سلوك المستهلك و أثره على القرارت الإنتاجية في المؤسسة الإقتصادية في الجزائر

(1)

ﺔﻴﺒﻌﺸﻟا ﺔﻴﻃاﺮﻘﳝﺪﻟا ﺔﻳﺮﺋاﺰﳉا ﺔﻳرﻮﻬﻤﳉا

ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟا و ﱄﺎﻌﻟا ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ةرازو

ﺲﻳد ﻦﺑ ﺪﻴﻤﳊا ﺪﺒﻋ ﺔﻌﻣﺎﺟ

ﱎﺎﻐﺘﺴﻣ

ﺔﻴﻠﻛ

ﺔﻳدﺎﺼﺘﻗﻻا مﻮﻠﻌﻟا

ﺔﻳرﺎﺠﺘﻟا و

ﲑﻴﺴﺘﻟا مﻮﻠﻋ و

ﺔﻳرﺎﺠﺘﻟا مﻮﻠﻌﻟا ﻢﺴﻗ

عﻮﺿﻮﻣ

ةﺮﻛﺬﳌا

:

ذﺎﺘﺳﻷا فاﺮﺷإ ﺖﲢ :ﺔﺒﻟﺎﻄﻟا داﺪﻋإ ﻦﻣ

ة:

ﺔﻴﺗاﻮﺗ دﻮﻠﻴﻣ

ةﲑﺧ ﻊﺑﻮﻗ

:ةدﺎﺴﻟا ﻦﻣ ﺔﻧﻮﻜﳌا ﺔﻨﺠﻠﻟا مﺎﻣأ

-

ﺔﺸﺋﺎﻋ نﺎﻤﻴﻠﺳ

ﺎﺴﻴﺋر "أ" ةﺪﻋﺎﺴﻣ ةذﺎﺘﺳأ

-

ةﲑﺧ ﻊﺑﻮﻗ

ﺎﻓﺮﺸﻣ "أ" ةﺪﻋﺎﺴﻣ ةذﺎﺘﺳأ

-

دازﺮﻬﺷ ﻦﻳاوﺮﺑ

ﺎﺸﻗﺎﻨﻣ "أ" ةﺪﻋﺎﺴﻣ ةذﺎﺘﺳأ

:ﺔﻴﻌﻣﺎﳉا ﺔﻨﺴﻟا

2014

-2015

(2)

ﻢﻴﺣﺮﻟا ﻦﻤﺣﺮﻟا ﷲ ﻢﺴﺑ

." ﻦﻴﺤﺗﺎـﻔﻟا ﺮﻴﺧ ﺖﻧأ و ﻖﺤﻟﺎﺑ ﺎﻨﻣﻮﻗ ﻦﻴﺑ و ﺎﻨﻨﻴﺑ ﺢﺘﻓا ﺎﻨﺑر "

ﻢﻴﻈﻌﻟا ﷲ قﺪﺻ

:ﻪﺜﻳﺪﺣ ﻲﻓ ﻢﻠﺳ و ﻪﻴﻠﻋ ﷲ ﻰﻠﺻ ﻢﻳﺮﻜﻟا ﷲ لﻮﺳر لﺎـﻗ

ﻦﻣ "

." ﺔﻨﺠﻟا ﻰﻟإ ﺎـﻘﻳﺮﻃ ﻪﻟ ﷲ ﻞﻫ ﻢﻠﻌﻟا ﻪﻴﻓ ﺐﻠﻄﻳ ﺎـﻘﻳﺮﻃ ﻚﻠﺳ

."مﻼﻇ ﻞﻬﺠﻟا و رﻮﻧ ﻢﻠﻌﻟا "

(3)

أ

ﺮـﻜﺸﻟا

ﺪﻤﺤﻟا

.ﺎﻌﻓﺎﻳ ﻼـﻘﻋو ﺎﻌﻓﺎﻧ ﺎﻤﻠﻋ ﺎﻨﺒﻫ و يﺬﻟا ﻟﻠﻪ

ﺐﻬﻳ ﻪﻧﺎﺤﺒﺳ

.ءﺎﺸﻳ ﻦﻤﻟ ﻩرﻮﻧ

.روﺪﺼﻟا ﻲﻔﺸﻳ و لﻮﻘﻌﻟا ﺮﻴﻨﻴﻓ ءﺎﺸﻳ ﻦﻣ ﻩاﺪﻬﺑ يﺪﻬﻳو

ﻣ ﻊﺿاﻮﺘﻤﻟا ﻞﻤﻌﻟا اﺬﻫ ﺎﻧﺰﺠﻧأ ﺎﻣ ﻪﺗرﺪﻗ و ﻪﻧﻮﻋ ﻻﻮﻠـﻓ ،ﻞﺟو ﺰﻋ ﷲ ﺮﻜﺸﻧ

ـ

لﻼﺧ ﻦ

ﺔﻠﻴﻃ ﻲﺒﻧﺎﺠﺑ اﻮﻔﻗو ﻦﻳﺬﻟا ﻞﻛ ﻰﻟإ ﻞﻳﺰﺠﻟا يﺮﻜﺸﺑ مﺪﻘﺗأ ﻚﻟذ

ﻲﺗﺮﻴﺴﻣ

ﻟﺎﺧ ﺮﻛﺬﻟﺎﺑ ﺺﺧأ و ،ﺔﻴﺳارﺪﻟا

ـ

ﺪﻳ ﻲﻟ مﺪﻗ يﺬﻟا " ﺪﻤﺤﻣ سﺎﺒﻌﻠﺑ " ﻲ

.ةﺪﻋﺎﺴﻤﻟا

" ﻲﺘﻘﻳﺪﺼﻟ يﺮﻜﺸﺑ مﺪﻘﺗأ ﺎﻤﻛ

ةذﺎﺘﺳﻷا ﺮﻜﺷأ ﺎﻤﻛ ،" ﺔﻤﻴﻃﺎـﻓ ناﺮﻜﺳ ةﺪﻋ

ﻃﺆﻤﻟا

ـ

ﻛ و " ةﺮﻴﺧ ﻊﺑﻮﻗ " ةﺮ

ـ

ﻛ و ،ﺔﻌﻣﺎﺠﻟا ةﺬﺗﺎﺳأ ﻞ

ـ

ﻟإ ﻚﻟﺬ

ـ

ﺔﻛﺮﺷ ﺮﻳﺪﻣ ﻰ

"

EDMCO

"

.ﻢﻧﺎﻐﺘﺴﻤﺑ

زﺎﺠﻧإ ﻲﻓ ﻢﻫﺎﺳ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ و

ﺪﻴﻌﺑ ﻦﻣ وأ ﺐﻳﺮﻗ ﻦﻣ ءاﻮﺳ ةﺮﻛﺬﻤﻟا ﻩﺬﻫ

.

ءاﺪﻫﻹا

(4)

ﻰﻟإ ،مﺎﺼﺨﻟا نود ﻞﺻﻮﻟا ﻲﻨﺗﺪﻫأ ﻦﻣ ﻰﻟإ ،مﺎﻄﻔﻟا ﻞﺒﻗ ﺮﻌﺸﻟا ﻲﻨﺘﻤﻠﻋ ﻦﻣ ﻰﻟإ

ﺪﻬﺷ ﺎﻬﻧﺎﻨﺣ ﻦﻣ ﻲﻨﺘﻘﺳ و ةﺮﻴﻐﺻ ﻲﻨﺘﺑر ﻦﻣ

ماﺮﻤﻟا

مﻼﺳ و ﺎﻨﺤﻟ ﻲﺗﺎﻤﻠﻛ يﺪﻫأ ،

.ﺔﻴﺒﺤﻟا ﻲﻣأ ﻰﻟإ

ﻟإ و

ـ

ﻣ ﻰ

ـ

ﻨﺑ و ﺮﺒﺻ و ﺮﻤﻌﻟا ﻰﻨﻓأ ﻦ

ـ

ﺮﺠﺣ ﺪﻌﺑ اﺮﺠﺣ ﺖﻴﺒﻟا ﻰ

ﺮﺼﺘﻨﻳ و لﺎﺟر ﻊﻨﺼﻳ

ﻟإ ﺮﺸﺒﻟا ﻞﻜﻛ ﺲﻴﻟ بﻷا اﺬﻫ سﺎﻨﻟا لﺎـﻗ ﻰﺘﺣ ،ﺮﺨﺘﻔﻳ ﺎﻨﺑ و

ـ

.ﻲﻟﺎﻐﻟا ﻲﺑأ ﻰ

ﻟإ و

ـ

ﻠﻋ ﻲﺗﺎـﻘﻳﺪﺻو ﻲﺗﻼﻴﻣز ﻞﻛ ﻰ

ـ

ءاﻮﺳ ﺪﺣ ﻰ

ﻲﻓ

ﺪﻴﻌﺑ ﻦﻣ ﺎﻬﺟرﺎﺧ وأ ﺔﻌﻣﺎﺠﻟا

.ﺐﻳﺮﻗ وأ

يﺮﻤﻋ ﺔﻘﻴﻓر و ﻲﺘﻘﻳﺪﺻ ﻰﻟإ

"

ﺔﻤﻴﻃﺎـﻓ ناﺮﻜﺳ ةﺪﻋ

".

ﻟإـ

ﺗﺮﺳأ داﺮﻓأ ﻰ

ـ

ﻛﺬﻟﺎﺑ ﺺﺧأ و ﺎﻌﻴﻤﺟ ﻲ

ـ

ﺖﻴﻛﺎﺘﻜﻟا ﺮ

"

ﻓـ

،ةﺪﻴﺷر ،ﺔﻤﻴﻠﺣ ،حﺮ

." ﺔﻳﺮﺒﺻ و داﻮﺟ

."سﺎﺒﻌﻠﺑ و دﻮﻠﻴﻣ " ﺐﻘﻟ ﻞﻤﺤﺗ ﺔﻠﺋﺎﻋ ﻰﻟإ

.ةﺮﻛﺬﻤﻟا ﻩﺬﻫ ﺢﻔﺼﺘﻳ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻰﻟإ و

(5)

ج

ت ﻮﺘﶈا سﺮﻬﻓ

:ﺮﻜﺸﻟا

أ ...

:ءاﺪﻫﻹا

ب ...

:سﺮﻬﻔﻟا

... ... ...

ج...

:لواﺪﳉا سﺮﻬﻓ

... ... ... د

:لﺎﻜﺷﻷا سﺮﻬﻓ

...

ه...

