوﺗﯾ ﺔـ ﺗﺎ ﻧﻟاو ﺔـ ﻧاوﯾﺣﻟا ﺎ ﺎﻘ ﻟﺎ ﺔ ﻧﻏ ﺔرﺣ تﺎ ﺳرﺗ نﻣ ﻞ ﺷﺗﯾ دودﺣﻣ قرـﺷ بوـﻧﺟ ﻲﻓ و ﻰﺳرﻣﻟا رﺧأ طﺎﻧﻣ . ﻊ ارﻟا نﻣزﻟا تﺎﻧ وﻛﺗ : و تﺎـﻧ وﻛﺗﻟا ﻊـﺿوﺗﻟ ةرﺗﻓ رﺧأ ﻞﺛﻣﺗ ﻲﻫ ﺔـﻘطﻧﻣﻟا ﻲـﻓ رـﯾﺑ زـﯾﺣ ﻞﻐـﺷﺗ ﻊـ ارﻟا نـﻣز تﺎـﻧ وﻛﺗ نﺄـﻣ ﻰـــﻠﻋ ﺎﻫدـــﯾدﺣﺗ ﻲـــﻓ ﺎﻧدـــﻣﺗﻋإ دـــﻘﻓ ﺔـــﺳاردﻟا ﻟد ﺋارـــﺧﻟا ﻞـــﯾ ﺔـــ ﺟوﻟوﯾﺟﻟا 200.000 / 1 ﺎـــﻬﻟﻼﺧ نـــﻣ ﻲـــﺗﻟا زـــﯾﻣﻧ نأ نــ ﻣ : ﻲﻠﯾﺎـــﻣ تﻼ ــﻬﻣﻟا ، ﺔــﺛﯾدﺣ ﺔ ـــﺿ ﻓ بـــﺳاور ، ﺔـــرﻬﻧﻟا بطﺎـــﺻﻣﻟاا ﻟا، تاذ تاروذﺎـــﺣ ﻹا ﺔﻔ ﻌــﺿ تارادــﺣﻧ ﻟا، ﺎــ ﻠﻌﻟا لوﻬــﺳﻟا ﺔــﻘطﻧﻣ ﻲــﻓ ﺔــﺻﺎﺧ لﺎــ ﺟﻟا مادــﻗأ ﻰــﻠﻋ دــﺟاوﺗﺗ ﺔ ــﺳﻠ ةرــﺷﻘ ، ﺔﺻرﺻرﻟا تﻼ ﺷﺗ travertins و وﻛﺗ ﺗرﺗ بﯾـﺳرﺗﻟﺎ موﻘﺗ ﻲﺗﻟا ﺔ ﻓوﺟﻟا ﻩﺎ ﻣﻟﺎ تﻼ ﺷﺗﻟا ﻩذﻫ تﺎﻧ ﺔ اذﻣﻟا ﺔ ﺋﺎ ﻣ ﻛﻟا داوﻣﻟا .

(22)

