_
N O V A - ' Ï .4
-L E G U M V A -L -L E S I Æ
C O L L E C T I O A C O M M I S S A R I O A D H O C D E L E G A T I S P R O P O S I T A . « « • T e s o R i i-4
* y X chè q u e c v v . y v . V # S E D U N1
, A p u d A n x o n i u m A d v o c a t, T y p o g r a p h u m . . 1 8 2 0 . ,TAT5~û/
c vL
E
G
E
S
E T O B S E R V A T I O N S PR Æ L I M IN A R E S ,
I . JLj e x nulla nova h u j u s cod icis effectuai retroactivum
h a b e r e potest.
2. Ma gi s t ra te s c uj u s c u mq u e g r a d u s i n suis r e s p e c t i v e pavochiis t e n e n t u r juxt a pias el a n t i q u a s c o n s u e t u d i n e » o m n em suam i mp e n d e r e a u t h o r i t a t e m et p ræb e r e assis t e n t iam pa r oc hi s a d d e b i t a m rel i gi oni r e v e r e n t i a m e t morurn pr o b i ta t e m c ons e r va nda m.
3
. Nul l i c o m m u n i t a l i c o m p e ti t facul t as eri gendi sta t u t a ( v ul g o a r r e s t a ) q u i b u s l i b e ra e mp t i o et v e n d i t i o f u n d o r u m i nter personas par t i cul ar es i m p e d i t u r ; si quae e xs t a nt , a br o g a l a sunt.4- L e x h æ c se n o n e xt e n d i t ad b o n a c o m m u n i t a t i s
qua lalis
, pr æser t i m ad sic di et a b o n aEcheutœ,
seti rever si bi l i t at i s ad c o m i n u n i t a t e m , circa q u æ c ommu n i - tati c o mp e ti t facultas seu vel erà conser vandi s t a t u t a , s eu n o v a eri gendi ; d u m m o d o legibus gen e r al i b u s non sint c o n t r a r i a , n e q ue stringi! part i ari os a l p i u m , quae u t b o n a C o m m u n i t a t i s r e p u t a n t u r , et circa q u æ er e c t a s t a t u t a et c on su e t u d i n e s conser vent ur .5
. S e d et n e qu e d e s e nu s , n eq u e c o m m u ni t a s f acul t a- r t e m h a b e t c o ns er vandi a r r e s t a , q u æ o bi c e m p o n e r e n t l i b e ro c o mmer ci o r er u m fungi bi l i um ( d e n r é e s ) a u t simi- l i u m p r o d u c t o r u m q u a l i u m e u m q u e in p a t r i a , sive d e deseno ad d e s e n u m , sive d e c a m m u n i t a t e a d c o m m u n i - t a t e m , sive i n t e r pe r s ona s part i cul ares .6’. In o m n i b u s , q u æ in h o c codice n o n speci al i t er, a u t n o n sufficienter c o n t i n e n t u r , a d jus c o m m u n e h a b e a t u r r ec ur s us , et h u j u s c o ns t i t ut i ones obs e r v e n t ur .
7. I n f e u d i s , q u æ forsan a d h u c n o n a b r o g a l a , r e e r e d e m p t a , s u p e r s u n t , o b s e r v a nd æ s u n t antiquae leges i c u d a l e s , d o n ec illa r e d i m a n t u r .
8. In qua l i be t p a r o d i l a , u l t r a libros p a r o c h o r u m s e dul o ab his juxta leges canoni cas c ons cr i bendos et c o n s e r v a n - d o s , cons t it u a t u r s e c r e t ar i u s , q ui regi st ra
nalorum
,de
-funclorum
etconjugatorum
c o n s c r i b a t , qui pr o qua l i be t i nscri pt i one p e r ci pi at ba z e um. O n u s ho-: i n c u mb i l p r æ - si di c o m mu n i t a t i s , qui vel i p s e me t , vel per al i um fidelem i d exequat ur .9. U l exactius h æ c fieri v a l e a n t , aut p a t e r , a u t m a t e r , au t in c o m m defet tu patrini i ntra sex h e b d o m a d e s a n a t i v i t a t e , b a n c indicare s e c r e t a n o t e n e n l u r , n o m en et sexum n e o n a t i , n o m e n el co g n o me n p a r e n l u m , di em et l o c u m , i n q u o na t us est. 2.0 I n t r a e un d e m t e r m i n a n t c onj ux supersles s e c r e t a n o indicare t e n e t u r o b i t u m , d i e m l o c u m , n o m e a et c o g n o m e n , et ul ti mum d o m i c i l i u m de f u n c t i c o n j ug i s , item n o m e n et c og n o me n p a r e n l u m , si sciatur.
3
.° I nt r a similem t e r m i n u malteruter
con j u - g a t o r u m i ndi cci secret arl o di em et locum , in q u o c o n i ugat i f u e r u n t , u l r i u s q u e n o m e n et c og n o me n ac p a r e n - t u r n , si sciantur.10. Si forte quis ext ra l o c u m domicilii o r d i n a r l i , et i n alia par ochi a n a s c a t u r , s e p e l i a t u r , vel sponsi c o n j u n - g a n t u r , a u t si hi ex diversis parochi i s s i n t , u t r o b i q u e fiat inr egi st r at i o.
11. Si solutus a u t soluta d e c e d e r c i , h ær ed i b u s dicta obl i gat i o i nc umbi t .
12. P œ n a pr o singulis bisce casibus in négligentes s t a t u t a est q u a t u o r F r a n c o r u m H e l v e t i c o r u m ærario stat us appl i canda.
1
3
. Si ngul i s a nni s secretarìus registra sua conferai c u m registri» p a r o c h o r u m r e s p e c t i v o r u m , ut si defectus irrep- si s s e nt , c o n i g a n t u r , q ua m c o l l a ti on e m, ut Rdirius E p i s - co p u s , pa r oc hi s suis p r æ c i p i a t , rogat ur .14. A n n u s c o m p u i a t u r ad dies t ercenl os sexaginta q u i n q u e , mensis ad t r i g i n t a , h e bd o ma s ad septern , dies a d horas viginti q u a t u o r :
(Jua/uordcna
dies q u a t u o r d e - cim i ndicai : D e no mi n a l i oanni et dici,
a n n u m et sex hcb- doi na da s dénot ât .i b . P œ n æ , quœ in cos st at ut æ s u n t , qui co n t r a leges p r o h i h e n t e s bui e codici insertas d e l i n q u u n t , in codice p œn a li r e pe ri u nt u r .
C O D I C I S C I V I L I S .
DE S T A T U C IV I T I E T POLITICO PERSO N A R U M .
u v v n u u v w u w
16. V i v e s seu patriot® Va ll e si an i r o p u t a n t u r , qui se c u n d u m c onsl i t ut i oncm talcs s u n t , s e cu n d u m quain nulli
c o mm u n i t a t i licitimi e s t , q u e m e u n q u e al i eni genam n o n p a l r i o t a m r ecogni l um i n c o m mu n a r i u m a u t civem re-.
>j,
cipcre.17. P a l r i o l æ censent ur ct i am proles illegilimæ p a t re nr p at ri o t a m h a b e n t e s , item p ro p r ie di ct æ
exjiositce
( enf a ns ' t ro u v e s , F i n d e l k i n d e r ) q u a r u m par ent es i gnor anl ur .18. Q u i nain ad cxercenda jura politica civis act ivi, a u t ad officia consiliari! c ommuni t a l i s præsidis ej usdem promoveri , qu o n i o d o ad d a n d u m s u f f r a g i u m , a u t a d assequendum officium dcsenal e apli et capaces s i n l , p a -* r i t e r ex c o n s ti t u t i on e d e s u m e n d u m est.
19. Nul l u s , quamvi s sit p a t r i o t a , nomi ne
alkrius
de s e n i , q u a m illius in quo c oi n mu n a ri u s e s t , et in q u o ordinari um ha b e t d o m i c i l i u m , ad a li quod su peri us offi ci umreipublicw.
autdescni
nomi nar! potest.20. Domi ci l i um a u t em h ac in pa r te aliquis ibi h a b e r e e e n s c t u r , ubi per m a j o r e m anni pa r t e m h a b i t a r e consue- vit : P a t r i o t a tarnen u b i q u e in pat r i a illud ligere v al e t , quamvi s ibi c oi nmuna r i us non s i t , n e m p c in l oco, u b i b o n a fundalia p o s s i d e l , nisi a b exercilio juris civitatis sit suspensus.
21. U x o r , nisi s eparat i m habit e t , seqiiilur d o mi ci l iu m mar i t i : miles in exleris agens, uti el f i l i us. nisi p r o p r i u m h a b e a t , domi ci l i um patris.
(Plura in libro quarto.)
22. J u s civitatis seu pa t ri ot æ a mi tt i tu r : i . ° P e r r e n u n t i a t i o n e m expressam.
• 2.° P r o fcemina, per m a t r i m o n i u m c u m n o n p a triota.
