منهجية تحديد نوع وحجم العينة في البحوث العلمية

280 فر ود / MÂAREF Revue académique

فر ) ود ( ا : د ا م MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques

ا ث ا ا و ع

د زر  د ة ةر  : ا إ ا ا ا ا ا ار ا ه ف ع د أ ا ع و ر ا را ، ا ث ا ا و إ ا ا ، ار ا ف : و تا ا ر ا نإ و ، ا و ع ا أو ، ار ا ه ل ،ة ا) ا ا ت ا و ت أ ك نأ إ ار ا ، ا ، ا ، ا) ا ا ت او ،( ا ة ، ا ، ا ا : أ ا ة ا ع ر ا نأ ،( د ا أ ، ار ة ا ا ا ، ار ا ا ا ،سور ا و ا ا : و أ ك ا و ا او ( ا ، ا ) ن ا ا ا ت : ا ت ا ، ا ا ا ، ا ا ا ، ار ا ، ا ا ق ا ، ا ق ا ، ا Abstract:

This paper aims to clarify the scientific methodology to follow in determining the type and size of the sample in the scientific research, where a decision is to choose the size and type of sample which is the most important determinant of the accuracy of the results obtained. The results show that there are two basic types of samples, the nonrandom sampling (Accidental, Purposive, Quota, snowball), and random sampling (simple, systematic, stratified, cluster), and several factors influence in the choice of the type of sample including: Population characteristics, the required

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 أ ذ – أ - ة ا – ساد  ة ةذ أ – أ - ة ا – ساد

accuracy of the study, study's available budget. There are two basic methods in determining the sample size, namely: the experimental method it is valid for determining the sample size of any kind (random, non-random) and the statistical method which is specific to only the random sampling.

Key words: sample, Population, random sampling, nonrandom

sampling, sampling size, experimental method, statistical method.

: ا ا د ا ا ا ارد ن ا ، ا ا ا ذو ،ن ا ، ا ، ا ، ا : أ ا ب أ يأ د ا ن و ، ار ز ا ت ا ل ا ف ار ا ف ا ا و ، ث ا ت ا و د ا ا ا ن ،ر ا ا ب ا ن و إ ، ر أ دو د ر ا و ،( ا ا) ار ا تاد ا اد ا ا ا ر ا و ،( ا) ا تاد ، و ا او ا ا أ ، ا ة ا ا إ إ ث ا ا ا تاد ارد ا عا أ م أ ، ارد ا د ا را ا ذ ا و هر ا و ،؟ر ع يأ ،ه أ ة ،ت ا ة ع ر ا و ،؟ ار و ي او ؟ ا ا ار ا إ ل ا نأ ،ت ا ة ا د ا ث ا ا نإ نو ا ا ،ةر ا ا و ع أ عا أ ( ا ، ا )ت ا – ا ر ى ا هار ا ت و أو ، ا ق نو أ ، ار ا د ا ا ا ن إ ار ا ه ل و ع ا ا ا : ا ا ا ل ذو ، ا ث ا ا و ،؟ ار ر ا ا ا ا ل ذو : ا

ا أو ت ا وأ و ع ةد ا ا ا ا : ا أو ت ا وأ ا ا ا ا ض ا ا ا ت ا عا أ أ ا و ،ت 1 . :ت ا أ ت ا ق ا ا ار و اذ ح ،ت ا تاذ إ ء ا ت أ . :ت تاذ ت ت ت ك :  : ا ، ا ع ة ا ا تاد ا " " ت ا ب ا أ وأ ك و 1  :( ا ر إ) ا ر إ و " ي " أ را وأ نود ، ا 2  : ا ( ا) ا " ء ا نود ا ارد " 3  : ا " ا تا أ " 4  " :ةد ا " ا هر ا ي ا ا أ 5 ب . : ا م ق د ا تار أ ز ، ا ا ارد ا  ": ا ا م ا ا ا أ ا ف " ا ار ا ن ، ارد 6 ، يأ ا نأ ا ل ي ا ء ا و ، ا ء ور ا ا ا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ، ردإ ن ا ،ضو ا ر او او س ا أ : ا ث ، ا را ا ، 2003 ص ، 438 2 ، أ د ، ا ، ا ث ، ا را ا ، ، ر ا 1998 ، ص 147 3 ، ا ض ، أ أ ، ا إ و ل ا ا ت أ ، د او راد او ا م ا و ،م ز ،ندر ا ،ن 2010 4 ا ح ا ، ، ا ا : ا ا ، او راد ،ندر ا ، ن 2001 ص ، 185 5 ن ا 6 ، ا ن ، ، ا ا أ ط ،لو ا ب ا 2 نا د، ا ا ،ن ، ، ا ت ا 2009 ص ، 128