ﺔﻣﺪﻘﳌا

:ﺔﻣﺎﻌﻟا

... ... ... I

:لوﻷا ﻞﺼﻔﻟا

.ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ تﺎﻴﺳﺎﺳأ

:ﺪﻴﻬﲤ ... ... ... 01 :لوﻷا ﺚﺤﺒﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ... ... ... 02 :لوﻷا ﺐﻠﻄﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻒﻳﺮﻌﺗ ... ... ... 02 :ﱐﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﻒﻳﺮﻌﺗ ... ... 04 :ﺚﻟﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﻰﻠﻋ ﺮﺛﺆﺗ ﱵﻟا تاﺮﺛﺆﳌا ... ... ... 06 :ﻊﺑاﺮﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺴﻟ ﻲﻣﻮﻈﻨﳌا ﻞﻴﻠﺤﺘﻟا ... ... ... 09 :ﱐﺎﺜﻟا ﺚﺤﺒﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﺳارد .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ... ... ... 11 :لوﻷا ﺐﻠﻄﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﺳارد ﺔﻴﳘأ ... ... ... 11 :ﱐﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻠﻟ ﻲﺋاﺮﺸﻟا كﻮﻠﺴﻟا ﺔﺳارد تﻻﺎﳎ ... ... ... 13 :ﺚﻟﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﺳارﺪﺑ مﺎﻤﺘﻫﻻا بﺎﺒﺳأ ... ... ... 15 :ﻊﺑاﺮﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻠﻟ ﻲﻛﻼﻬﺘﺳﻻا ﻂﻤﻨﻟا ﻰﻠﻋ ةﺮﺛﺆﳌا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ... ... ... 17

ﻞﺼﻔﻟا

ﱐﺎﺜﻟا

:

.ﺔﻴﺟﺎﺘﻧﻹا تاراﺮﻘﻟا ذﺎﲣا

:ﺪﻴﻬﲤ

... ... ... 23 :لوﻷا ﺚﺤﺒﳌا .راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا لﻮﺣ تﺎﻴﻣﻮﻤﻋ ... ... ... 24 :لوﻷا ﺐﻠﻄﳌا .ﻪﻔﻴﻨﺼﺗ و راﺮﻘﻟا مﻮﻬﻔﻣ ... ... ... ... 24 :ﱐﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﻪﻓوﺮﻇ و راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﻰﻠﻋ ةﺮﺛﺆﳌا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ... ... ... 29 :ﺚﻟﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا .راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﺔﻴﻠﻤﻋ ﺮﺻﺎﻨﻋ ... ... ... 34 :ﻊﺑاﺮﻟا ﺐﻠﻄﳌا .راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﻰﻠﻋ ةﺮﺛﺆﳌا ﺔﻴﺼﺨﺸﻟا دﺎﻌﺑﻷا ... ... ... 36 :ﱐﺎﺜﻟا ﺚﺤﺒﳌا .جﺎﺘﻧﻹا ﰲ راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ... ... ... 38

(6)

:لوﻷا ﺐﻠﻄﳌا .جﺎﺘﻧﻹا طﻮﻄﲞ ﺔﺻﺎﳋا تاراﺮﻘﻟا ... .... ... ... 38 :ﱐﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﺔﻴﺟﺎﺘﻧﻹا تاراﺮﻘﻟا ذﺎﲣﻻ ةادﺄﻛ ﺔﻴﻄﳋا ﺔﳎﱪﻟا جذﻮﳕ ... ... ... 39 :ﺚﻟﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺔﺑﺎﺠﺘﺳا ﻰﻠﻋ ﺔﻴﻌﺟﺮﳌا تاﲑﺛﺄﺘﻟا ... ... ... 41 :ﻊﺑاﺮﻟا ﺐﻠﻄﳌا كﻮﻠﺳ ﺮﺛأ .جﺎﺘﻧﻹا راﺮﻗ ذﺎﲣا ﻰﻠﻋ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ... ... ... 43

ﻞﺼﻔﻟا

ﻲﻘﻴﺒﻄﺘﻟا

:

ﺔﺴﺳﺆﳌ ﺔﻴﻧاﺪﻴﻣ ﺔﺳارد

" EDMCO ."

:ﺪﻴﻬﲤ

... 48 ا :لوﻷا ﺚﺤﺒﳌ " ﺔﺴﺳﺆﳌا ﱘﺪﻘﺗ EDMCO ." ... ... ... 49 :لوﻷا ﺐﻠﻄﳌا " ﺔﺴﺳﺆﳌا ةﺄﺸﻧ EDMCO .ﻲﻤﻴﻈﻨﺘﻟا ﺎﻬﻠﻜﻴﻫ و " ... ... ... 49 :ﱐﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﺔﺴﺳﺆﳌا ﺔﻔﻴﻇو ... ... ... 54 ﺐﻠﻄﳌا :ﺚﻟﺎﺜﻟا .ءﺎﻨﺒﻟا داﻮﻣ ﻊﻳزﻮﺗ ﺔﺴﺳﺆﻣ ىﺪﻟ ﻒﻴﻇﻮﺘﻟا ﺔﺳﺎﻴﺳ .... ... ... 54 :ﻊﺑاﺮﻟا ﺐﻠﻄﳌا .ﺔﺴﺳﺆﳌا ىﺪﻟ ﻲﻘﻳﻮﺴﺘﻟا ﺞﻳﺰﳌا ... ... ... 56 :ﱐﺎﺜﻟا ﺚﺤﺒﳌا .ﻲﺟﺎﺘﻧﻹا راﺮﻘﻠﻟ ﺎﻫذﺎﲣا ﻰﻠﻋ ﻩﺮﺛأ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ .... ... ... .... 60 :لوﻷا ﺐﻠﻄﳌا " ﺔﺴﺳﺆﲟ راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ت ﻮﺘﺴﻣ EDIMCO ." ... ... ... 60 :ﱐﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﻰﻠﻋ ةﺪﻋﺎﺴﳌا ﺔﻳﲑﻴﺴﺘﻟا جذﺎﻤﻨﻟا ... ... ... 61 :ﺚﻟﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا " ﺔﺴﺳﺆﻣ ﰲ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﺳارد EDIMCO ." ... ... ... 62 :ﻊﺑاﺮﻟا ﺐﻠﻄﳌا " ﺔﺴﺳﺆﳌا ﰲ ﻲﺟﺎﺘﻧﻹا راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﻰﻠﻋ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺮﺛأ EDIMCO ". . .. 63

:ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﲤﺎﳋا

... ... ... 68

:ﻊﺟاﺮﳌا

... ... ... ... ... 73

(7)

ه

:لواﺪﳉا سﺮﻬﻓ

لوﺪﳉا ﻢﺳا ﻢﻗﺮﻟا ﺔﺤﻔﺼﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا طﺎﳕأ . ) ﻢﻗر لوﺪﺟ 1 -1 ( 19 .تاراﺮﻘﻟا ﻒﻴﻨﺼﺗ ) ﻢﻗر لوﺪﳉا 2 -1 ( 26 ﺔﺌﻴﺑ ﲑﻴﻐﺗ ﲑﻳﺎﻌﻣ .راﺮﻘﻟا ) ﻢﻗر لوﺪﳉا 2 -2 ( 33 ) تاﻮﻨﺴﻟ لﺎﻤﻋﻷا ﻢﻗر 1997 ﱃإ 2004 .( ) ﻢﻗر لوﺪﳉا 3 -1 ( 57 .راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﺔﻴﻠﻤﻋ ﰲ ﺔﻛرﺎﺸﳌا ﺔﻳرادﻹا ت ﻮﺘﺴﳌا ) ﻢﻗر لوﺪﳉا 3 -2 ( 60 .ﺔﺴﺳﺆﳌا ﰲ ﲑﻴﺴﺘﻟا جذﺎﳕ ) ﻢﻗر لوﺪﳉا 3 -3 ( 61

(8)

:لﺎﻜﺷﻷا سﺮﻬﻓ

ﻞﻜﺸﻟا ﻢﺳا ﻢﻗﺮﻟا ﺔﺤﻔﺼﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﻣﻮﻈﻨﻣ . ) ﻢﻗر ﻞﻜﺸﻟا 1 -1 ( 09 كﻮﻠﺳ مﺎﻈﻧ نﺎﺴﻧﻹا . ) ﻢﻗر ﻞﻜﺸﻟا 1 -2 ( 10 ﺔﻳرادإ ت ﻮﺘﺴﻣ ﰲ تاراﺮﻘﻟا عاﻮﻧأ . ) ﻢﻗر ﻞﻜﺸﻟا 2 -1 ( 28 " ﺔﺴﺳﺆﳌ ﻲﻤﻴﻈﻨﺗ ﻞﻜﻴﻫ EDMCO ". ) ﻢﻗر ﻞﻜﺸﻟا 3 -1 ( 50 " ﺔﺴﺳﺆﳌ صﺎﳋا ﻲﻤﻴﻈﻨﺘﻟا ﻞﻜﻴﳍا EDMCO .عﺮﻔﻟا " ) ﻢﻗر ﻞﻜﺸﻟا 3 -2 ( 52

(9)