19 : سﺎ رﺗﻟا ب رﻣ رﺑﺗﻌﺗو ﺔ ﺻﺗﻧﻣ تاءوﺗﻧ و ﺢﺋﺎﻔﺻ ﺔﺋﯾﻫ ﻰﻠﻋ رﻬظﺗ نﻛﻟ و ﺔ ﻌ ﺑط ﺔ ﻌﺿو ﻲﻓ ﻪﺗﺎﻧ وﻛﺗ رﻬظﺗ ﻻ ﻟاوﻔﻟا نﻣ برﻘﻟﺎ ﺎﻫروﻬظﻟ ارظﻧ رارﻘﺗﺳا مدﻌﻟ ﻞﯾﻟد . -ﺔ ﻋﺎﻓدﻧﻹا روﺧﺻ : ﺔـــ دادﺗﻣﻻا ﺔـــﻠﺣرﻣﻟا ﻰـــﻠﻋ دﻫﺎـــﺷ رـــﺑﺗﻌﺗ و ( تزﯾدـــﻧأ ، تـــﻟزﺎ ) ﺔـــ دﻋﺎﻗ روﺧـــﺻ phase de distension . 2.2 : ﺔﻘطﻧﻣﻠﻟ ﻲﺟوﻟوﯾﺟﻟا ﺦ رﺎﺗﻟا ارﻘﺗﺳا تارﺗﻓ ﻪ ﻓ تﻓرﻋ دﻘﻌﻣ و ﻞ وط ﻲﺟوﻟوﯾﺟ ﺦرﺎﺗﺑ ﺔﺳاردﻟا ﺔﻘطﻧﻣ ترﻣ ر رارﻘﺗﺳا مدﻋ رﺧأ و و ﻟا ﺔ ﻧوﺗﻛﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣﻟا ﻪ ﻠﻋ ترط ﺳ ﻲﺗﻟا ﺗ ﺔ ﺳﺎﻣ tectonique tangentielle و ﺦرﺎﺗﻟ ﻞﺣارﻣ ثﻼﺛ زﯾﻣﻧ ﺟوﻟوﯾﺟﻟا : ﻲ : بﯾــﺳرﺗﻟا ﺔــﻠﺣرﻣ ﺔــﻠﺣرﻣﻟﺎ رــﺑﺗﻌﺗ و ثــﻟﺎﺛﻟا ﻲﺟوــﻟوﯾﺟﻟا نﻣزــﻟا ﻰــﻟإ ﻲﻧﺎــﺛﻟا ﻲﺟوــﻟوﯾﺟﻟا نﻣزــﻟا نــﻣ دــﺗﻣﺗ . ﻲﺳﺎﺗرﻛﻟا و ك ﺳاروﺟﻟا ، سﺎرﺗﻟا ﻲﻓ تﺎ ﯾﺳرﺗ تدﻬﺷ ثﯾﺣ رارﻘﺗﺳإ : ﻲﻧوﺗﻛﺗﻟا ﺎﺷﻧﻟا ﺔﻠﺣرﻣ ﻗ دﻗو : نﯾﺗﻠﺣرﻣ ﻰﻟإ تﻣﺳ * ﺔ ــﺳﻠطﻷا ﺔـﻠﺣرﻣﻟا : ﻧﻋ ﺞﺗﻧﺎــﻣ مــﻫأ ﺎـﻬ تــﻔﺣز ثــﯾﺣ ﺔ ــﺳﻠﻛﻟا ﺔﻠــﺳﻠﺳﻟا وﺗـﺳﻣ ﻰــﻠﻋ ﻲﻠﺋﺎــ ﻘﻟا بــﻛارﺗﻟا ةﺄــﺷﻧ ﺔـ ﺟرﺎﺧﻟا ﺔ ـﺳﻠﻛﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳﻟا وﺣﻧ ﻰطﺳوﻟا و ﺔ ﻠﺧادﻟا ﺔ ﺳﻠﻛﻟا ﺔﻠﺳﻠﺳﻟا و تاءﺎـﺷﻐﻟا و ش ـﻠﻔﻟا تاءﺎـﺷﻏ ةﺄـﺷﻧ ﺔ ﻠﺗﻟا ﺎﻣ ﻹا ﻰﻟإ ﺔ ﺗرﯾﻧﻟا و ﺔ ﻠﺗﻟا تاءﺎﺷﻐﻟا ضرﻌﺗ تاءاوﺗﻟ . * ﺔـ ﺑﻟﻷا ﺔـﻠﺣرﻣﻟا : ﻧﻋ ﺞﺗﻧﺎـﻣ مـﻫأ ﺎـﻬ ﺔـ ﻠﺋﺎ ﻘﻟا ﺔـﻬﺑﺟﻟا تﺎـﻣﻛارﺗﻟ ﻊـﺿوﺗ Olistostromes Kabyle ، ﻒـﺣز ﺔـ ﻠﺗﻟا ﻞـﺳﻼﺳﻟا قوـﻓ ﻒـﺣز ﻩرودﺑ وﻫ ذﻟا ﻲﻠﯾﺳﺎﻣﻟا ش ﻠﻔﻟا قوﻓ دﯾﻣوﻧﻟا ءﺎﺷﻐﻟا و ﺔـ ﻠﺋﺎ ﻘﻟا ةزـﯾ رﻟا مدـﻘﺗ زـﺟﺗ و ، ﻲﻧﯾطﻧـﺳﻘﻟا ﻲـﺗرﯾﻧﻟا ءﺎـﺷﻐﻟا ﻒـﺣز ﻰـﻟإ دأ بوﻧﺟﻟا وﺣﻧ وـﺣﻧ و بوـﻧﺟﻟا وـﺣﻧ دـﯾﻣوﻧﻟا ءﺎـﺷﻐﻟا أ . لﺎﻣﺷﻟا