 : ا ا د ا تار (ب ا)تار ا ا ك ( ا) ا ء ر ا ل م ا إ ا ا و ، ا ارد ل 1 :  إ م ذو ، ا ار ا ءا إ ؛ ا ة ة ارد ، ور ا ا  ، ا ا ر ذو ، ا إ م ؛  ، ا ا رد د و ن ا مد ؛م ا ن م ا ن  ا ارد ي ا او او ا ع را أ ارد ت ا ب أ ا د ا تار ا نإ ار م ا نأ ن ذ ، و : أ د ا ا ذ ن نأ ا نأ إ ، ل د و ،ةد ا ِ ر ا أ ز و ، إ ا ا د ب ا و ع ر ا ل ّ إ ن ا و ، ا ار ا 2 . :ت ا عا أ ت ا نأ ا ى م ا ك : و أ إ أ . :( ا) ا ا ت ا ا ا ت ا أ نإ ،ةر ا ا ن ن ا و ص ا و ، و ن ا ر ل ا آ ِ ا 2 د ى ا ا ا ا و ، ا و ، ا ا ا ر ا ا نأ نو أ ا ا ا جر و : عا أ ة ا  : ا ا ا ا تاد ا ا ر ا أ و ن اذ ،ر ا ل ا ا ن ) ا N ) ا يأ ر ا ل ا ن ( 1/N ر ا و ،( إ ن و ا ة ا ا ةد ا ع رإ نأ

_{ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ}

و ،ع ر 1 ا ح ا ص ،ه ذ ، 189 2 ،م ا د ن ر ، او ا ا ث ، ا ا ، ،ةر ا 2006 ، ص 223

نأ ،ع رإ نو ن نأ وأ ،ا و و ة نأ و ى أ ة ر ا ا ةد ا 1  : ا ا ا ا أ ا ا ا ا ب ما ا و ،ةر ا ا و تاءا إ ا ت ا و ، ا ا دا ا لوا وأ قر ا ت ت ا ،ما ا و ا ا ا ت ا ا ة 2  : ا ا ا ا ، ا ا ةء أ ا ا و ، ا ءا أ ارد ا رو و ا ا ة ت ا 3 ا ر ا ع ا ا وو ، نِّ ،ت إ ا ل و ، ر ا  : د ا ا ا ا إ ار ا و ر ، ا ا ل ا و ( )ت ا ر ا ت ا ، ا و ،ةد ا ا تا و إ ل ا إ ا و ،ى أ ت ل ا ر إ ط ت ا ع ا ا نأ إ ر إ و ، ا ا ا ت م 4 ض ا ا و أ ع ك أ ، ا ا ت ا عا إ ب و ا و ع نأ ،ت ا ع : ا لو ا ل ر لو ا 1 : ا ا ت ا عا أ ر وو ا ا ردو ا ا ما ا ا ا ب ا 1 . ا : ا ا ا ، م ة ج ما ا و ار إ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ، ا د ، ا ل د ،ت ا و ا ا أو ، ا راد ،ندر ا ،ن 2008 ص ، 157 ف ، 2 ص ،ه ذ ، ردإ ن ا 461 3 ، ا ر ، ا ا ت أ ،ة ا راد ،ندر ا ،ن 2007 ص ، 169 4 ص ص ،ه ذ ، ردإ ن ا 463 -464 ف ،