3
.° P e r c o n d o mn a ti on e m ad mo r te m sive n a t u r al em , sive civilem , exilium p e r p e t u u m , d e t e n l i o n e m seu recl usi onem p e r p e t u a m : haec t a m e n pri vat i o n o n n o c e t uxori a u t liberis cond e mn a t i .4
.® Q u i sine licenlia status extra p at r ia m veruna h gi t d o mi c i l i u m , et simul per Titteras n a t u - ratisationis exteræ genti a d g r e g a t u r , u b i , a d h a n c c o n s eq ue nd am r e q u i r i t u r , ut quis juri civitatis priori r e n u n t i e t , bocce p r o se ipso a m i t t i t , non vero pr o suis.23
. Q u i sine n a t ur al i s at i one alibi figit d o m i c i l i u m , i e n e t u r singulis vicenniis jus pa t ri ot æ per r e c og ni t i o n e m r e n o v a r e , sub pæn a amissionis, salvo in his o mn i b u s j u r e feed e rum.j ) i i \ u \ v u \ m m v \ u v u u \ u \ \ M \ v u \ v u \ u v \ u m u \ v \ u m u \ u u v i m \ m \ \ f
T I T U L U S
I I .
D E J U R E P E R S O N A R U M *
24. jTersonvK aliæ s u n t
infantes,
aliæimpubères,
ali®puberes,
aliæminores, majores
a l i æ , q u æ d a m sub p o t e s - t a t epatria
, aliæemancipala,
aliælégitima
, aliæillegitimœ
, aliælegi/ima/œ,
aliæmares,
aliæJœminæ
, h * q u e velsolu
tes,
velnuptœ.
25
. I n f a nl i a d u r â t us q u e ad a n n u mdecimum
æt at i s i n c e p t u m : i m p u b e r t a s , pro fœminis usque a d a n n u m d e c i mu m q u a r l u m ; pr o masculis d e ci mu m sext um c o m p l c - t u m ; ubi incipit m i n o r i t a s , q u æ p r o ut r i s que d u r â t u s q u e ad vigesi mum q u i n t u m p a ri te r c o mp l e t u m : a q u o incipit, majoritas.2
6.
L i b e r i usque ad ma j or enni t at em m a n e n t s ub p o - t e s t a t e p a t r i a, nisi e m a n c i p e n l u r , a ut pr o e ma nci pat i s a j ur e h a be an t u r .27. Q u o u s q u e se e xt en d a t pa t r ia pot est as circa p e c u - l i u m filiorum familias et p r o l i u m , sive r a i i one d o m i n i i , sive admi ni st r at i oni s, turn ex jure c ommu ni d c s u m e n d u m est, t u m ad ea a t t e n d e n d u m , q u æ de successi oni bus di - c e n l u r ; interim p at e r ipso j ur e l i b e r o r u m t u t o r l egi t i mus r e pu t at ur .
28. Person® o m n e s , q u æ sub pa t r i a p o t e s t a t e , sub t u t o r e vet c ur a t or e s u n t , n o n c en s e nt ur esse
sui juris.
29. V i pat r i æ p ot e s t at i s, po t e s t pa t er cum consensu judicis loci et præsidis d e s e n i , si filium vel filiam de g e - n e re m h a b e a t , qua mvi s pæn a s p e r t r i b u n a l infligendas n o n m e r e a n t u r , r e cl u si o n e m e or u m in d o mo cor r ect i oni s c u m , vel sine l a b o r e in f avorem d o m u s s u b e u n d o exe cut i on! m a n d a r e poterit. E xp e ns a s pr o vi ct u per sol vet r ecl us i onem p e t e n s , d e t r a h e r e tarnen valet me rc ed e m , q u a m forte r eclusus o b l a b o r em i n f a vor e m d o m u s e x - a n t l a t u m , mer i t us fuisset.
3
0. L i c e t e ad e m poteslas t u t o r i a u t cur at or i c o m p e t e r e p ossi t , a t t a me n a ut r e c l u s i o , a u t e j u s t e m p u s , a u t m o d u s a l i t er slatui n e q u i t , nisi in c o nv en l u sepl em p r o - p i n q u o r u m c o n s e n t i e n t i u m , a judice p i æ s en te a d p r o b e - t u r , o p u s i n s u p e r est a d elfectum r e s o l u t i o n i s , ut accé d a i r a t i h a b i t i o præsidis d e s e n i , e am q ue a p p r o b e n t d u o alii præsides ex d u o b u s diversis locis; hi p r o p i n q u i n o n sint reclusi , a u t r ecl udent i s.3
1. P æ n a sic s t at u t a ex post m i n u i , a u t mut ar ! po t es t p e r p a t r e m a u t similem c o n v e n t u m : nec ul l u m h o n o r i , a u t famæ inferi p r æj ud i c i u m : p e r m i t t i t u r t a m e n a d p a r c e n d u m e x p e n s i s , u t reclusio fieri q u e a t in c a m e r a arresti desenali. I n casu n° 29 recur sus p a t e t recl uso a d c o n c i l i u m status.3
a. P r o ipso j ur e e m a nc i p al i s , et juris sui h a b e n t u r , l . ° N u p t i , p e r m a t n m o n i u m c u m p r æ r e p t o c o n sensu v al id e i n i t u m , si s e p a r a l i m a p a t r c h a b i t e n t .
2.0 O l e r e i , ad s u b d i a c o n a t u m p r omo t i .
3
.° P r æ p os i t i c o m i n un i t a l u m , sal t her i j u di c um. 4 . 0 N o t a r l i .5
.® G r a d u d o c t o r a t u s insigniti post a n n u m v i g e - s i mu m c o m p le tu m .oct avo e ma nci par i et ve ni am ælatis i mp e t r a re possunt p e r a s cendent es m a sc ul o s , aut horurn def ect u p e r c o n - v c nt u m façiiliæ, in u lr oq u e casu cor am j udi ce.
34, Mi nor e s licet e ma n c i p a t i , nec al i enar e b o n a , nec h y i ' o i h e c a r e nec m u t u o acci pere q u e u n t .
33
. Legi l i mi s u n t , a u t pro tälibus à jure h a b e n t u r , qui ex legitimo mat r imo n i o , etiam p u t a t i l i o , sed b o n a fnle pro valide h a b i t o , progeniti s u n t , ila ut p r o l e s , q u æ post mat vi moni um c e l e b r a t u m , post c e n t e s imu m oct oge- si mum q u a r t u m d i e m , vel p r imu m t e r c e nt es i mo de c i mo die post m o rt e m a ut absent i am mariti n a t a , h a b e a t u r pro1
g i t i m a , nisi de i l l r gi l i mi l at e piene c o n s l e t , vel per ju d i ci um exper t or um , vel per a bs en t i a m a u t i m p o t e n t i a m phi si cam mariti piene p r o b a l a m,36
". P r o legit imis et i am h a b e n t u rexpositi,
q u o r u m pa r e nt e s i g n o r a n t u r , et q u o r u m su s t en t a l i o oner i cedi t s t a t u i , qui illis sine liberis d e ce de nl i b u s succedit.- 07. V é r e legitimis æ q u i p a r a n t u r legi limati p e r subse- qu e n s i n t e r par ent es m a t r i m o n i u m l e g i t i m u m , si reipsa n at i sunt ex pa r e nl ibus postea con j u g a t i s, i nt er quos vel t e m p o r e c o n r e p t i o n i s , vel p a r l us l egilimum consi st ere p o t u il m a t r i m o n i u m ; si n e mp e de pat er ni tal e a u t ex l egi bus , aut ex a g mt i on e pati i s , sufficiente! constet. i
38
. L é gi t i mâ t ! per r e s c r ip t um ant e s e e u n d a m s e p t e m - br i s a n n i millèsimi oct i ngentesimi s e cu nd i , pr o tal i bus h a b e n d i sunt adata
et a d t e n o r em i ns t r ume n t i i e g i t i m a - ijonis.3
g. L eg i t ima ti o n i s hodiernae p e r r es cr ip t u m c o m i t i o - r u m effect us sunt :i. ° G a u d e n t légitimât! ad instar l e g il i mo r um ju- l i bus p a t r i ot a r um.
2.0 V i renurtciationis, q u a s up r emu s jure succes- sionis alias sibi cont ra illegitimos c o mp e t e n t e c e s s i t , p e r don a t i on e s et t es t ament a a d q u i - r e r e , ac inst ar legi l i mor um de r eb u s suis di sponere v a l e n t ; et illis s u c c e d u n t ab intes t a t o d e c e d e n l i b u s , qui de jure.