(23)

20

: ﻲﻧوﺗﻛﺗﻟا ﺎﺷﻧﻟا و بﯾﺳرﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣ

* تاءﺎﺷﻐﻟا دﻌ ﺎﻣ بﯾﺳرﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣ la sédimentation post nappes

و (ﻲﻟﺎﻣـﺷﻟا ءزـﺟﻟا ﻲـﻓ رـﺣ ﻟا نﯾـﺳوﯾﻣ ) ﺔـرﺣ ، تﺎ ﯾـﺳرﺗﻟا نـﻣ نﯾﻋوـﻧ ﻊـﺿوﺗ وـﻫ ﺔﻠﺣرﻣﻟا ﻩذﻫ زﯾﻣ ﺎﻣ ﺳوﯾﻠ وﯾﻣﻟا) ﺔرﺎﻗ (ﻲ وﻧﺟﻟا ءزﺟﻟا ﻲﻓ رﺎﻘﻟا نﯾ * ﺔﺛﯾدﺣﻟا ك ﻧوﺗﻛﺗﻟا : روﺧﺻﻟا زورﺑ ﺎﻬﻧﻋ ﺞﺗﻧﺎﻣ مﻫأ و ﺔ ﻟﺎﺣﻟا سرﺎﺿﺗﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻟوؤﺳﻣﻟا ﻲﻫ ﺔﻠﺣرﻣﻟا ﻩذﻫ نﯾـــﺳوﯾﻣﻠﻟ ﺔـــ ﻋﺎﻓدﻧﻹا ، نﯾـــﺳوﯾﻠ وﯾﻣﻟا ضوـــﺣ دـــﯾدﺣﺗ ، و ﻲـــﺳﻠطأ ﻩﺎـــﺟﺗإ تاذ تارﺎـــﺳ ﻧإ و تاءاوـــﺗﻟإ ثودـــﺣ ﺔ ﺗرﯾﻧﻟا سرﺎﺿﺗﻟا روﻬظ ﻰﻟإ تدأ ﻲﺗﻟا .

(24)