ء إ ، ر ا ر إ تاد ر ا ا ا ا ن ا و ، ا ا و ار ا أو ا ء أ عا ا أ ،ى ا اذإ ا ة تاد ا 2 . ا : ا ا ا ا ر ا تاد ا ر إ تاد ا ر ا ا را ، ما ا ا ت ا ة طا ا ا ر ا و تاد ا ن اذإ ز ا ر إ ذ ن ا ف ا و 3 . ا : ا ا ا ا ت إ ر ا ، ما ا اذإ ا ن ، ا ت ا تا ر و ت ج اوو د ا اذإ ، ا ن ة 4 . ا ا : د ت إ ا ،ت رد ة ما ا ت ا تاد ةر ا ، م تاد اذإ ز ا ا ة ا اذإ ةد و و ا ، تا ا تا و ة ا ء أ ن نأ و ا ا ا و :ر ا ، ا د ، ا ل د : د و ا ا أو ،ت ا ، ا راد ،ندر ا ،ن 2008 ص، 170 ، ا ح ا و ، ا ، ا ا : ا ، او راد ،ندر ا ، ن 2001 ص ، 203 ف ب . :( ا ) ا ا ت ا ت ا ما ا نإ ا ا و ن ، ةر ا ا ا ذو ،ن نو ا تاد ا ع ا ، ا ر إ م : أ ب أ ة ار

ن و ، ا ا ت ا آ ع و ، ا عا أ ة و ،و ةر ا ا ا ر ل ا :  ا ا :(ل ا )ة ا تاد ر ا ة ا ا و ا و ، ل ا ا او ،( د ) ا ا نأ و ا 1 ة ا ا م و ، ف ا ا ث ا ةر ت ا إ أ ا و ، و ا 2 :  ؛ ا د رد طا ا م م  تاد ا ل ا ض او او ؛ ا ت ا و ، ا  ن ا ا ر ا ت ُ  :( د ا) ا ا ت ل ا ا م ا ن وأ ، إ ،ت ا ةرد ةد تا ا ء ا تا و ر ا ، ا و ا سر ي ا ع ا 3 ؛  ا : ا ا ا ا ا ت ا عا أ أ و تاد م د و س أ م و ، ا ث ا ا ا م نأ ا ، ا ا ت إ ا و ، ا ر ا ا د و ا ، ا 4 ، ا ن ا تاد ر ا نأ ةر ا -ا ل -ا ا -؛  : ا ة ب او ، ا وأ ا أ و ل ا م ا و ص ا د ، ا آ ص ء أ ذ ا ء ا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ، ا ار ،ر ا ،ر ا ر ا ا أ ، ،ندر ا،ن ، ا راد 2009 ص ، 100 2 ص ص ،ه ذ ، أ د ، ا 154 -155 3 ص ص ،ه ذ ،نو آو ،ر ا 100 -101 4 ص ،ه ذ ،م ا د ن ر 241

ف د ا ا إ ل ا ا و ، ث ا ا ا 1 إ ا نأ ا ا ت ا ضا ا ل ر نأ أ ، د أو أ ذ ا ا ت ا ما ا ر و ،ب او ا او ا ا ا ت ا عا أ : ا لو ا م ر لو ا 2 ا ا ت ا عا أ ر : وو ا ا ردو ا ا ما ا ا ا ب ا 1 . ا ر :ة ا ا تاد ،ء ا بر ا ،ا م ت ار ا ن و ، ا ا ما ا او ا و ء ض ا ء أو ا ا ، ا ار ا ا 2 . ا ر ا : ا اد ن ا را إ ه ت ا تاد ا ، م و ا ة ا ا تاد ا ى ن اذإ ة ة ا ت ل ا ة و د ء ض ا ا ا 3 . ا ر ا : ا اد و ا و ا ، ن م ا ت و ا ر ا ا م و ا ا د أ ا ا ا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ص ،ﻩﺮﻛذ ﻖﺒﺳ ﻊﺟﺮﻣ ،ﻦﻣﺎﻀﻟا رﺬﻨﻣ 171 .