3.° Col l at e r a l i bus t a r n e n , et p a r e n l i b u s , qui pro les légitimas superstites r e l i n q u u n l no n succe d u n t : b e n e vero p a r en l i b u s nullis liberis legitimis relictis d e c e d e n l i b u s , et t u n c
ne~
C
9
)>
cessano
in d u a b u s terliis e o r u m , d e q ui b u s , illi d i s p o n e t e posserit, nec q u o a d h a s interi-est a n p l u ie s proles f ue ri n l 1-g i t i m a t æ , an u n a t a n l u m.40. I l l egi t imor um sen bnstavdfcrum s u s t c n t a l i o , u b i p ar ent es ad illarn præstan<larn im-apav.es s u n t , i rien m b i t coinrnunitali l o c i , seu domicilii p a r e n t u m ; p e r a n n u m et diem c o mmu n i la l i domicilii ma tr is ; posl eu pa tri s , si de hoc constet.
41. F œ m i n æ , seu mu l i e re i q u a n ' t u mc um q ue d i s c r e l æ , s u b t u t e l a a u t C u r a t e l a consti.tulæ e s s e c e n s e n l u r ; s i i n œl at e pupillari s in t , t u t o re p r o v i d e a n l u r ; si p u b e r e s aut mi nores et solutæ a u t v i i l u œ , c u r a t o r e , si o p us s i t ; a p u t l conjugal os a u t e m nomi ne c ur at o r i s est mal itus.
42. H i n c s ol ul œ, sine consensu t u t o i i s a u t cur a t or i s e t eonsiliariorum valide pat isci n e q u e u n t , nec in judi ci o c o m p a r e r e ; sicut nec vi duæ n om i n e l i b e r or um s u o r u m , e t in h or um p r æj udi ci um sine a u ct o r i l a t e cur a t or i s a u t i n huj us del ect u d u or uni c on s an g u i ne or ui n
propiuquorum
prolium
in præsenlia judicis i nl erposi t a.-
43
. Mi d i e r es conji.garæ , de consensumariti
paci sciet c o m p a re r e in judicio possimi.
- 44. J u d e x , a d uxoris aut pr ol i um a u t p r o p i n q u o r u m q u o r u m inlerresse p o t e r i ! , pe t i t io n e m , e id em ( ux o r i) de i done o c u r a t o l e p r ov i d e r e d e b e t , ne b o n a illius seu sine, seu cum sua v o l u n t a t e a mar i t o sine sufficienti p o s a t io n e d i l a p i d e n t u r , et mu l t o magis t u n c , c u m c on t ra h u n c ili judi ci o c o m p a r e n d u m l orel.
45
. V i d u æ , pacisci et in j ud i c i o c om p a r e r e n o m i n e pr ol iu m p o s s u n t , si in t e s t a me n t o pal ri s p r o l i u m t ut r i ces inst i t ul æ s u n t , n o n tarnen sine consensu d u o r u m r e c o n - ci l i at orum.46. t i o n s en s u s c u r a t o r i s , et r e c o nc i l i a t o r u m necessa-r i i us e st , ut uxor valide c u m m a ri to paciscalur.
^ u u u \ v \ \ u u \ M u v v u u \ \ \ u u v u x u v u v \ v u \ u \ m m v m v v v v u v \ \ u v u v v \ v
T I T U L U S
I I I .
D E N U P T I I S .
'47. l 'l UFTIÆ, quas c onsensus faci! ( ma t r i m o ni u m ) s u n t s a c r a m e n t u m laïcis p r o p r i u m , quo vir, et mul i er se c u n d u m p r æc ep t a Ecc l e s i æ c on j ungunt ur .
48. P r o h i b e t u r liberis a n t e m a j or en n i t a t e m sine c on se n s u p a r e n t u i n , a u t in h o r u m de f e c t u sine c on s e n s u cu r a t o r i s nupt i as c o n t r a h e r e , sub pœna privationis facul - t a t i s d i s po n e n d i p ro p t e r n u p t i a s , in c a s u , q u o pa r e nt es d i ss en t i a n t sufficit consensus patris.
49. F œ m i n æ et i am viduse, si insciis vel invitis p a r e n - t i b u s a u t in h o r u m d e fe c t u proximis consangui nei s alie- nigeis n u b a n t , a m i t t u n t t e r t i am b o n o r u m s uo r um hæredi- t a r i o r u m p a r t e m ipso fact o a d e a ru m h ær e d e s d e v o l - v e n d a m .
5
0. S i viris t a l i bu s n u b a n t , qui sunt ex locis, ubi filiæ n o n s u c c e d u n t sed d o t a n t u r , si consensus p a re nt um et h o r u m d e fe c t u p r o p i n q u i o r u m a c c e d a t , n o n nisi d e c i - m a m p ar t em i n o mni bus h ær ed i t a ti bu s aut jam devol ut i s , a u t d e vol vendi s n o mi n e dolis p e r c i p i a n t , si a ut em invitis pr æl i bat i s n u b a n t , tr i gesi mam t a n t u m par t em : salvo in o m n i b u s a ut em hi s jure f æd e r um et reciprocitatis.5
1. Si h ær ed es p a r t em hæredi t at i s ad ipsos sic d e v o - a l u t æ exigere n e g l i g a nt , et commi ssi onem n o n u r g e a n t ,j u s exigendi ad st a t u m devol vi t ur.
52. Cu i l i b e t c o mm u ni t a t i , et t r i b u i s c hl o p e t a r i o r u m c o mp e l i t jus exigendi t a x a m a q u a l i be t f œmi n a ext r a c o m m u n i t a t e m sui domicilii n u b e n t e , u bi vir t a x a m per sol vet .
53
. S i n g ul æ q u o q u e c ommu n i ta te s similem t a x a m exi gere possunt a vi d u o vel vi dua ad secundas n u pt i a s c on v o l a n t i , si u t r a q u e pars r e n u b a t , u t r a q u e persolvat.54. I n omni casu sola illa c o m m u n i t a s , in q u a fœ mi n a n u b e n s d o mi ci l i um h a b e t , exigere h a n c t axam legalem p o l e s t , elsi forte p at e r ipsius in pl ur i bus c o m - m u n i l a l i b u s c o m m u n a r i u s esset.
( I I )
55
. A d t ol le ndos h a c i n p a r t e a b u s u s a r b i t r ar i o s s t a t u t u m e s t ,e-1.° U l t r a t r i gi nt a d u o s fr ancos hel vet i cos t a xa n u n q u a m ascendat .
2.° I n t a x a , seu æst ima t i o n e d i v i t i a r u m a t t e n -d a t u r a-d -divitias t u m p r e s e n t e s , t u m fut ur as p r u d e n t e r praesumptas
personce
cuj us i n t u i i u t axa per sol venda est.3
.° Si f or tu n a n o n a s ce nd a t a d q u a t u o r c e n t u m f r a n c o s , ni l solvitur. S e cu s sol vi t ur h o c o r di ne : a . A ' q u a t u o r c e n t u m a d mille f r a n c o s , q u a tu o r franci. b. A mille, ad d u o m i l l i a , octo. c . A d u o b u s us q u e ad q u a t u o r millia, s e x d c c im . D. A q u a t u o r us q u e a d decern m i l l i a , r ig iritiquatuor.
je. A decern u s q ue a d viginti millia, tr ig in ta d u o
et non ultra.
56
. I n casu alicujus c on t e s ta t i on ’^ , c on c i l i u m c o m m u - nit at i s d é c i d â t , salvo recur s u ad conc i li um statils.5
y. Aliae similes taxæ t r ib u t ar iæ i n t er di ct æ sunt.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
T I T U L U S I V .
D E T V T E L I S E T C U R A T E L I S.
. " Ah t i c u l u s I.
De natura
,et dir er sitate tutelarum
,ac personis quibus
dantur tu tores
,aut curatores.
58
. T u t e l a est vis ac pot est as i n capi t e li ber o à d t u e n - d u m eum qui p e r æ l a t e m se i p s u m t ue r i n o n pot est j ur e civili i nt r od u c t a.5
q. C u r a t e l a est pot est as a d m i n i s l r a n d ibona
et r e m familiarein e o r u m , qui r eb us suis præesse n e q u e u n t .60. T u t o r e s d a n t u r p r ima r io
personis
, sec u n d a r i ore
bus.
C u r a t o r e s vero p r im a ri orebus
, se c unda r i opersonis.
61. T u t e l a pol is s i mum triplex est.Testamentaria,
legi-iima
etdativa
, cui vicin a estemplitia
, q u a tamen pro prie cur a t e l a est.62.