I

:ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻣﺪﻘﳌا

ﻪﺟاﻮﺗ ﱵﻟا و ،ﺖﻗﻮﻟا ﺲﻔﻨﺑ ﺔﻳﻮﻴﳊا و ةﺪﻘﻌﳌا و ﺔﺒﻌﺼﻟا مﺎﻬﳌا ﻦﻣ ﱪﺘﻌﺗ ﻪﻛﻮﻠﺳ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺔﺳارد نإ نﻷ ،صﺎﺧ ﻪﺟﻮﺑ ﻖﻳﻮﺴﺘﻟا ةرادإ و مﺎﻋ ﻞﻜﺸﺑ لﺎﻤﻋﻷا تﺎﻤﻈﻨﻣ ةرادإ ﺚﻳﺪﳊا مﻮﻬﻔﻤﻠﻟ ﺎﻘﻓو و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺳﺎﺳﻷا رﻮﶈا ﻞﻜﺸﻳ و ﱃوﻷا ﺔﻧﺎﻜﳌا ﻞﻴﲢ ﻖﻳﻮﺴﺘﻠﻟ ـ نأ ﻦﻜﳝ ﻻ ﺔﻄﺸﻧﻷا ﻩﺬﻫ نإ ،ﺔﻔﻠﺘﺨﳌا ﺔﻴﻘﻳﻮﺴﺘﻟا ﺔﻄﺸﻧﻸﻟ ﻲ ﻓ ةﺪﻨﺘﺴﻣ ﻦﻜﺗ ﱂ فاﺪﻫأ ﻖﻴﻘﲢ و حﺎﺠﻨﻟا ﺎﳍ ﺐﺘﻜﻳ ـ ﻠﻋ ﺎﻫداﺪﻋإ و ﺎﻬﻤﻴﻤﺼﺗ ﻲ ـ ﻪﻛﻮﻠﻳ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻢﻬﻓ ﺔﻔﺴﻠﻓ ﻰ و ﻪﺗﺎﺟﺎﺣ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻋ ﻮﻫ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ نإ ،ﺔﺒﺳﺎﻨﳌا ةدﻮﳉا و نﺎﻜﳌا ،ﺖﻗﻮﻟا ﰲ ﺎﻫﲑﻓﻮﺗ ﺔﻟوﺎﳏ و ﻪﺗﺎﺒﻏر ،ﺔﻳدﺎﺼﺘﻗا ،ﺔﻴﺴﻔﻧ ﻞﻣاﻮﻋ ﺖﻧﺎﻛ ىﻮﺳ ،دﺮﻔﻟا ﻰﻠﻋ ﺮﺛﺆﺗ ﱵﻟا طﻮﻐﻀﻟا و ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻞﻤﲝ ﺮﺛﺄﺘﻳ ﺎﻴﻧﺎﺴﻧإ ﺎﻛﻮﻠﺳ ﻌﳚ ﺎﳑ ،ﱁا...ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟا ـ ﻣ ﻞ ـ ﻗ ذﺎﲣا ﺔﻴﻔﻴﻛ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺴﺑ ﺆﺒﻨﺘﻟا ﻦ ـ ﳌ ﻪﺋاﺮﺷ راﺮ ﻦﻣ تﺎﻣﺪﳋا و ﻊﻠﺴﻟا ﻒﻠﺘﺨ .ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻩﺬﻫ ﲔﺑ ﻚﺑﺎﺸﺘﻟا و ﻞﺧاﺪﺘﻟا ﺐﺒﺴﺑ ﺪﻴﻘﻌﺘﻟا ﺔﻐﻟﺎﺒﻟا ﻞﺋﺎﺴﳌا ﺔﻘﻠﻌﺘﳌا تﺎﺳارﺪﻟ ﺎﺳﺎﻴﻗ ﺮﺧﺄﺘﻣ ﺖﻗو ﰲ ﻻإ ﰲﺎﻜﻟا مﺎﻤﺘﻫﻻ ﻰﻈﳛ ﱂ ﻪﻛﻮﻠﺳ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺔﺳارد نإ ﻔﻟا كﻮﻠﺴﺑ ـ ﻟا ﱐﺎﺴﻧﻹا دﺮ ـ ا نإ ،ﻖﻤﻌﺘﻟا و ﺮﻳﻮﻄﺘﻟا ﻦﻣ ﲑﺜﻜﻟ جﺎﺘﲢ ﱵ ﻓ رﻮﺼﻘﻟ ـ ﺔﺻﺎﺧ و ﻪﻛﻮﻠﺳ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺔﺳارد ﻲ ﱐﺎﺴﻧﻹا كﻮﻠﺴﻟا ﻦﻋ ﲑﺒﻌﺗ ﻮﻫ راﺮﻘﻟا ن لﻮﻘﺗ ﱵﻟا و ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻌﻟ سﺎﺳﻷا و رﺪﺼﳌا ﱪﺘﻌﺗ ﱵﻟا و سراﺪﳌا ىﺪﻟ ﺎﺟوﺮﺧ دﺮﻔﻟا ﻰﻠﻋ فﺮﻌﺘﻟا نﺎﻜﻣﻹ نﺈﻓ ﻪﻴﻠﻋو ،دﺮﻔﻠﻟ .ﻪﻛﻮﻠﺳ ﻦﻣ ﻌﺴﺗ اﺬﻟ ـ دﺪﺟ ءﻼﻤﻋ ﺐﺴﻜﻟ لﺎﻤﻋﻷا تﺎﻤﻈﻨﻣ ﻢﻈﻌﻣ ﻰ ﻣـ ﻟا تﺎﻣﺪﳋا و ﻊﻠﺴﻟا ﺔﻔﻴﻟﻮﺗ لﻼﺧ ﻦ ـ ﱵ ﳍ ﺎﻬﻣﺪﻘﺗ ـ ﺴﻟا ﺪﻴﺳ ﻞﻴﻤﻌﻟا نأ رﺎﺒﺘﻋ ﻢ ـ ﻩﺬﻫ ﺎ مﻮﻘﺗ تﺎﻬﻴﺟﻮﺗ وأ تادﻮﻬﳎ يأ نأ و ،قﻮﺴﻟا سﺎﺳأ و قﻮ ءﻻﺆﻫ ءﺎﻤﺘﻧا نوﺪﺒﻓ ﺔﻔﻠﺘﺨﳌا ﻪﺗﺎﺒﻏر و ﻪﺗﺎﺟﺎﺣ عﺎﺒﺷإ و ﻪﺗدﺎﻌﺳ و ﻪﺘﺣار لﻼﺧ ﻦﻣ نﻮﻜﺗ ﺎﳕإ تﺎﻤﻈﻨﳌا ﺗﺮﳌا و ﲔﻴﻟﺎﳊا) ﲔﻜﻠﻬﺘﺴﳌا سﺎﺳأ ﻮﻫ ﻞﻴﻤﻌﻟﺎﻓ ،قﻮﺴﻟا ﻦﻣ جﺮﺨﺘﺳ و دﻮﺟو ﺎﳍ نﻮﻜﻳ ﻦﻠﻓ تﺎﻤﻈﻨﳌا ﻩﺬﳍ (ﲔﺒﻘ .تﺎﻤﻈﻨﳌا ﻩﺬﻫ حﺎﳒ

(10)

تاراﺮﻘﻟا ذﺎﲣا نأ ﻚﻟذ و ﺔﻴﻋﺎﲨ وأ ﺔﻳدﺮﻓ تاراﺮﻘﻟا ﻰﻠﻋ مﻮﻘﻳ ﺔﻴﻣﻮﻴﻟا ﺎ ﺎﻴﺣ ﰲ ﻪﺑ مﻮﻘﺗ ﻞﻤﻋ ﻞﻛ نإ و ﻰﻠﻋ ماﺪﻗﻹا و ﺔﻛﺮﳊ مﺎﻴﻘﻟا ﲏﻌﻳ ﺮﻣﻷا ﲏﻌﻳ تاراﺮﻘﻟا ذﺎﲣا مﺪﻋ و ،ةدﻮﺸﻨﳌا فاﺪﻫﻷا غﻮﻠﺑ و ﻞﻤﻌﻟا دﻮﻤﳉا و و ﺎﻬﻘﻴﻘﺤﺘﻟ دﺮﻓ ﻞﻛ ﺢﻤﻄﻳ ﱵﻟا ﺔﻠﻴﺒﻨﻟا فاﺪﻫﻸﻟ ﻖﻘﳏ و ءﺎﻨﺑ ﻞﻤﻋ ي مﺎﻴﻘﻟا ﻰﻠﻋ ردﺎﻗ ﲑﻏ و اﺮﺋﺎﺣ نﺎﺴﻧﻹا ءﺎﻘﺑ ﺬﺨﺘﻳ ﱵﻟا ﺔﺒﺋﺎﺼﻟا تاراﺮﻘﻟ نﺎﻴﺣﻷا ﻢﻈﻌﻣ ﰲ سﺎﻘﻳ ﻢﳍﺎﻤﻋأ ﰲ سﺎﻨﻟا حﺎﳒ نﺈﻓ ﻚﻟﺬﻟ .ﺎ و ﻲﻘﻴﺒﻄﺗ ﻞﻤﻋ ﻞﻜﻟ ﺐﺳﺎﻨﳌا راﺮﻘﻟا ﻊﺿو و تاراﺮﻘﻟا ذﺎﲣﻻ زﺎﻬﺟ ﺔﺑﺎﺜﲟ ﱪﺘﻌﺗ ﺎ ﺈﻓ تﺎﻤﻈﻨﻤﻠﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟ و ﺔﺳﻮﻤﻠﻣ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺎﻬﻨﻋ ﺐﺗﱰﻳ ﺎﻣ ﺎﺒﻟﺎﻏ ﻪﻧﺈﻓ ﺔﻴﻋﻮﺿﻮﻣ ﺲﺳأ ﻖﻓو وأ ﺔﻴﺋﺎﻘﻠﺗ ةرﻮﺼﺑ تﺬﲣا ءاﻮﺳ تاراﺮﻘﻟا و يﺬﻴﻔﻨﺗ وأ ﻣﻷا رﺎﻤﺜﺘﺳا ﻦﺴﺣ ﰲ ﻞﺸﻔﻟا وأ حﺎﺠﻨﻟ ﻖﻠﻌﺘﺗ ﱪﺘﻌﻳ يرادﻹا راﺮﻘﻟا نﺈﻓ اﺬﳍ و ،ﻦﻤﺜﻟا و ﺖﻗﻮﻟا و تﺎﻗﺎﻄﻟا و لاﻮ ﻟا و ﺔﺒﻌﺼﻟا ﻒﻗاﻮﳌا ﺔﻬﺟاﻮﻣ و تﺎﺴﺳﺆﳌا حﺎﺠﻨﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟ ﺔﻳواﺰﻟا ﺮﺠﺣ ـ ﻒﻗﻮﳌا ﻢﺴﺣ و تاراﺮﻗ ذﺎﲣا ﺐﻠﻄﺘﺗ ﱵ ﺴﻣ ﻰﻠﻋ ﺮﺼﺘﻘﻳ ﻻ تﺎﺴﺳﺆﳌا و تﺎﻤﻈﻨﳌا ﰲ تاراﺮﻘﻟا ذﺎﲣا و ﺔﻴﻨﻔﻟا ةرﺎﻬﳌا ﻦﻣ ﺔﻴﻟﺎﻋ ﺔﺒﺴﻨﺑ و ،ﺔﻋﺮﺴﺑ ﲔﻌﻣ ىﻮﺘ ﻰﻠﻋ و ،ﺔﻔﻠﺘﳐ ت ﻮﺘﺴﻣ ةﺪﻋ ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺘﻌﻳ ﻞﺑ و راﺮﻘﻟا ﲎﻌﳌ ﺔﻔﻠﺘﳐ تاﲑﺴﻔﺗ و ﻢﻴﻫﺎﻔﻣ ةﺪﻋ ﺪﺟﻮﺗ ىﻮﺘﺴﻣ ﻞﻛ يﺬﺨﺘﳌ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻦﻳﻮﻜﺘﻟا وأ ﺔﻴﺼﺨﺸﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟ ﺮﺛﺄﺘﺗ تاراﺮﻘﻟا نأ ﺎﻨﻫ ﻞﻜﺸﳌا و ،ﻩذﺎﲣ ﺔﺻﺎﳋا ﻊﻓاوﺪﻟا ﺒﺘﻋﻻا و ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟﻻا فوﺮﻈﻟ راﺮﻘﻟا ﺮﺛﺄﺘﻳ ﺎﻤﻛ راﺮﻘﻟا .ﻩذﺎﲣﻻ ﻮﻋﺪﺗ ﱵﻟا ﺔﻴﻨﻴﺒﻟا تارﺎ ﻓ ةﺮﺛﺆﻣ و فﻮﻟﺄﻣ ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟا تادﺎﻋ و ﻢﻴﻘﻟ ﺎﻤﺴﳎ راﺮﻘﻟا ﰐ نﺎﻴﺣﻷا ﻢﻈﻌﻣ ﰲ و ـ و ،داﺮﻓﻷا سﻮﻔﻧ ﻲ ﱵﻟا تاراﺮﻘﻟا نﺈﻓ تﺎﺴﺳﺆﳌا و تﺎﻤﻈﻨﳌا ﰲ راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﻢﻬﺴﳝ ﻦﻳﺬﻟا داﺮﻓﻷا ةﺮﺜﻛ و ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻩﺬﻫ ﻞﺧاﺪﺘﻟ اﺮﻈﻧ ﻩﺬﻫ ﻞﺜﻣ ﻰﻠﻋ يﻮﻄﻨﺗ تﺎﻬﳉا ﺮﻈﻧ ﺔﻬﺟو ﻰﻠﻋ فﺮﻌﺘﻟا و ﺔﻴﻟاﻮﺘﻣ تﺎﻋﺎﻤﺘﺟا و ﺔﻴﻟوأ تاروﺎﺸﻣ :ﺐﻠﻄﺘﺗ تاﺪﻴﻘﻌﺘﻟا ذﺎﲣا نأ ﺎﻤﻛ ،ﺬﻴﻔﻨﺘﻟا وأ ﻂﻴﻄﺨﺘﻟا ىﻮﺘﺴﻣ ﻰﻠﻋ ءاﻮﺳ ةﺬﺨﺘﳌا تاراﺮﻘﻟا ﰲ ﲑﺛﺄﺘﻟا ﰲ ﺪﻴﻌﺑ وأ ﺐﻳﺮﻗ ﻦﻣ ﻢﻫﺎﺴﺗ ﱵﻟا سﺎﻨﻟا ﲑﺼﻣ ﺺﲣ ﱵﻟا تاراﺮﻘﻟا ﺔﺻﺎﺧ و ﺔﺒﻌﺼﻟا تﻻﺎﳊا ﻩﺬﻫ ﻞﺜﻣ ﰲ تاراﺮﻘﻟا ﰲ ﺔﻘﻴﻗد ﺔﻓﺮﻌﻣ ﺐﻠﻄﺘﻳ ﻦﻳﺮﺧﻵا ماﺪﻗﻹا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﺔﻨﻴﻌﳌا صﺎﺨﺷﻷا ﻦﻣ ةدﺪﳏ تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﻰﻠﻋ لﻮﺼﳊا و صﺎﺼﺘﺧﻻا ﰲ ﺎﻴﻨﻬﻣ ﺎﺒﻳرﺪﺗ و عﻮﺿﻮﳌا .راﺮﻗ يأ ذﺎﲣا ﻰﻠﻋ