21

ﻼﺧ

: ﻞﺻﻔﻟا ﺔﺻ

:ﻲﻠﯾﺎﻣ ﺔ وﯾﻧﺑﻟا و ﺔ ﻓارﻏوﺑطﻟا ﺔﺳارد لﻼﺧ نﻣ ﺎﻧﻟ نﯾﺑﺗ :ﺎ ﻓارﻏوﺑط  ﻞﺣﺎﺳﻟا و ﻞﺗﻟا م ﻠﻗإ زﯾﻣﺗﯾ ﻣ تﺎﻋﺎﻔﺗرا تاذ لﺎ ﺟ نﻣ ﺔﻔﻠﺗﺧﻣ س رﺎﺿﺗﺑ ﺔ ﻟﺎﻋ و ﺔطﺳوﺗ ﺔ ﺿ ﻔﻟا ﻪﻟوﻬﺳ و ﺎﻬﻌﺟرﻧ ﻲﺗﻟا و ﺔﻣوﻣ د و مﺎظﺗﻧﺎ ﻪﺗﯾدوأ مظﻌﻣﻟ ﻒ رﺻﺗ ﺔ ﺷ زﯾﻣﺗ و ارﻏوﺑطﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا ﻰﻟإ ا ، ﺔﻬﺟاوﻟا و تﺎﻋﺎﻔﺗرﻻا لﻼﺧ نﻣ ﺔ ﻓ ﻒﯾﻌﺿﻟا رﺧﺻﻟا بﯾ رﺗﻟ ﺔ ذﺎﻔﻧﻟا .  ﺎ ﻠﻌﻟا لوﻬﺳﻟا م ﻠﻗإ زﯾﻣﺗﯾ ﺔـﺿﻔﺧﻧﻣﻟا و ﺔـﻌﻔﺗرﻣﻟا ﻪـﻟﻼﺗ اذـ و ﺔـﻌﻔﺗرﻣﻟا و ﺔـﻗرﻔﺗﻣﻟا ﻪﻟﺎ ﺟﺑ . ةذوﻔﻧﻟا تﺎﻧ وﻛﺗﻟا ةرط ﺳﻟ ارظﻧ ، ﻒ رﺻﺗ ﺔ ﺷ شوﺷﺗ و،  ﺎــﻋﺎﻔﺗرﻻﺎ زــﯾﻣﺗﯾ ذــﻟا و وارﺣــﺻﻟا ســﻠطﻷا م ــﻠﻗإ ﻲــﻌ ﺑط زﺟﺎــﺣ ﻞ ــﺷ ذــﻟا و ﺔــ ﻟﺎﻌﻟا ت ﺔ طرﻟا ﺔ وﺟﻟا تارﺛؤﻣﻟا مﺎﻣأ . :ﺎ ﺟوﻟوﯾﺟ ارﻘﺗـﺳا تارـﺗﻓ ﻪـ ﻓ تـﻓرﻋ دـﻘﻌﻣ و ﻞـ وط ﻲﺟوـﻟوﯾﺟ ﺦ رﺎـﺗﺑ ﺔـﺳاردﻟا ﺔﻘطﻧﻣ ترﻣ ر مدـﻋ رـﺧأ و رارﻘﺗﺳا و ﺟوﻟوﯾﺟﻟا ﺦ رﺎﺗﻟ ﻞﺣارﻣ ثﻼﺛ زﯾﻣﻧ : ﻲ  ـﻟا ﻰـﻟإ ﻲﻧﺎـﺛﻟا ﻲﺟوـﻟوﯾﺟﻟا نﻣزﻟا نﻣ دﺗﻣﺗ : بﯾﺳرﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣ رـﺑﺗﻌﺗ و ثـﻟﺎﺛﻟا ﻲﺟوـﻟوﯾﺟﻟا نﻣز ﻲﻓ تﺎ ﯾﺳرﺗ تدﻬﺷ ثﯾﺣ رارﻘﺗﺳإ ﺔﻠﺣرﻣﻟﺎ ﻲﺳﺎﺗ رﻛﻟا و ك ﺳاروﺟﻟا ، سﺎ رﺗﻟا .  : نﯾﺗﻠﺣرﻣ ﻰﻟإ تﻣﺳﻗ دﻗو : ﻲﻧوﺗﻛﺗﻟا ﺎﺷﻧﻟا ﺔﻠﺣرﻣ  ﻧﻋ ﺞﺗﻧﺎــﻣ مـــﻫأ : ﺔ ـــﺳﻠطﻷا ﺔــﻠﺣرﻣﻟا ﺎـــﻬ ﺔﻠـــﺳﻠﺳﻟا وﺗـــﺳﻣ ﻰـــﻠﻋ ﻲﻠﺋﺎــ ﻘﻟا بـــﻛارﺗﻟا ةﺄـــﺷﻧ ﺔ ــﺳﻠﻛﻟا و ﻟا و ش ــﻠﻔﻟا تاءﺎــﺷﻏ ةﺄــﺷﻧ ﺔــ ﻠﺗﻟا تاءﺎــﺷﻐ ﺎــﻣ ــﺿرﻌﺗ ت و ﺔــ ﻠﺗﻟا تاءﺎــﺷﻐﻟا تاءاوﺗﻟﻹا ﻰﻟإ ﺔ ﺗ رﯾﻧﻟا .  ﻧﻋ ﺞﺗﻧﺎﻣ مﻫأ : ﺔ ﺑﻟﻷا ﺔﻠﺣرﻣﻟا ﺎﻬ ﺔـ ﻠﺋﺎ ﻘﻟا ﺔـﻬﺑﺟﻟا تﺎﻣﻛارﺗﻟ ﻊﺿوﺗ Olistostromes Kabyle ، قوــﻓ ﻒــﺣز ﻩرودــﺑ وــﻫ ذــﻟا ﻲﻠﯾــﺳﺎﻣﻟا ش ــﻠﻔﻟا قوــﻓ دــﯾﻣوﻧﻟا ءﺎــﺷﻐﻟا ﻒــﺣز