Testamentaria
est , q u a p a t e r liberis auis in t est a m e n t o suo t u t o r e m dal.Légitima
q ua vi legis, et p r o p i n - qiiilalis p e r s o n a q u æ d nm a d tutela ni v ocant ur .Dativa
q u a n d o j udex ad r equi sili o n e r o , vel ex officio de t u t o re v i i c u ra t o r e p r ov i d H peifsonis t a l i iml i i gent i bus, qui si n o n sit ex p r o p i n q u i s , d i c i t u remptitius*
63
. l ii i puber i bus s t r i d e pupiilis t u t o r p r opr i e di ct usda t ur. : : j ■
64. C u i n t o r e s d a n ì u r m i n o r i b u s ,
ni emancipati fuerint,
p e r p e t u o amenlibu.s -etinm lucida interval l a h a be nt i b u s , i ì iriosis, p r o d i g i s , surdis et mutis s i mul , a u t alio q u o — Clinique , q u o mi n u s les suas c u r a r e valeant;, i m p e d i m e n t o labor,'111 tiluKs, de quo a r b i l r e l u r judex.65
; V i r o vero-sagaci, et se ac alios r e g e n d i c a p a c i , et r e b u s suis ad mi ni s l r andi s i d o n e o , c u r a t o r non a d m i t t i t u r , nisi in sequenhibus casibus. < . , mi.° Si p er accidcns ip s e m e t in j u d ic i o s t a r e , a u t
-• ‘ noie v a l e r c i , aut n on a u d e ret.
2•.**- Si in b e l l u m , a u t alias ext r a patri am profisci i nt e n d e r et . , : v . =. . . . . . .
3.° Si in al i qua lite ita i mplicitus esset, u t sine cìiraloris a dmi n i c u l o se cric da re n o n p o s s e t; in bis ta in eri casibus i p s e m e t , si p o s s e l , p r o d i rat or e in const i t uât .
66. T u t o r e m , , aut c u r a t o r c m h a l i e n t i , t u t o r nlius ani c u r a t o r non a d m i t t i t u r , nisi pr o easu (el
ad hoc)
qu o : t u t e l i b e r o cum t u t o r e aut c ur a t or e lis est, et contraversia,.! q u o d et de uxor c c on t r a ma ri tu ni agent e i nl el l i gendum est. MB.Pro casa quo peisonæ quœdam in judicio -stare
nequeunt videatur liber
4.67. N c q u e p e i s o n æ ipsæ c ur a to r em aut tutorem. h a - b e n t e s sine hujus el consiliariorum c on s e n s u , et e vi d e n t i n e c e s s i t a t e , de q u a a r b i l r e l u r j u de x, de boni s suis : sed n e q u e t u t o r , aut c u r a t o r sine consensu r eco n s i li a r or u m^ et di et a necessitale, d e b o n i s pupillor.iim q u i d q u a m valide a l i e n a r e possunt in bor un i p r ej udi ci um : possimi t a m e n c u m p i æscri p i o c o n s e n s u , si i d fiat c u m majori. c o m -
*• •'
.**.*‘7
. ’.T • ;. i *>* .£ (* .' i
C Y*> .••• t\ -% . 1 $A r t i c u i u s I I .
Z)c
personis in lutores
,et curatores eligendis.
68. I nt e r personas h a s , al i qu æ ad s us c ip i e nd u m t ut e la m vi l cur a t e l am compel l ipassunt
,. aliæ a sus c i pi en d aexcusanlur
, aliæ ad illam admi t linequeunl.
69. Q u i in t es ta me nt o t u t o r dal uv si ve sii m a t e r , sive p r o n i n q u u s , sive ext ra ne us n o n p ro p i n q u u s ( sed hi c ineiiianle salario dr c e i n l i brarui n ma u r is i cn s i um) ad o n u s tul el æ s u b e u n d u m c o m p ri l i p o t e s t , nisi except innés inox ena r r a r nl as , vel alias in jure expressas re c us a ndi h ab ea t .
70. Eliairt t ut o i e s aut cur nl or es l e c i t i m i , scilicet c o n sa n g u i ne i , aut affines, qui a d c æl e r o r u m r equi si t i onei n p e r decretimi judicis u t i d o n e i , ins li tu un t u r et conj i rman- t u r , compri l i possuri l , a p p e ll al io n e r emo l a .
71. Q ua mv i s auleiii or di na r i e p r ef er endi sint propin* q u i o r e s , si sufficiente!' idonei s i n l , ac. pat er ni m a t e r n i s , e t i nter lios et illos magis c ap a c es , si tarnen i n t e r p r o - pj i i qui or es n o n r e pc r i a n l u r satis i d o n e i , vel si c u m his l i l i g a n d u m e st , aut insl i t uenda divi si o, e t ia m r e m o t i o r , n o n o b s t a n t e h o c p r æt e x t u a judi ce compr i li pot es t ; noe q u e m d a m sic i nsl i t ul um j u v a r e t , q u o d pot i us h æ r c d i t a t i t o r s o b v e n t u r æ reriun.liare mallet.
72. In inox expositis casi bus : n e m p e lilis, divisionis a u t i n i d o n e i t a t i s , et i am ext r aneus ( emp l i ti u s ) me d i an t i - b u s dii lis decem libris semel i n p r o m p t is sol ve ndi s , e t præsl i l a c a ul i on e idonea pro sol ul i one e x p e n s a r u m , et Ia bor um, c o g e nd us e s t , si sufficiente!' consl et -j udi ci , q u o d i n t e r p r o pi n q u o s non r ep e r i a t u r sai i doneus.
7a, A b onere t ul e l æ , a u t c ur al e l æ s u b e u n d o e x c u - s a n t u r ,
l.°
Ma gn u s b a l l i v u s, v i c eb al l i v u s , m e m b r a conci - lii s t a t u s , liujus s e c r e t a r l i , ileni magni dese-* nor t mi c a s t e l l a n i , e o r u m locum t e n e n l e s , •I- castellani et vic.ecastellani i ntra fines suæ ju- r is d i c li on i s , intellige pr o t e m p o r e , q u o sunt i n officio, si tarnen post a d e p l u m officium omis tulelæ s u s c e p e r i n l , n o n e x c u s a n l u r , si a n l e a , e xo n e r a t i o n em post ul ar e possunt.(
i4
)
2 . c E x l r a n e i id est n o n c o n s a n g u i n e i , nec affi nes nisi in casu p r æc e d e n l is ni. 72.
3
.° Q u i s e p l u a g e s i mu m ætalis a n n u m i m p l e v e - riint.4. 0 Q u i j am t ri bus t u t e l i s , a ut curatelis onerat i s unt.
5
.° Inf i r mi t at i bus g ravi bus oppressi a u t alias cau sas in jure c o mmu n i expressas h ab e nl es . 6.° Personae ecclesiastic®, sicut sine u r g e n t e n e c e s si t a t e , et extra casum p r op i nq u i t a ti s ad o n u s h o c susci pi endum nisi sponl e v e l i n i , cogi non p o s s u n t , ita nec a d m i l t c n d æ s u n t ; admissæ l a me n in civi li bus iisdem c o n d i t i o - n i b u s s t e n t , q u i b u s r es, et p e r so næ , pro q u i i hus a g u n t , pr opr i a n a t u r a s u bj i ci unt ur . 74. A d mu nu s tutoris a u t curat ori s eligi n e q u e u n t .
I . VI in ores non e manci pat i . .1
2.0 P r o d i g i , et bonis i nterdict!.
3
.° Fœminae, except a m a i r e , in t e s t a me nt o patria i nstitute.4
-° Q u i , vel ipsi vel q u o r u m p a r e n t e s cum p e r sona pupi l l ari litem h a be nt .5
.° I mp r ob i s mo r ib u s ac mala fama n o t a t i , d e m a l a fide suspecti et i ncapaces.6.° Q u i jam ob h a s , aut similes a t u t e l a , a u t cur at el a e x c l u s i , vcl a susccpta remol i f u e - i u n t .
7.0 C o n d e m n a t i ad p œ n a m , qua i n f er t u r i nf ami a ipso jure a sus c i p i e n d a c x c l u d u n t u r , e t a s uscept a r emo v e n t u r .
A r t i c u l u s I I I .
De obligationibus /utorum, aut curatorum.
73. T u t o r , a ut c u r a t o r q u i c u m q u e , a n t e q u a m se ges-> t i o n i i m i s c e a t , p r ov i d e at sibi de lilteris t u t e l a r ib u s a u - t hent i ci s.
76'. J u r a m e n t u m sol i t um pr æs t e t t u t o r et c ur a t o r orn a i s , olia cri t e s t a m e n l a r i u s , de im| )lendo bene officio s u o , b o n o , h o n o r e et c o m m o d o pupilli p r o m o v e n d o ; i n v e n
-tario b o n o r u m tarn i m m o b i l i u m , q u a m m o b i l i u m , e t si judici videatuv e xp ed i r e , conficiendo.
77. H o c i nv ent ar i um t u t o r , vcl c u r a t o r confici c u r e t infra mensem a d i e præstili j u r a m e n t i , per j u d i c e m , vel c uri al em ab ipso d e p u l a t u m in pr æs c nl i a d u o r u m r e c o n - s i l i a l or um, et copi am illius judici tradal .
78. H i s præmissis in omni act u civili p e r s o n a m , e t r em sui puppilli u t diligens p at e r familias c uvet , et ad- ministret ; t e n e a t u r q u c ad p r æ s t a nd am c ul pa m levem.
79. S i qu i d a curæ sure subject is in ho rum praejudicium gestum est a u t a l i e n a l u m , e me n d a r e t c ne at u r.