(11)

III :ﰐﻵا ﰲ ﻞﺜﻤﺘﺗ ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ ﰲ ﺎﻬﺣﺮﻃ ﻦﻜﳝ ﱵﻟا ﺔﻴﻟﺎﻜﺷﻹﺎﻓ  ﻒﻴﻛ ﰲ جﺎﺘﻧﻺﻟ راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﰲ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻢﻫﺎﺴﻳ ﺔﺴﺳﺆﳌا ؟. ﺔﻴﻟﺎﺘﻟا ﺔﻴﻋﺮﻔﻟا ﺔﻠﺌﺳﻷا حﺮﻃ ﻦﻜﳝ ﺔﻴﻟﺎﻜﺷﻹا ﻦﻣ و : 01 و ؟ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺴﺑ دﻮﺼﻘﳌا ﺎﻣ ﻛ .؟ﻪﺘﺳارد ﻢﺘﻳ ﻒﻴ 02 -.؟ﻪﻴﻓ ةﺮﺛﺆﳌا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻲﻫ ﺎﻣ و ؟راﺮﻘﻟا ذﺎﲣ دﻮﺼﻘﳌا ﺎﻣ 03 -؟ﻩذﺎﲣا فوﺮﻇ ﻲﻫ ﺎﻣ و ؟راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﺔﻴﳘأ ﻲﻫ ﺎﻣ :تﺎﻴﺿﺮﻔﻟا ﺔﻴﺿﺮﻓ 1 : ﻰﻠﻋ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺮﺛﺆﻳ ﻻ .ﺔﺴﺳﺆﻤﻠﻟ جﺎﺘﻧﻹا راﺮﻗ ذﺎﲣا ﺔﻴﺿﺮﻓ 2 : " ﺔﺴﺳﺆﻣ ﰲ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺮﺛﺆﻳ EDMCO ،باﻮﺑﻷا ،ﺬﻓاﻮﻨﻟا) ث ﻷا و ءﺎﻨﺒﻟا داﻮﻣ جﺎﺘﻧإ ﻰﻠﻋ " .ﺮﻌﺴﻟا و ةدﻮﳉا و قوﺬﻟا ﺐﺴﺣ ،(...ﺪﻋﺎﻘﳌا ،ت اﺰﳋا :عﻮﺿﻮﳌا رﺎﻴﺘﺧا بﺎﺒﺳأ " عﻮﺿﻮﳌا اﺬﳍ يرﺎﻴﺘﺧا ﰎ ذﺎﲣا ﻰﻠﻋ ﻩﺮﺛأ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﻳﺮﺋاﺰﳉا ﺔﺴﺳﺆﳌا ﰲ جﺎﺘﻧﻹا راﺮﻗ ": -.ﺺﺼﺨﺘﻟا اﺬﳍ ﻲﻤﺘﻨﻳ عﻮﺿﻮﳌا اﺬﻫ و ﻖﻳﻮﺴﺘﻟا ﰲ ﻲﺼﺼﺨﺘﻟ ﻊﺟار -.ﺔﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﻦﻋ ﺔﻴﻧاﺪﻴﳌا ﻊﻴﺿاﻮﳌا ﺔﻠﻗ ﻞﻫ) ﱄاﺆﺳ ﻰﻠﻋ باﻮﳉا و ﱵﻓﺮﻌﻣ ﺎﻀﻳأ و تﺎﺴﺳﺆﳌا و تﺎﻤﻈﻨﳌا ﻰـﻠﻋ ﻩﲑﺛ ىﺪﻣ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﻲـﻓ ﱵﺒﻏر اﺰﳉا تﺎﺴﺳﺆﳌا ﻮﻠﺳ ﺔﺳارﺪﺑ مﻮﻘﺗ ﺔﻳﺮﺋ .(ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ك -.ةﲑﺜﻛ ﻊﺟاﺮﻣ ﻰﻠﻋ يﻮﺘﳛ مﻮﻬﻔﻣ عﻮﺿﻮﳌا نﻷ نأ ﻊﻴﻄﺘﺴﺗ ﻻ و ةﲑﺧﻷا ﻩﺬﻫ ﻪﻠﻤﻌﺘﺴﺗ ،تﺎﺴﺳﺆﳌا ﰲ ﻢﻬﻣ ﺮﺼﻨﻋ ﱪﺘﻌﻳ و ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻠﻟ ﲑﺒﻜﻟا مﺎﻤﺘﻫﻻا .ﻪﺑ ﲔﻬﺘﺴﺗ

(12)

-" ﺔﺴﺳﺆﻣ رﺎﻴﺘﺧﻻ ﺔﺒﺴﻨﻟ و EDMCO ،ﺔﻳدﺎﺼﺘﻗا و ﺔﻴﻋﺎﻨﺻ ﺔﺴﺳﺆﻣ ﺎ ﻮﻛ جﺎﺘﻧﻹا ﺔﻴﻠﻤﻌﺑ مﻮﻘﺗ ﺎ ﺈﻓ " مﻮﻘﺗ ﺎ ﺈﻓ ﺎﻴﻧاﺪﻴﻣ ﺎﻬﻘﺒﻃأ نأ تدرأ ﱵﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﺳارﺪﺑ ، ﺔﻴﻠﻤﻋ ﻰﻠﻋ ﻩﲑﺛ ىﺪﻣ ﺔﻓﺮﻌﳌ ﺎﻀﻳأ و .جﺎﺘﻧﻹا راﺮﻗ ذﺎﲣا :ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻴﳘأ -.ﻪﻛﻮﻠﺳ ﺔﺳارد و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌ ﻒﻳﺮﻌﺘﻟا -.ﻚﻠﻬﺘﺴﳌ تﺎﺴﺳﺆﳌا مﺎﻤﺘﻫا ىﺪﻣ فﺎﺸﺘﻛا -.ﺞﺋﺎﺘﻧ صﻼﺨﺘﺳا و تﺎﻣﻮﻠﻌﳌا ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا -ﺣ و ﺔ-ﺣوﺮﻄﳌا ﺔﻠﺌﺳﻷا ﻰﻠﻋ باﻮﳉا .حوﺮﻄﳌا لﺎﻜﺷﻹا ﻞ -.ﻪﺜﲝ ﰲ ﺎﻬﻨﻣ ةدﺎﻔﺘﺳﻻا و تﺎﻣﻮﻠﻌﳌ ﺚﺣﺎﺒﻟا ﺪﻳوﺰﺗ :ﺚﺤﺒﻟا فاﺪﻫأ -.ﺔﺣوﺮﻄﳌا ﺔﻴﻟﺎﻜﺷﻹا ﻰﻠﻋ ﺔﺑﺎﺟﻹا -.ﺔﺻﺎﺧ ﺔﻔﺼﺑ جﻮﺘﻨﳌا و ﺔﻣﺎﻋ ﺔﻔﺼﺑ ﺔﺴﺳﺆﳌا ةﺎﻴﺣ ﰲ ﻩﺮﺛأ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺔﻴﳘأ ﺔﻓﺮﻌﻣ -.ﺔﻴﻟﺎﻜﺷﻹا ﻞﺣ وأ ﺔﺳارﺪﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻰﻠﻋ لﻮﺼﳊا :ﺔﺳارﺪﻟا ﺞﻬﻨﻣ بﻮﻠﺳﻷا ﻲﻔﺻو ﻲﻘﻴﺒﻄﺘﻟا ﺐﻧﺎﳉا ﰲ ﻞﻴﻠﲢ و يﺮﻈﻨﻟا ﺐﻧﺎﳉا ﰲ . :ﺚﺤﺒﻟا ﻢﻴﺴﻘﺗ ﻖﻠﻌﺘﻳ ،لﻮﺼﻓ ﺔﺛﻼﺛ ﱃإ ﺔﲤﺎﳋا و ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻣﺪﻘﳌا ﺪﻌﺑ ﺚﺤﺒﻟا ﻢﻴﺴﻘﺗ ﰎ عﻮﺿﻮﻤﻠﻟ ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﻴﻟﺎﻜﺷﻹا ﺔﳉﺎﻌﳌ ﻚﻟذ و ﲔﻘﻴﺒﻄﺘﻟا ﺐﻧﺎﳉا ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﺺﳜ و ،يﺮﻈﻨﻟا ﺐﻧﺎﳉ ﺎﻤﻬﻨﻣ ﱐﺎﺜﻟا و لوﻷا ﻞﺼﻔﻟا :ﻲﻠﻳ ﺎﻤﻛ

(13)

V  :لوﻷا ﻞﺼﻔﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا مﻮﻬﻔﻣ :ﺎﻬﻨﻣ ﲔﺜﺤﺒﻣ ﲑﺧﻷا اﺬﻫ لوﺎﻨﺗ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ لﻮﺣ ﺔﻣﺎﻋ ةﺮﻜﻓ ﻢﻀﻳ .ﻪﻴﻓ ةﺮﺛﺆﳌا ﻞﻣاﻮﻌﻟا و ﻪﺘﺳارد و ﻪﻛﻮﻠﺳ و  :ﱐﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ذﺎﲣا مﻮﻬﻔﻣ ﺎﻬﻨﻣ ﲔﺜﺤﺒﻣ ﲑﺧﻷا اﺬﻫ ﰲ قﺮﻄﺗ ﺚﻴﺣ راﺮﻘﻟا ذﺎﲣا لﻮﺣ ﺔﻣﺎﻋ ةﺮﻜﻓ ﻢﻀﻳ .ﻩذﺎﲣا ﰲ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺮﺛأ و راﺮﻘﻟا  :ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻞﺼﻔﻟا ﲣا ﺔﻴﻠﻤﻌﻟ ﺔﻴﻧاﺪﻴﻣ ﺔﺳارد ﻪﻴﻓ ﺖﲤ ـ ﻗ ذﺎ ـ ﻓ ﻪﻴﻠﻋ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺮﺛأ و جﺎﺘﻧﻹا راﺮ ـ ﻲ " ﺔﻳدﺎﺼﺘﻗﻻا ﺔﺴﺳﺆﳌا EDMCO ."