(25)

22 ﺔــ ﻠﺗﻟا ﻞــﺳﻼﺳﻟا و ــ ﻠﺋﺎ ﻘﻟا ةزــﯾ رﻟا مدــﻘﺗ ﻲــﺗرﯾﻧﻟا ءﺎــﺷﻐﻟا ﻒــﺣز ﻰــﻟإ دأ بوــﻧﺟﻟا وــﺣﻧ ﺔ . لﺎﻣﺷﻟا وﺣﻧ و بوﻧﺟﻟا وﺣﻧ دﯾﻣوﻧﻟا ءﺎﺷﻐﻟا أزﺟﺗ و ، ﻲﻧﯾطﻧﺳﻘﻟا  : ﻲﻧوﺗﻛﺗﻟا ﺎﺷﻧﻟا و بﯾﺳرﺗﻟا ﺔﻠﺣرﻣ ﺔ رﺎﻗ و ﺔ رﺣ تﺎ ﯾﺳرﺗﻟا نﻣ نﯾﻋوﻧ ﻊﺿوﺗ وﻫ ﺔﻠﺣرﻣﻟا ﻩذﻫ زﯾﻣ ﺎﻣ رﺑﺗﻌﺗ ﺎﻣ ﺔﻠﺣرﻣﻟا ﻩذﻫ أ و ﺔـــ ﻟﺎﺣﻟا س رﺎـــﺿﺗﻟا ﻰـــﻠﻋ ﺔﻟوؤـــﺳﻣ نﯾـــﺳوﯾﻣﻠﻟ ﺔـــ ﻋﺎﻓدﻧﻹا روﺧـــﺻﻟا زورـــﺑ ﺎـــﻬﻧﻋ ﺞﺗﻧﺎـــﻣ مـــﻫ ، نﯾـﺳوﯾﻠ وﯾﻣﻟا ضوـﺣ دﯾدﺣﺗ ، ﻰـﻟإ تدأ ﻲـﺗﻟا و ﻲـﺳﻠطأ ﻩﺎـﺟﺗإ تاذ تارﺎـﺳ ﻧإ و تاءاوـﺗﻟإ ثودـﺣ ﺔ ﺗ رﯾﻧﻟا س رﺎﺿﺗﻟا روﻬظ .

(26)