80. C u r a t o r c a u s a m , a u t n e g o t i u m p r o p t e r q u a m , a u t q u o d const i t ul us est ad finem p e r d u r a i , nec pr i us exonc- rari potest.
8 J . Et i ai n rcconsiliatores in m a n i b u s judicis j u r a m e n -
t u m præstare t e n e n l u r , q u o d pro e o r u m capa c i tat e , et scientia tut or em aul c u r a t o r c m consiliis s ui s, si r equi si t i i u e r i n t , adj uva r e , et j udi cem mone r e v e l i n i , si forte t u t o r , aut c ur a t or male suo officio f ung e r et u r .
82. P r oh i be r it u r tutoi e s , et cur al or es sub ìiullilale a d - quisilionis, bona pupi ll or um forte venal i a sibi p r o p r i a red de r e , except o casu licitationis publicœ.
83
. H i n c t e n e n l u r requi si t o reconsi l i ar i or um consensu sub a u l h o r i l a t e j ud i c is , præmi ssa p e r expertos d eb i t a æsl i mal i one b o n a venalia publicae auct i on! per s ub h a s t a - t i one m s ub j i c e r e , ita ut tri bus dominicis cont i nui s in l o r o cri da rum t a n q u a m b o n a venalia p u b l i c e n t u r , hisce prae- terlapsis e m m e volentes ad d i em c e r i u m , et in ipso a c t u p u b li c a l i o n u m i n d i c a n d u m a s s i g n e n l u r , et t u n c plus offerenti tradi p o s s i mi , si q u o d offertili- t a x a m fact am ad æquet vcl t r a n s c e n d a i ; u b i , ut d i c i u m , elia.m t u t o r i - bus c nn c u r re r e licet.84. Q u o d si tarnen judici t u t or i a u t cur at or i et r e - consiliatoribus v e nd i l i o p e r lici t at i onem cura p u blicatio ni l>us f ac i e n d a
plus darnrii,
q ua m e m o lu m e nt i il l at ura v i d e r e t u r , et p u b l i c a l i o n u m omissio plus p r o l u t u r a , h æ omitti que unt .85
. N o n perrnittat t u t o r , vel c u r a t o r personis suæ cur æ concrcditis ci re um vagat i , a u t osliatim me ndi car e sed ex ea r um r e d i t i b u s , et b o n i s , q u a n t u m fieri polest iis de. viclu , et vcslitu provi dcat .86. C u r a i or p r o d i g i s , a u t m a j o r e nn i b ns d a l u s , a u t e m p t i l iu s pr oxi i l omi mca in loco solilo cri i i arum domi cw Iii personae pupillaris p r omul ga r ! f a c i a l c ur al el am , i n h i - berido, sub pœn a nullilatis p a c l o r u r n , n r q u i s cum iis con- t r a h a l , aut p a c i s c a l u r , ita u t si p ul d i c at i o o m n i n o o n , issa fuevit, cuval or vi curatela; n u l l u m eontracturri re s c i nde r e possil : h æ e tanu-n omissio iis c o n l r a h c n t i b u s n o n p r o d e s t , qui a l i u n d e c er ta m c u r a t e l a h a b u e r e n o t i - t i a m , lamdi u a u t ei n. du r a l cur a t el a donee hujus r e v o c a l io paril' ormiter i i a t . el p u b li c e l u r .
87. R e v o c a l i o , seu rest issio locum non h a b e t r e s p e c t a m a j o r e n n i u m , qui duni c on t r a xvr unl , sui iuris é t a n t , nisi q u a n d o c o n t r a h e n d o ul t r a t e r t i u m læsi sunt : licet a cont r a c t u n o n d u i n a nn u s et dies effluxerit : nisi ali as subvint causæ rescindibililatis.
88. C o n s t i lu t i o talis cur at or i s i n s e r en d a est el i am p a - gellis publicis (vulgo bul l et i n) .
89. O m n i u m t u t o r u m et c u r a l o r u m et i am t e st a me n- t a r i o r u m s t r i d a est o b l i g a l i o , u t el apso t ut el æ , a u t eu* ra t el æ t e r m i n o , in pr æsenl i a judicis et re c ons i l i at or um fi del em admiriistralionis suæ c o m p u l u m , et r alionern r e d d a n t : t e r m i n u s a ut e m Ordinarius p i o I’e g i tim is , d a ti- v is et e m p /i/iis est b i e n n i u m , post q u o d et i am t e s t a m e n t t a r i u s , licet in officio p c r m a n e a l , r a t i o n c m l a me n r eddat .
go. Q u a m p r i m u m c u r a t o r ad c omput ui n r e d d e n d u m p a r a t u s e s t , pr o q uo trririinum sex hebdoinarUm post el apsum ilium curatelae,‘h a b e t , pu p p i l l u m , si hi e ma j or factus est c or am judi cc a s s i g n e t , ei que ibi c o m p u l u m ex- h i b e a t , ac q u i t a n t i a i n , si locum h a b e a t , a puppi ll o r e - cipiat.
• Si vero c ur at e l a a d h u c ' d u r a re d e b e a t , - c o m p u t u s Teddat ur e or a m j udi ce no v o c ur a t or i , et in pracsentia r evonsi l i al or um.
Si n o n d u m c u r a t o r e m h a b e a t , assignandi sunt proxi- nii p e r publ i cat i ones t ri bus d i ebus d o i mn i c is co n l i nu i s in loco solito c r i d a r u m f a c i e n d a s , ad di em c e r i u m , u t com^ p u t u m a u d i a n t : si c o m p a r e a n t , r e dd i t a d e b i t a r at i on e i e c e p l o r u i n , el expos i l or ui n, q u i t an l i a m p e t a l , q u a o b - t e n l a ad n ov u m c o m p u l u m compelli non p o t e st , nisi c l a r e c o n s t a r c i , aut f r a u d e m, aut d o l u m , i njustiliam Falsila— t e r n , aut omi ssi onem interveni sse i si n o n c om p a r e a n t
(
*7
)a s s i g n a t ! , judici c o m p ut u s r e d d a t y r , et ab h o c impe- t r e t u r qui t t ant i a.
q i . Salariuin. p r o expensis et j a b o r i b u s etc. etc. a ju d i ce et p r o p i n q u i s , a t t enl i s o m n i b u s c i r cdms t ant i i s d e t e r m i n a n d u m est.
92.- R e s i d u u m , cujus t u t o r a ut c u r a t o r d e b i t o r m a n e t , a h eo tempor e r e ddi t i c o m p u t u s usur as f er at a die p e r - c c pt i o n i s , si judex ar bi t r e l uv c u l p a m t ul or i s i nt er veni s s e, q u o m i n u s u s u i æ in f avor e m p u p i l l o r um perceptae sint.
A u t i c u l u s I V .
De obligationilus judicum intuitu tutclœ ci curatela.
q3
. J u d e x stvictissimam h a b e t o b l i g a t i o n em a d p r o - v i d e n d u m de t ut or e, aut c ur a t o r e p e r s o n i s s u m .j ur i sdictio n s , eo i n d i g e n t i b u s , ac .de d u o b y sconsiltariis,
sivereconsiliatori/jus :
i d q u e sive ad r e q u i s i t i o n em e o i u m q u o r u m i nt e r e s t , a u t , si hi n e g l i g a n t , ex officio.g'4. A d mu nu s r econs i l i at or um compel l i p o ss u n t omnes q ui ad s u s c i p i e n d a m t u t e l a m vel c ur at el am adigi q u eu n t .
g
5
. S e r i o invigilet j ude x, ul lex stricte o b s e r v e t u r , q u a s ub pœna n u l l i l a t i s , et in codice pœnal i c o n t e n t a i n t e r d i c t u m e s t , ne b o n a p c r s o n a r u m , se et sua r e v e r e n o n v al cn t i um , quamvi s aetate m a j o r u m , a p r op i nq u i s seu haercdibus pr æs umpl ivi s in illarum vita d i v i d a n t u r a u t a l i e n e n t u r , sed c u r a t o r eons l i l ut us ipsis de vi ct u , et c o n g r u a sust en l a t io n e p r ov i d e a t , seu ex r e d d i t i b u s , s c u s i o p u s sit ex ipsa m a s s a , et al i enat a r est i t uì c u r e t : haere- d cs enim illi soli e r u n t , qui tales t e m p o r e obi t us fueri nt .96. T a n d e m c u r e t , u t ' c u r a t e l a h æ c i n t e r d i c l o r u m villico post p u b l i c at i o ne s factas p e r pagcllas publicas
( b u l le t in ) p ub l i c o i n notescat.
« ,
Addillo ex parte commissariorum.
97. D u m judex a dv e r li t a p n r e n t i b us negligi educat i o- n e m , et s u s t e n l a t i o n e m d e b i l a m p r o l i u m s ua r u m , c o n - vocet p r o p i n q u o s , ut c o mm u ni consilio, mal o medeantup* resol ut i ones h o r u m hac in p a r t e vi m legis h a b e b u n t .