(14)

ﻞﺼﻔﻟا

لوﻷا

ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻟا كﻮﻠﺳ

:ﺪﻴﻬﲤ

-ﻠﺳ ﱪﺘﻌﻳ ـ ﶈا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮ ـ ﺳﺎﺳﻷا رﻮ ـ ﻦﻜﳝ يﺬﻟا رﺎﻴﻌﳌا ﻮﻫ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا نأ ﺚﻴﺣ ،ﺔﻴﻘﻳﻮﺴﺘﻟا ﺔﻴﻠﻤﻌﻠﻟ ﻲ ﻣـ مﺎﻤﺘﻫﻻا نﺈﻓ ﱄﺎﺘﻟ و ،تﺎﻣﺪﳋا و ﻊﻠﺴﻟا ﻞﺸﻓ وأ حﺎﳒ ﻰﻠﻋ ﻢﻜﳊا ﻪﻟﻼﺧ ﻦ نﻮﻜﻳ نأ ﺐﳚ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا اﺬ .لﺎﻤﻋﻷا تﺎﻤﻈﻨﻣ طﺎﺸﻧ رﻮﳏ لﻼﺧ ﻦﻣ دﺪﺟ ءﻼﻤﻋ ﺐﺴﻜﻟ لﺎﻤﻋﻷا تﺎﻤﻈﻨﻣ ﻢﻈﻌﻣ ﻰﻌﺴﺗ ﺚﻴﺣ ﺔﻔﻴﻟﻮﺗ ﻊﻠﺴﻟا تﺎﻣﺪﳋا و ﺎ إ تﺎﻤﻈﻨﳌا ﻩﺬـﻫ ﺎ مﻮﻘﺗ تادﻮﻬﳎ يأ نأ و ،ﻪﺳﺎﺳأ و قﻮﺴﻟا ﺪﻴﺳ ﻞﻴﻤﻌﻟا نأ رﺎﺒﺘﻋ ،ﻢﳍ ﺎﻬﻣﺪﻘﺗ ﱵﻟا و ﻪﺘﺣار ﻞﺟأ ﻦـﻣ نﻮـﻜﺗ ،ﲔﻴﻟﺎﳊا) ءﻼﻤﻌﻟا ءﺎﻤﺘﻧا نوﺪﺒﻓ ،ﺔﻔﻠﺘﺨﳌا ﻪﺗﺎﺒﻏر و ﻪﺗﺎﺟﺎﺣ عﺎﺒﺷإ و ﻪﺗدﺎﻌﺳ ﲔﺒﻘﺗﺮﳌا .دﻮﺟو ﺎﳍ نﻮﻜﻳ ﻦﻠﻓ تﺎﻤﻈﻨﳌا ﻩﺬﳍ ( اﺬـﻫ نﻷ ،كﻮـﻠﺴﻟا اﺬـ ﺔﻘﻠﻌﺘﳌا تﺎﻣﻮﻠﻌﳌا ﻊﻴﲨ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﻦـﻣ ﺪﺑ ﻼﻓ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮـﻠﺳ ﻢﻬﻔﻧ ﻰـﺘﺣ ﻌﳌا ﻦﻣ ﻞﻣﺎﻜﺘﻣ ﻞﻜﻴﻫ ﻦﻋ ةرﺎﺒﻋ ﻮﻫ كﻮﻠﺴﻟا ،كﻮﻠﺴﻟا اﺬﻫ ﺔﺳارﺪﺑ ﺖﻣﺎﻗ ﱵﻟا ﺔﻔﻠﺘﺨﳌا مﻮﻠﻌﻟا كﺎﻨﻫ و تﺎﻣﻮﻠ .ﱁا...دﺎﺼﺘﻗﻻا ،عﺎﻤﺘﺟﻻا ،ﺲﻔﻨﻟا مﻮﻠﻋ ﻲﻫو :ﲔﺜﺤﺒﻣ ﺎﻨﻟوﺎﻨﺗ ﻞﺼﻔﻟا اﺬﻫ ﰲ و  :لوﻷا ﺚﺤﺒﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ  :ﱐﺎﺜﻟا ﺚﺤﺒﳌا .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﺳارد

(15)

ﻞﺼﻔﻟا

لوﻷا

ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻟا كﻮﻠﺳ

2 

:لوﻷا ﺚﺤﺒﳌا

.ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ 

:لوﻷا ﺐﻠﻄﳌا

ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻒﻳﺮﻌﺗ . ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا وأ ﺔﻌﻠﺴﻟا ﻩﺪﻨﻋ ﺮﻘﺘﺴﺗ يﺬـﻟا و ﺔﻣﺪﳋا مﺪﻘﻣ وأ ﺔﻌﻠﺴﻟا ﺞﺘﻨﻣ ﻪﻴﻟإ ﻰﻌﺴﻳ يﺬﻟا فﺪﳍا ﻮـﻫ كﻼﻬﺘﺳﻻا ﺔﻌﻴﺒﻃ ﺐﺴﺣ ﻪﻤﻴﺴﻘﺗ ﻦﻜﳝ ﺚﻴﺣ ،ﻖﻳﻮﺴﺘﻟا لﺎﳎ ﰲ ﻞﻤﻌﻳ ﻦﻣ ﻊﻴﲨ رﺎﻈﻧأ ﻂﳏ ﻮﻫ يأ ،ﺔﻣﺪﳋا ﻲﻘﻠﻳ ﱃإ ،ﺎﻋﻮﻴﺷ ﺮﺜﻛﻷا ﻢﻴﺴﻘﺘﻟا ﻮﻫ و ماﺪﺨﺘﺳﻻا وأ ﻲﻋﺎﻨﺻ يﱰﺸﻣ و ﻲﺋﺎ ﻚﻠﻬﺘﺴﻣ 1 : 01 -:ﻲﺋﺎﻬﻨﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻣ ﻮﻫ ـ ﻓ ﺎﳍﺎﺧدإ وأ ﺎﻬﻌﻴﻨﺼﺗ ﺪﻴﻌﻳ ﻻ يأ ،ﺎﳍ ﻲﺼﺨﺸﻟا ماﺪﺨﺘﺳﻻا ضﺮﻐﺑ ﻊﻠﺴﻟا يﱰﺸﻳ وأ ﲏﺘﻘﻳ ﻦ ـ ﻲ .ﺎﳍ ﻲﺼﺨﺸﻟا ماﺪﺨﺘﺳﻻا ﲑﻏ ﺮﺧآ ماﺪﺨﺘﺳا 02 -:ﻲﻋﺎﻨﺼﻟا يﱰﺸﳌا ﺼﻟا ءاﺰﺟﻷا ﺪﺣأ وأ ﺔﻌﻠﺴﻟا ماﺪﺨﺘﺳا ﺪﻴﻌﻳ ﻦﻣ ﻮﻫ ﺪﺣأ ﺎﻫﱪﺘﻌﻳ ﰒ ،ﺎﻣ ﺔﻤﻈﻨﻣ ﰲ ﺎﻬﻌﻴﻨﺼﺗ ﰎ ﱵﻟا ﺔﻴﻋﺎﻨ ﻢﺘﻳ ،ﺮﺧآ ﺞﺘﻨﻣ ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻠﻟ ىﺮﺧأ ءاﺰﺟأ وأ ىﺮﺧأ ت ﻮﻜﻣ ﺔﻓﺎﺿ ﻪﺘﻤﻈﻨﻣ ﰲ ىﺮﺧأ ﻊﻠﺳ ﻊﻴﻨﺼﺗ تﻼﺧﺪﻣ ﻊﻴﻨﺼﺘﻟ ت ﻮﻜﻣ و رﺎﻴﻏ ﻊﻄﻗ ﺪﻳرﻮﺘﻟ درﻮﻣ ﺔﺋﺎﻣ ﻦﻣ ﺮﺜﻛأ ﻞﺧﺪﻳ ﺎﻴﺣﺄﻓ ،ةرﺎﻴﺳ ﺔﻋﺎﻨﺻ ﻞﺜﻣ ،ﺢﺑر ﻖﻴﻘﲢ و ﻪﻌﻴﺑ ﻴﺴﻟا ﺔﻛﺮﺷ ﰲ ةرﺎﻴﺳ نوﱰﺸﳌا ﻢﻬﻴﻠﻋ ﻖﻠﻄﻳ ﺔﻛﺮﺸﻟا بﺎﺤﺻأ وأ ﻦﻳدرﻮﳌا ءﻻﺆﻫ و ،ﺔﻴﻜﻳﺮﻣﻷا درﻮﻓ ﺔﻛﺮﺷ ﻞﺜﻣ تارﺎ ﺎﻬﻌﻴﻨﺼﺗ وأ ﺎﻬﻌﻴﻤﲡ دﺎﻌﻳ ﰒ ىﺮﺧأ ةﲑﻐﺻ ﻊﻧﺎﺼﻣ ﻦﻣ ت ﻮﻜﳌا ﻩﺬﻫ وأ رﺎﻴﻐﻟا ﻊﻄﻗ نوﱰﺸﻳ ﻦﻳﺬﻟا و ﲔﻴﻋﺎﻨﺼﻟا .ﻲﺋﺎﻬﻨﻟا ﺞﺘﻨﳌا ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻠﻟ ىﺮﺧأ ةﺮﻣ ا و ﲔﻜﻠﻬﺘﺴﳌا طﺎﳕأ ﻒﻠﺘﲣ و ﺎﻬﻨﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ةﺪﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺧﻵ دﺮﻓ ﻦﻣ ءﻼﻤﻌﻟ 2 :  .ﻦﺴﻟا و ﻞﺧﺪﻟا ،ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ىﻮﺘﺴﻣ 1 ،ﻢﻴﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﷲ ﺪﺒﻋ ﺪﻤﳏ ﻖﻳﻮﺴﺘﻟا ةرادإ تﺎﻴﺳﺎﺳأ ، 1999 ص ، 118 . 2 ص ،ﻪﺴﻔﻧ ﻊﺟﺮﳌا ،ﻢﻴﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﷲ ﺪﺒﻋ ﺪﻤﳏ 119 .