23 دﻌ نﻣ خﺎﻧﻣﻟا مﻫا ﻞﻣاوﻌﻟا ﺔ وﯾﺣ رﯾﻐﻟا ﻲﻓ م ﺣﺗﯾ وﻬﻓ تﺎ ﻧﻟا وﻣﻧ ﻲﻓ ارﯾﺛﺄﺗ و عوﻧﺗ ﺔﻓﺎﺛ ءﺎطﻐﻟا ﻲﺗﺎ ﻧﻟا ﻲﻌ ﺑطﻟا ﺔﻧﯾﻌﻣ ﻞﯾﺻﺎﺣﻣ ﺎﻬﺗﻋارز ن ﻣ ﻲﺗﻟا طﺎﻧﻣﻟا ددﺣ ﺎﻣ ، ، كﻟذﻟ :ﻰﻟإ ﻞﺻﻔﻟا اذﻫ ﻲﻓ قرطﺗﻧﺳ  ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻠﻟ ﺔﻣﺎﻌﻟا تﺎﻔﺻﻟا لﻼﺧ نﻣ ﻲﻧﻣزﻟا و ﻲﻟﺎﺟﻣﻟا ﺎﻬﻌ زوﺗ دﯾدﺣﺗ و و ﻊ زوﺗﻟا اذﻫ ﻲﻓ ةرﺛؤﻣﻟا ﺔ ﻠﺣﻣﻟا و ﺔ ﻓارﻐﺟﻟا ﻞﻣاوﻌﻟا ﻲﻟﺎﺗﺑ ﻰﻟا ﻞﺻوﺗﻟا ن ﻣ ﻟا دﯾدﺣﺗ خﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟ ﺔﻧﺳﻟا رادﻣ ﻰﻠﻋ ﺔ ﻣ ﻠﻗﻻا تازﯾﻣﻣ و ﻧ ﻰﻠﻋ كﻟذ ﻲﻓ دﻣﺗﻌ صﻼﺧﺗﺳا و ﺔ وﻧﺳﻟا و ﺔ رﻬﺷﻟا ﺎﻬﺗﻻدﻌﻣ ثﯾﺣ نﻣ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟا ﺔﺳارد . ﺎﻬﻟ ةزﯾﻣﻣﻟا ﺔﻣﺎﻌﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا  ﻣوﯾﺑﻟا مﺎظﻧﻟا دﯾدﺣﺗ ﺔﺳاردﺑ كﻟذ و دﺋﺎﺳﻟا ﻲﺧﺎﻧ مﻫﻷ ﺔﻧرﺎﻘﻣ نﺋارﻘﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا .  ﻟا مﻫﻷا ﻰﻠﻋ فرﻌﺗﻟا ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟا تﻼ ﺷﺗ ﺔ ﻌ ﺑطﻟا ﺔﻘطﻧﻣﻟا ﻲﻓ ةرﺷﺗﻧﻣﻟا .

(27)