4 . ة د : ا تاد ا د ا و ا إ ل ، م د و تاد ل ا ا ا ع ل ا تاد د إ ء ض ا ا و ا تاد :ر ا اد ا ا دا إ ص ،ه ذ ،م ا د ن ر : 247 : ا و ع ةد ا ا ا ا ا ا ا ك ى أ ا ، ا نود ت ا ع ر و ا ا أ زا إ لو و ،ةر ا ا د : ذ ة ا ا 1 . ا ع ةد ا ا ا 1 : ا ع ةد ا ا ا أ :  ا ف ا ا ف ا ت ا و ؛ ار ا ف ا  ف ا ا تاد ا ب ا ا ى ؛ ار ا  ؛ ا ن نأ ا ، ا تاد و د  ى و و ،ت ا ا رد ا ا فا ا ؛ ا ت و ا رد ا م ي ا رو ا  ح ا ا تاد ي او ، ا ر إ ا إ ه م يد ، ا ا ر ؛ ا ا ت ء ا م ، ا ا ت ا ر ا ا  ا ع ر ا ن ا ن ، ار ا ذ ن ن اذإ او ، عا أ ر ا 2 . : ا ةد ا ا ا ت ا ا تاد ا أ ا ا ا ا ا 2 :  :( ا ا) ا ف ا ة ر ا و ، ار ا ة ا ا ، ا ه ا ا ى ؛ ر ا ا ا و ا ب ا ا ى د

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ص ص ،ه ذ ، أ د ، ا 162 -163 2 ص ص ، ا ا 166 -168 ف ،

 :( ا ا) ار ا ا لا ا ن نأ أ ر ذ نأ ّ إ ، ا ا وأ ا ا ار ، ا را ث او ت ار ة ا ت ا ا تار ا نزا ا نأ را ا ء و ؛ى أ ا تار او  : ار ا ا تار ا ا ا ا ا ة ، ا د ن ا ضر و ، ا ر ا ؛ ار ا ءا ا ا ا د ةد ز ف ا ا  : ا أ تار ا ا ت ا ت نأ ا ت او ، أ وأ ا ت و ،تا ا ب ا ا ف ت ا ه ؛ةر ا ا ت ا ق ن : و أ ا ق أ أ . :( ا) ا ق ا و ق ا ه ا ق ا و ، ا ا ،ز ا 1 :  : ار ا ا ا ه و ا د و ى ا ل ر ، ار ا ) 1000 ( ) ا ، ر 10 ℅ ا ( ) يأ 100 ن ا ا ه نأ رو ، ر ( ، ار ا ا ةد ا نأ إ ا ا ) 5 000 ) ر ا ( 500 ( )يأ 10 ℅ ( ) ا ه أ ، ا 1 000 000 ذو ،( ا ا نأ ةرو أ و ، او ا د ، ا ه ا رو ، ا ا ا ا أ إ ؛ ا د ب او  : ار ا ا ا س أ ا د ا ه و م ا نود ا أ ا ه و ، ار ة ا ا ا ؛ إ ا ا  : ا ت ار ا ا و ت ار ا ا ت ار ا ر ا ه ما ا ا و ،

_{ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ}

ا ا 1 ص ص ،ه ذ ، ردإ ن ا 483 -485 ف ،

ه ت ا ا (ت ا)ت ا د ا نأ ،ت ر ا وأ ت ا او ت ار ا ر ت ار ا ه ) و ، ا او ا SUDMAN ،( د رإ ا ت ار ا ت ا ل ا ت ا د ر ا ت او دا ا : ا لو ا ذو ، إ نأ ر لو ا 3 م ا : ت او دا ا ا ت ا ت ا د او دا ا ت ا ا ى ا ى ا ى ا ى د ) ( ) 1000 -1500 ( ) 200 -500 ( ) 200 -500 ( ) 50 -200 ( د ) 1500 -2500 ( ) 500 -1000 ( ) 500 -1000 ( ) 200 -500 ( د أ 2500 أ 1000 أ 1000 أ 500 :ر ا ص ،ه ذ ، ردإ ن ا 485 ف ، أ ا ى ا ا نأ ا لو ا و ذو ، ا ى ا نأ ، ا ى ا ا ت ا د داز داد ا ب . : ا ق ا 1 ا ا ق ا نأ ى أ ق ك نأ إ ا ث ا ما ا ة و ا ا س ا ذ و ا :ق ا ه  : ا ا ت ا ا ا ا و : ا د ق ا ه  و ا ا ا ح ا ا را ) e و ( ؛ او ا ا ق ا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ص ص ، ا ا 500 -507 ف ،