(16)

ﻞﺼﻔﻟا

لوﻷا

ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻟا كﻮﻠﺳ

 .تﺎﻫﺎﲡﻻا و لﻮﻴﳌا و ﺔﻴﻌﻓاﺪﻟا  .ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺔﻘﺒﻄﻟا و ﻲﺸﻴﻌﳌا ىﻮﺘﺴﳌا  .دﺪﳉا ﲔﻜﻠﻬﺘﺴﳌا ﻰﻠﻋ ﺎﻫﲑﺛ و ﺔﻴﻌﺟﺮﳌا تﺎﻋﺎﻤﳉا  .ﻪﻛﻼﻬﺘﺳا راﺮﻜﺗ ﻂﳕ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺪﻴﻟﺎﻘﺗ و تادﺎﻋ  ﺔﻴﺌﻴﺒﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟا .(ﺔﻴﻌﻳﺮﺸﺗ ،ﺔﻴﺟﻮﻟﻮﻨﻜﺗ ،ﺔﻴﺳﺎﻴﺳ ،ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟا ،ﺔﻳدﺎﺼﺘﻗا) ﺔﻔﻠﺘﺨﳌا

(17)

ﻞﺼﻔﻟا

لوﻷا

ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻟا كﻮﻠﺳ

4 

:ﱐﺎﺜﻟا ﺐﻠﻄﳌا

.ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﻒﻳﺮﻌﺗ :ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮـﻠﺳ ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻣ ﺔﻋﻮﻤﳎ ـ ﺼﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﳌا داﺮﻓﻷا تﺎﻓﺮﺼﺗ ﻦ ـ ﻠﻋ لﻮﺼﳊ ةﺮﺷﺎﺒﻣ ةرﻮ ـ تﺎﻣﺪﳋا و ﻊﻠﺴﻟا ﻰ ﱵﻟا تاراﺮﻘﻟا ﻚﻟذ ﰲ ﺎﲟ ،ﺎﳍﺎﻤﻌﺘﺳا و تﺎﻓﺮﺼﺘﻟا ﻩﺬﻫ دﺪﲢ و ﻖﺒﺴﺗ 3 . ﻪﻧ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻦﻜﳝ ﺎﻤﻛ 4 : تﺎﻣﺪﳋا و ﻊﻠﺴﻟا ﻰﻠﻋ لﻮﺼﳊ ةﺮﺷﺎﺒﻣ نﻮﻣﻮﻘﻳ ﻦﻳﺬﻟا داﺮﻓﻷا ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﱵﻟا تﺎﻓﺮﺼﺘﻟا ﺔﻋﻮﻤﳎ .ﺎﻫدﺪﲢ و تﺎﻓﺮﺼﺘﻟا ﻩﺬﻫ ﻖﺒﺴﺗ تاراﺮﻗ ﻦﻣ ﻚﻟذ ﻪﻴﻨﻌﻳ ﺎﲟ ﺎ ﺎﻣاﺪﺨﺘﺳا و ﺔﻳدﺎﺼﺘﻗﻻا ﳌا اﺬﻫ ﻦﻣ و ﺔﻤﻴﻠﺴﻟا ﺔﻴﻘﻳﻮﺴﺘﻟا ﺎﻬﻄﻄﺧ ﲏﺒﺗ نأ ﻖﻳﻮﺴﺘﻟا تﺎﻤﻈﻨﻣ ﻒﻠﺘﺨﳌ ﻦﻜﳝ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺴﻟ مﻮﻬﻔ عﺎﺒﺷإ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ءﺎﺿرإ نﻷ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌ أﺪﺒﺗ نأ ﺐﳚ ﺎ أ ﺎﻫرﺎﺒﺘﻋ ،ءﺎﻄﺳﻮﻟا وأ ﲔﺠﺘﻨﳌا ﺮﻈﻧ ﺔﻬﺟو ﻦﻣ ءاﻮﺳ ﻰﻠﻋ ﻊﻘﻳ ﻦﻳﺬﻟا و ﻖﻳﻮﺴﺘﻟا لﺎﺟر دﻮﺟﻮﻟ رﱪﳌا ﱪﺘﻌﺗ ﻪﺗﺎﺟﺎﻴﺘﺣا ﺔﻠﺑﺎﻘﻣ و ﻪﺗﺎﺒﻏر ﻞﻛ ﻰﻠﻋ فﺮﺼﺘﻟا ﺔﻴﻟوﺆﺴﻣ ﻢﻬﻘﺗﺎﻋ .ﺎﻬﻘﻳﻮﺴﺘﺑ نﻮﻣﻮﻘﻳ ﱵﻟا ﻊﻠﺴﻠﻟ ﲔﻠﻤﺘﶈا ﲔﻜﻠﻬﺘﺴﳌ ﻖﻠﻌﺘﻳ ﺎﻣ ﻲﺟرﺎﺧ وأ ﻲﻠﺧاد ﻪﺒﻨﳌ ﻪﺿﺮﻌﺗ ﺔﺠﻴﺘﻧ ﺎﻣ دﺮﻓ ﻪﻜﻠﺴﻳ يﺬﻟا فﺮﺼﺘﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﲑﺒﻌﺘﺑ ﺪﺼﻘﻳ ﺎﻤﻛ .ﺔﻴﺋاﺮﺸﻟا ﻪﺗ ﺎﻜﻣإ ﺐﺴﺣ ﻚﻟذ و ،ﺔﺒﻏر وأ ﺔﺟﺎﺣ ﻪﻳﺪﻟ ﻊﺒﺸﺗ ﺔﻣﺪﺧ وأ ﺔﻌﻠﺴﺑ ﻂﺒﺗﺮﻳ ﺎﻌﻣ ﺎﳘﻼﻛ وأ إ ﺎﻨﻴﻌﻣ ﺎﻛﻮﻠﺳ ﻚﻠﺴﻳ ﻻ ﺪﻗ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا نأ ﻒﻳﺮﻌﺘﻟا اﺬـﻫ ﻦـﻣ ﻆﺣﻼﻳ و وأ ﻲﺟرﺎﺧ ﻪﺒﻨﳌ ضﺮﻌﺗ اذإ ﻻ ﺔﺣوﺮﻄﻣ ﺔﻣﺪﺧ وأ ﺔﻌﻠﺳ ﻩﺎﲡ ﺎﻨﻴﻌﻣ ﺎﻛﻮﻠﺳ ﻚﻠﺳ ﺪﻗ دﺮﻔﻟا ن ﻪﺘﻈﺣﻼﻣ ﺐﳚ ﺎﻣ ﻦﻜﻟ و ،ﺎﻌﻣ ﺎﳘﻼﻛ وأ ﻲﻠﺧاد وأ ﻲﻠﺧاد ﻪﺒﻨﲟ ﻂﺒﺗﺮﻳ ﻼﻌﻓ ﰎ يﺬﻟا ﻪﻛﻮﻠﺳ نأ ﻲﺣﻮﻳ ﻻ ﺪﻗ ﻞﻜﺸﺑ فﺮﺼﺘﻳ ﺪﻗ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا نأ ﻚﻟذ ،لواﺪﺘﻠﻟ ا اﺬﻫ ﰲ و ،ﻩﲑﺴﻔﺗ وأ ﻪﺳﺎﻴﻗ ﻦﻜﳝ ﻲﺟرﺎﺧ مﺪﻋ ﺎﻬﻴﻟإ ﻊﺟﺮﻳ ﱵﻟا بﺎﺒﺳﻷا ﻦﻣ ادﺪﻋ كﺎﻨﻫ نأ لﻮﻘﻟا ﻦﻜﳝ رﺎﻃﻹ ﻲﻠﻳ ﺎﻣ ﺎﻬﳘأ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺴﻟ ﻞﻣﺎﻜﻟا ﻢﻬﻔﻟا 5 : 3 ،ﺪﻋﺎﺴﻟا دﺎﺷر ،ﺮﻳﺪﻘﻟا ﺪﲪ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ نﺎﻤﻋ ،ناﺮﻫز راد ، 1996 ص ، 03 . 4 ،ﻲﺋﺎﻃ نﺎﻄﻠﺳ ﻢﻴﺠﺣ ﻒﺳﻮﻳ يدﺎﺒﻌﻟا س د يزﻮﻓ ﻢﺷﺎﻫ ﺔﻌﺒﻃ ،ﻊﻳزﻮﺘﻟا و ﺮﺸﻨﻠﻟ قارﻮﻟا ﺔﺴﺳﺆﻣ ، ﱃوﻷا 2009 ص ، 97 . 5 ،ﻲﺋﺎﻃ نﺎﻄﻠﺳ ﻢﻴﺠﺣ ﻒﺳﻮﻳ ،ﻖﺑﺎﺴﻟا ﻊﺟﺮﳌا ﺲﻔﻧ ص 100 .

(18)

ﻞﺼﻔﻟا

لوﻷا

ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻟا كﻮﻠﺳ

-.ةﺪﻳﺪﻋ تاﲑﺴﻔﺘﻟ ﻊﻀﳜ اﺪﻘﻌﻣ ﺎﻛﻮﻠﺳ ﻪﻠﻌﳚ ﺎﳑ ﻲﺋاﺮﺸﻟا كﻮﻠﺴﻟا ﻰﻠﻋ ةﺮﺛﺆﳌا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻦﻣ ﲑﺜﻜﻟا ﻞﺧاﺪﺗ -ﱐﺎﺴﻧﻹا كﻮﻠﺴﻟا تاﲑﺴﻔﺘﺑ ﺖﻤﺘﻫا ﱵﻟا ت ﺮﻈﻨﻟا تﺎﻓﻼﺘﺧا .ﻪﺘﺳارد ﺪﻌﺑ ﻖﻠﻌﺘﻳ ﺎﻤﻴﻓ ،نﺮﻘﻟا اﺬﻫ تﺎﻴﻨﻴﺴﲬ ﺮﺧاوأ ﰲ ﺎ مﺎﻤﺘﻫﻻا أﺪﺑ ﺚﻴﲝ ،لﺎﻟﻤﺠا اﺬﻫ ﰲ ﺔﺳارﺪﻠﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟ ﺔﺛاﺪﳊا ﻒﺼﺘﻨﻣ ﰲ ﻲﻋﺎﻨﺼﻟا يﱰﺸﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﺳارﺪﺑ مﺎﻤﺘﻫﻻا أﺪﺑ ﲔﺣ ﰲ ﻲﺋﺎﻬﻨﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌ تﺎﻨﻴﺘﺴﻟا ﺔﺑﻮﻌﺻ كﺎﻨﻫ و لﻮﺻﻮﻟا ﻦﻜﳝ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﺔﻳأ ﻢﻴﻤﻌﺗ ﻦﻜﳝ ﻻ ﺎﻤﻛ ،ﻲـﺋﺎﻬﻨﻟا يﱰﺸﳌا كﻮﻠﺳ ﺔﺳارﺪﻟ ﺎﻬﻴﻠﻋ دﺎﻤﺘﻋﻻا ﻦـﻜﳝ ﺪﻋاﻮﻗ ﻊﺿو ﻲـﻓ .تﺎﺳارﺪﻟا ﻩﺬﻫ نﺄﺸﺑ ﺎﻬﻴﻟإ

(19)

ﻞﺼﻔﻟا

لوﻷا

ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻟا كﻮﻠﺳ

6 

ﺐﻠﻄﳌا

ﺚﻟﺎﺜﻟا

:

.ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﻰﻠﻋ ﺮﺛﺆﺗ ﱵﻟا تاﺮﺛﺆﳌا ﻴﻓ ﺶﻴﻌﻳ ﱵﻟا ﺔﺌﻴﺒﻟا نأ ﻪﻴﻓ ﻚﺷ ﻻ ﺎﳑ و ،ﺔﻣﺎﻋ ﺔﻔﺼﺑ ﲔﻜﻠﻬﺘﺴﳌا داﺮﻓﻷا كﻮﻠﺳ ﻰـﻠﻋ ﺮﺛﺆﺗ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺎﻬ :ﻲﻠﻳ ﺎﻤﻴﻓ ﺔﻴﺌﻴﺒﻟا تاﺮﺛﺆﳌا نﻮﻜﺘﺗ و ،ﺔﺌﻴﺒﻟا ﺲﻔﻧ ﰲ ﻪﻌﻣ نﻮﺸﻴﻌﻳ ﻦﻳﺬﻟا 3 -1 -ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تاﺮﺛﺆﳌا 6 : و ﺔﻳدﺎـﳌا ﻪﺗﺎﺟﺎﺣ عﺎﺒﺷإ ﻲـﻓ ﺎﻬﻣﺪﺨﺘﺴﻳ و ﺎ ﺮﺛﺄﺘﻳ ﺔﻨﻴﻌﻣ ةﺮـﺳأ ﻲـﻓ ﻪﺘﻟﻮﻔﻃ ﺔﻳاﺪﺑ ﺬﻨﻣ دﺮﻔﻟا ﺄﺸﻨﻳ ﻲـﻓ ﻞﺧﺪﻳ ﱪﻜﻳ نأ ﺪـﻌﺑ و ،ﻪﻨﻳﻮﻜﺗ و دﺮﻔﻟا ءﺎﻨﺑ ﻲـﻓ ﻰـﻟوﻷا ةﺪـﺣﻮﻟا ﺔﺑﺎﺜﲟ ةﺮـﺳﻷا ﱪﺘﻌﺗ ﻚﻟﺬﺑو ،ﺔﻴﺟﻮﻟﻮﻜﻴﺴﻟا ﻠﻟا ﺔﻋﻮﻤﳎ :ﻞـﺜﻣ ،ةﺮﺳﻷا ﲑﻏ ةﺪﻳﺪﺟ تﺎﻋﻮﻤﳎ ﺔﻳﻮﻀﻋ ﻢﻠﻌﺘﻴﻓ ءﺎﻗﺪﺻﻷا و يداﻮﻨﻟا و ﺔﻴﺳرﺪﳌا تﺎـﻋﻮﻤﻟﻤﺠا و ﺐﻌ ﻪﻌﻗﻮﻣ ﺐﺴﺣ ﺎﻬﻴﻓ دﺮﻓ ﻞﻛ ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﻟﻤﺠا ءﺎﻀﻋأ ﺎﻬﻌﻗﻮﺘﻳ ﱵﻟا قﻮﻘﳊا و تﺎﺒﺟاﻮﻟا ،ءﺎﺒﻋﻷا) راودﻷا ﺔﻴﳘأ ﻢﻬﻨﻣ و ،(ﺔﻋﻮﻤﻟﻤﺠا ءﺎﻀﻋأ ﻲـﻗﺎﺒﺑ ﺔﻧرﺎﻘﻣ ﻲـﺒﺴﻨﻟا ﻪﻌﺿﻮﻣ) ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺰﻛﺮﳌا ﺔﻴﳘأ ﺎﻀﻳأ و ،(تﺎﺒﺟاﻮﻟا ﻩﺬﻫ ﰲ ﱯﺴﻨﻟا ءﺎﻨﺑ ﰲ ﻚﻟﺬﻛ و ﻞﻔﻄﻟا ﺔﻄﺸﻧأ ﻲـﻓ ﺮﺛﺆﻳ ﺎﳘﻼﻛ و ﻲﲰر ﲑﻏ ﺮﺧﻵا و ﺔﻴﲰﺮﻟا ﺔﻔﺼﻟا ﺬﺧ تﺎﻋﻮﻤﻟﻤﺠا ﻩﺬـﻫ ﺾﻌﺑ .ﻲﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺰﻛﺮﳌا و راودﻷا ةﺮﻜﻓ ﻟا * :ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﺎﻘﺒﻄ ﺔﻋﻮﻤﳎ دﻮﺟو ﻦﻣ ﺪﺑ ﻼﻓ ةﺪﺋﺎﺴﻟا ﺔﻴﻃاﺮﻘﳝﺪﻟا و ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ةروﺎﺴﳌا ﺔﺟرد ﺖﻧﺎﻛ ﺎﻤﻠﻛ ﺑ ﻞﻛ ﰲ ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟا تﺎﻘﺒﻃ ﺔﻔﻠﺘﺨﳌا ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟﻻا تﺎﻘﺒﻄﻟا ﰲ ﺔﻳﻮﻀﻌﻟا ﺬﺨﺘﺗ و ،ﺔﻴﻃاﺮﻘﳝﺪﻟا لوﺪﻟا قﺮﻋا ﰲ دﻼ دﻮﺟو سﺎﺳأ ﻞﺧﺪﻟا ﱪﺘﻌﻳ ﻻ و ،ﻦﻜﺴﻟا ﺔﻘﻄﻨﻣ و ةﺮﺳﻷا ﺦﻳر ،ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ،ﻞﺧﺪﻟا رﺪﺼﻣ ،ﺔﻨﻬﳌا ﺎﻬﻨﻣ ﺔﻔﻠﺘﳐ ﺲﺳأ ﻟ و ﺔﻌﻣﺎﳉا ذﺎﺘﺳأ ﲑﺜﻜﺑ قﻮﻔﻳ ﻞﺧد ﻰﻠﻋ ﺮﻫﺎﻣ ﻞﻣﺎﻋ ﻞﺼﳛ ﺪﻘﻓ ﺾﻌﺒﻟا ﺪﻘﺘﻌﻳ ﺎﻤﻛ تﺎﻘﺒﻄﻟا ﻲﺋاﺮﺸﻟا ﻪﻛﻮﻠﺳ ﻦﻜ فﻼﺘﺧﻻ اﺮﻈﻧ ﻒﻠﺘﳜ ﻲﺋاﺮﺸﻟا ﻢﻬﻛﻮﻠﺳ ﻦﻜﻟ ﺪﺣاو ﻞﺧد تﺎﻋﻮﻤﳎ ﰲ داﺮﻓﻷا ﻊﻘﻳ ﺪﻗ و ،ﻪﻨﻋ اﲑﺜﻛ ﻒﻠﺘﺨﻴﺳ ﻊﻠﺴﻟا لﺎﻤﻌﺘﺳﻻ ﺔﺒﺴﻨﻟ لﺎﳊا ﻚﻟﺬﻛ و ﺔﻴﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﻢ ﺎﻘﺒﻃ .تاﱰﺸﳌا 6 ،يدﺎﺒﻌﻟا س د يزﻮﻓ ﻢﺷﺎﻫ .د ،ﻲﺋﺎﻄﻟا نﺎﻄﻠﺳ ﻢﻴﺠﺣ ﻒﺳﻮﻳ نﻮﺑﺰﻟا تﺎﻗﻼﻋ ةرادإ ﺮﺸﻨﻠﻟ قارﻮﻟا ﺔﺴﺳﺆﻣ ، ﱃوﻷا ﺔﻌﺒﻄﻟا ،ﻊﻳزﻮﺘﻟا و 2009 ص 97 .



:ﻊﺑاﺮﻟا ﺐﻠﻄﳌا

.ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻠﻟ ﻲﻛﻼﻬﺘﺳﻻا ﻂﻤﻨﻟا ﻰﻠﻋ ةﺮﺛﺆﳌا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﰲ ﻞﺜﻤﺘﺗ ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻠﻟ ﻲﻛﻼﻬﺘﺳﻻا ﻂﻤﻨﻟا ﻰﻠﻋ ةﺮﺛﺆﻣ ﺮﺻﺎﻨﻋ كﺎﻨﻫ نأ ﺢﻀﺘﻳ 9 : 1 - .ﻪﺗاذ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌ ﻖﻠﻌﺘﺗ ﺮﺻﺎﻨﻋ 2 - .ﺔﺌﻴﺒﻟ ﻖﻠﻌﺘﺗ ﺮﺻﺎﻨﻋ :ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻩﺬﳍ حﺮﺷ ﻲﻠﻳ ﺎﻤﻴﻓ و  :ﻚﻠﻬﺘﺴﳌ ﺔﻘﻠﻌﺘﳌا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا :ﰲ ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻩﺬﻫ ﻞﺜﻤﺘﺗ 01 - :ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ىﻮﺘﺴﻣ ﺔﻤﻛاﱰﻣ تاﱪﺧ بﺎﺴﺘﻛا ﻦﻣ ﺞﺘﻨﻳ و ،ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا كﻮﻠﺳ ﰲ ﺚﲝ يﺬﻟا و ﱯﺴﻨﻟا ﲑﺴﻔﺘﻟا ﱃإ يدﺆﻳ ﻮﻫ و ةدﻮﺟ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﻰﻠﻋ ﻪﺗرﺪﻗ ﻞﺜﻣ ﻲﺿﺎﳌا ﰲ ﺔ ﺎﺸﻣ ﻒﻗاﻮﻣ ﻦﻣ تاﱪﳋا ﻩﺬﻫ ﺖﻧﻮﻜﺗ و ،ﺐﻳرﺪﺘﻟا و ﻢﻴﻠﻌﺘﻟا ﺔﺠﻴﺘﻧ .ﺎﻬﺘﻛرﺎﻣ و ﺔﻌﻠﺴﻟا 02 - :ﺔﻴﺼﺨﺸﻟا ﻦـﻣ ﺞﺘﻨﺗ ﱵـﻟا ةﺮﻫﺎﻈﻟا ﲑﻏ و ةﺮﻫﺎﻈﻟا تﺎﻓﺮﺼﺘﻟا و ﻞـﻣاﻮﻌﻟا ﻦـﻣ ﺔﻋﻮﻤﳎ ﺎﻨﻫ ﺔﻴﺼﺨﺸﻟ ﺪﺼﻘﻳ و .ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻠﻟ ﻲﻛﻼﻬﺘﺳﻻا فﺮﺼﺘﻟا ﻰﻠﻋ ﲑﺛ ﺎﳍ نﻮﻜﻳ و ﺔﺒﺴﺘﻜﻣ وأ ﺔﺛورﻮﻣ ﻞﻣاﻮﻌﻟ ﺔﺠﻴﺘﻧ ﺎﻣإ نﻮﻜﺗ و ،ﺺﺨﺸﻟا 03 - :دﺮﻔﻟا ﻞﺧد ىﻮﺘﺴﻣ .ﻞﺧﺪﻟا اﺬﻫ ﺐﺴﺣ ﻪﻛﻼﻬﺘﺳا و دﺮﻔﻟا قﺎﻔﻧإ ﻢﺠﺣ ﻒﻠﺘﳜ ﱄﺎﺘﻟ و ﺮﺧﻵ دﺮﻓ ﻦﻣ ﻒﻠﺘﳜ و 04 - :دﺮﻔﻟا تﺎﺟﺎﺣ ﻢﻠﺳ ﺐﻴﺗﺮﺗ 05 - :كاردﻹا .ﻪﺘﺌﻴﺑ و ﻪﺘﻴﺼﺨﺷ ﺐﺴﺣ ﺮﺧﻵ دﺮﻓ ﻦﻣ ﺮﺧﻵ دﺮﻓ ﻦﻣ ﻒﻠﺘﳜ يﺬﻟا و 9 ص ،ﻖﺑﺎﺴﻟا ﻊﺟﺮﳌا ﺲﻔﻧ ،ﺮﻤﻋ ﻲﻠﻋ ﻦﳝأ 103 .