24 1 . ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا : ﺳ ﺔ ﻠﯾﻠﺣﺗﻟا ﺔﻘرطﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟا ﺔﺳارد ﻲﻓ دﻣﺗﻌﻧ ﺔ ﺑﯾ رﺗﻟا و ﺢﻣﺳﺗﺳ ﻲﺗﻟا دﺋﺎﺳﻟا ﻲﺧﺎﻧﻣﻟا مﺎظﻧﻟا دﯾدﺣﺗﺑ ا ةﺎ ﺣﻟا ﻲﻓ ارﯾﺛﺄﺗ رﺛﻛﻻا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟا ﺔﺳارد لﻼﺧ نﻣ ﻲﻫو ﺔ ﺗﺎ ﻧﻟ نﯾدﻣﺗﻌﻣ رﺎطﻣﻻا و نﻣﺎﻛﻟا ﺢﺗﻧﻟا رﺧﺑﺗﻟا ،ﺔ ﺑﺳﻧﻟا ﺔ وطرﻟا ، ةرارﺣﻟا كﻟذ ﻲﻓ رﯾﯾﺎﻌﻣﻟا ﻰﻠﻋ ﺔ ﺋﺎﺻﺣﻻا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا نﺋارﻘﻟا و ﺔ ﻔﺻوﻟا . و لوﺻﺣﻟا ﺔ وﻌﺻﻟ ارظﻧ ﻠﻋ ﺔﺻﺎﺧﻟا ﺢﻟﺎﺻﻣﻟا نﻣ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ طﻌﻣﻟا ﻰ ا مﺗ دﻘﻠﻓ مادﺧﺗﺳا و ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎطﺣﻣﻟا نﻣ ﺎ ﺑﺳﻧ ﻞﯾﻠﻗ ددﻋ ﻟا كﻟذ ﻲﻓ نﯾﻋارﻣ ﺔرطﻣ تﺎطﺣﻣ ﻟا ﻲﻓارﻐﺟﻟا ﻊزوﺗ ةدﻣ و سﺎ ﻘﻟا ) مﻗر لودﺟ 01 ( و ) مﻗر ﺔطرﺧﻟا 01 (. و نﺎ ﺎ ﺗﺧا ر ا ﻟ تﺎطﺣﻣ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﺎﻘ ط ﻟ : ﺎﻬﻣﻫأ رﯾﯾﺎﻌﻣ ةدﻌ  ﻞﻣﺎ ﻰﻠﻋ ﻲﻓارﻐﺟﻟا ﻊزوﺗﻟا ﺔﺳاردﻟا ﺔﻘطﻧﻣ .  عﺎﻔﺗرا ﺎﻘﻧ ﻰﻠﻋ دﺟاوﺗ ﺔﻔﻠﺗﺧﻣ .  ﻰﻠﻋ ﺎﻫرﻓوﺗ ﺔ ﺧﺎﻧﻣ تﺎﻧﺎ ﺑ ﻔﻟ ةرﺗ 36 ﺔﻧﺳ و عﺎطﻘﻧا نودﺑ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎطﺣﻣﻟا مظﻌﻣﻟ 29 ﺔﻧﺳ ﺔرطﻣﻟا تﺎطﺣﻣﻟا ضﻌ و ﻲﻗاوﺑﻟا مأﺔطﺣﻣﻟ ﺎ ﻠﻌﻟا لوﻬﺳﻟا ﻲﻓ . ﺎﻧدﻣﺗﻋا ا ﺔﺳارد ﻲﻓ و ﺔ ﺧﺎﻧﻣ تﺎطﺣﻣ ﺔﺗﺳ ﻰﻠﻋ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎ ذﺑذﺗﻟا و ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا صﺋﺎﺻﺧﻟ ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ ، ﺔ ﺎﻧﻋ، ةد ﺳ :ﻲﻫ ﺔﺳ ﺗ و ﺔﻧﺗﺎ ﻲﻗاوﺑﻟا مأ مأ ﺔ ﻻوﻟ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا تﺎﻧﺎ ﻣﻹا ﺔﺳاردﻟ و ﺔ رطﻣ تﺎطﺣﻣ سﻣﺧ ﻰﻠﻋ ﺎﻧدﻣﺗﻋا ﻲﻗاوﺑﻟا ﺔ ﻓﺎﺿا ،ءﺎﺿ ﺑﻟا نﯾﻋ، ءادﻬﺷﻟا رﯾﺑ ، ﻲﺷروﻓ : ﻲﻫ و ﺔﻧﺎ ﺳﻣ و شوﺑﺎ نﯾﻋ نﻋ ﻼﺿﻓ ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا ﻲﻗاوﺑﻟا مأ ﺔطﺣﻣ . ﺔ ﺳﻧﺑ ﻟ : نﯾﯾﻓارﻐﺟ نﯾﻗﺎطﻧ وﺗﺳﻣ ﻰﻠﻋ مﺗ خﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻋ ﻞﯾﻠﺣﺗ  و ﻲﻠﺣﺎﺳﻟا قﺎطﻧﻟا ﺔ ﺎﻧﻋ و ةد ﺳ ﺔ ﻠﺣﺎﺳﻟا تﺎطﺣﻣﻟا مظ ذﻟا .  سﻠطﻷا و ﺎ ﻠﻌﻟا لوﻬﺳﻟا ، ﻲﻠﺗﻟا قﺎطﻧﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻋزوﻣ تﺎطﺣﻣ مظ ذﻟا ﻲﻠﺧادﻟا قﺎطﻧﻟا ﺔﻧﺗﺎ و ﺔﺳ ﺗ ،ﻲﻗاوﺑﻟا مأ ، ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ ﻲﻫو وارﺣﺻﻟا .