 ) و ا ب ا ا ى 1-) ،( ( ا ى ن ةد و)، ا ى أ و ة ا را إ و ا ث ا 90 ℅ ، 95 ℅ ، 99 ℅ ؛(  ا ) و ا ير ا فا ( : ا ا ت ا و  :ل ا  ا ل ا م ا ن ار ا ا ما نأ ا ا ا ن ، : ا د ا ): و ا ز ا ر ا ا ( ) د ا ا ى ء ا ز ا لو 1 65 ، 1 96 ، 2 58 ؛( ) ؛ ار ا ير ا فا ا ( ) ا ح ا ا را (  ا ل ا م ا ن أ ) ا P ار ا ( ما نأ ا ا ا ن ، : ا د ا ) : P ار ا ع ا ا تاد ا :( ا  :م ا ت : ا ن ا  ا ل ا م ا ن ا ا ار : ا د ا و د إ ا نأ ا و ا ل إ ا أ ا م

 ا ل ا م ا ن أ ) ا P ار ا ( ا ا ا ن ، ما نأ : ا د ا  : ا ا ا ا ا ا ا ا ن ا ت ا ن نأ او ا ا ا ا ب و ، ا ت ا ا : ا ا ل ا ا : ا : j ، فا ا : ا ير ا j ؛ K ا ت ا د : نأ إ ، ا ا ق ا ضا ا ل م أ ق ا ى إ ع إ إ و ، ا أ ر ا ا د م او ا ة او ا ت او ا ق ا ى إ ع إ و ، ا ، ا ) إ ، د أ و ،( ا ا ، ا ق ا ، ا ا و ا ا ت ا ا ق ا نأ ا ا ت ا ر ا ا ا : ع م او ا ا ز إ ل ث ا ا و را ا ث ا ا و ع را نأ إ ، ا ى ا را ث ا ا و د نأ ، ا ا إ ، ا ر ا ا : 1 . ا ت ، ا ث ا ت ا أ ك ت و ، ار ا ر ا (ل ا) ا تاد د ا ن و ، ا ر ا ا تاد ا ا ا ا ت ؛ ا ر ا

2 . : ا ا ا و عا ا ا ا ت ا ،ة ا : ا ا ت ا أ ، د ا ، ا ، ا ، ا ؛ ا ة ، ا ، ا 3 . و ا ةر ا ت ا ع ت و ب ؛تار ا ة د ، ار ع ر ، 4 . : و تا ة ا ث ا ا ر ا نإ ا أو ، ا ، ا ع ، ا ر إ ، ا ت ا و ا ؛ اد 5 . ، ار ا ف ا : أ ا ة ا و ع ر ا ا ا ، ار ا ا ا ، ر إ ى ، ار ا ؛ ار ا 6 . ( إ ) و ا ، ا ن أ ن م و او ،( ا ، ا ) ن ا ا ا ت ا م و إ : ا ا 1 . ، ا ا ن إ ، ، او ا ا ا ،ن ،يروز ا راد ،ندر ا 2009 2 . ،ر ا ،ر ا ، ا ار ا أ ، ر ا ، ا راد ،ندر ا،ن 2009 3 . ، ا د ، ا ل د و ا ا أو ،ت ا ، ا راد ،ندر ا ،ن 2008 4 . ، ا ح ا ، ا ا : ا ا ، او راد ،ندر ا ، ن 2001 5 . ، ا ر ، ا ا ت أ ،ة ا راد ،ندر ا ،ن 2007 6. ،م ا د ن ر ، او ا ا ث ، ،ةر ا ، ا ا 2006 7. ، ردإ ن ا او س ا أ : ا ث ر او ،ضو ا ، ا را ا ، 2003

8. ، أ د ، ا ، ا ث ، ر ا ، ا را ا ، 1998 9. ، ا ض ، أ أ ، ا إ و ت أ ا م ا و ل ا ا ، د او راد او ،ن ،م ز ،ندر ا 2010 10 . ، ا ح ا ، ا ا : ا ا ، او راد ،ندر ا ، ن 2001 11 . ، ا ن ، ، ا ا أ ،لو ا ب ا ط 2 ت ا نا د، ا ا ،ن ، ، ا 2009