(31)

ﻞﺼﻔﻟا

لوﻷا

ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻟا كﻮﻠﺳ

18 06 - :دﺮﻔﻟا تﺎﻌﻠﻄﺗ ىﻮﺘﺴﻣ ﺴﺣ و ،ﻢﻬﻠﺧد ىﻮﺘﺴﻣ ﺐﺴﺣ ﻢ ﺎﻌﻠﻄﺗ ﰲ ﺎﻀﻳأ نﻮﻔﻠﺘﳜ داﺮﻓﻷﺎﻓ ﺔﻘﻄﻨﳌا ﺐ .ﺎﻤﺋاد ﻒﻠﺘﳐ ﺮﻬﻈﲟ ةﺮﻫﺎﻈﺘﻟا و ﺔﻄﻠﺴﻟا و ذﻮﻔﻨﻟا ﺐﺴﺣ و ﺎﻬﻴﻓ نﻮﺸﻴﻌﻳ ﱵﻟا  :ﺔﺌﻴﺒﻟ ﺔﻘﻠﻌﺘﳌا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻲﻠﻳﺎﻣ ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻩﺬﻫ ﻞﻤﺸﺗ و 10 : 01 - .ﻚﻠﻬﺘﺴﳌ ﺔﻄﻴﶈا ﺔﺌﻴﺒﻟا ﰲ ةﺪﺋﺎﺴﻟا ﺔﻴﻛﻼﻬﺘﺳﻻا ﺔﻓﺎﻘﺜﻟا 02 - .ﺔﺛراﻮﺘﳌا ﺪﻴﻟﺎﻘﺘﻟا و تادﺎﻌﻟا 03 - .ﲔﻜﻠﻬﺘﺴﳌا تﺎﻘﺒﻃ ﺾﻌﺑ ﻢﻋد ﰲ ﺔﻣﻮﻜﳊا ﻞﺧﺪﺗ ىﺪﻣ و رﺎﻌﺳﻸﻟ ﻲﻣﻮﻜﳊا ﻢﻋﺪﻟا 04 - .ىﺮﺧأ ﻦﻛﺎﻣأ ﻦﻣ ﺎﻫداﲑﺘﺳا ﻰﻠﻋ دﺎﻤﺘﻋﻻا نود يرﻮﻓ ﻞﻜﺸﺑ و تﺎﻣﺪﳋا و ﻊﻠﺴﻟا ﻞﻛ ﺮﻓاﻮﺗ ىﺪﻣ :ﻂﳕ ﻞﻛ ﻊﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﺔﻴﻔﻴﻛ و ﲔﻜﻠﻬﺘﺴﳌا طﺎﳕأ ﺾﻌﺑ ﱄﺎﺘﻟا لوﺪﳉا ﺢﺿﻮﻳ و ﻢﻗر لوﺪﺟ ) 1 -1 (: ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا طﺎﳕأ . 10 ص ،ﻖﺑﺎﺴﻟا ﻊﺟﺮﳌا ﺲﻔﻧ ،ﺮﻤﻋ ﻲﻠﻋ ﻦﳝأ 105 .

(32)

ﻞﺼﻔﻟا

لوﻷا

ﻚﻠﻬﺘﺴﻤﻟا كﻮﻠﺳ

ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻂﳕ ﻂﳕ ﻞﻛ ﺺﺋﺎﺼﺧ ﻲﻛﻮﻠﺴﻟا ﻂﻤﻨﻟا اﺬﻫ ﻊﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﺔﻴﻔﻴﻛ ﱐﻼﻘﻌﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺰﻴﻴﲤ و ﺔﻴﺋاﺮﺸﻟا تاراﺮﻘﻟا ذﺎﲣا ﰲ ﻞﻗﺎﻋ و ئدﺎﻫ .رﺎﻌﺳﻷا و تﺎﻣﺪﳋا و ﻊﻠﺴﻟا ﻪﻋاﺪﺧ مﺪـﻋ و ﺔﻴﻧﻼﻘﻌﺑ ﻪﺘﺒﻃﺎﳐ و ﻪﻌﻣ ثﺪﺤﺘﻟا ﻲـﻓ ةدﻮﺟﻮﻣ ﲑﻏ تاﺰﻴﳑ رﺎﻬﻇإ ﺔﻟوﺎﳏ وأ وأ ﻊﻠﺴﻟا .ﻪﻟ ضﺮﻌﺗ ﱵﻟا تﺎﻣﺪﳋا ﻊﻓﺪﻨﳌا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا و ﺔـﻋﺮﺴﺑ ﺎﻫﲑﻏ وأ ﺔﻴﺋاﺮﺸﻟا ﻪﺗاراﺮﻗ ﻞـﻛ ﺬﺧ ﻰﻠﻋ ﺎﻤﺋاد مﺪﻨﻳ و ﻪﻠﺑﺎﻘﻳ ﺮﺠﺘﻣ لوأ ﻦـﻣ يﱰﺸﻳ .ﺔﻴﺋاﺮﺸﻟا ﻪﺗاراﺮﻗ ﻢﻈﻌﻣ ﻪﺗﺎﺒﻏر ﻊﺒﺸﺗ ﱵﻟا و ﻪﻟ ﺔﻌﻠﺳ ﻞﻀﻓأ ضﺮﻋ ﺔﻟوﺎﳏ و ﻪﺟاﺮﺣإ مﺪﻋ و ﺔﻌﻠﺴﻟا ﻰﻠﻋ لﻮﺼﳊا ﰲ ﺔﻌﻳﺮﺴﻟا ﲑﻴﻐﺗ ﻞﺒﻘﺗ .ﺎﻫﲑﻴﻐﺗ ﺔﻟوﺎﳏ ﺪﻨﻋ ﻪﻟ ﻊﻠﺴﻟا ﺾﻌﺑ ددﱰﳌا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺔﻌﻠﺳ يﱰﺸﻳ ﺪﻗ و ددﱰﻟا ﲑﺜﻛو ،ﺔﻋﺮﺴﺑ يﱰﺸﻳ ﻻ وأ ﺎﻫﲑﻴﻐﺘﻟ ىﺮﺧأ ةﺮﻣ دﻮﻌﻳ ﰒ ﺎﳍاﺪﺑﻹ دﻮﻌﻳ ﰒ .ﺎﻬﻨﲦ دادﱰﺳا ﻪﻌﻴﺟﺮﺗ و ﻪﺗﺎﺒﻠﻃ ةﺮﺜﻛ و ددﱰﻟا ﻰﻠﻋ ﱪﺼﻟا ﺔﻟوﺎﳏ و ﻊﻠﺴﻟا تاﺰﻴﻤﲟ ﻪﻋﺎﻨﻗإ و ت ﱰﺸﻤﻠﻟ .ﻪﺋﺎﺿرإ ﺚﻳﱰﳌا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻳ و ﺔﻴﺋاﺮﺸﻟا ﻪﺗاراﺮﻗ ﻢﻈﻌﻣ ﻲـﻓ ﺚﻳﱰﻳ .ﺮﻌﺳ و ةدﻮﺟ ﺎﻬﻠﻀﻓأ ﱃإ لﻮﺻﻮﻠﻟ ةﲑﺜﻛ ﻞﺋاﺪﺑ .ﺎﻫﺮﻌﺳ و ﺎ دﻮﺟ و ﺔﻌﻠﺴﻟ ﻪﻋﺎﻨﻗإ ﻞﻫﺎﳉا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺔﻌﻠﺴﻟا تاﺰﻴﳑ وأ تﺎﻴﻧﺎﻜﻣإ ﻦﻋ ءﻲﺷ يأ ﻢﻠﻌﻳ ﻻ وأ ﻖﻴﻠﻌﺘﻠﻟ ﺎﻬﻳﱰﺸﻳ ﺪﻗ ﺎﳕإ و عﺎﺒﺗﻹ ﻚﻠﲤ ﺔﻳاﻮﻫ .ﺮﺧﺎﻔﺘﻠﻟ ﺔﻌﻠﺴﻟا ﻩﺬﻫ ﻖﻓاﻮﺘﻟا ﺔﻟوﺎﳏ و ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا اﺬﻫ ىﻮﺘﺴﻣ ﱃإ لوﺰﻨﻟا ﺔﻌﻠﺴﻟا تاﺰﻴﻤﲟ ﻪﻋﺎﻨﻗإ و ﻊﻴﺒﻟا ﺔﻴﻠﻤﻋ مﺎﲤإ و ﻪﻌﻣ .ﺔﻣﺪﳋا وأ ر ﺮﺜﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻲـﻓ يﺮـﺘﺸﻳ ﻻ اﲑﺜﻛ و ةﺪﺋﺎﻓ نوﺪﺑ مﻼﻜﻟا ﲑﺜﻛ .ﺔﻳﺎﻬﻨﻟا ﻖﻓاﻮﺘﻟا و ﻪﻟ تﺎـﺼﻧﻹا ﺔﻟوﺎﳏ و مﺎﺘﻟا ءوﺪﳍا ﻪﻌﻣ .ﺔﻴﻌﻴﺒﻟا ﺔﻔﺼﻟا ﻢﺘﺗ ﱴﺣ ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﺖﻣﺎﺼﻟا ﲑﻏ و ةدوﺪﳏ و ةﺪﺣاو ﺔﻤﻠﻛ ىﻮﺳ ﻢﻠﻜﺘﻳ ﻻ ءاﺮﺸﻟا مﺎﲤﻹ ﻪﻌﻣ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟا ﺐﻌﺻ و شﻮﺸﺑ ﺔﻟوﺎﳏ و ﻪﻟ ﺔﻌﻠﺳ ﻞﻀﻓأ ضﺮﻋ دﺎﳚإ ﺚﻳﺪﺣ يأر .ﻪﻟ ﻊﻴﺒﻟا مﺎﲤإ و حﺎﺠﻨﻟ ﻪﻴﻓ راﻮﳊا ﻪﻌﻣ لدﺎﺒﺘﻳ شﻮﺸﺒﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻟا ﺐﻠﻄﻳ كﻮﺤﺿ و ﻞﺋﺎﻔﺘﻣ ﻪﺟﻮﻟا شﻮﺸﺑ ﰲ ﺔﻌﻠﺴ .ﺔﻣﺎﺴﺘﺑا و لؤﺎﻔﺗ و ﻪـﻟ ﻊـﻠﺴﻟا ﻒﻠﺘﳐ ضﺮـﻋ و ﺔـﻣﺎﺴﺘﺑﻻا ﻪﺘﻟدﺎﺒﻣ .ةراﺮﲝ ﻪﻋادو و ﻩءﺎﺿرإ ﺔﻟوﺎﳏ لدﺎﻟﻤﺠا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا رﺎﻬﻇإ لوﺎﳛ و ﺔﻌﻠﺴﻟا تاﺰﻴﳑ لﻮﺣ لاﺪﳉا ﲑﺜﻛ .ﺔﻳﺎﻬﻨﻟا ﻲـﻓ يﱰﺸﻳ ﻻ اﲑﺜﻛ و ﺎ بﻮﻴﻋ يأ ﺔﻣﺪﳋا وأ ﺔﻌﻠﺴﻟا ﻦﻋ ﺔﻠﻣﺎﻛ ﻖﺋﺎﻘﳊا رﺎﻬﻇإ ﺔﻟوﺎﳏ و و ﻪﺴﻔﻨﺑ راﺮـﻘﻟا ﺬﺧ ﻪﻛﺮﺗ ﻢـﺛ ﺎ اﺰﻴﻤﲟ ﻪﻋﺎﻨﻗإ .ﻪﻴﻠﻋ حﺎﳊﻹا مﺪﻋ ﺐﻴﻄﻟا ﻚﻠﻬﺘﺴﳌا ﻦﻣ ﱏدﻷا ﺪﳊا ﺐﻠﻄﻳ و ﻂﻴﺴﺑ و ﺐﻴﻃ اذإ ﻪﻟ ﻢﺼﺧ ﻞـﻤﻋ ﺔﻟوﺎﳏ و ﻪﻟ ﺔﻌﻠﺳ ﻞﻀﻓأ ضﺮـﻋ