(28)

25 لودﺟ 01 تﺎ ﺛادﺣإ وﺟﻟا دﺻرﻟا تﺎطﺣﻣ ةرﺗﻓ ﺔﺳاردﻟا ﺔﺳوردﻣﻟا ﺔ ﺧﺎﻧﻣﻟا رﺻﺎﻧﻌﻟا ﻲﻓارﻐﺟﻟا قﺎطﻧﻟا عﺎﻔﺗرﻻا م ° لوطﻟا ﺧ ضرﻌﻟا ةرﺋاد ° ﺔطﺣﻣﻟا 1976 -2012 _{نﻣﺎﻛﻟا ﺢﺗﻧﻟا رﺧﺑﺗﻟا ، ﺔ ﺑﺳﻧﻟا} ﺔ وطرﻟا ، ةرارﺣﻟا تﺎﺟرد رﺎطﻣﻷا ، ﻲﻠﺣﺎﺳﻟا قﺎطﻧﻟا 7 6,95 36,88 ةد ﺳ 1976 -2012 ﺔ وطرﻟا ، ةرارﺣﻟا تﺎﺟرد ﺎﻛﻟا ﺢﺗﻧﻟا رﺧﺑﺗﻟا ، ﺔ ﺑﺳﻧﻟا نﻣ رﺎطﻣﻷا ، ﻲﻠﺣﺎﺳﻟا قﺎطﻧﻟا 4 7,81 36,83 ﺔ ﺎﻧﻋ 1976 -2012 ﺔ وطرﻟا ، ةرارﺣﻟا تﺎﺟرد نﻣﺎﻛﻟا ﺢﺗﻧﻟا رﺧﺑﺗﻟا ، ﺔ ﺑﺳﻧﻟا رﺎطﻣﻷا ، سﻠطﻻا قﺎطﻧ ﺢﻔﺳﻟا) ﻲﻠﺗﻟا ( ﻲ وﻧﺟﻟا 693 6,61 36,28 ﺔﻧﯾطﻧﺳﻗ 1983 -2012 _{نﻣﺎﻛﻟا ﺢﺗﻧﻟا رﺧﺑﺗﻟا ، ﺔ ﺑﺳﻧﻟا} ﺔ وطرﻟا ، ةرارﺣﻟا تﺎﺟرد رﺎطﻣﻷا ، ﻧ لوﻬﺳﻟا قﺎط ﺎ ﻠﻌﻟا 891 7,09 35,90 ﻲﻗاوﺑﻟا مأ 1976 -2012 _{نﻣﺎﻛﻟا ﺢﺗﻧﻟا رﺧﺑﺗﻟا ، ﺔ ﺑﺳﻧﻟا} ﺔ وطرﻟا ، ةرارﺣﻟا تﺎﺟرد رﺎطﻣﻷا ، لوﻬﺳﻟا قﺎطﻧ ﺎ ﻠﻌﻟا 813 8,13 35,41 ﺔﺳ ﺗ 1976 -2012 _{نﻣﺎﻛﻟا ﺢﺗﻧﻟا رﺧﺑﺗﻟا ، ﺔ ﺑﺳﻧﻟا} ﺔ وطرﻟا ، ةرارﺣﻟا تﺎﺟرد رﺎطﻣﻷا ، سﻠطﻷا قﺎطﻧ ا) وارﺣﺻﻟا ﺢﻔﺳﻟ ( ﻲﻟﺎﻣﺷﻟا 1052 6,18 35,75 ﺔﻧﺗﺎ 1983 -2012 رﺎطﻣﻷا لوﻬﺳﻟا قﺎطﻧ ﺎ ﻠﻌﻟا 775 6,58 36,00 ﻲﺷروﻓ 1983 -2012 رﺎطﻣﻷا لوﻬﺳﻟا قﺎطﻧ ﺎ ﻠﻌﻟا 832 6,30 35,90 ءادﻬﺷﻟا رﯾﺑ 1983 -2012 رﺎطﻣﻷا لوﻬﺳﻟا قﺎطﻧ ﺎ ﻠﻌﻟا 1004 7,39 35,80 نﯾﻋ ءﺎﺿ ﺑﻟا 1983 -2012 رﺎطﻣﻷا ل وﻬﺳﻟا قﺎطﻧ ﺎ ﻠﻌﻟا 860 7,19 35,94 شوﺑﺎ نﯾﻋ 1983 -2012 رﺎطﻣﻷا لوﻬﺳﻟا قﺎطﻧ ﺎ ﻠﻌﻟا 845 7,67 35,63 ﺔﻧﺎ ﺳﻣ