98. Sì p upi l lus t a n t u m r e d i t u u m h a b e a t , u t n o n o m n i b u s a d c o n g r u a m s u s t en ta ti o n em i n d i g e a t ; resi dui t a n q u a m adqui s i t a illius conservent ur : hi nc convent us f ami l i æ pr o r at i on e r e d i t u u m , et exi genl i æ expensas p r æ s c ri b a t judex.
99. In casu ubi pupilli ex propri i s sust enl ari n e q u e u n t , on e r i c ed u n t h æ r e d i b u s pr æsumpt i vi s, et in h o r u m d e - f e c t u aliis p r o p i n q u i s , s e c u n d u m o r di ne m succedendi . T I T U L U S V . D B N O T A R I I S . Ä R T I C U L U S I.
De nolarioriim creatione.
100. I NTo t a r i u s es t p e r s o n a p u b l i c a p r o p t e r n e c e s s i t a t e n e , et u t i l i t a t e m p u b l i c a m a u c t o r i t a t e c o m p e t e n t e c o n s - t i t u t a , c u j u s s c r i p t i s d e b i t e f a c t i s j u r i s a u c t o r i t a t e p l e n a f i d e s a d h i b e a t u r .101. J u s c r e a ndi notarios exe r c e t ur per t r i b u n a l su pr e mu n ì rei publ i cæ. D i p l o m a p e r illius p r æ s i d e m , s e c r e t a - r i u m q u e s u b s i g na t u m et i am a ballivo n o mi n e consilii s t a t u s , et hujus et i am s e c r e t a r l o , adposi t o r e i p u b l i c æ sigillo s ubs cr i bat ur .
102. P r æ m i t t e n d u m tarnen est examen r i g o r os u m can- d i d a t o r u m per très assessores ex gr emi o t r i b u n a li s s u p r e mi su p e r i n s t i t u t i o n i b u s , legibus p a t r i æ , et sic d i c t a
pradicâ.
10
3
. R e c i p i a n t u r in pi ena sessione t r i bu n a l i s , emisso pr iu s solemni j u r a m e nt o fidelitatis erga p a t r i a m , c o n s l i - t u t i o n e m , et legitimos ma g i s tr at u s , ac de i mpl e ndi s a d a m u s s i m o b l i g a l i on i b u s officio not arl i adnexis.104. A d examen admi t t i n e q u e u n t , qui n o n e x h i b e n t , t e s t i m o n i u m in f o r ma d e b i t a , q u od :
X 19 )
2.° A b s o l v e r i n t r h e l o r ic a m.3
.° P e r a n n u m scol ast i cum st udi o juris seu p u b l i c e, seu pr i vat i m a c p r a c t i c æ sub professore oper am navaveri nt .10
5
. A b officio not ar i at us simpl i ci t er e x c l u d u n t u r : i.° Il l egi t i mi , i n f a m e s , i m p r o b i m o r i b u s , et similes.
2. 6, E x t e r i in p a t r i o t a s n o n recepii.
3
.° S a c e r d o t e s , ita u t etiamsi a nt e sac e r d o l i u m fui ssent creat i n o t a r l i , officio h o c f un g i n e qu e an t .4.0 I l l i , d eq u o r u m sufficienti scientia n o n cons t at , quoc i r c a t r i bu n a l omni ri gor e u t a t u r . 106. J u s provisorie usque ad p r o x i m u m c o n v e n l u m tr i bunal i s supremi s u s p en de nd i ab officio ob i n c a pa ci t a - t e m , per l i net ad illius pr æsi dem : d e s t i t u e nd i a u l e m sive pri vandi calamo ad t r i b u n a l ipsum : o b del i et a a u t e m a d t ri b u n a l d e s e n i , salva a p p e l l a t a n e .
A u t i c u l u s I I .
De obligat ioni bus no/ariorum.
107. N o t a r i u s a n t e q u a m i n s t r u m e n t u m co n s c r ib a t se q u e n z a obs e r ve t :
j, ° S e d u l o a t t e n d a i ad co n t r ac t u s seu negotii i n script is r e d i g e n d i n a tu r a m , et qual i t at es : n n d e t o t u m s e c un d u m omn e s c i r c um s t a nt i a s , c o n d i t i o n e s , cl ausulas sibi e na r ai i jubeat ; et si adve r t a t a l t e r ut r am p a r t em il lud n o n b e n e i nt e l l i g er e, e a n d e m i nst r uat . 2.0 Di g no s c er e s a t a g a t , an c o nt r a he nt e s sint a d c o n t r a h e n d u m h a b i l e s , an o b je cl u m c o n t r a ct u s sit in c omme rc iu m h o m i n u m , an a l i ber a c o n t r a h e n t i u m v o lu n t a te d e p e n d e a t , i t a , ut n e c v i , nec f r a u d e , nec d o l o , nec er r or e i n d u r t i con t r a h a n t .
3
.° N u l l u m c o n t r a c t u m de his s u s p e c t u m , aut a jure q u o m o d o c u m q u e p r oh i b i t u m r e c i p i a t , s c r i b a t , mu l t o mi nu s expédiât.4-° Si militer nul lu m c o n t r a cf u m p e r t ut o i e s a u t c u r a to r es n om i n e s u o r u m p u p i l l o r um , a u t cur at el a s u b j e c l or um inituru c o n s c i i b a t , nisi d e consensu d u o r u m r ec o n s i l i al o r um , a u t e o r u m , q u o r u m de j u r e , et exhi bi l i s ipsi lilteris t u t e l a r i b u s , nisi a l i u n d e a u l h e n l i c a m de s u p e r h a b e a t n o t i ti a m ; secus ad e x p en s a s, el d a m na ex hac negl i gent i a ori t ur a c o m p c n - s anda a d s t r in g a t u r .
108. In ipsa c on f ec t i on e i nst rument ! s ub n u l l i t a t e h u - ju s h æc obser ve! :
i . ° I nt e r s i t n o t a r i u s i psemet n c g o t i o , pari es a u- d i a t , et in h a r u m p r æs e nt ia p ro t b o c o l l o i ll u d - insérât et subscr i bat .
2-.° N o m i n a p a r t i u m , et c o g n om i n a c u m n ot i s i n d i v i d u a l i b u s , (si plures forte ej usdem n o - ininis , et cognomi ni s r e p e r i a n t u r ) aut d o m i c i l i i , aut officii, aut patris i n s é r â t , sicut et n o m i n a testium.
3
.°Datavi anni
etdici, loci
, exacte designet. 4.0 N e g o t i u m t o t u i n , a u t c o n t r a c i u m cuin o m n i b us r e se rv a t i o n i b u s , c o n d i l i o n i b u s , c l a u s u - lis, q uæ ad va l or e m scu subst ant i am s p e d a r e p o s s i m i , vi t at a omni falsitatis s p e c i e , ex pr i mâ t .
5
.° S o l u t i o n e s fors factas ac datas q u i t a n t i a s , et similia fulelissime in fera t , secus si bas omit- t a t ad c o mp en sa t i o n c m d a m n o r u m , et ex p e n sa rum hac o mi s s i one, et cul pa d e r ì v a t u r a m adst r in g i t u r . U l i et silocum loci
n o n d e signet.6.° S u b hac responsabi l i t at i s pcena m e n t i o n e m l i l t er ar um t u l e l a r u m , c u m d a t a e ar u i n , n o mi ne judi ci s, aut n o i a r i i , p e r q u e m d a t a ; , signala: ; a u t s i g i l l a l a sunt injiciat , a rasu- r i s , c a n c el l a t i on i b u s , n ot i s et zyphri s ai itli— ineticis in pa r l ibus es s e nt i al i bus , ac non ge- n u i n i s expressi oni bus c a v e a t , et si forte q u æ - d a m d e no mi n a l i o in i d i o m a l c lat i no i n
(
2 1)
p r o m p t u n o n s i t , i n l i n g u a v c rn a cu l a magis intelligibili e x pr i mat ur .
7.0 P o s t e o n f ect i onem i ns t r ume n t i sub nul l i t a t e iJlius r e q u i r i t u r , u t n o t a r i u s id in l i n g u a , el p a r t i b us , el tesl i bus p r æs e n t i bu s intelligi bili piælegaf.
8.° In g e n e r e , j u r a m e n t o suo p r æ s t i t o , et obl i ga- t i o n i bu s in di pl omat e cont e nt is ad a mussi m satisfaciat.
g . 0 C u i l ib e t l i be r um e st , q u c m c u m q u e l r g i t i m u m et i d o n e u m not ar i ui n s e l i g e r e , sicut q u i l i b e t talis not ari us in tota pat r i a st i pul are valet. l o g . i.° S u b poena nul l i t al i s i ns t r ument i et i am p a r t e s ,
et t e s t e s , si seri b e r e sciant pr ot h o c o l l u n i s u b s c r i b a n t , si n e s c i a n t , hu j u s i gn o r an l i æ fiat menilo. 2.° I si mi li t er , et sub simili p œn a s u b s i g n en l u r a p o s t i l l i ,
3
.° U t sub nullitate h o r u m , v e r b o r u m r a s u r a m , et l i l uram d e l e t o r u m n um e r us e x p r i m a t u r a n ot a r i o lidem h a r u m f a c i e n l e , sub poena in codice pcenali cont ent a.A n T i c u L U S I I I .
De pro/hocollis no/ariorum,
i r ò . P r o i h o c o l l a n o t a r i o r u m nec extra p a t r i a m , n e c extra dc s c num de por t ar i p o s s u n t , alteri n o t a r i o ad l e - v a n d u m con c c d e n d a.
1 1 r. De f u n c t i not a r li pr ot h o c o l la a consilio stat us r o m m i t t e n d a sunt p r i mo n ot a r io fideli ejusdem c u m def unct o f a m i l i æ , et c o mm u ni t a t i s si a d s i t , vel sai- lem ejusdem d e s e n i , et in huj us d e fe e l u saltern n o t a rio ejusdem c o m mu n i t a t i s , et in huj us de f e c t u n ot a r io deseni.
r 12. N o t a r i u s remissarius i n t r a t r i e n n i u m a d a t a r e c e p l i o n i s , omn i a et singula i n st r u me nt a not arl i d e functi ab hoç n o n expedi l a , e x p e d i r e , seu lavare
te-n e t u r , et pr o e x p edi t i ote-ne pe t e r e p o t e s t , p r o se di mi - d i u m legis, al t eri us inedietatis r a t i o n e m re d d e t haere- d i b u s de f unc t i .
1 1
3
. E l a p s o t r i e n n i o , pr ot h o c o l la d e f u n c t i i n cancel l a r la c o m m u n i t a t i s , aut h u j u s d ef e c t u i n l oco alias a p i o , et securo ecclesiae s ub inspect i one secretarii com- m u n i t a t i s , si not a r i us s i t , secus curialis castellani d e - p o n c n d a sunt. 114. Conf i ci e n d u s est ca t ha l o g u s o m n i u m n o t a r i o - r u m p a tr ia e, i n archi vi o consilii s t a tu s a s s e r v a n d u s , q u o d singulis d e s e n o r u m praesidibus n om i n a n e oc r e an - d o r u m ex e o ru m di st ri ct u i ndicabit. u5
. Q u o t i e s in al i qua c om m u ni t a t e d e c ed i t n o t a - r i u s q u i d a m , præses intra o c t i d u u m i mme d i at e s e que ns obiluin pvaesidi deseni i n d i c a b i t , hi e v e r o i nt ra a l i u d p c t i d u u m concilio status,C O D I C I S C I V I L I S .
L
I
B
E
R
I L
T I T U L U S P R I M U S . DE R E R U M D I V I S I O N E , E T A D Q U IR E N D O R E R U M D O M IN IO .y
A r t i c u l u s I.De rerum divisione.
ï . P r e c i p u e h i c a g i t u r d e r e r u m d i v i s i o n e , qu a d i v i d u n t u r in i m m o b i l e s , e t m o b i l e s . 2. I mm o bi l e s s u n t : x.° F u n d i , ut i p r a t a , a g r i , h o r t i , vi neæ , et similes. 2.° Æ d i f i c i a , veluti d o mu s , s t a b u l a , fænilia , ^ g r an ar i a hor re a ( v u l g ospicarda
) r as ca rd aqua mvi s p e d i b u s , seu fu Ieri s i ns i s ta nt , a r e æ , tor c ul a r i a , m o l e n d i n a , si sedificiis, vel f un d o cohær e a nt .
3.° F r u c t u s p en d e n t e s p r æ d i o r u m , a r b o r u m n o n -d u m a t u n -d o a u t a r bo r e s eparat i , qua mvi s
maturi.
4 ° A r b o r e s f r u c t i f e r æ , et aliæ r a d i c i bu s h æ - rentes.
5
.° J u s per c i pi endi r ed d i t u s p er pe tu o s seu redi- mi b i l e s , seu i r r edi mi bi l cs ex re i mmobi l i p r ov e n i en t e s et e i d e m impositos.(
H
)
6
.°
C r e d i t i ( vulgo obl i gat i ones ) super boni simmobilibus hypolhecala.
7.0 J u r a se r vi t ut u m , ususf r uct us s up e r re im mobili.
8.° Ac t i on e s ad vi ndi candas res i mmobi l es . g.° E a , q u æ ædificiis, m û r i s , pa r i e t ibus ita co “*
h æ r e n t , ut sine de t e r io r at io n e rei cohaeren™ t i s , a u t illi us, cui c o h æ r e n t , seper ar i n e - q ue a n t .
3
. Mo b i l e s vero sunt :i. ° F r u c t u s a s o l o , vel a rb o r e separati. 2. 0 A r b o r e s abscissae, et ligna a radi ci bus evulsa. 3.° Supel l ex (vulgo ut ensi l i a) d omù s sicut escu
lent a , et po c u l e n t a .
'4.0 V a s a a u r e a , a r g e n t e a , st annea , c up r e a lignea etc. etc.
5
.° P a n n i omnis- g e n e r i s , v e s t i m e n t a , a r m a , ins t r u m e n t a , et similia.6.° N u m m i , seu p ec u n i a n u m e r a t a , ac er edi t a n o n h y p o t h e c a t a uti et c u r r e n t i a , ac cen sus s u m m a r u m el ocat ar um.
7.0 P e c o r a , et animalia.
8.° A ct i o n e s ad v i n d i c a n d a s res mobiles.
g.° Mer ces in t a b e r n a venales (vulgo fonds d e b o u t i q u e ) .
A r t i c u l u s I I .
De adquircndo rerum dominio
.4. D o m i n i u m est jus in r e , ex quo facultas de ea d i s p o n e n t i ! , e a mque vi n d i c a n d i n a s c i t u r , nisi vel l e x , vel conve nt i o , vel t est at ori s vol unt as obsistat.
5
. D o m i n i u m fundi i mpor t â t p r o p r i e ta te m e o r u m , q u æ su p r a , et inf r a ejus superfreiem sunt. Mi n e r a l i a tarnen r egal i a sunt.(
25
)
6i Q u o i i e s d o m i n i u m r e r u m i n al i um t r an s f er tu r y t ransit c u m h o n o r e , et on e r e conexo : sed
regulariter
a bs q u e t ra di t i one v e r a , vel ficta n o n t ransfertur.7. I n t e r varios d o m i n i u m a d q u i r e n d i modos sive n a t u - r a l e s , sive civiles, o b s e r v a n d a venit venat i o et piscalio.
8. Venatio super territorio reipublicæ interdicta est
omnibus in eo non habitantibus.
g. P a r it e r i nt er di ct a est omn i b u s v e na t i o cervoriim , c a pr eol or um , d a m a r u m , l ep o r um , c a pr i c or n o r u m , a t l a gi n u m , p h a sa no r u m , p e r d r i c i u m , l a g o p e d u m , et m u r i um a l p i n o r um a feslo S. Mathiee us que ad fesl um S . B a r t ho l o mæ i
inclusive.
10. L i c i t u m au t e m est t e m p o r e n o n p r o h i b i t o v en a ri mu r e s alpinos
schlopelo;
jus a u t e m eos p e r el ï osionem ext r ah e n d i compet i t soli d o mi n o f u n d i , sed non nisi circa finem a u t u mn i et sub p r ohi bi t i one des l r u e n d i j u - venes. Salvis t amen jur i bus s t a l u l i s , et c o n s ue t u d i n i b u s q u a r u md a m c o m m u n i t a t u m , si quæ sint.11. J u s piscandi n u n c n u m e r a t u r i n t er r e g a l i a , salvo j u r e i llorum , qui illud sibi c o mp e t e r e sufficiente! p r o - b ar e possunt . N i h il o mi n u s cuivis h.ibitanti in pat r i a c o m p e ti t facultas piscandi h a m o , t r i d e n t e , e t r e t i b u s , et s por t a (vul go l i y s i h e n , nansoi rs) cuj us i nf e r i or aper t u r a très poll ices n on excedit : exteris in pa t ri a non h a b i t a n t i b u s n o n nisi h a mo piscari licet.
12. H u e et i am facit a r bo r u m p l a n t a t io : n o n licet a u t e m p l a n t a r e in po s te r um a rbor e s sive f r u c l i f e r a s , sive non frucl i feras nisi a p r ædi o vicini sex pedi bus parisinis d i s t e n t ; secus vicinus pel er e p o t e s t , ut exsci n- d a n t u r , nuces a ut e m et c a s t a n e æ , cerasi q u i n d e c i m p e di b u s d i s t e n t , oppor l et . Illæ a ut e m quæ lumen fe- nestris d o m us a u l f e r r c n t , n o n nisi i n distantia o< t o d e - cim p e d u m pl ant ar i pos sunt .
13. E x a r bo r ib u s vicino per f œn i , et al i or um f ru c tu u m conculc.ationein p r æj u d i c i u m , vel aliud d a m n u m ì n f e - r en t ib u s f ru c tu s spont e cadcnt es s u p e r p i æ d i u m al ie nuni spectant ad hu j us d o m i n u m ,
excussi
p ar i t e r super p r æ - di u m al ie num cadcnt es i nt er d o m i n u m a r h o r i s , et d o m i n u m prædi i per m e d i u m d i v i d a n l u r , nec pri ori cxcut crel i c e t , q u i n vi ci nus m o n e a t u r , a u t illius consensus p r u dent e! - p r æs u mi possit.
1
4
- A r b o r e s , q u æ plus d a mn i i n fe r un t vi c i n o , q u a m e m o l u m e n t i d o m i n o , si p l an t a l æ sint p r o p e domuin in mi n o r i d i s ta nt ia , qu a m o ct odeci m p e d u m ; ita ut lumi ni f en e s t r ar um officiant, vel pr o p e v i n e a s , h o r t o s , a gros , s af r ander i as in minori d i s l a n t i a , q u a m sex p e d u m , ad p e li l i on e m vicini exsci ndendæ s u n t , sed n o n nisi post- q u a m a j udi c e , ab experlis æstiinatio f a ct a , ct soi ut i oS
ræstita e st , nisi par t es i n t e r se ami c a b i l i t e r c o n v e ne ri nt e taxa.T I T U L U S
I L
D E S E R V I T U T I B U S . i5
. u e r v i t u s i n g e n e r e es t j us i n r e a l i e n a c o n s t i t u t u m vi c u j u s d ö m i n u s p i æ d i i s e r v i e n l i s t e n e t u r i n s u o a l i q u i d p a t i , vel o m i t t e r e .c(
16. I n t e r diversas servitutes n u m e r a t u r servitusacjuœ-
ductûs
, circa b a n c s t a t u t u m est : q uo d n o n solum alicui ' c o m m u n i t a t i , q u æ in vicinia sex familias n u m e r a l , sed et cuivis personæ par t i m lari concessuin sit nov u m aquæ- d u c t u m ad i r r i g a nd a prædi a sua exst r uer e, d u m m o d o j u d e x c u m viris expertis m a t u r e e xa m i n e t , et d i g n o s - c a t , an per tal em c on s tr uc t i o n e m plus utilitatis in cons- t r u e nt e s r e d u n d e t , q u a m d a mn i pro dominis f u n d o v u m a l i e no r um eme r ga t : si prius s i t , nullus obsistere po t e s t cons t r u c t io n i , d u m m o d o c o ns t r uent es pr e t i um f u nd i p e r s o l v a n t , et i do ne am , ac sufficientem c a ut i o n e m p ro d a mn i s inferendi s præslent.17. Ser vi t us pascendi ( v u l go depascendi pas t ur agi i , p a r c o u r s , "VVeidgang, A b a z u n g ) si legitime pr o b a r i ne- q u e a t a br og a t a e s t , si a ut e m jus probari potest,
redimibi-
lis est
, vel mo d o i n t e r par t es c on v e nt o , vel mo d o p e r b a n c legem p r œ s c r i p t o , q u æ tarnen supr emas alpcs n o n t a n g i t , d o n e e al i t er st a t ua t ur .)
(
2 7)
18. M o d u s a lege pr æs cr i pt us hic est: ius past uragl i s u p e r titul o seu jure Icgitimo fundati non cessât, d one e d o m i n u s fundi servicnlis illud respecl u illius, cui jus il lud cornpetit vel actu r e d e m e r i t , vcl se sive amicabili- t e r , sive judicialiler r ed empl i oni s ub mi se r i t , sub idonea c au t io n e de solvendo prsetio a u t i nt er pari es c o n v e- n i e n d o , a u t juste l axa ndo ad n o r ma m legis h u j u s , et i n s u p e r de solvendis censibus a dat a
petilœ cum effectu
cessationis
circa hoc j u s , usus illius.19. In casu controversiæ non cessât, nisi post senten-
tiam definilivam conlestationes, an jus existât nec rie ad
forum Iribunalium spectant : si autem dubia oriantur ,
quænarn prædia, aut jura in lege hac compìehensa sint,
proponantur consilio status, et donee fmalis decisio
sequatur, maneanl in statu quo.
20.
Quilibet fundi servientis dominus ad hujus (etiam
solius) redeinplionem admitlitur, ita ut cesset servi-
tus si ilia secundum præscriptum legis hujus fi at.
21. Q u o a d pr æt i um jus past ur agl i h a be ns , q u a n t u m pro r cd e mp t i o ne p e t a l , do mi nu s pr æd i i s e r v i e n t i s , q u a n t u m offerat, indicerit : si ami cabi l i t er n o n c o n v e - n i a n t , p r o c ed en d u m est ad taxarn p er exper t es modo mo x i n d i c a n d o , cujus expensæ exsol vant ur a parl i bus ad ral am excessûs in p e t i l i o n e , et def ect ûs in ohl at i one r especl u p r e t i i per expertos postea det e r mi n a l i .
22. E x p e r t! œst i ment a t t e n d e n d o ad f'ertililatem f un d i , t e mp u s , et a nni p a r t e m , queis jus pascendi concessum e s t , et pr o q u o pr et i o locar! posset. S o lv e nd o viginti pro u n o fit r e d e mp t i o. Sol ul io differii p e r q u a d r i e n i u m p ot e s t , m e d i a n t e i nl erea censu annual i ad q u a t u o r per c en t um sub i do n e a tarnen c a u t i o n e , et h y p o t h e c a fundi re de mpl i . Si tameji p r et iu m sumrnarn q u i n q u a gi n t a Iran- corum h el vet i cor um n o n t r ar i s cendat , in parat i s solven- d u m est. H œ c h y p o t h e c a p r æ d i o i n h ær en s privilegiata est, et o m n i b us aliis ex r e d em p t i on e j u r i u m t u n d a l i u m n on prover. i ent i bus pr œf e r e nda.
23
. Expert! sic sunt conslituendi , nempe præses,
vicepreses et magiius castellanus deseni , ubi prædia
serocentia sita sunt, quinque præsentent consilio status,
q u o d ex hi s saltern duos s e l i g a t , t e r t i um a l i u n d e, ve! ex presentatis pr o s uo l i b i tu , hi sint tarnen impart i al es: qui si u n an ime s s i n l , æslimalio facta subsistai , si d i s c o r d e s , par s se læsam put ans , p o t e s t , si se s ub mi t- t a t ad e xp e n s a s , n ova m æs t i mal i onem pet ere , pr o q u a f aci enda pr i or i bus æs t i ma t or i bus consi l i um status d u o s alios a dj unga t , u n o ex p r æ s e n t a t i s , al t ero a d l i b i t u m nomi n a n d o .
24. Si q ui d a m f un d i servientis d o mi n u s seorsim a d f/Uivf1 r e d ei n p t io n e m admissus s i t , p r æd i um r e d e m p t ù m i t a u „., ^ cus t odi a l , vel i n c l u d a ! , ut c om m u n i c a l i o i n t e r alia
L( ,
p r æ d i a n o n r e dc mp t a n o n i n t e r i u m p a t u r , ni alibi s i ne n o t a b i l i i n co mmo d o p a l c a t , sed p er p r æ d i u m r e d e t n p - t u m cons e r v e t u r pecoris Iransitus.25
. Si ma j o r pars p r æd i o r u m alicujus districtus r e - d e m p t a s i t , d e b e n l et i am r e l i quæ pa r te s i n t r a a n n u m r edi mi . T I T U L U S I I I . DE USUFRUCTU. 2 6 . U s u s f r u c t u s est jus u t c n d i , f r u e n d i r e b u s a l i e n ï s s a l v a e a r u m s u b s t a n t i a .27. Co n s t it u i pot est vel p er actus i nter vi vos, vel p e r dispositiones mortis c a u s a , vel per ipsam legem.
28. P e r actus i nter vivos i nt er conjuges const i t ui p o test in cont ra c t u ma t r imoni al i vel ant e vel in ipsa di e n u p t i a r ui n in facie Eccl esi æ c e l e br al a r um ; si in h o c catione ususfructus e o n ve nt u m q u i d q u a m l u e r i t , s t e t u r p e r omn i a tali bus pa c t i s , quæ sint c o n l r a h e n t i b u s p r o l e g e , d u m m o d o n o n pe c c e t ur co n t r a legem.
29. N e q u e p e r ultimas vol u n t a t e s , n eq u e i n c o n t r a c t u ma t r i mo n i a l i ususfructus ampl ior concedi p o t e s t , nisi p r o c a s u , u b i conjux nullis rclictis libcris legitimis decer d e r e t , q u o superstiti constitui valet ususfruct us omn i u m.
( 29 )